EDITORIALI LINDJA NËPËRMJET VDEKJESarabë si Egjipti dhe Iraku nuk zotërojnë më fuqi të...

1ALBISLAM | 1 Janar 2010 | 15 Muharem 1431

EDITORIALI

“… Ai e nxjerr të vdekurin prej të gjallit…”Njerëzit e dinë natyrshëm, që në këtë jetë nuk janë të përhershëm,

dashje pa dashje ata janë në pritje të vdekjes së tyre dhe po i njëjti proceszhvillohet edhe në kahun e kundërt, vdekja diku i ka zënë pritën të gjallit dhe pret pikërishtatë momentin që Zoti e ka shkruar qysh në barkun e nënës, se kur do t’i vijë exheli (vdekja).“Kur të vijë momenti, as e vonojnë, as e përshpejtojnë”.

Të habit fakti se si njerëzit i gëzon fakti, që çdo vit i afrohen edhe më shumë vdekjes dhetë habit fakti gjithashtu se sa të hutuar janë nga ky realitet. Ndërkohë që nuk e imagjinondot ç’mund të ndodhë me njerëzit po t’jua kujtosh vdekjen, ata tmerrohen, sepse mesazhi ijetës u mungon.

Duke mos folur pastaj për ekstremet në konceptimin e vdekjes mes atyre që e shohin simbarim dhe mbyllje “hesapesh”, e më pas çdo gjë mbaron, merr fund e si pasojë s’iintereson se si vrapon pas “lumturisë”, apo se si fiton, e rëndësishme për të është sa të jem“këtu” dhe ekstremit tjetër që e “përshpejton” vdekjen, duke u vetëvrarë siç predikojnëdisa sekte, të cilat kanë depërtuar në trojet shqiptare pa iu hyrë as gjembi më i vogël nëkëmbë. Ata justifikohen, se duke e bërë këtë krim Jezui gjoja i pret krahëhapur në parajsë.Normalisht ky nuk është interpretimi i feve zyrtare autoktone e theksoj, po i sekteve, tëcilët janë legjitimuar këtu, ndërkohë që në disa vende evropiane dhe perëndimore nuk janëlegjitime.

Besimtari i vërtetë e sheh vdekjen, si një proces të domosdoshëm të evoluimit njerëzordhe i rrugëtimit për në botën e amshueshme. Ai nuk jeton me stresin se ç’kuptim ka kjo jetekur të gjithë po vdesin? As jeton me stresin, se mos po vjen tani apo pastaj? As jeton mestresin, që si i bëhet për pasurinë e kush do të kujdeset për fëmijët? Ai beson se kurdo që tëndodhë është vullnet i Zotit, të cilit nuk i dilet përpara dhe për të cilin nuk lejohet tëankohesh e jo më të protestosh, siç ndodh rëndom me të paditurit, duke bërë veprime qëbien ndesh me parimet e fesë dhe që shprehin pakënaqësi ndaj vullnetit të Zotit. Jo vetëmkjo, por besimtari mendon se punët s’mbarojnë me kaq.

Jeta në këtë botë pa vdekjen s’do të kishte kuptim dhe Ahireti (përjetësia) pa vdekjens’do të kishte rrugëtim, kështu që vdekja është domosdoshmëri e zhvillimit të jetës në të dybotët. Besimtari s’e dëshiron atë, as nuk ndërmerr shkaqet për ta përshpejtuar, nëseçështjet e kësaj bote i mbyllen apo i ngushtohen, ekstremi i lutjes së tij është të thotë: “OAllah, nëse është më mirë për mua të jetoj ma mundëso, e nëse është më mirë për mua tëmos jetoj ma mundëso”. Pra, ai fundja fundit ia len Zotit të vet vendimin përfundimtar tëlutjes dhe gjendjes së tij të ngushtuar.

Njeriu duhet të kuptojë se kjo botë është kalimtare, urë për diku tjetër, kështu qënëpërmjet vdekjes ti duhet të kuptosh, se asgjë s’të lumturon dot, sado që të arrish nga tëmirat e kësaj bote, sepse një ditë pa vullnetin dhe pa miratimin tënd do të përjashtoheshnga loja. Shumë dëshira, projekte, iniciativa, ambicie do t’i marrësh me vete. Aty në atëmoment fillon jeta e vërtetë e njeriut, aty ku të tjerët s’depërtojnë dot, aty ku mbetet ivetëm me librin e jetës, të cilin e ka shkruar gjatë gjithë kësaj jete të mundimshme, tëlodhshme, të stresuar, me depresion, aspak të qetë, të mbushur me halle e derte. “A mosvallë kujtuat, se ju kemi krijuar kot, pa asnjë qëllim e se tek Ne një ditë s’do të ktheheni?”(Kurani Famëlartë).

Shpresoj se duke menduar mirë dhe seriozisht për këtë proces të domosdoshëm të jetësdhe të evoluimit tonë ta bëjmë jetën e kësaj bote më të lumtur dhe pastaj të jemi të lumturnë të dy jetët. Amin.

Në emër të redaksisë: Ahmed KALAJA

LINDJA NËPËRMJET VDEKJES

2

PËRMBAJTJA

AKTUALETURQIA SHIKON NGA LINDJA DHE JUGU 3-5

KËNDI IM“AVATAR”, NJË FILM QË IDEALIZON IDHUJTARINË 6-11HIXHRETI I PROFETIT DHE PËRKUJTIMI I TIJ 12-13TRESHI I PËRKRYER 14-15NJË PROJEKT... VETËM PËR SERIOZËT! 16-19

AKIDEJETA E VARRIT - BERZEH (I) 20-23

FIKHPËRCJELLJA PËR NË AHIRET 24-28

AVANCIMI PERSONALTHELBI I ZGJIDHJES 29-31

LIBRI“RREGULLAT E XHENAZES DHE BIDATET NË TE” 32-34

FAMILJALUM PËR TË DASHURUARIT (...VETËM PËR BURRA) 34-37SJELLJA ME ADOLESHENTIN 38-40

TEFSIRUDHËTIMI DREJT BOTËS TJETËR 41-43

HADITHSHKATËRRUESI I KËNAQËSIVE 44-48

BOTA ISLAMEREPUBLIKA E JEMENIT 49-51

FETVA DHE KONSULTIMESI BESOHET GAJBI? 52-54

HISTORIREBI IBËN HUTHEJMI – NJË BURRË QË PESHONSA MALET (II) 55-60

REDAKSIAOmer BERISHA – kryeredaktor

Anëtarë të redaksisë:Ahmed KALAJA, Bekir HALIMI, Agim BEKIRI, Driton LEKAJ, Ali SHABANI, Ismail BARDHOSHI,

Talha KURTISHI, Bledar HAXHIU, Sedat SHABANI, Agron TERZIQI, Lulzim SUSURI, Genc PLUMBI, Zeki ÇERKEZI,Enver AZIZI, Bashkim BAJRAMI, Bilal TEQJA.

Bashkëpunëtorë: Ekrem AVDIU dhe ENIS RAMARoald HYSA – redaktor gjuhësorHalil BERISHA – redaktor teknik

Dorlir KRAJA (ENSARTDESIGN Studio) - ballinaSedat RAMADANI - shpërndarje dhe marketing

Boton: AlbIslam

Adresa: rr: 110 nr: 5 | Çarshia e vjetër | Shkup 1000email: [email protected]

sms: +389 75 436 718 | fax&tel: +389 2 3230 827Revista është e regjistruar pranë Agjencisë për

Informata të Maqedonisë nr. 02-124/2ISSN: 1409-6250

Tirazhi: 2000

ABONIMI NJË VJEÇARPër Maqedoni: 600 den, Jashtë vendit: 20 euro

(në çmim janë të përfshira edhe harxhimet postare)e-mail: [email protected]

ALBISLAM DOOELXhirollogaria: 300000002770453

Komercijalna Banka A. D. – SkopjeNumri tatimor: 4030008038784

Abonimet me euro mund t'i bëni online nëpërmjet shërbimitPAYPAL. Të dhënat mund t'i gjeni në www.albislam.com


AKTUALE

STAMBOLL – Kanë kaluar një mijë vjet,që kur turqit arritën në Lindjen e Mesme,duke u shpërngulur nga Azia Qendrore nëAnadoll. Gjysmë mijëvjeçari ata sunduan nëpjesën më të madhe të rajonit. Por kurPerandoria Osmane u shemb dhe në vitin1923 lindi Republika Turke, ata nuk uizoluan nga zotërimet e tyre të mëparshme,por në vend të kësaj u kthyen nga Evropa,duke u bërë aleat me Amerikën në luftën esaj të ftohtë me Bashkimin Sovjetik. Turqittani përsëri janë kthyer në Lindjen eMesme, nën mbulesën e parrezikshme tëtregtarëve dhe diplomatëve. Ky hap është inatyrshëm, duke marrë parasysh afërsinë,forcën e ekonomisë turke, ringjalljen endjenjës islame në Turqi pas shekullarizmittë imponuar me dekada dhe zhgënjimit nga

bisedimet e ngadalësuara për hyrjen nëBashkimin Evropian. Në të vërtetë ofensivae Turqisë për Lindjen e Mesme për ngafushëveprimi dhe ritmi ngjason më shumëme një pushtim, por paqësor. Në shtatëvitet e fundit vlera e eksportit turk drejtLindjes së Mesme dhe Afrikës Veriore ështërritur thuajse shtatë herë dhe ka qenë mëshumë se 31 miliardë dollarë në vitin 2008.Nga automjetet e deri te shërbimet përushqim, nga fiku i thatë e deri te serialettelevizive, prodhimet turke, të panjohuraderi para një dekade, tani janë më se tëpranishme në tregjet nga Algjeri e deri nëTeheran. Kanal jetik për dërgimin eburimeve energjetike nga Lindja nëPerëndim, Turqia fiton një rëndësi tëmadhe me rritjen e madhe të numrit të

TURQIASHIKON NGA LINDJADHE JUGU

Në shtatë vitet e fundit vlera e eksportit turk drejt Lindjes së Mesme dhe Afrikës Veriore është rritur thuajseshtatë herë dhe ka qenë më shumë se 31 miliardë dollarë në vitin 2008.

4

AKTUALE

gazsjellësve, që janë lëshuar në funksion.Më i rëndësishëm është “Nabuko”, një plani propozuar me vlerë prej 7,9 miliardë europër përcjelljen e gazit nëpërmjet Turqisënga Azerbajxhani dhe ndoshta ngaTurkmenistani, Irani, Iraku dhe Egjipti.Kompania turke e ndërtimit, TAV, sapo kapërfunduar ndërtimin e terminalit tëaeroportit në kryeqytetin egjiptian Kajro,dhe po ndërton të tjera në Libi, Katar,Tunizi dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.Turqit kanë siguruar qindra kontratainfrastrukturore në Kurdistanin irakian dhekanë investuar në qendra tregtare, hotelemadje edhe shkolla.

Këto arritje kanë ardhur pjesërisht sirezultat i hulumtimeve të fuqishme pasprivilegjeve tregtare, si kontratat e Turqisëpër shkëmbime të lira tregtare me Egjiptin,Izraelin, Marokun dhe Tunizinë. Turqiapërpiqet të arrijë marrëveshje të ngjashmeme gjashtë shtete anëtare të Këshillit përBashkëpunim të Gjirit, në të cilin është epërfshirë edhe Arabia Saudite. Një grup iministrave turq kohët e fundit ishin përvizitë në Bagdad dhe Damask për tënënshkruar një paketë prej 48marrëveshjesh për bashkëpunim me Irakundhe 40 me Sirinë.

Kryeministri turk Rexhep Taip Erdoganu prit ngrohtësisht në kryeqytetin iranian,Teheran, si pasqyrim i politikës reale, i cilimban lidhje të hapura pavarësisht ngaizolimi ndërkombëtar i Iranit. Turqia nukkërkon viza për iranianët, kurse Erdogani, icili e theksoi të drejtën e Iranit për tëzotëruar energjinë bërthamore për qëllimecivile, me ironi e uroi presidentin iranian,Mahmud Ahmedinexhad, pas fitores së tij tëdiskutueshme të qershorit. Turqia jo shumëkohë më parë bëri një hap të rëndësishëmhistorik në marrëdhëniet me fqinjin tjetërlindor, Armeninë. Nëse parlamentet e të dyshteteve e pranojnë këtë veprim,

marrëdhëniet diplomatike mund tërivendosen sërish pas ngrirjes së tyre 16vjeçare.

Ky pragmatizëm i qëndrueshëmdiplomatik është ndjekur me fanatizëm ngaministri i punëve të jashtme AhmetDavutogllu, profesor i marrëdhënievendërkombëtare, i cili ka qenë këshilltargjatë tërë kohës i Erdoganit, edhe paraemërimit të tij në maj. Davutogllu, i cili nënjë libër të tijin e përshkruan Lindjen eMesme, si “mjedis strategjik i Turqisë”kërkon një politikë “të problemeve zero mefqinjët”. Duke paraqitur islamizmin e maturdhe modern të Partisë për Drejtësi dheZhvillim, e njohur me inicialet AK, e cila poe qeveris Turqinë nga viti 2002, politika e rekërkon të përdoret forca diskrete e tregtisë,bashkë me lidhjet historike, që tëprojektojë stabilitet jashtë kufijve tëTurqisë. Kjo shënon një ndryshim të qartënë pikëpamjen kundrejt botës. Në tëkaluarën Turqia ka pasur një tendencë tashihte veten si një ledh mbrojtës i NATO-snë Lindje, ndërsa fqinjët e saj të Lindjes sëMesme konsideroheshin si kërcënime qëduhej të ndaleshin.

Pavarësisht nga forca e bindëse e

...Erdogani, i cili e theksoi tëdrejtën e Iranit për të zotëruar energjinë bërthamorepër qëllime civile, me ironi euroi presidentin iranian,Mahmud Ahmedinexhad, pasfitores së tij të diskutueshmetë qershorit...

“

“


AKTUALE

Davutogllut, ky riorientim nuk mund tëndodhte pa ndryshimet dramatike nëTurqi. Reformat e ndërmarra pjesërisht përt’u përmbushur kërkesat për anëtarësim nëBE, e zhvendosën forcën nga gjeneralët, tëpreokupuar me kërcënimet ushtarake drejtinstitucioneve civile dhe ndaj elitës më tëvetëdijshme muslimane e rrënjosur nëAnadoll, në vend të Stambollit, qytetikryesor komercial dhe intelektual, që ështëi kthyer nga perëndimi. Partia e AK-së,gjithashtu e revizionoi politikën zyrtareshumëvjeçare me përpjekjen për tëpërmbushur kërkesat e minoritetit të madhkurd në Turqi (rreth 14 milion nga gjithsej72 milionë).

Megjithatë arsyeja për suksesin e qasjesmë të kujdesshme dhe më të ngrohtëqëndron në kontekst të asaj që ndodh mevakuumin e një fuqie në rajon. Gjigantëtarabë si Egjipti dhe Iraku nuk zotërojnë mëfuqi të mjaftueshme. Ndikimi amerikangjithashtu u zvogëlua, duke marrë parasyshproblemet në Irak. Në të vërtetë, depërtimimë i madh i Turqisë në opinionin publikarab ka ndodhur në vitin 2003, kurparlamenti i saj hodhi poshtë kërkesënamerikane për hapje të territorit turk, sifront i dytë për invazionin në Irak. Turqialejoi të përdoren bazat e saj ajrore, që tëkënaqen nevojat e luftës, por iu shmangzemërimit të grumbulluar midis aleatëvearabë të Amerikës.

Turqia gjithashtu ka qenë e mirëprituredhe më mbrapa, për arsye se numër imadh i arabëve e konsiderojnë atë sikundërpeshë e matur e Iranit dhe dritaredrejt Perëndimit. Shiitët irakianë, përshembull, janë ende të kujdesshëm rrethpërzierjes së Iranit në Irak, edhe pse partitëmë të mëdha shiite të Irakut kanëmarrëdhënie të afërta me Iranin. Kurdët eIrakut edhe përskaj tensioneve tëkamotshme me Turqinë, gjithashtu ingrohën marrëdhëniet pas rritjes sëshkëmbimeve tregtare, por me afrimin elargimit të mbrojtësve amerikanë tëkurdëve u rritën mundësitë për izolim.Qeveria laike e Sirisë, aleat i fshehtë(mister) i Iranit, në fakt ndan pak afinitetekulturore me sundimtarët e vet agresivëislamikë, në krahasim me përfaqësuesit ebiznesit zyrtar të Partisë AK. Marrëdhëniete përmirësuara me Turqinë, të cilat tanipërfshijnë udhëtimin pa viza, i dhanëndihmën shumë të nevojshme Sirisë, tëizoluar në diplomaci dhe ekonomikisht tëngecur. Në fakt, Siria ishte aq epadurueshme ta përfitojë Turqinë, me çkanë vitin 2005 hoqi dorë nga pretendimiterritorial shumëvjeçar për Hatajin,krahinë e cila në vitin 1939 iu nda Turqisënga ana e Francës, në atë kohë sundimtarekoloniale në Siri.

Megjithatë zyrtarët turq janë tëkujdesshëm në shpjegimin se interesi irinovuar drejt lindjes muslimane nuk do tëthotë ftohje e marrëdhënieve mePerëndimin. Aleatët e saj perëndimorë,kryesisht e ndajnë atë qëndrim dhe nuk ekundërshtojnë kthimin e Turqisë ngaLindja.

(marrë nga: The Economist)Përktheu: Sedat RAMADANI

...Gjigantët arabë si Egjipti dhe Iraku nuk zotëro-jnë më fuqi të mjaftueshme.Ndikimi amerikan gjithashtu uzvogëlua, duke marrëparasysh problemet në Irak...

“

“

6

KËNDI IM

SHKRUAN: JUSTINIAN TOPULLI

Islami është feja e njësimit të Zotit, ështëkulti monoteist më i pastër që ekzistonmbi këtë lëmsh dheu dhe si i tillë, misioni

i kurdohershëm i tij është të mbajë të gjallëdhe aktive frymën e këtij nocioni xheloz nëjetën e njerëzve, nga çdo prekje eidhujtarisë.

Allahu i Lartësuar, me Urtësinë e Tij

sublime, ka përcaktuar për këtë ekzistencë,atë që çdo krijesë e Tij e përjetonnatyrshëm, si ligji i shkakut-e pasojës. Asgjënë këtë botë nuk del jashtë këtij ligji, edhepse shpesh njerëzit nuk janë në gjendje tëkuptojnë apo zbulojnë të gjitha hallkat ekëtij zinxhiri të pandërprerë, që vepron nëmënyrë organike. Edhe vetë parashkrimihyjnor i ngjarjeve dhe përfundimi igjithçkaje që ndodh dhe do të ndodhë, është

“AVATAR”, NJË FILM QËIDEALIZON IDHUJTARINËFilmi në fjalë, trajton ngjarje imagjinare që zhvillohen në vitin 2154 dhe fokusohet në një konflikt epik nëPandora, një satelit natyror imagjinar, në madhësinë e tokës, satelit i planetit imagjinar të quajtur Ciklop, dheku ky i fundit ndodhet në orbitën e yllit më të afërt me diellin tonë, në Alfa Centaur. Që në fillim të bie në sypërdorimi i emërtimeve me origjinë greke pagane


KËNDI IM

përcaktuar të jetësohet po nëpërmjet këtijligji. Kjo është një bindje e kulluar islame;asgjë nuk del jashtë caktimit të Zotit dheasgjë nuk ndodh pa pasur një shkak.

Ne besojmë, ashtu si çdo njeri i thellë, sejeta e njeriut është një kompleksbashkëveprimi ndërmjet individit dheambientit që e rrethon dhe pikërisht edheidentiteti i qenies njerëzore mbruhet ngaato qindra e mijëra ndijime dhe ngacmime,të jashtme dhe të brendshme, që ai ipërjeton çdo ditë. Këtë të vërtetë vetëm tëmenduarit e shterpët dhe një cektësisipërfaqësore e deviacionit doktrinarkryeneç mund ta mohojë.

Nisur nga ky këndvështrim islam iqashtër për botën, neve si muslimanë nukmund të mos na bëjë përshtypje propagandae ethshme me elemente pagane, që qarqe tëcaktuara kulturore përçojnë me ose pavetëdije në drejtim të njerëzve. Pikërishtduke kapur këtë anë shqetësuese për ne,jemi të detyruar që prodhimeve kulturoreqë përhapen me shpejtësi sot në botë, t’u

shohim edhe anën e tyre negative, e për mëtepër, kur kjo anë është kaq blasfemuesendaj besimeve qiellore, sa i ndot qoftë edhenë sfond anët e tjera pozitive të mesazheve,që këto prurje sjellin për njerëzimin sot.

Nuk dua të bëjmë nihilistin, por nukmund të heshtim, as në mënyrë naive ndajnjë fenomeni propagandistik, gjithsesi tëtërthortë, që bëhet nëpërmjet filmaveartistikë për të rritur dhe atyre vizatimorëpër fëmijë, ku elementë të idhujtarisë, nëformën e animizmit apo panteizmit,shfaqen dukshëm pozitivisht në këto filma,por njëkohësisht edhe si të vërteta, të cilattë kontaktuara nga njerëz me kulturë qëtrashëgojnë një fe hyjnore nuk hasin asnjëlloj rezistence, përkundrazi respektohen,simpatizohen apo edhe përqafohen prejkëtyre njerëzve modernë, zotërues tëteknologjisë, por që na zbulojnë neve, sejanë të zbrazët nga ana shpirtërore.

Këtu do të marrim në shqyrtim një filmme subjekt tejet imagjinar, fantastiko-shkencor, të titulluar “AVATAR”, film i cilikëto ditë është duke bërë xhiron e botës dheku natyrisht, nuk mund të mos bjeri në syana e fortë komerciale, e qindra milionëdollarëve të shpenzuar për realizimin e tijdhe e po aq të fituarve në mbarë globin ngashitja e tij.

Filmi në fjalë, trajton ngjarje imagjinareqë zhvillohen në vitin 2154 dhe fokusohetnë një konflikt epik në Pandora, një satelitnatyror imagjinar, në madhësinë e tokës,satelit i planetit imagjinar të quajtur Ciklop,dhe ku ky i fundit ndodhet në orbitën e yllitmë të afërt me diellin tonë, në Alfa Centaur.Që në fillim të bie në sy përdorimi iemërtimeve me origjinë greke pagane (çkatregon në fakt edhe lidhjen e fortë që kaqytetërimi perëndimor me këtë kulturë), kusipas mitologjisë greke, Ciklopi është biri iperëndisë Gea (toka) me Uranin (qielli),ndërsa Pandora është një krijesë e Zeusit, e

...Pikërisht ky proces mishërimi, në thelb pagan,nga regjisorit i filmit emërto-het avatar, që “nënkuptonteknologjinë njerëzore, e cilanë të ardhmen, –sipas tij- dojetë e aftë të injektojëinteligjencën njerëzore në njëtrup të largët të komanduarnë distancë, një trup biologjikky”!...

“

“

8

KËNDI IM

cila u dërgua për t’i sjellë njerëzimitfatkeqësi dhe sëmundje. Nuk mundet të mosdallosh lehtë simbolikën që kanë këto emranë film.

Në planetin Pandora jetojnë kolonëtnjerëz dhe banorët vendas, të quajtur na’vi,të cilët janë qenie të ngjashme me njeriun.Këta humanoidë imagjinarë, kanë trupa tëmëdhenj dhe janë të gjatë 2.7 metra, kanëbisht dhe lëkurë ngjyrë blu! Na’vit janëkrijesa që jetojnë në harmoni me natyrën,ata adhurojnë “perëndinë nënë”, osendryshe natyrën e planetit të tyre, të cilënata e quajnë Eywa, e cila “është forcaudhëheqëse dhe hyjnore e Pandoras dhe eNa’vi-t. Na’vit besojnë se Ejua vepron për tëmbajtur ekosistemin e Pandoras në njëekuilibër perfekt.”

Njerëzit e ardhur nga toka janë njëkompani kërkimesh, të cilët kanë zbuluarnjë mineral të veçantë me veti tëjashtëzakonshme në këtë planet, të cilinduan ta nxjerrin për ta shitur më pas nëtokë me çmime marramendëse. Vetëkompania ironikisht quhet Pandora, emër tëcilin ata ia kanë vënë edhe planetit ku kanëzbarkuar. Kompania Pandora ka pajtuaredhe një ushtri mercenarësh, për tëpërmbushur qëllimet e saj, nëse asaj do t’iduhet të përdorë forcën ndaj banorëvevendas. Bashkë me ta gjenden edhe një grupstudiuesish, të cilët studiojnë florën dhefaunën e këtij vendi. Këta të fundit për tëkomunikuar me na’vit, të cilët nuk afrohenme të ardhurit nga toka, kanë krijuar trupatë ngjashëm me ta, të përzier gjenetikishtme njerëzit, të cilët nëpërmjet një procesitelekomandimi, bazuar në inxhinierinëgjenetike, vendosin mendjen e tyre në këtotrupa dhe sillen si të ishin të lindur në to!

Pikërisht ky proces mishërimi, në thelbpagan, nga regjisorit i filmit emërtohetavatar, që “nënkupton teknologjinënjerëzore, e cila në të ardhmen, –sipas tij-

do jetë e aftë të injektojë inteligjencënnjerëzore në një trup të largët tëkomanduar në distancë, një trup biologjikky”! Pikërisht edhe titulli i filmit e merremrin nga ky fenomen. Vetë fjala avatar,vjen nga sanskritishtja dhe sipas konceptithinduist, do të thotë mishërimi i njëperëndie në trupin e një njeriu.

Na’vit, që paraqiten si humanoidë, qëjetojnë në gjendje primitive, nuk janë aspakobjekt kërshërie për drejtuesit e kompanisëPandora, madje ata duan t’i largojnë na’vitnga vendbanimi i tyre, një pemë gjigantekjo, ku ata jetojnë në zgavrat natyrale të sajnë formën e një bashkësie fisnore, sepseposhtë saj gjendet një rezervë e madhe emineralit të çuditshëm. Për këtë atangarkojnë me mision një nga njerëzit qëshoqëron grupin e studiuesve si roje, i cilime anë të “avatarizmit” komandon një trupna’vi. Njeriu në fjalë depërton në radhët efisit dhe fiton besimin e tyre, mësohet tëjetojë si ata dhe madje bie në dashuri mevajzën e kreut të fisit, e cila i qëndrontepranë për t’i mësuar jetën dhe kulturën etyre. Ajo i mëson atij të jetojë si një na’vi, imëson atij se si të përshtatet fizikisht dheshpirtërisht me këtë kulturë animistepagane dhe si ta ndjejë dhe ta adhurojë atë.

“Na’vi-t kanë vende të shenjta, ku atathonë se e ndiejnë më thellësisht lidhjen me

.... Skenaristi dhe regjisori ifilmit me sa duket me anë tëkësaj panorame kërkon të ide-alizojë natyrën, përderisa kri-jesat inteligjente që jetojnënë të e shohin atë si të shen-jtë dhe idhullin e tyre...

“

“


KËNDI IM

natyrën. Gjatë filmit bëhet tërësisht e qartëse perëndia e na’vit, Ejua është diçka reale,po aq sa dhe çdo qenie tjetër në këtë planet.Pemët, bimët dhe kafshët kanë lidhje realeme njëri-tjetrin, duke formuar lidhje tëpërbashkëta në një botë gjigante mendore,një mendje, e cila e manifeston vetveten sinjë pikë kyçe nga ku duhet vrojtuarpanorama e kësaj bote, në atë mënyrë qënuk të lë asnjë mëdyshje, nëse “ajo”ekziston apo jo.” Vajza na’vi i mëson heroitnjeri të filmit se ata, edhe kur janë tëdetyruar të gjuajnë kafshë për t’u ushqyer, ibëjnë një lutje falënderimi nënës natyrë, ecila u mundëson të ushqehen prej saj. Ethënë më ndryshe, ajo i mëson atij se si tërespektojë natyrën e planetit, ose ndrysheperëndinë e tyre dhe të jetojë në harmonime të.

Për na’vit, Ejua është krijuesja dheperëndia që përkujdeset për ta. Ndonjëherë,ajo teorizohet materialisht ngashkencëtarët e tokës, ku çdo gjë e gjallë nëPandora lidhet me të nëpërmjet një sistemineuro-transmetues, gjë që shpjegon pseedhe na’vit mund t’u hipin kafshëve të tyretë egra, të kalërojnë apo fluturojnë me tomenjëherë, pa pasur nevojë për njëperiudhë të gjatë e të nevojshme përzbutjen e tyre, siç ka ndodhur me kafshëtshtëpiake, dikur të egra, në tokë.”

Në gjithë sa thamë, duken qartëelementet e një besimi panteist natyror, kuçdo krijesë është pjesë e së tërës dhe njëshpirt i vetëm i përshkon të gjithë,pikëpamje këto që përputhen me filozofinëGaia, ku kjo e fundit, siç e përmendëm edhemë lart, sipas mitologjisë greke përfaqësonperëndinë tokë, nga e cila rrodhën edheperënditë greke dhe të gjithë krijesat e tjera.Këto pikëpamje janë huazuar sot edhe nganeo-paganizmi, apo siç njihet ndryshe edhesi Epoka e Re (New Age).

Pandora ka një pamje mahnitëse, një

gjelbërim të harlisur, me një bimësi mjaft tëbukur dhe tërheqëse, me bimë fluoreshenteqë ndriçojnë natën, aq magjepsëse, sa as nëtokë nuk e gjen, shkurt ajo na paraqitet sinjë parajsë natyrore. Skenaristi dheregjisori i filmit me sa duket me anë të kësajpanorame kërkon të idealizojë natyrën,përderisa krijesat inteligjente që jetojnë nëtë e shohin atë si të shenjtë dhe idhullin etyre.

Por asgjë nga këto nuk u ngjallkërshërinë drejtuesve ushtarakë dhe civilëtë misionit Pandora, të cilët falëteknologjisë së përparuar që zotërojnë eshohin veten superiorë dhe duan ta kthejnëvendin në një kantier shfrytëzimi, qoftë kjoedhe duke i detyruar na’vit me forcë tabraktisin banesën pemë të tyre. Duke qenëse misionari avatar dështon në misionin etij, madje ai tradhton, duke u dashuruarmbas jetës dhe kulturës së na’vit, kompaniavendos të përdorë forcën e armëve, kështuqë ajo shkatërron me armë pemën gjigante,duke djegur dhe vrarë për pasojë edheshumë prej banorëve na’vi. Këtu lind edhekonflikti në mes tyre dhe të ardhurve ngaplaneti tokë dhe bashkë me ta do të bëhenedhe grupi i studimit, të cilët vihen nëmbrojtje të na’vit dhe së bashkuorganizohen për të përzënë me luftë ngavendi i tyre tokësorët.

Një moment i rëndësishëm në film, përatë që po trajtojmë, që tregon elementetpagane të tij, është edhe çasti kur heroi ifilmit, avatari na’vi-njeri, i drejtohet pemëssë shenjtë, duke lutur perëndinë “nënën e tëgjithëve”, që ta ndihmojë në këtë luftë, pasiai e di mirë se armët primitive të na’vit nukmund të përballen me teknologjinëshkatërruese të ardhur nga toka. Dhepikërisht atëherë kur lufta midis vendasvedhe të ardhurve po përfundonte tragjikishtnë dëm të na’vi-t, të gjitha kafshët ePandoras, të thirrura nga nëna natyrë,

10

KËNDI IM

sulmojnë tokësorët imperialistë, dukeshkatërruar ushtrinë dhe armët e tyre.Kështu pra, ata shpëtojnë ekzistencën etyre, në sajë të një renegati human, por“edhe për shkak të besimit të tyre tekperëndia Ejua, “nëna e të gjithëve”. Në fund,na’vit bashkë me heroin e tyre njeri dhe njëgrup të vogël tokësorësh të tjerë, të cilëtvendosin të jetojnë në Pandora, e detyrojnëme forcë kompaninë dhe gjithë njerëzit e sajtë largohen nga planeti i tyre.

Filmi mbyllet me zhvendosjenpërfundimtare të mendjes së heroit njeri nëtrupin e na’vit, që ai e përdorte si avatar dhebraktisjen e atij tokësor, tashmë jopërkohësisht, siç bënte më parë me anë tëteknologjisë inxhinierike, por në sajë të njërituali fetar midis fisit të na’vit dhe idhullittë tyre natyrë.

Filmi po ashtu, fokusohet qartë në temate imperializmit, bio-diversitetit dhembrojtjes së natyrës nga shkatërriminjerëzor, si pasojë e makutërisë njerëzoredhe e teknologjisë shkatërrimtare. Por ndërtë tjera ky film, siç shprehet skenaristi dheregjisori i tij, ndan pikëpamje të ngjashmeqë trajtohen edhe në filma të tjerë siç janë:“Duke luajtur në fushat e Zotit”, “Pyllismerald” dhe “Vallëzim me ujqërit”, kuedhe në këto filma animizmi dhe idhujtariae popujve primitivë shfaqet dukshëm.

Ia vlen të përmendim këtu, se edhe vetëregjisori i filmit shprehet se e idealizonjetën e këtyre njerëzve imagjinarë, dukethënë: “na’vi-t përfaqësojnë diçka që ështëvetja jonë e lartë, apo aspirata e vetes sonë,çfarë ne do të kishim dëshirë të mendonimse jemi”?!

Natyra ku na’vit jetojnë dhe kultura etyre primitive paraqitet si e përkryer dhemagjepsëse, falë edhe teknologjisë së lartë3-D kinematografike. Filmi mund të tërheqëlehtësisht në trillin e tij shpirtrat e zbrazëtnjerëzorë dhe në veçanti brezin e ri dhe

njerëz të tjerë emocionalisht të dobët, jothjesht për ta pranuar paganizmin të jetojësi një “vlerë” njerëzore, por pse jo edhe përta shijuar e ndoshta përqafuar këtë llojkulture idhujtarie. Pikërisht edhe efekti mënegativ i këtyre filmave dhe i kësaj kulturepostmoderne, është fryma e bashkëjetesëspaqësore dhe respektuese ndaj idhujtarisëdhe shirkut që këto filma mbartin, duke upërçuar njerëzve që besojnë në një Zot tëvetëm dhe transcendent, një herezi tëpatolerueshme. Sipas një kritiku të “TheNew York Times”, “Avatar-i” është njëapologji e gjatë për panteizmin –një besimky që e barazon Zotin me natyrën dhe e ftonnjerëzimin në një bashkësi lidhëse fetare mebotën natyrale.” Ai vazhdon më tej dheshprehet për panteizmin në prurjet e sotmekulturore amerikane, se ai “është një sajesëmetafizike që shfaqet edhe nëpërmjetfilmave vizatimorë të Disney-t, të tillë siçjanë “Mbreti Luan” dhe “Pokahontas”.

Ndërsa ne do të shtonim këtu, se edhefilma të tjerë vizatimorë e artistikë, me tëcilët ushqehen sidomos fëmijët sot janë tëmbushur me trillime magjish emagjistarësh, perëndish pagane me origjinëantike dhe të sajuara, të tilla si serialet e“Harri Poterit”, “Zoti i unazave” dhe njëmori e shumtë vizatimorësh, të mbushurame forca e qenie të mbinatyrshme, të cilëtpersonifikohen në faraonë të ringjallur,dragonj e përbindësha të tjerë, në trajtëperëndish dhe gjysmë perëndish, të cilëtndikojnë fuqishëm në formimin identitar tëbrezit të ri dhe që për fat të keq mbushinpërditë ekranet tona televizive. Sipaskritikut në fjalë: “Ka të dhëna që tregojnë seka shumë amerikanë, madje edhe tëvetëquajtur të krishterë, të cilët mbartin nëmendje besime rreth “energjisëshpirtërore” të pemëve dhe maleve, gjë ecila është shprehur mjaft mirë edhe tekindigjenët na’vi.”


KËNDI IM

Tek lexojmë të tilla konstatime që navijnë nga një botë përhapëse e modernizmit,menjëherë na shkon mendja tektrashëgimia iliro-pagane, që ruhet në formatë ndryshme e gjallë edhe mes shqiptarëve,si mbeturina të adhurimit të natyrës, siçështë rasti i kurbaneve që i bëhen malitGjallicë në zonën e Lumës, “Baba Tomorit”në zonën e Skraparit etj.

Kritiku amerikan vazhdon dhe shprehetse si ky lloj paganizmi ka gjetur strehë edhetek njerëz, të cilët si qëllim kanë kritikënndaj zhvillimit të pakontrolluar teknologjikqë shkatërron ambientin biologjik, dukethënë: “Sot ka të tjera forca, të cilatpërhapin apelin e panteizmit amerikan. Netrishtohemi për atë që kemi lënë pas dhehyjnizojmë botën natyrale, si një mënyrëreagimi për të shprehur mosmiratimin tonëndaj një shoqërie super-teknologjike.Kërcënimi i ngrohjes globale, ndërkohëofron kultin e shenjtërimit të natyrës, përçdo religjion që kërkon të ketë një fushatë

sensibilizuese të suksesshme, për t’i thënënjë “Jo” të prerë atyre që duan të nashkaktojnë një apokalips skajshmërisht tënxehtë.”

Më pas, kritiku vë në pah se si panteizmimëton të zmbrapsë monoteizmin etrashëguar nga fetë qiellore duke thënë: “Nëtë njëjtën kohë panteizmi hap një rrugë përpërjetime shpirtërore, për njerëz që nukndihen rehat me mendësinë efjalëpërfjalshme të feve monoteiste – memrekullitë, Zotin dhe librat e tyre tëshenjtë... Ashtu siç edhe filozofi polakLeszek Kolakowski vë në pah, se t’iaatribuosh hyjnitetin botës natyrale do tëthotë “ta sjellësh Zotin më afër eksperiencësnjerëzore” dhe ndërkohë “Atij i heqkarakteristikat e mirënjohura personale.” Aie mbyll duke thënë: “Për çdokënd qëbrengoset për transcendencën, por tërhiqetpërpara idesë që kërkon besimi në një Zot tëPlotfuqishëm, i Cili ndërhyn në punët enjerëzve, panteizmi është një kombinimideal.”

Nga ky shpjegim është e lehtë tëkuptojmë edhe aleancën e natyrshme që kalindur mes shekullarizimit dhe përhapjes sëkësaj kulture idhujtarie panteiste, ku në faktqë të dyja nuk janë gjë tjetër vetëm se njëtentativë për të mos miratuar praninë eZotit të vërtetë në jetën e krijesave dhe përtë kurorëzuar këtë të fundit si Perëndi tëvetme të botës.

Burimet: - http://en.wikipedia.org/wiki/Avatar.htm - http://www.nytimes.com/file/avatar%20Heaven%20and%20Nature.htm- http://www.goodnewsfilmreviews.com/2009/12/movie-trailer-avatar.html- Babylon Britannica Concise Encyclopedia.- etj...

...Filmi mund të tërheqëlehtësisht në trillin e tijshpirtrat e zbrazët njerëzorëdhe në veçanti brezin e ri dhenjerëz të tjerë emocionalishttë dobët, jo thjesht për tapranuar paganizmin të jetojësi një “vlerë” njerëzore, porpse jo edhe për ta shijuar endoshta përqafuar këtë llojkulture idhujtarie...

“

“

12

KËNDI IM

SHKRUAN: ROALD A. HYSA

1431 vjet më parë mbërriti në Medinën eNdritshme burri më i lartë i të gjithë kohëve,ai që nuk pranoi asnjë titull njerëzor përposatij që ia dha vetë Allahu i Lartësuar, “abduhuue resuluhu –rob dhe i Dërguar i Allahut”. Nëkëto ditë ne të gjithë duhet të bëjmëhixhretin e Profetit Muhamed, duke bërëfillimisht një përmbledhje të asaj që shkoidhe të vendosim se çfarë duhet të bëjmë në tëardhmen. Një nga pyetjet më shqetësuese qëvazhdimisht duhet t’ia drejtojmë vetes tonësi muslimanë është: A kemi bërë atë që duhetdhe a po bëjmë atë që duhet? Konotacionet e

kësaj ngjarje të jashtëzakonshme duhet tëjenë sa më të dukshme në jetën tonë.Thjeshtësia e kësaj ngjarje është me tëvërtetë solemne në historinë islame, saqë njënga sahabët më të mëdhenj dhe një shtyllë eIslamit, Omeri, Allahu qoftë i kënaqur me të,e caktoi si ditën kur do të fillonte kalendarihënor hixhri. Ndryshimi që erdhi pas kësajdate të rëndësishme është si i natës me ditën.Një nga ngjarjet më të mëdha të hixhretit tëProfetit tonë dhe që do shikuar me njëvëmendje të posaçme është ajo e vëllazërimitmidis Ensarëve dhe Muhaxhirëve. Me tëvërtetë që ne sot nuk mund të vendosimanalogjinë e duhur, porse vend për t’u

HIXHRETI I PROFETIT DHEPËRKUJTIMI I TIJ(A ka ardhur koha të bëjmë hixhret dhe si duhet ta përkujtojmë këtë ditë kaq të lavdishme për Islamin? Omerie futi hixhretin në jetën e çdo muslimani dhe një gjë të tillë duhet ta bëjmë edhe ne, kur dihet mirë qëdashuria për Profetin Muhamed alejhi selam është një nga themelet ku bazohet feja e çdo individi.)


KËNDI IM

vëllazëruar kemi. Një nga shumë rregullat earta themelore të vendosura nga Islami ështëndjekja e Traditës Profetike me fanatizëm,jashtë kësaj rruge çdo gjë e humb sensin evet, sado që ne të mundohemi t’i japim njëkozmetikë islame. Festa të tilla si viti i ri janëkrejtësisht festa komerciale, të cilave uashohin më tepër hairin dyqanxhinjtë dheprodhuesit, se sa vetë festuesit. Ndërsa ne simuslimanë u shohim vetëm sherrin, sepse pahyrë thellë në argumentet fetare, të cilat janëshpjeguar prej kohësh nga dijetarët dhehoxhallarët muslimanë, neve vetëmhumbasim dhe i largohemi traditave tona tëbukura islame.

Ne duhet të bëjmë hixhret nga moralet eulëta dhe të liga të shoqërisë sonë moderne,duhet t’i largohemi të keqes masive qëpërhapet nga të gjitha mediet shekullariste,duhet të largohemi nga harami me trup, meshpirt, me zemër e me gjithë familjet tona, epër këtë duhet të vëllazërohemi me njëri-tjetrin sipas binomit ensar-muhaxhir. SiEnsarët, ne duhet të përkrahim këdo qëkërkon të afrohet me këtë fe kaq të lartë dhesi muhaxhir, neve duhet të sillemi me këtëbotë, në të cilën jemi mysafirë të sprovuarnga ana e Allahut të Lartësuar, se kush do të

jetë nga vepërmirët. Fatkeqësisht festa tëtilla si Viti i Ri dhe risitë që i përkasin kësajfeste janë futur nga regjimi i kaluarkomunist, si kundërpërgjigje ndaj festavetona të nderuara, bajrameve vjetore dhexhumasë. Kështu që ne kemi më shumë arsyepër t’i kundërshtuar këto festa të kota epagane, se sa t’i marrim si model. Gjithashtujo pa qëllim kjo festë pompohet së bashku mefesta të tjera, si ajo e Krishtlindjeve dheshpesh i dëgjojmë rrugëve njerëzit të thonë“Gëzuar festat”, si pa gjë të keq. E gjithë kjoreklamë shumëngjyrëshe që po përjetojmëkëto ditë në pamje të parë nuk tregon ndonjësynim, por jo më kot pompohen harmoniadhe toleranca ndërfetare ndër shqiptarëtkudo ku janë. Ato janë pjesë e një projektiasimilues fetar të të gjithë atyre që janë tëpandërgjegjshëm ndaj përkatësisë së tyrefetare. Kështu mund të jepnim argumente tëpa fund nga jeta shekullare e shoqërisë tonëtë ashtuquajtur moderne, të tilla që do të nae argumentonin edhe më tepërkundërshtimin e imitimit. Me të vërtetë qëimitimi në shoqërinë moderne e ka humburvlerën e sevapit. Nuk mund të fitojmëkënaqësinë e Allahut, duke imituar këtaxhahilë, të cilëve Allahu u ka vënë ndër duarmjete tepër të vlefshme, por që nuk ua dinëvlerën e vërtetë. Si mund ta përkujtojmëhixhretin e Profetit tonë të dashurMuhamedit, alejhi salatu ue selam? Mund tëgjinden shumë mënyra pa dalë nga kornizattona islame. Përpjekja për të gjetur mënyrate duhura është vetë një hixhret nga imitimete verbra dhe të kota. Të mbahen mexhlisepër hixhretin e Profetit tonë dhe moralet e tijtë larta gjatë të gjithë muajve të vitit do tëishte një nga mënyrat më të mira për tapërkujtuar atë, alejhi salatu ue selam, dhe dotë na rritej edhe më shumë dashuria, të cilënne duhet ta bëjmë pjesë të fesë tonë nëjetesën e përditshme.

...Fatkeqësisht festa të tilla siViti i Ri dhe risitë që i përkasinkësaj feste janë futur nga regji-mi i kaluar komunist, sikundërpërgjigje ndaj festavetona të nderuara, bajramevevjetore dhe xhumasë. Kështu qëne kemi më shumë arsye për t’ikundërshtuar këto festa të kotae pagane...

“

“

14

KËNDI IM

ABDULKERIM BEKAR

Begatia e gjithëmbarshme dhe ngjitjadrejtë përkryerjes kanë qenë brengatparimore dhe aspiratat thelbësore të

njerëzve përgjatë historisë. Problemetparaqiten kur hulumtohen parimet, bazatdhe mjetet e nevojshme për fillimin endryshimit dhe për mbarëvajtjen e tij. Sipasbindjes time begatia e qytetërimeve dhezhvillimi i tyre mbështetet në tri gjëra, qëndërlidhen dhe plotësojnë njëra-tjetrën. Atojanë njohuritë, edukimi dhe rregullat (ligjet)e sistematizuara. E shoh të rëndësishëmshpjegimin e këtyre tri elementëve, meqëllim që të rritet shkalla e kuptimit të tyre:

1. Njohuritë: Ne zotërojmë njohuri tëshumta dhe kemi nevojë për shumë të tjera,por begatia ka nevojë më shumë për njohuridhe informacione, që kanë të bëjnë meaktualitetin. Njerëzit kanë nevojë t’i njohinpikat e tyre të dobëta dhe të forta, ata kanënevojë t’i dinë mundësitë e tyre, shanset dhesfidat e jetës së tyre individuale.

Ata kanë nevojë emergjente ta mësojnëmetodën ideale për edukimin e fëmijëve tëtyre, mënyrat e mirësjelljes dhe tëkomunikimit me të tjerët... Janë në nevojëpër këto njohuri për ta jetuar drejt jetën etyre. Njohuritë e nevojshme duhet t’iplotësojnë me kushtet e besueshmërisë dhetë aktualitetit (të jenë në një hap me kohën).Këto kushte janë primare dhe me rëndësi tëmadhe, sepse shumë nga “njohuritë” që naofrohen janë të rrejshme dhe kanë më tepër

qëllime komerciale. Aktualiteti i njohuriveështë po ashtu kusht thelbësor në veçanti nëkohën e ndryshimeve dhe zhvillimeve tëshpejta. Njohuritë me afat të skaduar nuk isjellin dobi askujt, as individit, as shoqërisë.Në shumë shoqëri njerëzit veprojnë akomame njohuri të vjetra, madje edhe tëpavlefshme.

Duke u pasuruar me njohuri të tilla nesynojmë menaxhimin efektiv të çështjevetona personale, qartësimin e realitetit dhezgjedhjen e metodës më të suksesshme përtë bashkëvepruar me botën, e cila ndryshonshpejt. Nëse nuk kemi një vizion të qartë dotë mbetemi akoma peng i metodave dhedokeve të trashëguara, që mbështeten nëinformata jo të rëndësishme dhe përvoja jotë pjekura. Mu ky realitet është ai që e bënjetën e shumicës së muslimanëve konfuzedhe të çrregullt.

2. Edukata: Edukata është ajo përpjekje ebekuar, që e kryejmë në shtëpi dhe shkolla,për t’i shndërruar ato njohuri me natyrëteorike në kulturë. Me termin kulturë kam siqëllim besimin, etikën, normat, traditat dhe

TRESHI I PËRKRYERPopujt çohen në këmbë nëpërmjet parimeve ku besojnë, freskohen me vlera madhështore, të cilat irespektojnë. Dënimet dhe ligjet i mbrojnë vlerat e një populli dhe interesat e tij, por janë të paaftë të iniciojnëzhvillimin dhe përparimin

...Njohuritë me afat të skaduarnuk i sjellin dobi askujt, asindividit, as shoqërisë. Nëshumë shoqëri njerëzit vepro-jnë akoma me njohuri të vjetra,madje edhe të pavlefshme...

“

“


KËNDI IM

zakonet mbizotëruese në një mjedis tëcaktuar. Edukatorët me anë të angazhimevetë tyre të vazhdueshme, formojnë individënë koherencë me momentin dhe vizioninqytetërues dhe në pajtim me njohuritëautentike për të cilët folëm më parë. Kyprofesion është fisnik deri në pikën mëkulmore, por ekziston një rrezik. Kurpërplasen synimet e edukimit dhe realitetittë edukatorit gjatë edukimit, ndodh një çarjee personalitetit dhe me kalimin e kohës dhezgjerimin e kësaj çarjeje jemi më afërhidhërimit hyjnor: “O besimtarë, përse thoniatë që nuk e bëni?” (Saf, 3).

Është fakt se shoqëria nuk do tëpërparojë në mënyrë të mirëfilltë, nëseedukimi në shtëpi do të ndeshet me atë qëfëmijëve u ofrohet nëpër shkolla, në parimedhe në mjete. I këshillojmë prindërit që tëpromovojnë vazhdimisht vlera si: drejtësia,sinqeriteti, besnikëria, integriteti personal,mëshira, serioziteti, bashkëpunimi, saktësiadhe mbajtja e premtimeve... Prapambetjanuk është gjë tjetër pos një realitetit në tëcilin besimet dhe vlerat e njerëzve, mbesinnë domenin e fjalëve dhe nuk jetësohen nësjelljet e tyre.

3. Rregullat (ligjet) e sistematizuara:Gjithë popujt kanë kushtetuta dhe ligje, që umjaftojnë, madje edhe u teprojnë. Dallimimes një populli përparimtar dhe një popullitë prapambetur mishërohet në faktin se këto

ligje dhe kushtetuta, a vlejnë për të gjithënjerëzit, apo vetëm për të dobëtit qëdetyrohen ta “paguajnë” drejtësinë ndajtyre. Ne popujt përparimtarë kemi shumëstimulime dhe garanci, që sigurojnëvlefshmërinë e ligjit për të gjithë.

Kur njohuritë, besimet dhe vizionetjetësohen në kulturën e njerëzve, si pasojë eedukimit të mirëfilltë, nevoja për ligje tësistematizuara del në shesh. Në zbatimin edetyrimeve dhe respektimin e ndalesavenuk mjafton vetëm vetëdija, morali dhebesimet individuale. Me zbatimin e ligjevepër të gjithë, në mënyrë transparente dheme vendosmëri, do të mundësohet lindja enjë kulture shoqërore, cilësore dhegjithëpërfshirëse, e cila do të jetë epranueshme për të gjithë për shkak tëdrejtësisë dhe logjikës së saj. Me rrënjosjen enjë kulture në një mjedis shoqërorlehtësohet sjellja e ligjeve dhe e normave, qëpërkojnë me atë kulturë dhe kështu lindlidhja fisnike mes kulturës dhe ligjit. Atëherëkur sistemi i edukimit dështon në shprehjene besimeve dhe vlerave të një populli nëkulturën e tyre, shteti do të mundohet tasigurojë rendin dhe ecurinë e gjërave në atëshoqëri me përdorimin e forcës së tepruar,me ligjësimin e rregullave dhe normave tëreja, dhe pasojat nuk do të jenëshpresëdhënëse. Popujt çohen në këmbënëpërmjet parimeve ku besojnë, freskohenme vlera madhështore, të cilat i respektojnë.Dënimet dhe ligjet i mbrojnë vlerat e njëpopulli dhe interesat e tij, por janë të paaftëtë iniciojnë zhvillimin dhe përparimin.Ekziston një thënie: dënimet nuk i zhvillojnëshoqëritë, por i mbrojnë ato. Ky është edhesekreti pse shumica e teksteve të Kuranitdhe hadithet përqendrohen në ndërtimin emuslimanit nga brenda. Allahu është synimii këtij shkrimi.

Përktheu: Talha KURTISHI

...Prapambetja nuk është gjëtjetër pos një realitetit në tëcilin besimet dhe vlerat enjerëzve, mbesin në domenine fjalëve dhe nuk jetësohen nësjelljet e tyre...

“

“

ALI BATIH EL OMERI

Lexues i nderuar, më jep dy minuta ngakoha jote, për të lexuar këtë shkrim, enëse nuk ke kohë, atëherë mbylle

revistën deri atëherë kur të të jepetshansi.

Njerëzit sot enden nëpër tokë djathtase majtas, hipin nëpër male dhe lëshohen

nëpër lugina. Gjendja e tyre në jetën epërditshme është mes shkuarjes dheardhjes. Prej tyre ka që janë të pavarur etë tjerët që dëshirojnë të pasurohen. Tëgjithë janë bërë të shkathët në tubimin epasurisë, në kërkimin e punës dhe kjoështë e vërtetë, s’ka dilema rreth kësaj.Kjo gjithashtu është e kërkuar edhe nëaspektin fetar.

16

KËNDI IM

NJË PROJEKT... VETËM PËR SERIOZËT!

Mirëpo ka një projekt fitimprurës, që shumica e njerëzve e kanë anashkaluar, përveç atyre që i ka mëshiruarAllahu, dhe atë projekt e kanë lënë pas shpine, ose prej mosdijes së vlerës së tij të lartë, ose nga përtacia


KËNDI IM

Njerëzit, për t’i realizuar projektet etyre, ka prej tyre që marrin borxh, e prejtyre që e lidhin natën me ditën në punë,prej tyre ka që marrin pjesë në gara, sendoshta do të arrijnë ndonjë fat… për fattë keq! Te disa teprohet dashuria ndajpasurisë, dhe e tubojnë duke lypur dheduke thurur fjalë me të cilat e kthejnëdhembshurinë e njerëzve nga ata.

Ti nuk mundesh t’i qortosh. Çdo njëriprej tyre hulumton për kënaqësinë dhedëshiron të sigurojë kafshatën e bukës.Çdo person orvatet të realizojë diçka ngadëshirat dhe shpresat e tij. Mirëpo ka njëprojekt fitimprurës, që shumica e njerëzvee kanë anashkaluar, përveç atyre që i kamëshiruar Allahu, dhe atë projekt e kanëlënë pas shpine, ose prej mosdijes sëvlerës së tij të lartë, ose nga përtacia, edhepse nuk paraqet ndonjë ngarkesë, as qëduhet mundim, as nuk ke nevojë tëmarrësh borxh, as të rrish pa gjumë, as tëcaktosh një kohë të veçantë. Megjithatë aiështë një projekt me dobi madhështore.Ta shton kapitalin shumëfish dhe me të earrin dashurinë e Allahut. Ai projekt ështëISTIGFARI.

Pyete veten, a do pasuri? A dëshiron tëkesh bereqetin e kopshtit dhe tëlumenjve? A dëshiron të kesh fëmijë, tëcilët janë edhe zbukurimi i jetës së kësajbote? Nëse përgjigja është po, atëherëvështroje së bashku me mua këtë ajet:“Unë u thashë: “Kërkoni falje Zotit tuaj, seAi vërtet falë shumë. Ai ju lëshon ngaqielli shi me bollëk. Ju shumon pasurinëdhe fëmijët, ju bën të keni kopshte dhe jujep lumenj.” Nuh 10 – 12

Kush nga ne nuk dëshiron të jetojë nëmes kopshteve dhe lumenjve, e të kënaqetme këtë jetë që e ka përgatitur Allahu përne. Kush prej nesh nuk dëshiron të ketëforcë në çdo gjë. E kujt prej neve nuk ia kaënda për rehati shpirtërore dhe qetësi,kush nuk dëshiron t’i lahen gjynahet dhet’i pastrohen njollat?

A nuk ka tek ne ndonjëri që dëshiron tëlargohen brengat – ah, sa shumë janë – nëkëtë kohë. Vështroje me mua këtë hadith:“Kush bën vazhdimisht istigfar, Allahu dot’ia mundësojë për çdo brengë rahati, prejçdo ngushtice rrugëdalje dhe Allahu do tafurnizojë prej nga nuk e ka llogaritur.”[Sunen Ibën Maxhe 3819]

D.m.th. ti duhet të bësh shpesh istigfar.Aliu radijallahu anhu ka thënë: “Allahunuk e frymëzon me istigfar robin e Vet qëdo ta dënojë”. Allahu i Madhëruar kathënë: “Po, Allahu nuk do t’i dënojë ata,derisa ti (Muhamed) je në mesin e tyre dheAllahu nuk do t’i dënojë, derisa atakërkojnë falje (bëjnë istigfar).” Enfal 33;pra, ka treguar se nuk e ndëshkon atë qëbën istigfar, sepse istigfari e shlyenmëkatin që është shkak i ndëshkimit.Istgfari është nga shkaqet më tërëndësishme për të falur mëkatin. Kushprej neve nuk dëshiron që t’i zbresë

...Ndalem ndonjëherë nëndonjë çështje, apo në ndonjëgjë, apo rast, kërkoj prejAllahut të më falë (bëj istig-far) njëmijë herë e më shumë,apo më pak derisa më hapetgjoksi dhe e zgjidh probleminqë kisha...

“

“

18

KËNDI IM

mëshira e Allahut? Allahu i Madhëruar kathënë: “…pse të mos i kërkoni faljeAllahut, që të mëshiroheni?“ Nemël 46. Ake dëshirë ta ruash shëndetin e zemrësdhe çiltërsinë e saj nga gjurmët emëkateve? Medito rreth argumenteve tëkëtij hadithi: “Robi kur bën ndonjë mëkat,i bëhet në zemër një pikë e zezë, e nëselargohet (nga mëkati), e bën istigfar dhependohet, i kullohet zemra.” [Tirmidhiu3461]

Nga eksperienca e robërve të mirë në istigfarIbën Tejmije ka thënë: Ndalem

ndonjëherë në ndonjë çështje, apo nëndonjë gjë, apo rast, kërkoj prej Allahut tëmë falë (bëj istigfar) njëmijë herë e mëshumë, apo më pak derisa më hapet gjoksidhe e zgjidh problemin që kisha. Ka thënë:Atëbotë ndodhesha në treg, apo në xhami,apo udhëtim, apo në shkollë, por kjo nukmë ndalonte nga dhikri dhe istigfariderisa të arrija atë që kërkoja. Ajo që dihetështë, se çdo njeri gabimtar dhe çdo njeriqë del gabimi nga ai dhe harron e bën atëqë Allahu e ka bërë haram, apo e len atë qëe ka bërë Allahu detyrim, nga butësia eAllahut ndaj nesh është së Allahu ka hapurpër ne portën e istigfarit. Allahu iMadhëruar ka thënë: “Edhe ata të cilët kurbëjnë ndonjë (mëkat) të shëmtuar, ose ibëjnë zullum vetvetes, e përmendinAllahun dhe kërkojnë falje për mëkatet etyre...” Ali Imran 135; po edhe prejmëkateve të mëdha. Dijetarët kanë thënë:Mëkati i vogël nuk është i vogël, nësebëhet me këmbëngulje dhe mëkati i madhnuk është i madh, nëse bën istigfar për të.

Për fat të keq dikush nga njerëzit dukeu treguar mendjemadh thotë: Unë nukkam nevojë për istigfar, sepse unë nukkam bërë mëkate. Ne i themi atij që

mendon kështu: Allahu na ka urdhëruarme të dhe ka thënë: “…e kërkoni falje prejAllahut, se Allahu është mëkatfalës,mëshirues.” Muzemil 20. Zotëria i të gjithënjerëzve, të cilit i janë falur të gjithamëkatet, të kaluarat dhe të ardhmet,bënte shumë istigfar. Nga Ebu Hurejra napërcillet, se ka thënë: E kam dëgjuar tëDërguarin e Allahut salallahu alejhi ueselem duke thënë: “Vallahi, unë vërtetëbëj istigfar dhe teube gjatë ditës mëshumë se shtatëdhjetë herë.” [Buhariu6307]

Nga ajo që mund t’i inkurajojmënjerëzit për istigfar është nxitja përsejidul istigfarin (zotëria i kërkim-faljes).Nga Shedad ibën Eusi na përcillet, sePejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem kathënë: Sejidul-istigfari është të thuash: “OAllah, ti je Zoti im, nuk ka të adhuruartjetër përveç Teje; Ti më ke krijuar dheunë jam robi Yt, do të qëndroj besnik ndajmar rëveshjes dhe premtimit Tënd, me satë kem mundësi; Kërkoj mbrojtjen Tëndenga e keqja që kam vepruar. Unë jammirënjohës ndaj dhuntive të Tua, i pranojmëkatet e mia, pran daj më fal, sepsemëkatet nuk mund t’i fali askush tjetërpërveç Teje”. Ka thënë: “Kush e thotëgjatë ditës me bindje në të, e nëse vdesgjatë ditës para së të ngrysë, ai do të jetënga banorët e xhenetit, e nëse e thotë

...Mëkati i vogël nuk është i vogël, nëse bëhet mekëmbëngulje dhe mëkati imadh nuk është i madh, nësebën istigfar për të...

“ “


KËNDI IM

gjatë natës i bindur në të, e vdes para se tëgdhijë, ai do të jetë nga banorët eXhenetit.” [Buhariu 6036] Ibën Haxheri kathënë: Në këtë (hadith) ka një lajm përumetin e tij, se njeriu nuk mundet t’ikryejë i vetëm të gjitha detyrimet që kandaj Allahut, e as t’i realizojë plotësishtibadetet e të falënderojë Allahun për tëmirat ndaj tij, prandaj Allahu ka qenë iButë ndaj robërve të Vet dhe i ka ngarkuarme istigfar, duke plotësuar kështu tëgjitha.

A e keni kuptuar, o ju dashamirë, seistigfari është shkak i rëndësishëm përgjëra të mira në jetën tonë dhe se këtogjëra, po të realizoheshin të gjitha apodisa, njërit nga ne, do të jetonte si mbret.Ne veçanërisht besojmë, se këto gjëra nukjanë të pamundshme dhe të vështira përAllahun. Në dorën e Allahut janë depot eçdo gjëje dhe mëshira e Tij e ka tejkaluarndëshkimin e Tij. Mëshira e Tij kapërfshirë çdo gjë.

Ibën Kajimi ka thënë: Allahu iMadhëruar me urtësinë e Tij ia kambizotëruar një armik (njeriut), i cili i dirrugët e devijimit dhe sherrit në të cilat ecyt, duke qenë shumë i shkathët dhelakmues, as nuk lodhet që të bëhet përpushim e as për gjumë. Njëra është – dheqë e ka si qëllimin kryesor - që ai (djalli) tëndërhyjë në mes tij dhe mes diturisë eimanit për ta çuar në kufër. Nëse aingadhënjen në këtë gjë, atëherë kambaruar me te dhe pushon nga ai, nëse ishpëton kjo, e ai (njeriu) udhëzohet nëIslam, ai (djalli) lakmon në atë që vjen nëradhë pas kufrit, e ajo është bidati. Kjo tekai është më e dashur se mëkati. Përmëkatin ka pendim dhe falet, ndërsa përbidatin nuk ka pendim, sepse ai që e bën

bidatin mendon se është në udhëzim tëdrejtë dhe nuk pendohet dot. Tregohet seIblisi ka thënë: U shkatërruan bijtë eAdemit me mëkate, ndërsa mua më kanëshkatërruar (ata) me istigfar dhe me “lailahe il-lallah”, e meqë e kam vënë re këtëtek ata, i kam shpërndarë mes tyre epshete kështu ata bëjnë mëkate, por nukpendohen, sepse mendojnë se janë dukevepruar mirë. Nëse ngadhënjen në këtë, ebën nga anëtarët e vet dhe nga prijësit.Nëse edhe kjo i dështon, përpiqet taangazhojë me vepra të kota e t’i lejëveprat e dobishme. Nëse dështon, kalonnë përpjekjen për ta larguar nga adhurimi,apo ibadeti që e ka bërë vazhdimisht: epengojnë, e fyejnë, i shpifin që tabrengosin dhe ia angazhon zemrën ngadituria dhe vullneti për punë.

Në fund, përsërite dhe shpeshtojeistigfarin dhe thuaj kurdoherë fjalën“estagfirullah” (kërkoj falje prej Allahut),në këmbë, ulur, në udhëtim, apo në vend,gjatë pushimit, kur je edhe me punëserioze, në shtëpi, apo në punë, i shtrirë,apo gjatë ndërrimit të krahut në shtrat,gjatë ecjes, apo gjatë vrapimit, kur pi dhekur ha, kur je hipur në mjetet etransportit, apo kur ecën në këmbë, në tëgjitha punët, çdo herë kur të kujtoheshdhe bëje moton tënde, dhe mos harro tëkërkosh falje edhe për besimtarët ebesimtaret, e po ashtu për shkruesin ekëtyre rreshtave (edhe për përkthyesin),dhe për secilin që shkruan, apo lexon, apoe mundëson të dali në dritë kjo revistëshumë e vlefshme.

Përktheu: Ali SHABANI

20

AKIDE

1

(I)Nuk është zgjuarsi dhe mençuri, nëse ke mësuar dhe kuptuar se do të vdesësh, sepse një gjë të tillë nuk e mohonaskush, madje as ateistët dhe materialistët, sepse ky është një fenomen, që njerëzit e shohin dhe e përjetojnë çdoditë. Porse vetë zgjuarsia dhe mençuria është të dish se çdo të ndodhë me ty o njeri pas vdekjes?

SHKRUAN: BLEDAR HAXHIU

Falënderimi i takon Allahut, Fuqiplotit eMadhështorit Suprem, i cili ka krijuarjetën dhe vdekjen, për t’ju provuar se

kush prej jush do të veprojë më mirë.Paqja, nderimi dhe bekimi qofshin përProfetin Muhamed, të cilin Allahu e dërgoinë mesin e njerëzimit, si pishtar ndriçuesdhe thirrës për në rrugën e Allahut, për t’inxjerrë njerëzit nga errësira në dritë, ngamohimi në besim. Paqja dhe bekimiqofshin edhe mbi familjen e tij të nderuare mbi shokët e tij besnikë, si dhe të gjithë

ata që ecin gjurmëve të tyre deri në ditën eRingjalljes.

Në këtë shkrim do të flasim përBerzehun, botën pas vdekjes, e cila bënpjesë në besimin e muslimanit, e ku madjeai nuk mund ta marrë këtë status (tëbesimtarit), nëse nuk beson në të.Megjithatë na duhet të theksojmë, se kybesim është i lidhur ngushtë me besimintek Allahu i Lartësuar –Krijuesi i gjithësisë-, sa më real dhe i fortë të jetë besimi tekAllahu te dikush, aq më i pranishëm dhe ifortë do të jetë edhe besimi në botën epërtejme, i cili fillon me vdekjen. Por në tënjëjtën kohë duhet të pohojmë, se nuk

1 Berzehu tek arabët në aspektin leksikor ka kuptimin: pengesë midis dy gjërave, Allahu e përmend në Kurankëtë fjalë me të njëjtin kuptim ku thotë: “…duke ngritur pengesë (Berzeh) e kufi të prerë ndërmjet tyre”. SureFurkan, 59. Ndërsa në aspektin fetar ajo përdoret me kuptimin: gjendja e cila pason vdekjen deri në ditën eRingjalljes, Allahu në lidhje me këtë thotë: “Prapa (vdekjes së) tyre do të ketë një (kohë) ndarëse (Berzeh), derinë ditën kur do të ringjallen”. Sure Muminun, 100.

është zgjuarsi dhe mençuri, nëse kemësuar dhe kuptuar se do të vdesësh,sepse një gjë të tillë nuk e mohon askush,madje as ateistët dhe materialistët, sepseky është një fenomen, që njerëzit e shohindhe e përjetojnë çdo ditë. Porse vetëzgjuarsia dhe mençuria është të dish seçdo të ndodhë me ty o njeri pas vdekjes?Çfarë fsheh kjo botë (berzehu), që ne nuk eshohim? Ku do të shkojmë? Çfarë do të nandodhi e si duhet të përgatitemi? Pra, imençur është vërtet ai që thellohet nëkëto enigma2 për atë që ende nuk e kandërtuar këtë besim, dhe që kërkon tazbulojë atë nëpërmjet lajmeve të sigurta,3

në mënyrë që të përgatitet për të.Kur diskuton me njerëzit rreth këtij

fenomeni shikon reagime të ndryshme dhedëgjon kontestime të llojllojshme, ku ndërmë të spikaturat është: kush ka shkuar nëatë botë dhe të kthehet e të na tregojë se

ç’po ndodh atje në të vërtetë?Njeriu si qenie është shumë i dhënë pas

perceptimit të gjërave, të cilat i ndjen dhei kupton me anë të shqisave, ndaj dheshpeshherë ai e kufizon besimin e tijvetëm në atë që arrin të zbulojë nëpërmjettyre. Por na duhet të pohojmë, se njeriu sikrijesë jo çdo gjë e percepton me shqisa4,sepse vetvetiu ai do të privohej nga shumëgjëra, të cilat e rrethojnë në botën që ai pojeton, e ç’mund të thuash për botën tjetër.Të gjithë e dimë se shqisat zhvillohen dheavancojnë në përputhje me zhvillimin enjeriut,5 por përsëri shqisat nuk arrijnë t’ikuptojnë ato për të cilat mes njeriut dhediçkaje ka një perde ndarëse, sikurse ështëedhe berzehu.

Pastaj le t’i kthehemi pyetjes tonë: vallëkush ka shkuar në atë botë dhe të kthehete të na e tregojë se ç’po ndodh atje në tëvërtetë? A nuk e kupton se kjo pyetjembart në vetvete edhe cektësinë e atij që edrejton atë pyetje! Sepse një njeri i tillë,nëse do ta vinte sado pak në përdorimlogjikën e thjeshtë do ta zbulonte vetë këtëpërgjigje.

A nuk e shohim, se si ne kalojmë nëpëretapa të ndryshme –disa le t’i quajmë edhebotë- gjatë gjithë jetës sonë, atëherë kurjeta jonë në etapat e saj ndryshon kaqshumë, si kërkojmë që të krahasojmëberzehun me të? Jeta –apo etapa-, në tëcilën jemi na e ka dhënë përgjigjen epyetjes së shumë njerëzve, të cilëtmendojnë njësoj si ai që pyet kështu.

Si mund ta harrojë dikush, se kaqëndruar në barkun e nënës së tij përnëntë muaj rresht, në ujë, në një


AKIDE

...Nëse beson në Zot dhe endeje në dyshim rreth botës sëberzehut, apo botës tjetër nëpërgjithësi, thuaji vetes:Bindu, sepse ky është lajm iZotit tënd, që është mbilartësi, që me Madhështinë eTij krijoi universin madje dhevetë ty, o njeri....

“

“

2 Ndërsa janë reale si drita e diellit për ata që kanë besim të thellë tek Allahu dhe që besojnë fuqishëm seAllahu ka mundësi për çdo gjë dhe se rikrijimi është më i lehtë se krijimi fillestar pa pasur një shembull tëmëparshëm. 3 Fjalës së Allahut dhe rrëfimeve të Profetit Muhamed sal-lallahu alejhi ue selem. 4 Shqisat e njeriut janë pesë: nuhatja, shijimi, shikimi, dëgjimi dhe prekja. 5 Shqisat nuk janë njësoj si te një fëmijë i porsalindur, ashtu dhe te një njeri i rritur.

22

AKIDE

temperaturë të caktuar me një sistemjetese krejt të ndryshëm nga ai i joni, pra,botë më vete. Një botë, e cila kufizohet nëbarkun e nënës dhe ku nuk e di se ç’pobëhet jashtë kësaj errësire në të cilën ështëfoshnja. Më pas njeriu del në një botëtjetër dhe të re për të. Në të rritet,zhvillohet dhe punon e pajiset meinteligjencë dhe logjikë. Pas kësaj vetvetiulind një pyetje e thjeshtë: meqenëse njeriuështë i dhënë dhe e dashuron jetën, përsevallë nuk është kthyer dikush përsëri atjeku ka qenë, në atë botën e tij që tashmë eka lënë prej kohësh, barkun e nënës. Nësenjë gjë e tillë është e pamundur, atëherëështë e pamundur edhe ajo që kërkojnëshumë njerëz, që të na ngjallen të vdekurite të na tregojnë se ç’po shohin epërjetojnë!

Është e pamundur, sepse Allahu e kavendosur kështu dhe Ai në veprimet e Tijka vendosur urtësi të pashtershme, ku njëndër to është dhe provimi i besimit. Nësebeson në Zot dhe ende je në dyshim rrethbotës së berzehut, apo botës tjetër nëpërgjithësi, thuaji vetes: Bindu, sepse kyështë lajm i Zotit tënd, që është mbilartësi, që me Madhështinë e Tij krijoiuniversin madje dhe vetë ty, o njeri.

Nëse për të besuar të panjohurat efoshnjës në botën që perceptojmë dheshohim neve na shërben aparati i ekos,patjetër për të besuar atë se çfarë ndodhnë botën e berzehut shërben mesazhihyjnor, i cili përmblidhet në fjalën eAllahut dhe rrëfimet e Profetit, i cili nukflet nga mendja e vet. A mund ta përcjellimkrahasimin e asaj që thamë pak më lartnga një këndvështrim tjetër? Nëse je pranënjë njeriu që fle, të cilin e njeh dhe është ibesueshëm për ty, aq sa nuk dyshon nëfjalët e tij, a do të besoje se ai gjatë kësaj

kohe është duke u ndeshur me dikë, aponjerëz të cilët kishin ardhur e kishinmarrë, e kishin çuar këtu apo aty dhe sekishin vepruar me të, këtë e atë. Pra, njeriunë gjumë mund të ndiejë dhe të përjetojëato që për ne mund të jenë tëpabesueshme, njeriu në gjumë mund tëvuajë e të lumturohet, e megjithatë nepërsëri nuk shohim dhe nuk kuptojmëasnjërën prej këtyre gjërave, edhe psemund të qëndrojmë tërë kohës mbi kokëne tij kur fle. Aftësitë tona atëherë janë tëkufizuara, sado që shkenca të evoluojë,përsëri ajo nuk mund të arrijë të depërtojëmatanë kësaj perdeje për të zbuluarberzehun, prandaj që ta njohë atë njeriu kanevojë për lajme dhe rrëfime të sigurta,por vallë, a ka fjalë më të drejta dhepremtime më të sigurta se ato të Allahut?

Megjithatë sido që ta trajtojmë këtë tëvërtetë, përsëri ajo mbetet një cilësi ebesimtarëve, të atyre që besojnë në tëfshehtën, ndaj dhe Allahu e ka renditurkëtë ndër cilësitë e para të besimtarit, kuthotë: “Elif, Lâm, Mîm. Ky është Libri në tëcilin nuk ka dyshim. Ai është udhërrëfyespër të devotshmit, të cilët besojnë në tëfshehtën…”.6

Berzehu është një realitet me të cilin dotë përballet çdokush në momentet evdekjes, madje ende pa dalë nga kjo botë,sepse njeriut kur është në dalje nga kjo

...“Atëherë, përse kur (dikujt)i vjen (shpirti) në grykë parasyve tuaj, - ndërkohë që Nejemi më afër atij se ju, por junuk e vini re...

“ “6 Bekare, 1-3.


AKIDE

botë për në botën tjetër, atij i zbulohetperdja dhe sheh e përjeton atë që ndoshtashumë e mohojnë. Allahu i Madhëruarthotë: “Agonia e vdekjes do të sjellë tëvërtetën (e jetës tjetër)…”.7

Realiteti i botës tjetër vjen menjëherëme shfaqjen e melaqeve, të cilët do të vijnëpër të marrë shpirtin e njeriut. Njeriu nëato momente sheh melaqet e mëshirës osetë dënimit, shpirti i tij ose përgatitet për tëdalë, ose shpërndahet nëpër trup ngatmerri dhe ankthi, që e kap nga kjo gjendjee tmerrshme dhe e pazakontë.8 Allahuthotë në Kuran: “Me të vërtetë, atyre qëthonë: “Zoti ynë është Allahu”, e pastajvazhdojnë të vendosur në rrugën e drejtë,do t’u zbresin engjëjt (para vdekjes) e dot’u thonë: “Mos u frikësoni dhe mos upikëlloni! Dhe gëzojuni Xhenetit që juështë premtuar. Ne jemi mbrojtësit tuaj nëjetën e kësaj bote dhe në botën tjetër. Atjedo të keni çfarë t’ju dëshirojë zemra dheçfarë të kërkoni, dhuratë e pasur prej njëZoti Falës dhe Mëshirëplotë.”9

Në një ajet tjetër i Gjithëpushtetshmithotë: “Ah, sikur t’i shihje keqbërësit gjatëagonisë së vdekjes, kur engjëjt zgjasinduart (duke thënë): “Dorëzoni shpirtrattuaj! Sot ju do të ndëshkoheni me dënimposhtërues për shkak të pavërtetave qëkeni thënë për Allahun dhe që kenishpërfillur shpalljet e Tij”.10

Një nga komentuesit e Kuranit IbënKethiri –pastë rahmet-, ka thënë: “Në këtëajet Allahu i drejtohet Muhamedit: “Sikurt’i shihje o Muhamed sesi melaqet ua

marrin shpirtin jobesimtarëve, padyshimqë do të shihje një pamje të frikshme dhetë tmerrshme”.11 Njerëzit përqark atij qëështë duke përjetuar vdekjen, nuk shohindhe nuk i kuptojnë ato që përjeton ai që povdes, kjo edhe pse është një lloj prove përtë parë vërtetësinë e besimit të njerëzvenë Allahun dhe Lajmet e Tij është edhe njëlloj mëshire për ata, sepse nuk do të mundtë jetonin, nëse do të përballeshin mepamje të tilla të pazakonta. “Atëherë,përse kur (dikujt) i vjen (shpirti) në grykëpara syve tuaj, - ndërkohë që Ne jemi mëafër atij se ju, por ju nuk e vini re…”12

Në këto çaste kur njeriut i shfaqenfshehtësitë dhe i hiqet perdja, në çastin qëia marrin shpirtin dhe sigurohet se do tëdalë para Allahut, nuk ka rrugëdalje, e di seka gabuar dhe bëhet pishman, që s’kabesuar ndaj dhe do të thotë fjalët, të cilatna i përmend Allahu i Madhëruar: “Kur ivjen vdekja ndonjërit prej tyre(jobesimtarëve), ai thotë: “O Zoti im, mëkthe, që të bëj vepra të mira në botën qëkam lënë!” Kurrsesi! Me të vërtetë, kjoështë një fjalë të cilën ai (kot) e thotë!Prapa (vdekjes së) tyre do të ketë një(kohë) ndarëse deri në ditën kur do tëringjallen”.13

(vazhdon)

7 Kaf, 19. 8 Në fakt ky është shpirti i jobesimtarit, i cili pasi e ka mohuar këtë të vërtetë të padiskutueshme e di se përballja e tij me Zotin do të jetë e vështirë. 9 Fusilet, 30-32. 10 Enam, 93. 11 Tefsiri i Ibën Kethirit, 4/76. 12 Vakia, 83-85. 13 Muminun, 99-100.

24

FIKH

SHKRUAN: OMER BERISHA

Së këndejmi, dëshiroj që në këtë tekst tësjell rregullat kryesore që kanë të bëjnëme përgatitjen dhe përcjelljen e njerëzve

tanë të dashur për në ahiret, duke mos ustërzgjatur në imtësi pasi këtë nuk na emundëson natyra e revistës, kurse nuk ështëqëllimi im t’i ndaloj hoxhallarët të marrinpjesë nëpër varrime, sepse siç do ta përmendmë poshtë, pjesëmarrja në varrime kashpërblime të mëdha.

Duhet ta dimë se muslimani e ka borxh tavizitojë vëllanë e sëmurë musliman dhe tëfusë gëzimin në zemrën e tij, duke shprehurpërgëzime dhe fjalë të ëmbla. Nëse është në

gjendje të rëndë, duhet t’i përkujtojëpendimin, larjen e borxheve etj. Të gjithakëto duhen bërë me butësi dhe jo të shkaktojëqë ai të ndjejë se i është afruar vdekja. Poashtu edhe të kërkojë hallallin nga zullumet ebëra ndaj dikujt, të kërkojë falje për mëkatetdhe vazhdimisht të ketë mendim të mirë përAllahun. E kur t’i afrohet vdekja, ai që ështëafër tij e ka sunet t’ia thotë tallkinin – d.m.th.t’ia përkujtojë shehadetin, por me butësi dheurtësi.

Pasi të vdesë, ia mbyllim sytë, ia drejtojmëdhe shtrijmë trupin – sidomos te nyjat dheshpejtojmë ta përgatisim për varrim. IDërguari, sal-lallahu alejhi ue selem, ka thënë:“Shpejtoni me xhenazen, nëse është e mirë, ju

PËRCJELLJAPËR NËAHIRET

PËRCJELLJAPËR NËAHIRETPërgatitja dhe përcjellja e të vdekurit nuk ështëdetyrim i hoxhës, siç është përhapur te masa erëndomtë, madje edhe te shumë hoxhallarë, të cilëtpër çudi shpeshherë ndjehen të privilegjuar me këtë.S’do mend që përgatitja dhe përcjellja e xhenazes karregulla të caktuara dhe është normale që njerëzit tëmos i njohin ato dhe të kenë nevojë për sqarimet ehoxhallarëve, por kjo punë të konsiderohet si një ndërpunët kryesore të hoxhës, me të vërtetë ështënënçmim i tepruar.


FIKH

do ta shpejtoni drejt të mirës, e nëse është ekeqe, atëherë jeni duke u liruar nga një ekeqe”. (Buhariu dhe Muslimi) Shpejtimipërjashtohet në rast se vdekja ndodhbefasisht, pra, nga frika që të mos jetë vetëmalivanosje apo komë. Apo nëse ka ndonjëshkak për vonim – lejohet vonimi, sikursetubimi i sa më shumë njerëzve për namaz,ardhja e të afërmve të tij – por normalishtnëse nuk teprohet vonimi derisa të fillojëprishja e trupit.

Përgatitjen e fillojmë duke i lajmëruarfamiljen, komshinjtë, dashamirët dhe miqtë etë vdekurit, me qëllim që të marrin pjesë nëfaljen e namazit të xhenazes sa më shumë,sepse kjo është për të mirën e të vdekurit.Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem, kathënë: “Ai besimtar që vdes dhe ia falinxhenazen një grup muslimanësh, të cilëtarrijnë tre safe, atij i falen gjynahet”. Kurselajmërimi nëpër gazeta i bashkëngjitur mefjalë vaji dhe mërzie është lajmërim i ndaluardhe i ngjan asaj që bënin njerëzit nëperiudhën e injorancës, kur dilnin nëpërtregje dhe lajmëronin vdekjen e dikujt dukethurur për të vargje prekëse.

Larja e xhenazesLarja e xhenazes është farz. Për këtë dhe

për formën e larjes mësojmë nga hadithi ishënuar te Buhariu dhe Muslimi: Umu Atije elEnsarije na përcjell: Kur vdiq Zejnebja, bija e

të Dërguarit sal-lallahu alejhi ue selem, ai hyridhe na tha: “Lajeni tri herë, ose pesë herë apoedhe më shumë nëse e shihni të udhës, me ujëdhe sidër. Në herën e fundit të larjes bëjeniedhe me kamfur apo me pak kamfur. Kur tëmbaroni (me larjen) më tregoni”. Kurpërfunduam i treguam dhe ai na e dha izarin(veshje e poshtme) e tij dhe tha: “Në fillim,mbështilleni me këtë izar”. Në njëtransmetim tjetër: “ose shtatë herë”, ku thapo ashtu: “filloni nga ana e djathtë dhe ngapjesët e abdesit”. Umu Atije po ashtu tha:Flokët ia lidhëm në tre gërsheta. Ështëdetyrim që gruan ta lajnë vetëm gratë, poashtu burrin ta lajnë vetëm burrat dhe kyështë mendimi i shumicës së dijetarëve.Mirëpo ka përjashtime:

- bashkëshortët, lejohet që ta lajë burrigruan e tij dhe anasjelltas. Argument ështëhadithi i Aishes: “se i Dërguari sal-lallahualejhi ue selem, i kishte thënë asaj: Po të vdisjepara meje, unë do të laja ty”. Dhe hadithitjetër nga ajo: “Po të kisha rastin edhe njëherë, nuk do të rrija anash, nuk do të lejoja talante të Dërguarin askush përpos grave të tij”.Pastaj Esma bint Umejsi na tregon, se Fatimjaka lënë amanet, që Aliu radijallahu anhu talajë atë. Po ashtu Ebu Bekri, radijallahu anhuka lënë amanet që gruaja e tij Esma bintUmejs ta lajë atë dhe ajo e lau.

- i lejohet babait të lajë bijën e tij, që nuk ika mbushur akoma shtatë vjet, po ashtu ilejohet nënës të lajë birin e saj, që nuk i kambushur akoma shtatë vjet.

Nga hadithi i sipërpërmendur mësojmë seështë e pëlqyer, që në larjen e fundit të ketëedhe kamfur apo çfarëdo lloj parfumi tjetër,për shkak të porosisë së të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ue selem. Këtë e pëlqejnë tëgjithë dijetarët. Imam Neveviu thotë: “Sepsekamfuri i jep erë të mirë xhenazes, e bën tëqëndrueshëm trupin e tij, e flladit dhe pengonprishjen e shpejtë të trupit”. Është e pëlqyerqë larja të bëhet tri herë, nëse nuk mjafton

...Talha ibën Abdullah ibën Aufipërcjellë: “U fala mbrapa IbënAbasit, kur ai po falte namazine një xhenazeje dhe lexoi fati-hanë. Pastaj tha: Që ta mëso-jnë se kështu është Suneti”...

“

“

26

FIKH

atëherë pesë, e nëse edhe kjo nuk mjaftonatëherë edhe më shumë, por me numër tek.Është e pëlqyer që larja të fillojë nga e djathta,nga pjesët e abdesit. Te gratë, flokëtshprishen dhe i bëhen në tre gërshetë, të cilati vihen pas shpine. Ndërsa është epëlqyeshme që aureti i rëndë i kufomës tëmbulohet, si dhe është e pëlqyeshme që gjatëlarjes të mos e shikojë askush përveç atij qëështë e nevojshme të rrijë aty.

Gjithashtu të vdekurin duhet ta qefinosimdoemos. Aisha radijallahu anha, na përcjell:“Të Dërguarin, salallahu alejhi ue selem, eqefinosëm me tre pëlhura nga Jemeni, ngaSehuli (fshat në Jemen) të cilat ishin tëbardha. Asnjëra nga ato tre (pëlhura) nukishte këmishë apo imame”. (Buhariu dheMuslimi) Imam Ahmedi ka thënë: “Hadithimë i vërtetë rreth qefinit të Resulullahutsalallahu alejhi ue selem, është hadithi iAishes”. Më e mira është që qefini të jetë trepalë, si dhe të mos pritet ndonjëra palë nëformën e këmishës apo imames. Ky ështëmendimi i shumicës, të cilët mbështeten nëhadithin e Aishes, edhe pse disa dijetarëthonë se është e pëlqyer të ketë këmishë dheimame, siç veprojnë edhe në vendet tona.Këtë mendim të fundit e përkrahin EbuHanife dhe Maliku.

Më mirë është që ngjyra e qefinit të jetë ebardhë. Muhamedi, sal-lallahu alejhi ueselem, ka thënë: “Rrobat më të mira janë tëbardhat, vishni ato dhe me to qefinosni tëvdekurit tuaj”.

Si renditen pëlhurat? Ato vendosen njërambi tjetrën, dhe mbi to shtrihet i vdekuri.Pastaj palosen anët e pëlhurave nga ana eepërme duke filluar nga e djathta, pastaj ngae majta. E njëjta gjë bëhet edhe me dypëlhurat tjera. Pjesa e tepruar e qefinit duhettë mbetet nga koka, sidomos kur pëlhuraështë e gjatë.

Ku dhe si falet namazi i xhenazesNamazi i xhenazes është mirë të falet në

vend-falje (musala) të veçantë për xhenazet,apo në vend-faljen e bajramit, nëse njerëzitjanë shumë, sepse ky është Suneti iResulullahut sal-lallahu alejhi ue selem.Argument është hadithi që na e rrëfen IbënOmeri: “Çifutët erdhën te Pejgamberisalallahu alejhi ue selem, dhe sollën një burrëdhe grua, të cilët kishin bërë zina, dhe igurëzuan afër vendit ku faleshin xhenazet,afër xhamisë”. Pra, dihej qartë vendi kufaleshin xhenazet. Mirëpo nëse xhenazja faletnë xhami, si është meseleja?

- Është mekruh, kanë thënë malikitë dhehanefitë, duke e mbështetur këtë mendim nënjë hadith nga Ebu Hurejre: “Kush ia falxhenazen dikujt në xhami, ai s’ka bërë gjë”(Ebu Davudi).

- Lejohet. Argument është ajo që thotëAisha radijallahu anha: “Resulullahu salallahualejhi ue selem, ia ka falur xhenazen brendaxhamisë Suhejl ibën Bejdasë “. (Muslimi). Kyështë mendimi i vërtetë, kurse argumenti imendimit të parë është i dobët.

Nëse i vdekuri është grua, imami duhet tëqëndrojë pranë mesit të saj, por nëse ivdekuri është mashkull, atëherë imami duhettë qëndrojë pranë kokës së tij. Argument përkëtë është hadithi, të cilin e shënonTirmidhiu nga Ebu Galibi: “E fala një namazxhenaze, ku imam ishte Enes ibën Maliku, icili u vendos në drejtim të kokës së tij. Më passollën një xhenaze grua prej kurejshëve dhe ithanë: O Ebu Hamza, falja edhe kësajxhenazen dhe ai u ndal në drejtim të mesit tësaj. Ala ibën Zijadi i tha: “Kështu e kam parëedhe të Dërguarin salallahu alejhi ue selem,njësoj sikur u vendose para kësaj gruaje dhenjësoj sikur u vendose para atij burri.” Ashtuështë – tha Enesi, dhe kur mbaroi tha:Mbajeni mend këtë gjë”.1

1 Sahihu Tirmidhi nr. 1034.


FIKH

Numri i tekbireve të namazit të xhenazesështë katër dhe këtë e përkrahin shumica edijetarëve. Por në Sahihun e Muslimit ështëvërtetuar se Resulullahu sal-lallahu alejhi ueselem, fali një namaz xhenaze me pesëtekbire. Pra, nëse ndonjëherë shtohentekbiret, por më së shumti deri në nëntë, siçtregohet në transmetime të vërteta, nukprishë gjë, madje është e lëvduar pasi ashtungjallet sunet më shumë.

Pasi thotë tekbirin e parë dhe i ngre duart,duhet të lexojë: Eudhu bilahi mine shejtaniraxhim, Bismilahi Rahmani Rahim dhe surenFatiha deri në fund, sepse Talha ibënAbdullah ibën Aufi përcjellë: “U fala mbrapaIbën Abasit, kur ai po falte namazin e njëxhenazeje dhe lexoi fatihanë. Pastaj tha: Që tamësojnë se kështu është Suneti”.2 Dikushthotë se sureja Fatiha nuk duhet të lexohetdhe në vend të saj duhet të lexohet“Subhaneke...”, por si duket u ka ikurargumenti i sapopërmendur nga Ibën Abasi,radijallahu anhuma. Kurse theksimi që bëhetnë trojet tona se lutjes “Subhaneke...” dashkashtuar pjesën “ue xhele thenauke”, është njëveçim krejt i paargumentuar.

Pas Fatihasë thuhet tekbiri i dytë, dheatëherë dërgojmë salavate mbi Pejgamberin,sal-lallahu alejhi ue selem, duke lexuar:Allahume sali ala Muhamed ue ala aliMuhamed kema salejte ala Ibrahime ue ala aliIbrahime ineke hamidun mexhid. Allahumebarik ala Muhamed ue ala ali Muhamed kemabarekte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inekehamidun mexhid.

Pas tekbirit të tretë lexojmë një prej duavetë xhenazes, sikurse: “Allahume gfir lihajinaue mejitina ue shahidina ue gaibina, uesagirina ue kebirina, ue dhekerina ueunthana. Allahume men ehjejtehu minafeahjihi alel islam ue men tevefejtehu minafetevefehu alel iman. Allahume la tehrimna

exhrehu ue la tudilena badehu – O Allah, falitë gjallët dhe të vdekurit tanë, të pranishmittanë dhe ata që mungojnë, meshkujt tanë dhefemrat. O Allah, kujt nga ne që i jep jetë, jepijetë në Islam, ndërsa kujt prej nesh ia merrshpirtin, merrja me iman. O Allah, mos naprivo nga shpërblimet e këtij dhe mos lejo qëpas atij të devijojmë”. Pas kësaj duaje, themiedhe tekbirin e katërt dhe japim selam. Nësejep selam vetëm në njërën anë, mjafton.

Bartja e xhenazesE kemi borxh ta bartim kufomën e

muslimanit derisa t’ia falim xhenazen dhe tavarrosim, madje me këto veprime fitojmëshpërblime të mëdha. Ebu Hurejre radijallahuanhu, përcjell se i Dërguari sal-lallahu alejhiue selem, ka thënë: “Kush përcjell njëxhenaze derisa t’i falet namazi ai kashpërblim një kirat, e kush qëndron derisa tëvarroset ai ka shpërblim dy kirate”. Ç’janë dykirate? – e pyetën. Sa dy kodra të mëdha – upërgjigj Resulullahu sal-lallahu alejhi ueselem.3 Ndërsa sipas Muslimit: “Prej atyre tëdyjave, më e vogla është sa kodra e Uhudit.”

Përcjelljen e xhenazes e bëjnë burrat, porjo edhe gratë, sepse Pejgamberi, sal-lallahualejhi ue selem, i ka ndaluar ato të përcjellinxhenazet dhe të vizitojnë varrezat. Gjatëpërcjelljes lejohet të ecet para dhe mbrapaxhenazes, nga e djathta dhe nga e majta,përveç nëse është i hipur (në ndonjë mjetudhëtimi), atëherë duhet të vijë mbrapaxhenazes. Më e mira është që xhenazja tëpërcillet në këmbë, sepse një shok iPejgamberit, sal-lallahu alejhi ue selem, narrëfen: “I Dërguari, paqja dhe bekimetqofshin me të, ishte duke përcjellë njëxhenaze, kur i sollën një kafshë që të hipte, airefuzoi, ndërsa në të kthyer kur ia sollënsërish kafshën, ai hipi. Atëherë e pyetën përkëtë dhe ai tha: “Melaiket vinin duke ecur (në

2 Buhariu nr. 1249 3 Buhariu dhe Muslimi

28

FIKH

këmbë), ndërsa unë nuk doja të hipi kur atoecnin, e kur shkuan atëherë hipa”.4

Kurse bartja e xhenazes me qerre apovetura të posaçme për kufoma dhe përcjelljae xhematit duke qenë të hipur secili nëpërvetura, Albani, Zoti e mëshiroftë, thotë se kjoformë është krejtësisht e papranuar, madjeshton: “I Dërguari, sal-lallahu alejhi ue selem,ka thënë: “Përcillni xhenazet që ta kujtoniahiretin”, kurse përcjellja e xhenazes në atëformë e hedh poshtë këtë qëllim madhështor.Dihet fare mirë se bartja e xhenazes mbi supedhe të parët e përcjellësve këtë xhenaze mbisupet e tyre ndikon në përkujtimin dhekëshillimin e njerëzve më shumë sesa forma elartpërmendur. Nuk do ta teproja kur them seajo që i shtyu evropianët ta praktikojnë atëformë është frika e tyre nga vdekja dhe ngagjithçka që aludon për këtë.”5

Varrosja e xhenazesE kemi detyrim t’i varrosim të vdekurit,

edhe në qoftë se nuk janë muslimanë, mirëpomuslimani nuk varroset te varrezat ejomyslimanëve dhe as e kundërta. Nga Sunetiështë që njeriu të varroset në varreza dhe jonë xhami apo në oborrin e xhamisë, siçvërehet në disa vende. Ndërsa varrimi iPejgamberit, alejhi salatu ue selam, nështëpinë e tij u bë për shkak se veçori epejgamberëve ishte që të varrosen aty kuvdesin. Gjithashtu përjashtim nga ky rregullbëjnë edhe shehidët e betejave, ata varrosenaty ku kanë rënë dëshmorë. Vendosjen exhenazes poshtë në varr e bëjnë burrat, edhenëse xhenazja është grua. Më të afërmitduhet ta bëjnë këtë dhe lejohet që burri tavendosë gruan e tij në varr, por mundet edhe

kushdo tjetër, me kusht që asnjëri nga ata(përfshirë edhe burrin e saj) të mos ketë pasurmarrëdhënie intime mbrëmjen e kaluar.6

Duke shtrirë xhenazen në varr duhet thënë:“Bismilah ue ala suneti Resulilah – Në emër tëAllahut dhe sipas Sunetit të Dërguarit tëAllahut”.7

Gjatë varrimit, gjithashtu është e lejuar, qënëse aty ka ndonjë njeri të ditur, të ngrihetdhe t’i përkujtojë pjesëmarrësit për vdekjendhe ç’ka pas saj, siç ka bërë Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem.8 Pastaj mbyllet varriduke mos shtuar mbi të më tepër dhè sesaështë nxjerrë nga vetë ai varr. Vendoset njëgur apo diçka tjetër mbi varr, me qëllim që tëvërehet se është varr, si dhe mund të varrosëdikë tjetër prej familjes së të vdekurit nëafërsi të tij në të ardhmen.9 Sipas mendimitmë të vërtetë, nuk duhet t’i këndohet tallkinipas varrimit, sepse hadithi që e ligjëron atënuk është i saktë. Më e mira është të rrimëpranë varrit dhe të kërkojmë falje dhepërforcim për vëllanë/motrën tonë. Ashtu namëson Osmani, radijallahu anhu, i cili përcjellse kur Muhamedi, paqja dhe bekimet qofshinme të, mbaronte me varrimin e një personit,thoshte: “Kërkoni falje për vëllanë tuaj dhelutuni të jetë i qëndrueshëm, sepse ai tani popyetet”.10

Këto që përmendëm këtu janë gjëratkryesore që duhen bërë gjatë përgatitjes dhepërcjelljes së xhenazes. Kurse shumë gjëra tëtjera që janë përhapur në popullin tonë janë,ose tradita, ose bidate, të cilat nuk lejohet tëveprohen. Allahu na e marrtë shpirtin meiman dhe na mundësoftë xhenetin më tëlartë, Xhenetin Firdeus.

4 Sahihu Ebu Davud nr. 3177 5 Ahkamul Xhenaiz fq. 99 6 Shih komentin e hadithit nr. 1205 te Sahihul Buhari, kapitulli: Xhenazet. 7 Sahihul Xhami nr. 832 8 Sahihul Xhami nr. 1676 9 Ahkamul Xhenaiz fq. 197 10 Sahihu Ebu Davud nr. 3221

PËRZGJODHI: AGRON TERZIQI

Përparimi dhe ngecja janë dy procese tëkomplikuara, të cilat për nga natyrazhvillohen gradualisht. Kur njerëzit

arrijnë të kuptojnë, se janë duke vuajtur ngapasojat e ngecjes ata nisin të mendojnëseriozisht se si të dalin nga kjo gjendje.Fillimisht ata e marrin këtë si diçka të lehtë,por më pas u bëhet e qartë se çështja ështëpak më e ndërlikuar seç duket në shikim tëparë. Në të shumtën e rasteve ata kanëmospajtime rreth përcaktimit të përkufizimittë prapambetjes, të realitetit, të shenjave dhemanifestimit të saj në shoqërinë e tyre. Pasi etejkalojnë këtë fazë, atëherë ata përballen menjë problem tjetër, e që ka të bëjë meidentifikimin e saktë të hapit të parë dhezbulimin e thelbit të zgjidhjes për tëmënjanuar ngecjen.

Rreth kësaj çështjeje nuk mjaftojnë vetëmidetë dhe meditimi. Kuvendet dhe takimet etyre shoqërohen me diskutime dhe debate të

shumta rreth daljes nga kjo gjendje,megjithëse rrallëherë ndodh që ato tubime tëprodhojnë rezultate konkrete, edhe psedebatet mund të çojnë tek pozitiviteti, sepsearrijnë deri-diku të plotësojnë perceptimetrreth kësaj problematike. Të shumtë janë ataqë dëshirojnë të marrin pjesë në kësodiskutimesh, duke kontribuuar mepropozime të thukëta në përcaktimin e hapittë parë ose gjetjes së thelbit të zgjidhjes.

1 - Ajeti i parë që i zbriti të Dërguarit tonëMuhamedit - paqja dhe lavdërimi i Zotit qoftëpër të – vë në pah leximin, si provë e qartë seproblemi i arabëve në fillim të Islamit ishteinjoranca: Padituria për Zotin, për veten,realitetin dhe format e përparimit. Ndërsashekuj më vonë umeti islam u gjend buzëvorbullës së ngecjes dhe prapambetjes, dukerikthyer injorancën përsëri, plagë kjo më emadhe nga e cila vuan umeti sot. Injorancaështë një fjalë e rëndë me përmbajtjekomplekse. Ajo është një sfidë e madhe përne, ashtu që të kuptojmë shkallën e vuajtjeve


AVANCIMI PERSONAL

THELBI IZGJIDHJES

Pavarësisht situatës dhe moshës së cilido muslimani, leximi dhe mësimi i pasionuar, me vëmendje dhepërkushtim përbën një nismë të rëndësishme në rrugën për ta larguar ngecjen dhe për të ecur në drejtim tëavancimit personal.

30

AVANCIMI PERSONAL

që na vijnë prej saj. Këtë katandisje ekuptojmë vetëm atëherë kur mjetetmësimore dhe resurset tona i krahasojmë meato të vendeve dhe popujve të tjerë.

Për të dalë me të vërtetë nga kriza duhettë thellohemi në hulumtime shkencore dhe tëpërqendrohemi në dije, duke i vënë pastajkëto në funksion të zbulimit të alternativës sësigurt, e cila do të na mundësojë daljen ngakjo gjendje. Pavarësisht situatës dhe moshëssë cilido muslimani, leximi dhe mësimi ipasionuar, me vëmendje dhe përkushtimpërbën një nismë të rëndësishme në rrugënpër ta larguar ngecjen dhe për të ecur nëdrejtim të avancimit personal. Sot mund tëthemi se rinia jonë në raport me dijen është endarë në tri kategori:

- Grupi i parë -që ka edhe numrin më tëmadh- mban qëndrim indiferent ndaj diturisëdhe leximit. Ata preokupohen me shumëgjëra, por që nuk kanë ndonjë lidhje meshkencën dhe dijen.

- Grupi i dytë - që është më i vogël se i pari- shpreh njëfarë interesimi për të nxënë dijedhe t’ua përcjelli atë të tjerëve.

- Grupi i tretë – i cili është më i pakti nënumër - prodhon dhe zbulon dituri, dhepërpiqet të gjejë destinacionin e tyre.

Rrjedhimisht, thelbi i zgjidhjes përshumicën e të rinjve është kalimi prej grupittë parë në të dytin. Ndërsa për grupin e dytë,thelbi i zgjidhjes është që të bëjë përpjekjemaksimale për t’u avancuar në grupin e tretë,duke u marrë më seriozisht dhe me ngulm mehulumtime dhe kërkime shkencore për tëprodhuar më pas njohuri të reja.

Në këtë kohë asnjëri prej nesh nuk duhettë qëndrojë duarkryq dhe të luajë rolin espektatorit, por duhet të veprojmë, ashtu siçbënë popujt e tjerë, që shkencën e morën sinjë pikë fillestare për të dalë nga prapambetjadhe e shfrytëzuan atë si një nismë për tëndryshuar dhe dominuar botën. Nga kjokonstatojmë, se preokupimi ndaj leximit,

edukimit, arsimimit, kulturës dhe mbështetjanë dituri konsiderohen si themel i përparimit.Këto që u përmenden deri tani janë një pjesëe thelbit të zgjidhjes, porse ka edhe gjëra tëtjera të rëndësishme, që duhet tëangazhohemi për t’i plotësuar, të tilla si:

1 - Zgjerimi i hapësirës së kritikës Paraqitja e vërejtjeve dhe gatishmëria për

të treguar në masë të madhe transparencëështë më se e nevojshme. Duhet gjithmonë tëkihet parasysh, se kritika nuk ka si qëllim tëzbulojë të metat ose mangësitë. Ajo ka siqëllim studimin e dukurisë, përmirësimin dheparaqitjen e saj, në mënyrë të drejtë dhe tëplotë, duke i shkoqitur aspektet pozitive dhenegative, të sakta dhe të pasakta të saj. Kjokonsiderohet ngritje e vetëdijes dhe nivel ilartë i të kuptuarit të gjendjes sëpërgjithshme të njerëzve, vendit dhesituatave.

Ne jemi të vetëdijshëm sot më shumë sekurrë më parë, se prania e vlerave, idealevedhe standardeve në jetën tonë të përditshmena e lehtëson rrugën e kthimit, kur ekuptojmë se kemi qenë në drejtim të gabuar.Nëse nuk lejojmë që kritika të shfaqet haptas,dhe nëse nuk e zgjerojmë më shumë rrethin emonitorimit mbi institucionet dhe shërbimet

...Asnjëri prej nesh nuk duhettë qëndrojë duarkryq dhe tëluajë rolin e spektatorit, porduhet të veprojmë, ashtu siçbënë popujt e tjerë, qëshkencën e morën si një pikëfillestare për të dalë nga pra-pambetja ...

“

“


AVANCIMI PERSONAL

publike, atëherë rezultati i pritur do të jetë:përhapja e korrupsionit, padrejtësisë,ryshfetit, gënjeshtrës, keqpërdorimit etj. Këtona bëjnë të humbasim dy gjëra të vlefshme,që janë një pjesë e kapitalit tonë shoqëror:mirëbesimin dhe besueshmërinë. Ndërsarreziku i kësaj është se kur pjesëtarët e asajshoqërie e humbin besimin ndërmjet vetes,atëherë këtë nuk do të mund ta rikthejnëvetëm e vetëm pas disa dekadave aposhekujve!

2 – Konvertimi i vlerave në veprim Kjo nënkupton gjetjen e mjeteve,

sistemeve dhe mekanizmave, që ndihmojnënë pasqyrimin dhe zbatimin në jetën publiketë vlerave dhe idealeve të larta në të cilatbesojmë. Kjo pikë është shumë erëndësishme, sepse pavarësisht vlerave tëmëdha dhe pozitive që kemi, duhet ditur seato nuk realizohen vetvetiu. Ato kanë nevojëpër kushte dhe instrumente, që t’i nxisinnjerëzit t’i pranojnë ato dhe të veprojnë sipastyre. Për shembull, parimi i drejtësisë. Kyështë një standard, që mbi të janë krijuar qiejte Toka dhe shenjtëria e saj, është parim injohur për të gjithë njerëzit, por ajo do tëmbetet e pazbatuar po të mos sigurojmë njëgjyqësor që është i pavarur me integritet dhebesueshmëri të plotë. Të njëjtën analogjimund ta përdorim edhe me vlera të tjera, siçështë ofrimi i ndihmës për nevojtarin, vlerëpër të cilën pajtohemi që të gjithë pa dallim,mirëpo shumicës prej nesh i kalojnë muaj dhevite të tëra pa i ndihmuar askujt. Kjo vlerënuk mund të shndërrohet në veprimin eduhur, përderisa nuk krijohen institucione,që ofrojnë programe të qarta për të pranuarndihma vullnetare dhe për t’i ndihmuar ataqë janë në nevojë.

Nëse meditojmë për popujt në përgjithësido të vërejmë se diku rreth 80% të vlerave,standardeve dhe parimeve në nivel botërorjanë në mënyrë konsensuale të respektuara

dhe të çmuara. Mirëpo, popujt e përparuarkanë siguruar kushtet e duhura dhemotivuese për t’i zbatuar ato, ndërsa popujvetë prapambetur u mungojnë të gjitha këtodhe për këtë arsye jetojnë pa i realizuar tënjëjtat vlera. Në qoftë se meditojmë dhevrojtojmë rreth përhapjes së dukurive tëshumta negative tek populli ynë do takuptojmë këtë fenomen më mirë!

3 – Mbështetja e talenteve:Allahu i Plotfuqishëm dhuntitë dhe

aftësitë intelektuale te popujt i ka dhuruar nëmënyrë të barabartë, ndërsa tek individët nëmënyrë të ndryshme. Kur një popull ndërton,zbulon dhe sundon, ndërsa një tjetër imiton,shpenzon dhe pason në mënyrë të verbër, nëkëtë kontrast mund të konstatojmë se popujte përparuar i përkrahin dhe i favorizojnëtalentet e veta, duke iu siguruar atyre çdo gjëqë iu duhet për të vazhduar rrugën e tyre.Ndërsa te popujt e prapambetur vetëmfëmijët e pushtetarëve dhe të pasurve gjejnëmundësi të shkëlqyera për t’u arsimuar nëuniversitete prestigjioze, edhe në qoftë se atanuk kanë ndonjë prirje, aftësi dhe seriozitetpër ta zhvilluar talentin e tyre. Sa u përkettalenteve që vijnë nga familjet e varfra, atanuk gjejnë përkrahje për t’u shkolluar dheshpeshherë detyrohen të preokupohen për tësiguruar kafshatën e gojës për veten dhefamiljen.

Prandaj duke u nisur nga ky fakt mund tëpërfundojmë, se ofrimi i bursave për t’ishkolluar të dalluarit dhe të talentuarit,pavarësisht prejardhjes së tyre, si dhefinancimi i studimeve dhe hulumtimeveserioze shkencore, përbën një hap tërëndësishëm që ndikon shumë për ta ngriturdhe avancuar një komb që më pas ta ketë mëtë lehtë ngjitjen drejt përparimit dheqytetërimit.

32

LIBRI

SHKRUAN: BEKIR HALIMI

Ky libër është botuar në gjuhën shqipe parashumë viteve. Ne dëshiruam t’uaparaqesim në këtë shkrim për të treguar

më tepër vlerën që ka libri në fjalë, edhe nëgjuhën origjinale në të cilën është shkruar,edhe në gjuhën shqipe në të cilën ështëpërkthyer. Është për t’u gëzuar që këtë libër ekemi në gjuhën shqipe, mirëpo fatkeqësiaqëndron në faktin se këtë autor nuk e kemimë në mesin tonë edhe me vepra origjinale tëshkruara në gjuhën shqipe, meqë vetë ai kaqenë shqiptar. Ky dijetar i madh shqiptar nukështë i vetmi dijetar, që detyrohemi përkontributin e tij intelektual ta marrimnëpërmjet përkthimit, mirëpo ky ështërealiteti ynë, edhe pse pa dyshim se do tëishte shumë inkurajuese dhe përgëzuese potë kishim pasur disa vepra të këtij dijetarit tëmadh të shkruar në gjuhën shqipe.

Shejh Muhamed Nasirudin Albani nëlibrat e tij e theksonte shpesh origjinën e tijshqiptare dhe se kjo është pjesë e vendimit të

Allahut, të cilit duhet t’i nënshtrohemi medëshirë. Ai në librin e tij “Vargu i haditheve tëdobëta”, vëllimi i parë, në faqe 303 e tregonqartë se është shqiptar.

Autori i këtij libri është hoxha i madh,Muhamed Nasirudin Albani, një njeri që ështëdalluar me studimet e tij rreth thënieve tëPejgamberit, Muhamed, me të cilin Allahu,subhanehu ue teala, e vulosi vargun epejgamberisë. Prandaj edhe në studimet dheveprat e tij akademike është dalluar mendjekjen precize të thënieve të Muhamedit,sal-lallahu alejhi ue selem, gjë me të cilënsynonte rikthimin e umetit islam në burimete pastra të Fesë Islame, e ato tashmë dihen sejanë Kurani Fisnik dhe Hadithet ePejgamberit, sal-lallahu alejhi ue selem. Edheky libër sikurse libri “Forma e Namazit”,synojnë ta afrojnë muslimanin e thjeshtë meSunetin e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ueselem, që ta kenë sa më të lehtë zbatimin e tijnë jetën e tyre të përditshme.

Një prej projekteve kryesore në të cilat kapunuar hoxha jonë i nderuar ka qenë “Afrimii Sunetit për umetin”, dhe këtë gjë e ka bërë

PREZANTIM I LIBRIT:

“RREGULLAT EXHENAZES DHEBIDATET NË TE”

Autor: Muhadithi i shekullit, Muhamed Nasirudin Albani

Përktheu: Selim TotaKrahasoi me origjinalin: Irfan Tota

Botoi: JEHONA, Tiranë


LIBRI

në shumë rrafshe dhe në shumë forma, padyshim se edhe kjo vepër është njëra prejtyre.

Libri në fjalë në gjuhën arabe ka qenëoferta e parë, që këtë temë ta ofrojë sipasmetodës së dijetarëve të hadithit dhe ka pasurndikim të madh në kuptimin e detyrave, nëlidhje me temën në fjalë, dhe kuptimin e disagjërave, që janë futur në fe si risi (bidate), përtë cilat nuk ka argumente fetare për to. Librinë gjuhën shqipe na vjen në dy botime.Botimi, i cili duhet të jetë përkthim më i plotëi veprës kryesore, është botuar në vitin 2001nga shtëpia botuese “Jehona”, kurse për kth -yes i këtij libri është hoxha i nderuar SelimTo ta. Kurse botimi i dytë është përkthimi i ve -rsionit të shkurtuar të këtij libri, të cilin vetëhoxha e ka shkurtuar për t’i shërbyer masëssë gjerë, që të mos hutohen nga hollësirat eargumenteve shkencore. Përkthyesi i këtijversioni është Ismail ibën Jusufi.

Imami Selim Tota në hyrje të libritpërmend edhe shkakun që e ka motivuar përpërkthimin e këtij libri duke e përmbledhurkëtë në: interesin që tregoi xhemati i xhamisëpër këtë libër, kërkimi i tyre për ta përkthyer,inkurajimi nga disa nxënës dije arabë, qëkishin ardhur atëbotë në Shqipëri dhe men di -mi se kjo vepër mund t’i ndihmojë imamëtdhe të gjithë besimtarëve në lidhje me temënpër të cilën flet ky libër. Libri i përkthyer ngaimami Selim Tota në fillim ka edhe njëbiografi të shkurtër për dijetarin e madh,Muhamed Nasirudin Albanin, e cila jep njëpasqyrë të shkurtër mbi te, edhe pse më vonëlibraritë janë pasuruar edhe me një libër tëtërë që flet për jetën e këtij dijetari të madh.

Ky dijetar në fillim e përmend shkakun edrejtpërdrejtë për ta përpiluar këtë libër, e kyështë se më 11 Rebiul Ahir, të vitit 1373 ose 15dhjetor të vitit 1953, një mikut të tij i kishtevdekur një e afërme dhe ai kishte kërkuar ngaky dijetar të përpilojë një libër që flet për këtëtemë dhe ta shpërndajë gjatë ngushëllimeve

që i vinin njerëzit. Mirëpo hoxha tregon senuk ka arritur t’ia plotësojë dëshirën, porsekjo kërkesë ishte shndërruar në një gacë vul -l neti për ta përpiluar librin që kemi ndër du -ar. Librin e ka përpiluar duke respektuar fazatqë ndodhin në jetën e njeriut, që nga së mu n -dja e deri te detyrimet që kemi ndaj të vd e k -urve tanë, po ashtu edhe pas vdekjes së tyre.

Me këto dispozita del në shesh epërsia eFesë Islame, e cila jo vetëm që na i mësondispozitat e sjelljes ndaj njeriut kur ështëgjallë, por nuk le pa i treguar këto dispozitaedhe ndaj njeriut të vdekur. Nuk di të ketëndonjë fe, e cila me kaq hollësi sqaron detyratqë kanë të gjallët ndaj të vdekurve, sikurse ebën këtë Feja jonë e nderuar Islame! Shihetqartë në këtë libër, sikurse edhe në librat etjerë pajisja e tij me një sasi shumë të madheargumentesh fetare, e cila pa dyshim se ekategorizon atë në një libër të lartë akademik.

Ky libër është plotësuar edhe me njënumërim të risive, bidateve që ndodhin nëvende të ndryshme të botës islame, në lidhjeme qëndrimin e muslimanëve ndaj këtijfenomeni, që ndoshta është rasti i parë kujanë grumbulluar në këtë formë. ShejhAlbani, rahimehullah, këtë gjë e ka vepruar nëshumë libra të tij, me qëllim që duke uamësuar muslimanëve Sunetin, t’u mësojëedhe gjërat që bien ndesh me Sunetin, për tëqëndruar afër të parave dhe larg të dytave,sepse vetëm kështu adhurimet e tyremuslimanët i bëjnë të tilla për t’i pranuarAllahu, aze ue xhel, nga ata.

...Shihet qartë në këtë libër,sikurse edhe në librat e tjerëpajisja e tij me një sasi shumë tëmadhe argumentesh fetare, e cilapa dyshim se e kategorizon atënë një libër të lartë akademik...

“ “

34

LIBRI

Në fund hoxha ynë, rahimehullah, e për -fundon këtë libër duke thënë: “E falënderojAllahun, që më dha sukses në përfundimin ekëtij libri dhe Atë e lus që të m’i shtojë tëmirat e Tija. Atë e lus që të më dhurojëdashurinë për takimin me Të gjatë largimitnga kjo dynja kalimtare në udhëtimin drejtshtëpisë së përhershme dhe të amshueshme,me “ata që Allahu u ka dhënë begati, siç janëpejgamberët, sidikinët, dëshmorët dhe burrate mirë, se ata janë shoqëria më e mirë”.

Pa dyshim se përkthimi i këtij libri në gju -hën shqipe e ka pasuruar bibliotekën shqi p -tare dhe e lus Allahun, që të shpërblejë për kt -hy esit, redaktorët dhe donatorët. Mirëpo nukguxoj ta kaloj këtë paraqitje të shkurtër mbikëtë libër pa thënë se duhet rishikuar edhenjë herë për disa çështje që janë përkthyer,siç janë disa hadithe që gjatë përkthimit kando dhur gabim në kuptimin e tyre, mungesae disa fusnotave, ndoshta edhe mungesa e njëklas ifikimi akademik dhe mejdanor të bida -teve, që gjenden tek ne në këso rastesh dhefutja e tyre si shtojcë në librat e përkthyer,pasi që në këto botime ka edhe disa shtojca.Pa dyshim se rishikimi i literaturës sëpërkthyer nga gjuha arabe dhe sidomos asajqë përkthehet nga përkthimi i parë nga gjuhaorigjinale është bërë një detyrë e madhe ehoxhallarëve tanë. Allahun e lusim që tualehtësojë këtë detyrë dhe obligim. Allahu eshpërbleftë autorin, përkthyesin dhebotuesin dhe i mundësoftë lexuesit, që tëthithë këto dije të urta dhe t’i bëjë pjesë ejetës së tyre të përditshme. Amin!

DR. DEJMA TARIK TAHBUB

Nëse hedhim një vështrim të shpejtë nëpublikimet e televizionit, radios,gazetave, revistave dhe forumeve

elektronike, kur kanë të bëjnë me raportetbashkëshortore gjatë dekadës së fundit, nabëjnë të qartë se kemi një problem tëvërtetë në jetën bashkëshortore, i cili nëgjeneratat e mëhershme nuk u shfaq derinë këtë shkallë. Shkaku për këtë ndoshtaështë fjala e gjysheve tona: “Ka humburbereqeti sot”.

Përkundër faktit që jetesa në tëkaluarën ishte e vështirë dhe më e rreptë,ata kishin më shumë dashuri, afërsi dheqëndrueshmëri, gjëra këto që i fitonin memetodat që i njihnin asokohe. Ndërkohësot kur kemi më shumë dije, filozofojmëmë shumë, kemi më shumë fuqi dheteknologji, kemi më pak rehati dhelumturi në jetën tonë. Problemetbashkëshortore janë shtuar, jeta ështëbërë e zorshme dhe më pak normale, ndajlidhjet tona shoqërore janë më të ftohtadhe të fabrikuara.

Në një tubim u fola shoqeve të motrës

...nuk guxoj ta kaloj këtëparaqitje të shkurtër mbi këtëlibër pa thënë se duhet rishi kuaredhe një herë për disa çështjeqë janë përkthyer...

“ “ LUM PËR TËDASHURUARIT(...VETËM PËR BURRA)Fatkeqësisht në shumë raste realiteti dëshmonnjë padrejtësi, kur klasifikohen disa njerëz seqenkan fetarë, ndërsa njohin vetëm anën ejashtme të tyre, pa njohur fare jetën praktike tëtyre: a ke jetuar me të, a ke udhëtuar me të, a kepasur allishverish me të?!


FAMILJA

sime me këto fjalë: “Gjeni atë që është fetar dhe imoralshëm, çdo e mirë materiale e jetës mund tëndryshojë, ndërsa bërthama e fesë mbetet. Ai qëështë fetar të nderon në mirësi dhe nuk të bënpadrejtësi në vështirësi”. Mirëpo ato më sollëntregime dhe rrëfenja, që vërtetonin injorancën,keqbërjen dhe padrejtësinë e disa burrave që njihentek njerëzit si praktikantë të fesë. Fatkeqësisht nëshumë raste realiteti dëshmon një padrejtësi, kurklasifikohen disa njerëz se qenkan fetarë, ndërsanjohin vetëm anën e jashtme të tyre, pa njohur farejetën praktike të tyre: a ke jetuar me të, a keudhëtuar me të, a ke pasur allishverish me të?! Jaçfarë mashtrimi të bën pamja e jashtme dhe njohjae cunguar!

Këto raste na bëjnë të meditojmë më shumë mbihadithin e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ue selem:“Kur t’ju vijë ai, feja dhe mirësjellja e të cilit jupëlqen, martojeni” dhe të bëjmë pyetjen: Pse iDërguari bëri ndarje midis fesë dhe mirësjelljes,ndërsa dihet se ai fliste fjalë kuptimplota dhe sikurato dy fjalë të kishin një kuptim të njëjtë me sigurido t’i shprehte me një fjalë? A thua është njëtheksim shtesë për rëndësinë e mirësjelljes, qëpeshon sa rëndësia e fesë në një martesë? Apo ështënjë aludim, se një njeri mund të jetë fetar, por ivarfër në mirësjellje, sepse fillimisht s’ka arritur takuptojë mirë këtë fe? Apo është një bashkim midisbesimit me zemër (feja) dhe sjelljes në këtë botë memirësjellje? Apo u jep shenjë pikërisht burrave, sefeja ju jep më shumë të drejta juve sesa grave nëshikim të parë, kurse në realitet ato janë përgjegjësi

...Keqpërdorimi i të drejtave mundta shndërrojë burrin në një zullu -mqar dhe diktator e jo bashkëshort idashuruar, do të përdredhë qafën egruas, ashtu si i ka përdredhur tek-stet fetare...

“

“

36

FAMILJA

të shumëfishuara dhe se keqpërdorimi i tëdrejtave mund ta shndërrojë burrin në njëzullumqar dhe diktator e jo bashkëshort idashuruar, do të përdredhë qafën e gruas,ashtu si i ka përdredhur tekstet fetare.Kurse sikur feja dhe mirësjellja të bëheshinbashkë, atëherë mirësia dhe respekti do tëmateshin në proporcion me atë që burri bënpër gruan dhe jo në proporcion me atë që aipret prej saj, sepse e dimë që “më i miri ndërjush është më i miri për familjen”. Kësisojkonceptet e burrërisë do të shndërrohen nënjë ngarkesë lodhëse dhe në një llogari dhejo në një nder që shfaqet me lartësi dhemuskuj.

Ditët e sotme, jeta moderne, globalizimidhe krizat na kanë shkaktuar pasoja të egra,të cilat kanë çelur hapësirë për ankesa, qarjetë shpirtit dhe frustrime. Burri ngushtohetme situatën e keqe ekonomike dhe meproblemet e punës, apo edhe të Umetit,ashtu që frymëmarrjen e parë te familja dhete gruaja do ta nxjerrë duke i ngarkuar edheata me një pjesë të fajit dhe njëkohësisht dotë injorojë detyrimet e dashurisë dhembikëqyrjes ndaj tyre. Boll i kam problemetme stresin sesi do të vazhdojë jetesa dhenuk kam kohë të dëgjoj fjalime të llojit:“Shtëpitë e lumtura”, “Si t’ia shprehëshdashurinë bashkëshortes”, “Si ta përhapëshgëzimin nëpër shtëpi...” etj. Po qe se gruajapërpiqet të shprehë dashurinë apo të jetëromantike në jetën bashkëshortore,përgjigjja do të jetë: Ngadalë se nuk jemi mëadoleshentë!! Sikur dashuria paska një kohëtë caktuar gjatë jetës dhe nuk qenka ndjenjëe vazhdueshme, as nuk paska natyrëripërtëritëse. Këta nuk e kanë kuptuar ajetine martesës, i cili shënohet në shumë ftesadasmash, por ende nuk ka arritur të bëhetrregullore e jetës bashkëshortore. Ai qëmendon thellë për fjalët “dashuri” dhe“mëshirë” të përmendura në ajetin e suresRum: “Prej argumenteve të Tij është se nga

vetja juaj krijoi bashkëshortet që të gjeniprehje tek ato dhe futi midis jush dashuridhe mëshirë”, do ta kuptojë dallimin mesprirjes së brendshme për pëlqim, që ështësimpatia dhe ndjenjës që vjen si rezultat isjelljes praktike të vazhdueshme, që është elidhur me mëshirën, e që është dashuria.Këtë e mësojmë nga komenti i Ibën Abasit,radijallahu anhuma: “Dashuria është burrita dojë gruan, ndërsa mëshira është tamëshirojë duke mos i bërë keq asaj.Dashuria dhe mëshira nuk janë ndonjëdhembshuri momentale, por janë një burimi butësisë së përhershme, mirësjelljes sëlartë dhe jetesës së ndershme”. Arsyetimi se“jam tip nervoz”, situatat e vështira,pleqëria, fëmijët etj., janë prej arsyeve qëgjenden të gatshme dhe shumë të lehta,mirëpo dijetarët na kanë tërhequr vërejtjen:“Umeti do të ketë mirësi, përderisa nukarsyeton vetveten”.

Është e lehtë t’i quajmë gratëmendjelehta, që janë të lidhura pasdashurisë së titruar nëpër serialet turke dheperëndimore, madje për këtë t’ipërshkruajmë të trasha në mendje, të marradhe me logjikë sipërfaqësore pa analizuarshkaqet, që i detyruan gratë tona të lidhenme “Gjymyshin dhe Mehmetin”, ndërsa njëndër shkaqet fshihet mu te humbja endjenjës për dashurinë e dhembshurinë nëjetën e vërtetë. Këtij zjarri i hedh edhe më

...Po qe se gruaja përpiqet tëshprehë dashurinë apo të jetëromantike në jetënbashkëshortore, përgjigjja dotë jetë: Ngadalë se nuk jemimë adoleshentë!!...

“

“


FAMILJA

shumë benzinë qëndrimi i disa burrave, se“s’ka si bëhet më mirë”, “asaj që nuk ipëlqen le t’i bjerë murit me kokë” dhe “le tëpijë ujë supermarketi”...!

Megjithëse dashuria është një ndërthemelet kryesore të fesë dhe kulturësislame ne po dridhemi nga të studiuarit dhethellimit në të, ndërkohë që ligjet e reja nëministritë e arsimit së shpejti do të fusinlëndën e edukatës seksuale për fëmijët tanë,kurse ata fillimisht nuk dinë si tëdashurojnë dhe si të sillen me gratë, dukefilluar me nënat dhe motrat e tyre e dukembaruar me nuset dhe bijat e tyre, në tëardhmen.

Dashuria është një ndër themeletkryesore të kësaj feje, ndaj raportin më tëplotë midis robërve dhe Zotit të tyre, Allahue përshkroi me ndjenjën e dashurisë: “...i Dodhe e duan...”. Pse nuk tha: e nderojnë, ibinden apo i kanë frikë? Pse e zgjodhipikërisht dashurinë Allahu, që tëpërshkruajë lidhjen më të fortë dhe litarinqë nuk këputet midis Tij dhe robërve të Tij?Komentuesit thonë: “Pasimi i vërtetë dhepuna për Allahun nuk arrihen pa dashuri,dashuria është çelësi për të fituar dhearritur shkallët më të larta tek Allahu”.

“Burrat nuk janë emocionalë” është njëarsye, që burrat e shprehin me qëllim që t’i

ikin detyrimeve emocionale kundrejtfamiljes! Bëjmë pyetjen: Si u arrit të pritenemocionet nga jetimi dhe i shkreti që kishtehumbur nënën dhe babanë, kurse ata të dyjanë shkolla e parë që ia mëson njeriutdashurinë? Ai nuk kishte vëllezër, as krah eas mbështetje? Egërsohej nga errësira ezemrave të hallkut, ndaj i braktiste dukeshkuar me dhen, apo duke u vetmuar nëshpellë. Pastaj doli para dynjasë për tambushur me dashuri dhe emocione sipejgamber, bashkëshort, baba dhe mësues.Ai, paqja dhe bekimet qofshin me të, na kalajmëruar, se do të vijnë njerëz që do tëkrenohen se janë zemërgurë dhe të vrazhdë,ndaj duke kryer shtyllën e fundit të kësajfeje, në Haxhillëkun e Lamtumirës i ftoiqartë: “Silluni mirë me gratë, ato nuk inderon kush përveçse i ndershmi dhe nuk ipërçmon përveçse i poshtri”.

Ai e puthte zonjën Aishe në ballë,vraponte me të, lozte me të, thumbohejmadje edhe shpirti kur i doli ishte dukepastruar dhëmbët me misvakun, që ajo iakishte zbutur me pështymën e saj...!

O burra, dija fitohet duke e kërkuar,ndërsa dashuria duke e kultivuar. Kushmbjell dashuri do ta korrë atë dhe kushmbjellë ngurtësi dhe vrazhdësi do t’i korrëgjithashtu, ose do të shohë gruan e tij tërendi pas një dashurie të supozuar virtualenë televizion!

Nuk kemi nevojë të importojmë e as tëtitrojmë romantikën. Ne kemi nevojë tëngjallim trashëgiminë tonë romantike dheta praktikojmë atë. Ashtu burrat do të mundtë dalin nga shtëpitë e bijave të Hatixhesdhe Aishes për t’u përballur me lodhjet dhengacmimet e dynjasë në përditshmëri. Nëseecet kështu, sa e mirë qenka romantika dhelum për të dashuruarit.

nga arabishtja: Omer B.

...Këtij zjarri i hedh edhe mëshumë benzinë qëndrimi i disaburrave, se “s’ka si bëhet mëmirë”, “asaj që nuk i pëlqenle t’i bjerë murit me kokë”dhe “le të pijë ujë supermar-keti”...!

“

“

38

FAMILJA

TESNIM RIDI

Sa i përket sjelljes dhe raportit meadoleshentët, ky sqarim zgjat shumë dheduhet të shtjellohet nga aspekti

psikologjik, sociologjik dhe fiziologjik.Në fillim duhet të dihen ndryshimet

fizike në trupin e adoleshentit, gjë që ështëe pashmangshme në moshën e pubertetit.Ky ndryshim përcillet me një rritje tëshpejtë dhe ndryshime të tjera në trup. Sirezultat i këtyre ndryshimeve paraqitetplogështia, përtacia dhe anemia. Gabimi mëi shpeshtë i prindërve në këto raste ështëmendimi dhe bindja, se fëmijët kështu metrup të rritur në pubertet, mund tëngarkohen me detyrime më serioze dhe mëtë mëdha. Ky gabim pastaj shpie deri tenervozizmi, tendosja dhe shqetësimi, dhe sirezultat i këtyre ndjenjave, vjen deri tehumbja e vetëbesimit.

Këto ndryshime fizike tek i riu ngjallindëshirë për t’u vetmuar dhe për t’u larguar

nga familja, ikje nga çfarëdo pune, duke ulëshuar në dembeli, nga e cila pason ndjenjae molisjes. Shpesh në kohën e pubertetit iriu nuk ka vendosmëri, vazhdimisht kandjenjën se është në vështirësi dhe telashe,e zgjedh rrugën e refuzimit dhe tëkundërshtimit me familjen dhe shokët dhenë përgjithësi me ata që e rrethojnë. Përkëtë shkak në shumicën e rasteveadoleshenti është i dëshpëruar dhe ipikëlluar, bile-bile pikëllimi i tij nukpërfundon vetë tek ai personalisht, por ikaplon edhe të tjerët, dhe kështu aishkatërron edhe lumturinë e të tjerëve,duke i kundërshtuar dhe u grindur, pa uafruar dhe ndihmuar me të tjerët. Në shtëpime vëllezërit e tij sillet i egër, si i huaj dhe ishan pa kurrfarë shkaku, inatoset me ata.Grindet me prindërit dhe anëtarët e tjerë tëfamiljes i ngacmuar nga tërbimi, siç pondodh sot në shumë raste konfliktesh dhemosmarrëveshjesh mes të rinjve nëpubertet dhe prindërve (sidomos me nënat),sepse ajo qysh prej fëmijërisë është e lidhur

SJELLJA ME ADOLESHENTINNë shtëpi me vëllezërit e tij sillet i egër, si i huaj dhe i shan pa kurrfarë shkaku, inatoset me ata. Grindet meprindërit dhe anëtarët e tjerë të familjes i ngacmuar nga tërbimi, siç po ndodh sot në shumë raste konflikteshdhe mosmarrëveshjesh mes të rinjve në pubertet dhe prindërve (sidomos me nënat)


FAMILJA

më tepër. Dhe nëse ajo është më pakrigoroze e më tepër tolerante, atëherëkonfliktet dhe mosmarrëveshjet do tëpakësohen dukshëm. Ky i ri do tëangazhohet në kundërshtimin e çdopushteti prindëror. Dhe sa herë që dikton sepërpjekjet e tij dështojnë, shtohet mllefi i tijdhe ndodh që të tërhiqet nga situata të tilla,të cilat mund të çojnë deri te ndëshkimi, sipasojë e mosrespektimit të prindërve.

Këtij të riu gjithashtu i mungonvetëbesimi, si pasojë e dyshimit në aftësitë eveta individuale dhe shoqërore. Shpesh kjondjenjë fshihet prapa inatit, të cilin e shfaqhaptas. Kështu ai refuzon kërkesën për tëkryer ndonjë punë të rëndësishme nga frikae dobësisë dhe e mossuksesit. Situatakomplikohet akoma më tepër pas kritikave,që i bëhen nga personat përreth, për shkaktë veprimeve dhe sjelljeve të tij tëçrregullta.

Gjatë rritjes së trupit, adoleshenti mëshumë përqendrohet në çështjet seksuale,saqë shumica e kohës i kalon me fantazi përkëto gjëra. Në këto situata ai bazohet nëburime jo të sakta, siç janë: shokët,shërbëtorët, rruga, libra pa vlerë artistikeapo filma dashurie, shumë të përhapur këtokohët e fundit dhe shumë të rrezikshme përtë rinjtë. Të gjitha këto gjëra ia drejtojnëvëmendjen adoleshentit në problemetgjinore, sidomos mbajtja e gjërave nëkonfidencë të plotë. Kjo ndjenjë e tyrepërcillet me rebelime, dyshime dhe

konflikte. Dhe këtu do të përmendim disa tëdhëna për këtë realitet, të paraqitura ngadisa doktorë psikiatër dhe sociologë, të cilatduhet t’i dijë kujdestari apo prindi iadoleshentit:

1- Ai duhet të angazhohet që taedukojë adoleshentin me frymën Islame ibazuar në katër pika themelore: edukimifizik i trupit, edukimi shpirtëror, edukimipsikik dhe edukimi mental. E gjithë kjobëhet me qëllim që të ruhet natyrshmëria,me të cilën Allahu i ka krijuar njerëzit.Paralelisht me edukatën fizike bëhet edheedukata shpirtërore me iman, gjë e cilafillon qysh në fëmijëri. Islami i jep rëndësi tëmadhe edukatës në të gjitha këto pikathemelore, çka argumentohet me fjalën eAli ibën Ebu Talibit: “Luaj me ata kur janështatë vjeç, edukoi kur janë shtatë vjeç dhebëhu shok me ata kur janë shtatë vjeç.”

2- Me rëndësi të madhe ështëpjesëmarrja e adoleshentit në debate tëqeta, në të cilat gjen shërim për problemet eveta, përmes të cilave ai mësohet që t’iparaqesë problemet e veta dhe të debatojëpër to me të rriturit pa ngurrim dhe meshumë besim. Adoleshenti ka nevojë qëdikush t’ia kuptojë gjendjen shpirtërore dhetë kujdeset për nevojat e trupit të tij. Përkëtë shkak ai ka nevojë për një shok tëpjekur, i cili i përgjigjet pyetjeve të tij memirëkuptim dhe me butësi e transparencë.Ky shok të jetë në gjendje ta dëgjojë deri sata përfundojë fjalën pa ndërhyrje, pa ironidhe pa dyshuar në fjalët e tij.

3- Domosdoshmërish duhet qëadoleshenti të përgatitet mirë me shpjegimedhe sqarime të hollësishme për zhvillimin etrupit nga aspekti gjinor, çfarë detyre kanëorganet gjenitale – vazhdimi i llojit njerëzorpërmes marrëdhënieve të lejuaramartesore-, pastaj t’i sqarohet si vepron nëkohën e zhvillimit dhe të ndryshimevetrupore. Shumë më mirë është që kjo

...Gjatë rritjes së trupit,adoleshenti më shumë përqen-drohet në çështjet seksuale,saqë shumica e kohës i kalonme fantazi për këto gjëra...

“ “

40

FAMILJA

përgatitje teorike të fillojë para se sa tëarrijë moshën madhore. Gjithashtu duhetpatjetër të bisedohet me adoleshentin përrrezikun e praktikimit të masturbimit dhet’i tregohet për dispozitat e Sheriatit Islampër këto gjëra.

4- T’i mësohen adoleshentit dispozitatfetare në përgjithësi, e në veçanti dispozitatmbi agjërimin, namazin, abdesin dhepastrimin (guslin). Gjatë këtij mësimi duhettë lihet hapësirë edhe për çdo lloj pyetje ngakjo sferë, me çka shmanget rreziku iinformimit të adoleshentit nga burime tëtjera të jashtme.

5- Nuk duhet të qortohet i riu, nëse aishpreh haptas diçka nga gjërat elartpërmendura, si dhe të mos akuzohet përahlak – edukatë – të keq, ose t’i thuhet që, asbaba, as nëna s’e kanë pritur këtë vepër ngaai/ajo. E sidomos nuk duhet të qortohet e astë akuzohet, nëse vepra nuk e tejkalonkufirin e haramit. Gjithashtu nuk duhet tëthuhet, se ne kur kemi qenë në moshëntënde nuk i kemi bërë këto gjëra. E gjithë kjoçon deri te ndjenja emocionale për mëkatine bërë dhe shkakton frustrim tek i riu.Adoleshenti në këtë moshë kërkon dhe kanevojë për dashuri dhe mbështetje, përrespekt dhe siguri të personalitetit të tij,sikurse ka nevojë për vendin dhe pozitën etij në shoqëri, e sidomos ka nevojë përudhëzime dhe këshilla pozitive.

6- T’i jepet hapësirë e bollshme përshkëmbimin e mendimeve fisnike, përaktivitete me motivacione të ndryshme,përmes të cilave harxhon dhe shfrynenergjinë e tepërt, si dhe ndërtonpersonalitetin e tij dhe me këtë rast përdorëfjalë të dobishme gjatë shkëmbimit tëmendimeve. Këto gjëra tek personaliteti iadoleshentit nxisin siguri e vetëbesim dheedukatë të shëndoshë. Familjet me anëtarëtë afruar dhe të lidhur mes veti, të cilat imësojnë dhe u japin anëtarëve të vet

mbështetje dhe lidhje të ngushta familjare,marrin vendime për gjëra jetike, ku marrinpjesë të gjithë anëtarët e familjes, dhe ku tëgjithë anëtarët janë shumë të interesuar përproblemet e njëri-tjetrit. Në këto familjeadoleshentët janë shumë më pak tëfrustruar dhe me më pak presione.Adoleshentët te këto familje me shumëpozitivitet e shikojnë jetën dhe kanëzgjidhje optimale për çështjet jetësore dheproblemet e saj. Për të njëjtat probleme tërinjtë e familjeve, të cilat nuk i kanë këtoveti pozitive, janë më shumë të ekspozuarandaj lëndimeve dhe presioneve psikike.

7- Kujdestari – përgjegjësi - e kadetyrim ta nxitë adoleshentin që të marrëpjesë në takimet e të rinjve dhe të jetë aktivnë propozimin e zgjidhjeve të problemevetë veçanta shoqërore gjatë debateve mes tërinjve. Kështu e përjeton siç duhet fazën eburrërisë dhe të përgjegjësisë.

8- Gjithashtu duhet të nxitet dhe tëpërkrahet në praktikimin e hobive tëndryshme dhe të merret me lojëra sportive,të angazhohet me punë dhe aktivitetehumanitare, përmes të cilave përthithenergji të reja dhe i forcohet personaliteti.

9- Është e dobishme që ndonjëherë tëinjorohet ndonjë gabim i paqëllimtë i bërënga ana e adoleshentit.

10- Në rast të zbulimit tëmarrëdhënieve dhe kontakteve mepersonin e gjinisë së kundërt, duhet që kjogjendje të përmirësohet me dialog të qetëdhe të shtruar, kurrsesi me vrazhdësi dhefanatizëm.

Dhe në fund, vëlla i dashur, kjo është njëpërmbledhje e shkurtër për natyrën emoshës së adoleshencës dhe si mund tëveprohet me të riun. Për këtë shkak tëkëshilloj, që të lexosh sa më tepër për këtëtematikë dhe që ta shtosh diturinë për këtëçështje.

Nga arabishtja: Zeki ÇERKEZI


TEFSIR

MUHAMED MUHTAR SHENKITI

Robër të Allahut! Sado që tëzgjasin ditët e kësaj jete, tëvijojnë vitet, patjetër që

do të vijë një ditë dhe do tëndahemi nga ajo, e do t’uthemi lamtumirë atyre qëmbesin pas nesh. Në çastin efundit pas të cilit tjetër s’ka,

në momentin përfundimtar,në mendimin e fundit, njeriundalet në pragun e kësaj bote,shikon shokët dhe të dashurit,djemtë dhe vajzat, vëllezërit,motrat dhe të tjerët, dhe jeta iduket si një ëndërr, njëiluzion. Është momenti kurfletoret e shënimit të vepravembyllen, besimtari ndalet dhei kënaqur me Zotin e

“E s’ka dyshim, se ataqë thanë: “Allahu

është Zoti ynë”, dheishin të paluhatshëm,atyre u vijnë engjëjt(në prag të vdekjes

dhe u thonë): të mos ufrikësoheni, të mos

pikëlloheni, kenimyzhde xhenetin që upremtohej. (u thonë)

Ne kujdesemi për ju, sinë jetën e kësaj bote,ashtu edhe në botëntjetër, ku do të keniatë që dëshironi dhe

gjithçka kërkoni.”(Fusilet: 30-31)

UDHËTIMI DREJT BOTËS TJETËR

42

TEFSIR

Madhëruar i sheh veprat e tij të mira që kalënë pas. Robi i devotshëm ndalet në këtëmoment, kur besojnë edhe mosbesimtarët,binden edhe të degjeneruarit, largohenmëdyshjet, qartësohen shikimet, pra,besimtari ndalet mes dy halleve:

Halli i parë: shikon evlatin dhe atë që kalanë në këtë botë, shikon pasardhësit e tij tëdobët, a thua vallë kush do të përkujdeset përta? Kush do ta mëshirojë dobësinë e tyre dhekush do t’u dalë në ndihmë pas Allahut? Hallido ta kaplojë. Do të shikojë lëshimet që kabërë kundrejt Allahut, do t’i përkujtojëçastet e momentet kur ka rrëshqitur dhe nuke di: ia ka falur Allahu mëkatin, ia ka mbuluarturpin apo do ta takojë Atë me ato vepra?

Halli i dytë: para vetes do të shohë njështëpi që s’është shtëpia e tij, një jetë qës’është si ajo që njihte, një vendbanim që nuke njeh dhe nuk e di se ç‘do të ndodhë në të?Do të ndalet në këtë moment kaq tërëndësishëm e Allahu më i Mëshirshmi dhemë i Buti do ta shikojë: “Pritje e nderuar prejAtij që fal mëkatet dhe që është mëshirues!”(Fusilet: 32). Atëherë i zbresin melekët për tapërgëzuar me xhenet, se Allahu është ikënaqur, s’është i hidhëruar me atë dhekështu zemra do t’i mbushet me dashuri tëzjarrtë për ta takuar Atë. Do ta dëshirojë samë shpejt kalimin nga kjo botë, që tëqëndrojë përpara Allahut, i cili do t’i japësihariq, se pasardhësit e tij do t’i mbrojë “Nekujdesemi për ju, si në jetën e kësaj bote,ashtu edhe në botën tjetër, ku do të keni atëqë dëshironi dhe gjithçka kërkoni.” (Fusilet:31) Kështu Allahu do të kujdeset përpasardhësit e robit të devotshëm, siç u kujdespër dy jetimët babai i të cilëve ishte idevotshëm në rrëfimin e Musait me Hidrin:“Për sa i përket murit, ai ishte i dydjelmoshave jetimë të atij qyteti, e nën të atakishin një thesar (ari) dhe babai i tyre kaqenë njeri i mirë, e Zoti yt dëshiroi që ata dy(jetimët) ta arrijnë pjekurinë e vet dhe ta

nxjerrin ata vetë thesarin e tyre.” (Kehf: 82) Allahu pra, u kujdes për pasardhësit e

robit të mirë dhe kështu i përgëzon të gjithëata që janë të mirë: “Mbrojtësi im ështëAllahu që zbriti librin. Ai kujdeset për tëmirët.” (Araf: 196) Ai që në këtë dynja ështënë rrugë të drejtë në çastin e vdekjes nuk dotë pikëllohet, as që do të ndiej keqardhje:“Allahu i forcon ata që besuan në fjalën efortë (të mirë) në jetën e kësaj bote edhe nëbotën tjetër.” (Ibrahim: 27)

Ai që është në rrugë të drejtë në këtëdynja Allahu e përmirëson çështjen e tij,fundi i tij do të jetë i mirë, atij i zbresinmelekët me sihariqe dhe kështu do të jetëfytyrëqeshur, i gëzuar dhe fytyrëndritur.Këto janë prej shenjave të përfundimit tëmirë, pra, ndriçimi dhe gëzimi i fytyrës së tijnë çastet e daljes së shpirtit nga trupi, sepsee sheh mëshirën e Allahut, ashtu siç nuk ekishte paramenduar. Muhamedi, sal-lallahualejhi ue selem, thotë: “...është robi i mirë, tëcilit i zbresin melekët dhe e përgëzojnë memëshirën e Allahut, robi i cili me mall kishtepritur dhe e kishte dashur takimin meAllahun, prandaj edhe Allahu deshi takiminme të.” (Buhariu) E si është kur takohesh meatë që e do? Ai që në këtë dynja është nërrugë të drejtë Allahu e përforcon në çastin evdekjes dhe e përgëzon: “Kini frikë Allahun, eta dini se fundi juaj është tek Ai, ebesimtarëve jepu myzhde.” (Bekare: 223)

Kur i erdhi vdekja imam Malikut e humbivetëdijen katër ditë. Ditën e katërt pasikthjellohet njerëzit përreth tij e pyesin: Si je,o imam?- E shoh vdekjen po edhe ju do të

...Ai që në këtë dynja është nërrugë të drejtë në çastin evdekjes nuk do të pikëllohet,as që do të ndiej keqardhje...

“ “


TEFSIR

shihni mëshirën e Allahun, në një mënyrë qës’e keni paramenduar,- u thotë ai.

Ai që është në rrugë të drejtë, ai që do tëketë përfundim të mirë vazhdimisht epërkujton Allahun derisa t’i vijë agonia evdekjes dhe fjala e tij e fundit të jetë fjala: Lailahe il-lallah e Muhamedi, sal-lallahu alejhiue selem, thotë: “Kush e përfundon jetën mefjalën la ilahe il-lallah hyn në xhenet.”(Ahmedi)

Robi vazhdimisht do të ndjekë rrugën edrejtë, derisa Allahu t’ia mbyllë jetën si ështëmë mirë, ta shpëtojë. Kush bind veten nëpunë të mira vdekja e gjen duke bërëndonjërën prej atyre punëve të mira, njërivdes në sexhde, tjetri në ruku, tjetri duke ibërë mirë prindërve, tjetri në rrugë e sipërpër të vizituar farefisin. Prej shenjave tëpërfundimit të mirë është kur njeriu vdesduke bërë një vepër të mirë, duke përmendurAllahun, apo punë tjera të mira, siç janë:namazi, agjërimi etj. Prej shenjave tëpërfundimit të mirë për ata që janë në rrugëtë drejtë është përfundimi më i ndershëmdhe më i dashur tek Allahu, që ështëshehidllëku. Kush përfundon jetën e tij sishehid atij i takojnë të mirat e Allahut dhe mëtepër se kjo. Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ueselem, për shehidin thotë: “Ai falet me

derdhjen e pikës së parë të gjakut të tij”, ifalen të gjitha mëkatet, të gjitha lëshimet dheAllahun e takon i pastër. “Mbrohet ngatrishtimi i madh i kiametit. Mbrohet ngadënimi i varrit. Shpirti i tij do të jetë nëbrendinë e një shpendi të gjelbër në xhenet,që pi ujë nga lumenjtë e xhenetit dhe qëfluturojnë te kandilat e varur në Arsh.”(Muslimi), kurse ditën e Kiametit do tëringjallet me plagët që i kullojnë. Plagë që dotë dëshmojnë para Allahut dhe ai do tëndërmjetësojë për shtatëdhjetë njerëz tëfamiljes së tij dhe do të martohet meshtatëdhjetë hyri.

Çfarë nderi të madh ka përgatitur Allahupër miqtë e Tij, të devotshmit!

Prandaj, o musliman ndalu dhe mendorreth largësisë tënde nga Allahu dhe derdhenjë pikë loti për mangësitë e tua. Do ta filloshpasimin e rrugës së drejtë më një pikë loti tëpendimit. Një pikë loti e pikëllimi për shkaktë mëkateve që ke bërë. Prej këtij momentido të fillosh të ecësh në rrugë të drejtë dhe dotë pendohesh botërisht, duke shprehur ven -do sm ërinë me shpresën se do të vijë vdekjaduke bërë punë të mira. Deri kur do të bll o k -o hesh nga Allahu, deri kur do të m b e t esh largTij? Përmirësimi yt do të fillojë me nxitimintënd drejt veprave të mira, gar a ve në to,afrimit me njerëz të devotshëm, në mënyrëqë të ringjallesh në shoqërinë e tyre Ditën eKiametit. Përmirësimi yt fillon me kërkimin efaljes nga Allahu për gabimet e bëra dhe melutjen për t’u përmirësuar në pjesën embetur të kësaj jete, ngase s’ka strehim dheshpëtim përpos tek Allahu. O Allah, na dhuromëshirë që do t’i udhëzojë zemrat tona, do tëna falë mëkatet, do të na mbulojë të metat. OAllah, përmirësoje gjendjen tonë, na drejtotek punët që Ti i do. O Allah, të lusim meemrat e Tu të bukur, me cilësitë e Tua tëlarta, që fundin ta kemi të mirë!

nga arabishtja: Agim BEKIRI

...Deri kur do të bllokohesh ngaAllahu, deri kur do të mbeteshlarg Tij? Përmirësimi yt do tëfillojë me nxitimin tënd drejtveprave të mira, garave në to,afrimit me njerëz të devotshëm,në mënyrë që të ringjallesh nëshoqërinë e tyre...

“

“

44

HADITH

SHKRUAN: LULZIM SUSURI

Hadithin e përcjell Ebu Hurejre, EbuSeidi, Abdullah ibën Omeri dhe Enesi,radijallahu anhum. Atë e shënojnë:

Tirmidhiu, në Sunenin e tij, nr. 2307, kurseme disa shtojca të dobëta e shënon edhetek numri: 2460, Nesaiu, nr. 1824, IbënMaxhe, 4258, Ibën Ebi Shejbe në “Musanef”8/128 dhe 129. Bejhekiu në “Sunen Kubra”1/601 si dhe në “Shuabul iman”, nr. 839,840, 10163, Taberani në “Muxhem kebir”11/302. Albani në librin e tij: “Sahih tergibue terhib” nr. 3333 përmend se e shënonedhe Ibën Hibani në Sahihun e tij, si dheTaberani në: “Muxhemul eusat”.

Sa i përket gradës së saktësisë së tijTirmidhiu e konsideron Hasen sahih (tëmirë të saktë) mendim të cilin e mbështetAlbani në Sunenet e lartpërmendura, pra,atë të Tirmidhiut, Nesaiut dhe IbënMaxhes. Kurse në librin: “Mishkat el-mesabih” 1/ 362, nr. 1607 përmend sehadithi është i saktë. Mendoj se qëllimi ipërmendjes së fjalës “Sahih” pa fjalëntjetër “Hasen” tek Albani domethënë, sehadithi apo teksti i tij është i saktë (sahih)e jo edhe zinxhiri. Shpesh ndodh që Albaninë librat e tij të përmendi fjalët “hasensahih” së bashku, ku sipas mendimit tëdisa studiuesve dhe asaj që kam vërejturtek librat e tij shpesh me to ka si qëllim, sezinxhiri i transmetimit është “hasen - i

Ebu Hurejre, Allahu qoftë i kënaqur me të, përcjell se i Dërguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue selem, ka thënë:

“Shpeshtojeni përmendjen e shkatërruesit të kënaqësive- pra, vdekjes”.

SHKATËRRUESII KËNAQËSIVE


HADITH

mirë”, kurse teksti i tij i bazuar edhe nëzinxhirë të tjerë transmetuesish arrin nëshkallën “sahih - i saktë”. Allahu e di mësë miri!

Komentimi i hadithit: Vdekja është fenomeni më i urryer për

njeriun, që do ta godasë patjetër secilinprej nesh dhe për të nuk ka ilaç. Profeti,sal-lallahu alejhi ue selem, kishte njëurtësi për shkak të së cilës edhe i udhëzoibesimtarët ta përmendin vdekjen sa mëshpesh. Përmendja e vdekjes është shkakpër ta ndaluar njeriun nga haramet, për tashtyrë tek punët e mira dhe për ta mbajturgjithmonë të vetëdijshëm në llogaritjenparaprake të punëve të cilat ai dëshiron t’ibëjë. Për këtë shkak përmendet se rasti nëtë cilin Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem,e përmendi këtë këshillë ishte fakti, se ainjë ditë doli nga shtëpia e tij tek vend-faljadhe i pa shokët e tij duke qeshur aq shumë,sa disa prej tyre u dukeshin edhedhëmballët. Ai me të parë gjendjen e tyre,e cila pa dyshim ndikonte pak a shumë nëlargimin nga përmendja e Zotit, humbja ekohës, pakujdesia etj., atëherë ju tha:“Sikur ta shpeshtonit përmendjen eshkëputësit të kënaqësive do t’u largontenga gjendja në të cilën po ju shoh, prandajshpeshtojeni përmendjen e vdekjes”. Fjalame të cilën fillon kjo këshillë profetikeështë:

“Shpeshtojeni” Kjo këshillë në fakt është urdhër

profetik, për shkak se hadithi fillon nëmënyrë urdhërore: “Shpeshtojeni!” nga icili kuptojmë qartë, se nuk kemi të bëjmëme një këshillë, e cila mbetet në dëshirëndhe vullnetin e lirë të njeriut, nësedëshiron ai e vepron e nëse do e lë pakurrfarë përgjegjësie. Jo, këtu kemi tëbëjmë me një këshillë, e cila përmban në

vetvete një urdhër, i cili nuk guxon tëanashkalohet, të harrohet apo të përbuzet,aq më tepër nga besimtari, i cili shpresonshpërblimin e botës tjetër dhe ruhet ngadënimi i saj.

Në këtë rast te kjo fjalë do të përmendjaedhe disa pika:

Është urdhër që siç thamë, duhetpatjetër ta përfillim.

Përmendja e vdekjes nuk mjaftonvetëm me rastin e ceremonive mortore, kupër shkak të situatës së tillë shpesh jo ngadëshira për të marrë mësim, por ngasituata e krijuar përmendet vdekja.Përmendje kjo e cila bëhet për ta arsyetuarpjesëmarrjen në këso tubimesh dhe përshkak se rasti nuk lejon biseda të tjera.Vdekja duhet përmendur gjithmonë dhe samë shpesh bile përmendja më e mirë, më edobishme dhe për të cilën besimtarishpërblehet më shumë duhet të bëhet nëkohët dhe çastet më të lumtura, sepsezakonisht në raste të tilla njerëzit eharrojnë Zotin, vdekjen dhe botën tjetër.

Lind pyetja: përmendja e vdekjes kurkonsiderohet e mjaftueshme?

Ajo nuk mjafton të jetë vetëm disa herënë jetë e as edhe në vit. Gjithashtu nukmjafton që njeriu ta kënaqë vetveten mepretendimin, se përmendja e tij e vdekjes

...Vdekja duhet përmendurgjithmonë dhe sa më shpeshbile përmendja më e mirë, mëe dobishme dhe për të cilënbesimtari shpërblehet mëshumë duhet të bëhet në kohëtdhe çastet më të lumtura...

“

“

46

HADITH

është e bollshme, ngase njeriu për fat tëkeq shpeshherë e kënaq vetveten, duke indihmuar edhe shejtani për ta bindur atëse mirë i ke punët. Përmendje quhetatëherë kur kjo gjë, kam si qëllimpërmendjen e vdekjes, ndikon në jetën enjeriut si këshilltar i tij për ta mbajtur atëgjithmonë nën kontroll të vlerave të veta,të cilat i bën. Sa herë që dëshiron të bëjëdiçka të keqe e kujton vdekjen dhe ngafrika e saj ndalet nga ajo e keqe, sa herë qëpërton të bëjë një vepër të mirë e kujtonvdekjen dhe errësirën e varrit e kështufillon punën e mirë pa kurrfarë përtese, saherë dëshiron të bëjë ndonjë adhurimedhe këtu e kujton vdekjen dhe epërmirëson qëllimin e adhurimit të tij, ekështu me radhë. Pra, në këtë mënyrëshpeshtimi i përmendjes konsiderohet idobishëm dhe i përmbushë standardet ekërkuara e jo të jetë vetëm cekje kalimthidhe shumë e rrallë.

Fjala: “përmendjen”- Fillimisht naduhet të kuptojmë: se çfarë do të thotëfjala: përmendje. Çfarë është si qëllim tëkujtosh diçka së pari me mendje e zemër epastaj edhe cekje e saj me gjuhë dhe me zë.Pra, përmendja nuk është vetëm meditim izemrës e as fantazi e kokës, por përmendjeme gjuhë e asaj që po mendon. Tek fjala eProfetit, sal-lallahu alejhi ue selem,“shpeshtojeni përmendjen” do të ndaleshatek disa pika:

Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, namëson me këtë fjalë, që vdekjen tapërmendim sa më shumë e të mosmjaftohemi vetëm me meditimin rreth saj.

Përmendja e vdekjes të jetë reale, e jo ezbukuruar kjo, për arsye se njeriu kurpërmend diçka e sidomos para të tjerëvemundohet ta përmendë sa më realisht,kurse kur imagjinon në vetvete ka kohëdhe mundësi që t’i zbukurojë dhe t’iimagjinojë gjërat, ashtu si dëshiron ai vetë.

Me përmendje të vdekjes është siqëllim: përmendja e saj realisht, duke ekujtuar çdo moment të frikshëm të saj, siçedhe thuhet në fund të hadithit, se ajo t’indërpret të gjitha kënaqësitë, ëndrrat dheplanet.

Ka njerëz, të cilët kanë aq shumë frikënga vdekja, sa edhe kurrë nuk dëshirojnëtë mendojnë rreth saj. Nëse ndodh që t’ushkojë mendja rreth saj ata menjëherëlargohen nga ai mendim, duke ezëvendësuar me mendime të bukura. Kyrealitet është mjaft i keq, sepse këta njerëzjo vetëm që kundërshtojnë një urdhërprofetik, por ata edhe frikësohen nga njëfenomen pa të cilin nuk bën, një fenomenqë do t’i godasë të gjithë ata që duan dheqë nuk duan; ata që e përmendin, si dheata që kanë frikë nga të menduarit rrethsaj.

Përmendja e vdekjes shpesh duhet tëbëhet së bashku me njerëzit e tjerë, ashtusi edhe u përmend në fillim të shkakut psee kishte thënë Muhamedi, sal-lallahualejhi ue selem. Të përmendet së bashkume ta, duke u këshilluar dhe duke marrëmësim nga ky kujtim. Këtu nuk duhet të lëpa përmendur se në këtë urdhër profetikfutet edhe të përmendurit e vdekjes paratë tjerëve, atëherë kur ata janë tëpakujdesshëm. Pra, besimtari e ka detyrimqë përveçse ta kujtojë për vete vdekjen, aiduhet t’ua kujtojë edhe të tjerëve dhe t’ipërmendë të harruarit.

Lind pyetja: ka raste kur disa njerëz nuke duan vdekjen dhe e urrejnë atë, kjo a dotë thotë se ata patjetër kanë probleme mebesimin, siç u përmend më lart? Në këtërast themi: urrejtja e vdekjes ndahet në dylloje; urrejtje, e cila ngrihet nga mosbesimidhe lloji i dytë i urrejtjes që vjen nga frikanatyrale, të cilën mund ta kenë shumënjerëz.

Ata që e urrejnë duke mos qenë të


HADITH

kënaqur me këtë fenomen dhe duke umunduar me çdo kusht që të mos vdesin,ku edhe ka prej atyre, që Zoti na ruajt, nukjanë të kënaqur me Zotin për krijimin ekëtij fenomeni, kjo lloj urrejtje padyshimkonsiderohet kufër. Lloji tjetër: ai iurrejtjes nga frika natyrale themi se nësenjeriu është i kënaqur dhe i nënshtruarndaj Zotit për fenomenin e krijimit tëvdekjes, por në anën tjetër ai nuk kadëshirë të vdesë dhe e urren vdekjen e vet,atëherë ky njeriu padyshim ështëbesimtar, por urrejtja e vdekjes në këtërast konsiderohet jo mbështetje e duhurtek Allahu, e cila nuk duhet të ekzistojë tekbesimtari dhe kjo gjë e fut në mëkat, për aqsa ekziston kjo urrejtje. Sa i përket frikësnga vdekja ajo parimisht nuk futet nëradhët e mëkatit, nëse nuk shoqërohet meurrejtje ndaj saj.

Besimtari duhet të frikësohet ngamëkatet e tij dhe t’i urrejë ato ku nëse ipërmbahet këtij parimi, atëherë nuk kapse të frikësohet, as nga vdekja dhevështirësitë e saj, as ta urrejë atë. Sa ipërket dëshirës për të vdekur, si dhe lutjespër ta goditur vdekja, për shkak tëproblemeve të shumta: njeriut nuk ilejohet ta lakmojë e as të bëjë lutje që tagodasë ajo. Profeti, sal-lallahu alejhi ueselem, rreth kësaj çështje thotë: “Askushnga ju të mos e dëshirojë vdekjen përshkak të problemeve që e kanë kapluar.Nëse duhet të lutet patjetër, atëherë le tëthotë: O Zot ma mundëso të jetoj, nëse jeta

është më e mirë për mua, ose ma merrshpirtin, nëse vdekja është më e mirë përmua.” (Buhariu, nr. 5239, 5874, Muslimi,nr. 4840).

Fjala: “shkatërruesit të kënaqësive- pra,vdekjes”- Fjala: “Shkatërrues, Shkëputës”në gjuhën arabe është përmendur me dytransmetime: “hadhim” kurse e dyta“hadim”, edhe pse e para është cekur mëshumë nëpër transmetime, megjithatë qëtë dyja kanë thuajse kuptim të përbashkëtmbi të cilët edhe ngrihet komenti i kësajfjalie. Kuptimi i të parës do të thotë:“Shkëputës, ndërprerës...”, kurse ai i tëdytës do të thotë: “Shkatërrues”. Është evërtetë se vdekja i shkëput dhe ishkatërron të gjitha kënaqësitë e kësajbote. Të gjithë që e përmendin vdekjenmërziten, a thua pse? Për shkak se që tëgjithë e dinë se do t’i godasë, se e kanëpërpara dhe patjetër do të vijë dita e saj.Pra, ajo bën dobi tek çdokush, porproblemi është se ajo kujtohet shumë pak,ose aspak.

Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, nëkëtë këshillë të tij përdori një urtësi shumëtë madhe, siç e ka zakon ai dhe mu ashtu sii takon atij, flijofsha për të babanë dhenënën time, që veçoi me përmendjevdekjen e jo ndonjë fatkeqësi tjetër, e cilamund ta godasë njeriun. Pse kështu?Allahu e di më së miri, por për vetë faktinse njerëzit zakonisht për çdo fatkeqësikanë një shpresë, dhe gjithmonë mendojnëse do të kenë një zgjidhje. Nëse do të ishtepërmendur sëmundja njerëzit do tëthoshin: ndoshta mua nuk më godet, por tëtjerët po, ose kur e godet do të shpresojëtek të hollat e tij, që të shërohet me to, dotë shpresojë se do ta gjejë një mjek të mirë,që do ta ndihmonte etj., shumë e shumëshpresa. Kurse kur vjen në pyetjepërmendja e vdekjes, që të gjithë i humbinshpresat dhe u vdesin ëndrrat. Përmendja

...Ka njerëz, të cilët kanë aqshumë frikë nga vdekja, saedhe kurrë nuk dëshirojnë tëmendojnë rreth saj...

“ “

48

HADITH

e vdekjes në krahasim me kënaqësitë ekësaj bote është njësoj si njeriu, i cilindërton një shtëpi shumë të bukur dheëndërron të kënaqet me të, por harron se eka ndërtuar në një vend ku bien shpeshtërmete të forta dhe deri atë ditë e kashkatërruar çdo ndërtesë tërësisht. Njënjeri i tillë sado që të gëzohet gjatëndërtimit të shtëpisë në momentin që ikujtohet fenomeni i tërmetit shkatërrues,që shkatërron çdo ndërtesë sado e fortë tëjetë i prishet i tërë humori dhe shpresat. Aiqë është i mençur në këto çaste, pra, nëçastet e ndërtimit duhet të ndërmarrëdiçka, e cila do të ndalonte që ndërtesa tëshkatërrohej dhe që do ta sigurontenjeriun nga humbja dhe falimentimi nëndërtim. Kjo është edhe gjendja menjeriun, që po kalon një jetë të shfrenuar.Ai duhet të kujtojë shpesh, se kjo jetë ështëveç ndërtim i një shtëpie, e cila do tëforcohet me punë të mira, ose do tëshkatërrohet me ardhjen e shkatërruesittë vërtetë, pra vdekjes. Prandaj kushdoprej nesh duhet të punojë, që shtëpinë e tijtë botës tjetër ta ndërtojë aq të fortë, sa tëmos ia prishë asgjë. Besimtarit edhe psevdekja ia ndërpret lezetet e kësaj bote ai

gjatë tërë jetës ka ndërtuar me punët e tijtë mira një shtëpi të fortë, e cila e pret nëbotën tjetër, ku me ardhjen e shkatërruesittë lezeteve, atij vetëm se ky shkatërrues(vdekja) në fakt ia ka hapur dyert elezeteve të mëdha, atyre lezeteve tëvërteta, të cilat janë të posaçme vetëm përbesimtarin e për askënd tjetër.

Do ta përmbyllim këtë temë me njëurtësi të përmendur tek imam Tirmidhiunë të cilën thuhet: “Shpeshtojenipërmendjen e shkatërruesit të lezeteve-pra, vdekjes. Varri çdo ditë flet dukethënë: “Unë jam shtëpia e huaj përnjerëzit, jam shtëpia e vetmisë, shtëpiaprej dheu, jam shtëpia e krimbave”. Kurvarroset besimtari, varri i thotë: “Mirë seerdhe, rri i qetë, ti ke qenë njeriu më idashur për mua kur ecje mbi shpinën time.Sot që ke ardhur në përgjegjësinë dhemiqësinë time do të shohësh se sa mirë dotë sillem me ty.”, atëherë i zgjerohet varriaq larg sa i sheh syri dhe i hapet një derëkah Xheneti. Ndërsa kur vdes qafiri varri ithotë: “Mjerë për ty, mos rri aspak i qetë, tiishe njeriu më i urryer që ecje mbi shpinëntime, sot që kam marrë përgjegjësinë mbity do të shohësh sa keq do të sillem”.Pastaj i ngushtohet aq shumë sa i futenkockat njëra në tjetrën. Varri është kopshtprej kopshteve të Xhenetit, ose gropë prejgropave të Xhehenemit.” (Tirmidhiu, nr.2460)1.

...Besimtarit edhe pse vdekjaia ndërpret lezetet e kësajbote ai gjatë tërë jetës kandërtuar me punët e tij tëmira një shtëpi të fortë, e cilae pret në botën tjetër...

“

“1 Për shkak se dijetarët e konsiderojnë të dobët këtë hadith, nuk kam dashur që ta përmend në temë si hadith,por jam mjaftuar me përmendjen e tij si urtësi. Shpesh ka raste kur disa dijetarë bashkëkohorë shumë hadithetë dobëta i përmendin si urtësi, nëse në tekstin e tyre ka domethënie të mira, prej këtyre dijetarëve nuk duatë lë pa përmendur të parin e tyre shejh Abdulkadër Arnautin, Allahu e mëshiroftë.

Ana GjeografikeRepublika e Jemenit është një shtet arab, i

cili gjendet në jug-perëndim të Azisë. Jemenikufizohet me Arabinë Saudite në veri, si dheme Omanin në lindje. Jemeni ka dalje në DetinArab në pjesën jugore, ndërsa në pjesënperëndimore të tij ka dalje në Detin e Kuq.Republika e Jemenit ka nën qeverisjen e sajedhe disa ishuj në Detin Arab dhe në Detin eKuq, e më i njohuri prej tyre është ishulliSaktara. Gjithashtu Jemeni mbikëqyrngushticën Bab El Mandeb.

Ana HistorikeJemeni ka një histori që shkon deri në

lashtësi, ku janë zhvilluar në të një sërëkulturash prej më të njohurave në botë.Jemeni ka qenë një ndër vendet më të bukuranë kohët e lashta. Kjo për shkak edhe tëpendës së Meribit, apo siç njihet ndrysheedhe penda e Arimit e që është penda më evjetër në botë, po ashtu ajo konsiderohetedhe një ndër ndërtimet e rralla të botës sëlashtë. Historianët na tregojnë se shpërthimi


BOTA ISLAME

REPUBLIKAE JEMENIT

TË DHËNA TË PËRGJITHSHME:

Emri i plotë: Republika e Jemenit.Kryeqyteti: Sana.Sipërfaqja: 527,968 km2.Banorët deri më 2009 : 23,580,000 Përqindja vjetore e rritjes së banorëve (2000 -

2005): 4,1 % Përqindja e muslimanëve: 100 %.Gjuha : Arabe.Monedha : Rijali i Jemenit (YER)Pavarësia e Jemenit Verior: 1 Nëntor 1918 (nga

perandoria Osmane)Pavarësia e Jemenit jugor: 30 Nëntor 1967 (nga

britanikët)Bashkimi i tyre: 22 Maj 1990Anëtar i Kombeve të Bashkuara: 30 Shtator 1947Anëtar i Konferencës Islamike: 1969

SHKRUAN: DRITON LEKAJ

50

BOTA ISLAME

1 Edhe pse ai kishte qenë President i Jemenit të bashkuar, që nga viti 1990 dhe President i Jemenit të Veriut,që nga 1978.

i pendës bëri që të zvogëlohen burimet e ujitdhe të ndodhë një thatësi e madhe e që diktoimë pas emigrimin e një pjese të madhe tëbanorëve drejt Siujdhesës Arabike, Irakut dhevendeve të Shamit. Ngjarja e pendës sëMeribit dhe të mirave që kanë përfituarnjerëzit përreth saj, si dhe shkaku ipërmbytjeve është përmendur edhe nëKuran, në kaptinën Sebe, ajeti: 15-16.

Islami ka hyrë në Jemen në vitin e tetëhixhri, atëherë kur udhëheqësi i saj Bad’hanipranoi Islamin. Jemeni është udhëhequr ngashumë mbretëri e ndër më të njohurat janë:Beni Zijad: 818 -1000, Es Sulejhijun: 1047 –1137, Er Resulijun. Në vitin 1538 Jemeni unënshtrua nga Perandoria Osmane gjer nëvitin 1635, kohë kur Zejditët morën kontrolline një pjesë të Jemenit, si qytetet: Sana, Adendhe Teiz. Pastaj Osmanlinjtë u kthyen përsëriedhe disa herë të tjera, gjersa më 1918përfundimisht u tërhoqën nga vendi dhepushtetin e mori Jahja b. Humejd ed Din. PorJahjai nuk pati mundësi ta shtrinte sundimine tij përveçse në veri të vendit, ndërsa në jugdhe lindje ende sundonin britanikët, të cilët ularguan nga Jemeni në vitin 1967. Në maj tëvitit 1990 ndodhi edhe bashkimi mes Jemenitverior dhe atij jugor në një shtet të vetëm, qëu quajt përfundimisht Republika e Jemenit.

Ana politike (Rregullimi shtetëror):Jemeni është një republikë presidenciale

me një legjislaturë dy-dhomëshe. Sipaskushtetutës presidenti i zgjedhur, 301 tëzgjedhurit në Dhomën e Përfaqësuesve dhe111 anëtarë të Këshillit Shura, janë ata që endajnë pushtetin. Presidenti është kreu ishtetit dhe kryeministri është kreu i qeverisë.

Kushtetuta parashikon që presidenti tëzgjedhet me votim popullor nga së paku dykandidatë të miratuar prej të paktën

pesëmbëdhjetë anëtarëve të Parlamentit.Kryeministri, nga ana tjetër, emërohet ngapresidenti dhe duhet të miratohet nga dy tëtretat e Parlamentit. Presidenti zgjidhet përnjë periudhe shtatë vjeçare dhe përparlamentarët është gjashtë vjet.

Presidenti Ali Abdullah Salih u zgjodhfillimisht si president në Jemenin eribashkuar në vitin 19991. Ai u rizgjodh nëzyrën e presidentit përsëri në shtator 2006.Fitorja e Salihut në zgjedhjet e fundit u cilësuanga vëzhguesit ndërkombëtarë si “pjesërishttë lira”, megjithëse zgjedhjet u shoqëruanme shfaqje dhune, shkeljet e lirive të shtypitdhe dyshimeve për mashtrim nga opozita.

Lufta e Gjirit Persik dhe invadimi iKuvajtit nga Iraku, ku Jemeni mbajti anën eIrakut dhe ishte kundër përdorimit të forcësvuri në rrezik marrëdhëniet e tij me shtetete Gjirit Persik dhe kjo ndikoi shumë nëekonominë e vendit. Por gradualishtmarrëdhëniet mes tyre filluan tënormalizohen dhe në vitin 2000 Jemeninënshkroi marrëveshjen rreth kufirit meArabinë Saudite, duke i dhënë kështu fundmosmarrëveshjeve 50 vjeçare rreth kufirit.

Historia dhe sfidat bashkëkohore të Jemenit:Që nga viti 2004, një luftë civile është

duke u zhvilluar në veri të Jemenit midis

...Huthijunët kanë marrë godit-je të forta nga Arabia Sauditenë konfliktin e fundit,megjithatë ata përbëjnë njërrezik potencial për rajonin dheSiujdhesën Arabike në tërësi...

“

“


BOTA ISLAME

forcave jemenase dhe rebelëve shiit Huthi.Në 2009, ky konflikt u përhap në rajoninkufitar fqinj të Arabisë Saudite. Ky konfliktështë gjithnjë e më shumë duke u bërë njërrezik për stabilitetin e rajonit, si dhe vendetë ndryshme që mund të përfshihen, p.sh.Irani, Arabia Saudite, Egjipti dhe Jordania.

Atëherë, kush janë Huthijunët?Huthijunët janë një lëvizje rebele, batinije,

e cila është themeluar në Sade, në veri tëJemenit. Prej veçorive të tyre kryesore:

Janë ndarë nga medhhebi Zejdij2.Ecin hapave të Hezbollahit (politikisht dhe

fetarisht).I kanë përqafuar besimet dhe bindjet e

grupit Ithna Asherije (përndryshe Shiave tëIranit të sotshëm).

E quajnë veten: Organizata e DjemveMuslimanë.

Bedrudin El Huthiu është udhëheqësishpirtëror i lëvizjes dhe ai i përket grupitXharudije, të cilët kanë dalë nga Zejditë dhejanë shumë afër Ithna Asherive, ndërsaudhëheqës i lëvizjes ishte Husejn Bedrudin ElHuthiu, i cili u vra në vitin 2004. Atë ezëvendësoi vëllai i tij Abdulmaliku e që u vrapara pak ditëve në konfliktin e fundit.

Gjatë gjithë kohës Shiat e Iranit janëmunduar ta shtrijnë ndikimin e tyre tekZejditë e Jemenit. Pas Revolucionit Islamik nëIran, Ithna Asheritë filluan ta shtrijnëmedhehbin e tyre mes Zejdive dhe ia dolënme sukses. Kjo duket në ligjëratat dhe festat etyre të ndryshme. Ata gjetën në organizimin

e “Djelmoshave Besimtarë” të Bedrud Din ElHuthit tokën pjellore për përhapjen e ideve tëtyre. Argumentet se Irani qëndron pas kësajlëvizjeje rebele janë të shumta dhe sikurse kavepruar me Hezbollahun, Irani ështëmunduar që përmes kësaj lëvizjeje të zbatojëprogramin e drejtimit fetar të tij edhe në këtëpjesë të botës Islame.

Huthijunët kanë marrë goditje të fortanga Arabia Saudite në konfliktin e fundit,megjithatë ata përbëjnë një rrezik potencialpër rajonin dhe Siujdhesën Arabike në tërësi.

Ekonomia e Jemenit:Jemeni ka një ekonomi të dobët në

krahasim me shtetet e tjera arabe, për shkakse në Jemen ka shumë pak naftë. Rezervat enaftës janë varfëruar brenda pak viteve.Rënia e çmimeve të naftës e ka dëmtuar edheJemenin dhe e ka ngadalësuar zhvillimin evendit. Rezervat e Jemenit kanë rënë meshpejtësi vit pas viti duke sjellë frikën e njëkolapsi ekonomik. Që nga bashkimi, qeveriaka punuar për integrimin e dy sistemeverelativisht të ndryshme ekonomike.Megjithatë goditja më e rëndë përfshinkthimin në vitin 1990 të rreth 850.000Jemenasve nga shtetet e Gjirit Persik, qëpërbën një ulje të madhe të ndihmës sëardhur nga fuqia punëtore jashtë vendit.Rritja ekonomike u pengua edhe ngamosmarrëveshjet e brendshme politike, qëkulmuan me luftën civile në vitin 1994.Jemeni ka një pasuri të madhe në bagëti dheprodhon lloje të ndryshme drithërash.

2 Medhhebi Zejdi: Zejditë hadevijë konsiderohen prej grupeve shiite që janë më të afërt me Ehli Sunetin.Medhhebi tyre dallohet me largimin nga ekstremi, që është i pranishëm te Ithna Asheritë dhe shiat e tjerë.Prejardhja e tyre kthehet te Zejd ibën Ali Zejnul Abidini. Ai e shihte të saktë imamatin e Ebu Bekrit, Omeritdhe Osmanit dhe asnjë nga zejditë nuk thotë se Sahabët janë jobesimtarë. Por grupet e Zejdive përveçhadevive kanë devijuar nga parimet e Zejdit dhe kanë përqafuar mendimin se: refuzojnë udhëheqjen e EbuBekrit dhe Omerit, dhe i kanë përqafuar besimet e tjera të ithna asherive të tjerë që lidhen me imamatin.Kështu vijmë në përfundim se Zejditë janë prej grupeve më mesatare shiite në qëndrimet e tyre, si dhe grupiXharudi prej tyre janë njësoj në qëndrimet e tyre me grupet shiite ekstreme edhe nëse fshihen pas petkut tëZejdive.

52

FETVA DHE KONSULTIME

ZGJODHI DHE PËRKTHEU: AGIM BEKIRI

Pyetja 1: Ç‘nënkupton të besosh në Gajb (botën e fshehtë)?

Përgjigje: Të besosh në gajb do të thotë tëbesosh në çdo gjë të padukshme për të cilënna ka lajmëruar Allahu i Madhëruar apopejgamberët e Tij. Prej gjërave të padukshmeështë ajo që na përmend Muhamedi, sal-lallahu alejhi ue selem, kur u pyet se ç‘ështëimani duke thënë: “Të besosh Allahun,melekët, librat, pejgamberët, Ditën e Funditdhe të besosh në paracaktimin, të mirën dhetë keqen.” Të gjitha këto janë gjëra të fshehta,që nuk i shohim mirëpo i besojmë, duke umbështetur në lajmet e Allahut të Madhëruardhe pejgamberëve të Tij. Sa kohë që lajmëtariështë i besueshëm, atëherë lajmi i tijpranohet dhe besohet si i vërtetë. Mu për këtëbesimi në botën e padukshme ështëkarakteristika më dalluese e besimtarit. Nënjë hadith i Dërguari i Allahut na tregon: “Metë vërtet Allahu ka melekë vëzhgues në tokë.Kur ata shohin ndonjë grup njerëzish, që popërmendin Allahun thërrasin njëri-tjetrin:Ejani se gjetëm atë që kërkoni, ejani se gjetëmatë që kërkoni! I rrethojnë me flatrat e tyrederi në qiell dhe më pas ngjiten lart. Zoti ipyet megjithëse e di më mirë se ata:

-Prej nga vini?

-Vijmë prej disa robërve të Tu, të cilët tëpërmendin dhe të falënderojnë, të lavdërojnëdhe të lusin për falje, -përgjigjen ata. I pyetsërish:

-A më kanë parë?-Jo për Allahun, o Zoti ynë, nuk të kanë

parë, -thonë ata. -E ç’do të bënin sikur të më shihnin, -i pyet

Zoti? -Po të të shihnin do të adhuronin, do të

madhëronin e do të lartësonin edhe më tepër,-thonë ata.

-Po ç‘kërkojnë ata? -i pyet Ai.-Kërkojnë xhenetin, -thonë ata.-E kanë parë xhenetin?-Jo, për Allahun, nuk e kanë parë, -

përgjigjen ata.-Po vallë sikur ta kishin parë, ç’do të

bënin?-Do ta kërkonin edhe më tepër dhe do të

kujdeseshin për ta fituar edhe më shumë, -përgjigjen ata. Thonë:

-Ata (njerëzit) kërkojnë mbrojtjen Tënde

Në këtë rubrikë mirëpresim të gjitha pyetjet e juaja, ndërsa ato më interesante do të botohen. Pyetjet mund t'i dërgoni në [email protected]

SI BESOHETGAJBI?



nga zjarri. Zoti i pyet: -A e kanë parë zjarrin?-Jo, për Allahun, nuk e kanë parë, -

përgjigjen ata.-Po vallë sikur ta kishin parë, ç’do të

bënin?-Do të frikësoheshin edhe më shumë dhe

do të kërkonin mbrojtjen Tënde edhe mëtepër, -përgjigjen melekët.” Ky është besiminë gajb, besim që ngrihet mbi lajmet që vijnënga Allahu dhe pejgamberët e Tij. Ata besojnënë Zotin e tyre, në emrat dhe cilësitë e Tij,edhe pse nuk e shohin Atë në këtë botë. Atagjithashtu besojnë në librat që i ka shpallurAllahu, edhe pse nuk e kanë parë tek poshpalleshin. Po ashtu besimi në pejgamberët,nuk i kemi parë ata përveç asaj që kemidëgjuar, mirëpo besojmë se Allahu i kadërguar, e kështu me radhë.

ABDULLAH IBËN ABDURAHMAN IBËNXHIBRIN

Pyetja 2. Si duhet të kuptojmë kundërshtinë që bie nëshikim të parë mes bindjes, se vetëm Allahu e di të fshe-htën dhe thënieve të të Dërguarit, i cili na ka lajmëruarse xhindet duke hipur njëri mbi tjetrin ngjiten lart nëqiellin e kësaj bote dhe dëgjojnë lajme për të ardhmendhe duke i bashkuar atij lajmi gënjeshtra të shumta uapërcjellin magjistarëve e fallxhorëve?

Përgjigje: Njohja e gajbit është një veçori eAllahut të Madhëruar. Këtë e mbështesinshumë ajete kuranore dhe hadithe profetike.Allahu i Madhëruar thotë: “Thuaj: “Askushveç Allahut, as në qiej, as në tokë nuk e di tëfshehtën, as nuk e dinë se kur ringjallen!”(Nemël: 65), “Çelësat e fshehtësive janë vetëmtek Ai, atë (fshehtësinë) nuk e di kush pos Tij.Ai e di çka ka në tokë dhe në det, Ai e di përçdo gjeth që bie dhe s’ka kokërr në thellësi tëtokës, s’ka të njomë dhe s’ka të thatë që nukështë (e shënuar) në librin e qartë (Levhi -Mahfudh).” (Enam: 59)

Këto çelësa i Dërguari i Allahut i shpjegoime ajetin tjetër kuranor, ku Allahu thotë:

“S’ka dyshim se vetëm Allahu e di kur do tëndodhë kiameti, Ai e di kur e lëshon shiun. Aie di se ç’ka në mitra (të nënave), nuk e di kushpos Tij se çfarë do të ndodhë (çka do tëpunojë) nesër, dhe askush nuk e di, pos Tij, senë ç’vend (ose kohë) do të vdesë. Allahu ështëmë i dijshmi, më i njohuri.” (Lukman: 34)

Buhariu na përcjell se Aishja, radijallahuanha, thotë: “Kush të thotë se e di të ardh -men, të ka gënjyer, pastaj lexoi ajetin “Nuk edi kush pos Tij se çka do të ndodhë nesër.”

Duke pasur parasysh këto argumenteduhet të dimë se ç‘kuptim ka njohja e gajbit siveçori e Allahut. Fjala gajb përfshin çdo gjë qës’është e pranishme. Ajo që s’është epranishme, ose nuk do jetë e pranishme përtë gjitha krijesat në qiell e në tokë dhe quhetfshehtësi absolute (gajb mutlak), ose nuk dotë jetë e pranishme për disa prej krijesave,kurse për disa të tjera nuk do jetë e fshehtëdhe quhet fshehtësi relative (gajb nisbij). Tëparën nuk e di askush tjetër veç Allahut dhe sie tillë është veçori e Allahut, kurse të dytën edinë disa krijesa dhe si e tillë nuk është veçorie Allahut. Shejh Uthejmini gjatë komentimittë librit “Vasitije” thotë: “Me gajbnënkuptohet gjithçka që s’është e pranishmedhe kjo gjë është relative, mirëpo gajbinabsolut nuk e di kush tjetër pos Allahut.”

Gjërat që lajmërojnë fallxhorët për tëardhmen nuk kanë lidhje me gajbin dhe nukështë njohje e së nesërmes (që ështëpërmendur si veçori e Allahut), porse ata janëgënjeshtarë. Pejgamberi na ka lajmëruar, seata e vjedhin atë informacion gjatë shpalljes,që u jepet melekëve. Aishja tregon: Disanjerëz e pyetën të Dërguarin për fallxhorët eai tha: “Ata s’janë gjë.” Ata sërish i thanë: O iDërguari i Allahut, ata lajmërojnë gjëra tëvërteta. I Dërguari ua ktheu: “Atë fjalë e vjedhxhindi pastaj ia pëshpërit në vesh mikut të tij,ashtu sikurse pula kur çukit me sqepin e sajdhe përziejnë me atë fjalë më shumë senjëqind gënjeshtra.” (Buhariu)

54


I Dërguari na ka treguar mënyrën se si ebëjnë këtë xhindët. Ai ka thënë: “…mirëpokur Zoti, lavdi qoftë për emrin e Tij, vendosdiçka bartësit e Arshit bëjnë tesbih (e ma dh -ër ojnë Allahun), pastaj tesbih bëjnë banorët eqiellit që vijojnë derisa ky tesbih të arrijë nëqiellin e kësaj bote. Melekët që vijnë pas bar t -ës ve të Arshit pyesin: Ç’tha Zoti juaj? Ata upërgjigjen se ç‘ka thënë. Kështu pyesin me le -kët e çdo qielli që vijon ata më të lartit der isalajmi të arrijë në qiellin e dynjasë. Xhindi gra -bit lajmin dhe ia hedh mikut të tij. Ata edhesulmohen. Atë që e sjellin është e vër t e të,mirëpo ata gënjejnë dhe shtojnë.” (Muslimi)

Nga kjo që u theksua më lart bëhet e qartëse xhindet nuk e njohin të fshehtën, porsevje dhin ndonjë lajm që e përsërisin melekët,të cilët as vetë nuk kanë pasur ndonjë njohuripër atë gjë, por vetëm pasi Allahu i informoiata. Pra, pasi t’i informojë Allahu ato gjëra da -lin nga suazat e gajbit absolut, kurse para kë -s aj edhe xhindet janë si të gjitha krijesat e tj -era, që nuk dinë gjë për të ardhmen. Dija përla j min sërish kthehet tek Allahu. Shejh Uth e -jm ini thotë: “I Dërguari më i famshëm prejmelekëve, Xhibrili, pyeti të Dërguarin më tëfam shëm prej njerëzve: “Kur do të ndodhëKia meti? Ai u përgjigj: “As i pyeturi e as pye t -ë si nuk kanë njohuri për këtë.” Kjo do të thotëqë: ashtu siç nuk ke dituri ti për këtë gjë, nukkam as unë.

MUHAMED IBËN SALIH MUNEXHID

Pyetja 3: Nëpër shumë faqe interneti paraqiten prognozat e motit gjatë 5 deri në 10 ditë. A ka të bëjë kjo gjë me astrologjinë apo njohjen e gajbit?

Përgjigje: Prognozat e motit nuk kanë tëbëjnë, as me astrologjinë, as me pretendimine njohjes së gajbit, porse janë përfundime qënxirren në bazë të gjërave të dukshme,eksperiencës dhe leximit të ligjeve të natyrës.E ngjashme me këto është edhe njohja emomenteve të eklipsit, pritja e shtrëngatavedhe rënia e shiut. Në një fetva të Komisionit të

Përhershëm për Fetva thuhet: “A mund tënjihet para zënia e hënës apo e diellit, dukellogaritur lëvizjen e këtyre trupave? Përgjigje:Po, ashtu mund të njihet para, se ndoshtazënia do jetë e pjesshme apo e tërësishme dhekëtu s’ka asgjë për t’u habitur, ngase nuk janëçështje të gajbit për çdonjërin, porse vetëmpër atë që nuk di të llogarisë lëvizjen etrupave qiellorë në dallim nga ai që e di njëgjë të tillë. Po ashtu kjo gjë nuk bie nëkundërshtim me besimin, se eklipsi është njëprej shenjave të Allahut, e cila i frikësonrobërit e Tij në mënyrë që të kthehen tek Zotii tyre dhe të drejtohen në rrugë të drejtë.”

Më tej thuhet: “Prognozat për motin, pri -tja e shtrëngatave, supozimi i formimit të re -ve dhe rënies së shiut sillen në bazë të njo h j -es së ligjeve të Allahut në natyrë. Mund të nd -o dhë që dikush në bazë të metodave të ndr y -s hme shkencore apo eksperiencave të zak -onshme të lajmërojë supozimin e jo dijen e tijdhe ndonjëherë e qëllon dhe tjetrën gabon.”

Shejh Uthejmini thotë: “S’kanë lidhje mefallin lajmet që vijnë si rezultat i llogaritjevematematikore, siç janë lajmet për eklipsin,momentin e perëndimit të diellit, ngase janëgjëra që njihen nëpërmjet llogaritjeve dheçdo gjë që njihet në këtë mënyrë lajmërimipër to në të ardhmen nuk konsiderohet sinjohje e gajbit apo fall.”

Parashtrohet pyetja: A është pjesë e fallitpro gnoza për motin brenda 24 orëve apo mëshumë? Përgjigjja është: Jo, sepse edhe kjobazohet në mundësitë shqisore, që në këtërast është përcjellja e atmosferës, e cila nëmë nyrë precize klimatizohet dhe bëhet emun dshme për të rënë shi apo jo. Kjo ështënjësoj me atë kur shohim grumbullimin e re -ve, murmurimat (bubullimat) dhe vetëtimatdhe themi: është gati për të rënë shi. E rën -dësishme është të themi, se çdo lajm qëbazohet në gjëra shqisore, nuk ka lidhje mëbotën e fshehtë – gajbin.

MUHAMED IBËN SALIH MUNEXHID


HISTORI

SHKRUAN: SEDAT ISLAMI

Megjithatë Rebia ishte njeri. Edhe aimund të bënte mëkat, ose t’i shkontemendja për një gjë të tillë. Por duke u

marrë me veten, jo me të tjerët, ai kishtegjetur ilaçin e duhur. Ai kishte hapur njëvarr brenda shtëpisë së tij dhe sa herë qëshpirti i anonte nga dynjaja apovrazhdësohej, hynte në varr. Kur shihteerrësirën dhe egërsinë e tij, thërriste me zë:

“O Zoti im! Më kthe prapë në dynja!” Edëgjonte familja, kështu që shkonin dhe enxirrnin prej aty. Një natë, hyri në varr dheu mbulua me mbulesën e tij. Kur e trishtoibrendësia e tij thirri: “O Zoti im! Më ktheprapë në dynja!”, por nuk e dëgjoi askush.Pas një kohe bukur të gjatë e dëgjoi gruaja, ecila nxitoi dhe e nxori. Kur doli prej varrit,iu drejtua vetes: Puno, o Rebi, para se tëthërrasësh “O Zoti im! Më kthe prapë nëdynja!” e të mos përgjigjet askush!1

Rebia në fakt e përshkruan veten pa

REBI IBËN HUTHEJMI – NJËBURRË QË PESHON SA MALET

(II)Aliu, Allahu qoftë i kënaqur me të kishte vendosur ta provonte Rebian. Kur dëgjoi se Rebia kalonte pranë farkëtaritdhe i binte të fikët, iu tha shokëve: Kur t’i ndodhë kjo më lajmëroni. Pas ca ditësh kur i ndodhi kjo shokët elajmëruan Aliun dhe ai shkoi ta vërtetonte rastin. Futi dorën brenda këmishës së tij dhe ndjeu rrahjet e larta tëzemrës së tij ndaj tha: “Dëshmoj se ky është njeriu më me frikë ndaj Allahut të Madhëruar në kohën tuaj”

56

HISTORI

asnjë mburrje a kryelartësi. Kur e kishtepyetur Ibën Kevai: “Me udhëzo tek një njeriqë është me i mirë se ti?”, ai i qe përgjigjur:“Ai që gjuha e tij është vetëm dhikër(përmendje e Allahut), heshtja e tij meditimdhe udhëtimi i tij studim, ai është më i mirëse unë2.

Me këto fjalë sikur ka dashur t’i thotë, seunë jam kështu, kam këto cilësi dhe ti nësekërkon këshillë prej meje, atëherë mos mëmerr me rezervë, ndryshe nëse kërkon mëtë mirë se unë, hulumto njeriun me këtotipare se ne jemi njësoj.

Rebia ishte i sinqertë. Veprat që nukbëheshin për hir të Allahut të Madhëruar iquante bosh. I pëlqente që të bëjë vepra tëmira fshehurazi, kështu, nëse ishte dukelexuar Kuran dhe dikush hynte tek ai nëdhomë, atëherë e fshihte – e mbulonte atëme ndonjë pëlhurë, që të mos e shihninduke lexuar3. Kur njerëzit flinin, ai shkontenë varreza dhe përkujtonte vdekjen. “Ishitdhe ishim” – iu thoshte, ndërsa të nesërmeniu fliste njerëzve, sikur të ishte ngritur prejvarrit4. Nata ishte koha kur ai falej dhe lutejshumë. Vajza e vet e pyeti për këtë gjë e itha: “O baba, përse nuk pushon kur njerëzitpushojnë (flenë)?- “I frikësohem ndëshkimitbefasues të Allahut të Madhëruar- iupërgjigj ai5.” Për ta vërtetuar në ishte falseapo e vërtetë devotshmëria e tij Aliu, Allahuqoftë i kënaqur me të kishte vendosur taprovonte Rebian. Kur dëgjoi se Rebiakalonte pranë farkëtarit dhe i binte të fikët,iu tha shokëve: Kur t’i ndodhë kjo mëlajmëroni. Pas ca ditësh kur i ndodhi kjoshokët e lajmëruan Aliun dhe ai shkoi tavërtetonte rastin. Futi dorën brenda

këmishës së tij dhe ndjeu rrahjet e larta tëzemrës së tij ndaj tha: “Dëshmoj se ky ështënjeriu më me frikë ndaj Allahut tëMadhëruar në kohën tuaj6.”

1. AdhurimiVizioni i tij prej muslimani të vyer dhe të

ditur e shndriti tërë jetën e tij ndajmangësitë nuk mund të vëreheshin shumënë sjelljet dhe veprat e tij. I frymëzuar dhe iudhëhequr nga mësimi profetik për falje tënamazeve vullnetare në shtëpi, ai gjatë tërëjetës vetëm një herë është parë të ketë falurSunetet në xhaminë e lagjes së vet7. Kursefarzin, edhe kur qe sëmurë dhe e tërhiqninzhargas, nuk e linte. Përse nuk qëndron nështëpi kur për këtë ke leje fetare?- i thanëdisa. Unë po dëgjoj (muezinin) duke thënë:Eja në shpëtim (Hajj alel felah) ndaj ipërgjigjem. Kush prej jush e dëgjon këtë, let’i përgjigjet qoftë edhe nëse tërhiqet zvarrëpër në xhami8.

Kur bënte sexhde, zogjve u dukej si njërrobë e hedhur, ndaj edhe vinin e pushonin

...Dëshmi tjetër që argumentonnamazin e tij të shumtë ështëedhe rasti i një fqinje të tij tëvogël, e cila hipte mbi pullazvetëm natën. Pasi vdiq Rebia itha babait të vet: Baba, kuështë shtylla e fqinjëve që nukpo e shoh më...

“

“1 Umnijjatu’l mevta, Dr. Muhamed ibënIbrahim EnNeim, http://saaid.net/Minute/141.htm 2 Sijeru a’lami’n nubela, Imam Dhehebiu. 3 Shuabu’l imam, Bejhekiu, pj.5, f. 246 4 http://www.sahab.net/forums/showëthread.php?

t=290248 5 Shuabu’l imam, Bejhekiu, pj.3, f. 38 6 Tefsi i Kurtubiut, pj.4, f.283. 7 http://www.sahab.net/forums/showthread.php?t=290248 8 http://saaid.net/gesah/198-4.htm


HISTORI

aty9. Megjithëkëtë namazi i natës ishte kohamë e dashur për të. Ishte koha kursinqeriteti shihej edhe nga hëna. Edhe ngaplanetët mund të vërehej ndriçimi i shtëpisësë tij me iman. I ndodhte shpesh që gjatëtërë natës të mos mund ta mbaronte as edhenjë ajet kuranor nga të qarit e shumtë. P.sh.kur kishte lexuar ajetin kuranor: “Amenduan ata, të cilët vepruan në të këqija,se në jetën e tyre dhe në vdekjen e tyre do t’ibëjmë të barabartë me ata që besuan dhebënë vepra të mira? Sa i shëmtuar ështëgjykimi i tyre”10...tërë natën kishte mbeturvetëm me të dhe prapë nuk e kishtepërfunduar dot11.

Një dëshmi tjetër që argumentonnamazin e tij të shumtë është edhe rasti i njëfqinje të tij të vogël, e cila hipte mbi pullazvetëm natën. Pasi vdiq Rebia i tha babait tëvet: Baba, ku është shtylla e fqinjëve që nukpo e shoh më. Ajo kishte parë Rebian tekfalej dhe mendonte se nuk është njeri porshtyllë12. Për t’u bindur se falej gjatë tërënatës shokët i shikonin flokët, ku nëmëngjes, kur ngriheshin për të falur namaz,nuk vërenin asnjë shenjë shprishjeje, që dotë tregonte se kishte fjetur gjumë13.

2. Të foluritElement tjetër që përcakton

devotshmërinë e njeriut është edhe kujdesindaj të folurit. Rebia padyshim se ishte njëndër më të dalluarit në këtë çështje. Për plot20 vite nuk ka folur fjalë të dynjasë. Me tëgdhirë në mëngjes, merrte pranë vetes njëlaps dhe fletore për të shkruar çdo gjë që

thotë dhe për ta llogaritur më pas nëmbrëmje atë14. Ai dëshironte që dita e tij, emë konkretisht, regjistrimi i veprave të tij tëfillojë me punë të mbara, kështu që kurzgjohej fjalët e para të tij ishin: Mirë se keniardhur Melaiket e Allahut! BismilahiRahmani Rahim! Subhanallah, uelhamdulilah ue la ilahe il-la Allah, AllahuEkber!15

Ka qenë porosi e tij e veçantë, që fjalimi injeriut në tërësi të reduktohet në nëntëgjërat vijuese: tesbih (Subhanallah), tehlil(la ilahe il-la Allah), tekbir (Allahu Ekber),tahmid (elhamdulilah), të kërkosh të mirën,të kërkosh mbrojtje nga e keqja, tëurdhërosh për të mirë dhe të ndalosh nga ekeqja si dhe të lexosh Kuran16. Moto e tij kaqenë: Gjuhën bllokoje përveç për gjërat qëjanë pro teje dhe nuk janë kundër teje17.

3. Edukimi i familjesParimisht, nëse njeriu nuk e nis nga baza

e tij, nga më të afërmit, nga familja,

...Madje si parim ia kishtekushtëzuar vetes që më pakse një simite të mos ia jepteasnjë lypësi. Turpërohem qënë peshoren e veprave të miatë figurojnë vepra më të voglasesa një simite...

“

“9 http://www.sahab.net/forums/showthread.php?t=290248 10 Xhathije, 21. 11 http://www.quranway.net/index.aspx?function=Item&id=319&lang 12 Err Rrisaletu el Kushejrijje, pj. 1, fq. 176. 13 http://www.sahab.net/forums/showthread.php?t=290248 14 Ihjau ulumuddin, pj. 2, fq. 311. 15 http://www.sahab.net/forums/showthread.php?t=290248 16 Musannef Ibni Ebi Shejbe, pj. 8, fq. 209 17 Shuabu’l imam, Bejhekiu, pj. 11, fq. 33.

58

HISTORI

misionin e vet mbase mund të jetë idështuar. Rebia e kishte kuptuar shumëmirë këtë gjë, kështu që kishte tolerancëzero ndaj çdo ndikimi të jashtëm, i cilisynonte plasaritjen e këtij institucioni tëshenjtë njerëzor. Një ditë, në prani tëmysafirëve vajza e tij e vogël kërkoi leje përtë lozur me shoqet e veta. -Baba, a më jepleje të loz me fëmijët? Jo- u përgjigj ai.Përse nuk e lejon të luaj me fëmijët?!- epyetën disa me habi. Unë nuk dua që nëregjistrin e veprave të mia të figurojë, se ikam thënë shko luaj, por (dua të figurojë)shko e thuaj mirë dhe vepro mirë18.

4. Bujaria e tijRebia nuk ishte aq i pasur sa të jepte

shumë sadaka, por megjithatë kjo i dukejnë veprat e tij. Ajo që është më erëndësishme është se ai vetë angazhohej qëme punën e tij të fitonte pasurinë enevojshme. I frymëzuar nga mësimetkuranore dhe nga praktika profetike, aimundohej që të jepte gjithnjë më të mirën,më të shtrenjtën që ai kishte. Një ditë ierdhi një lypës dhe ai e urdhëroi familjen etij t’i japin bukë dhe sheqer. E ç’do të bëjëky me sheqerin?- i tha familja. Nëse ky nukbën asgjë, unë bëj (fitoj tek Allahu)- uaktheu ai19. Madje si parim ia kishtekushtëzuar vetes që më pak se një simite tëmos ia jepte asnjë lypësi. Turpërohem qënë peshoren e veprave të mia të figurojnëvepra më të vogla sesa një simite20.

5. Maturia në veprimeRebia ishte jashtëzakonisht i

qëndrueshëm në raport me muslimanët.

Devotshmëria e tij e kishte bllokuar nepsin,kështu që nxitimi dhe temperamenti inxehtë nuk kishin vend tek ai. Këtë e kadëshmuar në shumë raste. Kur u njoftuapër vrasjen e Husejnit, nuk u ngut tëthoshte diçka, siç bënë disa, por me gjithëpikëllimin që pati, tha vetëm këtë ajetkuranor21: “Thuaj: “O Allah, Krijues i qiejvee i tokës, Njohës i të fshehtës edhe i tëdukshmes, Ti je që gjykon mes robërve tëTu për atë që ata kundërshtoheshin”22. Këtëajet kush e kupton ka shumë domethënie,ngase për t’i ikur edhe paragjykimit më tëthjeshtë, ai preferon që për këtë çështje tëgjykojë vetëm Allahu i Madhëruar.

Në një rast tjetër i qe vjedhur kali, i cilikishte një vlerë shumë të madhe. I thanë:Lutu kundër tyre, kurse ai tha: O Zoti im!Nëse është i pasur, fale, e nëse është ivarfër, pasuroje!23

Ishte shumë i kujdesshëm në veprimeedhe në çështjet e dëfrimit. Çdo gjë që bintendesh me normat islame, ai e refuzonteapriori. Për lojën e tavllës ka thënë: Po ta

...Në një rast tjetër i qe vjed-hur kali, i cili kishte një vlerëshumë të madhe. I thanë:Lutu kundër tyre, kurse aitha: O Zoti im! Nëse është ipasur, fale, e nëse është ivarfër, pasuroje!...

“

“18 Musannef Ibni Ebi Shejbe, pj. 8, fq. 300. 19 Ibid, pj. 8, fq. 310. 20 http://www.sahab.net/forums/showthread.php?t=290248 21 Tefsiri i Kurtubiut, pj. 15, fq. 265. 22 Zumer, 46. 23 http://www.sahab.net/forums/showthread.php?t=290248


HISTORI

rrotulloja me dorën time dhjamin e derritdo të më ishte më e dashur, se sa ta bëj njëgjë të tillë me figurat e lojës së tavllës24.Qëndrimit në rrugë i largohej shumë. Këtë earsyetonte duke thënë se: Kam frikë që t’ibëhet padrejtësi ndonjë njeriu, kurse unënuk shoh, t’i shpifet ndonjë njeriu diçka,kurse unë të obligohem – ngarkohem medëshmi kundër tij, të mos e ul shikimin, tëmos e udhëzoj ndonjë udhëtar, të shohndonjë hamall (a dikë që bart diçka t’irrezohet prej shpine ajo) e të mos endihmoj25.

6. Mirësjellja me njerëzitIshte shumë i matur. Edhe kur

shqetësohej shumë, prapë e përmbanteveten. Kur po bëheshin gati për farz, njënjeri nga safi vijues kërkoi që tëplotësoheshin safat që atij t’i bëhej vend.Rebia donte të gjente vend të zbrazët nësafin paraprak, por nuk kishte, kështu që aie shtyu keq. Rebia u kthye nga ai dhe i tha:Allahu të mëshiroftë! Allahu të mëshiroftë!-Kur e pa se ishte Rebia njeriu u shkreh nëvaj26. Edhe kur i shkaktonin plagë, ai nuk lutejkundër tyre. Kështu kur një ditë po rrinte nëprag të shtëpisë, i ra një gur mbi kokë dhe iaçau pak atë dhe i rrodhi gjak. Rebia fshintekokën dhe thoshte: -O Zoti im! Fale ngase nukmë ka synuar mua!27-

Ishte e pamundur që ai t’i përgojontenjerëzit. -Unë kam punë ende me veten timendaj besoj se nuk kam pse të merrem me tëtjerët. Njerëzit, iu frikësuan Allahut tëMadhëruar për mëkatet e të tjerëve, kursepër mëkatet e tyre aspak- thoshte ai28.

Ndonjëherë i udhëzonte përgojuesit: -Mëmirë ta përmendni Allahun e Madhëruar, sesa të përmendni njerëzit!29-

Nga frika se mos i ngushtonte borxhlinjtë,kur vinte afati i caktuar ai shkonte vetë tekshtëpia e tyre dhe iu thoshte: -O filan, nëse kemundësi, ma kthe borxhin, përndryshembaje derisa Allahu i Madhëruar t’i lehtësojëpunët e tua!30-

Meqenëse veprat vlerësohen me përm by -llje të tyre, ne mendojmë se nuk kemi gabuardhe nuk i kemi kaluar suazat fetare në fjalëtqë thamë, ngase ai, Allahu i Madhëruar e pa -stë mëshiruar, para se të vdiste kishte lënëkëtë vasijet (testament): “Kjo është gjëja qëRe bia e pranon për veten e tij, për çka kamdë shmitar Allahun, që mjafton si dëshmitardhe si shpërblyes i robërve të Tij të sinqertë,se unë kam pajtuar që Allahu i Madhëruar tëjetë Zoti im, Muhamedi profeti im, Islami fejaime dhe unë, bashkërisht me ata që më resp -e kt ojnë, kemi pranuar ta adhurojmë (Alla h u -n) me adhuruesit, ta falënderojmë me fa l ë n -deruesit dhe t’i këshillojmë muslimanët31.”

...një ditë po rrinte në prag tështëpisë, i ra një gur mbikokë dhe ia çau pak atë dhe irrodhi gjak. Rebia fshintekokën dhe thoshte: -O Zotiim! Fale ngase nuk më kasynuar mua!...

“

“24 http://al7ewar.net/forum/showthread.php?p=78397 25 Musannef Ibni Ebi Shejbe, pj.6,f.245 26 http://al7ewar.net/forum/showthread.php?p=78397 27 Shuabu’l imam, Bejhekiu, pj.17, f. 131 28 Ibid, pj.16, f. 100 29 Ibid, pj.11, f. 37 30 Tefsiru’t Taberijj, pj.6, f.30. 31 http://al7ewar.net/forum/showthread.php?p=78397

60

HISTORI

Thesare nga fjalët e tijRebia me fjalët dhe këshillat e tij bëri që të

mos vdesë, edhe pse nuk është në mesin e tëgjallëve fizikisht. Ai la shumë fjalë e porosi,këshilla e mësime, që edhe po të shkruheshinme ngjyrë ari pak do të ishte. Ato janë musikur shenjat në rrugë, që po i përfillevështirë se mund të humbësh. Ja disa prejtyre:

Flisni mirë, veproni mirë dhe vazhdoni tëveproni mirë. Le të mos u bëhen të vrazhdazemrat tuaja, le të mos iu mashtrojëpërshkallëzimi (mos ndëshkimi aty për aty)dhe mos thoni sikurse ata që thanë: -Dëgjuam!-, e nuk dëgjuan.

Nuk ka mysafir të huaj që e pret besimtarimë mirë, se sa vdekjen.

Prangose gjuhën përveçse për gjërat qëjanë në dobi tënden dhe nuk janë kundërteje.

Çudi me melekun e vdekjes dhe me trepersonat që ai viziton: Mbretin, i cili mbrohetnë kalatë e tij, kurse ai ia merr shpirtin dhepasurinë ia lë pas; me mjekun, i cili shëronnjerëzit, kurse ky ia merr shpirtin, dhe meskamnorin që njerëzit e shqelmojnë në rrugëdhe nuk i afrohen, kurse ai i afrohet atij (dheia merr shpirtin).

Allahu i Madhëruar ka caktuar se kushmbështetet tek Ai, i mjafton, kush beson nëTë, e udhëzon, kush jep për Të, e shpërblen,kush i zë besë, e shpëton, kush e lut, duanë iaplotëson.

Mos thoni: Kërkoj falje tek Allahu iMadhëruar dhe pendohem, që të bëni edhemëkate edhe gënjeshtra, por thoni: O Zoti im,më fal dhe ma prano pendimin!

Bëhu këshilltar i vetvetes!O njeri! Nëse bën mirë, atëherë të mirën

pasoje me të mirë, ngase do të vijë dita kur dotë dëshirosh, që të mirat të kishin qenë tëshumta.

Për diturinë që Allahu i Madhëruar të kamësuar, falënderoje, kurse për atë që Ai ështëveçuar me të, mos u lodh fare!

Kujdes për gjërat që i bën fshehurazi,ngase ato nëse nuk i dinë njerëzit Allahu iMadhëruar i di!

Çdo gjë që nuk bëhet për hir të Allahut tëMadhëruar është e pavlerë.

Njerëzit janë dy llojesh: Besimtarin, tëcilin nuk duhet ta shqetësosh, dhe injorantime të cilin nuk duhet të polemizosh.

PërmbylljeNuk do ta cilësoja punimin tim si

madhështor, por jetën e tij si ideale, ndajnëse them se nuk ia vlen barra qiranë qëleximi i këtij punimi të jetë vetëm për qejfdhe çlodhje, besoj se nuk e teproj. Ajo që unëkëtu do të doja të them, si një ndërlidhje mehadithin e parathënies është nevoja urgjentee kthimit tek këto baza të edukimit për tërëumetin, në mënyre që kjo poshtërsi dhe kynënçmim që na i kanë vënë si sinonime të nalargohen njëherë e përgjithmonë. Jorastësisht Imam Maliku ka thënë: “Nuk kagjasa të përmirësohet ithtari fundit i këtijumeti përveçse me atë që u përmirësua i parii saj”32.

Le të jetë moto e këtij artikullivetëdijesimi ynë dhe rikthimi në vlerat emirëfillta fetare, ashtu siç ishin të parët tonë!

O Zoti ynë! Dërgo përshëndetjet më tësinqerta në adresë të mësuesit të njerëzimit,Muhamedit dhe na udhëzo neve, që tapasojmë rrugën e tij! Na bëj të ecim gjurmëvetë selefit, të parëve tanë të mirë, në mënyrëqë ta kuptojmë fenë, ashtu siç e kuptuan ataapo thënë më mirë ashtu siç Ti e zbrite!Dërgo në këtë umet njerëz që shquhen metipare të selefit të mirë dhe të cilët do tëdrejtojnë robërit e Tu drejt krenarisë!

32 Esh Shifa, Kadi Ijjad, pj.1, f.341.

EDITORIALI LINDJA NËPËRMJET VDEKJESarabë si Egjipti dhe Iraku nuk zotërojnë më fuqi të...

Documents

Transcript of EDITORIALI LINDJA NËPËRMJET VDEKJESarabë si Egjipti dhe Iraku nuk zotërojnë më fuqi të...