Edina Alihodzic - kiseline i baze (2).docx

7/26/2019 Edina Alihodzic - kiseline i baze (2).docx

1/18

JU Univerzitet u Tuzli

RGGF-Odsijek: BEMS

Naziv predmeta:HemijaNaziv teme:Kiseline i baze

Profesor: Student:

Dr. sc. Almir estan, docent EdinaAlihodi

Tuzla, decembar 20!.

Klju"ne rije"i


2/18

Kiseline, baze, o#sidi, ota$ala, amonija#,

anioni, #ationi, hidroliza.


3/18

KISELINE I B!E "Uv#d$

Kr#z ist#riju %e&ije k#ristili su se r'zli(iti )#jvi z' #)isiv'nje kiselin' i *'z'+ U#v#& )#,l'vlju d't e se )re,led (etiri #)is' u u)#r'*i+ Sv'ki #d #)is' .e se

)ri&ijeniti k#risn# u #dre/eni& #k#ln#sti&'+ U d'n#j situ'0iji %e&i('r e #d#*riti

#nu )red#d.*u k#j' &u je n'j)#v#ljnij'+N'jr'nij' &jeril' z' #)is kiselin' i *'z' *il' su )#kus#& ust'n#vljen' sv#jstv'v#deni% #t#)in'+ Kiselinu se #)isiv'l# k'# tv'r k#j' u v#den#j #t#)ini i&' kise##kus1 #*#ji l'k&us u 0rven#1 neutr'lizir' *'ze i sl+ Tv'r je )r#,l'2en' *'z#& 'k# j#j

je v#den' #t#)in' i&'l' #)#r #kus1 )r#&ijenil' *#ju l'k&us' u dr#1neutr'lizir'l' kiseline i sl+ Us)#redn# s r'zv#je& )##)enj' #d v'.n#sti z' strukturutv'ri1 zn'nstveni0i su tr','li z' vez#& iz&e/u kiseli% i *'zni% sv#jst'v' te struktures)#jev' k#ji )#k'zuju t' sv#jstv'+

3 L'v#'zje#v' de4ini0ij'5rvu n'u(nu de4ini0iju kiseline d'# je 4r'n0uski %e&i('r nt#'n L'v#'zje u 67III veku+

L'v#zje#v )i#nirski r'd n' siste&'tiz'0iji d#t'd'2nji% %e&ijski% s'zn'nj' #*u%v'ti# je i r'dn' kl'si4ik'0iji jedinjenj' i us)#st'vlj'nju %e&ijski% z'k#nit#sti+ Me/uti&1 nje,#v' zn'nj' #kiselin'&' *il' su #,r'ni(en' n' d# t'd' )#zn'te kiseline1 )rete.n# j'ke kiseline s'#ksid'0i#ni& sv#jstvi&'1 d#k struktur' %'l#,en#v#d#ni(ni% kiselin' u t# vre&e nije *il'

)#zn't'+ U t#& s&islu1 L'v#'zje je d'# de4ini0iju kiselin' usk# )#vez'nu s' nji%#vi&s'dr.'nje& kise#nik' # se*i+ 8t' vi2e1 n'ziv k#ji je #n d'# kise#niku )#ti(e #d ,r(ke re(i9onaj koji gradi kiseline+

Otkrie& %'l#,eni% ele&en't' u 67III i 6I6 veku1 k'# i d#k'z ser ;'&4rij'


4/18

3 rr%enius#v )#j'& kiseline i *'ze

Kiseline1 *'ze i s#li F'r'd'= je >?@A+ svrst'# u elektr#lite+ Justus v#n Lie*i,)ret)#st'vi# je >?@?+ d' su kiseline s)#jevi k#je s'dr.e v#dik k#je, je ,ue

z'&ijeniti s &et'l#&+ Ul#,u v#de k'# j#nizir'jue, #t')'l' #*r'zl#.i# je Sv'nterr%enius u sv#j#j te#riji elektr#liti(ke dis#0ij'0ije >??A+ k#j' je d#vel' d# #)is'kiselin' i *'z' s )#u i#n' k#ji se izv#de iz v#de+ !' rr%enius#v# &nijenje#dlu(n# se z'uze# i d'lje ,' r'zvij'# il%el& OstC'ld+U d#*' rr%enius' r'zlik' iz&e/u i#nski% i k#v'lentni% s)#jev' nije *il'

j'sn'1 ' )rir#d' v#dik#v#, i#n' ;D"'$ nije *il' s%v'tljiv'+ !*#, t#,' je v#denisiste& "ili rr%enius#v# )#i&'nje$ k#ji #)isuju )#n'2'nje kiselin' i *'z' &ijenj'nkr#z )#vijest+ 5re&' suvre&en#j de4ini0iji kiselin' je tv'r k#j' i#nizir' u v#den#j#t#)ini uz stv'r'nje %idr'tizir'n#, v#dik#v#, i#n' ;D"'$+ B'z' je tv'r t#)ljiv' uv#di k#j' s'dr.i %idr#ksidni i#n+ N'k#n #t')'nj' u v#di )#st#je %idr'tizir'ni%idr#ksilni i#ni1 O;%"'$+ J'k#st kiseline #dn#sn# *'ze #dre/en' je k#n0entr'0ij#&

;D"'$ #dn#sn# O;%"'$ u #t#)ini kiseline #dn#sn# *'ze+Neutr'liz'0ij' se .e )redst'viti izr'z#&:

;D"'$ D O;%"'$ ;HO


5/18

n',l'sk' n' v#du i re'k0ije u v#deni& #t#)in'&'+ 5#t#nji #)isi su #)eniti1 slu.eus)#red*i vi2e re'k0ij' i )ri&jenjivi su n' re'k0ije u nev#deni& sredin'&'+

3 Siste& #t')'l'

N' v#di ute&eljen' n'(el' rr%enius#v' )#j&' kiselin' i *'z' ,u se isk#ristiti z'#*lik#v'nje kiselinsk#-*'zni% s%e&' z' &n#,' #t')'l'+ U siste&u #t')'l' "druk(ije,#d v#de$ kiselin' je tv'r k#j' )r#izv#di k'ti#ne k'r'kteristi(ne z' #t')'l#1 ' *'z'tv'r k#j' )r#izv#di 'ni#ne k'r'kteristi(ne z' ist# #t')'l#+ Re'k0ij#& kiseline i *'zed#l'zi d# neutr'liz'0ije )ri (e&u1 k'# jed'n #d )r#duk't'1 n'st'je #t')'l#+ R'zvijenisu &n#,i siste&i #t')'l' %)ristu) ute&eljen n' v#di s' je jed'n izdv#jeni sistet')'l'+Od svi% dru,i% siste&'1 #si& v#den#,1 n'jvi2e je istr'.iv'n siste& ute&eljenn' 'nij'ku+ Sv#jstv' tekue, 'nij'k' "t.v. %@@1A $ n')'dn# )#dsje'ju n'

#n' v#de+ 5#l'rne lekule 'nij'k' udru.uju se v#dik#vi& vez'&' u tekue&'nij'ku+ Od'tle slijedi d' e tekui 'nij'k *iti izvrsn# #t')'l# z' i#nske i

)#l'rne s)#jeve te e slu.iti i k'# i#nizir'jui ',ens z' elektr#lite+ Mn#,i s)#jevistv'r'ju amonijate k#ji su 'n'l#,ni hidratima ")ri&jeri0e B'BrH? N;@1 'lH N;@$1 'i#ni su s#lv'tir'ni u #t#)in'&' tekue, 'nij'k' P)ri&jeri0e ,"N;@$HD ir"N;@$@DQ+


6/18

HN;ADD N;H%'H N;@!' )r'enje kiselinsk#-*'zni% re'k0ij' u tekue& 'nij'ku ,u seu)#tre*iti indik't#ri+ 5ri&jeri0e1 4en#l4t'lein je 0rven u #t#)ini k'lijev#, '&id'1KN;H u tekue& 'nij'ku1 ' #*ez*#ji se n'k#n d#d'tk' ste%i#&etrijske k#li(ine'nijev#, kl#rid'+ 5#red sudjel#v'nj' u neutr'liz'0ijski& re'k0ij'&'1 'nijev i#n

se u tekue& 'nij'ku )#dvr,'v' dru,i& re'k0ij'&' 'n'l#,ni& re'k0ij'&'%idr#nijev#, i#n' u v#di+ 5ri&jeri0e1 &et'li )#)ut n'trij' re',ir'ju s 'nijevi&i#n#& uz #sl#*'/'nje v#dik'+

H N'"s$D H N;AD H N'D D ;H",$D H N;@"l$Re'k0ije '&idn#, i#n' 'n'l#,ne su #ni&' %idr#ksidn#, i#n'+

!n"O;$H"s$D H O;% !n"O;$AH%

!n"N;H$H"s$D H N;H% !n"N;H$AH%

;,HD D H O;% ;,O"s$D ;O@ ;,HD D N;H% ;,@NH"s$D A N;@

Mn#,' sv#jstv' i re'k0ije s)#jev' k#ji )ri)'d'ju 'nij'k#v#& siste&u

)redvi/en' su i d#veden' u vezu us)#red*#& s *#lje )#zn't#& %e&ij#& v#den#,siste&'+ U *iti1 istr'.iv'nj' r'zli(iti% siste&' #t')'l' )#ve'l' su uvelik# n'2'zn'nj' # re'k0ij'&' k#je se z*iv'ju u nev#deni& #t')'li&'+

3 Brnsted-L#Cr=ev )#j'& kiselin' i *'z'

G#dine >H@+ J#%'nnes Br#nsted i T%#&'s L#Cre= )redl#.ili su ne#visn# jed'n #ddru,#, 2iri )#j'& kiselin' i *'z'+ 5re&' Br#nsted-L#Cre=ev#j de4ini0iji kiselin' jetv'r k#j' .e d#nir'ti )r#t#n1 ' *'z' tv'r k#j' .e )r#t#n 'k0e)tir'ti+ N' t'j

n'(in re'k0ij' kiseline s *'z#& s'st#ji se #d )rijen#s' )r#t#n' s kiseline n' *'zu+ T#je jedin' k'r'kteristi(n' re'k0ij' #vi% tv'ri kiselin' i *'z' k'd' se )ri&ijenjujeBr#nsted-L#Cre=ev )ristu)+ K'snije e se vidjeti d' su #v#& kl'si4ik'0ij#*u%v'ene *r#jne re'k0ije+Ot')'nje 'nij'k' u v#di .e se )rik'z'ti sljede#& jedn'd.*#&:

;HO D N;@&N;AD D O;%U re'k0iji1 k'k# je n')is'n'1 v#d' je kiselin' k#j' #sl#*'/' )r#t#n z' *'zu 'nij'k+5re&d' je is%#dn' #t#)in' 'lk'ln'1 &jerenje )r#v#dn#sti i v'nt ;#44#v#,k#e4i0ijent'1 i)#k'zuje d' je i#niz'0ij' ne)#t)un'+ N'd'lje1 z'lu.i li se #t#)in''nijeve s#li j'k#& lu.in#&1 #sl#*#dit e se )lin#viti 'nij'k+ !*#, t#,' je,#rnj' re'k0ij' )#vr'tn' te siste& )#st#ji u r'vn#te.i+

Skl'dn# Br#nsted-L#Cre=ev#& )ristu)u1 kiseline i *'ze ,u *itilekule1 'li i i#ni+ U ,#rnj#j1 )#vr'tn#j re'k0iji i#n N;AD slu.i k'# kiselin'1 ' i#nO;%je *'z' *udui d' jedn'd.*'1 (it'n' s desn' u lijev#1 )#k'zuje d' N;AD#sl#*'/' )r#t#n i#nu O;%+ Slijedi d' su u #vu Br#nsted#vu kiselinsk#-*'znure'k0iju uklju(ene dvije kiseline ";HO i N;AD$ i dvije *'ze "O;%i N;@$ %re'k0ij' jez')r'v# n'tje0'je dviju *'z' z' )r#t#n#&+B'z' N;@)ri&i )r#t#n i #ri t#& stv'r' kiselinu N;AD1 ' kiselin' N;AD n'k#n,u*itk' )r#t#n' stv'r' )r#t#n N;@+ T'k# se kiselinsk#-*'zni )'r1 k#ji je )#vez'n

)ri&itk#& #dn#sn# ,u*itk#& )r#t#n'1 n'ziv' konjugiranim)'r#& %N;ADjek#nju,ir'n' kiselin' *'ze N;@1 ' N;@je k#nju,ir'n' *'z' kiseline N;AD+ N' sli('nn'(in1 kiselin' ;HO i *'z' O;%)redst'vlj'ju dru,i k#nju,ir'ni )'r u )ret%#dn#jre'k0iji+ K#nju,ir'ni kiselinsk#-*'zni )'r#vi ,u se )rik'z'ti )ri&jerenizn'(iv'nje&:


7/18

K>BHKHB>;HO D N;@ &N;AD D O;%

5#st#je &n#,e lekule i i#ni k#ji djeluje k'# kiselin' u #dre/eni&re'k0ij'&'1 ' k'# *'ze u dru,i& re'k0ij'&' %t'kve s)e0ije n'ziv'ju se'&4i)r#ti(ni&+ 5ri&jeri0e1 u re'k0iji s 'nij'k#&1 v#d' se )#n'2' k'# kiselin'

"k#nu,ir'n' *'z'1 O;%$+ U re'k0iji s #0ten#& kiselin#& v#d' je *'z' "k#nju,ir'n'kiselin' 1 ;@OD$+K>BHKHB>

;@OO; D ;HO &;@OD D ;@OO%Sli(n#1 N;@)#n'2' se k'# *'z' "k#nju,ir'n' kiselin'1 N;AD$ u sv#j#j re'k0iji sv#d#&+ U re'k0iji %idridn#, i#n'1 ;%s tekui& 'nij'k'1 'nij'k N;@)#n'2' sek'# kiselin' "k#nju,ir'n' *'z'1 N;H%$+

K>BHKHB>N;@ D ;% ;H D N;H%

Neke #d '&4i)r#ti(ni% tv'ri n'vedene su u sljede#j t'*eli:

Tabela 2:Neke amfiprotine tvari

Neutr'liz'0ijske re'k0ije rr%enius#v#, siste&' i #dre/eni% siste&' #t')'l',u se st#,' #*j'sniti s )#u Br#nsted#vi% de4ini0ij'+ T'kve neutr'liz'0ije su

#*i(ne kiselinsk#-*'zne re'k0ije iz&e/u k#nju,ir'ne kiseline i k#nju,ir'ne *'ze'&4i)r#ti(n#, #t')'l'+ T'k#K>BHKHB>

;@OD D O;%&;HO D ;HON;AD D N;H%&N;@ D N;@

3 J'k#st Brnsted-L#Cr=evi% kiselin' i *'z'

5re&' Br#nstedu j'k#st kiseline #dre/uje njen' te.nj' k' d#nir'nju )r#t#n'1 d#k je

j'k#st *'ze #visn' # njen#j te.nji k' )reuzi&'nju )r#t#n'+Re'k0ij'


8/18

K>BHKHB>;l D ;HO ;@OD D l%#dvij' se *itn# d# z'vr2etk' %s lijev' u desn#+ !*#, t#,'1 tre*' z'klju(iti d' je ;l

j'(' kiselin' #d ;@OD*udui d' i&' veu skl#n#st k' #t)u2t'nju )r#t#n'1 'r'vn#te.' je )#&'knut' u desn#+ 5#red t#,'1 #(it# je d' je ;HO j'(' *'z' #d l%

*udui d' u n'tje0'nju z' )r#t#ne lekule v#de us)ijev'ju z'dr.'ti )r'kti(ki sve)r#t#ne+ J'k' kiselin' ;l i&' sl'*u k#nju,ir'nu *'zu l%+J'k' kiselin' k#j' i&' veliku te.nju k' #t)u2t'nju )r#t#n' neiz#st'vn# jek#nju,ir'n' sl'*#j *'zi k#j' i&' sl'*# izr'.enu te.nju k' )reuzi&'nju i z'dr.'v'nju

)r#t#n'+ 5re&' t#&'1 2t# je j'(' kiselin' t# je sl'*ij' k#nju,ir'n' *'z'+ Sli(n#1 j'k'*'z' sn'.n# )rivl'(i )r#t#ne i neiz#st'vn# je k#nju,ir'n' sl'*#j kiselini k#j' r'd# ne#t)u2t' )r#t#ne+ 8t# je j'(' *'z' t# je sl'*ij' njen' k#nju,ir'n' kiselin'+O0ten' kiselin' u >1 M v#den#j #t#)ini i#nizir'n' je 1AHV )ri H R'vn#te.'

K>BHKHB>;@OO; D ;HO ;@OD D ;@OO%

)#&'knut' je u lijev#+ !' jedn'd.*u se k'.e d' )redst'vlj' n'tje0'nje iz&e/u *'ze1'0et'tn#, i#n' i lekul' v#de z' )r#t#n#&+ 5#l#.'j r'vn#te.e )#k'zuje d' je'0et'tni i#n1 ;@OO%j'(' *'z' #d v#de %u r'vn#te.i vi2e )r#t#n' stv'r' lekule;@OO; ne,# i#ne ;@OD+ T'k#/er1 .e se z'klju(iti d' je ;@ODj'(' kiselin' #d;@OO; jer u r'vn#te.i vi2e i#n' ;@OD ne,# lekul' ;@OO; #t)u2t'

)r#t#ne+ U #v#& )ri&jeru )#n#v# se u#('v' d' je j'(' kiselin' ;@OD k#nju,ir'n'sl'#j *'zi ;HO1 ' j'(' *'z' ;@OO%k#nju,ir'n' sl'*ij#j kielini ;@OO;+Iz )ret%#dn#, slijedi d#d'tni z'klju('k+ U d'n#j re'k0iji )#l#.'j r'vn#te.e

)#,#duje stv'r'nje sl'*ije kiseline i sl'*ije *'ze+ T'k#1 u re'k0iji ;l i ;HOr'vn#te.ne k#n0entr'0ije ;@OD i l%"slabije kiseline1 #dn#sn# *'ze$ su visoke1 d#k suu #t#)ini #0tene kiseline r'vn#te.ne k#n0entr'0ije ;@OD i ;@OO%"jae kiseline1#dn#sn# *'ze$ su niske+Tre*' ist'knuti d' Br#nsted#v )ristu) )redst'vlj' )r#2irenje rr%enius#v'

)ristu)'+ 5re&' rr%enius#v#j s%e&i j'ke kiseline1 k'# 2t# je ;l su j'ki elektr#liti %#ne su u *iti i#nizir'ne >V u v#deni& #t#)in'&' i stv'r'ju #t#)ine s r'z&jern#vis#ki& k#n0entr'0ij'&' i#n' ;@OD+ 5re&' rr%eniusu1 sl'*e kiseline )#)ut #0tenesl'*i su elektr#liti %#ne su ne)#t)un# i#nizir'ne u v#dni& #t#)in'&' i stv'r'ju#t#)ine s r'z&jern# niski& k#n0entr'0ij'&' ;@OD+ 5re&d' Br#nsted#v siste&svrst'v' &n#,# vi2e tv'ri u kiseline1 s)#jevi k#ji se s&'tr'ju kiselin'&' )re&'rr%enius#v#& #)isu t'k#/er su kiseline )re&' Br#nsted#vu )ristu)u1 tj+ #ne sud#n#ri )r#t#n'+

5re&' Br#nstedu1 kiseline su tv'ri k#je i&'ju s)#s#*n#st d#nir'ti )r#t#ne*'zi+ k# se v#d' k#risti k'# re4erentn' *'z' kiselinsk' j'k#st rr%enius#v#,v#den#, )ristu)' .e se #*r'zl#.iti s )#u Br#nsted#v#, )#i&'nj'+ T'k#1 j'kerr%enius#ve kiseline su #ni s)#jevi k#je su j'(e kiseline #d ;@OD1 d#k su sl'*err%enius#ve kiseline #ni s)#jevi k#ji su sl'*ije kiseline #d ;@OD+

O(it# d' n' kiselinsku j'k#st utje(e #t')'l# v#d'+ Kiseline k#je su j'(e #d;@OD*it# su )#t)un# i#nizir'ne u v#den#j #t#)ini+;lOA D ;HO ;@OD D lOA%;l D ;HO ;@OD D l%;NO@ D ;HO ;@OD D NO@%

7#dene #t#)ine ;lOA1 ;l i ;NO@ iste k#n0entr'0ije *it e iste kiselinskej'k#sti+ Kisel' sv#jstv' #t#)in' #vise # i#ni&' ;@OD k#je )r#izv#de s)#jevi u


9/18

ekviv'lentn#j k#li(ini u sv#j#j re'k0iji s v#d#&+ !' v#du se k'.e d' i&'izjedn'('v'jui u(in'k n' kiseline j'(e #d ;@OD+ N'jj'(' kiselin' k#j' .e )#st#j'tiu v#den#j #t#)ini je k#nju,ir'n' kiselin' v#de1 ;@OD+ Kiseline k#je su sl'*ije #d;@OD nisu izjedn'(ene s v#d#&+ T'k# ;@OO;1 ;@5OA1 ;NOH1 ;HS i dru,e sl'*ekiseline )#k'zuju veliku r'zn#lik#st u nji%#v#& stu)nju i#niz'0ije %d#se, d# k#je,

stv'r'ju ;@OD u sv#ji& re'k0ij'&' s v#d#&+Izjedn'('v'jui u(in'k .e se #)'ziti i z' dru,' #t')'l' #si& v#de+ N'jj'('kiselin' u #t#)ini tekue, 'nij'k' je k#nju,ir'n' kiselin' 'nij'k'1 N;AD+O0ten' kiselin' u #t#)ini tekue, 'nij'k' je *itn# )#t)un# i#nizir'n' *udui d' je;@OO; j'(' kiselin' #d N;AD+;@OO; D N;@N;AD D ;@OO%


10/18

3 ;idr#liz'

Re'k0ije i#n' s v#d#& u k#ji&' n'st'ju *il# ;@OD ili O;%i#ni n'ziv' se hidroliza+T'kve su re'k0ije Br#nsted-L#Cre=eve kiselinsk#-*'zne re'k0ije+ ni#ni k#ji se u

v#den#j #t#)ini )#n'2'ju k'# *'ze %idr#lizir'ju se n' n'(in:;HO D B%&;B D O;%U #v#j se re'k0iji v#d' )#n'2' k'# kiselin'1 ' )r#t#n se )ren'2' n' 'ni#n+


11/18

5;AD D ;HO ;@OD D 5;@Met'lni k'ti#ni %idr'tizir'ni su u v#dn#j #t#)ini1 ' neki #d #vi%%idr'tizir'ni% k'ti#n' %idr#lizir'ju+ 5ri&jeri0e1 #t#)ine 'lu&inijev#, kl#rid'10ink#v#, kl#rid' i .eljez#v#,"III$ kl#rid' kisele su z*#, %idr#lize k'ti#n'+ ;idr#liz'%idr'tizir'n#, 0ink#v#, i#n' .e se )rik'z'ti jedn'd.*#&+

!n";HO$HD D ;HO &;@OD D !n";HO$"O;$DU )r#0esu %idr#lize %eks'kv'0ink#v#,"II$ i#n'1 i#n P!n";HO$QHD djeluje k'# kiselin'i d#nir' )r#t#n v#di k#j' se )#n'2' k'# *'z'+ M#lekul' v#de k##rdinir'n' n' i#n!nHD i&' )#j'('nu kisel#st+ 7eze O%; #sl'*ile su z*#, )re&je2t'nj' elektr#n'

)re&' )#zitivn# n'*ijen#& &et'ln#& 't#&u+ N' t'j n'(in lekule k##rdinir'nev#de ,u #t)ustiti )r#t#n te se )#n'2'ju k'# Br#nsted#ve kiseline+

O)enit#1 &'li k'ti#ni vis#k#, )#zitivn#, n'*#j' stv'r'ju %idr'tne s)e0ijek#je se u %idr#liti(ki& re'k0ij'&' )#n'2'ju k'# Br#nsted#ve kiseline+ K'ti#ni &et'l'I+ "I+ $ i II+ "II+ $ sku)ine i&'ju niski n'*#j i r'z&jern# su veliki %%idr'tne s)e0ije#vi% i#n' ne )#k'zuju kisel#st te ne %idr#lizir'ju+

&4i)r#ti(n' )rir#d' neki% %idr#ksid'1 )ri&jeri0e 0ink#v#, i 'lu&inijev#,1.e se #*j'sniti s )#u Br#nsted-L#Cr=eve te#rije+ Ove tv'ri k#je in'(e nisut#)ljive u v#di #t')'ju se k'k# u kiseli& t'k# i u 'lk'lni& #t#)in'&'+ Sv#jstven're'k0ij' u kiselini .e se )rik'z'ti s:;@OD D !n"O;$H";HO$A"s$ &!n"O;$";HO$D"'$ D ;HO5r#t#n je )renesen s ;@OD n' %idr'tizir'ni %idr#ksid k#ji se )#n'2' k'# *'z'+K##rdinir'n' sku)in' O; 0ink#v#, k#&)leks' )ri%v'' )r#t#n i )retv'r' se uk##rdinir'nu v#du+


12/18

!'&isle se %idridi du2ik' kisik' i 4lu#r'+ Elekr#ne,'tivn#st ele&en't'dru,e )eri#de )#ve'v' se u s&jeru:

N Y O Y F' kiselinsk' j'k#st %idrid' )#ve'v' se u ist#& nizu

N;@ Y ;HO Y ;F7#den' #t#)in' 'nij'k' je *'zi(n'+N;@",$ D ;HO &;@OD "'$ D O;%"'$7#d' dis#0ir' u vrl# &'l#& #)se,u i stv'r' izni&n# niske k#n0entr'0ijek'k# ;@OD"'$ t'k# i O;%"'$+;HO D ;HO &;@OD"'$ D O;%"'$7#den' #t#)in' 4lu#r#v#dik' je kisel'+;F",$ D ;HO &;@OD"'$ D F%"'$Elektr#ne,'tivn#st 'n'l#,ni% ele&en't' tree )eri#de #)'d' isti&s&jer#&+5 Y S Y l

Kiselinsk' j'k#st %idrid' #vi% ele&en't' )#ve'v' se u ist#& )r'v0u+F#s4in1 5;@ ne re',ir' s v#d#&1 su&)#r#v#dik1 ;HS"'$ sl'*' je kiselin'1d#k je kl#r#v#dik1 ;l"'$ j'k' kiselin'+5;@ Y ;HS Y ;l

*+Hidridi elemenata skupine+ Kisel#st %idrid' ele&en't' sku)ine )#ve'v' s)#r'st#& veli(ine 't#&'+ !'&isle se dv' niz' %idrid' ele&en't' i t# #ni%67I+ i 67II+ sku)ine+;HO Y ;HS Y ;HSe Y ;HTe;F Y ;l Y ;Br Y ;I>Ov'j je )#red'k #*r't'n #d #n#,' k#ji vrijedi z' )r#&jenu kisel#stiute&eljenu n' elektr#ne,'tivn#sti+ 5rvi %idrid u sv'k#& nizu je n'jsl'*ij'kiselin' ";HO i ;F$1 ' n'st'li su iz n'jelektr#ne,'tivniji% ele&en't'+ ;l1 ;Br i ;I u v#den#j su #t#)ini u *iti )#t)un# dis#0ir'ni+

n'dvl'd'ti u(in'k elektr#ne,'tivn#sti+ 5r#t#n se &n#,# l'k2e ukl'nj' iz%idrid' u k#je& je v#dik s)#jen s vei& 't#&+Us)#rede li se %idridi ele&en't' )eri#de1 &'l' r'zlik' u veli(ini 't#&'n' k#je, je vez'n v#dik nev'.n' je+ 7eli(in' t#, 't#&'1 &e/uti&1 )#st'jevrl# v'.n' k'd' se us)#rede %idridi sku)ine+ t#&ni )#lu&jer (l'n'sku)ine )#ve'v' se izr'zit# #d n'jl'k2e, d# n'jte.e, ele&ent'+ Flu#r#v't#&ni )#lu&jer izn#si > )& d#k )#lu&jer 't#&' j#d' izn#si >@@ )&+ Ut#& nizu 4lu#r#v#dik je n'jsl'*ij'1 ' j#d#v#dik n'jj'(' kiselin'+HR'ztri %idride u,ljik'1 su&)#r' i j#d'+ Elektr#ne,'tivn#sti ti%ele&en't'1 k#ji )ri)'d'ju r'zli(iti& sku)in'&'1 vrl# su sli(ne i kreu se#k# H1+ t#&ni )#lu&jer u,ljik' je 1 )&1 su&)#r' >@ )& i j#d' >@@

)&+ 5#st#ji izr'zit# )#ve'nje kisel#sti %idrid' ti% ele&en't' s )#r'st#&veli(ine 1 S i I+ Met'n1 ;A ne #t')' se u v#di i u n#r&'lni& re'k0ij'&'ne .e #t)ustiti )r#t#n1 su&)#r#v#dik1 ;HS je sl'*' kiselin'1 '

j#d#v#dik1 ;I j'k' je kiselin'+

H+ Oksokiseline. Oks#kiseline s)#jevi su k#ji se ,u izvesti iz #)e 4#r&ule;%O%6


13/18

U sv'k#& #d ti% s)#jev' v#dik#v je 't#& vez'n n' kisik#v 't#& "tzv+ kiseli v#dik#v't#&$ k#je,' je )#lu&jer u t#j vrsti s)#j' *itn# isti+ Klju( kisel#sti #ks#kiselin' le.ist#,' u elektr#ne,'tivn#sti 't#&' 6+R'di li se # &et'ln#& 't#&u niske elektr#ne,'tivn#sti elektr#nski )'r iz vezeO%6 )ri)'d't e u )#t)un#sti kisik#v#& 't#&u vis#ke elektr#ne,'tivn#sti+ S

#*zir#& d' se #vdje 4#r&'ln# r'di # i#nsk#j vezi1 s)#j e *iti i#nski %idr#ksid *'z'+5ri&jeri0e1 n'trijev %idr#ksid s)'d' u k'te,#riju ti% s)#jev' #si& 2t# &u se 4#r&ul'1sukl'dn# v'.ei& )r'vili&'1 )i2e N'O; "(N'DO;)$1 ' ne ;ON'+U k#lik# je 't#& 61 't#& ne&et'l' vis#ke elektr#ne,'tivn#sti st'nje sestu*#k#& &ijenj'+ 7ez' O%6 *it e j'k' k#v'lentn' vez'+ Bez #*zir' n' vis#kuelektr#ne,'tivn#st kisik#v#, 't#&'1 't#& 6 s&'njit e elektr#nsku ,ust#u n'kisik#v#& 't#&u )#vl'(ei elektr#ne iz k#v'lentne veze )re&' se*i+ Ov'j e seu(in'k #sjetiti n' vezi ;%O k#j' e )#st'ti vrl# )#l'rn' z*#, )rir#dne te.nje kisik'd' )#&'kne elektr#nski )'r veze 2t# vi2e k' se*i+


14/18

)#ve'v'ju se u ist#& s&jeru z*#, (e,' se sv'ki )#jedini .e isk#ristiti z'#*r'zl#.enje )#ve'nj' kisel#sti u nizu s lijev' u desn#+;Ol ;OlO ;OlOH ;OlO@F#r&'lni n'*#j l >D HD @DOksid'0ijski *r#j l DI DIII D7 D7IIMe/uti&1 u neki& slu('jevi&' #ksid'0ijski *r#j nije )#uzd'ni )#k'z'telj

)#r'st' kiselinske j'k#sti te se r' )ri*jei k#ri2tenju 4#r&'ln#, n'*#j'+ 5ri&jeri0e1#ks#kiseline 4#s4#r' sve su #dred' sl'*e kiseline #t)rilike iste j'k#sti+;";H5OH$ ;H";5O@$ ;@"5OA$@F#r&'lni n'*#j 5 >D >D >DOksid'0ijski *r#j 5 DI DIII D7Bil# k'kv' )redvi/'nj' ute&eljen' n' #ksid'0ijsk#& *r#ju nisu #)r'vd'n'+Kiselinsku j'k#st #ve vrste s)#jev' .e se us)#re/iv'ti *r#j'nje& kisik#vi%'t#&' vez'ni% n' 61 isklju(ujui #n#,' n' k#je, je vez'n v#dik+ O)enit#1 j'k#stikiselin' k#je i&'ju #)u 4#r&ulu";O$m6On,u se us)#re/iv'ti n' te&elju vrijedn#sti n+

'+ k# je n kiselin' je vrlo slaba+ 5ri&jeri0e: ;Ol1 ";O$@B*+ k# je n > kiselin' jeslaba+ 5ri&jeri0e: ;OlO ;ONO1 ";O$HSO1 ";O$@5O0+ k# je n H kiselin' jejaka+ 5ri&jeri0e: ;OlOH1 ;ONOH1 ";O$HSOHd+ k# je n @ kiselin' je vrlo jaka+ 5ri&jeri0e: ;OlO@1 ;OIO@5rvi )r#t#n sv'ke kiseline k#j' )ri)'d' u )#sljednje dvije k'te,#rije "n H i @$ u *iti

je )#t)un# dis#0ir'n u v#den#j #t#)ini+ R'zlik' iz&e/u dviju )#sljednji% sku)in')ri&ijenjuje se n' dis#0ij'0iju u nev#deni& #t')'li&'+U(in'k #dvl'(enj' elektr#nske ,ust#e #d str'ne #dre/eni% sku)ine t'k#/er

je u#(ljiv i u #r,'nski& kiselin'&'+ Nijed'n v#dik#v 't#& etiln#, 'lk#%#l'1;@;HO; u v#den#j #t#)ini ne .e se dis#0ir'ti+

Su)stituir'ju li se dv' &etilensk' v#dik' u et'n#lu kisik#vi& 't#&+

3 LeCis#v )#j'& kiseline i *'ze

U z*ilji Br#nsted-L#Cr=ev# kiselinsk#-*'zn# )#i&'nje u&n#,#&e )r#2iruje )#j'&

*'ze u #dn#su n' rr%enius#v vodeni)ristu)1 #*u%v'' zn'tn# vei *r#j tv'ri )#d)#j& *'ze u #dn#su n' tv'ri k#je1 )re&' de4ini0iji1 ,u *iti kiseline+ U


15/18

Br#nsted-L#Cr=ev#& siste&u *'z' je lekul' ili i#n k#j' )#sjeduje ne)#dijeljenielektr#nski )'r k#ji& .e )rivui i z'dr.'ti )r#t#n1 d#k je kiselin' tv'r k#j' .e

*'zu #)skr*iti )r#t#n#&+ k# lekul' ili i#n .e dijeliti elektr#nski )'r s)r#t#n#&1 #ni t# ist# ,u u(initi t'k#/er i s dru,i& tv'ri&'+Gil*ert N+ LeCis )ret)#st'vi# je &n#,# 2iri1 #)enitiji )#j'& kiseline i *'ze

k#ji u )#t)un#sti #sl#*'/' kiselinsk#-*'zne )#j've # )r#t#nu+ I'k# je LeCis sv#jute#riju )ret)#st'vi# j#2 >H@+ u(ini# je vrl# &'l# n' njen#& r'zv#ju sve d# >@?+LeCis je bazu #)is'# k'# tv'r k#j' i&' ne)#dijeljeni elektr#nski )'r s k#ji& .estv#riti k#v'lentnu vezu s 't#&1 lekul#& ili i#n#&+ Kiselinaje tv'r k#j' .esudjel#v'ti u stv'r'nju k#v'lentne veze )ri%v''nje& ne)#dijeljen#, elektr#nsk#,

)'r' *'ze+ LeCis#vi& kiselinsk#-*'zni& )#i&'nje& n',l's'k je )#&'knut s)r#t#n' n' elektr#nski )'r i stv'r'nje k#v'letne veze+5ri&jer kiselinsk#-*'zne re'k0ije k#j' se ne .e )r#tu&'(iti *il# k#ji&dru,i& kiselinsk#-*'zni& k#n0e)t#& je re'k0ij':

Mn#,e LeCis#ve kiseline i *'ze #ve vrste ,u se titrir'ti jedn' s dru,#& uz

)#,#dne indik't#re n' n'(in k'k# se tr'di0i#n'ln# titrir'ju kiseline *'z'&' i#*r'tn# u 'n'liti(k#j %e&iji+Tv'ri k#je su *'ze u Br#nsted-L#Cr=ev#& siste&u t'k#/er su *'ze i )re&'LeCis#v#& )#i&'nju+ Me/uti&1 LeCis#vi& #)is#& )#j&' kiseline zn'tn# se

)r#2iruje *r#j tv'ri k#je se ,u svrst'ti u kiseline+ LeCis#v' kiselin' r' i&'ti)r'znu )#dljusku k#j' je s)#s#*n' )ri&iti elektr#nski )'r *'ze+ 5r#t#n je s'jed'n )ri&jer LeCis#ve kiseline+LeCis#ve kiseline uklju(uju lekule ili 't#&e k#ji ne&'ju #ktet1 ne&'ju#s'& elektr#n' u v'len0ijsk#j #v#jni0i+

LeCis#ve kiseline i *'ze ,u *iti 't#&i1 lekule ili i#ni

lu&inijv kl#rid1 i'k# re',ir' k'# ll@1 u *iti je di&ern' lekul'1 lHl+Stv'r'nje di&erne lekule .e se )r#&'tr'ti kr#z LeCis#vu kiselinsk#-*'znure'k0iju dviju lekul'+ 5# jed'n kl#r#v 't#& sv'ke lekule ll@ donirajed'n #d

sv#j' tri ne)#dijeljen' elektr#nsk' )'r' 'lu&inijev#& 't#&u susjedne lekule k#ji)#sjeduje s' 2est elektr#n'+ Sv'ki 'lu&inijev 't#& akceptira elektr#nski )'r kl#r'


16/18

susjedne lekule1 )ri (e&u #*' )#sti.u #ktetnu elektr#nsku k#n4i,ur'0iju+1 + M#n#&erne i di&erne jedinke *itn# se r'zlikuju )#,r'/i %d#k je sruktur' n#&er' dv#di&enzijsk'1 #*lik' tr#kut'1 stere#%e&ijudi&erne lekule #dre/ujesp@ %i*ridiz'0ij' 't#&' 'lu&inij'+

Mn#,i jedn#st'vni k'ti#ni )#n'2'ju se k'# LeCs#ve kiseline+ 5ri&jeri0e:uHD D A :N;@ Pu":N;@$AQHDFe@D D :(N:% PFe":(N:$Q@%

Mn#,i &et'lni 't#&i )#n'2'ju se k'# kiseline )ri stv'r'nju s)#jev' )#n'ti% k'#k'r*#nili+ 7rl# (est# #ni n'st'ju izr'vn# iz &et'l' i u,lji(n#, n#ksid' )ri *l',i&re'k0ijski& uvjeti&' k'# u slu('ju nikl#v#, tetr'k'*#nil' u k#je& je #ksid'0ijski

*r#j &et'l' :Ni D A :(O: Ni":(O:$A

S)#jevi k#ji su k'dri )r#2iriti sv#ju v'len0ijsku ljusku1 u re'k0ij'&' u k#ji&'ju )r#2iruju )#n'2'ju se k'# LeCis#ve kiseline+ 5ri&jeri su sljedei:

SnlA D H l% PSnlQH%SiFA D H F% PSiFQH%

5F D F% P5FQ%U )rve dvije LeCis#ve kiselinsk#-*'zne re'k0ije sredi2nji 't#&i1 Sn i Si )r#2irujusv#ju v'len0ijsku ljusku #d ? n' >H elektr#n' d#k u slu('ju 4#s4#r#v#, )ent'4lu#rid'4#s4#r#v 't#& )r#2iruje ljusku #d > n' >H elektr#n'+

!*#, )#st#j'nj' dv#struki% k#v'lentni% vez' u lekuli neki s)#jevi i&'jukisela &jest' "kisele 't#&e$ n' k#j' se ,u vez'ti dru,e s)e0ije d#nir'nje&elektr#nsk#, )'r'+ S)#&enut' se kisela &jest'1 kiseli 't#&i ,u s&'tr'ti &jesti&'s&'njene elektr#nske ,ust#e jer se jed'n njen di#1 k#ji "4#r&'ln#$ )ri)'d'sredi2nje& 't#&u )re&' k#je& je dv#struk' vez' us&jeren'1 )re&je2ten uvi2estruku vezu+Re'k0ije kre&en'1 SiOH s &et'lni& #ksidi&' #d,#v'r'ju re'k0ij'&' u,lji(n#,di#ksid' s #ksidni& i#n#&1 )re&d' k'k# kre&en t'k# i silik'ti "s)#jevi SiO@H%$stv'r'ju )#li&erne strukture+ Ove re'k0ije i&'ju veliku v'.n#st uvis#k#te&)er'turni& &et'lur,ijski& )r#0esi&' u k#ji&' se d#d'ju *'zi(ni #ksidik'k# *i se iz rude ukl#ni# kre&en u #*liku silik'tne tr#ske+ Mn#,i )r#0esi k#ji sek#riste u )r#izv#dnji st'kl'1 0e&ent' i ker'&ike uklju(uju re'k0ije *'ze1 OH%"iz

&et'lni% #ksid' i k'r*#n't'$ s kiseli& #ksidi&' ")#)ut SiOH1 lHO@ i BHO@$+rr%enius#ve i Br#nsted-L#Cr=eve kiselinsk#-*'zne ree'k0ije ,u se


17/18

#)is'ti s )#u LeCis#v#, )#i&'nj' uk#lik# se )r#t#n )ri%v'ti k'# LeCis#v'kiselin':

;D"'$ D O;%"'$ ;HOU #v#j re'k0iji Br#nsted#ve kiselin' .e se n'zv'ti sekundarnom LeCis#v#&kiselin#& *udui d' #n' slu.i z' #)skr*u primarne LeCis#ve kiseline )r#t#n#&+

B#lje #*j'2njenje je #n# k#ji&' se Br#nsted-L#Cr=eve kiselinsk#-*'zne re'k0ije)r#,l'se istiskiv'nji&' LeCis#ve *'ze+ Br#nsted#v' kiselin' .e se )risli(itik#&)leksu u k#je& je LeCis#v' kiselin' ")r#t#n$ ve s)#jen' s *'z#&+ Re'k0ijutre*' s',led'ti k'# istiskiv'nje #ve *'ze s dru,#&1 j'(#& *'z#&+

;@OD D O;% ;HO D ;HOU #v#j re'k0iji *'z' O;%istiskuje sl'*iju *'zu v#du iz njen#, s)#j' s kiselin#&1

)r#t#n#& u ;@OD+Sve Br#nsted-L#Cr=eve kiselinsk#-*'zne re'k0ije #d,#v'r'ju re'k0ij'&'istiskiv'nj' LeCis#vi% *'z'+

U re'k0iji:;l D ;HO ;@OD D l%

B'z' ;HO istiskuje sl'*iju *'zu l%+ B'z' d#nir' elektr#nski )'r jez,ri i st#,' sen'ziv' nukleofilom+A Re'k0ije istiskiv'nj' *'z' su re'k0ije nukleofilne zamjene+

Nukle#4ilne z'&jene ,u se n'i &e/u re'k0ij'&' k#je nisu Br#nsted-L#Cr=eve kiselinsk#-*'zne re'k0ije+ Stv'r'nje Pu"N;@$AQHD)ret%#dn# je isk#ri2ten#k'# )rik'z LeCis#ve kiselinsk#-*'zne re'k0ije+ Budui d' se #v' re'k0ij' z*iv' uv#den#j #t#)ini n'st'j'nje k#&)leks' is)r'vn# se .e #)is'ti k'# istiskiv'nje *'zev#de iz k#&)leks' Pu";HO$AQHDj'(#& *'z#& 'nij'k#&+Pu";HO$AQHD D A N;@ Pu"N;@$AQHD D A ;HOLeCis#ve kiseline )ri%v''ju elektr#nski )'r u re'k0iji s *'z#&+ One su st#,'elektrofili+ Istiskiv'nje kiseline ili elektrofilna zamjena nije t'k# u#*i('jen' k'#nukle#4iln' z'&jen' "istiskiv'ne *'ze$1 'li re'k0ije #v#, ti)' su )#zn'te+ 5ri&jeri0e1'k# se 4#z,en1 OlH)r#&'tr' k'# k#&*in'0ij' kiseline OlD i *'ze l%1 re'k0ij'OlH D ll@ OlD D llA%

je elektr#4iln# istiskiv'nje u k#je& kiselin' ll@ z'&jenjuje sl'*iju kiselinu OlD iznjen#, k#&)leks' s *'z#& l%Re'k0ij'

SeOlH D Bl@ SeOlD D BlA%.e se #)is'ti n' sli('n n'(in+


18/18

Liter'tur'

*t$+$relo-.chem.$m*.hr$ub#aitner$ca/20i/20anor-ans#a/20#emija0Kiseline/20i/20baze.$d*

111.1i#i$edia.or-
ftp://prelog.chem.pmf.hr/pub/kaitner/Opca%20i%20anorganska%20kemija/10_Kiseline%20i%20baze.pdfftp://prelog.chem.pmf.hr/pub/kaitner/Opca%20i%20anorganska%20kemija/10_Kiseline%20i%20baze.pdfhttp://www.wikipedia.org/http://www.wikipedia.org/ftp://prelog.chem.pmf.hr/pub/kaitner/Opca%20i%20anorganska%20kemija/10_Kiseline%20i%20baze.pdfftp://prelog.chem.pmf.hr/pub/kaitner/Opca%20i%20anorganska%20kemija/10_Kiseline%20i%20baze.pdf

Edina Alihodzic - kiseline i baze (2).docx

Documents

Transcript of Edina Alihodzic - kiseline i baze (2).docx