Μεηαζρεκαηίδνπζα θαη άηππε κάζεζε:

Γηεξεπλώληαο ζπγθιίζεηο θαη απνθιίζεηο κέζα από

ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο πεξίπηωζεο.

Βαζηιάθε Δηξήλε, Διιάδα

Γξ. Μαλνχζνπ Δπαγγειία, Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην, Διιάδα

Ληνλαξάθεο Αληψληνο, Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην, Διιάδα

Πεπίλητη: Η άηππε κάζεζε πξαγκαηνπνηείηαη ζε δηάθνξα πεξηβάιινληα, όπσο ζην ζπίηη, ζηελ εξγαζία ή αθόκα θαη κέζα από ηελ θαζεκεξηλή επηθνηλσλία κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ. Η δπλακηθή ηεο θαη ε ζεκαζία ηεο είλαη κεγάιε θαζώο ιεηηνπξγεί ζπζηεκαηηθά από

ηελ ώξα πνπ ν άλζξσπνο γελληέηαη θαη δε ζηακαηά πνηέ, ζπκβάιινληαο κε απηό ηνλ ηξόπν ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ο

άλζξσπνο δειαδή κέζα από ηηο άηππεο κνξθέο κάζεζεο, απνθηά κηα ζεηξά από δεμηόηεηεο θαη ηθαλόηεηεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή θαη καζεζηαθή ηνπ εμέιημε. Παξάιιεια όκσο ε άηππε κάζεζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ δεκηνπξγία ελαιιαθηηθώλ θαη

απνθιίλνπζσλ ηδεώλ γηα ηνλ θόζκν, ηελ θνηλσλία θαη ηε δσή, δηαησλίδνληαο ηε βία, ην δηαρσξηζκό, ηε κηζαιινδνμία θαη ηελ

εμνηθείσζε κε εηθόλεο ζαλάηνπ θαη εμαζιίσζεο. Σε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ αλαζεώξεζε ζθέςεσλ θαη ζηάζεσλ κέζα από ηε δηεξγαζία ηνπ θξηηηθνύ ζηνραζκνύ πάλσ ζηηο πεγέο πνπ πξνήιζαλ από ηελ άηππε

κάζεζε. Γπζηπρώο όκσο ην ειιεληθό εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα δε δίλεη ηδηαίηεξε ζεκαζία νύηε ζηηο άηππεο κνξθέο κάζεζεο νύηε ζηε

κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε γηαηί είηε ηηο αγλνεί είηε ηηο ππνηηκά, επεηδή από ηε κηα ηα απνηειέζκαηα ηνπο δελ είλαη άκεζα νξαηά θαη αμηνινγήζηκα θαη από ηελ άιιε επεηδή δελ εληάζζνληαη κέζα ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα. Σθνπόο ηνπ εξεπλεηηθνύ απηνύ άξζξνπ

είλαη κέζα από ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο πεξίπησζεο λα δηεξεπλεζνύλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο άηππεο θαη ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο

κάζεζεο θαη λα εμεηαζηνύλ νη δηαδηθαζίεο πνπ αθνινπζνύληαη γηα λα κειεηεζεί αλ ππάξρεη ζύγθιηζε θαη ππνζηήξημε ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ή απόθιηζε. Γηα ην ιόγν απηό πξαγκαηνπνηήζεθε κηα παξέκβαζε ζε καζεηέο ηεο ηξίηεο θαη πέκπηεο ηάμεο

ηνπ Γεκνηηθνύ Σρνιείνπ ηνπ Αγ. Γεκεηξίνπ. Από ηελ κειέηε πξνέθπςε όηη ηόζν ε άηππε όζν θαη ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε έρνπλ

θνηλή αθεηεξία: ην βίυμα. Η άηππε θαη ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε κπνξνύλ να ενιζσύζοςν ηην εκπαιδεςηική διαδικαζία. Η άηππε κάζεζε είλαη σαοηική θαη αππόβλεπηη, ελώ ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε είλαη οπγανυμένη.

Λέξειρ Κλειδιά: Άηππε κάζεζε, Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε, Παξάγνληεο κάζεζεο

Δηζαγωγή

κειέηε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο απνηειεί ζεκαληηθό ελδηαθέξνλ πνιιώλ

κειεηεηώλ θαη κε πνιιέο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο (Mezirow, Jarvis , Boud θ.ά.).

Τν εξώηεκα απηό εμειίζζεηαη θαη εκπινπηίδεηαη θαη κε πξόζζεηα εξωηήκαηα πνπ

αθνξνύλ ηα θίλεηξα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απνηειεζκαηηθήο κάζεζεο αιιά θαη ηηο

δηαθνξεηηθέο κνξθέο θαη «είδε» πνπ αθνξνύλ κεηαμύ άιιωλ ζηελ ηππηθή, κε ηππηθή θαη

άηππε κάζεζε. Δζηηάδνληαο ζηε δηεξεύλεζε ηνπ πιαηζίνπ πνπ δηακνξθώλεη ηελ άηππε

κάζεζε θαίλεηαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ λα δηεξεπλεζνύλ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ

ζπκβάιινπλ ζηε κεηαζρεκαηηζηηθή δηαδηθαζία.

Ο Mezirow (2007), ζεσξεί φηη ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε είλαη ε δηεξγαζία πνπ θάλεη ν

αλζξψπηλνο λνπο λα κεηαζρεκαηίζεη ηα δεδνκέλα πνπ πξνζιακβάλεη έηζη ψζηε απηά λα γίλνπλ

πην πεξηεθηηθά θαη έηνηκα γηα αιιαγή κε ζθνπφ λα παξάγνπλ απφςεηο θαη ηδέεο πην θνληά ζηελ

αιήζεηα. Ζ κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε πξνυπνζέηεη ην γφληκν δηάινγν, πξνθεηκέλνπ ην άηνκν

λα αμηνινγήζεη ηα λέα δεδνκέλα θαη λα πξάμεη κε βάζε ηε λέα αληίιεςε πνπ πξνέθπςε. Καηά

ζπλέπεηα, ε δηαδηθαζία ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο κάζεζε αθνξά ζηελ επεμεξγαζία θαη

δηακφξθσζε κε ιεηηνπξγηθέο θαη παξσρεκέλεο παξαδνρέο κε ζθνπφ λα γίλνπλ πεξηεθηηθέο,

αλνηθηέο, ζηνραζηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά έηνηκεο γηα αιιαγή θαη λέα δξάζε (Κφθθνο, 2005).

Απηφ κπνξεί λα γίλεη ηφζν ζε έλα ηππηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο φζν θαη ζε έλα άηππν θαζψο

ν άλζξσπνο καζαίλεη θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ είηε κέζα απφ έλα ηππηθφ ζχζηεκα

(ζρνιείν, παλεπηζηήκην), είηε κέζα απφ έλα κε ηππηθφ ζχζηεκα (ζεκηλάξηα, αζιεηηζκφο, νκάδεο

εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ π.ρ. πξφζθνπνη) ή αθφκα θαη κέζα απφ έλα άηππν ζχζηεκα (γνλείο θαη

θίινη). Δίλαη ηέηνηα κάιηζηα ε ζεκαζία θαη ε ζπνπδαηφηεηα ησλ άηππσλ κνξθψλ κάζεζεο,

θαζψο φιεο νη δεμηφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ - γλσζηηθέο, δηεξεπλεηηθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο,

Ζ

θνηλσληθέο θαη θηλεηηθέο - εκπινπηίδνληαη θαη ηζρπξνπνηνχληαη ζην πιαίζηφ ηεο, θαζνξίδνληαο

ζε κεγάιν βαζκφ ηε καζεζηαθή εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ (Ληνλαξάθεο, 2013).

Οξηζκέλνη παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ άηππε κάζεζε αθνξνχλ ζηελ (Κνπηζφο,

2000):

αξρή ηεο επνπηηθφηεηαο: θαηά ηελ νπνία ν καζεηήο πξέπεη λα καζαίλεη φρη κφλν κε

ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν αιιά θαη κε παξαζηάζεηο ησλ αληηθεηκέλσλ, φπνπ

ζπκκεηέρνπλ φιεο νη αηζζήζεηο ηνπ.

αξρή ηεο παηδνθεληξηθφηεηαο: θαηά ηελ νπνία ν εθπαηδεπηηθφο ζέηεη ην καζεηή ζην

θέληξν ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηε ςπρνζσκαηηθή

αλάπηπμε θαη εμέιημε ηνπ

αξρή ηεο απηελέξγεηαο: θαηά ηελ νπνία ν καζεηήο πξέπεη λα κεηέρεη ελεξγά ζηηο

δξαζηεξηφηεηεο ηεο ηάμεο θαη φρη λα δηαηεξεί παζεηηθή ζηάζε θαηά ηε δηδαθηηθή

πξάμε.

αξρή ηεο βησκαηηθφηεηαο: θαηά ηελ νπνίν ν καζεηήο πξέπεη λα αλαθαιέζεη απφ ηε

κλήκε ηνπ γλψζεηο, πνπ ζα ηνλ νδεγήζνπλ λα δεη έλα ζέκα ζπλνιηθά θαη ζα ηνπ

πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ σζψληαο ηνλ ζηελ απηελεξγφ δξάζε, κηαο θαη

αληηιακβάλεηαη φηη ε γλψζε δελ είλαη θάηη έμσ θαη πέξα απφ απηφλ, αιιά είλαη θάηη

πνπ ην έρεη βηψζεη θαη ν ίδηνο.

αξρή ηεο εγγχηεηαο πξνο ηε δσή: θαηά ηελ νπνία ε δηδαζθαιία νθείιεη φρη κφλν λα

πξνεηνηκάδεη ην καζεηή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πιηθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ

αλαγθψλ αιιά θαη λα πξνζβιέπεη ζε κηα πνιχπιεπξε αλζξσπηζηηθή κφξθσζε πνπ

ζα ηνλ θαηαζηήζεη ρξήζηκν κέινο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ.

ζην ζεβαζκφ απφ πιεπξάο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ πξνεγνχκελε γλψζε πνπ έρνπλ

ηα παηδηά ζρεηηθά κε θάπνην ζέκα θαη ν ζπζρεηηζκφο ηεο, κε ηε λέα - θαηλνχξηα

γλψζε (Γθνπηδακάλεο, 2005).

Ζ κειέηε θαη ε δηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ησλ άηππσλ καζεζηαθψλ εκπεηξηψλ δχλαηαη λα

πξνζθέξεη πνιιά ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο ζα κπνξεί λα ζπληειέζεη ζηε δπλαηφηεηα

βαζχηεξεο θαηαλφεζεο ησλ ελλνηψλ θαη δηαδηθαζηψλ, βειηηψλνληαο ζεκαληηθά ηνλ ηξφπν κε ηνλ

νπνίν νη καζεηέο πξνζεγγίδνπλ ηε γλψζε, ζε έλα πιαίζην θξηηηθνχ ζηνραζκνχ. Καη απηφ γηαηί

φιεο απηέο νη γλψζεηο πνπ πξνζιακβάλνληαη απφ ην άηνκν ηαμηλνκνχληαη θαη δεκηνπξγνχλ έλα

πξνζσπηθφ ζχζηεκα ηδεψλ, αμηψλ θαη ζηάζεσλ, απνηεινχλ ηηο πξνζσπηθέο ζεσξήζεηο (Taylor,

1998), πνπ κπνξεί πνιιέο θνξέο λα είλαη ιαζεκέλεο. χκθσλα κε ηνλ Morrison, (2003) ε

δηαδηθαζία κάζεζεο εληαγκέλε ζην πιαίζην ηνπ επνηθνδνκεηηζκνχ είλαη κηα δηαδηθαζία

ελλνηνινγηθήο δηαπξαγκάηεπζεο. Δπνκέλσο ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πξνζπαζεί λα αληηιεθζεί

θαη λα εμεηάδεη ηη απνθφκηζαλ νη καζεηέο κέζα απφ άηππεο κνξθέο κάζεζεο εζηηάδνληαο ζηνλ

ηξφπν νηθνδφκεζεο ηεο λέαο γλψζεο, κέζα απφ γλσζηηθέο ζπγθξνχζεηο θαη κεηαζρεκαηηζκνχο

πνπ επέξρνληαη ζηηο δνκέο ηεο ππάξρνπζαο γλψζεο, θαζψο θαη ην ξφιν ηνπ καζεηή ζηελ

θαηαζθεπή λνήκαηνο, κε απηνξξχζκηζε, πξνζσπηθή εξκελεία, θαηαζθεπή θαη νξγάλσζε ησλ

εκπεηξηψλ ηνπ (Καπξαβέινπ, 2011). Έλα ζεκαληηθφ δεηνχκελν φκσο ηεο κάζεζεο είλαη ε

επαλεμέηαζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν δεκηνχξγεζε θαλείο ηηο αληηιήςεηο ηνπ θαη ν

κεηαζρεκαηηζκφο ηνπο φηαλ απνδεηθλχνληαη εζθαικέλεο ή πξνβιεκαηηθέο, κέζσ ηνπ ζηνραζκνχ

θαη ηεο ακθηζβήηεζεο. Έλα πεξηβάιινλ άηππεο κάζεζεο θαιιηεξγψληαο αμίεο φπσο ν

ζεβαζκφο, ε ζπλεξγαζία, ε απνδνρή (Μαλνχζνπ θαη ζπλ., 2011) αιιά θαη δεμηφηεηεο φπσο ν

γξακκαηηζκφο ζηελ αλάγλσζε, ζηα καζεκαηηθά θαη ζηηο θπζηθέο επηζηήκεο (Δπίζεκε

Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, 2012), γισζζηθέο δεμηφηεηεο (Βαβνπξάθε θαη ζπλ., 2010),

δεμηφηεηεο ΣΠΔ, κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο, κπνξεί λα ζπκβάιεη ζην καζεζηαθφ

κεηαζρεκαηηζκφ θαη εμέιημε.

Γηα ην ιφγν απηφ αθφκα θαη κέζα ζην απζηεξά δνκεκέλν θιεηζηφ πιαίζην ηεο ζρνιηθήο

εθπαίδεπζεο πνπ πεξηιακβάλεη ηε δηδαθηέα χιε, ηε ζπλερή αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, ηελ

ηππνπνίεζε θαη ηνλ θξαηηθφ έιεγρν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ηα πξναηξεηηθά

εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, ε επέιηθηε δψλε θαη θάζε θαηλνηνκία κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηα

παηδηά λα θχγνπλ απφ ην ζηελφ ζρνιηθφ πιαίζην θαη λα κάζνπλ θαη κε άιινπο ηξφπνπο. Μέζα

απφ ηηο νκαδνζπλεξγαηηθέο θαη βησκαηηθέο πξνζεγγίζεηο, ηελ νηθνδφκεζε γλψζεσλ, ηελ

επέιηθηε δηαρείξηζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ θαη ηελ επηθαηξνπνίεζε ησλ Αλαιπηηθψλ

Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (ΑΠ), αλαπηχζζνληαη θαη εμειίζζνληαη νη κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο

ησλ καζεηψλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν θαιιηεξγνχληαη αμίεο, ζεηηθέο ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ

αθνξνχλ ηελ πνηφηεηα δσήο, ην πεξηβάιινλ, ηελ θνηλσλία, αλαδεηθλχνληαη θαη πξνσζνχληαη

ζηνηρεία ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ζπλδένπλ ηελ παηδεία κε ηηο ηέρλεο. Παξάιιεια κέζα απφ ηηο

ζχγρξνλεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο αλαβαζκίδεηαη ην δηδαθηηθφ έξγν ησλ

εθπαηδεπηηθψλ θαη ν ξφινο ηνπο (Μπαγάθεο, 2000∙ππξνπνχινπ θαη ζπλ, 2010).

Ζ δηαδηθαζία απηή αλνίγεη νξίδνληεο γηα ηε δηεξεχλεζε παξακέηξσλ ηεο άηππεο κάζεζεο

αιιά θαη ηηο δηαδηθαζίεο κεηαζρεκαηηζκνχ πνπ ζπληεινχληαη ζε έλα ηέηνην πιαίζην. Ζ

δηεξεχλεζε απηή ζηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη κέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο πεξίπησζεο,

ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζηηο νπνίεο αλαδεηθλχεηαη ε αμηνπνίεζε ηεο άηππεο κάζεζεο γηα

παξεκβάζεηο πνπ νδεγνχλ ζην καζεζηαθφ κεηαζρεκαηηζκφ. Ζ δηδαθηηθή πξάμε είλαη γεκάηε απφ

ηέηνηεο πεξηπηψζεηο φπνπ ηπραία πεξηζηαηηθά αμηνπνηνχληαη κε ζηφρν ην καζεζηαθφ

κεηαζρεκαηηζκφ.

Η αμηνπνίεζε ηεο άηππεο κάζεζεο ζηε δηδαθηηθή πξάμε

Μειέηε πεξίπηωζεο 1ε: Η πεξηήγεζε ζηελ Αγία Σνθία

Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε πεξίπησζεο αθνξά ζηελ αμηνπνίεζε ελφο ηπραίνπ γεγνλφηνο πνπ

πξαγκαηνπνηήζεθε κέζα ζηελ Δ’ ηάμε θαη αθνξά ηελ εηθνληθή πεξηήγεζε ησλ καζεηψλ ηεο

πέκπηεο δεκνηηθνχ ζηελ Αγία νθία ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο ησλ ζξεζθεπηηθψλ. Οη καζεηέο

φηαλ θιήζεθαλ λα δνπλ ην δηάθνζκν θαη ηελ αξρηηεθηνληθή ηεο Αγίαο νθίαο, κε ηελ

αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ, κέζα απφ κηα εηθνληθή πεξηήγεζε, αδηαθφξεζαλ γηα ην πεξηερφκελν θαη ην

γλσζηηθφ αληηθείκελν ελψ ην ελδηαθέξνλ ηνπο επηθεληξψζεθε ζηα βέιε πνπ νδεγνχζαλ ζηνπο

ρψξνπο ηεο εθθιεζίαο. Σν παξνκνίσζαλ κε βηληενπαηρλίδη πνπ ηα βέιε νδεγνχλ ζε αιιαγή

πίζηαο (εηθ.4).

Δηθόλα 1: Δηθνληθή πεξηήγεζε ζηελ Αγία νθία

Απηφ πνπ παξαηεξήζεθε είλαη ε κεηαηφπηζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ απφ ηελ

πιεξνθνξία ζηε δηάδξαζε. Σν γεγνλφο απηφ αμηνπνηήζεθε γηα ζπδήηεζε, επαλαπξνζδηνξίδνληαο

κε ηνπο καζεηέο ηνπο ζηφρνπο ηνπ καζήκαηνο θαη δεηψληαο απφ εθείλνπο λα θάλνπλ ηε

ζπγθεθξηκέλε εηθνληθή μελάγεζε. Ζ ζπδήηεζε απηή θαη ν επαλαπξνζδηνξηζκφο ησλ ζηφρσλ

αιιά θαη ε εηθνληθή μελάγεζε απφ ηνπο ίδηνπο θάλεθε λα απνδίδεη θαζψο κεηαηφπηζε θαη πάιη ην

ελδηαθέξνλ ηνπο ζην γλσζηηθφ αληηθείκελν. ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη νη άηππεο

κνξθέο κάζεζεο ιεηηνπξγνχλ θαη θηλνχληαη ζην πιαίζην ειεχζεξεο επηινγήο, φπνπ ν καζεηήο

πξνζειθχεηαη πξνζσπηθά απφ έλα αληηθείκελν, κε βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηελ

αιιειεπίδξαζε (Παγγέ, 2005). Δπνκέλσο ην πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή είλαη

θαζνξηζηηθφ γηα ηηο δηαδηθαζίεο ηεο άηππεο κάζεζεο. Αλ δειαδή ππάξμεη θάηη πνπ κπνξεί λα

θεληξίζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ, ηφηε είλαη ζίγνπξν φηη ν καζεηήο ζα ιεηηνπξγήζεη απαιιαγκέλνο

απφ ην πιαίζην ησλ ππνρξεσηηθψλ απαηηήζεσλ, ειεχζεξνο απφ ην άγρνο ηεο αμηνιφγεζεο θαη ζα

κπνξέζεη λα θαηαθηήζεη ηε λέα γλψζε. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί φηαλ ηα θίλεηξα πνπ πξνέξρνληαη

απφ άιιεο πεγέο κάζεζεο είλαη πην έληνλα, (π.ρ εηδήζεηο, δηαδίθηπν, βηληενπαηρλίδηα) ν ξφινο

ηνπ ζρνιείνπ ππνζηέιιεηαη, ην παηδί απειεπζεξψλεηαη απφ ηα πξέπεη ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο

θαη κπνξεί κε απηφ ηνλ ηξφπν πην εχθνια λα πξνζιάβεη ηηο πιεξνθνξίεο θαη λα νηθνδνκεί ηελ

φπνηα γλψζε (Dynan & Fraser, 1985;∙ Κπξηαδή θαη ζπλ., 2003).

Χζηφζν δε ζα πξέπεη λα αγλνεζεί θαη ην γεγνλφο φηη ε πίζηε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηηο

ηθαλφηεηεο ελφο καζεηή παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ επίδνζε ηνπ καζεηή αιιά θαη ζηελ

δεκηνπξγία απηψλ ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπ (Josette,1991).

Γίλεηαη επνκέλσο ζαθέο φηη ε άηππε ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο κπνξεί λα εληζρπζεί θαη απφ

ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ θαζψο δίλνπλ ζηνπο καζεηέο ηελ επθαηξία φρη κφλν λα

έρνπλ πξφζβαζε ζε λέεο πιεξνθνξίεο, αιιά θαη λα ηηο ζπδεηήζνπλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο είηε δηα

δψζεο είηε ζε δηάθνξα fora ή θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε δηαδηθαζίεο δεκηνπξγίαο λέαο γλψζεο,

κέζσ ζπλεξγαηηθψλ εξγαιείσλ web 2.0 φπσο γηα παξάδεηγκα ζηα wikis, blog, videopodcast θηι.

(Ala-Mutka, 2009). Δπίζεο ζηελ άηππε κάζεζε ζπκβάιεη θαη ην παηρλίδη (δηαδηθηπαθφ αιιά θαη

θιαζηθφ) γηαηί κέζα απφ απηφ θαιιηεξγνχληαη νη δεμηφηεηεο. χκθσλα κε ηνλ Gee (2005, 2009)

ζηα παηρλίδηα, φπσο θαη ηελ επηζηήκε, ε γλψζε «κνηξάδεηαη». «Ζ ζεκαληηθή γλώζε ζε έλα

παηρλίδη, ή ζηελ επηζηήκε, δελ κέλεη θιεηζκέλε ζην θεθάιη ηνπ παίρηε, αιιά νη παίρηεο πξέπεη λα

κάζνπλ λα ελώλνπλ - ζπλδπάδνπλ ηε γλώζε ηνπο κε ηε γλώζε πνπ νηθνδνκνύλ κέζα από ηα

παηρλίδηα, δεκηνπξγώληαο θαη ρξεζηκνπνηώληαο ηα «έμππλα εξγαιεία» πνπ ηνπο παξέρεη ην

παηρλίδη. Τέινο, επηηξέπνπλ ή απαηηνύλ, θάπνηεο θνξέο, ηε δεκηνπξγία νκάδσλ θαη ηε ζπλεξγαζία

κε άιινπο παίρηεο, όπνπ ν θαζέλαο έρεη ην δηθό ηνπ μερσξηζηό ξόιν, δίλνληαο έηζη κηα αίζζεζε

αζθάιεηαο» (Gee, 2005, 2009).

Μειέηε πεξίπηωζεο 2ε: «Παίδνπκε ηνπο ηδηραληηζηέο»

Ζ δεχηεξε κειέηε πεξίπησζεο θαη αθνξκή γηα παξέκβαζε θαη κεηαζρεκαηηζκφ ησλ

παξσρεκέλσλ αληηιήςεσλ ζην πιαίζην ηεο ηππηθήο εθπαίδεπζεο απνηέιεζε κηα ζπδήηεζε ζην

πιαίζην ηεο Φηιαλαγλσζίαο κε καζεηέο Γ’ δεκνηηθνχ. Καζψο εμειίζζνληαλ κηα ζπδήηεζε ζηελ

ηάμε ζρεηηθά κε ηνλ πφιεκν θαη ηελ εηξήλε, ε απζφξκεηε απάληεζε νξηζκέλσλ καζεηψλ

ζρεηηθά κε ην θαηλνκεληθά ξεηνξηθφ εξψηεκα αλ πξνηηκνχλ ηνλ πφιεκν ή ηελ εηξήλε, έδσζε ην

έλαπζκα γηα ηελ παξέκβαζε. Σα αγφξηα ηεο ηάμεο απάληεζαλ απζφξκεηα θαη ζνβαξά φηη

πξνηηκνχλ ηνλ πφιεκν γηαηί ηνπο θάλεη λα αηζζάλνληαη δπλαηνί θαη ηζρπξνί. Ζ απάληεζε

πξνθάιεζε έθπιεμε θαη άξρηζε έλαο δηάινγνο ζρεηηθά κε ηα ππέξ θαη ηα θαηά ηνπ πνιέκνπ.

Όζν ν δηάινγνο εμειίζζνληαλ θάλεθε φηη νη καζεηέο επέκελαλ ζηηο αξρηθέο ηνπο απφςεηο. ην

ηέινο ηνπ καζήκαηνο νη καζήηξηεο εκπηζηεχηεθαλ ζηελ δαζθάια ηνπο φηη ηα αγφξηα παίδνπλ ζην

δηάιεηκκα έλα παηρλίδη. Αλαπαξηζηνχζαλ ηηο εθηειέζεηο ησλ ηδηραληηζηψλ, έρνληαο

θαηαζθεπάζεη απφ ραξηφλη καραίξηα. Ζ απνθάιπςε απηή ήηαλ αξθεηά ζνθαξηζηηθή.

Ζ παξέκβαζε απφ ηελ πιεπξά ηεο δαζθάιαο ήηαλ επηβεβιεκέλε. Έηζη ε δαζθάια ηεο ηάμεο

απνθάζηζε λα θάλεη κηα παξέκβαζε, ζηελ νπνία επίθεληξν ήηαλ ε αμηνπνίεζε ηεο άηππεο

κάζεζεο κε ζηφρν ην κεηαζρεκαηηζκφ. Ζ παξέκβαζε πξαγκαηνπνηήζεθε ζε 3 ζηάδηα ζε 2

δηδαθηηθέο ψξεο. ην 1ν ηάδην νη καζεηέο είδαλ έλα βίληεν κε ηίηιν «Σώζηε ηα παηδηά ηεο

Σπξίαο» (εηθ.1-3),ζπδήηεζαλ γη’ απηφ θαη δσγξάθηζαλ ηηο απφςεηο ηνπο γηα ηνλ πφιεκν κέζα απφ

ηε «βηνγξαθία» ηνπ κηθξνχ θνξηηζηνχ πνπ παξνπζηάδνληαλ ζην βίληεν.

Δηθφλα 2: Απφζπαζκα απφ ην βίληεν #SaveSyrianChildren

Πεγή: Save the children, 2015

Δηθφλα 3: Απφζπαζκα απφ ην βίληεν #SaveSyrianChildren

Πεγή: Save the children, 2015

Δηθφλα 4: Απφζπαζκα απφ ην βίληεν #SaveSyrianChildren

Πεγή: Save the children, 2015

Δηθφλα 5: Απφζπαζκα απφ ην βίληεν #SaveSyrianChildren

Πεγή: Save the children, 2015

ην 2ν ζηάδην νη καζεηέο κεηά ηελ πξνβνιή κπήθαλ ζε κηα πξνβιεκαηηθή γχξσ απφ ην ζέκα

ηνπ πνιέκνπ θαη θάλεθε φηη κέζα απφ ηηο παξεκβάζεηο θαη ηνλ ζηνραζηηθφ δηάινγν άξρηζαλ λα

κεηαηνπίδνληαη γηα ηνλ πφιεκν θαη ηνπο ηδηραληηζηέο.

ην 3ν ζηάδην μεθίλεζε ε αλάγλσζε ηνπ βηβιίνπ «Φειά Βνπλά». Ζ επηινγή ηνπ βηβιίνπ

έγηλε κε ζηφρν νη καζεηέο λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηελ αιιειεγγχε, ηε

ζπλεξγαζία, ηελ νκαδηθφηεηα θαη ηελ νκφλνηα. Οη καζεηέο αξρηθά ήηαλ αξλεηηθνί θαζψο ε

έθδνζε ήηαλ παιηά θαη ε εηθνλνγξάθεζε ειιηπήο, αιιά φηαλ ζηαδηαθά ζπκκεηείραλ ελεξγά

αλαπαξηζηψληαο θάπνηεο ζθελέο απφ ην βηβιίν ην απνδεηνχζαλ κε ελζνπζηαζκφ.

Ζ παξέκβαζε ηεο δαζθάιαο ζρεδηάζηεθε κε πξνζνρή θαη βαζίζηεθε ζηα ζηάδηα πνπ

αθνινπζνχληαη γηα ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηεο γλψζεο. Σα ζηάδηα απηά κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ

ζηα εμήο (Mezirow, 2000):

o Πξνζδηνξηζκφο πξνβιεκαηηθήο θαηάζηαζεο.

o Γηεξεχλεζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ απηή πξνθαιεί.

o Κξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ ηδεψλ θαη ησλ αληηιήςεσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ

πξνβιεκαηηθή θαηάζηαζε θαη απνμέλσζε απφ απηή, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ λέεο

πξνζεγγίζεηο, εξκελείεο θαη ζηάζεηο.

o Παξαδείγκαηα κέζα απφ εκπεηξίεο άιισλ.

o Γηεξεχλεζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ γηα λένπο ηξφπνπο δξάζεο.

o Γηακφξθσζε ζρεδίνπ δξάζεο.

o Απφθηεζε γλψζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ.

o Πεηξακαηηζκφο κε ηα λέα δεδνκέλα.

o Δθαξκνγή φισλ ησλ παξαπάλσ ζηνπο εκπιεθφκελνπο ζηελ κεηαζρεκαηηζηηθή

δηαδηθαζία.

Σα ζηάδηα ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο κάζεζεο ζηελ νπζία είλαη κηα νινθιεξσκέλε πξφηαζε

θαη κέζνδν πνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, θαζψο

πξνσζεί ηε κάζεζε κέζα απφ ηνλ θξηηηθφ ζηνραζκφ (Ληληδέξεο, 2007).

Απνηειέζκαηα

Ο ζθνπφο ηνπ εξεπλεηηθνχ απηνχ άξζξνπ ήηαλ κέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο πεξίπησζεο λα

δηεξεπλεζνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο άηππεο θαη ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο κάζεζεο θαη λα

εμεηαζηνχλ νη δηαδηθαζίεο πνπ αθνινπζνχληαη γηα λα κειεηεζεί αλ ππάξρεη ζχγθιηζε θαη

ππνζηήξημε ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ή απφθιηζε. Γηα ην ιφγν απηφ πξαγκαηνπνηήζεθε κηα

παξέκβαζε ζε καζεηέο ηεο ηξίηεο θαη πέκπηεο ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ ηνπ Αγ.

Γεκεηξίνπ. Απφ ηηο παξεκβάζεηο ζηνπο καζεηέο πξνέθπςε φηη νη καζεηέο βνκβαξδίδνληαη

ζπλερψο απφ πιεξνθνξίεο θαη εξεζίζκαηα ψζηε λα κελ κπνξεί θαλείο εχθνια λα εμαθξηβψζεη ηη

έρεη πεξάζεη ζε απηνχο. Ζ γλψζε ησλ καζεηψλ πξνεξρφηαλ απφ πιαίζην άηππεο κάζεζεο

πξνθαλψο εηδήζεηο ζηελ ηειεφξαζε αιιά θαη βηληενπαηρλίδηα. Οη θαζεκεξηλέο δηδαθηηθέο

εκπεηξίεο απνθαιχπηνπλ φηη ε άηππε κνξθή κάζεζεο είλαη απξφβιεπηε θαη δελ ππάξρνπλ

θαλφλεο θαη ζπζηεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη παξνπζηάδεηαη κηα κεγάιε πνηθηιία απφ ηπραία θαη

ειθπζηηθά ζέκαηα (Wellington 1991). Αλ ζειήζνπκε λα επεθηείλνπκε απηή ηελ δηαπίζησζε ηνπ

Wellington (1991)- αθφκα θαη αλ είλαη ιίγν παξάηνικν - ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί σο έλαο

εμίζνπ ζεκαληηθφο παξάγνληαο θαη ε ειεπζεξία πνπ αηζζάλεηαη ν καζεηήο φηαλ εκπιέθεηαη ζε

κηα ηέηνηα δηαδηθαζία άηππεο κάζεζεο, γηα απηφ θαη καζαίλεη επθνιφηεξα.

Δπηπιένλ πξνέθπςε φηη πνιιέο θνξέο νη δηάθνξεο πιεξνθνξίεο πξνζιακβάλνληαη απφ ηα

παηδηά κε έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαζψο ηηο εξκελεχνπλ αληίζεηα απφ απηφ πνπ ηζρχεη ζηελ

πξαγκαηηθφηεηα, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη κηα ζχγρπζε κεηαμχ θαληαζηηθνχ θαη

πξαγκαηηθφηεηαο. Δπνκέλσο απαηηείηαη ν άκεζνο κεηαζρεκαηηζκφο απηψλ ησλ ηδεψλ ησλ

καζεηψλ, κε ζθνπφ λα γίλνπλ πεξηεθηηθέο, αλνηθηέο, ζηνραζηηθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθά έηνηκεο γηα

αιιαγή θαη λέα δξάζε. Χζηφζν φκσο νη καζεηέο αξρηθά δε ζέινπλ λα αλαζεσξήζνπλ ηηο απφςεηο

ηνπο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη καζεηέο πνιιέο θνξέο αληηδξνχλ θαη αληηζηέθνληαη φηαλ πξφθεηηαη

λα αληηθαηαζηαζεί ε παιηά γλψζε κε ηελ θαηλνχξηα θαη ηδηαίηεξα κάιηζηα, φηαλ ε κηα

ζπγθξνχεηαη κε ηελ άιιε. Αλ δελ γίλεη ζεβαζηή ε πξνεγνχκελε εκπεηξία δεκηνπξγνχληαη

πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ παηδηνχ θαη επηθξαηεί ζχγρπζε

(Γθνπηδακάλεο, 2005).

Γηαπηζηψζεθε αθφκα ε απφθξπςε θάπνησλ θαηαζηάζεσλ απφ ην δάζθαιν είλαη κηα

πξαγκαηηθφηεηα θαζψο ζχκθσλα κε ηνπο Forman & Cazden (1999), ζηε ζρνιηθή ηάμε νη ζρέζεηο

είλαη ζπλήζσο αζχκκεηξεο αθνχ ν εθπαηδεπηηθφο είλαη απηφο πνπ δίλεη νδεγίεο θαη ξσηά θαη νη

καζεηέο είλαη εθείλνη πνπ απαληνχλ θαη εθηεινχλ ηηο νδεγίεο. Σν κφλν πιαίζην ζην νπνίν ηα

παηδηά κπνξνχλ λα αληηζηξέςνπλ ηνπο ξφινπο αιιειεπίδξαζεο είλαη κε απηφ ηνπο ζπλνκειίθνπο

ηνπο πνπ ηνπο θάλεη λα αηζζάλνληαη κεγαιχηεξε ειεπζεξία. Χζηφζν φκσο θάλεθε φηη νη

καζήηξηεο ηεο ηάμεο χζηεξα απφ ηελ πξψηε ζπδήηεζε πξηλ ηηο παξεκβάζεηο έλησζαλ

εκπηζηνζχλε θαη απνθάιπςαλ ζηελ δαζθάια ηνπο ην κπζηηθφ παηρλίδη ησλ αγνξηψλ ηεο ηάμεο.

Απηφ ζπλέβε γηαηί νη καζεηέο απνθηνχλ απηνλνκία κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο, ηε

ζπλεξγαηηθφηεηα βάζεη ησλ αξρψλ ηεο ηζφηεηαο, δηθαηνζχλεο θαη δεκνθξαηίαο θαη πξνσζείηαη ε

κάζεζε (Καπξαβέινπ, 2011).

Άιιν έλα εχξεκα είλαη φηη νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα ζπληειέζνπλ ζηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηεο

γλψζεο. Οη Bransford et all., (1999, νπ. αλαθ Πέηξνπ & σηεξίνπ, 2010), ηνλίδνπλ φηη ε

ζχγρξνλε παηδαγσγηθή, ππνζηεξίδεη φηη ε δηδαζθαιία ζα πξέπεη λα θαζνδεγείηαη απφ κηα

νιηζηηθή πξνζέγγηζε πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε ηξεηο βαζηθνχο άμνλεο, ηε δηαδηθαζία κάζεζεο ησλ

παηδηψλ, ην δηδαθηέν αληηθείκελν θαη ηηο κεζνδνινγίεο δηδαζθαιίαο. Δπηπιένλ ππνγξακκίδνπλ ηε

ζεκαζία ηφζν ηεο νπηηθνπνίεζεο φζν θαη ηεο πξαθηηθήο εκπεηξίαο σο έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν

ζηε καζεζηαθή δηδαζθαιία.

Παξάιιεια πξνέθπςε φηη ν δηάινγνο θαη ε επηθνηλσλία κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ κπνξεί λα

νδεγήζεη ζηνλ κεηαζρεκαηηζκφ. χκθσλα κε ην Habermas (1984 νπ. αλαθ. ζην Mezirow, 2007)

κηα απφ ηηο δχν θχξηεο πεξηνρέο κάζεζεο είλαη ε επηθνηλσληαθή κάζεζε, πνπ αθνξά ζε φ,ηη νη

άιινη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο θαη εκπιέθεη ζπλαηζζήκαηα, πξνζέζεηο, αμίεο θαη εζηθά

δεηήκαηα. Ο Mezirow (2007), ζεσξεί φηη ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε κεηαζρεκαηίδεη

πξνβιεκαηηθέο θαη παξσρεκέλεο παξαδνρέο κε ζθνπφ λα γίλνπλ πεξηεθηηθέο, αλνηθηέο,

ζηνραζηηθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθά έηνηκεο γηα αιιαγή θαη λέα δξάζε. Δπνκέλσο έγηλε πξνζπάζεηα

λα επεμεξγαζηνχλ νη παξσρεκέλεο παξαδνρέο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηνλ πφιεκν θαη ηελ βία

γηα λα γίλνπλ πεξηεθηηθέο θαη έηνηκεο γηα αιιαγή (Κφθθνο, 2005).

ηελ πξνζπάζεηα κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ ηδεψλ ησλ καζεηψλ πξνέθπςε φηη ν ξφινο ηνπ

δαζθάινπ είλαη ηδηαίηεξνο θαζψο ν εθπαηδεπηηθφο ζην πιαίζην ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο κάζεζεο

είλαη ν εκςπρσηήο θαη ν ζπληνληζηήο ηεο ηάμεο, απνδερφκελνο θάζε καζεηή θαη ππνζηεξίδνληάο

ηνλ ρσξίο δηαθξίζεηο θαη επηθξίζεηο γηα ηηο ηπρφλ παξσρεκέλεο αληηιήςεηο ηνπ (Mezirow θαη

ζπλ., 2007). χκθσλα κε ηνπο Mezirow θαη ζπλ (2007), ζηελ κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε

ζεκαληηθφ ν εθπαηδεπηηθφο θαζψο ζα πξέπεη:

o λα ζηνράδεηαη ν ίδηνο θξηηηθά απαιιαγκέλνο απφ πξνθαηαιήςεηο θαη πξνζσπηθέο

παξαδνρέο θαη απζεληίεο, απνηειψληαο παξάδεηγκα γηα ηνπο καζεηέο ηνπ,

o λα ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο, ζπλεξγαζίαο,

ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο,

o λα αθήλεη ηα πεξηζψξηα γηα πξσηνβνπιία ζηνπο καζεηέο ηνπ θαηά ηελ

δηδαθηηθή πξάμε,

o λα κεζνδεχεη θαη λα νξγαλψλεη ηε δηδαθηηθή πξάμε αιιά παξάιιεια

λα είλαη επέιηθηνο ζε αιιαγέο αθνπγθξαδφκελνο ηεο αλάγθεο ησλ

καζεηψλ ηνπ,

o λα αμηνπνηεί ηα βηψκαηα ησλ καζεηψλ ηνπο,

o λα πξνσζεί ηνλ θξηηηθφ ζηνραζκφ θαη

o λα ζπκβάιεη ζηελ αιιαγή ησλ παξσρεκέλσλ αληηιήςεσλ ησλ

καζεηψλ ηνπ κέζα απφ ην δηάινγν θαη ηελ επηθνηλσλία.

Βαζηθφο ζθνπφο θαη ζηφρνο ησλ παξεκβάζεσλ ήηαλ αθελφο ζην λα σζεζεί ν θάζε καζεηήο

λα «καζαίλεη πώο λα καζαίλεη κόλνο ηνπ θαη πώο λα ιεηηνπξγεί απηόλνκα πξνο κηα εξεπλεηηθή

πνξεία απηνκάζεζεο θαη γλώζεο» (Ληνλαξάθεο, 2001), ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ πνπ «ζα

βνεζνύλ ην θάζε άηνκν λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο γηα εμεηδίθεπζε, όπσο ππαγνξεύνπλ νη

εμειίμεηο ηνπ παξόληνο θαη νη πξννπηηθέο ηνπ κέιινληνο. Ο καζεηήο ζα πξέπεη λα κάζεη ζην

ζρνιείν θπξίσο «πώο λα καζαίλεη» ώζηε λα πξνζεγγίδεη ελεξγεηηθά ηελ παξερόκελε γλώζε». Οη

δεμηφηεηεο πνπ επηδηψθεηαη λα αλαπηχμεη ν καζεηήο είλαη πνιιέο θαη κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε

γεληθέο φπσο δεμηφηεηεο παξαηήξεζεο, πεξηγξαθήο, παξνπζίαζεο ζπλεξγαζίαο θ.α. φζν θαη ζε

εηδηθέο (γεληθφ θαη εηδηθφ ιεμηιφγην, εξσηήζεηο θαηαλφεζεο, έθθξαζε ζπλαηζζεκάησλ θ.α)

(Μαηζαγθνχξαο, 2003 νπ. αλαθ. ε Μαλνχζνπ, 2008).

Γίλεηαη επνκέλσο ζαθέο φηη ε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο είλαη ην επίθεληξν θάζε

εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, νξγαλσκέλεο ή κε, ηππηθήο ή άηππεο (Rogers, 2002). Γηα πνιινχο

κειεηεηέο ε κάζεζε είλαη κηα πνιπζχλζεηε πνιππαξαγνληηθή θαη εμειηθηηθή δηαδηθαζία πνπ

αλαθέξεηαη ζε κηα ζπζηεκαηηθή κεηαβνιή ζηε ζπκπεξηθνξά, ε νπνία έξρεηαη σο απνηέιεζκα

ηεο εκπεηξίαο πνπ απνθνκίδεηαη απφ κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε.

Σπκπεξάζκαηα

Μέζα απφ ηηο παξεκβάζεηο πνπ έγηλαλ ζηνπο καζεηέο ζπκπεξαίλεηαη φηη ε κεηαζρεκαηίδνπζα

κάζεζε φπσο θαη ε βησκαηηθή, έρνπλ θνηλή αθεηεξία. Καη ζηηο δχν καζεζηαθέο πξνζεγγίζεηο

αμηνπνηείηαη ην βίσκα κέζα απφ ηνλ θξηηηθφ ζηνραζκφ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ θαη

λέσλ εκπεηξηψλ κάζεζεο. Μέζα απφ ην βίσκα ν καζεηήο καζαίλεη άηππα. ηελ πεξίπησζε

παξσρεκέλσλ ηδεψλ, κέζα απφ ηνλ θξηηηθφ ζηνραζκφ, ην δηάινγν θαη ηε ζπδήηεζε επέξρεηαη ν

κεηαζρεκαηηζκφο ησλ πξνππαξρνπζψλ ηδεψλ θαη επέξρεηαη κηα λέα καζεζηαθή εκπεηξία. Με

απηφ ηνλ ηξφπν αλαπιαηζηψλεηαη ε καζεζηαθή εκπεηξία (εηθ. 1)

Δηθόλα 6: Ζ πνξεία ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ

Σεκεία ζύγθιηζεο:

o Σφζν ε άηππε φζν θαη ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε έρνπλ θνηλή

αθεηεξία: ην βίωκα.

o Ζ άηππε θαη ε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε κπνξνχλ λα εληζρύζνπλ

ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.

Σεκεία απόθιηζεο:

o Ζ άηππε κάζεζε είλαη ρανηηθή θαη απξόβιεπηε.

o Ζ κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε είλαη νξγαλωκέλε.

Μέζα ζην πιαίζην ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ παξσρεκέλσλ ηδεψλ, ν δάζθαινο ζα

πξέπεη: o λα είλαη ζε ζπλερή εγξήγνξζε γηα λα κπνξεί λα πξνβεί ζε

παξέκβαζε θαη ηπραία επεμεξγαζία

o λα είλαη ζε ζπλερή αιιειεπίδξαζε καδί ηνπο, γηα λα κπνξεί λα

εμεηάζεη ηη έρνπλ εηζπξάμεη

o λα παξέκβεη

o λα κεηαζρεκαηίζεη ηε γλψκε ηνπο θαη ηειηθά

o λα ηα κάζεη πώο λα καζαίλνπλ.

Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο

Ala-Mutka, K. (2009). Learning in Online Spaces and Communities – how, what and when?

Presentation at the Learncom expert workshop, 31 March 2009.

http://is.jrc.ec.europa.eu/pages/EAP/documents/Session4.pdf (6/6/2013).

Βαβνπξάθε, Α., Ενπγαλέιε, Α., νθνχ Δ. & Κνχηξα Υ. (2010). Η Πνηόηεηα ζηελ εθπαίδεπζε.

Θεσξεηηθέο παξαδνρέο, κέζνδνο. ην http://www.pi-

schools.gr/download/programs/erevnes/ax_poiot_xar_prot_deft_ekp/poiot_ekp_erevn/s_

25_62.pdf (5/6/2013).

Γθνπηδακάλεο, Γ. (2005). Μνξθέο άηππεο ηζηνξηθήο εθπαίδεπζεο. Η ζρέζε ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ.

Τν παξάδεηγκα ηνπ "Αιέμαλδξνπ". Δπηκέιεηα: Ρεπνχζε Μ., Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην

Θεζ/ληθεο, Παηδαγσγηθφ ηκήκα δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο.

Dynan, M. & Fraser, B. (1985). Informal Learning of Science. Monograph in the Faculty of

Education Research Seminar and Workshop Series.

Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, (2012). Σύζηαζε ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο 20εο

Γεθεκβξίνπ 2012 γηα ηελ επηθύξσζε ηεο κε ηππηθήο θαη ηεο άηππεο κάζεζεο (2012/C

398/01).

Gee J. P. (2005). Pleasure, learning, videogames, and life: the projective stance. E-Learning 2,

211–223

Gee J. P. (2009). Games, learning, and 21st century survival skills. J. Virtual Worlds Res. 1–9

Forman, E. & Cazden, C. (1999). “Γηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ηνπ Vygotsky ζηελ εθπαίδεπζε”

ζην Δμέιημε ηνπ παηδηνύ ζην θνηλσληθό πεξηβάιινλ (ηνκ. Β). Μαζεζηαθέο ζρέζεηο ζηε

ζρνιηθή ηάμε. (Μηθ. Παπινγεσξγάηνπ, Α.). Πάηξα: ΔΑΠ, 216-237.

Josette, A. (1991). Τν θαηλόκελν Ππγκαιίσλ θαη ην Κνηλσληθνπηιηηζηηθό Μεηνλέθηεκα. Δπθιείδεο

Γ', Σφκνο 8, ηεχρνο 30-31. ην http://karydis.ionio.gr/hdml.gr/pdfs/journals/133.pdf

(10/6/2015).

Καπξαβέινπ, Α. (2011). Ζ ζεκαζία ησλ ζεσξηψλ κάζεζεο ζην πιαίζην ησλ ΣΠΔ ζηελ

εθπαίδεπζε. Learning theories importance in the framework of Information and

Communication Technologies in education. Απφ ην Open Education - The Journal for

Open and Distance Education and Educational Technology, Volume 7.

Κφθθνο, Α. (2005). Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ – Αληρλεύνληαο ην πεδίν, Αζήλα: Μεηαίρκην.

Κνπηζφο, Θ.Μ. (2000). Γηδαθηηθή ηεο Ιζηνξίαο, Θεσξεηηθή Πξνζέγγηζε, Γηδαθηηθά Μνληέια,

Θεζζαινλίθε: Εήηε.

Κπξηαδή, Δ., Κπξηαδή – Κεθάια, Π. & Κσλζηαληίλνπ, Κ. (2003). Σν Παλεγχξη ηεο Δπηζηήκεο.

Μηα κε ηππηθή κνξθή εθπαίδεπζεο γηα θαιιηέξγεηα επηζηεκνληθήο ζθέςεο ζην δεκνηηθφ

ζρνιείν. Οηθνγέλεηα θαη Σρνιείν, 165, 149 – 154.

Ληνλαξάθεο, Α. (2001). Πνηνηηθέο πξνζεγγίζεηο ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ παξαγσγή εμ

απνζηάζεσο πνιπκνξθηθνχ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, ην Β., Μαθξάθεο (επηκ.) Πξαθηηθά

Παλειιήληνπ Σπλεδξίνπ κε Γηεζλή Σπκκεηνρή γηα ηηο Νέεο Τερλνινγίεο ζηελ Δθπαίδεπζε

θαη ζηελ Δθπαίδεπζε από Απόζηαζε, Αζήλα: Δθδφζεηο Αηξαπφο.

Ληνλαξάθεο, Α. (2013). Κνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη άηππε κάζεζε: δχν δηακνξθσηέο ηνπ

πνιηηηθνχ γίγλεζζαη θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Θέκαηα εθπαηδεπηηθνύ

ζρεδηαζκνύ. Αζήλα: Δθδφζεηο Γηάδξαζε.

Ληληδέξεο, Π. (2007). Η ζεκαζία ηνπ θξηηηθνύ ζηνραζκνύ θαη ηνπ νξζνινγηθνύ δηαιόγνπ ζηε

ζεσξία ηνπ Jack Mezirow γηα ηε Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε. Αζήλα: Δπηζηεκνληθή

Έλσζε Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ.

Mezirow, J. (2007). Μαζαίλνληαο λα ζθεθηφκαζηε φπσο έλαο ελήιηθφο, Κεληξηθέο Έλλνηεο ηεο

ζεσξίαο ηνπ Μεηαζρεκαηηζκνχ. ην επηκ. Α. Κφθθνο Η Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε,

Αζήλα: Δθδφζεηο Μεηαίρκην.

Mezirow, J. (2000). Learning of Think Like as Adult. San Francisco: Jossey-Bass.

Μαλνχζνπ, Δ. (2008). Πξνδηαγξαθέο παηδαγσγηθνύ πιαηζίνπ γηα ηελ εθαξκνγή πνιπκνξθηθήο

ζπκπιεξσκαηηθήο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο ζε καζεηέο πξσηνβάζκηαο, νιηγνζέζησλ

θαη απνκαθξπζκέλσλ ζρνιείσλ ηεο Διιάδαο. Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή. Πάηξα: ΔΑΠ

Mαλνχζνπ, Δ. θά. (2011). Αμίεο δσήο ζηελ εθπαίδεπζε. Αζήλα: Δθδφζεηο Χξίσλ.

Μπαγάθεο Γ., επηκ. (2000). Πξναηξεηηθά Δθπαηδεπηηθά Πξνγξάκκαηα ζηε Σρνιηθή Δθπαίδεπζε,

Αζήλα: Μεηαίρκην.

Morrison, D. (2003). Using activity theory to design constructivist online learning environments

for higher order thinking: a retrospective analysis. Canadian Journal of Learning and

Technology, 29(3).

Παγγέ, Σ. (2005): Τππηθή, Με ηππηθή θαη άηππε εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα,

http://equipe.up.pt/RESOURCES/Case studies/original_language/ioannina_GR.doc.

(10/7/2015).

Πέηξνπ, Α.Α. & σηεξίνπ, . (2010). Χξήζε άηππσλ θαη ηππηθώλ καζεζηαθώλ πεξηβαιιόλησλ

από ηνπο καζεηέο κε θηλεζηαθέο δπζθνιίεο ζην

http://www.epyna.eu/modules.php?name=News&file=article&sid=1728 (8/6/2015).

Rogers, A. (2002). Η Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ. Αζήλα: Μεηαίρκην.

ππξνπνχινπ, Γ., Αλαζηαζάθε, Α., Γειεγηάλλε, Γ., Κνχηξα, Υ.& Μπνχξαο, . (2010). Σα

θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε:

Λεηηνπξγηθή δηεηζδπηηθφηεηα θαη βησζηκφηεηα ζην

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/109 (29/8/2015).

Taylor, E. W. (1998). Transformative learning: A critical review. ERIC Clearinghouse on Adult,

Career, & Vocational Educatio n (Information Series No. 374), San Francisco: Jossey-

Bass

Wellington J. (1991), “Newspaper science, school science: friends or enemies?”, International

Journal of Science Education, Vol. 13, No. 4, pp. 363-372.

Γηα ηνπο ζπγγξαθείο

Βαζιλάκη Διπήνη: Ζ Βαζηιάθε Δηξήλε είλαη θηιφινγνο- ηζηνξηθφο, απφθνηηνο ηνπ

Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ. Δξγάδεηαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα σο εθπαηδεπηηθφο, έρεη ζπκκεηάζρεη

ζηελ επηκέιεηα θαη δηφξζσζε θεηκέλσλ θαη παξάιιεια αζρνιείηαη κε ηελ έξεπλα γχξσ απφ

εθπαηδεπηηθά ζέκαηα θαη ηηο κεηαπηπρηαθέο ηεο ζπνπδέο. Έρεη πάξεη κέξνο ζε αξθεηά ζπλέδξηα

θαη έρεη παξαθνινπζήζεη κε επηηπρία ηηο ζεκαηηθέο HDS1544.1x: Early Christianity: Letters of

Paul (100 %) θαη CB22x: The Ancient Greek Hero (91%) ζην online πξφγξακκα ζεκηλαξίσλ

ηνπ Harvard University κέζσ ηνπ edX.

Γπ. Δςαγγελία Μανούζος: Ζ Δπαγγειία (Γθέιε) Μαλνχζνπ είλαη δηδάθησξ ηνπ Διιεληθνχ

Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ κε ζέκα ηελ «Αλνηθηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε», κε

κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζηελ Πιεξνθνξηθή ζηελ Δθπαίδεπζε θαη ζηελ Πεξηβαιινληηθή

Δθπαίδεπζε. Απφ ην 2009 ζπλεξγάδεηαη κε ην Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην σο Καζεγήηξηα-

χκβνπινο ζηελ ελφηεηα ηεο αλνηθηήο θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο θαη απφ ηνλ επηέκβξην

ηνπ 2011 είλαη δηεπζχληξηα ζην 3ν Γεκνηηθφ ρνιείν Αγίνπ Γεκεηξίνπ. Έρεη ζπκκεηάζρεη ζηε

ζπγγξαθή εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ έληππνπ θαη ςεθηαθνχ, αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ

(2003, 2011), επηκνξθψηξηα ζε πνιιέο επηκνξθψζεηο εθπαηδεπηηθψλ ζε φιε ηελ Διιάδα. Έρεη

πάξεη κέξνο ζε πνιιά ειιεληθά θαη δηεζλή ζπλέδξηα κε πεξηζζφηεξεο απφ 50 επηζηεκνληθέο

αλαθνηλψζεηο ζε ζέκαηα εμ απνζηάζεσο ζπκπιεξσκαηηθήο εθπαίδεπζεο, δεκηνπξγίαο

παηδαγσγηθνχ πιηθνχ, παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ, επηκφξθσζεο, πεξηβαιινληηθήο

εθπαίδεπζεο, θαηλνηνκηψλ θαη αμηψλ δσήο. Δίλαη κέινο εο Δπηζηεκνληθήο Δηαηξείαο «Διιεληθφ

Γίθηπν Αλνηθηήο & εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο», ηδξχηξηα ηνπ Δζληθνχ δηθηχνπ γηα ην

Πεξηβάιινλ, ηνλ Πνιηηηζκφ θαη ηελ Δηξήλε ζηε Μεζφγεην «Ο Ναπηίινο ηαμηδεχεη…». Δίλαη

ηαθηηθή ζπλεξγάηηδα ηνπ παηδαγσγηθνχ πεξηνδηθνχ «Παξάζπξν ζηελ εθπαίδεπζε» απφ ην 2000,

ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ πεξηβαιινληηθή αγσγή θαη ηελ αγσγή πγείαο θαη έρεη γξάςεη

πεξηζζφηεξα απφ 80 άξζξα. πκκεηέρεη ζε πνιινχο πνιηηηζηηθνχο ζπιιφγνπο θαη Με

Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο σο ελεξγφ κέινο. Σν 2011 βξαβεχηεθε καδί κε φιε ηελ νκάδα ησλ

εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζπκκεηείραλ, κε ην πξψην βξαβείν ησλ Πξσηνπφξσλ Γαζθάισλ απφ ηε

Microsoft, γηα ην πξφγξακκα Παηδαγσγηθήο Αμηνπνίεζεο ησλ Γηαδξαζηηθψλ Σειεδηαζθέςεσλ

«ΟΓΤΔΑ» πνπ πινπνηείηαη απφ ην Παηδαγσγηθφ Σκήκα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο.

Λιοναπάκηρ Ανηώνιορ: Ο Αληψλεο Ληνλαξάθεο είλαη Καζεγεηήο ηνπ Διιεληθνχ Αλνηθηνχ

Παλεπηζηεκίνπ θαη έρεη δηδάμεη ζηνOpen University ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο Ήηαλ κέινο ζην

Γ.. ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Γηαξθνχο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ, ηδξπηήο θαη πξφεδξνο ηεο

Δπηζηεκνληθήο Δηαηξείαο «Διιεληθφ Γίθηπν Αλνηθηήο & εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο». Έρεη

δηαηειέζεη κέινο ηεο επηηξνπήο ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ. γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ Δ.Α.Π., αξγφηεξα ηεο

Οκάδαο Δθηέιεζεο Έξγνπ θαη εηζεγεηήο ησλ αξρψλ ηεο αλνηθηήο θαη εμ απνζηάζεσο

εθπαίδεπζεο ζηε ρψξα καο, θαζψο επίζεο θαη ππεχζπλνο έθδνζεο ηνπ δηεζλνχο πεξηνδηθνχ

“Open Education”. Έρεη ζπκκεηάζρεη ζηελ έθδνζε 25 βηβιίσλ γηα ηελ εμ απνζηάζεσο

εθπαίδεπζε, ζε πνιιά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα, ελψ εξγαζίεο ηνπ έρνπλ δεκνζηεπηεί ζε πνιιά

επηζηεκνληθά πεξηνδηθά. Έρεη πξνζθιεζεί λα δηδάμεη θαη λα παξνπζηάζεη εξγαζίεο ηνπ απφ

πνιιά παλεπηζηήκηα ζηελ Διιάδα, Μεγάιε Βξεηαλία, Γαιιία, Ηζιαλδία, Βνπιγαξία, Σνπξθία

θαη Ηαπσλία.