EFEFEFEFEF

EFEFEFEFEFEFEFEFEFEFEFEFEF

EFEFEFEFEFEFEFEF

HH

HH

VIRGINIA WOOLF

ΟΡΛΑΝΤΟΜΙΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Εἰσαγωγή-Μετάϕραση-σημειώσεις

Ἀργυρὼ Μαντόγλου

Ἐπίμετρα

Cleveland B. ChaseMaria DiBattista

Κατερίνα Κίτση-Μυτάκου

GutenberG || ALDInA-11

Μαγεία, πίκρα, εὐτυχία, μουσική, ἕνας ἥρωας μοναδικός... Ἀναμφισβήτητα τὸ πιὸ δυνατὸ βιβλίο τῆς Γούλφ. Ἕνα ἀπὸ τὰ θαύματα τοῦ 20οῦ αἰώνα.

JORGE LUIS BORGES

Ἡ Woolf συνδυάζει τὴ χιουμοριστικὴ προ-σέγγιση τοῦ χάους τῆς ζωῆς μὲ μιὰ ἐν-θουσιώδη ἀποτίμηση τῆς ὀμορφιᾶς του.

E.M. FORSTER

Μιὰ ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες γυναῖκες συγ-γραφεῖς ποὺ διερεύνησαν τὸ «δεδομένο».

SIMONE DE BEAUVOIR

Δυνατό, ἀπαστράπτον κείμενο γιὰ τὴ μοναξιὰ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν ὅλων τῶν ἐποχῶν, ἕνα λυρικό, γοητευτικὸ ταξίδι στὴν ψυχὴ τῆς Γούλφ.

BOB WILSON

Σὲ ὅλη σουτὴ ζωή, κάθε φορὰ ποὺ κα-ταφέρνεις ν’ ἀπαλλαγεῖς ἀπὸ ὅσα σὲ πε-ρισποῦν καὶ νὰ δεῖς ξεκάθαρα τί εἶναι σημαντικὸ καὶ τί ὄχι, τὸ Ὀρλάντο θὰ εἶναι τὸ βιβλίο ποὺ θὰ βάλεις στὸ προ-σκεφάλι σου καὶ θὰ ἀναπαυθεῖς.

THE GUARDIAN

Ἡ Woolf ἐξερευνᾶ μιὰ ἀκόμα διάσταση τῆς γραφῆς – τὴν τέταρτη. Εἶναι σὰ νὰ ἐφαρμόζει τὴ θεωρία τῆς σχετικότητας τοῦ Ἀινστάιν στὴ συγγραφή. Ἐξετάζει τὸ στοιχεῖο τοῦ χρόνου στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις καὶ τὴν ἀκριβὴ διάσταση τῆς ἀκαθόριστης στιγμῆς στὴν ὁποία ἀνα-φερόμαστε ὡς τὸ παρόν.

THE NEW YORK TIMES

Ἡ πολυμορφία τοῦ ἔρωτα.DIE ZEIT

Ἡ ἕλξη ποὺ ἀσκεῖ εἶναι τόσο μεγάλη ποὺ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ τὸ πιάσου-με στὰ χέρια μας εἶναι ἀδύνατον νὰ τὸ ἀφήσουμε.

FRANKFURTER ALLGEMEINE

Ἕνα γοητευτικὸ πλάσμα χωρὶς τοὺς συνήθεις ἀνθρώπινους περιορισμοὺς τοῦ φύλου, τοῦ γήρατος καὶ τοῦ θανάτου ταξιδεύει στὸ χρόνο, σὲ χῶρες καὶ κοινωνικὰ περιβάλλοντα ἀναζητώ-ντας τὸν ἔρωτα. Ὁ Ὀρλάντο ξεκινᾶ τὴ ζωή του ὡς νεαρὸς ἀριστοκράτης ποιητὴς στὴν ὑπηρε-σία τῆς παρθένας-βασίλισσας Ἐλισάβετ τὸν 16ο αἰώνα. Ἕνας μεγάλος ἔρωτας τὸν ὁδηγεῖ στὴν ἀπομόνωση καὶ ἀπὸ κεῖ στὰ παλάτια τῆς Κων-σταντινούπολης ὅπου...

Διαβάστε ἕνα ἀπόσπασμα!

ἐκείνη εἶναι ἀρκετὰ χρόνια μεγαλύτερή του, μὲ πρόσω-πο μακρουλὸ καὶ ἔκπληκτα μάτια, ντυμένη, παρὰ τὴ ζέ-στη, κάπως γελοῖα, μὲ κάπα καὶ ροῦχα ἱππασίας – κά -τι λοιπὸν ϕταίει ὅταν ἕνας τέτοιος εὐγενὴς κυριεύεταιξαϕνικὰ καὶ βίαια ἀπὸ πάθος ποὺ τὸν ἀναγκάζει νὰ βγεῖἀπὸ τὸ δωμάτιο.

᾽αλλὰ τί εἴδους πάθος, μπορεῖ κάποιος νὰ ρωτήσει,εἶναι αὐτό; Καὶ ἡ ἀπάντηση ἔχει δύο ὄψεις, ὅπως καὶὁ ἴδιος ὁ ἔρωτας. Γιατὶ ὁ ἔρωτας... ῍ας ἀϕήσουμε ὅμωςτὸν ἔρωτα ἔξω ἀπὸ τὴ συζήτηση γιὰ λίγο· τὰ πραγμα-τικὰ γεγονότα ἔχουν ὡς ἑξῆς:

῞ Οταν ἡ ἀρχιδούκισσα Χάριετ Γκρισέλντα ἔσκυψεγιὰ νὰ στερεώσει τὴν πόρπη, ὁ ᾽Ορλάντο ἄκουσε ξαϕνι -κὰ καὶ ἀνεξήγητα, κάπου μακριά, τὰ ϕτερὰ τοῦ ἔρωτανὰ χτυποῦν. Τὸ μακρινὸ σάλεμα ἐκείνων τῶν ἁπαλῶνϕτερῶν ξεσήκωσε μέσα του χιλιάδες ἀναμνήσεις ἀπὸτρεχούμενα νερά, τὴν ὀμορϕιὰ τοῦ χιονιοῦ ἀλλὰ καὶ τὴνἀνασϕάλεια ἀπέναντι στὴν πλημμύρα· ὁ ἦχος πλησία-ζε· ὁ ᾽Ορλάντο κοκκίνισε κι ἄρχισε νὰ τρέμει· συγκινή-θηκε, ὅπως νόμιζε πὼς ποτὲ ξανὰ δὲ θὰ συγκινηθεῖ· ἑτοι-μαζόταν νὰ σηκώσει τὰ χέρια καὶ νὰ ἀϕήσει τὸ πουλὶ τῆςὀμορϕιᾶς νὰ σταθεῖ πάνω στοὺς ὤμους του, ὅταν –τίϕρίκη!– ἕνα τρίξιμο σὰν κι αὐτὸ ποὺ κάνουν τὰ κορά-κια ὅταν πετᾶνε πάνω κάτω στὰ δέντρα ἄρχισε νὰ ἀντη-χεῖ· ὁ ἀέρας γέμισε ἀπὸ τὰ μαῦρα ϕτερά τους· κρωξί-ματα· κομμάτια ἀπὸ κλαδάκια καὶ ϕτερὰ ἔπεσαν· πά-νω στὸν ὦμο του, τότε, προσγειώθηκε τὸ βαρύτερο καὶἀθλιότερο ἐξ ὅλων τῶν πτηνῶν, ὁ γύπας. Κι ὅρμησε ἔξωἀπ ᾽ τὸ δωμάτιο καὶ κάλεσε τὸν ὑπηρέτη νὰ συνοδεύσειτὴν ἀρχιδούκισσα Χάριετ μέχρι τὴν ἅμαξά της.

ΟρΛανΤΟ 155

Γιατὶ ὁ ῎ Ερωτας, στὸν ὁποῖο τώρα μποροῦμε νὰἐπιστρέψουμε, ἔχει δύο πρόσωπα: ἕνα λευκὸ καὶ ἕναμαῦρο· δύο σώματα: ἕνα ἁπαλὸ καὶ ἕνα τριχωτό. ῎ Εχειδύο χέρια, δύο πόδια, δύο οὐρές, δύο, πράγματι, ἀπὸκάθε μέλος, καὶ τὸ καθένα εἶναι τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετοτοῦ ἄλλου. ῞Ομως εἶναι τόσο στενὰ δεμένα μεταξύ τους,ποὺ δὲν μπορεῖς νὰ τὰ διαχωρίσεις. στὴ δεδομένη πε-ρίσταση, ὁ ἔρωτας τοῦ ᾽Ορλάντο ἄρχισε τὴν πτήσηπρὸς τὸ μέρος του μὲ τὸ λευκό του πρόσωπο καὶ τὸτρυϕερὸ καὶ ὄμορϕο σῶμα του στραμμένο πρὸς αὐτόν. ῞ Ολο καὶ πλησίαζε στέλνοντάς του κύματα ἀτόϕυαςἡδονῆς. Ξαϕνικά (στὴ θέα πιθανὸν τῆς ἀρχιδούκισσας)ἔστριψε πρὸς τὴν ἀντίθετη κατεύθυνση· ἔδειξε τὸν σκο-τεινό του ἑαυτό, τὸν τριχωτὸ καὶ χυδαῖο· ἦταν ἡ Λα-γνεία ὁ γύπας, ὄχι ὁ ῎ Ερωτας, τὸ παραδείσιο πουλί,κι αὐτὸς πετοῦσε πρόστυχα κι ἀηδιαστικὰ πάνω στὸνὦμο του. Γι ᾽ αὐτὸ καὶ ἔτρεξε, γι ᾽ αὐτὸ καὶ κάλεσε τὸνὑπηρέτη.

῞ Ομως ἡ ἅρπυια δὲν ἐκτοπίζεται καὶ τόσο εὔκολα.Καὶ ὄχι μόνο ἡ ἀρχιδούκισσα συνέχισε νὰ κάθεται στὰκάρβουνα, ἀλλὰ κι ὁ ᾽Ορλάντο συνέχισε νὰ στοιχειώ-νεται νυχθημερὸν ἀπ ᾽ τὰ νοσηρότερα ϕαντάσματα. Μά-ταια ϕαίνεται πὼς εἶχε ἐπιπλώσει τὸ σπίτι του μὲ ἀση-μικὰ καὶ εἶχε καλύψει τοὺς τοίχους μὲ ταπετσαρίες, ὅτανκάθε στιγμὴ ἕνα διπρόσωπο βρομερὸ πτηνὸ μποροῦσενὰ ἐγκατασταθεῖ πάνω στὸ γραϕεῖο του. νά το ξανά,νὰ ϕτεροκοπάει ἀνάμεσα στὶς καρέκλες, νὰ περιϕέρε-ται ἄγαρμπα στοὺς διαδρόμους· νὰ στρογγυλοκάθεταιβαριὰ καὶ νὰ κουρνιάζει πάνω στὸ γεῖσο τοῦ τζακιοῦ.῞ Οταν τὸ κυνηγοῦσε γιὰ νὰ τὸ βγάλει ἔξω, ἐπέστρεϕε

VIRGINIA WOOLF156

Γιατὶ ὁ ῎ Ερωτας, στὸν ὁποῖο τώρα μποροῦμε νὰἐπιστρέψουμε, ἔχει δύο πρόσωπα: ἕνα λευκὸ καὶ ἕναμαῦρο· δύο σώματα: ἕνα ἁπαλὸ καὶ ἕνα τριχωτό. ῎ Εχειδύο χέρια, δύο πόδια, δύο οὐρές, δύο, πράγματι, ἀπὸκάθε μέλος, καὶ τὸ καθένα εἶναι τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετοτοῦ ἄλλου. ῞Ομως εἶναι τόσο στενὰ δεμένα μεταξύ τους,ποὺ δὲν μπορεῖς νὰ τὰ διαχωρίσεις. στὴ δεδομένη πε-ρίσταση, ὁ ἔρωτας τοῦ ᾽Ορλάντο ἄρχισε τὴν πτήσηπρὸς τὸ μέρος του μὲ τὸ λευκό του πρόσωπο καὶ τὸτρυϕερὸ καὶ ὄμορϕο σῶμα του στραμμένο πρὸς αὐτόν. ῞ Ολο καὶ πλησίαζε στέλνοντάς του κύματα ἀτόϕυαςἡδονῆς. Ξαϕνικά (στὴ θέα πιθανὸν τῆς ἀρχιδούκισσας)ἔστριψε πρὸς τὴν ἀντίθετη κατεύθυνση· ἔδειξε τὸν σκο-τεινό του ἑαυτό, τὸν τριχωτὸ καὶ χυδαῖο· ἦταν ἡ Λα-γνεία ὁ γύπας, ὄχι ὁ ῎ Ερωτας, τὸ παραδείσιο πουλί,κι αὐτὸς πετοῦσε πρόστυχα κι ἀηδιαστικὰ πάνω στὸνὦμο του. Γι ᾽ αὐτὸ καὶ ἔτρεξε, γι ᾽ αὐτὸ καὶ κάλεσε τὸνὑπηρέτη.

῞ Ομως ἡ ἅρπυια δὲν ἐκτοπίζεται καὶ τόσο εὔκολα.Καὶ ὄχι μόνο ἡ ἀρχιδούκισσα συνέχισε νὰ κάθεται στὰκάρβουνα, ἀλλὰ κι ὁ ᾽Ορλάντο συνέχισε νὰ στοιχειώ-νεται νυχθημερὸν ἀπ ᾽ τὰ νοσηρότερα ϕαντάσματα. Μά-ταια ϕαίνεται πὼς εἶχε ἐπιπλώσει τὸ σπίτι του μὲ ἀση-μικὰ καὶ εἶχε καλύψει τοὺς τοίχους μὲ ταπετσαρίες, ὅτανκάθε στιγμὴ ἕνα διπρόσωπο βρομερὸ πτηνὸ μποροῦσενὰ ἐγκατασταθεῖ πάνω στὸ γραϕεῖο του. νά το ξανά,νὰ ϕτεροκοπάει ἀνάμεσα στὶς καρέκλες, νὰ περιϕέρε-ται ἄγαρμπα στοὺς διαδρόμους· νὰ στρογγυλοκάθεταιβαριὰ καὶ νὰ κουρνιάζει πάνω στὸ γεῖσο τοῦ τζακιοῦ.῞ Οταν τὸ κυνηγοῦσε γιὰ νὰ τὸ βγάλει ἔξω, ἐπέστρεϕε

VIRGINIA WOOLF156

καὶ χτυποῦσε μὲ τὸ ράμϕος του τὸ τζάμι μέχρι νὰ τὸσπάσει.27

Κι ἔτσι διαπίστωσε πὼς τὸ σπίτι του δὲν ἦταν κα-τοικήσιμο καὶ πὼς θὰ ἔπρεπε νὰ πάρει μέτρα γιὰ νὰ τερ-ματιστεῖ τὸ θέμα, καὶ ἔκανε αὐτὸ ποὺ κάθε ἄλλος νεαρὸςθὰ ἔκανε στὴ θέση του: ζήτησε ἀπὸ τὸν βασιλιὰ Κάρολονὰ τὸν στείλει ἔκτακτο πρέσβη στὴν Κωνσταντινούπο-λη. ῾Ο βασιλιὰς ἔκανε τὸν περίπατό του στὸ Γουάιτχολ. ῾η νὲλ Γκουὶν ἦταν κρεμασμένη ἀπὸ τὸ μπράτσο του.Τὸν τάιζε ϕουντούκια. «Εἶναι τόσο κρίμα», εἶπε ἀναστε-νάζοντας ἡ ἐρωτιάρα κυρία, «ποὺ ἡ πατρίδα μας θὰ στε-ρηθεῖ αὐτὰ τὰ πόδια».28

῞ Ομως ἡ Μοίρα εἶναι σκληρή· τὸ μόνο ποὺ μπόρεσενὰ κάνει ἦταν νὰ τοῦ στείλει ἕνα πεταχτὸ ϕιλὶ καθὼςτὸ πλοῖο τοῦ ᾽Ορλάντο ἀπέπλεε.

ΟρΛανΤΟ 157

27. στὸ σημεῖο αὐτὸ διακρίνεται ἡ τάση τῆς Γοὺλϕ νὰ προ-σωποποιεῖ διαθέσεις καὶ συναισθηματικὲς καταστάσεις μὲ ϕτε-ρωτὰ πλάσματα. ᾽ Εδῶ ἐμϕανίζονται ὁ ἔρως καὶ ὁ «ἀντέρως» ὡςδιπρόσωπο πτηνό. στὸ δοκίμιό της Γυναικεῖα ἐπαγγέλματα (1931),ὁ «ἄγγελος τοῦ σπιτιοῦ», τὸ σύμβολο γυναικείας καλοσύνης καὶὑποταγῆς, γίνεται ὁ ἀντίπαλός της καὶ τὴν κυνηγάει μέχρι νὰ τὴσκοτώσει: « ῞Οταν ἔνιωθα τὴ σκιὰ τῶν ϕτερῶν της ἢ τὴν ἀκτινο-βολία ἀπὸ τὸ ϕωτοστέϕανό της πάνω στὴ σελίδα μου, ἅρπαζα τὸμελανοδοχεῖο μου καὶ τὸ ἔριχνα πάνω της. Πέθανε δύσκολα. ῾ηπλασματική της ϕύση τὴ βοηθοῦσε. Εἶναι πολὺ δυσκολότερο νὰσκοτώσεις ἕνα ϕάντασμα ἀπὸ μιὰ πραγματικότητα» (σ. 46).

28. ῾η νὲλ Γκουίν (1650-1687) ἦταν ἠθοποιὸς καὶ ἐρωμένητοῦ Καρόλου Β ´, ἀλλὰ καὶ τοῦ Καρόλου σάκβιλ, ῾υποκόμη τοῦντόρσετ. ῾η Βανέσα σάκβιλ-Γουὲστ μᾶς δίνει σατιρικὴ περιγρα -ϕή της στὸ Knol.

ΚΕΦαΛαΙΟ III

ΕΙναΙ ΠραΓΜαΤΙ μεγάλη ἀτυχία, μεγάλη παράλειψη,ποὺ γι ᾽ αὐτὴν τὴν περίοδο τῆς καριέρας τοῦ ᾽Ορλάντο,ὅταν ἀνέλαβε τὸν σπουδαιότερο ρόλο στὴ δημόσια ζωὴτῆς πατρίδας του, ἔχουμε ἐλάχιστες πληροϕορίες γιὰ νὰσυνεχίσουμε. Γνωρίζουμε πὼς ἀσκοῦσε τὰ καθήκοντάτου μὲ θαυμαστὸ τρόπο – πὼς ἔλαβε τὸ ἱπποτικὸ ἀξίω -μα τοῦ Μπὰθ καὶ τοῦ Δουκάτου του.1 Γνωρίζουμε πὼςἄσκησε ἐπιρροὴ σὲ κάποιες ἀπ ᾽ τὶς δυσκολότερες δια-πραγματεύσεις ἀνάμεσα στὸν βασιλιὰ Κάρολο καὶ στοὺςΤούρκους – αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ ἔγγραϕα ποὺ βρέ-θηκαν στὰ ὑπόγεια μὲ τὰ ᾽αρχεῖα. ῞ Ομως ἡ ἐπανάστασηποὺ ξέσπασε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πρεσβευτικῆς τουθητείας καὶ ἡ ἐπακόλουθη πυρκαγιὰ2 ἔχουν καταστρέ-

1. ῾Ο ᾽Ορλάντο τώρα ἔλαβε τὸ ἱπποτικὸ ἀξίωμα τοῦ Μπάθ(ὀνομάζεται ἔτσι λόγω τοῦ τελετουργικοῦ μπάνιου ποὺ προηγεῖ -ται τῆς ἔνδυσης κατὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ ἀξιώματος) ἀναβαθμιζό-μενος ἀπὸ ῍ Ερλ σὲ Δούκα, προϕανῶς λόγω τῶν ὑπηρεσιῶν ποὺ θὰπροσϕέρει ὡς πρέσβης στὴν Κωνσταντινούπολη. στὸ σημεῖο αὐτὸἡ Γοὺλϕ «προσθέτει» ἱστορικὴ εἰρωνεία: ὁ ᾽Ορλάντο λαμβάνει τὸἱπποτικὸ ἀξίωμα τοῦ Μπὰθ στὶς ἀρχὲς τῆς βασιλείας τοῦ ᾽ Ιακώ-βου τοῦ Β,́ ὁ ὁποῖος θὰ τερματίσει τὴ συγκεκριμένη τελετουργία.῾Ο βασιλιὰς Γεώργιος α´ θὰ ἐπαναϕέρει τὴ Βασιλεία τὸ 1725.

2. Ἡ ἐπανάσταση... καὶ ἡ ἐπακόλουθη πυρκαγιά: ῾υποτίθεταιπὼς ἡ ἐπανάσταση καὶ ἡ πυρκαγιὰ ἔλαβαν χώρα κατὰ τὴ διάρ-

ΚΕΦαΛαΙΟ III

ΕΙναΙ ΠραΓΜαΤΙ μεγάλη ἀτυχία, μεγάλη παράλειψη,ποὺ γι ᾽ αὐτὴν τὴν περίοδο τῆς καριέρας τοῦ ᾽Ορλάντο,ὅταν ἀνέλαβε τὸν σπουδαιότερο ρόλο στὴ δημόσια ζωὴτῆς πατρίδας του, ἔχουμε ἐλάχιστες πληροϕορίες γιὰ νὰσυνεχίσουμε. Γνωρίζουμε πὼς ἀσκοῦσε τὰ καθήκοντάτου μὲ θαυμαστὸ τρόπο – πὼς ἔλαβε τὸ ἱπποτικὸ ἀξίω -μα τοῦ Μπὰθ καὶ τοῦ Δουκάτου του.1 Γνωρίζουμε πὼςἄσκησε ἐπιρροὴ σὲ κάποιες ἀπ ᾽ τὶς δυσκολότερες δια-πραγματεύσεις ἀνάμεσα στὸν βασιλιὰ Κάρολο καὶ στοὺςΤούρκους – αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ ἔγγραϕα ποὺ βρέ-θηκαν στὰ ὑπόγεια μὲ τὰ ᾽αρχεῖα. ῞ Ομως ἡ ἐπανάστασηποὺ ξέσπασε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πρεσβευτικῆς τουθητείας καὶ ἡ ἐπακόλουθη πυρκαγιὰ2 ἔχουν καταστρέ-

1. ῾Ο ᾽Ορλάντο τώρα ἔλαβε τὸ ἱπποτικὸ ἀξίωμα τοῦ Μπάθ(ὀνομάζεται ἔτσι λόγω τοῦ τελετουργικοῦ μπάνιου ποὺ προηγεῖ -ται τῆς ἔνδυσης κατὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ ἀξιώματος) ἀναβαθμιζό-μενος ἀπὸ ῍ Ερλ σὲ Δούκα, προϕανῶς λόγω τῶν ὑπηρεσιῶν ποὺ θὰπροσϕέρει ὡς πρέσβης στὴν Κωνσταντινούπολη. στὸ σημεῖο αὐτὸἡ Γοὺλϕ «προσθέτει» ἱστορικὴ εἰρωνεία: ὁ ᾽Ορλάντο λαμβάνει τὸἱπποτικὸ ἀξίωμα τοῦ Μπὰθ στὶς ἀρχὲς τῆς βασιλείας τοῦ ᾽ Ιακώ-βου τοῦ Β,́ ὁ ὁποῖος θὰ τερματίσει τὴ συγκεκριμένη τελετουργία.῾Ο βασιλιὰς Γεώργιος α´ θὰ ἐπαναϕέρει τὴ Βασιλεία τὸ 1725.

2. Ἡ ἐπανάσταση... καὶ ἡ ἐπακόλουθη πυρκαγιά: ῾υποτίθεταιπὼς ἡ ἐπανάσταση καὶ ἡ πυρκαγιὰ ἔλαβαν χώρα κατὰ τὴ διάρ-

ψει καὶ διαβρώσει τὰ χαρτιὰ ἀπ ᾽ τὰ ὁποῖα θὰ μποροῦσενὰ ἀνασυρθεῖ κάποια ἀξιόπιστη περιγραϕὴ σὲ τέτοιο βαθ-μό, ποὺ καθιστᾶ τὴν ἀπόδοσή μας θλιβερὰ ἡμιτελή. ντο-κουμέντα βρέθηκαν νὰ εἶναι καμένα στὴ μέση τῆς ση-μαντικότερης πρότασης.3 ῞ Οταν ἦρθε ἡ στιγμὴ νὰ διασα -ϕηνίσουμε τὸ μυστικὸ ποὺ ἀπασχολοῦσε ἐπὶ ἕναν σχεδὸναἰώνα τοὺς ἱστορικούς, βρέθηκε μιὰ τρύπα στὸ χειρόγρα -ϕο, ἀρκετὰ μεγάλη γιὰ νὰ περάσει τὸ δάχτυλό σου. Κά-ναμε ὅ,τι καλύτερο μπορούσαμε γιὰ νὰ συνδέσουμε τὰκαψαλισμένα ἀπομεινάρια σὲ κάποια πενιχρὴ σύνοψη,συχνὰ ὅμως χρειάστηκε νὰ κάνουμε ὑποθέσεις, νὰ μαντέ-ψουμε, ἀκόμα καὶ νὰ ἐπιστρατεύσουμε τὴ ϕαντασία μας.

῾Ο ᾽Ορλάντο περνοῦσε τὸν καιρό του κάπως ἔτσι:Ξυπνοῦσε γύρω στὶς ἑϕτά, τυλιγόταν μὲ μακρὺ τούρκι -κο μανδύα, ἄναβε ἕνα πουράκι4 καὶ στήριζε τοὺς ἀγκῶ -νες στὸ πρεβάζι τοῦ παραθύρου. στεκόταν ἐκεῖ, προϕα -

ΟρΛανΤΟ 159

κεια τῆς θητείας τοῦ ᾽Ορλάντο στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ οἱπεριγραϕὲς παραπέμπουν στὴν ᾽Επανάσταση τοῦ 1652 καὶ στὴ Με-γάλη Πυρκαγιὰ τοῦ 1666, μισὸν αἰώνα νωρίτερα, στὸ Λονδίνο. Γιὰτὶς πυρκαγιὲς στὴν Κωνσταντινούπολη βλ. Madden Th. F., «TheFires of the Fourth Crusade in Constantinople, 1203-1204: A Da -mage Assessment»: Byzantinische Zeitschrift, 84/85, 1991-1992: 72-93. Radić Radivoj, Strah u poznoj Vizantiji, 1180-1453, II, Beograd,2000. Schneider A.M., «Brände in Konstantinopel»: ByzantinischeZeit schrift, 41, 1941: 382-403.

3. Μιὰ παρόμοια ἀναϕορὰ ὑπάρχει καὶ στὸ μυθιστόρημα τῆςMary Schelley Ὁ τελευταῖος ἄνθρωπος, μτϕρ. σάντυ Παπαϊωάν-νου, ᾽αθ.: ᾽ηλέκτρα, 2008: 267-70.

4. ῾Ο νίκολσον (σύζυγος τῆς Βίτα) εἶχε παρατηρήσει πὼς ἡΒιρτζίνια κάπνιζε πουράκια καὶ εἶχε προσπαθήσει ἐπανειλημμέ-νως, χωρὶς ἐπιτυχία, νὰ πείσει καὶ τὴ Βίτα νὰ τὰ δοκιμάσει.

νῶς γοητευμένος, παρακολουθώντας τὴν κίνηση τῆς πό-λης. ᾽ Εκείνη τὴν ὥρα οἱ τροῦλοι τῆς ῾αγια-σοϕιᾶς καὶτῶν γύρω ἐκκλησιῶν ἔμοιαζαν νὰ ἐπιπλέουν στὴν πη-χτὴ ὁμίχλη ποὺ ἁπλωνόταν· βαθμιαῖα ὑποχωροῦσε· οἱτροῦλοι ἀμετακίνητοι· κάπου διέκρινες τὸ ποτάμι· ἀλ -λοῦ τὴ Γέϕυρα τοῦ Γαλατᾶ· κάπου ἀλλοῦ ζητιάνους προ-σκυνητὲς μὲ τὰ πράσινα τουρμπάνια, χωρὶς μάτια ἢ μύ-τες· ἀδέσποτα σκυλιὰ νὰ τσιμπολογοῦν στὰ σκουπίδιατὰ ἐντόσθια σϕαγμένων ζώων· γυναῖκες μὲ ϕερετζέ· ἀνα-ρίθμητα γαϊδούρια· ἄντρες πάνω σὲ ἄλογα ποὺ μετέϕε-ραν μακριοὺς πασσάλους. σὲ λίγο ὁλόκληρη ἡ πόλη θὰβρισκόταν σὲ ἐγρήγορση, βουρδουλιές, χτυπήματα κα-μπανῶν, προσευχές, μαστίγωμα τῶν γαϊδουριῶν καὶ τρι-ξίματα ἀπὸ ρόδες στὸ λιθόστρωτο, ἐνῶ ξινὲς μυρωδιὲςἀπὸ τὴ μαγιὰ τοῦ ψωμιοῦ, λιβάνι καὶ μπαχαρικὰ ἀνέ-βαιναν ὣς τὸ ὕψος τοῦ Πέρα,5 καὶ ἔμοιαζε νὰ εἶναι ἡἴδια ἡ ἀνάσα τοῦ ϕασαριόζικου, πολυϕυλετικοῦ καὶ βάρ-βαρου πλήθους.

Τίποτα, σκεϕτόταν παρακολουθώντας τὴ θέα ποὺτώρα λαμπύριζε κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο, δὲν ἦταν πιὸ δια -ϕορετικὸ ἀπὸ τὶς κομητεῖες τοῦ σάρεϊ καὶ τοῦ Κὲντ ἢτὶς πόλεις τοῦ Λονδίνου καὶ τοῦ Τάνμπριτζ Γουέλς. Δε-ξιὰ κι ἀριστερὰ ὑψώνονταν γυμνὰ καὶ πετρώδη τὰ ἀϕι-λόξενα βουνὰ τῆς ᾽ασίας, πάνω στὰ ὁποῖα εἶχαν ἀγκι-στρωθεῖ τὰ ἔρημα κάστρα ἀρχικλεϕτῶν· πρεσβυτέριοὅμως δὲν ὑπῆρχε πουθενά· οὔτε ϕέουδο, οὔτε ἀγροτό-σπιτο, οὔτε βαλανιδιές, ϕτελιές, βιολέτες, κισσοὶ ἢ ἀγριο-τριανταϕυλλιές. Δὲν ὑπῆρχαν ϕράχτες γιὰ νὰ ἀναρριχη -

VIRGINIA WOOLF160

5. Pera στὸ πρωτότυπο.

νῶς γοητευμένος, παρακολουθώντας τὴν κίνηση τῆς πό-λης. ᾽ Εκείνη τὴν ὥρα οἱ τροῦλοι τῆς ῾αγια-σοϕιᾶς καὶτῶν γύρω ἐκκλησιῶν ἔμοιαζαν νὰ ἐπιπλέουν στὴν πη-χτὴ ὁμίχλη ποὺ ἁπλωνόταν· βαθμιαῖα ὑποχωροῦσε· οἱτροῦλοι ἀμετακίνητοι· κάπου διέκρινες τὸ ποτάμι· ἀλ -λοῦ τὴ Γέϕυρα τοῦ Γαλατᾶ· κάπου ἀλλοῦ ζητιάνους προ-σκυνητὲς μὲ τὰ πράσινα τουρμπάνια, χωρὶς μάτια ἢ μύ-τες· ἀδέσποτα σκυλιὰ νὰ τσιμπολογοῦν στὰ σκουπίδιατὰ ἐντόσθια σϕαγμένων ζώων· γυναῖκες μὲ ϕερετζέ· ἀνα-ρίθμητα γαϊδούρια· ἄντρες πάνω σὲ ἄλογα ποὺ μετέϕε-ραν μακριοὺς πασσάλους. σὲ λίγο ὁλόκληρη ἡ πόλη θὰβρισκόταν σὲ ἐγρήγορση, βουρδουλιές, χτυπήματα κα-μπανῶν, προσευχές, μαστίγωμα τῶν γαϊδουριῶν καὶ τρι-ξίματα ἀπὸ ρόδες στὸ λιθόστρωτο, ἐνῶ ξινὲς μυρωδιὲςἀπὸ τὴ μαγιὰ τοῦ ψωμιοῦ, λιβάνι καὶ μπαχαρικὰ ἀνέ-βαιναν ὣς τὸ ὕψος τοῦ Πέρα,5 καὶ ἔμοιαζε νὰ εἶναι ἡἴδια ἡ ἀνάσα τοῦ ϕασαριόζικου, πολυϕυλετικοῦ καὶ βάρ-βαρου πλήθους.

Τίποτα, σκεϕτόταν παρακολουθώντας τὴ θέα ποὺτώρα λαμπύριζε κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο, δὲν ἦταν πιὸ δια -ϕορετικὸ ἀπὸ τὶς κομητεῖες τοῦ σάρεϊ καὶ τοῦ Κὲντ ἢτὶς πόλεις τοῦ Λονδίνου καὶ τοῦ Τάνμπριτζ Γουέλς. Δε-ξιὰ κι ἀριστερὰ ὑψώνονταν γυμνὰ καὶ πετρώδη τὰ ἀϕι-λόξενα βουνὰ τῆς ᾽ασίας, πάνω στὰ ὁποῖα εἶχαν ἀγκι-στρωθεῖ τὰ ἔρημα κάστρα ἀρχικλεϕτῶν· πρεσβυτέριοὅμως δὲν ὑπῆρχε πουθενά· οὔτε ϕέουδο, οὔτε ἀγροτό-σπιτο, οὔτε βαλανιδιές, ϕτελιές, βιολέτες, κισσοὶ ἢ ἀγριο-τριανταϕυλλιές. Δὲν ὑπῆρχαν ϕράχτες γιὰ νὰ ἀναρριχη -

VIRGINIA WOOLF160

5. Pera στὸ πρωτότυπο.

θοῦν πάνω τους οἱ ϕτέρες, οὔτε λιβάδια γιὰ νὰ βοσκή-σουν τὰ πρόβατα. Τὰ σπίτια ἦταν λευκὰ καὶ γυμνὰ σὰντσόϕλια ἀβγῶν. αὐτός, ποὺ εἶχε ἀγγλικὴ καταγωγὴ καὶχαρακτήρα, ἀπολάμβανε ὣς τὰ μύχια τῆς ψυχῆς του αὐ -τὴν τὴν ἄγρια θέα καὶ ἀτένιζε ἀκούραστα ἐκεῖνα τὰ πε-ράσματα καὶ τὶς μακρινὲς πλαγιές, σχεδιάζοντας μονα-χικὲς διαδρομὲς ποὺ ἤθελε νὰ τὶς κάνει πεζὸς ἐκεῖ ὅπουμόνο κατσίκες καὶ βοσκοὶ περνοῦσαν· ἔνιωθε στοργὴ γιὰτὰ λαμπερά, ἐκτὸς ἐποχῆς ἄνθη, ἀγαποῦσε τὰ ἀδέσπο-τα σκυλιὰ περισσότερο καὶ ἀπ ᾽ τὰ δικά του κυνηγετικὰστὴν πατρίδα, καὶ μύριζε τὴν ἔντονη καὶ διαπεραστικὴμυρωδιὰ τῶν δρόμων μὲ εὐχαρίστηση, γεγονὸς ποὺ τὸνἐξέπληττε. ᾽αναρωτήθηκε μήπως τὴν ἐποχὴ τῶν σταυ-ροϕόρων κάποιος ἀπ ᾽ τοὺς προγόνους του εἶχε ζευγαρώ-σει μὲ Τσερκέζα χωρική· τὸ θεώρησε πιθανόν· ἔβρισκετὸ δέρμα του κάπως μελαψό· καὶ ἔμπαινε ξανὰ στὸ δω-μάτιο μὲ κατεύθυνση πρὸς τὸ μπάνιο.

σὲ μία ὥρα, κατὰ τὸ δέον ἀρωματισμένος, μὲ τὰμαλλιὰ κατσαρωμένα καὶ ἀλειμμένος μὲ λάδια, δεχόταντὴν ἐπίσκεψη τῶν γραμματέων καὶ ἄλλων ὑψηλὰ ἱστά-μενων ἀξιωματούχων, οἱ ὁποῖοι τοῦ πρόσϕεραν ὁ ἕναςμετὰ τὸν ἄλλον κόκκινα κουτιὰ ποὺ ἄνοιγαν μονάχα μὲτὸ δικό του χρυσὸ κλειδί.6 Μέσα ἐκεῖ ὑπῆρχαν ἔγγραϕαμεγίστης σημασίας, ἀπ ᾽ τὰ ὁποῖα ἔχουν περισωθεῖ μο-νάχα ἀποσπάσματα, ἕνα στολίδι ἢ μιὰ σϕραγίδα στα-θερὰ δεμένη πάνω σὲ μιὰ καψαλισμένη μεταξένια κορ-δέλα. Δὲν μποροῦμε νὰ ἐκϕέρουμε γνώμη γιὰ τὸ περιε-

ΟρΛανΤΟ 161

6. Τὰ κόκκινα κουτιὰ τὰ χρησιμοποιοῦσαν γιὰ τὴ μεταϕορὰἐπίσημων ἐγγράϕων.

χόμενό τους, μποροῦμε ὡστόσο νὰ πιστοποιήσουμε πὼςὁ ᾽Ορλάντο ἦταν ἀπασχολημένος κάτι μὲ τὰ βουλοκέ-ρια, κάτι μὲ τὶς σϕραγίδες καὶ μὲ τὶς διάϕορες χρωμα-τιστὲς κορδέλες, οἱ ὁποῖες ἔπρεπε νὰ εἶναι δεμένες μὲσυγκεκριμένους τρόπους, μὲ τοὺς τίτλους ἀντιγραμμέ-νους μὲ καλλιγραϕικὰ γράμματα καὶ τὰ κεϕαλαῖα γράμ-ματα κοσμημένα μὲ λογῆς σχέδια, μέχρι τὴν ὥρα τοῦμεσημεριανοῦ γεύματος – ἑνὸς ἐξαιρετικοῦ γεύματος ποὺμπορεῖ νὰ συμπεριλάμβανε μέχρι καὶ τριάντα πιάτα.

Μετὰ τὸ γεῦμα, οἱ ὑπηρέτες τὸν εἰδοποιοῦσαν πὼςἡ ἅμαξα μὲ τὰ ἕξι ἄλογα βρισκόταν στὴν εἴσοδο, καὶπήγαινε, ἀκολουθούμενος ἀπὸ πορϕυροντυμένους γενί-τσαρους ποὺ ἔτρεχαν πεζοὶ καὶ κουνοῦσαν τεράστιες ϕτε-ρωτὲς βεντάλιες πάνω ἀπ ᾽ τὰ κεϕάλιά τους, γιὰ νὰ ἐπι-σκεϕτεῖ τοὺς ἄλλους πρέσβεις καὶ τοὺς ἀξιωματούχουςτοῦ κράτους. Τὸ τελετουργικὸ ἦταν πάντοτε ἀπαράλλα-κτο. Φτάνοντας στὴν αὐλή, οἱ γενίτσαροι χτυποῦσαν τὶςβεντάλιες τους πάνω στὴν κεντρικὴ πύλη, ποὺ ἀμέσωςἄνοιγε διάπλατα ἀποκαλύπτοντας ἕνα μεγάλο, ὑπέροχαἐπιπλωμένο δωμάτιο. ᾽ Εδῶ ἦταν καθισμένες δύο ϕι-γοῦρες, συνήθως τοῦ ἀντίθετου ϕύλου. ᾽αντάλλασσαν βα-θιὲς γονυκλισίες καὶ ὑποκλίσεις. στὸ πρῶτο δωμάτιο ἐπι-τρεπόταν νὰ ἀναϕερθεῖ μονάχα ὁ καιρός. Μόλις τελείω -ναν μὲ αὐτό, ἔχοντας πεῖ ἂν εἶναι καλὸς ἢ ὑγρός, ζεστὸςἢ ψυχρός, ὁ πρέσβης περνοῦσε στὴν ἑπόμενη αἴθουσα,ὅπου ξανὰ δύο ἄλλες ϕιγοῦρες σηκώνονταν νὰ τὸν χαιρε-τίσουν. ᾽ Εδῶ ἐπιτρεπόταν μονάχα ἡ σύγκριση τῆς Κων-σταντινούπολης ὡς τόπου διαμονῆς μὲ τὸ Λονδίνο· ὁ πρέ-σβης συνήθως ἔλεγε ὅτι προτιμοῦσε τὴν Κωνσταντινού-πολη, ἐνῶ οἱ οἰκοδεσπότες, ϕυσικά, παρότι δὲν τὸ εἶχαν

VIRGINIA WOOLF162

χόμενό τους, μποροῦμε ὡστόσο νὰ πιστοποιήσουμε πὼςὁ ᾽Ορλάντο ἦταν ἀπασχολημένος κάτι μὲ τὰ βουλοκέ-ρια, κάτι μὲ τὶς σϕραγίδες καὶ μὲ τὶς διάϕορες χρωμα-τιστὲς κορδέλες, οἱ ὁποῖες ἔπρεπε νὰ εἶναι δεμένες μὲσυγκεκριμένους τρόπους, μὲ τοὺς τίτλους ἀντιγραμμέ-νους μὲ καλλιγραϕικὰ γράμματα καὶ τὰ κεϕαλαῖα γράμ-ματα κοσμημένα μὲ λογῆς σχέδια, μέχρι τὴν ὥρα τοῦμεσημεριανοῦ γεύματος – ἑνὸς ἐξαιρετικοῦ γεύματος ποὺμπορεῖ νὰ συμπεριλάμβανε μέχρι καὶ τριάντα πιάτα.

Μετὰ τὸ γεῦμα, οἱ ὑπηρέτες τὸν εἰδοποιοῦσαν πὼςἡ ἅμαξα μὲ τὰ ἕξι ἄλογα βρισκόταν στὴν εἴσοδο, καὶπήγαινε, ἀκολουθούμενος ἀπὸ πορϕυροντυμένους γενί-τσαρους ποὺ ἔτρεχαν πεζοὶ καὶ κουνοῦσαν τεράστιες ϕτε-ρωτὲς βεντάλιες πάνω ἀπ ᾽ τὰ κεϕάλιά τους, γιὰ νὰ ἐπι-σκεϕτεῖ τοὺς ἄλλους πρέσβεις καὶ τοὺς ἀξιωματούχουςτοῦ κράτους. Τὸ τελετουργικὸ ἦταν πάντοτε ἀπαράλλα-κτο. Φτάνοντας στὴν αὐλή, οἱ γενίτσαροι χτυποῦσαν τὶςβεντάλιες τους πάνω στὴν κεντρικὴ πύλη, ποὺ ἀμέσωςἄνοιγε διάπλατα ἀποκαλύπτοντας ἕνα μεγάλο, ὑπέροχαἐπιπλωμένο δωμάτιο. ᾽ Εδῶ ἦταν καθισμένες δύο ϕι-γοῦρες, συνήθως τοῦ ἀντίθετου ϕύλου. ᾽αντάλλασσαν βα-θιὲς γονυκλισίες καὶ ὑποκλίσεις. στὸ πρῶτο δωμάτιο ἐπι-τρεπόταν νὰ ἀναϕερθεῖ μονάχα ὁ καιρός. Μόλις τελείω -ναν μὲ αὐτό, ἔχοντας πεῖ ἂν εἶναι καλὸς ἢ ὑγρός, ζεστὸςἢ ψυχρός, ὁ πρέσβης περνοῦσε στὴν ἑπόμενη αἴθουσα,ὅπου ξανὰ δύο ἄλλες ϕιγοῦρες σηκώνονταν νὰ τὸν χαιρε-τίσουν. ᾽ Εδῶ ἐπιτρεπόταν μονάχα ἡ σύγκριση τῆς Κων-σταντινούπολης ὡς τόπου διαμονῆς μὲ τὸ Λονδίνο· ὁ πρέ-σβης συνήθως ἔλεγε ὅτι προτιμοῦσε τὴν Κωνσταντινού-πολη, ἐνῶ οἱ οἰκοδεσπότες, ϕυσικά, παρότι δὲν τὸ εἶχαν

VIRGINIA WOOLF162

ἐπισκεϕτεῖ, ἔλεγαν πὼς προτιμοῦσαν τὸ Λονδίνο. στὴνἑπόμενη αἴθουσα τὸ θέμα συζήτησης ἦταν ἡ ὑγεία τοῦβασιλιᾶ Καρόλου καὶ τοῦ σουλτάνου, σὲ ἴση διάρκεια.στὴν ἑπόμενη τὸ θέμα ἦταν ἡ ὑγεία τοῦ πρέσβη καὶ τῆςσυζύγου τοῦ οἰκοδεσπότη, ἀλλὰ κάπως συντομότερα.στὴν ἑπόμενη αἴθουσα ὁ πρέσβης ἐπαινοῦσε τὰ ἔπιπλατοῦ οἰκοδεσπότη καὶ ὁ οἰκοδεσπότης ἐπαινοῦσε τὴν ἔν -δυση τοῦ πρέσβη. στὴν ἑπόμενη προσϕέρονταν γλυκὰἐδέσματα, ὁ οἰκοδεσπότης ἐξέθετε τὰ ἐλαττώματά τουςκαὶ ὁ πρέσβης τὰ προτερήματά τους.

Τὸ τελετουργικὸ κατέληγε στὸ κάπνισμα τοῦ ναρ-γιλὲ καὶ σὲ μιὰ κούπα καϕέ· ἀλλὰ ἂν καὶ οἱ κινήσειςτοῦ καπνίσματος καὶ τοῦ ποτοῦ εἶχαν ἐκτελεστεῖ μὲ σχο-λαστικότητα, δὲν ὑπῆρχε οὔτε καπνὸς στὴν πίπα οὔτεκαϕὲς στὸ ϕλιτζάνι, γιατὶ ἂν ὁ καπνὸς καὶ τὸ ποτὸ ἦτανπραγματικά, θὰ εἶχαν ὅλοι καταρρεύσει.7 Κι αὐτὸ γιατὶὁ πρέσβης δὲν προλάβαινε νὰ ϕέρει εἰς πέρας τὴν ἐπί-σκεψη καὶ ἀκολουθοῦσε ἡ ἑπόμενη. Τέτοιες τελετὲς λάμ-βαναν χώρα μὲ τὴν ἴδια περίπου σειρὰ ἕξι μὲ ἑϕτὰ ϕορὲςτὴν ἡμέρα στὰ σπίτια τῶν ὑπόλοιπων σπουδαίων ἀξιω-ματούχων, καὶ γι ᾽ αὐτὸ ὁ πρέσβης συνήθως ἐπέστρεϕεστὸ σπίτι του ὅταν εἶχε πλέον βραδιάσει γιὰ τὰ καλά.Παρότι ὁ ᾽Ορλάντο ἐκτελοῦσε ἄψογα αὐτὰ τὰ καθήκο-

ΟρΛανΤΟ 163

7. ῾η πλήξη τοῦ ᾽Ορλάντο μὲ τὸ τελετουργικὸ τῶν διπλωμα -τῶν ἀνακαλεῖ τὶς περιγραϕὲς τῆς Βίτα στὶς ἐπιστολές της ἀπὸ τὴνΤεχεράνη τὸ 1927: «στὴν ἡμερήσια διάταξη εἶναι ἡ λεπτομερὴςἀκρίβεια, καὶ δὲν πᾶμε παραπέρα [...], μία σειρὰ ἀπὸ δεῖπνα, εὐ -χαριστῶ πολύ, τὸ ἕνα πανομοιότυπο μὲ τὸ προηγούμενο»: LouiseDeSalvo / Mitchell A. Leaska (ἐπιμ.), The Letters of Vita Sackville-West and Virginia Woolf, Λονδίνο: Cleis Press, 1985.

ντά του καὶ ποτὲ δὲν ἀμϕισβητοῦσε πὼς ἀποτελοῦσε,ἴσως, τὸ σημαντικότερο μέρος τῶν διπλωματικῶν τουὑποχρεώσεων, εἶχε ἀναμϕίβολα κουραστεῖ καὶ συχνὰ τὸνἔπιανε τέτοια μελαγχολία, ὥστε προτιμοῦσε νὰ δειπνεῖμόνος μὲ τὰ σκυλιά του. Τὸν εἶχαν ἀκούσει νὰ μιλάει σ ᾽αὐτὰ στὴ δική του γλώσσα. Καὶ μερικὲς ϕορὲς λέγεταιπὼς διέσχιζε τὶς πύλες τοῦ σπιτιοῦ του τὴ νύχτα τόσοκαλὰ μεταμϕιεσμένος, ποὺ οἱ ϕρουροὶ δὲν τὸν ἀναγνώ-ριζαν. στὴ συνέχεια ἀνακατευόταν μὲ τὸ πλῆθος στὴΓέϕυρα τοῦ Γαλατᾶ ἢ σουλατσάριζε στὰ παζάρια· ἢ πε-τοῦσε πέρα τὰ παπούτσια του καὶ ἑνωνόταν μὲ τοὺς προ-σκυνητὲς στὰ τζαμιά. Μιὰ ϕορά, ὅταν εἶχε διαδοθεῖ πὼςεἶχε πυρετό, οἱ βοσκοὶ ποὺ ἔϕερναν τὶς κατσίκες τουςστὸ παζάρι ἀνέϕεραν πὼς εἶχαν συναντήσει ἕναν ῎αγ-γλο λόρδο στὴν κορυϕὴ τοῦ βουνοῦ καὶ τὸν ἄκουσαν νὰπροσεύχεται. θεώρησαν πὼς αὐτὸς ἦταν ὁ ἴδιος ὁ ᾽Ορ-λάντο καὶ πὼς ἀναμϕίβολα οἱ προσευχές του ἦταν ποίη -μα ποὺ ἀπήγγελλε δυνατά, γιατὶ ἦταν γνωστὸ πὼς συ-νέχιζε νὰ μεταϕέρει παντοῦ, κατάσαρκα, κάτω ἀπὸ τὸμανδύα του, ἕνα καταταλαιπωρημένο χειρόγραϕο· καὶοἱ ὑπηρέτες κρυϕάκουγαν πίσω ἀπὸ τὴν πόρτα τὸν πρέ-σβη, ὅταν ἔμενε μόνος, νὰ ψάλλει κάτι μὲ παράξενη, με-λωδικὴ ϕωνή.

᾽Οϕείλουμε νὰ περιοριστοῦμε λοιπὸν σὲ αὐτοῦ τοῦεἴδους τὶς ἀποσπασματικὲς πληροϕορίες καὶ νὰ βάλουμετὰ δυνατά μας ὥστε νὰ διαμορϕώσουμε τὴν εἰκόνα τῆςζωῆς καὶ τῆς προσωπικότητας τοῦ ᾽Ορλάντο ἐκείνης τῆςἐποχῆς. ῾υπάρχουν μέχρι σήμερα ϕῆμες, μύθοι, ἀνέκ-δοτα, ἀνεπίσημες διαδόσεις γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ ᾽Ορλάντοστὴν Κωνσταντινούπολη – ἔχουμε ἀναϕέρει μόνο ἐλά-

VIRGINIA WOOLF164

ντά του καὶ ποτὲ δὲν ἀμϕισβητοῦσε πὼς ἀποτελοῦσε,ἴσως, τὸ σημαντικότερο μέρος τῶν διπλωματικῶν τουὑποχρεώσεων, εἶχε ἀναμϕίβολα κουραστεῖ καὶ συχνὰ τὸνἔπιανε τέτοια μελαγχολία, ὥστε προτιμοῦσε νὰ δειπνεῖμόνος μὲ τὰ σκυλιά του. Τὸν εἶχαν ἀκούσει νὰ μιλάει σ ᾽αὐτὰ στὴ δική του γλώσσα. Καὶ μερικὲς ϕορὲς λέγεταιπὼς διέσχιζε τὶς πύλες τοῦ σπιτιοῦ του τὴ νύχτα τόσοκαλὰ μεταμϕιεσμένος, ποὺ οἱ ϕρουροὶ δὲν τὸν ἀναγνώ-ριζαν. στὴ συνέχεια ἀνακατευόταν μὲ τὸ πλῆθος στὴΓέϕυρα τοῦ Γαλατᾶ ἢ σουλατσάριζε στὰ παζάρια· ἢ πε-τοῦσε πέρα τὰ παπούτσια του καὶ ἑνωνόταν μὲ τοὺς προ-σκυνητὲς στὰ τζαμιά. Μιὰ ϕορά, ὅταν εἶχε διαδοθεῖ πὼςεἶχε πυρετό, οἱ βοσκοὶ ποὺ ἔϕερναν τὶς κατσίκες τουςστὸ παζάρι ἀνέϕεραν πὼς εἶχαν συναντήσει ἕναν ῎αγ-γλο λόρδο στὴν κορυϕὴ τοῦ βουνοῦ καὶ τὸν ἄκουσαν νὰπροσεύχεται. θεώρησαν πὼς αὐτὸς ἦταν ὁ ἴδιος ὁ ᾽Ορ-λάντο καὶ πὼς ἀναμϕίβολα οἱ προσευχές του ἦταν ποίη -μα ποὺ ἀπήγγελλε δυνατά, γιατὶ ἦταν γνωστὸ πὼς συ-νέχιζε νὰ μεταϕέρει παντοῦ, κατάσαρκα, κάτω ἀπὸ τὸμανδύα του, ἕνα καταταλαιπωρημένο χειρόγραϕο· καὶοἱ ὑπηρέτες κρυϕάκουγαν πίσω ἀπὸ τὴν πόρτα τὸν πρέ-σβη, ὅταν ἔμενε μόνος, νὰ ψάλλει κάτι μὲ παράξενη, με-λωδικὴ ϕωνή.

᾽Οϕείλουμε νὰ περιοριστοῦμε λοιπὸν σὲ αὐτοῦ τοῦεἴδους τὶς ἀποσπασματικὲς πληροϕορίες καὶ νὰ βάλουμετὰ δυνατά μας ὥστε νὰ διαμορϕώσουμε τὴν εἰκόνα τῆςζωῆς καὶ τῆς προσωπικότητας τοῦ ᾽Ορλάντο ἐκείνης τῆςἐποχῆς. ῾υπάρχουν μέχρι σήμερα ϕῆμες, μύθοι, ἀνέκ-δοτα, ἀνεπίσημες διαδόσεις γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ ᾽Ορλάντοστὴν Κωνσταντινούπολη – ἔχουμε ἀναϕέρει μόνο ἐλά-

VIRGINIA WOOLF164

χιστα περιστατικά, τὰ ὁποῖα ἀποδεικνύουν πὼς διέθε-τε, τώρα ποὺ πλέον βρισκόταν σὲ ὥριμη ἡλικία, τὴ δύ-ναμη νὰ κεντρίζει τὴ ϕαντασία τῶν ἀνθρώπων καὶ νὰπαγιδεύει τὸ βλέμμα τους ὥστε ἡ θύμησή του νὰ πα-ραμένει ζωντανὴ γιὰ καιρό, ὅταν ἄλλα σημαντικότεραγεγονότα εἶχαν πρὸ πολλοῦ λησμονηθεῖ. ῾η δύναμη αὐ -τὴ εἶναι μυστηριώδης καὶ συνδυάζει τὴν ὀμορϕιά, τὴνκαταγωγὴ ἀλλὰ καὶ ἕνα σπανιότερο χάρισμα, ποὺ μπο-ροῦμε νὰ τὸ ὀνομάσουμε «λάμψη» – καὶ νὰ τελειώνου-με μὲ αὐτό. « ῞ Ενα ἑκατομμύριο κεριά», ὅπως εἶχε πεῖκαὶ ἡ σάσα, ἔκαιγαν μέσα του, χωρὶς ἐκεῖνος νὰ μπεῖποτὲ στὸν κόπο νὰ ἀνάψει ἔστω ἕνα. Βάδιζε σὰν ἐλάϕιχωρὶς νὰ χρειαστεῖ νὰ σκεϕτεῖ τὸ βάδισμά του. Μιλοῦσεμὲ τὴν κανονική του ϕωνὴ καὶ ὁ ἦχος της ἔμοιαζε μὲτὸν ἦχο ἀσημένιου σήμαντρου. Γι ᾽ αὐτὸ καὶ προκαλοῦσεὅλων τῶν εἰδῶν τὰ σχόλια. ῎ Εγινε ὁ ἀγαπημένος πολ-λῶν γυναικῶν καὶ κάποιων ἀνδρῶν. Δὲν ἦταν ἀπαραί-τητο νὰ τοῦ ἔχουν μιλήσει ἢ νὰ τὸν ἔχουν δεῖ· ἡ εἰκόνατου ἐμϕανιζόταν μπροστά τους, ἰδιαίτερα ὅταν τὸ τοπίοἦταν ρομαντικὸ ἢ ἔδυε ὁ ἥλιος – ἡ εἰκόνα ἑνὸς τζέντλε-μαν μὲ μεταξωτὲς κάλτσες. ᾽ασκοῦσε τὴν ἴδια ἐπιρροὴπάνω στοὺς ϕτωχοὺς καὶ στοὺς ἀπαίδευτους ὅπως καὶστοὺς πλούσιους. Βοσκοί, τσιγγάνοι, ὀνηλάτες, ἀκόματραγουδᾶνε τραγούδια γιὰ τὸν ῎αγγλο λόρδο «ποὺ ἔριξετὰ σμαράγδια του στὸ πηγάδι», καὶ ποὺ σίγουρα ἀνα -ϕέρονται στὸν ᾽Ορλάντο, ὁ ὁποῖος, καθὼς ϕαίνεται, κά-ποτε, σὲ στιγμὴ ὀργῆς ἢ μεθυσιοῦ, τράβηξε τὰ κοσμή-ματά του ἀπὸ πάνω του καὶ τὰ πέταξε στὸ νερό, ἀπ ᾽ ὅπουτὰ ψάρεψε ἕνας νεαρὸς ὑπηρέτης. αὐτὲς οἱ ρομαντικὲςἐξάρσεις ὡστόσο, ὅπως εἶναι εὐρύτερα γνωστό, συχνὰ

ΟρΛανΤΟ 165

πηγάζουν ἀπὸ ἀκραία συνεσταλμένη ἰδιοσυγκρασία. ῾Ο᾽Ορλάντο ϕαίνεται πὼς δὲν δημιούργησε οὔτε ἕναν ϕίλο.᾽απ ᾽ ὅ,τι γνωρίζουμε, δὲν συνδέθηκε μὲ κανέναν. Κά-ποια σπουδαία κυρία ἦρθε ἀπ ᾽ τὴν ᾽αγγλία γιὰ νὰ μείνεικοντά του καὶ τὸν παρενοχλοῦσε μὲ τὶς ϕροντίδες της,ἐκεῖνος ὅμως συνέχισε νὰ ἐκτελεῖ τὰ καθήκοντά του μὲτέτοια ἐπιμέλεια, κι ἂς μὴν εἶχε προλάβει νὰ συμπλη-ρώσει διετία ὡς πρέσβης στὸ Κέρας, ὥστε ὁ βασιλιὰςΚάρολος γνωστοποίησε τὴν πρόθεσή του νὰ τὸν προα -γάγει στὸ ὑψηλότερο ἀξίωμα ἀνάμεσα στὴν τάξη τῶνεὐγενῶν. Οἱ κακόβουλοι εἶπαν πὼς αὐτὸ ἦταν ἔργο τῆςνὲλ Γκουὶν καὶ τὸ χρωστοῦσε στὰ ὡραῖα του πόδια. Κα -θὼς ὅμως τὸν εἶχε συναντήσει μία καὶ μοναδικὴ ϕορά,κι ἐκείνη τὴ ϕορὰ ἦταν ἀπασχολημένη μὲ τὸ νὰ πετάειϕουντούκια στὸν βασιλιά, τὸ πιθανότερο εἶναι νὰ κέρ-δισε τὸ Δουκάτο μὲ τὶς ἱκανότητές του καὶ ὄχι μὲ τὶςγάμπες του.

Κι ἐδῶ θὰ πρέπει νὰ σταθοῦμε λιγάκι, καθὼς ϕτάσα -με σὲ κρίσιμη καμπὴ τῆς καριέρας του. ῾η ἀπονομὴ τοῦΔουκάτου συνέπεσε μὲ ἕνα πολύκροτο καὶ πολυσυζητη-μένο γεγονός, τὸ ὁποῖο καὶ θὰ πρέπει τώρα νὰ περιγρά-ψουμε, χαράσσοντας τὴν πορεία μας, ὅσο καλύτερα μπο-ροῦμε, μέσα ἀπὸ καμένα χαρτιὰ καὶ μικρὰ κομματάκιαἀπὸ κολλημένες κορδέλες. ̓͂ηταν τὸ τέλος τῆς μεγάληςνηστείας τοῦ ραμαζανιοῦ, ὅταν μέλη τοῦ Τάγματος τῶν῾ Ιπποτῶν τοῦ Μπὰθ καὶ μία ὁμάδα εὐγενῶν κατέϕθασανμὲ τὴ ϕρεγάτα ποὺ κυβερνοῦσε ὁ σὲρ ῎αντριαν σκρόουπ,8

VIRGINIA WOOLF166

8. Sir Adrian Scrope (1601-1660): ῞ Ενας ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ὑπέ-γραψαν τὴ θανατικὴ καταδίκη τοῦ ᾽ Ιακώβου α´ . Μετὰ τὴν ἀπο-

πηγάζουν ἀπὸ ἀκραία συνεσταλμένη ἰδιοσυγκρασία. ῾Ο᾽Ορλάντο ϕαίνεται πὼς δὲν δημιούργησε οὔτε ἕναν ϕίλο.᾽απ ᾽ ὅ,τι γνωρίζουμε, δὲν συνδέθηκε μὲ κανέναν. Κά-ποια σπουδαία κυρία ἦρθε ἀπ ᾽ τὴν ᾽αγγλία γιὰ νὰ μείνεικοντά του καὶ τὸν παρενοχλοῦσε μὲ τὶς ϕροντίδες της,ἐκεῖνος ὅμως συνέχισε νὰ ἐκτελεῖ τὰ καθήκοντά του μὲτέτοια ἐπιμέλεια, κι ἂς μὴν εἶχε προλάβει νὰ συμπλη-ρώσει διετία ὡς πρέσβης στὸ Κέρας, ὥστε ὁ βασιλιὰςΚάρολος γνωστοποίησε τὴν πρόθεσή του νὰ τὸν προα -γάγει στὸ ὑψηλότερο ἀξίωμα ἀνάμεσα στὴν τάξη τῶνεὐγενῶν. Οἱ κακόβουλοι εἶπαν πὼς αὐτὸ ἦταν ἔργο τῆςνὲλ Γκουὶν καὶ τὸ χρωστοῦσε στὰ ὡραῖα του πόδια. Κα -θὼς ὅμως τὸν εἶχε συναντήσει μία καὶ μοναδικὴ ϕορά,κι ἐκείνη τὴ ϕορὰ ἦταν ἀπασχολημένη μὲ τὸ νὰ πετάειϕουντούκια στὸν βασιλιά, τὸ πιθανότερο εἶναι νὰ κέρ-δισε τὸ Δουκάτο μὲ τὶς ἱκανότητές του καὶ ὄχι μὲ τὶςγάμπες του.

Κι ἐδῶ θὰ πρέπει νὰ σταθοῦμε λιγάκι, καθὼς ϕτάσα -με σὲ κρίσιμη καμπὴ τῆς καριέρας του. ῾η ἀπονομὴ τοῦΔουκάτου συνέπεσε μὲ ἕνα πολύκροτο καὶ πολυσυζητη-μένο γεγονός, τὸ ὁποῖο καὶ θὰ πρέπει τώρα νὰ περιγρά-ψουμε, χαράσσοντας τὴν πορεία μας, ὅσο καλύτερα μπο-ροῦμε, μέσα ἀπὸ καμένα χαρτιὰ καὶ μικρὰ κομματάκιαἀπὸ κολλημένες κορδέλες. ̓͂ηταν τὸ τέλος τῆς μεγάληςνηστείας τοῦ ραμαζανιοῦ, ὅταν μέλη τοῦ Τάγματος τῶν῾ Ιπποτῶν τοῦ Μπὰθ καὶ μία ὁμάδα εὐγενῶν κατέϕθασανμὲ τὴ ϕρεγάτα ποὺ κυβερνοῦσε ὁ σὲρ ῎αντριαν σκρόουπ,8

VIRGINIA WOOLF166

8. Sir Adrian Scrope (1601-1660): ῞ Ενας ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ὑπέ-γραψαν τὴ θανατικὴ καταδίκη τοῦ ᾽ Ιακώβου α´ . Μετὰ τὴν ἀπο-

καὶ ὁ ᾽Ορλάντο ἅρπαξε τὴν εὐκαιρία νὰ ὀργανώσει τὴνπιὸ ἐντυπωσιακὴ γιορτὴ ποὺ εἶχε ποτὲ λάβει χώρα στὴνΚωνσταντινούπολη. ῾η νύχτα ἦταν ὑπέροχη· τὸ πλῆθοςμεγάλο καὶ τὰ παράθυρα τῆς πρεσβείας ϕωτισμένα ἐκτυ -ϕλωτικά. ᾽ Επαναλαμβάνουμε πὼς μᾶς λείπουν οἱ λεπτο-μέρειες γιατὶ ἡ ϕωτιὰ ἔκαψε ὅλα τὰ ντοκουμέντα καὶἄϕησε μόνον ἀποσπάσματα, ποὺ ἐρεθίζουν τὴ ϕαντασίαἀλλὰ δὲ ϕωτίζουν τὰ σημαντικότερα σημεῖα. ᾽απὸ τὸἡμερολόγιο τοῦ Τζὸν Φένερ Μπρὶγκ9 ὅμως, ῎αγγλουἀξιωματικοῦ τοῦ ναυτικοῦ ὁ ὁποῖος βρισκόταν ἀνάμεσαστοὺς προσκεκλημένους, μαθαίνουμε πὼς ἄνθρωποι ὅλωντῶν ἐθνικοτήτων «ἦταν στοιβαγμένοι σὰν ἀρνιὰ στὸ μα-ντρὶ» στὴν αὐλή. Τὸ πλῆθος πίεζε τόσο ἀσϕυκτικά, ποὺὁ Μπρὶγκ σκαρϕάλωσε πάνω σὲ μιὰ συκιὰ γιὰ νὰ πα-ρατηρεῖ καλύτερα τὰ τεκταινόμενα. Οἱ ϕῆμες εἶχαν ἐξα-πλωθεῖ ἀνάμεσα στοὺς ντόπιους (καὶ ἐδῶ ὑπάρχουν ἐπι-πρόσθετες ἀποδείξεις γιὰ τὴ μυστηριώδη γοητεία ποὺ

ΟρΛανΤΟ 167

κατάσταση τῆς Μοναρχίας, δικάστηκε καὶ βρέθηκε ἔνοχος βασι-λοκτονίας καὶ ἀπαγχονίστηκε. ῍αν αὐτὴ εἶναι πράγματι ἡ ἱστορικὴπερσόνα στὴν ὁποία ἀναϕέρεται ἡ Γούλϕ, εἴτε πρόκειται γιὰ ἀνα-χρονισμὸ εἴτε γιὰ μία ἀκόμα διασάλευση τῆς χρονικῆς σειρᾶς τῶνπραγμάτων. Λίγες σελίδες παρακάτω ὁ σκρόουπ εἶναι ζωντανὸςκαὶ εἶναι διορισμένος στὴν Τουρκία, ὅπου καταστέλλει τὶς ταραχὲςποὺ ξέσπασαν μετὰ τὴ λήψη τοῦ τίτλου τοῦ Τάγματος τῶν ῾ Ιπ-ποτῶν τοῦ Μπὰθ τοῦ ᾽Ορλάντο.

9. στὸ σημεῖο αὐτὸ ἡ Γοὺλϕ παρωδεῖ τὰ ἡμερολόγια καὶ τὶςἐπιστολὲς τοῦ 18ου αἰώνα. στὸ χειρόγραϕο, κάποια ἀπὸ τὰ κενὰστὴν ἐπιστολὴ τοῦ Μπρὶγκ εἶναι ἐλαϕρῶς διαϕορετικὰ ὅποτε τὸ«ταμπλὸ βιβὰν» γίνεται «ἡ μάσκα τοῦ Πάνα». Οἱ μάσκες ἀντι-προσωπεύουν αὐτοὺς ποὺ παρακολουθοῦσαν τὴν ἀλλαγὴ ϕύλουτοῦ ᾽Ορλάντο.

ἀσκοῦσε ὁ ᾽Ορλάντο στὴ ϕαντασία τῶν ἀνθρώπων) ὅτικάποιο θαῦμα θὰ γινόταν. « ῾Επομένως», σημειώνει ὁΜπρίγκ (ἀλλὰ τὸ χειρόγραϕο εἶναι γεμάτο μὲ καψίματακαὶ τρύπες καὶ κάποιες προτάσεις εἶναι ἰδιαίτερα δυσα-νάγνωστες), «ὅταν οἱ ρουκέτες ἄρχισαν νὰ σκᾶνε στὸνἀέρα, ὑπῆρχε ἀρκετὴ νευρικότητα ἀνάμεσά μας μήπωςκαὶ ὁ ντόπιος πληθυσμὸς κυριευθεῖ ἀπό... μὲ δυσάρεστεςσυνέπειες γιὰ ὅλους... οἱ ᾽αγγλίδες κυρίες τῆς συντρο -ϕιᾶς, τὸ χέρι μου μηχανικὰ πῆγε στὸ σπαθί μου. Εὐτυ -χῶς», συνεχίζει μὲ τὸ κάπως ϕλύαρο ὕϕος του, «οἱ ϕό-βοι ἔμοιαζαν πρὸς τὸ παρὸν ἀβάσιμοι, καὶ παρατηρώνταςτὴ συμπεριϕορὰ τῶν ντόπιων... κατέληξα στὸ συμπέ-ρασμα πὼς αὐτὴ ἡ ἐπίδειξη ἱκανοτήτων στὴν τέχνη τῆςπυροτεχνίας ἦταν πολύτιμη, γιατὶ τουλάχιστον ἔκανεαἰ σθητή... τὴν ὑπεροχὴ τῶν ῎αγγλων... Πράγματι, τὸθέαμα ἦταν ἀπερίγραπτης ὀμορϕιᾶς. Βρέθηκα νὰ εὐγνω-μονῶ τὸν Κύριο ποὺ εἶχε ἐπιτρέψει... καὶ νὰ εὔχομαι ἡκαημένη, ἀγαπημένη μου μητέρα... ῎ Επειτα ἀπὸ δια-ταγὲς τοῦ πρέσβη, τὰ μακρόστενα παράθυρα, ἕνα ἀπὸτὰ πλέον ἐντυπωσιακὰ χαρακτηριστικὰ τῆς ἀνατολίτι-κης ἀρχιτεκτονικῆς, ποὺ ὅσο καὶ ἀνίδεος νὰ εἶσαι... ἦτανδιάπλατα ἀνοιχτὰ πρὸς τὰ μέσα· μπορούσαμε νὰ διακρί-νουμε ἕνα ταμπλὸ βιβὰν10 ἢ θεατρικὸ σκηνικὸ στὸ ὁποῖο᾽αγγλίδες κυρίες καὶ τζέντλεμεν... ἔπαιζαν ϕορώντας μά-σκες κάποιο ἔργο... Τὰ λόγια ἦταν ἀκατάληπτα, ἀλλὰἡ θέα τόσων πολλῶν ῎αγγλων καὶ ᾽αγγλίδων, ντυμένων

VIRGINIA WOOLF168

10. Ταμπλὸ βιβάν: Μία σκηνὴ ποὺ παρουσιάζουν ἠθοποιοὶ μὲκοστούμια οἱ ὁποῖοι παραμένουν σιωπηλοὶ καὶ ἀκίνητοι σὰν νὰ βρί-σκονται μέσα σὲ κάποιον πίνακα.

ἀσκοῦσε ὁ ᾽Ορλάντο στὴ ϕαντασία τῶν ἀνθρώπων) ὅτικάποιο θαῦμα θὰ γινόταν. « ῾Επομένως», σημειώνει ὁΜπρίγκ (ἀλλὰ τὸ χειρόγραϕο εἶναι γεμάτο μὲ καψίματακαὶ τρύπες καὶ κάποιες προτάσεις εἶναι ἰδιαίτερα δυσα-νάγνωστες), «ὅταν οἱ ρουκέτες ἄρχισαν νὰ σκᾶνε στὸνἀέρα, ὑπῆρχε ἀρκετὴ νευρικότητα ἀνάμεσά μας μήπωςκαὶ ὁ ντόπιος πληθυσμὸς κυριευθεῖ ἀπό... μὲ δυσάρεστεςσυνέπειες γιὰ ὅλους... οἱ ᾽αγγλίδες κυρίες τῆς συντρο -ϕιᾶς, τὸ χέρι μου μηχανικὰ πῆγε στὸ σπαθί μου. Εὐτυ -χῶς», συνεχίζει μὲ τὸ κάπως ϕλύαρο ὕϕος του, «οἱ ϕό-βοι ἔμοιαζαν πρὸς τὸ παρὸν ἀβάσιμοι, καὶ παρατηρώνταςτὴ συμπεριϕορὰ τῶν ντόπιων... κατέληξα στὸ συμπέ-ρασμα πὼς αὐτὴ ἡ ἐπίδειξη ἱκανοτήτων στὴν τέχνη τῆςπυροτεχνίας ἦταν πολύτιμη, γιατὶ τουλάχιστον ἔκανεαἰ σθητή... τὴν ὑπεροχὴ τῶν ῎αγγλων... Πράγματι, τὸθέαμα ἦταν ἀπερίγραπτης ὀμορϕιᾶς. Βρέθηκα νὰ εὐγνω-μονῶ τὸν Κύριο ποὺ εἶχε ἐπιτρέψει... καὶ νὰ εὔχομαι ἡκαημένη, ἀγαπημένη μου μητέρα... ῎ Επειτα ἀπὸ δια-ταγὲς τοῦ πρέσβη, τὰ μακρόστενα παράθυρα, ἕνα ἀπὸτὰ πλέον ἐντυπωσιακὰ χαρακτηριστικὰ τῆς ἀνατολίτι-κης ἀρχιτεκτονικῆς, ποὺ ὅσο καὶ ἀνίδεος νὰ εἶσαι... ἦτανδιάπλατα ἀνοιχτὰ πρὸς τὰ μέσα· μπορούσαμε νὰ διακρί-νουμε ἕνα ταμπλὸ βιβὰν10 ἢ θεατρικὸ σκηνικὸ στὸ ὁποῖο᾽αγγλίδες κυρίες καὶ τζέντλεμεν... ἔπαιζαν ϕορώντας μά-σκες κάποιο ἔργο... Τὰ λόγια ἦταν ἀκατάληπτα, ἀλλὰἡ θέα τόσων πολλῶν ῎αγγλων καὶ ᾽αγγλίδων, ντυμένων

VIRGINIA WOOLF168

10. Ταμπλὸ βιβάν: Μία σκηνὴ ποὺ παρουσιάζουν ἠθοποιοὶ μὲκοστούμια οἱ ὁποῖοι παραμένουν σιωπηλοὶ καὶ ἀκίνητοι σὰν νὰ βρί-σκονται μέσα σὲ κάποιον πίνακα.

μὲ τὴ μεγαλύτερη κομψότητα καὶ μεγαλοπρέπεια... μοῦπροκάλεσε συναισθήματα γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν ντρέπομαικαθόλου, ἂν καὶ εἶναι ἀδύνατον... παρατηροῦσα τὴν ἐκπλη-κτικὴ συμπεριϕορὰ κάποιας λαίδης –ἡ ὁποία τραβοῦσεσὰν μαγνήτης τὰ βλέμματα ὅλων πάνω της δυσϕημί-ζοντας τὸ ϕύλο της καὶ τὴ χώρα της–, ὅταν...» δυστυ -χῶς ἕνα κλαδὶ ἀπὸ τὴ συκιὰ ἔσπασε καὶ ὁ σκαρϕαλω-μένος Μπρὶγκ ἔπεσε στὸ χῶμα, καὶ οἱ ὑπόλοιπες κα-ταχωρίσεις ἀναϕέρουν μόνο τὴν εὐγνωμοσύνη του στὴθεία Πρόνοια (ἡ ὁποία παίζει μεγάλο ρόλο σ ᾽ αὐτὸ τὸἡμερολόγιο) καὶ τὴν ἀκριβὴ περιγραϕὴ τῶν τραυμάτωντου ποὺ προκλήθηκαν ἀπὸ τὸ πέσιμο.

Εὐτυχῶς, ἡ δεσποινὶς Πενέλοπι Χάρτοπ, θυγατέρατοῦ συνονόματου ἀξιωματικοῦ, εἶδε τὴ σκηνὴ ἐκ τοῦ σύ-νεγγυς καὶ διηγεῖται τὴν ἱστορία σὲ μιὰ ἐπιστολή, ἀρ -κετὰ ἀλλοιωμένη, ἡ ὁποία τελικὰ ἔϕτασε σὲ ϕίλη τηςστὸ Τάνμπριτζ Γουέλς. ῾η δεσποινὶς Πενέλοπι δὲν ἦτανλιγότερο γενναιόδωρη στὶς ἐκδηλώσεις τοῦ ἐνθουσιασμοῦτης ἀπ ᾽ ὅ,τι ὁ γαλαντόμος ἀξιωματικός. «Πανέμορϕο...»ἀναϕωνεῖ δέκα ϕορὲς σὲ μία σελίδα, «ὑπέροχο... πέραἀπὸ κάθε περιγραϕή, χρυσὰ σκεύη... κηροπήγια... νέ-γροι μὲ βελούδινες βράκες... πυραμίδες ἀπὸ πάγο... σι-ντριβάνια ἀπὸ ἀρωματικὸ κρασί... γλυκίσματα μὲ πα-ραστάσεις πλοίων τῆς Μεγαλειότητάς του... κύκνοι ποὺἀναπαριστοῦσαν νούϕαρα... πουλιὰ σὲ χρυσὰ κλουβιά...κύριοι μὲ σκιστὰ πορϕυρὰ βελοῦδα... οἱ κομμώσεις τῶνκυριῶν εἶχαν τουλάχιστον τέσσερις πόντους ὕψος... μου-σικὰ κουτιά... ὁ κύριος Περγκρὶν εἶπε πὼς ἤμουν ἀπο-λύτως ὑπέροχη, τὸ ὁποῖο σ ᾽ τὸ ἐπαναλαμβάνω, ἀγαπητήμου, γιατὶ γνωρίζω... ῎αχ! Πόσο μοῦ λείπετε ὅλοι σας!...

ΟρΛανΤΟ 169

ξεπερνάει ὅ,τι ἔχουμε δεῖ στὸ Παντάιλς... ὠκεανοὶ ἀπὸποτά... κάποιοι κύριοι καταβεβλημένοι... ἡ λαίδη Μπέτιπανέμορϕη... ῾η καημένη ἡ λαίδη Μπόνχαμ ἔκανε τὸ μοι-ραῖο σϕάλμα νὰ καθίσει χωρὶς νὰ ὑπάρχει καρέκλα πί-σω της... ὅλοι οἱ κύριοι ἔκαναν πλῆθος ϕιλοϕρονήσεων...εὐχήθηκα χιλιάδες ϕορὲς ἐσὺ καὶ ἡ ἀγαπητὴ Μπέτσι...᾽αλλὰ ἡ θέα ὅλων τῶν ἄλλων, ὁ στόχος ὅλων τῶν μα-τιῶν... ὅπως παραδέχτηκαν ὅλοι, γιατὶ κανένας δὲν ἦταντόσο μικρόψυχος γιὰ νὰ τὸ ἀρνηθεῖ, ἦταν ὁ ἴδιος ὁ πρέ-σβης. Τέτοια πόδια! Τέτοια ὄψη! Τέτοιοι πριγκιπικοὶτρόποι! νὰ τὸν ἔβλεπες νὰ κάνει τὴν εἴσοδό του στὴναἴθουσα! νὰ τὸν ἔβλεπες καὶ στὴν ἔξοδό του! Καὶ τί ἐν -διαϕέρουσα ἡ ἔκϕρασή του, νιώθεις πὼς ἔχει ὑποϕέρει,καὶ σπανίως ξέρεις γιατί! Λένε πὼς κάποια λαίδη ἦτανἡ αἰτία. Τί ἄκαρδο τέρας! Πῶς γίνεται ἕνα μέλος τοῦ δι-κοῦ μας ϕύλου, ποὺ ϕημίζεται γιὰ τὴν τρυϕερότητά του,νὰ ἔχει τέτοια ξετσιπωσιά! Εἶναι ἀνύπαντρος καὶ οἱ μι -σὲς κυρίες ἐδῶ εἶναι τρελὰ ἐρωτευμένες μαζί του... Χί-λια ϕιλιὰ στὸν Τόμ, τὸν Τζέρι, τὸν Πίτερ καὶ τὴν ἀγα-πημένη μου Μιού» [πιθανότατα αὐτὴ ἦταν ἡ γάτα της].

᾽απ ᾽ τὴν ἐϕημερίδα τῆς ἐποχῆς πληροϕορούμαστεπὼς «ὅταν τὸ ρολόι χτύπησε μεσάνυχτα, ὁ πρέσβης ἐμ -ϕανίστηκε στὸ κέντρο τοῦ ᾽ Εξώστη, ἀπ ᾽ ὅπου κρέμο-νταν ἀνεκτίμητα χαλιά. ῞ Εξι Τοῦρκοι τῆς αὐτοκρατο-ρικῆς σωματοϕυλακῆς, ὁ καθένας πάνω ἀπὸ δύο μέτραὕψος, κρατοῦσαν πυρσοὺς δεξιὰ κι ἀριστερά του. Μόλιςἔκανε τὴν ἐμϕάνισή του, ρουκέτες ὑψώθηκαν στὸν ἀέρακαὶ μεγάλη ὀχλοβοὴ σηκώθηκε ἀπὸ τὸ πλῆθος, ποὺ ὁπρέσβης χαιρέτισε μὲ βαθιὰ ὑπόκλιση, προϕέροντας εὐ -χαριστήριες ἐκϕράσεις στὰ τούρκικα – μιὰ ἐπιπλέον ἱκα-

VIRGINIA WOOLF170

ξεπερνάει ὅ,τι ἔχουμε δεῖ στὸ Παντάιλς... ὠκεανοὶ ἀπὸποτά... κάποιοι κύριοι καταβεβλημένοι... ἡ λαίδη Μπέτιπανέμορϕη... ῾η καημένη ἡ λαίδη Μπόνχαμ ἔκανε τὸ μοι-ραῖο σϕάλμα νὰ καθίσει χωρὶς νὰ ὑπάρχει καρέκλα πί-σω της... ὅλοι οἱ κύριοι ἔκαναν πλῆθος ϕιλοϕρονήσεων...εὐχήθηκα χιλιάδες ϕορὲς ἐσὺ καὶ ἡ ἀγαπητὴ Μπέτσι...᾽αλλὰ ἡ θέα ὅλων τῶν ἄλλων, ὁ στόχος ὅλων τῶν μα-τιῶν... ὅπως παραδέχτηκαν ὅλοι, γιατὶ κανένας δὲν ἦταντόσο μικρόψυχος γιὰ νὰ τὸ ἀρνηθεῖ, ἦταν ὁ ἴδιος ὁ πρέ-σβης. Τέτοια πόδια! Τέτοια ὄψη! Τέτοιοι πριγκιπικοὶτρόποι! νὰ τὸν ἔβλεπες νὰ κάνει τὴν εἴσοδό του στὴναἴθουσα! νὰ τὸν ἔβλεπες καὶ στὴν ἔξοδό του! Καὶ τί ἐν -διαϕέρουσα ἡ ἔκϕρασή του, νιώθεις πὼς ἔχει ὑποϕέρει,καὶ σπανίως ξέρεις γιατί! Λένε πὼς κάποια λαίδη ἦτανἡ αἰτία. Τί ἄκαρδο τέρας! Πῶς γίνεται ἕνα μέλος τοῦ δι-κοῦ μας ϕύλου, ποὺ ϕημίζεται γιὰ τὴν τρυϕερότητά του,νὰ ἔχει τέτοια ξετσιπωσιά! Εἶναι ἀνύπαντρος καὶ οἱ μι -σὲς κυρίες ἐδῶ εἶναι τρελὰ ἐρωτευμένες μαζί του... Χί-λια ϕιλιὰ στὸν Τόμ, τὸν Τζέρι, τὸν Πίτερ καὶ τὴν ἀγα-πημένη μου Μιού» [πιθανότατα αὐτὴ ἦταν ἡ γάτα της].

᾽απ ᾽ τὴν ἐϕημερίδα τῆς ἐποχῆς πληροϕορούμαστεπὼς «ὅταν τὸ ρολόι χτύπησε μεσάνυχτα, ὁ πρέσβης ἐμ -ϕανίστηκε στὸ κέντρο τοῦ ᾽ Εξώστη, ἀπ ᾽ ὅπου κρέμο-νταν ἀνεκτίμητα χαλιά. ῞ Εξι Τοῦρκοι τῆς αὐτοκρατο-ρικῆς σωματοϕυλακῆς, ὁ καθένας πάνω ἀπὸ δύο μέτραὕψος, κρατοῦσαν πυρσοὺς δεξιὰ κι ἀριστερά του. Μόλιςἔκανε τὴν ἐμϕάνισή του, ρουκέτες ὑψώθηκαν στὸν ἀέρακαὶ μεγάλη ὀχλοβοὴ σηκώθηκε ἀπὸ τὸ πλῆθος, ποὺ ὁπρέσβης χαιρέτισε μὲ βαθιὰ ὑπόκλιση, προϕέροντας εὐ -χαριστήριες ἐκϕράσεις στὰ τούρκικα – μιὰ ἐπιπλέον ἱκα-

VIRGINIA WOOLF170

νότητα ἦταν νὰ μιλάει τὴ γλώσσα αὐτὴ μὲ ἄνεση. Με-τά, ὁ σὲρ ῎αντριαν σκρόουπ, μὲ τὴν πλήρη στολὴ τοῦΒρετανοῦ ναυάρχου, ἔκανε τὴν ἐμϕάνισή του, ὁ πρέσβηςὑποκλίθηκε, ὁ ναύαρχος πέρασε τὸ Περιδέραιο τοῦ ῾υψη-λότερου ῾ Ιπποτικοῦ ᾽αξιώματος τοῦ Μπὰθ στὸ λαιμό του,μετὰ καρϕίτσωσε τὸ ᾽αστέρι στὸ στῆθος του, καὶ μετὰἕνας ἄλλος τζέντλεμαν τοῦ διπλωματικοῦ σώματος ἐμϕα-νίστηκε καὶ τοποθέτησε μὲ μεγαλοπρέπεια στοὺς ὤμουςτοῦ πρέσβη τὰ δουκικὰ ἄμϕια, παραδίδοντας πάνω σὲἕνα πορϕυρὸ μαξιλάρι τὴν κορόνα τοῦ Δούκα.

στὸ τέλος, μὲ κίνηση ὅλο χάρη καὶ μεγαλοπρέπεια,πρῶτα ὑποκλινόμενος βαθιά, μετὰ ὀρθώνοντας τὸ σῶματου περήϕανα, ὁ ᾽Ορλάντο πῆρε τὸ διάδημα μὲ τὰ χρυσὰϕύλλα ϕραουλιᾶς καὶ τὸ τοποθέτησε, μὲ χειρονομία ποὺὅποιος τὴν εἶδε δὲν θὰ τὴν ξεχάσει ποτέ, στὸ μέτωπότου. Τότε ἄρχισε καὶ ἡ πρώτη ταραχή. Εἴτε λόγω τοῦὅτι οἱ ἄνθρωποι περίμεναν ἕνα θαῦμα –κάποιοι λένε πὼςπερίμεναν χρυσὴ βροχὴ νὰ πέσει ἀπ ᾽ τὸν οὐρανό–, πράγ-μα ποὺ δὲ συνέβη, εἴτε μπορεῖ κι αὐτὸ νὰ ἦταν τὸ σι-νιάλο ποὺ ἐπέλεξαν γιὰ νὰ ἀρχίσει ἡ ἐπίθεση, κανέναςδὲ ϕαινόταν νὰ γνωρίζει, ἀλλὰ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ διάδη-μα τοποθετήθηκε στὸ μέτωπο τοῦ ᾽Ορλάντο, ξέσπασεμεγάλη ὀχλοβοή. Καμπάνες ἄρχισαν νὰ ἠχοῦν· οἱ κακό -ϕωνες κραυγὲς τῶν προϕητῶν κάλυπταν τὶς κραυγὲς τοῦπλήθους· πολλοὶ Τοῦρκοι ἔπεϕταν στὸ χῶμα καὶ ἄγγι-ζαν τὴ γῆ μὲ τὸ μέτωπό τους. Κάποια πόρτα ἔσπασε καὶἄνοιξε διάπλατα. Οἱ ντόπιοι εἰσέβαλαν στὶς αἴθουσες τοῦσυμποσίου. Οἱ γυναῖκες ἄρχισαν νὰ οὐρλιάζουν. Κάποιακυρία, ποὺ ἔλεγαν πὼς πέθαινε ἀπὸ ἔρωτα γιὰ τὸν ᾽Ορ-λάντο, ἅρπαξε ἕνα κηροπήγιο καὶ τὸ ἔριξε στὸ πάτωμα.

ΟρΛανΤΟ 171

Τί θὰ μποροῦσε νὰ εἶχε συμβεῖ ἂν ὁ σὲρ ῎αντριαν σκρόουπκι ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ Βρετανοὺς ναῦτες δὲν ἦταν πα-ρόντες, κανένας δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ γνωρίζει. ῾Ο ναύαρ-χος διέταξε τὶς σάλπιγγες νὰ σαλπίσουν· ἑκατὸ ναῦτεςστάθηκαν πάραυτα προσοχή· ἡ ἐξέγερση εἶχε καταστα-λεῖ, καὶ πρὸς τὸ παρὸν ἡ τάξη ἐπικράτησε στὸ χῶρο.

Μέχρις ἐδῶ βαδίζουμε στὸ στέρεο, ἂν καὶ κάπως πε-ριορισμένο, ἔδαϕος τῆς ἐξακριβωμένης ἀλήθειας. ῞ Ομωςκανένας ποτὲ δὲν ἔμαθε τί ἀκριβῶς συνέβη ἀργότεραἐκείνη τὴ νύχτα. Οἱ μαρτυρίες τῶν ναυτῶν καὶ τῶν ὑπο-λοίπων ἀποδεικνύουν πὼς ἡ πρεσβεία ἦταν ἄδεια καὶ πὼςἔκλεισε, ὅπως κάθε βράδυ, στὶς δύο. ῾Ο πρέσβης θεά-θηκε νὰ κατευθύνεται πρὸς τὸ δωμάτιό του, ϕορώνταςἀκόμα τὰ ἐμβλήματα τοῦ ἀξιώματός του, καὶ νὰ κλείνειτὴν πόρτα. Κάποιοι λένε πὼς τὴν κλείδωσε, κάτι ποὺδὲ συνήθιζε. ῎αλλοι ἰσχυρίζονται πὼς ἄκουσαν ἕνα εἶδοςποιμενικῆς μουσικῆς, σὰν αὐτὴ ποὺ παίζουν οἱ χωρικοί,ἀργότερα τὴν ἴδια νύχτα στὴν αὐλή, κάτω ἀπὸ τὸ πα-ράθυρο τοῦ πρέσβη. Μιὰ πλύστρα, ποὺ τὴν κρατοῦσε ξύ-πνια πονόδοντος, εἶπε πὼς εἶδε τὴ ϕιγούρα ἑνὸς ἄντρατυλιγμένου μὲ μανδύα ἢ ρόμπα νὰ βγαίνει στὸ μπαλκό -νι. Μετὰ εἶπε πὼς μιὰ γυναίκα καλὰ καλυμμένη, ἀλλὰπροϕανῶς χωριατοπούλα, σκαρϕάλωσε πάνω μὲ τὴ βοή-θεια τοῦ σχοινιοῦ ποὺ ὁ ἄντρας ἔριξε κάτω γι ᾽ αὐτὴν ἀπ ᾽τὸ μπαλκόνι. Τότε, εἶπε ἡ πλύστρα, ἀγκαλιάστηκαν μὲπάθος «σὰν ἐραστὲς» καὶ μπῆκαν μαζὶ στὸ δωμάτιο,τραβώντας τὶς κουρτίνες γιὰ νὰ μὴν τοὺς βλέπει κανείς.

Τὸ ἑπόμενο πρωί, ὁ δούκας, ὅπως θὰ πρέπει τώρανὰ τὸν ἀποκαλοῦμε, βρέθηκε ἀπὸ τοὺς γραμματεῖς τουβυθισμένος σὲ βαθὺ ὕπνο ἀνάμεσα στὰ τσαλακωμένα

VIRGINIA WOOLF172

Τί θὰ μποροῦσε νὰ εἶχε συμβεῖ ἂν ὁ σὲρ ῎αντριαν σκρόουπκι ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ Βρετανοὺς ναῦτες δὲν ἦταν πα-ρόντες, κανένας δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ γνωρίζει. ῾Ο ναύαρ-χος διέταξε τὶς σάλπιγγες νὰ σαλπίσουν· ἑκατὸ ναῦτεςστάθηκαν πάραυτα προσοχή· ἡ ἐξέγερση εἶχε καταστα-λεῖ, καὶ πρὸς τὸ παρὸν ἡ τάξη ἐπικράτησε στὸ χῶρο.

Μέχρις ἐδῶ βαδίζουμε στὸ στέρεο, ἂν καὶ κάπως πε-ριορισμένο, ἔδαϕος τῆς ἐξακριβωμένης ἀλήθειας. ῞ Ομωςκανένας ποτὲ δὲν ἔμαθε τί ἀκριβῶς συνέβη ἀργότεραἐκείνη τὴ νύχτα. Οἱ μαρτυρίες τῶν ναυτῶν καὶ τῶν ὑπο-λοίπων ἀποδεικνύουν πὼς ἡ πρεσβεία ἦταν ἄδεια καὶ πὼςἔκλεισε, ὅπως κάθε βράδυ, στὶς δύο. ῾Ο πρέσβης θεά-θηκε νὰ κατευθύνεται πρὸς τὸ δωμάτιό του, ϕορώνταςἀκόμα τὰ ἐμβλήματα τοῦ ἀξιώματός του, καὶ νὰ κλείνειτὴν πόρτα. Κάποιοι λένε πὼς τὴν κλείδωσε, κάτι ποὺδὲ συνήθιζε. ῎αλλοι ἰσχυρίζονται πὼς ἄκουσαν ἕνα εἶδοςποιμενικῆς μουσικῆς, σὰν αὐτὴ ποὺ παίζουν οἱ χωρικοί,ἀργότερα τὴν ἴδια νύχτα στὴν αὐλή, κάτω ἀπὸ τὸ πα-ράθυρο τοῦ πρέσβη. Μιὰ πλύστρα, ποὺ τὴν κρατοῦσε ξύ-πνια πονόδοντος, εἶπε πὼς εἶδε τὴ ϕιγούρα ἑνὸς ἄντρατυλιγμένου μὲ μανδύα ἢ ρόμπα νὰ βγαίνει στὸ μπαλκό -νι. Μετὰ εἶπε πὼς μιὰ γυναίκα καλὰ καλυμμένη, ἀλλὰπροϕανῶς χωριατοπούλα, σκαρϕάλωσε πάνω μὲ τὴ βοή-θεια τοῦ σχοινιοῦ ποὺ ὁ ἄντρας ἔριξε κάτω γι ᾽ αὐτὴν ἀπ ᾽τὸ μπαλκόνι. Τότε, εἶπε ἡ πλύστρα, ἀγκαλιάστηκαν μὲπάθος «σὰν ἐραστὲς» καὶ μπῆκαν μαζὶ στὸ δωμάτιο,τραβώντας τὶς κουρτίνες γιὰ νὰ μὴν τοὺς βλέπει κανείς.

Τὸ ἑπόμενο πρωί, ὁ δούκας, ὅπως θὰ πρέπει τώρανὰ τὸν ἀποκαλοῦμε, βρέθηκε ἀπὸ τοὺς γραμματεῖς τουβυθισμένος σὲ βαθὺ ὕπνο ἀνάμεσα στὰ τσαλακωμένα

VIRGINIA WOOLF172

σκεπάσματα τοῦ κρεβατιοῦ του. Τὸ δωμάτιο ἦταν κά-πως ἀκατάστατο, ἡ κορόνα του εἶχε κυλήσει στὸ πάτω-μα, ὁ μανδύας καὶ οἱ περικνημίδες εἶχαν πρόχειρα ρι-χτεῖ στὴ ράχη μιᾶς καρέκλας. στὸ τραπέζι ὑπῆρχαν ριγ-μένα χαρτιά. στὴν ἀρχὴ δὲν ὑποψιάστηκαν κάτι, καθὼςἡ προηγούμενη νύχτα ἦταν πολὺ κουραστική. ᾽αλλὰ ὅτανἔϕτασε τὸ ἀπόγευμα καὶ δὲν εἶχε ἀκόμα ξυπνήσει, κά-λεσαν τὸν γιατρό. Τοῦ ἔδωσε ϕάρμακα εἰδικὰ γιὰ πα-ρόμοια περιστατικά, ἔμπλαστρα, βελόνες, ϕάρμακα γιὰἐμετὸ καὶ λοιπά, ἀλλὰ χωρὶς ἐπιτυχία. ῾Ο ᾽Ορλάντο συ-νέχισε νὰ κοιμᾶται. Οἱ γραμματεῖς του τότε θεώρησανκαθῆκον τους νὰ ἐρευνήσουν τὰ χαρτιὰ πάνω στὸ τρα-πέζι. σὲ πολλὰ ἀπ ᾽ αὐτὰ βρέθηκαν προχειρογραμμέναποιήματα μὲ συχνὴ ἀναϕορὰ σὲ μιὰ βαλανιδιά. ῾υπῆρ -χαν ἐπίσης διάϕορα ἐπίσημα ἔγγραϕα καὶ κάποια ἄλ -λα ἰδιωτικῆς ϕύσεως ποὺ ἀϕοροῦσαν τὴ διαχείριση τῆςπεριουσίας του στὴν ᾽αγγλία. ᾽αλλὰ τελικὰ βρῆκαν ἕναπολὺ σημαντικότερο ντοκουμέντο: ἕνα συμϕωνητικὸ γά-μου, συνταγμένο σύμϕωνα μὲ τοὺς τύπους, ὑπογεγραμ-μένο καὶ ἐπικυρωμένο ἀπὸ τὸν λόρδο ᾽Ορλάντο, ῾ Ιπ-πότη τῆς Περικνημίδας καὶ οὕτω καθεξῆς, καὶ τὴ ρο-ζίνα Πεπίτα,11 χορεύτρια, ἀγνώστου πατρὸς ἀλλὰ μᾶλλοντσιγγάνου, καὶ ἀγνώστου μητρὸς ἀλλὰ μᾶλλον ἐμπόρισ-

ΟρΛανΤΟ 173

11. ῾η γιαγιὰ τῆς Βίτα ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας τηςἦταν ἡ ζοζέϕα ντὲ ᾽Ολίβα Πεπίτα (Josefa de Oliva Pepita, 1830-1871), ᾽ Ισπανίδα χορεύτρια, ἡ ὁποία δὲν παντρεύτηκε ποτὲ τὸνπαππού της, τὸν Χουὰν ᾽αντόνιο ντὲ ᾽Ολίβα (Juan Antonio de Oli -va). ῾η Βίτα σάκβιλ-Γουὲστ ἔγραψε τὴ βιογραϕία της μὲ τίτλοPepita (1937).

σας παλιοσιδερικῶν στὴν ἀγορὰ ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Γέ -ϕυρα τοῦ Γαλατᾶ. Οἱ γραμματεῖς ἔντρομοι κοιτάχτη-καν. ῾Ο ᾽Ορλάντο ὅμως συνέχισε νὰ κοιμᾶται. Πρωὶ καὶβράδυ τὸν παρακολουθοῦσαν, ἀλλὰ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀνα-πνοή του, ποὺ ἦταν κανονική, καὶ ἀπὸ τὰ μάγουλά του,ποὺ ἀκόμα ἔλαμπαν μὲ τὸ συνηθισμένο ροδαλό τους χρῶ -μα, δὲν ἔδινε σημεῖα ζωῆς. ῾η ἐπιστήμη καὶ ἡ πρακτικὴἰατρικὴ ἔκαναν ὅ,τι περνοῦσε ἀπὸ τὸ χέρι τους γιὰ νὰτὸν ξυπνήσουν. ᾽ Εκεῖνος ὅμως συνέχισε νὰ κοιμᾶται.

Τὴν ἕβδομη ἡμέρα τοῦ λήθαργου (Πέμπτη 10 Μαΐου)ἀκούστηκε ὁ πρῶτος πυροβολισμὸς ἐκείνης τῆς τρομε -ρῆς καὶ αἱματηρῆς ἐπανάστασης, τὰ πρῶτα συμπτώ-ματα τῆς ὁποίας εἶχε διακρίνει ὁ ὑπολοχαγὸς Μπρίγκ.Οἱ Τοῦρκοι ξεσηκώθηκαν ἐναντίον τοῦ σουλτάνου, ἔβα-λαν ϕωτιὰ στὴν πόλη, καὶ ὅποιον ξένο συναντοῦσαν τὸνμαχαίρωναν ἢ τὸν παλούκωναν. Μερικοὶ ῎αγγλοι κατόρ-θωσαν νὰ τὸ σκάσουν, ἀλλά, ὅπως ἦταν ἀναμενόμενο,οἱ κύριοι τῆς Βρετανικῆς Πρεσβείας προτίμησαν νὰ πε-θάνουν ὑπεραμυνόμενοι τῶν δικῶν τους κόκκινων κου-τιῶν ἤ, σὲ ἀκραῖες περιπτώσεις, νὰ καταπιοῦν ἀρμαθιὲςμὲ κλειδιὰ παρὰ νὰ ἐπιτρέψουν νὰ πέσουν στὰ χέρια τῶνἀπίστων. Οἱ στασιαστὲς μπῆκαν στὸ δωμάτιο τοῦ ᾽Ορ-λάντο, ἀλλὰ βλέποντάς τον ξαπλωμένον, πίστεψαν πὼςἦταν νεκρὸς καὶ τὸν ἄϕησαν ἀνέγγιχτο, μόνο ποὺ τοῦἔκλεψαν τὸ στέμμα καὶ τὰ δουκικὰ ἐνδύματα.

Καὶ ξανὰ τὸ σκοτάδι ἁπλώνεται, καὶ μακάρι στ ᾽ ἀλή-θεια νὰ ἦταν βαθύτερο! Μακάρι, ἀναϕωνοῦμε ἀπ ᾽ τὰ βά-θη τῆς καρδιᾶς μας, νὰ ἦταν τόσο βαθὺ ποὺ νὰ μὴ δια-κρίναμε τίποτε ἀπολύτως! Μακάρι νὰ παίρναμε τὸ μο-λύβι καὶ νὰ γράϕαμε «Τέλος» στὸ ἔργο μας! Μακάρι νὰ

VIRGINIA WOOLF174

σας παλιοσιδερικῶν στὴν ἀγορὰ ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Γέ -ϕυρα τοῦ Γαλατᾶ. Οἱ γραμματεῖς ἔντρομοι κοιτάχτη-καν. ῾Ο ᾽Ορλάντο ὅμως συνέχισε νὰ κοιμᾶται. Πρωὶ καὶβράδυ τὸν παρακολουθοῦσαν, ἀλλὰ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀνα-πνοή του, ποὺ ἦταν κανονική, καὶ ἀπὸ τὰ μάγουλά του,ποὺ ἀκόμα ἔλαμπαν μὲ τὸ συνηθισμένο ροδαλό τους χρῶ -μα, δὲν ἔδινε σημεῖα ζωῆς. ῾η ἐπιστήμη καὶ ἡ πρακτικὴἰατρικὴ ἔκαναν ὅ,τι περνοῦσε ἀπὸ τὸ χέρι τους γιὰ νὰτὸν ξυπνήσουν. ᾽ Εκεῖνος ὅμως συνέχισε νὰ κοιμᾶται.

Τὴν ἕβδομη ἡμέρα τοῦ λήθαργου (Πέμπτη 10 Μαΐου)ἀκούστηκε