ابتذال مرجعيت شيعه

مقام رهبري مرجعيت استيضاح اي والمسلمين خامنه االسالم حجت

محسن كديور

1393

شناسنامه كتاب ابتذال مرجعيت شيعه عنوان كتاب:

ايوالمسلمين خامنهاالسالمحجت، استيضاح مرجعيت مقام رهبري )1338محسن كديور ( ـ نويسنده:

1392جرس، ارديبهشت ـ خرداد ويرايش اول (در قالب سلسله مقاالت): 1393 فروردينويرايش دوم (در قالب كتاب الكترونيكي):

صفحه 410 تعداد صفحات:

وبسايت رسمي محسن كديور ناشر:

kadivar@kadivar.com http://kadivar.com

فهرست

 7 .......................................................................................................................................................................................................................................... مقدمه

 29 ........................................................................................ ياخامنه اإلسإلمحجت: دانشمند بيخط .اول بخش

 31 ............................................................................................................. »هستم ينيخم اهللاتيآ مقلدان از من« .اول فصل

 55 .................................................................. »نمازجمعه يهاخطبه در هيشرع حدود از مقصود« .دوم فصل

 71 .................................................................................................................................. »يفقه مسائل به آشنا يبرادر« .سوم فصل

 87 ..................................................................................................... يا خامنه اهللا تيآ: يرهبر معظم مقام .دوم بخش

 90 ....................................................................... نظام مصلحت براساس يمتجز مجتهد يرهبر .چهارم فصل

 103..................................................................................................... فترت دهه دو از پس يفقه يبازآموز .پنجم فصل

 111......................................................................................................... اصول خارج بدون فقه خارج درس .ششم فصل

 116................................................................................................................................................................ !است مجتهد رهبر .هفتم فصل

 129 ........................................................................ يا خامنه يالعظم اهللا تيآ: ديزالتقليجا مرجع . سوم بخش

 132........................................................................................................................................................................ متناقض يفتاوا .هشتم فصل

 141................................................................................................................ يرهبر تيمرجع با مراجع مخالفت .نهم فصل

 

 169...................................................... اطالعات وزارت تيمرجع امور معاونت محصوالت .دهم فصل

 178..................................................................................................... يرهبر مقام تيمرجع يرسم اعالم .ازدهمي فصل

 191....................................................................................................... !ياخامنه يمرجع هم يرهبر هم .دوازدهم فصل

 202.......................................................................................................................... ييايجغراف تيمرجع بدعت .زدهميس فصل

 225 ................................................................................... ؟يا خامنه امام: اعإل تيمرجع يسودا .چهارم بخش

 229.................................................................................................................................................. عهيش تيمرجع ابتذال .چهاردهم فصل

 259......................................................................................................... خطرناك و هيپايب يفتاوا از يانمونه .پانزدهم فصل

 269........................................................................................................................................................................................................................................... يبند جمع

 280............................................................................................................................................................................................................................... منابع فهرست

 285............................................................................................................................................................................................................................................. ها وستيپ

 353..................................................................................................................................................................................................................................... اسناد ةديگز

 361................................................................................................................................................................................................................................. ريتصاو آلبوم

 381...................................................................................................................................................................................................................... يليتفص فهرست

 389................................................................................................................................................................................................................................... قلم نيهم به

 391......................................................................................................................................................................................................................يسيلانگ ةخالص

مقدمه

مشـهد) قبـل از 1318اي (متولد والمسلمين سيدعلي حسيني خامنه االسالم حجتشد. يسان محسوب مفكر و از خطباي مشهور خرا از روحانيون مبارز و خوشانقالب

عنوان يكي از مسئوالن طراز اول نظام جمهوري اسـالمي در هپس از پيروزي انقالب بــوراي ا ــويت ش ــد عض ــي همانن ــب مهم ــت مناص ــالب، امام ــ نق ــران و ةجمع ته

اهللا آيـت جمهـوري اسـالمي گـذار بنيـان پي وفـات خدمت كرد. در جمهوري رياستسوي مجلس خبرگـان از 1368خرداد 14در تاريخ سالگي پنجاه سن در ويخميني، دومين رهبر جمهوري اسالمي انتخاب شد. عنوان به رهبري

11مورخ ةمدرسين حوزه علميه قم در اعالمي ةاهللا اراكي جامع بعد از وفات آيت ــر را 1373آذر ــت نف ــه هف ــوان ب ــرائط عن ــد ش ــراد واج ــرد. اف ــالم ك ــت اع مرجعي

روحانيـت ة سومين نفرشان بود. جامع» اي (مقام معظم رهبري) العظمي خامنه اهللا آيت« بود. قليد معرفي كرد، ايشان نفر اولمبارز تهران نيز سه نفر را مرجع جائزالت

ليل كه در د ناي كه به كرداعالم 1373آذر 23در بيانات » اي خامنه يالعظم اهللا آيت«از كشور بار مرجعيت بر زمين مانده مرجعيت خـارج از كشـور را متواضـعانه خارج

در كويـت، و 1373 ايشان به عربي در أواخر» جوبإل االستفتائاتأ« ةكند. رسال قبول مي .شددر تهران منتشر 1375به فارسي در سال

 مقدمه 8

 

هفـت رسد كه يبه اين نتيجه م 1376اول سال ةدر نيم» اي العظمي خامنه اهللا آيت« ةنفر مرجع صحيح نيست، مرجع بايد يك نفر باشد، ايشان اجرايي كـردن ايـن وظيفـ

ةجامعـ ةعهـد فـرد) را بر مرجـع منحصـربه عنـوان بـه (تعيين مقام معظم رهبـري مهمزمان در محافـل رسـمي خصوصـا خـارج از گذارد. ازآن علميه قم مي ةمدرسين حوز . شود ياد مي» اي امام خامنه«عنوان به كشور از ايشان

تحقيق يها پرسشو يالله به آيت ياالسالمايشان از حجت ةسابق با توجه به ارتقاي بسيار سريع و بي

و 1373العظمايي و مرجعيت جايزالتقليد در سـال اهللاو به آيت 1368رهبري در سال دربـاره سـير ييهاها و پرسشابهام 1376فرد در سال و منحصربهاعال طرح مرجعيت

كـه زنـدگي اي نبود جز اينها چاره. براي رفع اين ابهامشود ميطبيعي اين ارتقا مطرح هـا، بحثبين بگذارم و از تحصيل، تدريس، تحقيق، اساتيد، هممقام رهبري را زير ذره

هاي ايشان در مقاطع مختلف زندگي به دنبال قرائني دال بـر تأليفات، مشاغل و مشغلهاز خـودش مطلق و صالحيت افتاء و مرجعيت وي بگردم. تلقي خـود ايشـان اجتهاد

ييهافقاهت و اجتهاد را مقايسه كنم، و بكوشم به پرسش ةقبل و بعد از رهبري دربار دست پاسخ دهم: ازاين

جعيـت افتـاد؟ از چـه زمـاني بـه اي از چه زمـاني بـه فكـر مر جناب آقاي خامنهي استفتاي ايشـان چـه كسـاني هسـتند؟ تـدريس دادن آغاز كرد؟ اعضاي شورا فتوي

خارج فقه ايشان از كي شروع شد؟ آيـا ايشـان تـاكنون خـارج اصـول هـم تـدريس ه كـرد؟ از چـه زمـاني ايشـان خذ وجوهـات شـرعي أاند؟ از چه زماني شروع به كرده

 9 ابتذال مرجعيت شيعه

عهده گرفتند؟ ايشان در زمـان ادعـاي هاي علميه را بهپرداخت شهريه به طالب حوزهچه تأليفاتي در فقه يا اصول داشته است؟ تاكنون چه تأليفاتي در اصـول يـا مرجعيت

فقه استداللي منتشر كرده است؟ مباني اصولي و ديدگاه ايشان در قواعد فقه چيست؟ كامل فقه فتوايي از ايشان منتشر شده است؟ اگرنه به چه دليـل؟ ةآيا تاكنون يك دور

ترين منكران اجتهـاد ان حمايت كردند؟ مهمچه كساني با چه اهدافي از مرجعيت ايش ةمطلق و منكران صالحيت ايشان براي منصب افتاء و مرجعيت چه كساني بودند؟ ادل

هايي در تـرويج و تبليـغ و جاانـداختن هر يك از طرفين چه بود؟ چه نهادها و ارگانالعمـل بخـش سـنتي حـوزه، اجتهاد و مرجعيت ايشان انجام وظيفـه كردنـد؟ عكـس

افتاء و مرجعيت مقام رهبري چه بود؟ مقام و موقعيت ةجعيت و روحانيت با مسئلمر سياسي رهبري چه نقشي در مقام افتاء و مرجعيت ايشان داشته است؟

اهللا خميني عدم تالزم مرجعيت و رهبري بود، و به همين دليـل ديدگاه متأخر آيتاي و اغلـب شـاگران خامنـه به بازنگري قانون اساسي اقدام شـد. چـرا جنـاب آقـاي

جمهـوري اسـالمي وقعـي نگذاشـتند و گـذار بنيـان اهللا خميني به اين نظر متأخر آيت ةدوباره به تالزم مرجعيت و رهبري روي آوردند؟ عنصـر مصـلحت نظـام در مدرسـ

، آيا اين عنصر در امر افتـاء و استاهللا خميني اوجب واجبات فقيه آيت ةواليت مطلقالح در علـم اصـول فقـه) موازين شرعي حكومت يا ورود (دو اصطمرجعيت هم بر

داشته است؟ها به تحقيقي انجاميد كه حاصـل آن كتـاب پاسخ مشروح و مستند به اين پرسش

اين چهار بخـش را ةحاضر است. كتاب در چهار بخش سامان داده شده است. چكيد گونه گزارش كرد. توان اينمي

 مقدمه 10

 

ايخامنهاإلسإلم خطيب دانشمند: حجت

اهللا خميني بوده و در برخي مسائل د آيتاي تا پنجاه سالگي مقلجناب آقاي خامنهاهللا خميني نـه تنهـا خـود را كرده است. وي تا وفات آيتاهللا منتظري تقليد مياز آيت

اهللا خمينـي تصـريح كـرده دانسته بلكه چندين بار به تقليـد خـود از آيـت مجتهد نميي بوده اما بيش از شش هفت سال ممحض در تحصيل مستعد ةاست. وي اگرچه طلب

شعر و رمان، مبارزات سياسـي، خطابـه و ةخارج نبوده است. اهم اشتغاالت او مطالعبـراي البالغـه نهجو قرآنويژه تفسير منبر، جلسات عمومي انقالبي معارف اسالمي به

وده است. كتب انقالبي اسالمي از عربي به فارسي ب ةجوانان، و ترجم

هـايش نيـز بحـث ك از دروسي كه شركت كرده منتشر نشـده، از هـم يتقرير هيچخذ وجوهات أ ةناماجازه ةاي بر توغل در فقه و اصول در دست نيست. از مقايسنشانه

اهللا از نظـر آيـت 1345شود كـه ايشـان در سـال ها محرز مينامهشرعيه با ديگر اجازهاينكه مجتهد محسوب شـود آمده چه برسد بهحساب نمي فضال هم به ةخميني در زمر

طالب عادي بوده است. ةسوم داده شده كه ردو به وي تنها اختيار مصرف يك

بـار ك دهه به تدريس سطوح عالي فقه و اصول اشـتغال داشـته امـا بـا چنـدين يهـايش بازداشت، تبعيد، زندگي مخفي خارج از مشهد و فشار نيروهاي امنيتي تدريس

ـ پنجـاه بـه خطبـه ةگسسته بوده است. اشتهار ايشان در دهـ و جلسـات يهـاي انقالبك از اسـاتيد ياي از هيچوي بوده است. جناب آقاي خامنه ةمعارف اسالمي روشنگران

اجتهاد ندارد. مشاغل مديريتي اجرايي تبليغي پس از انقالب ايشان نيز تـا ةخود اجاز ةقاهت و اجتهاد نـدارد. كثـرت مشـاغل در دهـ اهللا خميني تناسبي با فدرگذشت آيت

تـا يكمترين تدريس و تحقيق فقهي اصـول ةنخست جمهوري اسالمي به ايشان اجاز

 11 ابتذال مرجعيت شيعه

اي صفحه 40 ةنداده است. در نيم قرن نخست زندگي ايشان (جز يك مقال 1368سال رجالي ناتمام) هيچ اثر فقهي اصولي منتشر نشده است.

نظر فقهـي اول جمهوري اسالمي سه اظهار ةده سال ةاي در دورجناب آقاي خامنهكـي ياهللا خميني مواجـه شـده اسـت، العمل شديد آيتكرده كه دو مورد آن با عكس

و ديگـري اعـالم قبـول 1366دي 11 ةنماز جمعـ ةفقيه در خطب ةتبيين واليت مطلقبهمـن 28 ةنمـاز جمعـ ةسـلمان رشـدي در خطبـ ةفطري در قضي ظاهري مرتد ةتوب

خـود ةشـد ر دو نظـر ابراز جمهوري اسالمي از هگذار بنيان ة. وي بعد از تخطئ1367در مورد غنا و موسيقي مشكوك در قم ديگـر 1367برگشت. اظهارنظر وي در اسفند

شاهد عدم اجتهاد وي سه ماه قبل از رهبري ايشان است.

خمينـي اهللاسـوي آيـت اي ازد اجتهـاد آقـاي خامنـه ييهيچ سند مكتوبي دال بر تأآيـد كـه اهللا خميني بر ميدست نيست. از اظهارات منتشر شده در زمان حيات آيتدر

آشـنا بـه «اند، امـا تعبيـر شدت مورد وثوق ايشان بوده اي بهاگرچه جناب آقاي خامنهاشـعار نـدارد، چـه برسـد بـه داللـت بـه هم » ياجتهاد متجز«حتي به » مسائل فقهي

».اجتهاد مطلق«

ةنامشفاهي كه بعد از وفات ايشان ابراز شده، اگر معارض با نص وصيتهاي نقلاي را بـراي جمهوري اسـالمي نبـود، صـالحيت آقـاي خامنـه گذار بنيان سياسي الهي

كـرد، نياز متصدي مقـام رهبـري اثبـات مـي و بالمالزمإل اجتهاد كاربردي موردرهبري هـاي شـفاهي رنهايـت ايـن نقـل عالوه اخبار آحاد در مسائل مهمه حجت نيست. د به اعتبار است. بي

اهللا خمينـي اي از سوي آيـت معرفي آقاي خامنه ةمنقوالت شفاهي ابراز شده دربار

 مقدمه 12

 

خالف واقع است، و گويندگان آن براساس » م ويرهبر متعين و اجتهاد مسل«عنوان به دركرده بودند. با توجه به جفاهايي كه حكومـت ادامصلحت نظام چنين شهاداتي را

اعتباري ويرايش نخست برداشت. كرد ويرايش دوم اين منقوالت پرده از بيها آن حق قابل احراز نيست. 1368ايشان تا اواسط خرداد » اجتهاد مطلق بالفعل«درنهايت

اياهللا خامنهمقام معظم رهبري: آيت

مـالك عمـل 1358دنيا رفت قانون اساسـي مصـوب اهللا خميني از زماني كه آيتيقينـا مرجـع تقليـد نبـود، صـالحيت 1368خـرداد 14اي در تاريخ بود. آقاي خامنه

اهللا بالفعل الزم براي افتاء و مرجعيت هـم نداشـت. در آن روز روحـانيون پيـرو آيـت دانـش مديريت سياسي را بر ها آن خميني در جوي احساسي انتخابي تاريخي كردند.

عنوان جانشين ولي فقيه كه اجتهاد مطلـق را بهمتجزي هديجتفقهي مقدم داشتند و م ةاهللا خميني نگذاشتند رهبـري از مجموعـ طلبيد تعيين كردند. شاگردان آيت بالفعل مي

ك از مراجـع معاصـر خـود را واجـد يـ اهللا خمينـي هـيچ خودشان بيرون برود. آيـت عـم وي ز هم بهگذار بنيان مجتهد اعلم در بين شاگردانصالحيت رهبري ندانسته بود.

شد، نوبت مديريت، مجتهد مطلقي يافت نمي ةمنحرف شده بود. در بين واجدان تجرب رسيد. » يمجتهد متجز«به

بـر منصـب مجتهـد مطلـق متجـزي مصلحت نظام اكسيري شد كه با آن مجتهـد گـذارش بـه خـاك درگذشـت بنيـان واليت فقيه با ةبالفعل نهاده شد. درحقيقت نظري

اي حـداقل سـه بـار براسـاس سپرده شد. مجلس خبرگان رهبري در حق آقاي خامنه تخلف كرد:» مصلحت نظام«

 13 ابتذال مرجعيت شيعه

اول. ناديده گرفتن اشكال خالف قانون بودن فقدان شرط افتاء و مرجعيت بالفعل )1358قانون اساسي 109(نقض اصل

ماه اي حداقل در هفتغيرقانوني آقاي خامنه» بودن رهبري موقت«دوم. عدم اعالم )1368خرداد 14ويژه خبرگان رهبري مورخ ةجلس ةنخست رهبري ايشان (مصوب

سوم. ناديده گرفتن فقدان اجتهاد مطلق يعني صالحيت علمي الزم براي افتـاء در )1368قانون اساسي 109و 107، 5ابواب مختلف فقه (نقض اصول

بـه مـدت چهـارده سـال از 1355اي از سـال اب آقاي خامنهبا توجه به اينكه جنهرگونه درس و بحث فقهي اصولي دور بوده است، براي بـازآموزي فقهـي ايشـان از

نفر از منصـوبان رهبـري در شـوراي نهجلسات بازآموزي فقهي با حضور 1368مهر ي هفتگـي در شود تا با مباحثات فقـه اسـتدالل غيره تشكيل مي قضائيه و ةنگهبان و قو

محمود هاشمي و محمد مؤمن قمي آمادگي الزم كسب شود. آقايان سيدحضور ايشان انـد. محصـول ايـن عهده داشته هاي ضمن خدمت بهبيشترين نقش را در اين آموزش

كـاري چكـش بعـد از 1374اي است كه در سـال جلسات دو مقاله به نام آقاي خامنهصـفحه) و 32( صـابئين حكم فقهـي شده است. يكي اعضاي جلسة بازآموزي منتشر

.صفحه) 84( بسمخاصمه و آتشقرارداد تركيا إلمهـادنديگري

كـه در عمـرش خـارج اصـول تـدريس كـرده باشـد، آناي بيجناب آقاي خامنهكمتر از يك سال از شروع رهبـري 1369تدريس خارج فقه را از كتاب جهاد از سال

دقيقه با شرح احاديث اخالقي آغاز 45روز در هفته به مدت آغاز كرد. اين درس سه كند. بيش از قصاص و سپس مكاسب محرمه تدريس مي ،شود. ايشان بعد از جهاد مي

سال عمـر 23كنند. از نفر از روحانيون شاغل در تهران در اين درس شركت مي 500

 مقدمه 14

 

هـاي ر پايگاهاين درس تقريرات دو بخش از كتاب جهاد و بخشي از كتاب قصاص دجـز مـواعظ اخالقـي اول رساني رهبري نصب شده و از سيزده سـال قبـل (بـه اطالع

درس) چيزي از افاضات فقهي ايشان منتشر نشده است. متن صوتي ايـن دروس نيـز برخالف ديگر مدرسان حوزه در وبسايت ايشان در دسترس نيست.

هي اجتهاد كـاربردي هاي رايج در جمهوري اسالمي درخواست گواكي از سنتياطالعات و يربراي مقاماتي است كه شرط اجتهاد دارد: نمايندگي مجلس خبرگان، وز

اجتهـاد ةأخير قو مقام نياز و اجتهاد موردمتجزي رهبري. اجتهاد دو مورد اول اجتهاداي سال بعد از آغاز رهبري آقاي خامنه فعليت افتاء و مرجعيت است. يك مطلق مادون

دليل شدت اعتراض به فقدان شرائط قانوني و شـرعي در رهبـر منتخـب خبرگـان، به اهللا خمينـي شـد. هفـت نفـر از شـاگردان دامان شاگردان مرحـوم آيـت به تايشان دس

به ترتيب تاريخ آقايان محمد يزدي، عبداهللا جوادي آملـي، مرحـوم محمـد گذار بنيانني، يوسـف صـانعي و ابـراهيم فاضل لنكراني، محمد مؤمن قمي، مرحوم علي مشـكي

الزم بـراي درحـد تهاد ايشـان را كتبا اج 1369اميني از اواخر خرداد تا اوايل شهريور ة هاي رياسـت قـو از منصوبان رهبري در سمتها آن د كردند. اكثرييي رهبري تأتصد

هـم از مراجـع هـا آن جمعه بودند و يك نفـر از ائيه، فقيه شوراي نگهبان و امامتضقشد. از هفت گواهي صادر شده پنج گـواهي بـه بـيش از جوان آن دوره محسوب مي

ها به دو مشـكل مبتالسـت: نياز رهبري داللت ندارد. اين گواهيبردي مورداجتهاد كار حت نظام و ابتال به شهادت معارض.مصل ةصدور براساس قاعد

 15 ابتذال مرجعيت شيعه

ايالعظمي خامنهاهللامرجع جايزالتقليد: آيت

1369أخذ وجوهات شرعيه و از اوايل سـال 1368اي از سال جناب آقاي خامنههاي علميه داخل و خارج را آغـاز كـرد و حـداقل از پرداخت شهريه به طالب حوزه

در 1371اسـتفتائاتش در سـال ةمجموعـ ةفتـوا داده، و نخسـتين كتابچـ 1369مرداد اب است كه بـراي تر از فتاوا هفت گواهي اجتهاد در ابتداي كتبيروت منتشر شد. مهم

رفع اشكاالت مربوط به مشروعيت رهبري ايشان صادر شده بود و اكنـون در جهـت كه پنج گواهي آن به بيش حالي كار گرفته شد، در ايشان به افتتاح مقام افتاء و مرجعيت

انـداختن در جا هـا از اجتهاد كاربردي الزم براي رهبري داللت نـدارد و اسـتفاده از آن افتاء مصداق بارز تدليس است. درحد اجتهاد مطلق

اهللا فين به فتاواي آيـت فتوا آمده ارجاع مكلعنوان به بسياري از آنچه در اين كتابع اسـت كـه ناقـل يبار در تاريخ تشـ ايشان است. اين نخستين ةخميني و تحريرالوسيل

د را مقدم اي احكام خوكند. آقاي خامنهفتواي مجتهد، خود را مرجع تقليد معرفي ميخمس را حاكم شـرع دانسـته (نـه امر ولي مجتهدين دانسته است. وي ةبر فتاواي هم

از التـزام بـه اسـالم و اي التزام به واليت فقيه را مراجع تقليد). و باألخره آقاي خامنهمبنـا اخـراج ايـن فتـواي بـي ةكند كـه الزمـ (ع) غيرقابل تفكيك اعالم ميواليت ائمه

ع است.از اسالم و تشي منكران واليت فقيه

قدرت سياسـي بـا مخالفـت مراجـع و ةبا پشتوانمتجزي ادعاي مرجعيت مجتهد اهللا در بيــروتمحمدحسـين فضــل اهللا سيدعلمـاي شــيعه مواجـه شــد. مرحـوم آيــت

خود تصريح كرده است به مقام مرجعيت و افتاي جناب آقـاي ةدر مصاحبكه چنان آن دليل در معرض تخريب شخصيت قرار گرفت. هميناي باور نداشت، و بهخامنه

 مقدمه 16

 

اش آخـرين نمـاز جمعـه هـاي در خطبـه 1372اهللا موسـوي اردبيلـي در دي آيتسنتي شيعه دانست و تصـريح كـرد ةانتصاب مرجع توسط مرجع سابق را خالف روي

اهللا خميني كسي را بـراي ك از مراجع درگذشته پس از انقالب از جمله آيتيكه هيچ اند. خود تعيين نكرده پس از

اهللا محمد مؤمن قمي بـه جنـاب آقـاي توسط آيت 1373اهللا منتظري در آبان آيتهـايي كـه شـرعا يازيـدن بـه حـوزه دهد و ايشـان را از دسـت كتبا پيغام مي اي خامنه

را ندارد يعني افتـاء، مرجعيـت و تصـرف در وجـوه شـرعيه برحـذر ها آن صالحيتهاي علميه توسـط نهادهـاي امنيتـي تحـت امـر نفي استقالل حوزهدارد. ايشان از مي

روحانيت، وزارت اطالعات و سپاه پاسداران انقالب اسالمي ةرهبري يعني دادگاه ويژبـار از تشـكيل معاونـت روحانيـت و كنـد و بـراي نخسـتين شديدا ابراز نگراني مـي

زاده فردي به نـام فـالح مرجعيت در وزارت اطالعات دوران علي فالحيان با معاونت دهد كه دو وظيفه برايش تعريف شده است: يكي تخريب و حذف و تضعيف خبر مي

كردن و جاانداختن مرجعيت مقام رهبري. مطرح مراجع مستقل و منتقد، ديگري

نامه نخستين دستاورد اين معاونت وزارت اطالعات بود. حـداقل آن هفت گواهيطـاهري مرحوم قم آقايان مؤمن قمي، ةعلمي ةن حوزمدرسي ةنفر از اعضاي جامع پنجبـا مرجعيـت و مرحوم مشـكيني آذري قمي مرحوم ،طاهر شمسمرحوم آبادي، خرم

اند. اي مخالف بوده آقاي خامنه

به همت معاونـت روحانيـت و مرجعيـت وزارت اطالعـات و همكـاري برخـي چينـي مرجعيـت زمينه 1371اهللا خويي از مرداد روحانيون حكومتي بعد از وفات آيت

و 1373آذر 8اهللا اراكـي در اي از خارج از كشور آغاز شد. با وفات آيـت آقاي خامنه

 17 ابتذال مرجعيت شيعه

مقامات عالي سياسي و نظامي (واليتـي، سـردار رضـائي و جـواد ةسفر هيأت سه نفردو روز بعـد از آن معاونـت يالريجاني) از تهران به قم و مالقات با مراجع و علما ط

اجتهـاد و شـهادت صـالحيت ةنامـ گـواهي وزارت اطالعـات حـداقل يـازده ةيادشد كند.مرجعيت در قم و تبريز أخذ و منتشر مي

اي بود، موضوع ها كه موضوع آن اجتهاد آقاي خامنهنامهبرخالف موج اول گواهيها نامهك از اين گواهييها جواز تقليد و مرجعيت وي است. هيچنامهموج دوم گواهي

معاونت مرجعيـت سويبلكه در پاسخ به پرسش مشتركي از ساكن صادر نشده، بهابتدابـه مصـلحتي هـا نامـه اند. برخي از صادركنندگان گواهيوزارت اطالعات نوشته شده

باقر اند ازجمله پاسخ آقايان سـيدمحمد بودن اين مرجعيت و جواز تقليد تصريح كردهها اكثـر ايـن شرائط صدور گواهينامهحكيم و سيدمحمود هاشمي شاهرودي. فارغ از

اين گـواهي كند. اي داللت مي نامه بر جواز تقليد و مرجعيت آقاي خامنه يازده گواهي ها درصورتي معتبر است كه مبتال به شهادت معارض نباشند.

ةقـم در اعالميـ ةعلميـ ةمدرسين حوز ةاهللا اراكي جامعسه روز بعد از وفات آيتاهللا فاضل لنكراني هفـت آيت مرحوم ه امضاي دبير وقت جامعهب 1373آذر 11مورخ

. محمد فاضـل 1ترتيب عنوان افراد واجد شرائط مرجعيت اعالم كرد: آقايان نفر را به. حسـين 4اي (مقام معظم رهبـري)، . سيدعلي خامنه3. محمدتقي بهجت، 2لنكراني،

. ناصـر مكـارم 7ي، . سيدموسـي شـبيري زنجـان 6. جواد تبريـزي، 5وحيد خراساني، روحانيت مبارز تهران نيز به ترتيـب سـه نفـر را مرجـع جائزالتقليـد ةشيرازي. جامع. جواد تبريـزي. مجمـع 3 . محمد فاضل لنكراني،2اي، . سيدعلي خامنه1معرفي كرد: شـيعه مـورد ةعنوان مرجـع طايفـ اي را به(ع) هم گزينش آقاي خامنهبيت جهاني اهل

 مقدمه 18

 

د قرار داد. ييتأ

اعتبـار اسـت: يـك. نامه آن بوده بـي مدرسين به سه دليل خالف آئين ةجامع ةبيانيكه تنهـا هفـت نفـر در ايـن جلسـه نفر بوده، درحالي 14نصاب رسميت جلسات حد

اند. دو. مصـوبات بايـد اند. چند نفر هم در مخالفت جلسه را ترك كردهشركت داشتههـاي كه حتي برخـي رأي رسد. درحاليسوم تمام اعضاي جامعه بد بيش از يكييبه تأ

بيش از نصـف يد كتبييتلفني هم تكذيب شد. سه. در مسائل مهم مصوبات بايد به تأ كه اين مصوبه يك امضا بيشتر نداشته است. تمام اعضا برسد، درحالي

هـاي روحانيت مبـارز تهـران و ديگـر تشـكل ةمدرسين و جامع ةمصوبات جامعكي به دليل معرفـي افـراد يشود روحاني بدعتي در تاريخ شيعه محسوب مي حكومتي

عنوان مجتهـد يك يا حداكثر دو نفر بهد، ديگر معرفي يعنوان مرجع تقلفاقد شرائط بهعنوان مراجع جايزالتقليد اعالم شده بودند، كه سه تا هفت نفر به الشرائط درحالي جامع

علم براي رفع سردرگمي بوده نه معرفـي چنـدين ها معرفي يك نفر ا حوزه ةسوم روي نفر بدون تعيين اعلم.

هـاي علميـه داشـت و دخالـت قـدرت ها بازتاب بسيار منفي در حـوزه اين بيانيه سياسي در امر مرجعيت تلقي شد.

ةجمع ةروزانه از ائم 1373 معاونت روحانيت و مرجعيت وزارت اطالعات در آذرد صـالحيت ييـ خبرگان و ديگر مقامات روحـاني گـواهي تأ ها و نمايندگان شهرستان

در مـوج نامـه اي براي افتاء و مرجعيت أخذ و منتشر كرد. هجـده گـواهي آقاي خامنهاهللا طـاهري اصـفهاني تـرين آن متعلـق بـه آيـت ها منتشـر شـد. مهـم نامهسوم گواهي

نامه بـا ين شهادتاهللا منتظري توضيح داده كه ااصفهان است. ايشان به آيت ةجمع امام

 19 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا آذري روحانيت اصفهان صادر شده اسـت. حتـي آيـت ةاصرار دادستان دادگاه ويژ نامه نوشته است. شهادت اگر قمي هم با فشار اطالعات با مقداري اما و

اهللا منتظري با دخالت و فشار نهادهاي امنيتي و قضائي امـر مرجعيـت به نظر آيتـ تطميع، تهديد و توهم ازجمله عوامـل سـه تحميلي و مبتذل شده است. صـدور ةگان

بـر » شـياع مفيـد علـم « تواند باشـد. هاي اجتهاد يا شهادت مرجعيت ميچنين گواهياي يقينـا حاصـل نيسـت. اجتهاد مطلـق بـراي مقـام افتـاء و مرجعيـت آقـاي خامنـه

ند و هسـت به معارض ( شهادت بـه عـدم اجتهـاد مطلـق) هاي اجتهاد مبتال نامه گواهيدرهرصورت هيچ طريـق شـرعي معتبـري بـراي احـراز اجتهـاد مطلـق و صـالحيت

دست نيست. اي درمرجعيت آقاي خامنه

كند كه از اعـالم اعالم مي 1373 آذر 23 اي در سخنراني مورخجناب آقاي خامنهكـرد. اسـناد داشت از پخش آن جلوگيري ميتش اطالع نداشته و اگر اطالع مييمرجع

اهللا اهللا منتظـري و آيـت آيـت اهللا مهدوي كني،روايات آيت ةعالومتعددي بهو شواهد هـا قبـل بـراي آن تنها خبر داشـته بلكـه از سـال دهد كه ايشان نهآذري قمي نشان مي

دليل كه در خـارج اين كند بهريزي كرده بود. ايشان در همين سخنراني اعالم ميبرنامهه مرجعيـت خـارج از كشـور را متواضـعانه قبـول از كشور بار مرجعيت بر زمين ماند

اطالع ندارند مرزهاي جغرافيـايي هـيچ دخـالتي در اي جناب آقاي خامنهفرمايند. ميشـرعي ايرانيـان يهااحكام شرعي تقليد ندارد. ايشان برخالف ادعاي خود به پرسش

د. ركخذ ميأعي ايرانيان را نيز به احسن وجه و وجوهات شر اددپاسخ مي

اهللا منتظري ابلغ من التصريح آيت ةاي در همين سخنراني با كنايجناب آقاي خامنه 3 و 2 كند. ده روز بعد از سخنراني رهبري در روزهايرا چند بار به خيانت متهم مي

 مقدمه 20

 

اهللا شخصي در پناه نيروهاي امنيتي و انتظامي بـه درس آيـت مأموران لباس 1373 ديرا تخريب و با شعارهاي زننده طـالب را بـه تعطيـل ه يكنند، حسينمنتظري حمله ميكنند. اين حمالت را معاونت روحانيت و مرجعيت وزارت اطالعـات درس تهديد مي

شــود. منتشــر مــي 1373 در أواخــر» أجوبــإل االســتفتائات« ةســازمان داده بــود. رســالـ هاي موجود در اين رساله از تناقض عـدم ةجمله در بحث واليت فقيه و خمس از ادل

اجتهاد مفتي آن است.

اي؟ : امام خامنهسوداي مرجعيت اعإل

شـود اهللا منتظري مشـخص مـي اهللا آذري قمي و آيتآيت ايبر 1376در تابستان مدرسين بنا دارد به مرجعيت واحد برسـد، يعنـي بـا ةطريق جامعاي ازكه آقاي خامنه

اهللا فـرد معرفـي شـود. آيـت مرجع اعال و منحصربهعنوان به استفاده از قدرت سياسيبه «جمهور متذكر شد: خود به خاتمي رئيس 1376آبان 5تاريخي ةآذري قمي در نامنظر وزير سابق اطالعات (علـي فالحيـان) رياي زاي معاونت ويژهدستور آقاي خامنه

براي جاانداختن مرجعيت ايشان و جلوگيري از رشد ساير مراجع حوزه تشكيل شده اند كه مقام رهبري اعلميت در فقـه را هـم بـه عظم رهبري تصور فرمودهاست. مقام م

مدرسين كه به جواز تقليد ةآورد و مرجعيت امري اعتباري است! جامعدنبال خود ميانديشي در اين امـر مصلحتلحاظ مصلحت نظام بوده، كه ند تنها بهاله رأي دادهمعظم

علميت را بررسـي كنـد و اعلـم را ا بايدخبره ياتي صحيح نبوده و نيست، چون اهلحاعلميت در فقه در مقام معظم رهبري وجود ةما نقيصنمايد نه مصلحت را! مسل اعالن

عنوان يك منصب واليت مطلقـه و اختيـارات ديگـر كـال له بهدارد، پس واليت معظم

 21 ابتذال مرجعيت شيعه

ـ كردن مرجعيت توسط مقاممنتفي است. قبول او ت معظم رهبري صحيح نبـوده و تبعيفيضيه ةاهللا آذري قمي در مدرسدرس آيت »برخالف موازين شرعي و حوزوي است.

» مرگ بر ضد واليت فقيه«مدرسين بر عليه وي با شعار ةجامع ةدو روز بعد از اعالميتعطيل شد، آذري مـورد اهللا با هدايت مأموران حكومتي طالب بسيجي و حزبتوسط ه خودروي وي خساراتي وارد كردند. وشتم قرار گرفت و با سنگ و چوب بضرب

] در سـخنراني 1418رجـب [ 13بـه مناسـبت 1376آبان 23اهللا منتظري در آيتكند: يكـي لـزوم شـرط اعلميـت مقـام تاريخي خود دو اشكال عميق فقهي مطرح مي

دليـل فقـدان عيت در شخص رهبر. ايشان اوال بـه رهبري و ديگري فقدان شرائط مرجاي واليت و رهبري وي را مبتال به مشكل العـالج شـرعي خامنه اعلميت فقهي آقاي

دليـل عـدم برخـورداري از اجتهـاد مطلـق و دانست. ثانيا ادعاي مرجعيـت وي را بـه اهللا منتظـري در اعالم كـرد. مقـام علمـي آيـت »ابتذال مرجعيت شيعه«صالحيت افتاء

شدن طرح مرجعيت اعالي آقاي علني اين بيانات به معناي متوقف حدي بود كه ابراز هـاي عمـومي بـردن صـالحيت اهللا منتظري بـا زيرسـؤال اي شد. درحقيقت آيت خامنه

رهبري جواز تقليد وي را باطل اعالم كرد و به طريق اولي مرجعيـت اعـالي نـامبرده برآب شد. نقش

به دستور رهبري و زير نظر محمد يزدي رئـيس 1376آبان 28عمليات سركوب حفـظ جـان دو فقيـه ةقضائيه انجام شد. در همان روز شوراي امنيت ملي به بهان ةقو

اي ايشـان را محاكمـه آنكه دادگاه صالحهخود محصور كرد، بي ةرا در خانها آن منتقداهللا منتظري بيش از پنج سال براي همين انتقاد در خانه محصور بـود. كرده باشد. آيت

اه در حصر جان داد. م 15اهللا آذري قمي پس از آيت

 مقدمه 22

 

اي رهبر جمهوري اسالمي طـي سـخنان والمسلمين سيدعلي خامنهاالسالمحجتهـاي اي به انتقادات علمـي و اعتـراض آنكه كلمهبي 1376آذر 5مشروحي در تاريخ

اهللا آذري قمـي پاسـخ دهـد، بـرخالف مـوازين مسـلم اهللا منتظري و آيـت فقهي آيتدسـت دشـمن صهيونيسـتي، لوح، آلتخائن، ساده«را اخالقي و شرعي منتقدان خود

كنـد، و معرفـي مـي »امنيت مردم، نادان، نفهم، مبتال به حسد و هواي نفس ةزنندبرهمد. نمــورا بــا زبــان خشــن و ســيل تهمــت و افتــرا ارزيــابي هــا آن ةانتقــادات مؤدبانــ

از كـريم قـرآن اي دقيقا منطبق بـر روشـي اسـت كـه گيري جناب آقاي خامنه موضعبرخـورد ايشـان يقينـا در ةبرخورد فرعون با موسي(ع) توصـيف كـرده اسـت. شـيو

جوست. تتعارض كامل با منش و روش امام علي(ع) در مواجهه با منتقدان مسالم

اسـت. عـالوه بـر ياي فتاواي وترين شاخص عدم اجتهاد مطلق آقاي خامنهمهمفتواي حرمت انتقاد علني از مسـئولين نظـام ،واليت فقيه و خمس ةفتاواي وي دربار

پايه و خطرناك قابل ذكر اسـت. اي از فتاواي بيعنوان نمونهبه 1392در مرداد همنتشربه فتواي ايشان گزارش ظلم مسئولين حكومتي در برابر مردم يا انتشار عمومي آن اوال

شود حرام است. مىوجهي ندارد. ثانيا اگر موجب فتنه و فساد و تضعيف دولت اسالهاي استبدادي و خودكامه در طول تـاريخ اسـت. عملي حكومت ةمفاد اين فتوي سير

ع و خالف مسلمات تعاليم اسالمي است. فتواي حرمت اين فتوا بدعتي در تاريخ تشي انتقاد علني از مسئولين نظام يك غرض اصلي بيشتر ندارد: انتقاد موقوف!

اي چهـار گـام داشـت. گـام اول خطيبـي توانـا در داستان مرجعيت اعالي خامنهديـد: خدمت نظام كه نه ادعاي اجتهاد داشت نه رهبري و مرجعيت را به خـواب مـي

فقيـه براسـاس ةاي. گام دوم رهبري و واليـت مطلقـ والمسلمين خامنهاالسالم حجت

 23 ابتذال مرجعيت شيعه

سـوم اي مقام معظـم رهبـري. گـام اهللا خامنه: آيت1368خرداد ةمصلحت نظام از نيمالعظمي اهللا: آيت73و اعالم رسمي در آذر 68سال ةزي براي مرجعيت از نيميربرنامهفـرد از و منحصـربه اعـال . گام چهارم خيز براي مرجعيتاي مرجع جايزالتقليدخامنه

خواهي نفس آدمي پاياني نـدارد. در ايـن اي! و داستان زياده: امام خامنه1376تابستان در اهللا خمينـي نيـز آيـت ةمسئول نيست، شـركاي روحـاني او از مدرسـ ه تنها وي بلي اند. پرونده با وي هم »ابتذال مرجعيت شيعه«

ابتذال مرجعيت شيعه

اي بـا رهبر شد، و جناب آقاي خامنه شاهللا خميني با پشتوانه مرجعيتمرحوم آيتحفـظ نظـام « ةبه رهبريش مرجع شد! رهبري و مرجعيت ايشان هر دو با قاعـد ءكاات

با اكسير مصلحت نظـام متجزي تحصيل شد. مرجعيت مجتهد» اوجب واجبات است 13اهللا منتظـري در سـخنراني تـاريخي يعني همين. فقهاي منتقد ازجمله مرحوم آيت

دليل خواندند و به» بتذال مرجعيت شيعها«) مرجعيت رهبري را 1376آبان 23رجب (قانون محصور شدند. اين كتـاب شـرحي اسـت بـر همين انتقادشان برخالف شرع و

».ابتذال مرجعيت شيعه«همين سه كلمه:

والمسـلمين االسـالم استيضـاح مرجعيـت مقـام رهبـري حجـت «زيرعنوان كتاب شـدن و رفـع ابهـام اسـت. استيضـاح است. استيضاح طلب وضوح، روشن »اي خامنه

كتاب عدم احراز مرجعيت رهبري و وجود قرائن ةامري اخالقي و شرعي است. نتيجاي شك آقاي خامنـه و شواهد متعدد بر عدم صالحيت افتاء و مرجعيت وي است. بي

كه چنان آن و مدافعان مرجعيت ايشان نيز حق دارند ادله و شواهد خود را منتشر كنند.

 مقدمه 24

 

ةيك ضـميم ةعنوان پيوست شماروي به اتيكي از ايشان چنين كرد و مشروح اظهارـ ادلـه و تقـو خـوبي بـراي آزمـون ةهمين كتاب منتشر شده است. اين دفاعيه نمون

با عنوان مشت نمونـة خـروار دو ةمستندات مرجعيت رهبري است. در پيوست شمار دفاعيه اكتفا شده است.نقد ارائة چند سند ديگر به جاي به

نوشته اسـت، منكـر مطلـق واليـت زمينه به تفصيل قبال دراينكه چنان آن نويسندهفقاهـت و اجتهـاد اعـم از ،هاي حكومتيك از سمتيسياسي فقيه است، و براي هيچ

رفتـنش باشـد. امـا در مرجعيـت داند، تا نگران ازدسـت را شرط نميمتجزي مطلق ومرجعيـت ةبـار مطلق شرط است و اين كتـاب در تقليد يقينا صالحيت افتاء و اجتهاد

ويـك بيسـت ة(ارزيابي كارنام »استيضاح رهبري«ي است نه رهبري وي. اآقاي خامنهاي براساس قانون اساسي جمهوري اسالمي) موضـوع رهبري جناب آقاي خامنه ةسال

منتشـر شـد و 1389تيـر 26كتاب ديگر نويسنده است كـه ويـرايش نخسـت آن در ويرايش دوم آن نيز به اميد خدا منتشر خواهد شد.

كوشيده شده منصفانه قضاوت شود، هـم قـرائن موافـق مرجعيـت در اين تحقيقمـدافعان در كنـار انتقـاد و ياظهـارنظر و گـواه ايشان ذكر شود هم قـرائن عليـه آن.

سنجي مخالفان آمده است. نويسنده به دنبال حقيقت است نه بر كرسـي نشـاندن نكتهتر از آن به اسـتاد همم اي به صاحب اين قلم وخود. اگر چه جناب آقاي خامنه ةفرضي

انصاف خارج ةوي جفا كرده است، اما نويسنده نهايت تالش را كرده است كه از جادچقـدر در ايـن مسـير موفـق بـوده اينكه نشود و در داوري حق ايشان پايمال نگردد.

است، قضاوت با خوانندگان است.

ةشان دغدغـ مخاطبان اصلي اين كتاب متدينان هستند، يعني كساني كه در زندگي

 25 ابتذال مرجعيت شيعه

، اسـاتيد و دانشـجويان الهيـات و طالب علوم دينـي ،ويژه مراجع، فقهادارند. به دينيهاي امتزاج دين و قـدرت ديگران هم شواهد و مستنداتي بر دشواري معارف اسالمي.

جدايي ضرورت سياسي در ايران يا انديشه شيعي معاصر در اين كتاب خواهند يافت. منطقـي ايـن تحقيـق ةت، مرجعيت و مسجد) از دولت نتيجينهاد دين (حوزه، روحان

است.

ويرايش دوم كتاباهللا ذكـر مصـيبت آيـت « ةعنوان فصل چهـارم رسـال ويرايش نخست اين كتاب به

نويسـنده و وبسـايت شخصـي در قالب سلسله مقاالت در سايت جرس » آذري قميافـزوده شـد. كـل منابع و مدارك جديد به مطالـب قبلـي مطالب، برخي 1.منتشر شد

تحليلـي، دو ةبندي آن نيـز تكميـل شـد. مقدمـ كتاب مورد بازبيني قرار گرفت. فصليسـي لكتاب به انگ ةپيوست، آلبوم تصاوير و اسناد، فهرست تفصيلي مطالب، و خالص

از ديگر اضافات ويرايش دوم است.

ايي آوري منابع و مĤخذ كتاب وقت فراواني گرفته است. كوشـيده شـده ادعـ جمعهمه كار بشري خالي از خطا و كاستي نيسـت. يقـين دارم غيرمستند ارائه نشود. بااين

                                                             )1392 ارديبهشت 16( رهبري مقام مرجعيت . استيضاح1

)1392 ارديبهشت 20( نظام مصلحت اكسير با مرجعيت و افتاء ـ )1392 ارديبهشت 27( اي خامنه آقاي مرجعيت مخالفان و موافقان ـ ).1392 خرداد 2( شيعه مرجعيت ابتذال ـ

:شد اضافه فوق مقاالت به نيز زير مطلب دو اعظم بخش برآن عالوه )1392 خرداد 15( تزوير و خودكامگي سال وچهار بيست مقالة ـ دي14( دانـد مـي »نابخشـودني گنـاه « را نظـام از علنـي انتقـاد اي خامنه آقاي: مكتوب مصاحبة ـ

1392.(

 مقدمه 26

 

اگر اين تحقيق در داخـل كشـور امكـان انجـام داشـت منـابع و مسـتندات بيشـتري هرصـورتي شود پيشنهادات و انتقادات خـود را بـه يافت. از ارباب فضل تقاضا مي مي

ه اطالع نويسنده برسانند. نقد اين تحقيق و دانند ـ عمومي يا خصوصي ـ ب مناسب ميع و متـأخر تشـي ةهاي آن خدمت به تاريخ معاصر ايران، انديشـ بين بردن يافتهزير ذره

نويسنده است.

نويس ويرايش اول كتاب را قبل از انتشار دوازده نفر از دوستان اهـل فضـل پيش انـد. امـا بـه علـت نويسـنده داده مطالعه كرده و تذكرات و پيشنهادهاي ارزشمندي به

كدام حتي عزيزان مقـيم خـارج از كشـور مايـل افزايش استبداد ديني هيچخفقان روبهدانم از يكايك اين دوستان مشـفق صـميمانه خود مي ةنبودند نامشان ذكر شود، وظيف

تشكر كنم.

ها توسط يكـي ها توسط يكي از دانشجويان و يكي از كتاببرخي روزنامه ةنسخصـورت سـازي بـه بنـدي و آمـاده صفحه، ستان تهيه شده است، زحمت تصحيحاز دو

كتاب را يكي ديگر از دانشجويان متقبل شده است، كه باز به همان دليل مجاز به ذكر نامشان نيستم. از ايشان نيز صميمانه سپاسگزارم.

حدي برسد كه امثال اين كتاب امكان م زماني وضعيت آزادي در ايران بهآرزو دارچاپ كاغذي در كشور داشته باشد و نويسنده به دليل نوشتن اين كتاب و مانند آن از

حقوق قانوني و شرعي ازجمله حق زندگي در كشورش محروم نباشد. ه إلا توفيقي ما و استطعت ما الإصلاح إلا أريد إن 1.أنيب إليه و توكلت يهعل باللـ

محسن كديور                                                            

 .88 ،. هود1

 27 ابتذال مرجعيت شيعه

1392اسفند

بخش اول

 اياإلسإلم خامنهحجت خطيب دانشمند:

پنجاه سـال اول اي در والمسلمين خامنه السالما اين بخش به آزمون اجتهاد حجتو 1) اختصـاص دارد 1368خـرداد 14ني (ياهللا خم زندگي وي يعني تا روز وفات آيت

شامل سه فصل است:

) 1318ـ 57ـ دوران قبل از انقالب: تحصيل و مبارزه (

) 68خرداد 14تا 57 بهمن 22( اهللا خميني: مشاغل انقالبي ـ دوران زعامت آيت

.اي فقاهت آقاي خامنه ةاهللا خميني دربار ـ نظر آيت

                                                             : از عبارتند اي سيدعلي خامنه آقاي سرگذشت . منابع1 خبرگـان مجلـس دبيرخانـة تهران، ،)رهبري خبرگان مجلس نمايندگان حال شرح( ملت خبرگان ـ

.47 ـ 75 ص اول، جلد ،1378 رهبري، ]تاريخ بي[ رهبري معظم مقام دفتر رساني اطإلع پايگاه در نامه زندگي ـ انقـإلب رهبـر اي خامنـه حسيني سيدعلي العظمي اهللا آيت حضرت نامة زندگي به گذرا نگاهي ـ

.1387 فروردين 1 مورخ اي، خامنه العظمي اهللا آيت حضرت آثار نشر و حفظ دفتر ،ايران اسإلمي نوشـته )» 1318 ــ 1357( اي خامنـه حسـيني سـيدعلي اهللا آيـت نامه زندگي: اسم شرح« كتـاب ـ

و مطالعـات مؤسسـة ،]هنـري حـوزة اسـالمي انقـالب ادبيـات دفتـر رئـيس [ بهبودي اهللا هدايت . ششم چاپ صفحه، 756 ،1391تهران، سياسي، هاي پژوهش

موارد برخي در. است ترين مشروح اخير مورد. آن بر مبتني بقيه و است ايشان خود قلم به اول مورد .هستند ناهمخوان فوق منابع

فصل اول

»اهللا خميني هستم دان آيتمن از مقل«

چهار باب به شرح زير تشكيل شده است:از فصل دوران قبل از انقالب

ـ دوران تحصيل

مبارزهـ دوران

اجتهاد ةـ نداشتن اجاز

ـ اقرار به تقليد

علي حسـيني جنـاب آقـاي سـيد يـابي در اين فصل به دنبال قرائني مبني بر دست) هسـتم. عنـوان فصـل 1318 - 57اجتهاد تا سـن چهـل سـالگي ( ةاي به درجخامنه

است. )اقرار مكتوب ايشان( اب چهارمبرگرفته از ب

)1329 ـ 47باب اول: دوران تحصيل (

) تحصيل علـوم دينـي را از يـازده سـالگي در 1318اي (متولد جناب آقاي خامنهسـالگي در همـان شـهر در سـي 1347د آغـاز كـرده و در سـال در مشـه 1329سال مشهد اوليـه، قـم و مشـهد التحصيل شده است. در اين فصل در ضمن سه مقطع فارغ كنم. وضعيت تحصيلي ايشان را بررسي مي ثانويه

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 32

 

)1329ـ 37مشهد ( ةمطلب اول. تحصيل در حوز

:نوشته استتحصيالت حوزوي و جديدش چنين ةايشان خود دربار

پس از پايان كالس ششم اين مدرسه [دارالتعليم ديـانتي]، تصـديق «ششم را دور از چشم پدر با رفـتن بـه كـالس شـبانه دريافـت كـردم و

متوسطه را طـى دو ةدوركرده، ي نويس هاى دبيرستان نامسپس در كالسصورت جهشى خواندم و ديپلم را گرفتم. دروس علـوم اسـالمى سال به 1»ر همان مدرسه اسالمى شروع كردم.را نيز د

من از آن اول كه رسما طلبه شدم تا وقتـى درس خـارج را شـروع «كردم، پنج سال و نيم طول كشيده، يعنى دوره سطح را تماما در طى پنج

2»گذراندم.سال و نيم سالگى تمام دروس سطح را خوانـده و درس خـارج را در شانزده«

3»شروع كرده بودم.العظمى ميالنـى(ره) شـروع الله تدرس خارج را هم نزد مرحوم آي«

سـال و نـيم درس خـارج فقـه سال درس خارج اصـول و دو كردم. يك 4»شمسى كه به قم عزيمت كردم. 1337ايشان را رفتم تا اواخر سال

1343پدر به قـم رفـتم و تـا سـال ةشمسى با اجاز 1337در سال «چشـم، ةهمان سال چون پدرم به دنبال عارضـ شمسى در قم ماندم. در

بينايى خود را كامال از دست داد، ناگزير به مشهد بازگشتم، گرچه حتى شدت مرتضي حائري يزدي] بهاهللا بعضى استادان بزرگ من در قم [آيت

                                                             .50ص 1ج ملت، خبرگان ،خودنوشت سرگذشت. 1 .53ص . پيشين،2 .51ص . پيشين،3 .53ص . پيشين،4

 33 ابتذال مرجعيت شيعه

1»شت من بودند.مخالف بازگ

اي تحصيل علوم حوزوي فوق جناب آقاي خامنه براساس سرگذشت خودنوشت 1329يعني حدود سال رفته آغاز كرده، ي زماني كه كالس پنجم ابتدائي ميرا از كودك

ةتحصـيل دور 1334الگي يعنـي در سـال سـ 16سال و نيم و در سن و به مدت پنجخارج را در مشـهد در سـال ةرسانيده است و دوره را به پايان مقدمات و سطح حوز

عازم قم شده است. 1337شروع كرده، و بعد از دو سال و نيم در اواخر سال 1334

ديگر اشتغاإلت دوران مشهد:

) وي دو سـال بـه 1329ـ 37مشهد ( ةساله تحصيل در حوز 8 ةدر اين دورك. يطور هخوانده، و دو سال نيز ب كالس پنجم و ششم ابتدايي درس مي طور حضوري در

نـده و ديـپلم گرفتـه اسـت. متوسطه را به دور از چشم پدر خوا ةشبانه و جهشي دوربـه اتفـاق مـادر، » دود دو مـاه حـ « 1336آن در زمان تحصيل خارج در سـال بر عالوهزيارت عتبات عاليات ةر ناتني مادرش و دو دختر وي روانها، برادر كوچك، ماد خاله

محسـن اهللا سيدزند و دروس آيت ين فرصت به درس اساتيد نجف سر مياشده و در پسندد، امـا پـدرش بـا تحصـيل وي در حسن بجنوردي را مي اهللا ميرزاحكيم و آيت

2كند.نجف موافقت نمي

چهل خواندن كتـب ةو نيز ده اي در اين دورهاز ديگر اشتغاالت آقاي خامنه دو.هـا اسـم آورده كمتر رماني بود كـه آن وقـت « 3.استهاي ترجمه شده داستان و رمان

                                                             .52ص ،. پيشين1 .77 ـ 78 ص ،اسم شرح. 2 كـه گفـت بعـدها ... كرد مطالعه نوجواني در را خارجي شده منتشر هاي رمان از بسياري سيدعلي. 3

اشـتباه . «داشـت قـرار پردازي داستان هاي كشش تأثير تحت و بود هدف بي ابتدا در او خواني رمان را جا همه كند مي نفوذ نرم خاك در كه آبي مثل رمان كه چرا خواندم هايي رمان جور همه كه كردم

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 34

 

هايي كه در مشهد و پيش دهد تعداد رمانخود احتمال مي» بشود و من نخوانده باشم. 1است.» بيش از هزار عنوان«خوانده است، )1337(از حركت به قم

شـعر اسـت، اعـم از خوانـدن و 1343ديگر اشتغال وي در اين ايام تا سـال سه.اش را در دفتري بـه سرودن و شركت در جلسات ادبي و نقد شعر. اشعار مورد عالقه

اش ضـياءالدين بـود. او در كـرد و تخلصـش امـين و كنيـه غـزل ثبـت مـي ةسفيننام 2كرد. شركت مي هاي ادبي نگارنده (فردوسي) و فرخ انجمن

)1337ـ 43مطلب دوم. دوران تحصيل در قم (

ةعلميـ ةبه مدت پنج سال و چند ماه در حوز 1343تا بهار 1337ايشان از اواخر 2اهللا بروجـردي ( خارج مشغول بوده است: يعنـي در درس آيـت ةقم به تحصيل دور

(فقـه و اهللا خمينـي وفـات ايشـان)، آيـت 1340 سال و دو سه ماه فقه، تا ارديبهشت 3اهللا شيخ مرتضي حائري يزدي (فقه) شركت داشته است.اصول) و آيت

                                                                                                                                                    نيكـااليوويچ يـف لـي نوشـته صـلح و جنـگ چـون هـايي كتـاب ... »كند مي پر را وقت گيرد، مي

هرآنچـه كريستوف، ژان مانند روالن رومن آثار برخي هوگو، ماري ويكتور اثر تولستوي، بينوايان ميخاييـل نوشته آرام دن ژواگو، ميشل هاي كتاب بود، شده ترجمه پسر و پدر دوماي الكساندر از

گـاه و خوانـد چهـل دهه نيز و دوره اين در را... و هري يگيآل دانته اثر الهي كمدي شولوخوف، درس ابتداي و سطح دوره پايان در فقهي هاي آموزش به ورود با... خواند دوباره را بينوايان چون

آن در. نگرديـد قطـع اما شد، كاسته رمان به اي خامنه سيدعلي گرايش و مطالعه شدت از خارج، آورده اسـم هـا وقـت آن كـه بود رماني كمتر« باشد شده كشيده درازا به سالي پنج شايد كه دوره )70 ـ 71ص اسم شرح.» (باشم نخوانده من و بشود

.70ص . پيشين،1 .71 ـ77ص . پيشين،2 و اسـفار بـا و) 85 ص اسـم شـرح ( كـرد آغاز منتظري اهللا آيت اشارات درس با را فلسفه . ضمنا3

توصـيف ازجملـه مسـتقل منابع در دوم ادعاي) 84 ـ 85 پيشين. (داد ادامه طباطبائي علامه شفاي چشـم به) بحث هم نه و درس هم نه( »صحبت هم و خرج هم و اتاق هم« ايشان دربارة ديناني دكتر .خورد نمي

 35 ابتذال مرجعيت شيعه

(متولـد جعفر شـبيري زنجـاني االسـالم سـيد هاي ايشان حجت بحث ترين هم مهمجماعت مسجد ارك تهران) و مرحوم ديوان عالي كشور و امام 15شعبه ، رئيس1315حسين بهجتي اردكاني متخلص به شـفق (شـاعر انقـالب و االسالم شيخ محمد حجت 1اند. ) بوده1313ـ 1386جمعه اردكان) ( امام

دوسـت غـذا و )، هـم 1313براهيمي ديناني (متولد حسين اقم شيخ غالم ةدر دورهـاي غـذايي را بـا هـم هـاي جـدا داشـتند امـا وعـده ايـن دو، اتـاق «سيدعلي بـود.

1مسائل شعر و ادب بود.ها آن تسنخي 2»گذراندند. مي

                                                             : اند شده معرفي ايشان بحث هم عنوان به ديگر نفر . سه1 درس بـدون را صـلوة كتـاب ) 1313 ــ 1364( املشـي ربـاني مهدي شيخ] اهللا آيت[ با را سال يك ـ

) 85 ص ،اسم شرح. (است كرده مباحثه خبرگـان مجلس عضو ،1305 متولد[ كني باقري مهدي] باقر محمد اهللا آيت[ با نيز كوتاهي مدت« ـ

) 84 ص پيشين.» (گذراند ها درس مرور به)] ص(صادق امام دانشگاه مقام قائم و رهبري االسـالم حجـت مـذكور بحـث هـم چهـار بـر عـالوه رهبري آثار نشر و حفظ دفتر سرگذشت در ـ

.است شده معرفي »او نزديك هاي مباحثه هم از) «1311 متولد(كرماني حجتي محمدجواد دوسـت دربـارة ) 1313 متولـد ( دينـاني ابراهيمي غالمحسين دكتر استاد نظر. 89 ص ،اسم شرح. 2

موافق ياران: است بوده خيام از رباعي اين تفسير سر بر سخن: «است خواندني اش طلبگي دوران/ عمر مجلس در شراب يك ز خورديم. شدند پست يكان يكان اجل پاي در/ شدند دست از همه

شـرايطي در ربـاعي، اين فضاي از بيرون ":پرسد مي فيضي. شدند مست زما پيشتر سه دو دوري نداريـد ديگـر كه داشتيد كه دوستاني با خودتان وهواي حال از بريد، مي سر به آن در خودتان كه

و كـنم مـي درك كند، مي وصف خيام كه را حالي دقيقا من":گويد مي ديناني دكتر ".بگوييد سخن هـم بـا طلبگي و جواني در. جداست هم از ما راه هاست سال كه دارم دوستاني... دارم را حال آن

بـه را مـا روزگـار بعـدها ولـي . بـوديم صحبت هم و خرج هم و اتاق هم سال ده از بيش و بوديم واقـع در و كشـاند مقام و پست رفيع هاي قله و سياست به را ها آن حوادث تندباد و برد دانشگاه

كمااينكـه ــ باشـم ناراضـي آنان به منسوب هاي كرده از من است ممكن بااينكه. شد جدا مان راه من كند، تهديد را ها آن خطري اگر حال بااين ندارد، وجود ما بين اي رابطه هيچ اينكه با و ـ هستم نيسـت كـه شـوخي . دارد وجـود مـا بين عاطفي دلدادگي يك بخواهم، آنكه بي و شوم مي نگران دكتـر حكيم روايت به نيشابوري خيام عمر حكيم ،مستي و هستي( "گذرانديم هم با را عمري )360ص ،1388 اطالعات، انتشارات ديناني، دكتر با فيضي كريم گفتگوي "ديناني

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 36

 

ديگر اشتغاإلت دوران قم:

بيشـترين 1341در دوران تحصيل در قم با شروع نهضت روحانيت در سال ك.يجعفر بحـثش آقـا سـيد محمد و هـم اي به كمك برادرش آقا سـيد فعاليت آقاي خامنه

اهللا شبيري زنجاني تكثير و توزيع اعالميه و سرزدن به تهران و مشهد و ابالغ پيام آيتدر 1342اي در سـال خميني براي علماي مشهد به اتفاق برادرش بـود. آقـاي خامنـه

شود . به تصريح آقا به مدت دو ماه و ده روز بازداشت مي ضمن تبليغ دو بار مجموعاچيز حتي به بعد] وضعيت همه 1342هاي آن زمان [حوالي سال«اي سيد محمد خامنه

2»ريخته بود و كسي حال درس خواندن نداشت. ها به هم ها و درس طلبه حوزه

محمد در قم در روزهاي پنجشنبه و شتغاالت وي و برادرش آقا سيداز ديگر ا دو.زبـان خوزسـتاني بـود. عـرب ةان عربي معاصر نزد آقاي كرمي طلبـ جمعه آموزش زب

اي ترجمه كتابي شد از نويسنده و شاعر نامـدار حاصل اين جلسات براي آقاي خامنهنـام » اشك و لبخند«اين ترجمه كه ». دمعإل و ابتسامإل«بناني جبران خليل جبران به نام ل

                                                                                                                                                    پايگـاه بـا 1388 بهمـن 12 مورخ مصاحبة در) 1322 متولد( نوري ناطق اكبر علي االسالم . حجت1

آقـاي با مدرسه، در رفاقتشان بيشترين ايشان: «»بودند عمار مثل آقا« عنوان با رهبري رساني اطالع رفيق حسين، شيخ آقا. ديناني دكتر آقاي به است معروف اآلن كه بود؛ ديناني ابراهيمي حسين شيخآقـا به نزديك خيلي هم ابراهيمي آقاي اخالقي خصوصيات موقع آن چون. بود آقا صميمي خيلي آقـا قضـايا ايـن در بـاز . بـود ذوقـي خـوش و برخورد خوش آدم خيلي. بود معاشرتي خيلي. بود

ايشـان ادب، و شعر مسائل در مثال... دارند آقا كه اي فرهنگي نگاه و ذوق يعني. داشت برجستگي همـان هـم، فلسـفه بحـث در. داشـت ذوقياتي چنين هم حسين شيخ آقا..... داشتند تسلط حسابي آقـاي شـاگردهاي از. دارنـد فلسـفه بـه حسـابي گـرايش ابراهيمي، آقاي كه بود محسوس موقع

كـه كسي اما... بود بقيه از بيش آقا با شان سنخيت. بودند عارفي و لطيف هاي آدم. بودند طباطبايي .»ديناني دكتر بود؛ حسين شيخ آقا مدرسه، در بود نزديك آقا به همه از بيش

.198 ص 1ج ،اي خامنه سيدمحمد اهللا آيت خاطرات. 2

 37 ابتذال مرجعيت شيعه

1كه توسط مترجم ديگري زودتر انتشار يافت.ته بود رنگ چاپ به خود نديد، چراگرف

او تنهـا در انجمـن 2اشتغاالت شعري و ادبي نيز در ايام تعطيل ادامه داشـت. سه. اسماعيل) دست شعر خود را رو كرد.الدين ادبي اصفهان (كمال

تـرين يك از اساتيدش را در اين دوره كه مهم اي تقريرات دروس هيچآقاي خامنههاي او نيز اشتهار به دوران تحصيلي وي است تدوين و منتشر نكرده است. هم بحث

اند. فقه و اصول نداشته

)1343ـ 47مطلب سوم. تحصيل ثانوي در مشهد (

جرت كـرد. به قصد ياري پدر از قم بـه مشـهد مهـا 1343در بهار ايآقاي خامنهيا مبازره و زندان و درس دست برنداشتند و جز ايام تعطيل ةايشان در مشهد از ادام«

در محضـر 1347طور رسمى تحصيالت فقهى و اصول خود را تـا سـال مسافرت، بهدر 1343وي در پـائيز 3»دادند.اهللا ميالنى ادامه ويژه آيت هاساتيد بزرگ حوزه مشهد ب

كند. مشهد ازدواج مي

اي غير از تحصيل و تدريس حـوزوي در دوران تحصيل ثانوي مشهد آقاي خامنه چند اشتغال ديگر هم دارد: مبارزه، تبليغ و ترجمه.

ك. مبارزهي

اي در علي خامنـه محمد و سـيد آقايـان سـيد 1342سال . در اواخر دوران قم از1

                                                             .85 ص ،اسم شرح. 1 .84 ،. پيشين2 مدت) 221ص( اسم شرح كتاب در رهبري. البته معظم مقام دفتر رساني اطالع پايگاه نامه . زندگي3

خارج آموزي درس به همچنان ش 1349 سال تا او: «است شده ذكر بيشتر سال دو ايشان تحصيل .است تر نزديك واقع به رهبري دفتر رساني اطالع پايگاه گزارش.» داد ادامه فقه

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 38

 

به دنبال دستگيري افراد گروه در قـم 1كردند. اصالح حوزه شركت مي ةنفرگروه يازده اي از ، آقـاي خامنـه 1344آقايان منتظري، رباني شيرازي و سپس آذري قمي در سـال

ـ 1345خرداد تا آخر اسفند سال كنـد. آقـا طـور مخفـي در تهـران زنـدگي مـي هرا ب اين دوران اشاره كرده است:رش در اي به زندگي مخفي خود و برادمحمد خامنهسيد

ترها متواري شديم، من تابستان بعد از كشف اين جمعيت، ما جوان«علي] و و مدتي من و آقاي اخـوي [آقـا سـيد را مخفيانه در مشهد بودم

شيخ اكبر هاشمي [رفسنجاني] در يكي از ييالقات اقامت كرده بـوديم و و شـكنجه هـم . خودمان را بـراي زنـدان دش يمن ترك ناشمشنا و گرد

2»آماده كرده بوديم.شدت درگيـر اي بهآقاي خامنه 1345تا آخر 1342مشخص است كه از اول سال

مبارزات سياسي مخفي بوده و هيچ اشتغال علمي حوزوي نداشته است.

نيز به مدت سـه مـاه و ده روز در زنـدان 1346تير 26فروردين تا 14. وي از 2 بوده است.

دو. ترجمه

3:هاي ايشان در اين دوران چنين است فهرست ترجمه

آينـده در قلمـرو «قطـب بـا عنـوان سـيد » المستقبل لهذا الدين«كتاب ة. ترجم1

                                                             كتاب در گروه اين دستگيري و گيري شكل وةنح . تفصيل213ص 1ج ،منتظري اهللا آيت خاطرات. 1

.195 ـ222ص 1ج ،اي خامنه سيدمحمد اهللا آيت خاطرات: است آمده منابع ديگر از تر مفصل زير .219 ص 1ج ،اي خامنه سيدمحمد اهللا آيت خاطرات. 2محمـد از كتابي ترجمه نشد، منتشر كه جبران خليل جبران اثر »ابتسامة و دمعة« ترجمه بر . عالوه3

را آن قرآن برهان نام با بالغي سيدصدرالدين كه شنيد كه بود كرده آغاز را سيدقطب برادر قطب، شـرح ( .باشـد گذاشته آن روي نشاني مصري، نويسنده نام از آنكه بي است؛ كرده منتشر و چاپ .)243 ص اسم

 39 ابتذال مرجعيت شيعه

هـايي بـر ايـن كتـاب الوه بر ترجمـه وي مقدمـه و پـاورقي . ع1344 در سال» اسالم. شـود قبل از توزيع توقيف مي 1345متناسب با مسائل روز دارد. كتاب در اوايل سال

شركت انتشاراتي سپيده بـراي چـاپ و توزيـع ةمدير رئيس هيأت 1344وي در سال هاي انقالبي است. گونه كتاب اين

يكـي از عبـدالمنعم النمـر ةنوشـت » ح المسلمين فـي تحريـر الهنـد كفا« ة. ترجم2، در سـال »مسـلمانان در نهضـت آزادي هندوسـتان «عنـوان علماي دانشگاه االزهر با

تهران و سپس ابرده مشهد انجام شد.در 1345

در سـيد قطـب، ةنوشت» الحضارة االسالم و مشكالت«سه چهارم كتاب ة. ترجم3. بـرادرش سـيدهادي بخـش حوصلگي ادامـه نـداد ، به علت كم1346زندان در سال آخرين بخش كتـاب را دوبـاره خـودم ترجمـه «اش را ترجمه كرده بود. ترجمه نشده، نـام 1349آذر 17تـاريخ مقدمـه » نظر كلي كـردم. پيشين را تجديدهاي كردم. بخش

ة، سيد قطب، ترجم»از رسالت اسالم اي عليه تمدن غرب و دورنمايي ادعانامه«كتاب 1349.1اي، مشهد، طوس، هادي خامنهسيدعلي و سيد

گزارشـي از «بخشي از وقت خود را مصروف تدوين 1346او همچنين در سال 2منتشر شد. 1365كرد كه در سال » مشهد ةعلمي ةتاريخي و اوضاع كنوني حوز ةسابق

سه. منبر و تبليغ

معيشــت و كســب كــه بــا آن بــر منبــر بــراي ايشــان دو كــاركرد داشــت، يكــينـاچيز طلبگـي امـوراتش را ةآمـد و در كنـار شـهري هـاي معـاش فـائق مـي دشواري

                                                             .396 و 271ص ،اسم شرح. 1 .299 ص ،. پيشين2

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 40

 

اهللا خميني. اكثر وقت وي بـين تعاليم انقالبي استادش آيت ة، ديگر اشاع1چرخانيد، ميگذشـته بليغي طوالني در خـارج از مشـهد مـي در سفرهاي ت 1347تا 1343 هاي سال

است.

االسـالم دهد كـه حجـت نگاهي به اين كارنامه پربار مبارزاتي و فرهنگي نشان مياصول نبـوده اسـت. حصيل فقه وممحض در ت 1347تا 1343هاي اي بين سال خامنهي از عربـي بـه فارسـي، بازداشـت حجـيم اجتمـاعي تـاريخ چند كتاب نسبتا ةترجمماهه و زندگي مخفي در تهران، سـفرهاي مكـرر و طـوالني تبليغـي در تهـران و چند

ديگر شهرها (غير از مشهد) وقت چنداني براي تحصيل باقي نگذاشته است.

اهللا خمينينزد آيت ايمطلب چهارم. مقام حوزوي آقاي خامنه

جـوه خـذ و أ ةطراتش به فقر دوران طلبگي و اجازضمن بيان خااي درآقاي خامنههايم هميشه مرتب بود و مـنظم. عينـك حال من لباسهر به«شرعي اشاره كرده است:

هـا كرد با اين قيافـه پـول تـوي ايـن جيـب كس باور نمي زده و شق و رق. اصال هيچمـردم مشـهد مـرا شـناخته ]» «273اغنياء من التعفف [بقـره حسبهم الجاهل ي ...نيست

خـذ وجـوه أند. امام اجازه داد شان را به من ميبودند. مراجعات مالي داشتند. وجوهات 2»به من داده بود.

سـوي شرعي صـادر شـده از ةناماجازه 531الذكر يكي از أخذ وجوه فوق ةاجاز اهللا خميني در مدت اقامت در نجف اشرف است: آيت

1386االول/ / ربيـع 18اي ـ مشهد گيرنده: آقاي آقا سيدعلي خامنه«                                                            

 .301 ،218 ص ،. پيشين1 شـرح از نقـل به ،1227 بازيابي شماره اسالمي، انقالب اسناد مركز ،اي خامنه سيدعلي خاطرات. 2

 .301 و 300ص اسم

 41 ابتذال مرجعيت شيعه

] معرف: معروفند. حدود اختيارات: أخذ سهمين و ايصال 1345تير 16[ 1»دو ثلث سهم و حسبيات

توضيح:

شناخته و لذا نيـازي بـه معـرف اهللا خميني ايشان، پدر و برادرش را ميآيت ك.ي نداشته است.

1345اي از تير نامه كه متن كامل آن منتشر نشده آقاي خامنه مطابق اين اجازه دو.اهللا خمينـي از مـردم مجاز بوده خمس (سهم امام و سهم سادات) را به نمايندگي آيت

كنـد و مـابقي سوم سهم امام را براي اداره امور حوزه به نجف ارسال خذ كند، و دوأرا صرف معاش خود كند و اگر چيزي هم باقي ماند زير نظر خـود در امـور حسـبيه

هزينه كند.

نامـه لقـب يست چرا اين اجـازه ها لقب دارد معلوم ن نامه اينكه اغلب اجازه. باسوم ندارد يا لقبش حذف شده است.

هـا مفيـد اجـازه نامه فوق با ديگـر اجازه ةاي مقايسبراي درك جايگاه آقاي خامنه 2است.

                                                             .56 شماره وجوهات، شرعي هاي نامه اجازه اول، جلد ،امام صحيفة. 1 الحمدللـه . الـرحمن الـرحيم اللـه بسـم فوق چنين مضموني داشـته اسـت: ةنام القاعده اجازه علي. 2

 علي اعدائهم اجمعين الله و لعنإلالعالمين، والصلوة والسالم علي محمد و آله الطاهرين، رب

-افاضـاته دامـت -دهزا االسالم آقاي حاج سـيدمحمد نبـوي و بعد، جناب مستطاب عماداالعالم و ثقإلعصـر ـ ازطرف حقير مجازند در تصدي امور حسبيه كه تصدي آن در زمان غيبت حضرت ولـي

التصـدي لمـا ذكـر مـع فلـه «است الشرايط از مختصات فقيه جامع ـ الشريف فرجه تعالي هالل عجلنمودن و امهال به مقـدار متعـارف و گردان ؛ و نيز جناب ايشان مجازند در دست»مراعاة االحتياط

ـ را السالم خذ سهمين مباركين و صرف نصف از سهم سادات و ثلث از سهم مبارك امام ـ عليه أنزد اينجانب جهت صـرف در در معيشت خودشان و ساير موارد مقررة شرعيه و ايصال مابقي را

 تعالي عن الحدثان. الله هاي مقدسة علميه ـ صانها حوزه

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 42

 

اي را با اختيار روحانيون زير مقايسـه مقدار اختيارات تفويض شده به آقاي خامنه كنيد:

خـذ و صـرف أ: مجاز در 1385/شعبان/ 14يزدي، ) آقاي آقا شيخ غالمحسين6«( »در اعاشه و ايصال بقيه و مجاز در حسبيات

خذ أ: حسبيات و 1385/ ةالقعد /ذي20خاتمي اردكاني، الله روحآقاي آقاسيد )20«( »گردان و صرف نصف و دست

: حسـبيات و ايصـال 1385/إلالحجـ محمد مؤمن قمي، غره/ذي ) آقاي آقاشيخ26«( »پس از مصرف اعاشه

: در 1387/ةالقعـد /ذي9مهدي روحاني قمي، سيد االسالم آقاي حاج ت) حج201«( »حسبيات، ايصال نصف سهمين

يـا » گـردان خذ و صرف نصـف و دسـت أحسبيات و «فضالي رده اول مجاز در انـد. طالبـي از قبيـل بوده» خذ و صرف در اعاشه و ايصال بقيهأحسبيات و «مجاز در

انـد، نـه بـوده » خذ سهمين و ايصال دو سوم سهمأحسبيات، «اي مجاز در آقاي خامنههـم داده نشـده اسـت. از اينكـه گـردان بعد اعاشه. به وي اجازه دست نصف و نه ما

ادات بـراي درباره سهم سادات سكوت شده يعني وي مجاز به تصـرف در سـهم سـ نظر خود بوده است. مصرف شخصي يا مصرف زير

شود كه ايشان در ها محرز مي نامه نامه فوق با ديگر اجازه اجازه ةهرحال با مقايس به

                                                                                                                                                   ـ بما اوصي به السـلف الصـالح مـن مالزمـإل التقـوي والتجنـب عـن الهـوي تعالي الله ايده ـ و اوصيه

؛ والسـالم الدنيا؛ و ارجو منه ان الينساني مـن صـالح دعواتـه الدين و والتمسك بعروة االحتياط في و بركاته. الله رحمإل علي اخواننا المؤمنين و عليه و

جلد اول، امام ةصحيف. (الموسوي الخميني الله روح. 1385الثاني وهفتم شهر جمادي به تاريخ بيست هاي شرعي وجوهات) نامه اجازه

 43 ابتذال مرجعيت شيعه

آمده چه برسد به اينكه فضال به حساب نمي ةاهللا خميني در رداز نظر آيت 1345سال حساب آيد. مجتهد به

باب اول ةنتيج

ر از دو دوره تحصيل خـارج د 1347تا 1334اي از سال جناب آقاي خامنه الف.) 1347تـا 1343و چهار سال ثانويه از 1334ـ 37مشهد (دو سال و نيم اوليه ةحوز

ض ) حداكثر هفت سال ممح1337ـ 43سال 5و تحصيل در حوزه علميه قم (حدود قـم و مشـهد نبـوده يـا اهـم ةوده و شش سال ديگـرش را يـا در حـوز در تحصيل ب

اشتغالش فقه و اصول نبوده است.

درگير مبارزات سياسي، خطابه و منبر بوده، سـه بـار بازداشـت 1342از سال ب.مـاه در تهـران زنـدگي مخفـي داشـته و 9شده، حدود پنج ماه را در زندان گذرانده،

آينـده در قلمـرو اسـالم، چهار كتاب تاريخي اجتماعي ترجمه كرده اسـت از جملـه: دورنمـايي از واي عليه تمدن غرب مسلمانان در نهضت آزادي هندوستان، و ادعانامه

كدام فقهي اصولي نيست. كه هيچ رسالت اسالم

هايش نيـز يك از دروسي كه شركت كرده منتشر نشده، از هم بحث تقرير هيچ ج.بـر اي دال دست نيست. از تحصيل ايشـان قرينـه ل در فقه و اصول دراي بر توغ نشانه

يق اجتهاد ايشـان احـراز و از اين طر آيد ممحض بودنش در فقه و اصول بدست نمي شود. مين

شـود ها محرز مـي نامه خذ وجوهات شرعيه با ديگر اجازهأنامه اجازه ةاز مقايس د.آمـده حساب نمي فضال هم به ةاهللا خميني در زمراز نظر آيت 1345كه ايشان در سال

مجتهد محسوب شود و به وي تنها اختيار مصـرف يـك سـوم داده اينكه چه برسد به

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 44

 

طالب عادي بوده است. ةشده كه رد

)1347ـ 57باب دوم: دوران مبارزه (

عنـوان خطيبـي دانشـمند و اي بـه جناب آقاي خامنه 1357تا 1347هاي بين سال فاضلي انقالبي چند مشغله داشته است:

اول. مبارزه، زندان و تبعيد

آبان 22 تا 1350مهر 4 ؛ دوم. از1349دي 21نوبت زندان: اول. از مهر تا . سه 1 ماه 13حدود ؛ مجموعا1354شهريور 2 تا 1353دي 20؛ سوم. از 1350

مرداد تـا 23، و 1357مرداد 23به ايرانشهر تا 1356. حكم سه سال تبعيد: آذر 2 مشـهد بازگشـت. ضـت اسـالمي ايشـان بـه جيرفت، با شـروع نه 1357شهريور 31

ماه. 10حدود مجموعا

دوم. تدريس عمومي معارف اسإلمي براي طإلب، دانشجويان و جوانان

و اعتقـادات كـه بـا رويكـردي سياسـي البالغـه نهـج ، شرح قرآنجلسات تفسير اي اجتماعي همراه بود با اقبال فراوان جوانان مواجه شد و باعث اشتهار آقـاي خامنـه

ريم عبدالكمشـهد شـهيد سـيد ةاصلي انقالبـي در حـوز ةچهردر خراسان گشت. سه اي و عباس واعظ طبسي بودند.علي خامنهنژاد، سيد هاشمي

1»در مدرسه ميرزا جعفر شروع شد. 1350از پائيز قرآنجلسات تفسير «

دانـم و لـذا ايـن را الزم مـي قـرآن ] بيش از هرچيـز شـناخت 1352من امروز [«يـد دروس در حوزه علميه قـم و مشـهد گفـتم كـه بياي ام و ضرورت را احساس كرده

                                                             .459 ص ،اسم شرح. 1

 45 ابتذال مرجعيت شيعه

و خـودم مـدت .قرآنباره بپردازيم به يك مدت بيست سال متوقف كنيم به فعلي را به 1»گويم... شش سال درس تفسير مي

شد كه ساواك مرا تحت مراقبت ويژه قـرار دهـد و يـا ها موجب مىتاين فعالي«قرار دهد و يـا منـزل مـرا محاصـره و از همواره به ساواك احضار، و مورد بازجويى

2»هاى مرا نيز با زور تعطيل كنند.عمل آورد و درس آمد افراد ممانعت بهو رفت

ليفأسوم. ترجمه و ت

سـين بـا نـام يا نوشته شـيخ راضـي آل » السالم صلح الحسن عليه«كتاب ة. ترجم1تهـران انتشـارات آسـيا 1349، »ترين نرمش قهرمانانه تاريخ حسن پرشكوه صلح امام«

3صفحه. 546

به همت الغدير اي براي عالمه عبدالحسين اميني صاحب يادنامه 1351. در سال 2رضا حكيمي در شرف تـدوين و انتشـار بـود. آقـاي دكتر سيدجعفر شهيدي و محمد

را آغـاز كـرد. » چهار كتاب اصلي علم رجال«عنوان اي را با نگارش مقاله اي همخامنه) و رجـال كشـي (اختيـار معرفـإل الرجـال اما تنها موفق به نگارش معرفـي دو كتـاب

رجال نجاشـي و شيخ طوسي رجالصفحه) و معرفي 40شد ( شيخ طوسيالفهرست 4اي كه هرگز نرسيد موكول شد. به آينده

                                                             .477ص ،. پيشين1 .62ص ،ملت خبرگان. 2 .397، صاسم شرح. 3 يعنــي رجــال، علـم اصــلي كتـاب چهــار از كتـاب دو دربــارة اينجـا تــا: «مقالـه پايــاني . عبـارت 4

بـر اسـت مشتمل مقال اين تتمه گونه بدين. شد گفته سخن طوسي شيخ فهرست و اختيارالرجال فهرسـت كتـاب و طوسـي شـيخ تـأليف اإلبـواب يا الرجال كتاب يعني ديگر، كتاب دو معرفي .»شود تكميل نيز تتمه اين است اميد. نجاشي احمد ابوالعباس تأليف نجاشي رجال به معروف

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 46

 

صفحه (بازنويسي چند سخنراني كوتاه) 68، 1352، »از ژرفاي نماز. «3

علي حسـيني، دفتـر نشـر با نـام سـيد » ح كلي انديشه اسالميطر«انتشار كتاب . 4 1353.1هاي ماه رمضان سال صفحه، حاصل سخنراني 136، 1354ي، فرهنگ اسالم

صفحه. 108، 1354، گفتاري در باب صبر. 5

چهارم. تدريس فقه و اصول

سـال خـر دوران اول مشـهد حـوالي اي تـدريس اصـول را اوا جناب آقاي خامنهاواخر دوران اقامت در مشهد بـه تـدريس اصـول روي « 2است.آغاز كرده 1336ـ37

نقـي حيـدري از شـاگردان اثر سيدعلي» تنباط في اصول الفقهاصول االس«آورد. كتاب . ايــن كتــاب در مشــهد بــه جــاي داد سيدابوالقاســم خــوئي را آمــوزش مــياهللا آيــت 3»شد. درس داده مي االصول معالم

ام يهاى اصـلى و هميشـگ برگشتن از قم به مشهد، تدريس يكى از برنامهپس از «)، تفسـير إلمكاسب و كفايشمسى) سطوح عاليه ( 1356ها (تا بود و در طول اين سال

4»كردم. و عقايد تدريس مى

مشـهد ةعلميـ ة] همچنان بـه تـدريس در حـوز 1351زمان [فروردين وي دراين«                                                            

 .552 و 513ص ،اسم شرح. 1 دبسـتان دوره شـدن تمـام از پـس بالفاصـله يعنى رسمى، طلبگى روزهاى اولين از را تدريس«. 2

از بزرگسـال شـاگرد دو بـراى كـه بـود ميـر صـرف يـا امثله كتاب تدريس، اولين. كردم شروع صـرف، از هـايى كتـاب بودم، مشهد در كه شمسى 1337 سال تا و كردم شروع مشهد هاى منبري خوانـدم، مـي كـه درسـى كنـار در هـم قم در. كردم مي تدريس را فقه و اصول بيان، معانى، نحو،

مدتي كه »جواهرالبالغه« كتاب تدريس در او) «51ص 1 ج ،ملت خبرگان.» (كردم مي نيز تدريس )68 ص اسم شرح.» (داشت تبحر شد مي داده آموزش مطول جاي به مشهد در

.68ص ،اسم شرح. 3 .52ص ،ملت خبرگان. 4

 47 ابتذال مرجعيت شيعه

) را بـه شـاگردانش مكاسـب و رسـائل سطوح عالي (پرداخت. روزانه دو درس از ميو نــيم صــبح بــراي گروهــي از طــالب و زائــرين تفســير 7تــا 6داد. از ســاعت مــي 1»گويد. مي

و بعد رسائل 1351سال و حداقل تا مكاسباي در اين ده سال مشهد آقاي خامنهــاز آن ــاه از اعضــاي االســالم تــدريس كــرده اســت. حجــت إلكفاي عبدالرضــا ايزدپن

جناب ةقم گفته است كه در درس كفاي ةعلمي ةي دفتر تبليغات اسالمي حوزمناأ تئهي 2كرده است. در مشهد شركت مي ايآقاي خامنه

پنجم. رجوع دوباره به شعر

دوباره اين رشـته 52ـ 53رشته الفت او با شعر گسسته شد، از سال 43از سال « 3»ادامه يافت.

باب دوم ةنتيج

اول درگيـر مبـارزات ةآخر قبل از انقـالب در درجـ ةاي در ده آقاي خامنه الف.ماه تبعيد شد. 10ماه به زندان رفت و 13 و جمعا بار سياسي بود، و در اين مقطع سه

ترين فعاليت ايشان جلسات پرشور تدريس معارف اسـالمي بـا در زمان باقيمانده مهمبراي دانشـجويان و طـالب البالغه نهجو قرآنقبيل تفسير رويكرد سياسي اجتماعي از

ن جلسـات ترين و مؤثرتري بود كه با استقبال فراوان جوانان مواجه شد و از جمله مهم

                                                             .457 ص ،اسم شرح. 1 سـپاه در فقيـه ولـي نمايندگي اسالمي تحقيقات پژوهشكدة تدوين ،كوثر نسل از فرزانه رهبري. 2

.1372 بهمن 30 مصاحبه تاريخ ،86ص ،1378 بهار اسالمي، انقالب پاسداران .537 ص ،اسم شرح. 3

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 48

 

شد. انقالبي خراسان محسوب مي

طرح «و تأليف كتاب (ع)صلح امام حسن كتاب ةدومين فعاليت ايشان ترجم ب. 1357و اصول ايشان تا سال هليف مرتبط با فقأبوده است. تنها ت» اسالمي ةكلي انديش

است كه در آن تنها دو كتاب علـم » چهار كتاب اصلي علم رجال«اي صفحه 40 ةمقال 1رجال معرفي شده است.

را در مكاسبرا در اصول و إلكفايو رسائل، اصول االستنباطاب ايشان سه كت ج.دليـل جلسـات تفسـير ده است. اشتهار ايشـان در مشـهد بـه فقه در مشهد تدريس كر

درسي سطح ةنان و منابر جذاب وي بود، نه حوزبراي جوا البالغه نهجانقالبي قرآن و فقه و اصول ايشان.

شـد فكر شـناخته مـي نوان خطيبي دانشمند و روحاني خوشع اي بهآقاي خامنه د.نشـان شـد. كارنامـه ايشـان در ايـن دهـه عنوان فقيه يا مجتهد ياد نمي اما از ايشان به

اصلي وي نبوده است. ةدهد كه فقه و اصول مشغل مي

اجتهاد از اساتيد ةباب سوم: نداشتن اجاز

تـرين اجتهاد نـدارد. مهـم ةيك از اساتيد خود اجاز اي از هيچاالسالم خامنهحجتاهللا موسـوي روحاهللا سـيد )، آيـت 1354هادي ميالني (م اهللا سيدمحمداساتيد وي آيت

2) بوده است.1364ي حائري يزدي (م مرتض اهللا شيخو آيت)، 1368خميني (م

                                                             دفتـر : اسـت شـده منتشـر كتاب صورت به مستقال مقاله اين. 371ـ 412ص ،اميني علامه يادنامة. 1

 .صفحه 62 ،1369 تهران، اسالمي، نشر فرهنگ سرگذشـت در كـه شـده مطـرح اسـم شرح كتاب در رهبري مقام اساتيد درباره ديگري دعاوي. 2

: خورد نمي چشم به اي خامنه آقاي خودنوشت

 49 ابتذال مرجعيت شيعه

س خارج را هم نـزد مرحـوم در«به گزارش خود وي از اساتيدش توجه فرمائيد: العظمى ميالنى(ره) شروع كردم. يك سال درس خارج اصول و دو سال و نيم الله تآي

عزيمـت كـردم. شمسى كه به قم 1337درس خارج فقه ايشان را رفتم تا اواخر سال اللـه حـاج شـيخ هاشـم تج آيناگفته نماند كه در مشهد يك مدتى هم در درس خار

1»قزوينى رفتم؛ يعنى ايشان با اصرار خود ما، يك درس خارج (اصول) شروع كرد.

الله تيكى درس امام و بعد از آن درس آيها، آن درس ةاز ميان هم«ـ قا مرتضى حاجآ العظمـى بروجـردى را اللـه تشيخ و ديگـرى درس آي 2»كردم.رفتم، و در درس فقه و اصول امام هم مستمرا شركت مى يم

در مورد اسـاتيدش نوشـته 1349هايش در سال اي در ضمن بازجوئيآقاي خامنهاهللا ميالني] حاضـر ها (در حدود شش يا هفت سال) به درس ايشان [آيت سال«است: 3».ام ايشان نوشتهها صفحه تقريرات درس ام و صد شده

بيـان ايشان خيلي خوش“ اهللا مرتضي حائري يزدي نوشته است:درس آيت ةدربارآمد، شاگردهاي ايشان تـدريجا سنديدم. همان كه بود، من خوشم ميپ نبود، اما من مي

اي سـابق، مدرسـه هـم مكتـب و يكـي هـم ” كم شدند و [غير از من ] دو نفر ماندنـد.

                                                                                                                                                   ) 373ص. (»ام شده حاضر] قمي سيدحسن اهللا آيت[ ايشان درس در) سال يك نزديك( ها مدت. «الف

بايـد القاعـده علي است، بوده تبعيد سال 12 مدت به 1357 مهر تا 1346 فروردين از قمي اهللا آيت مخفـي زنـدگي تهـران در 1345 سال اي خامنه آقاي .باشد بوده 1344 سال در تلمذ سال يك اين

!است داشته )82ص.»(جست شركت داماد] سيدمحمد اهللا آيت[ آقاي اصول درس در نيز سال يك حدود« .ب از اي عـده درخواست به شريعتمداري] سيدكاظم[ اهللا آيت كه هايي جلسه در هم سال يك حدود. «ج

)پيشين.» (جست شركت بود داده تشكيل اش خانه در قم فضالء .53 ص 1ج ،ملت خبرگان ،خودنوشت سرگذشت. 1 .54ص ،. پيشين2 .373ص ،اسم شرح. 3

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 50

 

رفتـه بيري زنجاني. ايـن دو تـن نيـز رفتـه يگري سيدجعفر شاي، و دسيدمحمد خامنه 1اي بود.ترك اين درس كردند و ماند استاد و شاگردي تنها كه سيدعلي خامنه

باب سوم: ةنتيج

اهللا ، نـه آيـت 2اي اظهـار داشـته اي در فقاهت آقـاي خامنـه اهللا ميالني كلمهنه آيتخود نوشـته اسـت. عـالوه بـر حائري يزدي خطي در اجتهاد شاگرد خصوصي جوان

ك از اساتيد خود نيـز بـه ي معاريف شاگردان هيچ ةداشتن اجازه اجتهاد، ايشان در ردنبر اعتبار فقهـي وي در دسـت يك سند مكتوبي دال آمده است، و از هيچ حساب نمي

شود.در فصلي مستقل بحث مي اهللا خميني مفصالنيست. در مورد آيت

تقليدباب چهارم. اقرار به

اهللا خميني اقرار كـرده الب به تقليد از آيتقبار قبل از ان اي حداقل سهآقاي خامنهاهللا منتظري تقليد كرده اسـت. اي از مسائل از آيت است. ايشان قبل از انقالب در پاره

داند. چهار مـدرك ايـن بـاب كه خود را مجتهد مطلق بالفعل نميكند كسي تقليد مي                                                            

 .82ص ،. پيشين1: است شده منتشر زير كتاب در ميالني اهللا آيت مرحوم اجازات و مكاتبات مجموعة و سرگذشت. 2

السـيدمحمدعلي تـأليف ،الميإلنـي الحسيني السيدمحمدهادي العظمي آيةاهللا حياة: جهاد و علم قـم، ق، 1427 الميالنـي، الحسيني السيدعباس بن السيدعلي اشراف و مراجعإل الميالني، الحسيني

نام يكي: خورد مي چشم به اي خامنه آقاي اسم جا دو در تنها كتاب اين در. مجلدان الصدق، لسان السـيدعلي . 46: «الفبـا حـروف ترتيـب بـه ميالنـي هللا آيـت شاگردان نفره 133 فهرست در ايشان

و مشهد مشمولين اعزام( ميالني اهللا آيت به ايشان نامة خط دست ديگري) 121ص 1ج( »الخامنئي 1342 سـال بـه متعلق بايد مي آن داخلي قرائن از است،) شعبان 24( تاريخ فاقد نامه) منابر برنامة نامـه ايـن دربارة) 194ص 2ج( »السيدالميالني سماحإل الي الخامنئي القائد السيد من كتاب. «باشد

اي كلمـه كتـاب ايـن در. اسـت نشـده داده نامه به جوابي). 162 ـ164ص( اسم شرح به بنگريد .خورد نمي چشم به اي خامنه آقاي اجتهاد يا علمي مقام دربارة

 51 ابتذال مرجعيت شيعه

اي و براساس ترين سرگذشت جناب آقاي خامنه مشروح» شرح اسم«برگرفته از كتاب ـ ري اسناد اختصاصي شخص رهبر و اظهارات ايشان تنظيم شده اسـت. ايـن كتـاب اث

آميز است. نقل قول از اين كتـاب در بخـش سـوابق سفارشي و ترويجي و گاه مبالغهآن ةطرفـ ميـز و يـك آ ييد مفاد مبالغـه أاي به معناي تقبل از انقالب جناب آقاي خامنه

نيست.

مطلب اول. شواهد اقرار به تقليد

اول: ةد جلسدر زندان مشه 1349بازجويي كتبي مهر الف.ـ م مـي اهللا خميني را مجتهد مسلاينجانب آيت« د دانـم و خـودم مقل

1»ايشانم.

سوم: ةدر زندان مشهد جلس 1349كتبي مهر بازجويي ب.اهللا اهللا بروجــردي از مرحــوم آيــتاينجانــب پــس از وفــات آيــت« عبدالهادي] شيرازي تقليد كردم و پس از فوت ايشان (چند ماه بعد [سيد

2»اهللا خميني تقليد كردم.اهللا بروجردي) از آيتاز آيت

:1349دي 21مكتوب قرائت شده در جلسه دادگاه مورخ ةدفاعي ج.ـ « در مسـائل نـي] و اهللا خميدان ايشـانم [آيـت خود اينجانب از مقل

كـنم. از لحـن گزارشـگر سـاواك ايشان عمل مـي ةشرعي بر طبق رسالبـاره عرضـي ايـن آيد كه اين نيز خود جرمي است، و بنده در چنين برمي

ز شـده جـرم ندارم كه تقليد از مجتهدي كه شرائط مرجعيت در او احرادادرسان محترم است كه تعيين كنند كدام يـك ةاست يا نه، اين به عهد

                                                             .366 ص ،اسم شرح. 1 .387ص . پيشين،2

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 52

 

مواد قانون مدني و جزائي اين را جرم دانسته و آزادي عقيده آن هـم از 1»در چنين مواردي را ممنوع ساخته است.

:1353خاطرات ارديبهشت د.اي] و آقـاي علي خامنـه دومين سالي بـود كـه او [آقـاي سـيد اين«

ه سـازمان يـاد شدن برنام عظ طبسي در تالطم و نگراني پياده[عباس] وامـورد ايـن مشـهد بودنـد. آنـان بارهـا در ةعلميـ ةدر حوزشده [اوقاف]

نظر ها پس از اجراي نظـام آمـوزش مـورد مشورت كرده بودند. آيا طلبه براي يافتن پاسـخ آن بـه دارس بمانند؟ اين پرسشي بود كهاوقاف در م

عباس موسوي قوچاني و اميـر رو سيد آقاي منتظري رجوع كردند. ازاينآقاي منتظري چنين بود: طالب در مدارس مجد راهي طبس شدند. نظر

وجه حرف اوقاف را گوش نكنند. بنا شد بر همـين نهـج هيچ ند و بهبمان 2»عمل شود.

اهللا اهللا منتظري اعلم شـاگردان آيـت اي و واعظ طبسي به آيتآقايان خامنه ةمراجع ست.نندگان داشته اكتكليف از ايشان اشعار به عدم اجتهاد استفتا ميني و تعيينخ

مطلب دوم. تحليل اقارير تقليد

منتشر شده نظر وي اخيرادان است كه زيرناي در زسه سند اول اقارير آقاي خامنهاهللا خمينـي است. ساواك و شهرباني هم وي را بيش از يك خطيب مبارز پيـرو آيـت

بـود اي هم عضو آن اي كه آقاي خامنهشناختند. در همان زمان از گروه يازده نفره نمياجتهاد سـه نفـر از روحـانيون ةد نفر دستگير شدند. ساواك به درجچن 1345در بهار

                                                             .414 ص ،اسم شرح. 1 .504 ـ 505 ص . پيشين،2

 53 ابتذال مرجعيت شيعه

سـه نفـر از آنـان حسـينعلي منتظـري، عبـدالرحيم ربـاني «دستگيرشده اعتراف كرده: قم بـه ةعلمي ة] داراي درجه اجتهاد بوده در حوزشيرازي و احمد بيگدلي آذري [قمي

1»كار تدريس اشتغال دارند.

هـا آن انتشـار ةدانست اجاز را معتبر نمي شرح اسماسناد كتاب اي اي خامنهاگر آقد مراجعـي اي خود را مقلداد. ترديدي نيست كه تا پيروزي انقالب آقاي خامنه را نمي

اجتهاد اگر وجود داشت بـه نظـر دانسته است. هيچ دليلي براي كتمان كه برشمرده مي رسد. نمي

اي در حيـات علمـي آقـاي پيروزي انقالب هيچ اتفاق تازهاز زمان اقارير فوق تا و رسـائل گريختـه و شان مجتهد شوند. چنـد سـالي جسـته اي نيفتاده است تا ايخامنه

ها هـيچ سـندي در دسـت ت اين تدريسيفيتدريس كرده است. از ك إلفايكو مكاسببوده اسـت هاي عمومي موفق خود نيست. در همان زمان ايشان درگير منابر و كالس

ةاست، نه متن آن. شهرت وي به واسطكار او بوده ةهاي حوزوي در حاشي و تدريسن بوده نه تـدريس براي جوانا البالغه نهجو قرآنمنابر انقالبي و جلسات درس تفسير

سطح فقه و اصول.

باب چهارم ةنتيج

اجتهـاد مطلـق اي تا قبل از انقالب نه خود ادعاي والمسلمين خامنهاالسالمحجتبار و يك 1349دانست. ايشان دوبار در مهر ت نه كسي ايشان را مجتهد مطلق ميداش

اهللا خميني اقـرار كـرده اسـت. در ارديبهشـت از آيت به تقليد خود كتبا 1349در دي

                                                             شـيرازي، ربـاني اهللا آيت مبارزات شرح: پايداري روايت ،ساواك اسناد روايت به امام ياران. 1

 .65 - 66ص ،1379 تهران، تاريخي، اسناد بررسي مركز

 اهللا خميني هستم فصل اول. من از مقلدان آيت 54

 

تظـري در تبعيـدگاه طـبس اسـتفتاء اهللا منايشان و آقاي واعـظ طبسـي از آيـت 1353 كنند. مي

فصل اول ةنتيج

اي تا پيروزي انقالب نه تنها ادعـاي اجتهـاد والمسلمين خامنهاالسالمحجت الف.بـار اعـالم كـرده چنـدين دانسته و رسما اهللا خميني ميد آيتنداشته بلكه خود را مقل

است. در دوران تحصيل خارج تنها حدود دو سال و نـيم نخسـت مشـهد و دو ثلـث ض در فقه و اصول بوده است. نخست دوران قم ممح

شعر و ادبيات معاصر عربـي انبوه رمان، ةسو مطالع يكوي از ةبيشترين مشغل ب.ديگر منبر و تبليغ و جلسات عمومي انقالبي معـارف ازسوي كتب انقالبي و ةو ترجمهاي اصـلي بحث براي جوانان بوده است. هم لبالغها نهجو قرآنويژه تفسير هاسالمي ب

اند. يز اشتهاري به فقه و اصول نداشتهنايشان

بـار اصول اشتغال داشته اما بـا چنـدين يك دهه به تدريس سطوح عالي فقه و ج.هـايش بازداشت، تبعيد، زندگي مخفي خارج از مشهد و فشار نيروهاي امنيتي تدريس

ـ پنجاه به خطبـه ةته بوده است. اشتهار ايشان در دهرا گسس ي و جلسـات هـاي انقالب وي بوده است. ةمعارف اسالمي روشنگران

اجتهـاد نـدارد و تقريـر دروس اسـاتيد ةيك از اساتيد خود اجاز ايشان از هيچ د.اي صفحه 40 ة(جز يك مقال 1357ل منتشر نكرده است. از ايشان تا سا خود را مطلقا

رجالي) هيچ اثر فقهي اصولي منتشر نشده است.

مدوفصل

»جمعههاي نماز مقصود از حدود شرعيه در خطبه«

در اي والمسـلمين خامنـه االسـالم در اين باب به دنبال شواهدي از اجتهاد حجـت ) هستم يعني دورانـي 1368خرداد 14تا 1357بهمن 22اول جمهوري اسالمي ( ةده

كـرده اسـت. وي چهل تا پنجاه سالگي را طي مي اهللا خميني عامت آيتزكه در زمان ابواب اين فصل عبارتند از:

انقالبي ـ مشاغل

ـ اظهارنظرهاي فقهي

ـ شاهدي بر تقليد

ةعين عبارت ايشان در پاسخ بـه نامـ عنوان فصل برگرفته از مطلب اول باب دوم اهللا خميني است. آيت

انقإلبي باب اول. مشاغل

مطلب اول. فهرست مشاغل

انـد بـه اول جمهـوري اسـالمي داشـته ةدر دهاي كه جناب آقاي خامنه 1مشاغلي

                                                             چنـين سـيدمحمد آقـا بزرگتـرش برادر زبان از انقالب نخست هاي ماه در اي خامنه آقاي . مشغلة1

گفـتم كه طور همان و بوديم روز آن مهم بسيار كار مشغول دوستان و من كه اي فاصله در: «است

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 56

 

رســاني ايشــان بــه شــرح زيــر اســت: عضــو مؤســس حــزب معرفــي پايگــاه اطــالع ةيت به سيسـتان و بلوچسـتان، نماينـد مورأاسالمي، عضو شوراي انقالب، م وريجمه

شوراي انقالب در وزارت دفاع، معاونت وزارت دفاع، عضويت در شوراي عالي دفاع اه پاسـداران انقـالب اسـالمي، در شوراى عالى دفاع)، سرپرستي سـپ (نماينده رهبري

اول مجلس شوراي اسالمي، نمايندگى مجلس خبرگان رةتهران، نماينده دو ةجمع امامجمهـــوري و عضـــو شـــوراى بـــازنگرى بـــرى در دوره اول، دو دوره رياســـتره

اساسى. قانون

مطلب دوم. ارتباط مشاغل با اجتهاد و فقاهت

كه اكثرشان مشاغلي نظامي، مديريتي و اجرايي است ربطي به فقاهت اين مشاغلدهد كه نه ايشان گرايشي به مشـاغل گونه مشاغل نشان مي و اجتهاد ندارد. تصدي اين

                                                                                                                                                    بعـدها كـه رجالي از كرديم، مي حل بودند تماس در من با كه را شهرهايي و ها استان مهم مسائل مدرسـة در] سـيدعلي آقـا [ اخـوي آقاي فقط. نبود خبري شدند حكومت مدار يا انقالب علمدار ديدن و امام زيارت براي گاه گه يا بقيه و كردند، مي تبليغاتي و تبليغي كار گروهي با پسران علوي

انقـالب مشـكالت و معضـالت حـل فكر در كه ما برخالف يا آمدند مي رفقاشان پرسي احوال و خـود بـين مهـام سهام و ريختند مي را قدرت شكار يا مهار طرح خود هاي سقيفه در ها آن بوديم، و داشـتند توجه مشكالت و مسائل ريز به ها آن از معدودي عدة فقط ميان دراين. كردند مي تقسيم )368 و 367ص 1ج ،اي خامنه سيدمحمد اهللا آيت خاطرات( .»بودند آن حل درپي

: اسـت آمـده گونه اين فوق كتاب پاورقي در اي خامنه آقاي جناب انقالبي سمت نخستين توضيح در واحـد واحدها اين از يكي كه شد، مي تشكيل مختلفي واحدهاي از خميني امام از استقبال كميتة«

هـا، پيمـائي راه در حضـور هـا، تكثير اعالميه شامل تبليغاتي امور كلية تبليغات واحد. بود تبليغات خـود . داشت برعهده را شعار تهية و مردم به استقبال كميتة و امام لحظة به لحظه نظرات نقطه ابالغ گـروه تصـوير، و صـوت گـروه داخلي، تبليغات گروه شعار، گروه چون هايي گروه به واحد اين

برعهـدة واحـد ايـن اصلي سرپرست. شد مي تقسيم تلويزيون گروه و انتشارات گروه مطبوعات، )پيشين.» (بود اي خامنه سيدعلي اهللا آيت

 57 ابتذال مرجعيت شيعه

مرتبط با فقاهت و اجتهاد از قبيـل قضـاوت داشـته، نـه چنـين تلقـي از وي در نظـر جمهوري اسالمي وجود داشته است.گذار بنيان

تهـران و نماينـدگي ةجمع يني داشته عبارت است از امامد ةمهمي كه صبغمشاغل مجلس خبرگان رهبري. از اين دو تنها نمايندگي مجلس خبرگان شـرط اجتهـاد دارد.

ياجتهاد در حدى كه قدرت استنباط بعض«است نه مطلق: متجزي اما شرط اجتهاد آن واجـد شـرايط رهبـرى را تشـخيص فقيـه مسائل فقهى را داشته باشد و بتواند ولـى

1»دهد.

ةايي و تبليغي نظامي (آن هـم در رد از جانب ديگر اشتغاالت متعدد مديريتي اجر ةجمعـ و امامترهبري در شوراي دفاع در زمان جنگ ةجمهور و نمايند عالي رياست

كمترين فرصتي براي استفراغ وسع (يعني به كار بردن نهايت تالش) جهـت پايتخت)اطـالع حـد گذاشته اسـت. در ه باقي نميتفصيلي ةو استنباط احكام فرعيه از ادل اداجته

نگارنده در اين مدت ايشان نه تدريس فقهي اصولي داشته نه بـه تحقيـق در ايـن دو زمينه منتشر شده است. ليفي از وي دراينأته و نه توادي اشتغال داش

يكـي ديگـر از آثـار ترجمـة ه تشر شدترين كتابي كه از ايشان در اين دوره من مهم، جلـد تفسير فى ظالل القرآن ةقطب است: ترجم ي محبوب ايشان سيدمصر ةنويسند

.1362اي، تصحيح حسن نيري، تهران علي خامنهسيد ةسيد قطب، ترجم ةاول، نوشت

:ة باب اولنتيج

اي با مشـاغل عديـده 1368خرداد 14تا 1357بهمن 22اي از جناب آقاي خامنه

                                                             مجلـس مصـوب اساسي قانون 108 اصل ذيل نامة آئين خبرگان، مجلس نمايندگان شرائط ب . بند1

 رهبري. خبرگان مجلس دبيرخانة رساني اطالع پايگاه خبرگان،

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 58

 

نظامي ةنظام نوپاي جمهوري اسالمي خدمت كرده است. اكثر مشاغل ايشان مشاوربه ـ ةجمعـ ت اجرايي بـوده اسـت. شـرط امـام يريو مد ر در خطابـه بـوده، پايتخـت تبح تجـزي بـوده نـه حـد دگي مجلس خبرگان رهبـري اجتهـاد در شرط نماينكه چنان آن

اجتهاد مطلق. در اين دهه ايشان هيچ اشتغال فقهي اصولي اعم از تـدريس، تحقيـق و شـود نـه ليف نداشته است. در اين دوره نه گرايشي از ايشان به فقاهت مشاهده ميأت

چنين تلقي از وي در ميان مسئوالن و مردم وجود داشته است.

نظرهاي فقهياظهار .باب دوم

كه دو مورد آن با برانگيز شد اي بحثآقاي خامنه نظر فقهيچند اظهاردر اين دهه اب طي سه مطلب بـه ب . دراينگشتاهللا خميني مواجه العمل فوري مرحوم آيت عكس

شود: ي فقهي و مباحث پيرامون آن پرداخته مياين اظهارنظرها

فقيه ةـ نفي واليت مطلق

مرتد فطري ةـ قبول توب

ـ حكم موسيقي مشكوك

فقيه ةمطلب اول. نفي وإليت مطلق

عدم اجتهاد مطلـق آقـاي ةاهللا خميني از ادلآيت 1366دي 21 ةنام ةپيشين ةمطالع اي است.خامنه

1366دي 11تهـران مـورخ ةجمعـ نماز ةاي در خطبـ جنـاب آقـاي خامنـه الف. كند:اهللا خميني را تبيين مينظر آيتفقيه مورد ةگونه واليت مطلق اين

كـردن شـروط الزامـي بـه معنـاي اقدام دولت اسالمي، در برقـرار «

 59 ابتذال مرجعيت شيعه

امام كه فرمودند ت...يسزدن قوانين و احكام پذيرفته شده اسالمي ن همبرتواند هر شرطي را بر دوش كارفرما بگذارد، ايـن هـر شـرطي دولت مي

الم نيست، آن شرطي است كه در چهارچوب احكام پذيرفتـه شـده اسـ طـور از كنـد: برخـي ايـن كننده سوال مـي ز آن. سوالاست، و نه فراتر ا

شـود قـوانين اجـاره و مضـاربه، كنند كه مي فرمايشات شما استنباط ميكـرد و دولـت م را نقـض ه و فتـاواي پذيرفتـه شـده مسـل احكام شرعي

فرماينـد: ايـن حكام اسالمي شرط بگـذارد، امـام مـي تواند برخالف ا مي 1»االطراف است. روشن و جامعشايعه است، ببينيد قضيه چقدر

اي را گونه تبيين آقـاي خامنـه اين 1366دي 16اهللا خميني در نامه مورخ آيت ب. كند:تخطئه مي

شـود كـه شـما طور ظاهر مـي جمعه ايناز بيانات جنابعالي در نماز«-اي كه از جانب خدا به نبي اكرم كومت را كه به معناي واليت مطلقهح

م احكام الهي است و بر جميع اه واگذار شده و -سلمو وآله عليه اهللا صليكـه بـه آن دانيـد. و تعبيـر شرعيه الهيه تقـدم دارد، صـحيح نمـي احكام

ام حكومت در چهارچوب احكام الهي داراي اختيار اسـت اينجانب گفتههـاي اينجانـب بـود. اگـر اختيـارات حكومـت در كلي برخالف گفته هب

يد عرض حكومت الهيه و واليت است، باچهارچوب احكام فرعيه الهيه معنـا بي ةك پديديـ سلمو وآله عليه اهللا ضه به نبي اسالم ـ صلي مفو ةمطلق

2»و محتوا باشد ...

اي در پاسخ به نقد استادش چنين نوشته است:آقاي خامنه ج.

                                                             .9 ص ،1366 دي 12 شنبه ،اسإلمي جمهوري روزنامه. 1 .451ص 20ج ،امام فةصحي. 2

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 60

 

دانم آن اسـت كـه بـر مبنـاي فقهـي اي كه بيان آن را الزم مي نكته« هـا پـيش آن را از حضـرتعالي آموختـه و اينجانب سـال حضرتعالي كه

ةمرقـوم در نامـ ام، مـوارد و احكـام پذيرفته و براساس آن مشـي كـرده . مقصـود را قبول دارمها آن مات است و بنده همهحضرتعالي جزو مسل

هاي نماز جمعه چيزي اسـت كـه درصـورت ه در خطبهاز حدود شرعي 1»بيان خواهد شد. لزوم مشروحا

كه در فصل بعـدي -) 66دي 21اهللا خميني (مورخ بحث آيتنامه مورد بررسي: ةفوق اسـت. از آنجـا كـه تخطئـ ةپاسخ به نام -ث قرار خواهد گرفتبحمورد مفصالجمهور وقت داشت، رهبر انقالب براي دلجـويي تبعات سنگيني براي رياست يادشده

مباني فقهي را نفي كرد.اي به شاگرد خود نوشت و عدم اطالع وي از نامه

د سخني متـين بـر مبنـاي تهران گفته بو ةنماز جمع ةاي در خطبآنچه آقاي خامنهاهللا ميالنـي و و سازگار بـا مبـاني فقهـي دو اسـتاد ديگـرش آيـت » فقيه ةواليت عام«

اهللا خمينـي نظر آيتمورد» فقيه ةواليت مطلق«ري يزدي، و البته با اهللا مرتضي حائ آيتگـذار بنيـان طبق مبـاني كرد براهللا خميني بر وي وارد اي كه آيت ناسازگار بود. تخطئه

پافشـاري آنكه بر تبيين خـود جاي اي بهجمهوري اسالمي صحيح بود. اما آقاي خامنهمات شـمرد و اقـرار اهللا خميني را جزء مسلنشيني كرد و مبناي آيت عقب كند، سريعا

عمل يك مجتهد نيست، مجتهد ضمن احترام بـه ةاين شيورد كه همه را قبول دارد. ك كند.نظر استاد از رأي فقهي خود دفاع مي

ـ برعكس، آنچه آقاي خامنه مقصـود از « د بـود. او نوشـت اي كرد مشـي يـك مقلبيـان هاي نماز جمعه چيزي است كه درصورت لزوم مشروحا حدود شرعيه در خطبه

                                                             .1366 دي 21، 455 ص 20 ج ،امام صحيفة. 1

 61 ابتذال مرجعيت شيعه

عمل دقيقـا اي دركنون وفا نشده بلكه آقاي خامنهبه اين وعده نه تنها تا» اهد شد.خوالعين خود قـرار داده اسـت. اگـر ش نصبا اهللا خميني را در دوران زمامدارينظر آيت

كرد. داده بود عمل مي 66ايشان مجتهد بود به همان نظري كه در سال

ز ايـن يكـي جالب اينجاست كه ايشان قبل از رهبري چند نظر فقهي ابراز كرده، انشيني كرد و بيش از يك ربع قرن برخالف آن عمل كرده با تفصيلي كه گذشت عقب

نظرهـاي كنـد. ديگـر اظهار اماره بر عدم اجتهـاد ايشـان كفايـت مـي است، همين تك ش هم در دنبال خواهد آمد.ا فقهي

مرتد فطري ةقبول توب ةمطلب دوم. قضي

حكم زير را صادر كرد: 1367بهمن 25اهللا خميني در تاريخ آيت الف. هللا و انا اليه راجعون انا«

رسانم مؤلف كتاب آيات به اطالع مسلمانان غيور سراسر جهان مي ، تنظـيم و چـاپ و منتشـر شـده قرآنشيطاني كه عليه اسالم و پيامبر و

باشـند. مياست، همچنين ناشرين مطلع از محتواي آن، محكوم به اعدام خواهم تا در هر نقطـه كـه آنـان را يافتنـد، سـريعا از مسلمانان غيور مي

سـات مسـلمين را اعدام نمايند تا ديگر كسي جرأت نكند بـه مقد ها آن. شـاءالله انتوهين نمايد و هر كس در اين راه كشته شود، شهيد اسـت،

دام او ضمنا اگر كسي دسترسي به مؤلف كتاب دارد ولي خود قدرت اع عمالش برسد.را ندارد، او را به مردم معرفي نمايد تا به جزاي ا

1»اهللا و بركاته.إلوالسالم عليكم و رحم 1367بهمـن 28تهران مـورخ ةهاي نماز جمع اي در خطبهجناب آقاي خامنه ب.

                                                             .263 ص 21 ج ،امام صحيفة. 1

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 62

 

اظهار داشت:مهلت اجراي حكم امام كه محـدوديت نـدارد، بلكـه روزي اجـرا « ر اين دردسر انداخت جـز بدبختي كه خودش را د شود و اين عنصر مي

اي ديگر برايش نيسـت، و خـودش را بـا يـك ميليـارد نفـر مردن چارهمسلمان دنيا درگير ساخته است، با حكم نافـذ امـام خـودش را درگيـر نمود و اين اعدام انقالبي بالشك در مورد او اجرا خواهد شـد. هرچنـد

ـ ممكن است توبه كند، كتاب بنويسد، ت از مسلمانان جهان و از امـام امبه كتاب تكـذيب نمايـد، كـه خواهي نمايد، و تعلقش را نسبت معذرتصورت ممكن است از سوي مردم بخشـوده شـود، ولـي در ايـن دراين

مانـدن را خواهند كشت و ديگر اجازه زنـده ها او حالت خود آمريكائي ن را داشـته هايشـا به يك چنين شخصي را كه قصد افشا نمودن سياست

1»باشد نخواهند داد.تهـران، «هاي خارجي مواجه شـد. متعاقـب آن اين اظهارنظر با استقبال رسانه ج.

اي خبرگزاري جمهوري اسالمي: دفتر امام خميني يكشـنبه شـب بـا صـدور اطالعيـه ـ ه اعالم كرد كه تبليغات رسانه ةاي گروهي خـارجي در مـورد اينكـه درصـورت توب

شـود كتاب آيات شيطاني حكم اعدام در مـورد وي لغـو مـي ةندسلمان رشدي نويسگـردد. مـتن و اين موضوع از سوي حضرت امام صددرصد تكـذيب مـي دروغ است

2»اطالعيه به شرح زير است:

تعالى سمهابهاى گروهى استعمارى خارجى به دروغ بـه مسـئوالن نظـام رسانه

                                                             1367 بهمن 29 ،اسإلمي جمهوري روزنامة. 1 رجب.14 ،1367 اسفند 2 شنبه سه اطإلعات و رسالت ،اسإلمي جمهوري. 2

 63 ابتذال مرجعيت شيعه

د كه اگر نويسنده كتاب آيـات شـيطانى دهن ميرى اسالمى نسبت جمهومـد ظلـه گـردد. امـام خمينـى يكند حكم اعدام دربـاره او لغـو مـ توبه

گردد. سلمان رشـدى اگـر تكذيب مى صدراين موضوع صدد«فرمودند: توبه كند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است بـا جـان و

» مال، تمامى هم خود را به كار گيرد تـا او را بـه درك واصـل گردانـد. مسلمانى از مكان او مطلـع گـردد و اگر غير«حضرت امام اضافه كردند:

و را اعـدام كنـد، بـر تر از مسـلمانان ا قدرت اين را داشته باشد تا سريععنـوان خواهد به آنچه را كه در قبال اين عمل مى مسلمانان واجب است

1»جايزه و يا مزد عمل به او بپردازند.

روزنامه رسالت نوشت: ةاهللا آذري قمي در سرمقالفرداي آن روز آيتد. كـرد او نبايـد ةتوجهي به توب القتل است و ابدا مرتد فطري واجب«

هاي ايـن كردن همه نسخه اين شخص و جمع ةباشد كه توب(اگر ممكن او گمـراه ةديگر و بيداركردن كساني كه در اثر نوشت ةكتاب و كتب ضال

در تمام جهان اسـت). نقرآضمن رفع اهانت از ساحت مقدس اند شدهدانيد كه بر فـرض تحقـق توبـه و امكـان آن كـه ممكـن شما خوب مي

يت سيدالمرسلين و خداي او گردد، كه نيست، شايد در آخرت مورد عناآن را هم رشدي قبول ندارد، حتي فقه بعضي مذاهب مراجعه به حـاكم

2»دانند. ور حكم شرعي توسط او را الزم نميشرع و صد

بررسي:

مرتد فطـري ايـن اسـت: ةدر مورد عدم قبول توب اهللا خمينينظر فقهي آيت ك.ي                                                            

وجـوب مـورد در خميني امام دفتر 1367 بهمن 29 مورخ اطالعية ،268 ص ،21ج ،امام صحيفة. 1 شايعات. تكذيب و رشدي سلمان قتل

.1367 اسفند 3 رسالت، سرمقالة اسالم، جهان مفتيان به سرگشاده . نامة2

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 64

 

»يسـتتاب، فـإن ... ،إن كان رجال ، ويقتلاليقبل إسالمه ظاهرا الفطري الملـي والمرتـد، و اگر ودشميهرا اسالمش [با توبه] پذيرفته ن(ترجمه: مرتد فطري ظا 1»امتنع قتل ...

از پـذيرش رشود كه توبه كند، اگـ از مرتد ملي خواسته مي د...شومرد باشد كشته مي شود.توبه امتناع ورزيد كشته مي

» ظاهري مرتد فطري ةعدم قبول توب«صاحب جواهر ن نجفيشيخ محمدحس دو.(هـذا) أي المرتـد عـن فطـرة (ال يقبـل و) كيف كـان ف «(داند: را اجماعي شيعه مي

خالف معتد به أجده فـي يتحتم قتله)، ... بال إسالمه لو) تاب و (رجع) إلى االسالم (وإلـى المذكورة، مضـافا شئ من األحكام المزبورة، بل االجماع بقسميه عليها للنصوص

شـود اگـر ميصورت اسالم مرتد فطري پذيرفته ن(ترجمه: درهر 2)صحيح ابن جعفر...بدون اينكه خالف قابل اعتنـائي ت...ه اسالم بازگردد، و قتلش حتمي استوبه كند و ب

ل و منقـول بـه دليـل در هر يك از احكام ياد شده يافته باشـم، بلكـه اجمـاع محصـ ابن جعفر... ةعالوه داللت صحيح مسئله جاري است، به شده در نصوص ياد

عةخود در نماز جم 1367بهمن 28نظر مورخ اي در اظهارجناب آقاي خامنه سه.هرچنـد ممكـن «زاده) گفتـه بـود: االصل مسـلمان سلمان رشدي (هندي ةتهران دربار

خواهي نمايد، لمانان جهان و از امام امت معذرتاست توبه كند، كتاب بنويسد، از مسو تعلقش را نسبت به كتاب تكذيب نمايد، كه در اين صورت ممكن اسـت از سـوي

كنم كه جنـاب از روزنامه جمهوري اسالمي نقل مياين مطب را » مردم بخشوده شود. امتياز آن بوده است. اي در آن زمان صاحبآقاي خامنه

                                                             .1 المسئلإل االرتداد، في القول الحدود، كتاب ،تحريرالوسيلة. 1 .605 ص 41ج ،جواهرالكإلم. 2

 65 ابتذال مرجعيت شيعه

ل نقـل فتـواي رهبـر اي از دو حال خارج نيسـت: او نظر آقاي خامنهاظهار چهار. صورت اول ايشان يقيناالمي يا مشهور اماميه، دوم اظهارنظر شخصي. درجمهوري اس

خود را اقامه كنـد و از فتـواي ه بايست ادل اشتباه كرده است. درصورت دوم ايشان ميعنـوان ـ دفاع كند. البته ايشان بـه باشدتوانست هي هم ميسخن موج ـ كه اتفاقا خودنظر شخصـي. فقيه يا قول مشهور بوده نه اظهـار موظف به بيان فتاواي ولي هجمع امام

اسـاس دانسـته و از اهللا خمينـي مـي ف به بيان فتواي آيـت اي خود را موظآقاي خامنه فتوايي نداشته تا بخواهد از آن دفاع كند.

دانسته در رأي مشهور فقه اماميه سه ماه و نيم قبل از رهبريش نمي فردي كه پنج.شـود چگونـه مجتهـد اسـت!؟ مياعدام مرتد فطري با توبه منتفي نيا فتواي ولي فقيه

هـاى گروهـى اسـتعمارى رسـانه « هم آبروداري كرده و آن را متوجـه اهللا خمينيآيت، »دهنـد مـي والن نظام جمهورى اسـالمى نسـبت به دروغ به مسئ كه«دانسته » خارجىجمهـور و انـد، ايـن رئـيس هاي خارجي در اينجا خالف واقع نگفتـه ه رسانهحال آنك

از امكـان توبـه و بخشـش مجـازات اعـدام سـلمان تهران بوده كه صريحا ةجمع امام رشدي سخن گفته بود.

ش عازم سـفر چنـد ا نظر فقهياي كه فرداي اين اظهاراما جناب آقاي خامنه شش.آورد، بعد هم كه رهبـر به روي خود نمي يوگسالوي و روماني شده است اصال ةروز كند:تأييد مي اهللا خميني را عيناشود همان نظر آيتمي

سمه تعالياب«از جسـتن سـلمان رشـدي مرتـد يبا توجه به اخبار مربوط به تبر ديگـر وآلـه و عليـه اهللا الشـأن اسـالم صـلي هايي كه به پيامبر عظيم اهانت

دفتـر مقـام مقدسات اسالمي، در كتاب موهن آيات شيطاني شده است،

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 66

 

زمينه بـه سوي مسلمانان دراين معظم رهبري در پاسخ به سؤاالتي كه ازــده اســت، ــ عمــل آم ــه: حضــرت آي ــالم داشــت ك ــه تاع اي اهللا خامن

)رهبر معظم انقالب اسـالمي فرمودنـد: حكـم تـاريخي و )العالي ظلهمدنويسـنده كتـاب درمورد )عليه تعالي اهللا رضوان(حضرت امام تغييرناپذير

كفرآميز آيات شيطاني و تعهد مسلمانان در سراسر جهان به اجراي ايـن نخستين ثمرات خود را در صحنه رويارويي اسالم با كفر حكم اسالمي،

دهد و استكبار غرب كه حمله به مقدسات يك ميليـارد جهاني نشان ميــر مســلمين و از مقدمــه مســلمان جهــان را ــراي تحقي ــردن اي ب ــين ب ب

صورت مفتضحانه و هب هاي خيزش اسالمي در جهان قرارداده بود، انگيزهمقاومـت ةامـ شـاءاهللا بـا اد نشـيني شـده و ان گام مجبور بـه عقـب به گام

(ص) و كسي جرأت اهانت بـه پيـامبر معظـم پس مسلمانان جهان ازاينكتـاب ةنويسـند حكم اسالم درمورد مقدسات اسالمي را نخواهديافت.

فرمودنـد: )تعـالي اهللا رضـوان (گونه كه حضرت امام آيات شيطاني همانثاتي كـه ثابت است و چنـين تشـب » اگر توبه كند و زاهد زمان هم گردد«

تغييري در اين گيرد، مسلمان صورت مي با همياري بعضي افراد به ظاهر 1»داد. حكم الهي نخواهد

ي شخصـي أجمعـه ر شود كه تبيين ابراز شـده در نماز آن اين مي حمل به صحتگونـه م فقهـي ايـن ايشان هم نبوده اسـت. راسـتي كـدام مجتهـدي در مباحـث مسـل

اسي عي در چنين منبر حسمتشر گوي كند؟ و كدام واعظ مسئلهنظر ميمباالت اظهار بي زند؟ ادرست فتوا از اصالح آن سرباز ميبعد از نقل ن

                                                             .1369 دي 5 رهبري، معظم مقام دفتر رساني اطالع . پايگاه1

 67 ابتذال مرجعيت شيعه

م. حكم موسيقي مشكوكمطلب سو

نراني و پرسش و پاسخ با طالب سخ ةدر جلس 1367ه ياد دارم در اسفند ب شخصا ةپاسخ به پرسش يكـي از طـالب دربـار اي ضمنقم جناب آقاي خامنه ةعلمي ةحوز

اهللا منتظـري اسـتناد كـرد. در همـان به فتواي آيت حكم شرعي غنا و موسيقي صريحامصداقيه، مفهوميه و حكميه چند بار سخنانش ةپرسش بر شبهجلسه ايشان در تطبيق

را تغيير داد.

در اجتماع طـالب و روحـانيون 1367 اسفند 11 اي پنجشنبهاالسالم خامنهحجت داد: در مسجد امام حسن عسكري قم به مدت دو ساعت به سواالت روحانيون پاسخ

از صداوسـيما اظهـار هـاي مشـتبه ايشان در مورد پخـش موسـيقي «غنا جزو مسـائلي اسـت كـه امـروز محـل بحـث فقهـي ةداشت: مسئل

علماست و امام هم مرقوم فرمودند كه بسياري از اينها اشكال نـدارد، و رد و كدام اشكال نـدارد بـه خوب اگر ما شك كرديم كه كدام اشكال دا

ه شـبه درسد كه اصل برائت جاري است و بسياري از اين مـوار نظر ميراديو و تلويزيـون ندارد و مثل قبل از انقالب نيست. قبل از انقالب اگر

ن كرد تا موسيقي مـدو ها را پخش مي كرد بيشتر ترانه موسيقي پخش ميلجن اش واقعا ايراني، كه اين ترانه هم موسيقي و هم متن و هم خواننده

نـد قابـل كبود، و اين با شعر عرفاني حافظ كه آدم را به خدا نزديك مي 1»مقايسه نيست.

                                                             كامـل متن: «است فرستاده برايم را توضيح اين دوستي .1367 اسفند 13 شنبه اسإلمي جمهوري. 1

سـيدعلى ديـدگاه از هنـر « كتـاب در قـم عسـكري حسـن امام جامع مسجد در سخنرانى اين فرهنـگ نشـر دفتـر " توسـط ) سـخنرانى آن از پـس كوتـاهى مـدت ( 1367 اسفند در »اى خامنه منتظـرى اهللا آيـت فتـواى بـه ايشـان استناد شامل و شد منتشر تهران در صفحه 120 در "اسالمى تعبيـر بـا ايشـان : ام ديـده كتـاب ايـن در را مضـمون ايـن و ام خوانـده را كتـاب آن مـن . هست

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 68

 

يادشده ةايشان اشاره نشده است. نوار جلس در گزارش روزنامه به جزئيات پاسخشـك اگـر بي تواند ميزان دانش فقهي ايشان را سه ماه قبل از رهبريش نشان دهد. ميديگري بايـد ةگون هد بود، بهمجت دانست يا واقعا يشان در آن زمان خود را مجتهد ميا

مصداقيه و حكميـه دچـار ترديـد مفهوميه، ةگفت و در تطبيق مورد بر شبه سخن مي 1شد. نمي

:ة باب دومنتيج

نظر فقهي كرده كـه دو مـورد ساله سه اظهار ده ةاي در اين دورجناب آقاي خامنه ةه شده است، يكي تبيين واليـت مطلقـ اهللا خميني مواجالعمل شديد آيت آن با عكسظاهري مرتد فطري ةو ديگري اعالم قبول توب 1366دي 11 ةجمعنماز ةفقيه در خطب

ة. وي بعـد از تخطئـ 1367بهمـن 28 ةجمعـ نماز ةسلمان رشـدي در خطبـ ةدر قضينظر وي در خود برگشت. اظهـار ةري اسالمي از هر دو نظر ابراز شدجمهوگذار بنيان

ه وي سـ در مورد غنا و موسيقي مشكوك در قم ديگر شاهد عدم اجتهاد 1367اسفند گذارد الذكر ترديدي باقي نمي ملي در سه شاهد فوقأماه قبل از رهبري ايشان است. ت

ش قابل احـراز نبـوده و ا اي شش ماه قبل از آغاز رهبريكه اجتهاد جناب آقاي خامنه

                                                                                                                                                    غنـايى موسـيقى دربارة ايشان از كه گويد مي و كند مي ياد عاليقدر فقيه از منتظرى العظمى اهللا آيت

. شـكل بـه نـه محتواست به غنا يعنى هستند شان سابق نظر همان بر كه فرمودند ايشان و پرسيده كـه شـد چـاپ هنـر دربارة ايشان سخنان حاوي ديگرى هاي كتاب اى خامنه آقاى رهبرى از بعد

.» اسـت شـده حـذف آنهـا از سخنرانى يك اين ولى دارد، ردرب را نخست مجموعة هاي سخنراني .كنم نقل را آن مثال شاهد عبارت كرده، پيدا را فوق كتاب بعدي ويرايش در اميدوارم

شده منتشر اي خامنه آقاي جناب هاي پيام و ها، خطبه ها، مصاحبه ها، سخنراني مجموعة به . مراجعه1 پرسـش ها مجموعه اين از يكي. داد خواهد دست به زمينه دراين فراواني قرائن 1368 خرداد 14 تا .است زمينه دراين متعددي نكات حاوي كه است تهران دانشگاه دانشجويان با ايشان هاي پاسخ و

 69 ابتذال مرجعيت شيعه

ل ارائه است.قرائن محكمي بر عدم آن قاب

باب سوم. شاهدي بر تقليد

اي] بنـابر علي خامنهآقاي سيد«[داشته است: اظهار 1387اهللا منتظري در سال آيت 1»اند. اظهار خودشان [قبل از رهبري] در برخى مسائل فقهى مقلد من بوده

اي در والمسـلمين آقـاى خامنـه االسـالم تحج« در پاورقي اين مطلب آمده است:ــيت ــور شخص ــف و در حض ــاطع مختل ــالس و مق ــت مج ــون آي ــايى همچ ــها ه لل

والمسلمين حسينى مجاهد و مرحـوم االسالم تاردبيلى، حجعبدالكريم] موسوى [سيداند. البته تا قبل از اين كـه جاللى به اين مطلب تصريح كرده آقاى محمدحسن ظريف

2»مقام رهبرى نائل گردند. به

اي در چند سـخنراني به ياد دارم يكي از اين مسائل شرعي كه آقاي خامنه شخصاكند مسئله موسيقي و غنا بود. اهللا منتظري عمل ميآيتار داشت به فتواي هعمومي اظ

                                                             .146ص نهم، پرسش به پاسخ ،وصيت و عبرت: خود از انتقاد . رساله1 محسن االسالم حجت خميني اهللا آيت درگذشت از قبل سالي . چند2ش پاورقي ،146ص . پيشين،2

مراتـب در اسـالمي جمهـوري سـيماي در خـود »قـرآن از هـايي درس« مشهور برنامة در قرائتي از يكـي . گفـت مـي سـخن اسـالمي جمهوري مسئولين از برخي نفس هواي از دوري و خلوص

اي خامنـه اهللا آيـت حضـرت از اسـت گفتـه مجـري مجلسـي در كـه بـود ايـن هايش شاهدمثالجنـاب . بياورنـد تشريف سخنراني براي كه كنيم مي دعوت ايران اسالمي جمهوري محترم رياست بـردن كار به در لطفا تشكر ضمن: «گفت جمله اولين عنوان به و آمد تريبون پشت اي خامنه آقاي االسـالم حجـت خوشبختانه.» نيستم مجتهد من و گويند مي مجتهد به را اهللا آيت. كنيد دقت القاب نيـز مربوطـه فيلم. كند ارائه زمينه دراين بيشتري توضيحات تواند مي و است حيات قيد در قرائتي

رسـاله نويس پيش كه موثق كامال دوستان از يكي را خاطره اين. است موجود تلويزيون آرشيو در كتبـا و كرده استماع و مشاهده اسالمي جمهوري سيماي از شخصا است، خوانده انتشار از قبل را

.داد شرح برايم

 هاي نماز جمعه فصل دوم. مقصود از حدود شرعيه در خطبه 70

 

بود. 1367آخرين باري كه من اين مطلب را از ايشان شنيدم اسفند

اهللا منتظري محرز است. اكثر شاهداني كـه مسـتمع عدالت، وثاقت و صداقت آيتاهللا منتظــري اي بــر تقليــد ايشــان از برخــي فتــاواي آيــتاقــرار جنــاب آقــاي خامنــه

ختانه در قيد حياتند. خوشب

تمـام فوق ةله به علت مشاغل عديد معظم 1368 خرداد 14از زمان اسناد فوق تا وقت فرصت تكميل يا تعميق دانش فقهي خود را نداشته است. اين اسـناد شـواهدي

است. 1368خرداد ةد بودن ايشان تا نيمبر مقل

فصل دوم ةنتيج

نـه تنهـا ادعـاي اجتهـاد 1368خـرداد 14 اي تـا والمسلمين خامنهاالسالمحجتبه مقلد بودن خود اقرار كرده است. تـا پيـروزي و شفاها نداشته بلكه چندين بار كتبا

انقالب كه هيچ شاهدي بر اجتهاد ايشان يافت نشد. مشاغل مديريتي اجرايـي تبليغـي اجتهـاد اهللا خمينـي تناسـبي بـا فقاهـت و پس از انقالب ايشان نيز تا درگذشت آيت

كمتـرين ةخسـت جمهـوري اسـالمي بـه ايشـان اجـاز ن ةندارد. كثرت مشاغل در دهنداده است. دو اظهارنظر فقهي ايشان كه 1368تا سال تدريس و تحقيق فقهي اصولي

يل عـدم اجتهـاد وي اهللا خميني از هر دو برگشت باالترين دلعلني آيت ةبعد از تخطئمقبـول بـودن ةو ديگري دربار 1366دي 11در قيهف ةواليت مطلق ةاست: يكي دربار

نهايـت . در1367بهمـن 28سـلمان رشـدي در ظاهري مرتـد فطـري در مـورد ةتوب قابل احراز نيست. 1368ايشان تا اواسط خرداد » اجتهاد مطلق بالفعل«

سومفصل

»برادري آشنا به مسائل فقهي«

و بـا اي را مسـتقال اهللا خميني درباره فقاهت آقاي خامنه به دليل اهميت، نظر آيتم. تنها شهادت مكتوبي كه ايشان از يكي از كن باب بررسي مي موشكافي بيشتري دراين

نظرهـاي كتبـي و شـفاهي است. آيـا اظهار اهللا خميني اساتيد خود دارد از مرحوم آيتپاسخ به اين پرسـش در است؟ اي تأييد اجتهاد ويآقاي خامنه ةيني درباراهللا خمآيت

:شودضمن دو باب دنبال مي

نظرهاي منتشر شده در زمان حياتـ اظهار

ـ نظرات منقول بعد از وفات

اهللا خمينـي آيـت ترين عبارتي است كـه عنوان فصل برگرفته از باب اول عين مهم اي به كار برده است.آقاي خامنه ةدربار

نظرهاي منتشر شده در زمان حياتباب اول. اظهار

اهللا خميني مطلب اول. متن اظهارات آيت

اي كـه در آقاي خامنه ةاهللا خميني دربار آيت» مكتوب«نظرهاي اظهار اهم ةمجموع

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 72

 

1:زير است نظر به شرحمان صدور منتشر شده است سه اظهارهمان ز

تهران ايشان نوشته است: ةجمع خميني در حكم امامت اهللا آيت اول:االسـالم آقـاي حـاج خدمت جناب مستطاب سيداالعالم و حجـت «افاضــاته) چــون حضــور جنــاب مســتطاب اي (دامــتعلي خامنــهســيددر حوزة مقدسة -هافاضات دامت-والمسلمين آقاي منتظري االسالم حجت

جمعـة تهـران اعـالم راف خودشان را از امامتايشان انصقم الزم بود و

                                                            1است زير شرح به اي خامنه آقاي درباره خميني اهللا آيت از منتشره »شفاهي« اظهارنظرهاي . اهم :

آقـاي تهـران دانشـجويان بـه خطـاب سـخناني در 1358 خـرداد 23 تاريخ در خميني اهللا آيت. يك تعـابير ايـن بـا غيرمـذهبي هـاي گروه با مقابله و دانشجويي محافل در حضور جهت را اي خامنه كـنم مي پيشنهاد من و دانشگاه در بيايند هستند گوينده كه هم اشخاصي بايد البته: «كند مي معرفي

مـن قـول از ايشـان پـيش برويـد كـه اسـت ممكن شما. اي خامنه بيايند، آقا سيدعلي آقا آقاي كه صـحبت تواند مي است؛ فهيم ايشان، است خوب بسيار. مطهري آقاي جاي به بيايند ايشان بگوييد )8ج امام صحيفة.» (بزند حرف تواند مي كند؛

اسـالمي جمهـوري حزب مركزي شوراي اعضاي و دبيركل به خطاب خميني اهللا آيت اظهارات. دو آقـاي مـن . شـناختم مـي من خوب، كردند، ايجاد را حزب اين كه افرادي لكن: «1360تابستان در

.» كـردم بـزرگش را بهشـتي آقاي من كردم، بزرگ را هاشمي آقاي من. كردم بزرگش را اي خامنه ) 15 ج ،امام صحيفة( در كـه بكنيـد گمان اگر شما: «1362 سال در بازاريان و اصناف جمع در خميني اهللا آيت بيانات. سه

كـه بكنيـد پيـدا اي خامنـه آقاي مثل را نفر يك اينها، امثال و سالطين و جمهورها رئيس دنيا، تمام پيـدا كند، خدمت ملت اين به كه باشد اين بر اش قلبي بناي و خدمتگزار، و باشد اسالم به متعهد وارد ايشان بود نهضت اول كه زماني آن در و شناسم، مي طوالني هاي سال من را ايشان. كنيد نمي اوج بـه انقـالب ايـن كه هم اين از بعد و بردند، مي تشريف ها پيام رساندن براي اطراف به و بود

مـا، بـه خـدا نعمت يك. هست هم حاال و آخر تا جا، همه بود واقعه حاضر ايشان رسيد، خودش )17 ج ،امام صحيفة.» (داده كه است اين. داللـت برسـد چـه نـدارد، فقاهـت و اجتهـاد بـه إشعار حتي كدام هيچ فوق عبارت سه از: بررسي و فقاهـت نـه دانشجوسـت و جـوان نسـل با مفاهمه امكان و خطابه نخست عبارت در شبه وجه

... دانشـگاه در بياينـد هسـتند گوينده كه هم اشخاصي بايد البته: «مطهري شهيد عرفان و حكمت .»بزند حرف تواند مي كند؛ صحبت تواند مي است؛ فهيم ايشان، است بسيارخوب

 73 ابتذال مرجعيت شيعه

علم و عمل سابقه موصوف و در به حسن جنابعالي كه بحمدالله نمودند،باشـيد. از خداونـد جمعة تهـران منصـوب مـي شايسته هستيد به امامت

1»متعال، توفيق جنابعالي را در ارشاد و هدايت مردم خواستارم.

اهللا خمينـي بـراي اي بـه آيـت معرفي جناب آقـاي خامنـه ةباراهللا منتظري در آيت ست:چنين نوشته ا 2تهران ةجمع امامت

تـر دانسـتم و او را ى را مناسـب ا علت اصلى اين كه آقـاى خامنـه «انتخاب و پيشنهاد كردم اين بود كه ايشـان در خطابـه تسـلط داشـتند و

هاى ديگـرى بـا ركن نمازجمعه، دو خطبه آن است؛ و هرچند شخصيترسـيد كـه يداشتند، اما به نظر مـ ترى وجود صفات برجستهامتيازات و لـب را در مـن ايـن مط ... ترند اي در خطابه از ديگران مسلط هآقاى خامن

صـريح كـردم كـه ركـن نمازجمعـه ايشان هم بيان و ت ةاولين نمازجمعخواننـد. يمـن خطبـه مـ اى بهتـر از هاى آن است و آقـاى خامنـه خطبهدانسـتم. و يمـ فكـر هـم را فردى فاضل و خـوش اين كه ايشانبر عالوه

                                                             .12ج ،امام ةصحيف ،1358 دي 24. 1 تهـران جمعـه امامـت بـه مـرا امام مرحوم ،)ره(طالقانى آقاى درگذشت از پس: «منتظري اهللا . آيت2

اقامـه هـم را نمازجمعـه بـودم تهـران در خبرگان مجلس اداره براى كه زمانى تا و كردند؛ نصب بـرايم وآمـد رفت و هستم قم عازم كه كردم عرض و رفتم) ره(امام خدمت ازآن، پس اما. كردم مي

ايشان. كنيد تعيين تهران جمعه امامت براى باشد تهران در كه را ديگرى فرد شما و است، مشكل ايشـان بـه را اى خامنـه آقاى من.» كنيد مشخص خودتان شما ندارم؛ نظر در را كسى من: «گفتند

سـيداحمد حـاج مرحـوم .» كنم نمي دخالت موضوع اين در من: «فرمودند) ره(امام. كردم پيشنهاد غفـوري گلزاده آقاي گرچه من ولى. كنم معرفى را غفورى گلزاده آقاى كه كرد مى اصرار خمينى

در و دانسـتم؛ مـى تـر مناسـب مسؤوليت اين براى را اي خامنه آقاى اما دانستم مي عالم و صالح را را شـرايطى واجـد فـرد خواسـتم ايشان از و كردم امام تقديم را خود استعفاى اى نامه در نهايت انتقاد.» (كردند صادر اى خامنه آقاى به خطاب را جمعه امامت حكم نيز امام مرحوم. نمايند تعيين

.)123 ـ125 ص نهم، پرسش به پاسخ ،وصيت و عبرت: خود از

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 74

 

ى عضـويت در عني ـ عملكرد ايشان در دو مسؤوليت فوق كنم يگمان مبخش بوده اسـت؛ ـ اجماال رضايت تهران ةجمع الب و امامتشوراى انق

عه تهران را كه هرچند اين اشكال به ايشان وارد است كه پايگاه نمازجمه تريبون بايست پايگاه دعوت به وحدت و يكپارچگى باشد، بعدها ب مى

1»تبديل كردند. ها ها و گروه عليه ساير جناحيك جناح سياسى و گاه برالشأن و آشنايي بـه اينك به پيروي از آراي محترم ملت عظيم« دوم:

االسـالم آقـاي مقام تعهد و خدمتگزاري دانشمند محترم، جناب حجـت آراي ملت را براي پس از پايان دورة -تعالي الله ايده -ايسيدعلي خامنه

جمهـوري اسـالمي ايـران ، تنفيذ و ايشـان را بـه سـمت رياسـت كنوني 2»م.نماي منصوب مي

اي ـ كه در آقاي خامنه 1366دي 21مورخ ةاهللا خميني در پاسخ به نامآيت سوم: قسمت اول گذشت ـ نوشت:

هاي قبل از انقالب با جنابعالي ارتبـاط نزديـك اينجانب كه از سال«ام و همان ارتباط بحمداهللا تعالي تاكنون بـاقي اسـت، جنابعـالي را داشته

دانـم و شـما را چـون جمهـوري اسـالمي مـي يكي از بازوهاي تواناي برادري كه آشنا به مسائل فقهي و متعهد به آن هستيد و از مبـاني فقهـي

دانـم و در بـين كنيد، مي جانبداري مي امربوط به واليت مطلقه فقيه جدي هستيد دوستان و متعهدان به اسالم و مباني اسالمي از جمله افراد نادر

3»دهيد. يكه چون خورشيد، روشني م

                                                             .123 ـ125 ص نهم، پرسش به پاسخ ،وصيت و عبرت: خود از انتقاد. 1 .1364شهريور 13، 19 ج ،امام فةصحي. 2 .1366دي 21، 20 ج ،امام فةصحي .3

 75 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا خميني مطلب دوم. مدلول اظهارات آيت

ادا اسـت: شفاهي و كتبي صفات زير به ترتيب تـاريخ هاينظرماحصل اين اظهاري ا سابقه، شايسته در علم و عمل، من آقاي خامنه گوينده (خطيب)، فهيم، داراي حسن

بـه ملـت اسـت، اش خـدمت ي، خدمتگزار، بناي قلبرا بزرگش كردم، متعهد به اسالمهاي اول نهضت، يـك هاي قبل از انقالب، حامل پيام شناخت و ارتباط نزديك از سال

داد، دانشمند محترم، يكي از بازوهـاي توانـاي جمهـوري اسـالمي، چـون نعمت خدابرادري آشنا به مسائل فقهي و متعهد به آن كه از مباني فقهي مربوط به واليت مطلقـه

در بين دوستان و متعهدان به اسـالم و مبـاني اسـالمي از كند مي جانبداري افقيه جد ، دهد. ادري است كه چون خورشيد روشني ميجمله افراد ن

وثـوق مـورد اي از افـراد كـامال توان داشت كه جناب آقـاي خامنـه ترديدي نميياد شده چهار مورد توصيفات علمي ذيل ةاهللا خميني بوده است. از صفات حسن تآي

است كه همگي در مكتوبات رهبر جمهوري اسالمي آمده است:

اول. شايسته در علم و عمل

دوم. دانشمند محترم

سوم. چون برادري آشنا به مسائل فقهي و متعهد به آن كه از مباني فقهـي مربـوط كندجانبداري مي ابه واليت مطلقه فقيه جد

ـ هدان به اسالم و مباني اسالمي ازبين دوستان و متع چهارم. در ادري جمله افـراد ن دهد. است كه چون خورشيد روشني مي

هاي علمي عام اسـت و ، و چهارم توصيف ايشان به صالحيتموردهاي اول، دومگونـه تعـابير كمترين داللتي به فقاهت و اجتهاد مطلـق نـدارد. ايـن يدر عرف حوزو

قبيـل دانشـمند زمصـطلح اسـت ا خطباي غير مجتهد كـامال ةدربار(دانشمند محترم)

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 76

 

محترم جناب آقاي فلسفي.

مطلب سوم. تصريح به عدم اجتهاد

چون برادري آشنا بـه مسـائل فقهـي و «نظرها سومين مورد است: ترين اظهارقويكند.جانبداري مي امتعهد به آن كه از مباني فقهي مربوط به واليت مطلقه فقيه جد«

اهللا خمينـي سـوي آيـت اي ازاين عبارت به دو دليل سند عدم اجتهاد آقاي خامنـه است:

اي به مسائل اهللا خميني به تعهد آقاي خامنهدر اين عبارت شهادت آيت دليل اول.فقيه محرز اسـت. امـا سـقف ايـن شـهادت ةت مطلقمباني فقهي والي فقهي خصوصا

فقهي است نه بيشـتر. در عـرف حـوزوي ايـن اي با مسائل آشنائي جناب آقاي خامنهداللـت » جتهـاد مطلـق ا«بـه اشـعار دارد، و يقينـا » ياجتهاد متجز«تعبير به زحمت به

فاضلي كه چند سال درس خـارج شـركت كـرده باشـد و از اسـتعداد ةندارد. هر طلب ةلبـ اسـت. هـر ط » فقهي و متعهد به آنآشنا به مسائل «متوسط به باال برخوردار باشد

ااز مباني فقهـي مربـوط بـه واليـت مطلقـه فقيـه جـد «اهللا خميني فاضل شاگرد آيت بر اجتهاد ايشان داللت ندارد. ااينها مطمئن» كند.جانبداري مي

فقيـه ةتهران در تبيين واليت مطلقـ ةاي در نماز جمعوقتي آقاي خامنه دوم. دليلجمهوري اسالمي اشتباه او را تـذكر داد، گذار بنيان اهللا خميني اشتباه كرد،از منظر آيت

يـر را دربـاره اهللا خميني براي دلجـويي ايـن تعب گاه آيتوي نظر استاد را پذيرفت، آنچون برادري آشنا به مسائل فقهي و متعهد به آن كـه از «كار برد: به» خورشيد انقالب«

1»كند. ي ميجانبدار امباني فقهي مربوط به واليت مطلقه فقيه جد

                                                             .1366دي 21، 20 ج ،امام فةصحي. 1

 77 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا خمينـي حسن قديري در مـورد فتـواي آيـت اهللا محمدديگر وقتي آيت ازسوياهللا خميني خطاي او فروش آالت موسيقي مناقشه كرد، و آيتشطرنج و خريدو ةدربار

گونـه از اهللا خميني در پاسخ به دومين نامه آقاي قديري ايـن خره آيتا تذكر داد، باألر 1»دانم. نظر در فقه مي شما را مجتهد و صاحبمن «يي كرد: وي دلجو

مجتهـد و «بـراي قـديري نوشـته اهللا خميني در تعابير فقهي دقيق بوده است.آيت». سـائل فقهـي و متعهـد بـه آن آشـنا بـه م «اي نوشته ، براي خامنه»نظر در فقه صاحبشـده، اين دو عبارت كه در مقام مشابهي (دلجويي بعد از نقد بنيـادي) صـادر ةمقايس

دانسـته و آقـاي مجتهد ميرا اهللا خميني مرحوم قديري گذارد كه آيت ترديد باقي نمي دانسته است. مجتهد نمي اي را يقيناخامنه

باب دوم. نظرات منقول بعد از وفات

اي شـفاها اهللا خميني پس از وفات عبارات ديگر هم درباره آقاي خامنه اما از آيت گيري شده است: عبارات اجتهاد ايشان نتيجهاز آن نقل شده است كه

مطلب اول. منقوإلت شفاهي بعد از وفات

الف. ويرايش اول منقوإلت سه گانه

قـول اول دليـل اصـلي رهبـري جنـاب آقـاي تاسـت. نقـل هها س قول اين نقل اهمقول بعدي نيز بوده است. دو نقل 1368خرداد 14 اي در مجلس خبرگان مورخ خامنه

است. شدهاز اسباب تحكيم رهبري ايشان

1368خـرداد 14مـورخ ةجلسـ ةنجاني در كارنامه خود دربارهاشمي رفس اول.

                                                             .1367مهر 12، 21 ج، امام صحيفة. 1

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 78

 

تـاهي كـردم و من هم در چند مورد صـحبت كو «مجلس خبرگان رهبري نوشته بود: د اي نقل كردم. از قول حاج احمـ صالحيت رهبري آقاي خامنه ةنظرات امام را دربار

خدمت امـام بودنـد، همـين مضـامين اهللا موسوي اردبيلي هم كه در جلسه آقا و آيت 1ييد شد.أت

. آقاي هاشـمي 1فوق اين دو مورد نقل شده است: بكتا ةدر پاورقي همان صفح نقل كردند:

وزير (موسوي) اي با حضور سران سه قوه، آقاي نخست در جلسه« حرف ما با حضرت امـام ايـن آقا در محضر امام بحث شد. احمد و حاج

بـا مقام رهبري] ما بعـدا قضيه اتفاق بيفتد [بركناري قائم بود كه اگر اينقانون اساسي مشكل داريم، زيرا ممكن است خأل رهبـري پـيش بيايـد.

چـه «گفـتم: » آيد و شما آدم داريد. خأل رهبري پيش نمي«ايشان گفتند: ».اي اين آقاي خامنه: «اي گفتند ايشان در حضور آقاي خامنه» كسي؟

(ره) نقل كردند:احمد خمينيوالمسلمين مرحوم حاج سيداالسالم. حجت2اي در ســفر كــره شــمالي بودنــد، امــام اهللا خامنــهوقتــي كــه آيــت«

ديدند. از آن منظره ديدار از كره، هاي آن سفر را از تلويزيون مي گزارشدر آن سفر خيلي جالـب ها و مذاكرات خود استقبال مردم و يا سخنراني

2»الحق ايشان شايستگي رهبري را دارند. بود و امام گفته بودند

و زمان مورد دوم اواسـط 1367دوم زمستان سال ةبايد نيم زمان مورد نخست مي باشد. 1368بهار

هم شهادت داده است: االسالم سيداحمد خميني كتباحجتدوم.                                                             

.151 ص ،1368 رفسنجاني هاشمي خاطرات و كارنامه: سازندگي و بازسازي. 1 . پيشين.2

 79 ابتذال مرجعيت شيعه

عنـوان مجتهـدي اي] بهخامنه حضرت امام بارها از جنابعالي [آقاي« 1»م و بهترين فرد براي رهبري نام بردند.مسل

اهللا خميني سال بعد سركار خانم دكتر زهرا مصطفوي دختر مرحوم آيتچندسوم. شهادت داده است: گونه كتبا هم اين

بـوديم من و تمام كساني كه از نزديك با امام ارتباط داشتند شاهد « داشت، و علم آن را بـه پا نگهانقالب را بر ةده خيمكه امام با كمري خمي

ناب و مبارزه با دشمنان اي سپرد تا راه امام و اسالم اهللا خامنهدست آيتبگيرد، و جنگ فقر و غنـا خارجي و داخلي اين ملت را پي ةقسم خورد

ها هدايتگر باشد و قدمي از تيشه به زراندوزان زند و در خطاها و لغزش اسالم منحرف نشود.انقالب و

از محضـر امـام مقام رهبري شخصا ها قبل از بركناري قائم من مدتاي را نام بردند، و پرسـيدم اهللا خامنهرهبري پرسيدم و ايشان آيت ةدربار

كه آيا شرط مرجعيت و اعلميت در رهبري الزم نيسـت و ايشـان نفـي ـ كردند، و از مراتب علمي ايشان پرسيدم و صريحا د كـه ايشـان فرمودن

اجتهادي را كه ولي فقيه الزم است دارد. مردم شريف ايران نيز با درايـت و هشـياري راه خـويش و هـدايت

اهللا اهللا اردبيلـي و آيـت امام را در تعيين رهبري يافـت و شـهادت آيـت احمـدآقا آن قهرمـان هاشمي رفسنجاني و اخوي عزيـزم مرحـوم حـاج

امـين امـام را بـا جـان و دل پـذيرفت، و ها و مبارزه با استكبار و ليبرالدانـد و هاي ديگر رهرو راه امام مـي امروز نيز در اين انتخاب و انتخاب

2»پذيرد. هاي خويش هيچ انحرافي را نمي در راه آرمان                                                            

.1368 خرداد 16 رسالت جديد، رهبر به امام يادگار تبريك . پيام1 .2 ص ،1376 آذر 1 ،اطإلعات روزنامه. 2

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 80

 

ييـد أاهللا خمينـي ت هاي هاشمي رفسـنجاني و پسـر و دختـر آيـت قول حاصل نقلجمهـوري گـذار بنيـان بـراي جانشـيني » متعينفرد «عنوان اي بهصالحيت آقاي خامنه

اهللا خميني شوراي بازنگري قانون اساسي را تشـكيل داده اسالمي بود. از آنجا كه آيت فقـه ابـواب ةرهبري بردارند، چون اجتهاد در همـ بود تا شرط مرجعيت را از شرائط

شـرائط واجـد اهللا خمينـي فـردي را ماند، پس اگر آيت شرط رهبري باقي ميعنوان به يعني او را مجتهد دانسته است. إلرهبري بداند بالمالزم

» ماجتهـاد مسـل «االسالم احمد خميني تصـريح در برآن نقل مكتوب حجت عالوهقـول مكتـوب سـركار خـانم اهللا خميني دارد. هكـذا نقـل اي از سوي آيتآقاي خامنه

ايشـان [آقـاي «خمينـي اهللا مصطفوي نيز داللت بر اين دارد كه به نظـر صـريح آيـت هاشـمي رفسـنجاني و احمـد ». اي] اجتهادي را كه ولـي فقيـه الزم اسـت دارد خامنه

1376و زهرا مصـطفوي در آذر اند ابراز كرده 1368خميني عبارات فوق را در خرداد نامه فوق را منتشر كرده است. شهادت

ب. ويرايش دوم! منقوإلت

نجاني بـراي دهمـين حيت هاشمي رفسصالهار سال بعد در جريان ردچبيست و اهللا خمينـي اي معلوم شد مرحوم آيتجمهوري به دستور آقاي خامنه انتخابات رياست

سـران » مثـال عنوان به«نكرده بود! بلكه » تعيين«خود اي را براي جانشيني آقاي خامنه گانه را مناسب براي رهبري معرفي كرده بود. قواي سه

اهللا خمينـي شـهادت دكتر زهرا مصطفوي دختر مرحوم آيـت ابتدا سركار خانم . 1 گونه تصحيح كردند: سابق خود را اين

همان روزي كه تأئيد امام بر رهبري حضرتعالي را از زبـان ايشـان « صـالحيت دييام تأ شنيدم و همواره آن نظريه را در مواقع الزم بيان كـرده

 81 ابتذال مرجعيت شيعه

برادر آقاي هاشمي را هم شنيدم زيرا امام بعد از نام جنابعالي نام ايشـان حق حضـرتعالي مـورد رأي خبرگـان را هم ذكر كردند. خوشبختانه و به

ديدم تا ذكري در اين مورد از ايشان به ميان قرار گرفتيد، لذا لزومي نميه دست اهللا خميني علم را بپس واضح و مبرهن شد مرحوم آيت 1»آورم.اي نسپرده بود و شهادت قبلي ايشـان خـالف واقـع بـوده اهللا خامنهآيت

است.

گونه شنيده شده است: اهللا موسوي اردبيلي نقل فوق ايناز آيت. 2مقـام رهبـري اهللا منتظري از سمت قـائم وقتي امام به بركناري آيت« جمهـور (آقـاي شـود، جلسـه سـران سـه قـوه شـامل رئـيس م ميمصممجلـس (آقـاي وزيـر (ميرحسـين موسـوي) رئـيس اي) نخسـت خامنه

موسوي اردبيلـي) و حـاج سـيداحمد آقايقضائيه ( ةهاشمي) رئيس قواهللا خميني به حضور امـام رسـيده و نگرانـي خـود را از بركنـاري آيـت

صورت رحلت شما، ما بعـد از شـما گويند درمنتظري ابراز داشته و ميبراي ها آن يم. امام در پاسخ به نگرانيكسي را غير از آقاي منتظري ندار

گويد: مثل يكي از شما آقايان و به آقايان يانتخاب فقيه جايگزين خود م 2»نمايد. اشمي و اردبيلي اشاره مياي، هخامنه

اهللا خميني كه خواسته نامش فاش نشـود كي ديگر از اعضاي نسبي بيت آيتي. 3 توضيحات بيشتري داده است:

اهللا منتظـري امام خميني حتي دو تا سه هفته پس از استعفاي آيـت « نيز هيچ فـردي را بـراي جانشـيني خـود در نظـر 1368فروردين 8در

                                                             .1392 ارديبهشت 31 ،رهبري به نامه ،بهار روزنامه. 1 پاسـداران سـپاه تحقيقـات و مطالعـات دفتـر سـابق رئـيس رشيد، محسن پاسدار سردار از نقل . به2

 .1392 ماه خرداد اول تاريخ در اش شخصي وبالگ در اسالمي انقالب

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 82

 

نداشته و معتقد بوده كه اين مسأله به ايشان ارتباطي ندارد و از وظـايف هايي اسالمي پس از مشورت خبرگان رهبري است. رهبر فقيد جمهوري

اي براي جانشـيني خـود ضرورت پيشنهاد گزينه ةكه با اطرافيانش دربار(يعني دو يا سه هفته پـيش از 1368در اوايل ارديبهشت داشت، حدودا

بستري شدن در بيمارستان) به دخترش خانم زهرا مصـطفوي و برخـي اي، آقـاي ي خامنههايي مثل آقاديگر از اعضاي بيت خود گفته كه گزينه

1» هاشمي رفسنجاني و امثال اينها براي رهبري مناسب هستند.

عنـوان صـاحب صـالحيت اي را بـه اهللا خميني شخص آقاي خامنهبين اينكه آيتانتخاب رهبري را حـق خبرگـان ه باشد، و اينكه اوال دمعرفي كر جانشيني خود متعينا

را واجد شرائط دانسـته »امثال اينها« گانه و مثال سران قواي سهاز باب و صرفا دانسته زمين تا آسمان است. ةباشد فاصل

گانه اعتباري منقوإلت شفاهي سه ج. بي

ييـد آن توسـط آقـاي أمي رفسنجاني و احمـد خمينـي و ت هاش ةشهادت اولي اوإل

                                                             .است شده نقل جرس در 1392 خرداد 3 تاريخ در منتشرنشده مصاحبه اين از كوتاهي . بخش1 مرحـوم : «اطالعـم بـي آن وسـقم صـحت از من كه است شده نقل نيز زير مطلب ايمايان وبالگ در

حـزب بـه سـخنراني بـراي خبرگـان انتخابـات در آستانة و 85 سال توسلي] محمدرضا[ اهللا آيت. كردنـد تعريف جالبي خاطره خصوصي جمع در و سخنراني از قبل اما... آمدند توسعه و اعتدال بـه امـام روزي منتظـري اهللا آيـت بركناري ماجراي از بعد و امام عمر اواخر كه كردند نقل ايشان حضـور در امـام آيـد، مي كه هاشمي آقاي. دارم مهمي كار شما با كه دهند مي پيغام هاشمي آقاي و كنيد آماده من از بعد رهبري براي را خودتان شما كه گفتند هاشمي آقاي به من و احمدآقا حاج امـام از و كنـد مـي مخالفـت بـود شـده گير غافل كه هاشمي. هستيد اصلح گزينة شما من نظر از آقـاي درنهايـت . اسـت همـين نظرشان كه كنند مي تأكيد اما امام. بكند ديگري فكر كه خواهد مي

را موضـوع ايـن حاضـر افـراد كه دهد مي شرعي قسم و كند مي مهلت درخواست امام از هاشمي و شـوند مـي بسـتري بيمارسـتان در و شـود مي وخيم امام حال بعد روز چند. نكنند مطرح جايي .»روند مي دنيا از جا همان

 83 ابتذال مرجعيت شيعه

سركار خانم مصطفوي ناقص و خالف واقع بوده ةموسوي اردبيلي و نيز شهادت اوليبا كتمان بخشي از شهادت اين امر خالف واقع را القا كردند كـه مرحـوم ها آن است،اي را براي جانشيني خود معرفي كرده است. حال آقاي خامنه» متعينا«اهللا خميني آيت

نداشته و آنكه با شهادت اخير سركار خانم مصطفوي مشخص شد كه اين امر صحت افـراد صـاحب » عنـوان مثـال بـه «ن هـم ذكر نام ايشان در كنار يك يا دو نفر ديگـر آ

دانسته است. صالحيت بوده است و ايشان حق تعيين رهبر را متعلق به خبرگان مي

ايشان در » الهي سياسي ةنام وصيت« اهللا خميني با نص ها از آيت اين نقل ةكلي ثانيا تعارض است:

واقعيـت بـه مـن داده هاي بـي من حاضرم، بعض نسبتاكنون كه « شود و ممكن است پس از من در حجم آن افزوده شود؛ لهذا عرض ميشود مورد تصديق نيست مگر يآنچه به من نسبت داده شده يا م كنم مي

آنكه صداي من، يا خط و امضا من باشد با تصـديق كارشناسـان، يـا در 1»اشم.جمهوري اسالمي چيزي گفته ب سيماي

ايـن ةنامه را ندارد، بنابراين كلي يك از شرائط الزامي وصيت منقوالت ياد شده هيچ ساقط است. ر اعتبا ةها از درج قول نقل

قدر نپائيد تا همانند خواهرش فرصت ويرايش متأسفانه عمر احمد خميني آن ثالثااهللا خميني اي از آيتخامنهآقاي » ماجتهاد مسل«قول اش را پيدا كند. نقلشهادت اوليه

آيد. احتمال اينكه احمـد خمينـي طور مكرر با عقل جور در نمي توسط وي آن هم بهسـو اينكـه او نيـز م را درست درك نكرده باشد منتفي نيست. ازآنمعناي اجتهاد مسل

تر چنين شهادت كذبي داده باشد محتملبراي مصلحت نظام كه اوجب واجبات است                                                             

 .21 ج ،امام صحيفة. 1

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 84

 

است.

سـنجي موسـوي اردبيلـي هـم براسـاس مصـلحت اهللارسـد آيـت به نظر مي رابعاييد احمد خميني را پذيرفت، هرچند چهـار أناريوي تدوين شده توسط هاشمي و تس

ـ د كه به تفصيل خواهد آمـ ) ـ 1372دي 3اش ( هاي جمعه سال بعد در آخرين خطبهپس از خـود ةاي درباركلمهاهللا خميني ابلغ من التصريح گفت كه مرحوم آيت ةبا كناي

وي را شـاهد » نامـه الهـي سياسـي وصـيت «مورد ننوشته است و نگفته و خطي دراين آورد.

واقعـي را در آن مقطـع مي رفسـنجاني چـرا چنـين شـهادت خـالف هاش خامساايي كـه در هـ دليل آن هرچه باشد وقايع بعدي و جفاها و نـاجوانمردي 1تاريخي داد؟

                                                             واقع خالف امر اين خميني اهللا آيت بيت چرا و كرد چنين رفسنجاني هاشمي چرا است . پرسيدني1

آقـاي از كـافي شـناخت هاشـمي رسـد مـي نظـر به نگارنده اندك اطالعدرحد كردند؟ تأييد را كشـور تشريفاتي رهبر اي خامنه هست، وي با كار تقسيم امكان پنداشته مي. است نداشته اي خامنه را كشـور خمينـي اهللا آيت دورة مثل خودش و اول دهة در وي جمهوري رياست قبيل از شود مي آغـاز و خطابـه فن لحيه، تجويد، سيادت، رهبري براي اي خامنه آقاي مزاياي ظاهرا. كند مي اداره مـورد او. اعتبـار از حـد همـين در موازيني يا است، بوده) خميني نام مشابه( خ حرف با وي نام

قـرائن . اسـت بوده هماهنگ كامال هم هاشمي با و امام خط ادامة به معتقد خميني، اهللا آيت وثوق . است تحليل اين مؤيد هاشمي خاطرات و كارنامه در متعددي

چهـار سـه در خمينـي احمد. خورد مي چشم به جدي ابهاماتي خميني اهللا آيت بيت موضع مورد در كـرد، ايفـا رهبـري مقـامي قـائم از منتظري اهللا آيت حذف در اصلي نقش پدرش حيات آخر سال

محمـد و سـو ازيـك مبـارز روحـانيون مجمـع در او فكـران هم. است مثال يك تنها وي رنجنامة او ديگـر ازسـوي ) اطالعات وقت وزير و قضائي مقام مشكيني، اهللا آيت داماد( شهري ري محمدي

پـدرش نـه كـه داشـته سر در سوداهايي خميني احمد رسد مي نظر به. كردند ياري امر اين در را اي چاره گيرد مي قرار هاشمي سناريوي مقابل وقتي* .پسنديدند مي قوه سه سران نه و بوده موافق رهبـر مناقـب و فضـائل بـر شـهادت و تأييد در مافات جبران براي بعد و بيند، نمي همراهي جز

مرگـي بـه و شـود مـي افسرده برد، مي كال هم بعد مدتي. كند مي روي زياده قسمتي تا كمي جديد . رود مي دنيا از مشكوك

 85 ابتذال مرجعيت شيعه

شد به او اثبات نمود كه اشتباهي فاحش مرتكب شده است. حق وي روا

اهللا خمينـي تآيـ ةن اشكاالت قبل، مطابق مباني مدرسـ بر فرض وارد نبود سادساله را براي رهبري و اجتهاد كـاربردي مـورد نيـاز صالحيت معظم عبارت منقول نهايتا مرجعيـت كـافي نيسـت. كند، اما هرگز براي تصدي مقام افتاء و اين سمت اثبات مي

اجتهاد الزم براي عضويت مجلس خبرگان رهبري و وزير اطالعات مادون كه چنان آناجتهاد الزم براي رهبري و چنين اجتهادي مادون اجتهاد الزم براي افتـاء و مرجعيـت

1ت.اس

گونه مطالب منقول درباره صالحيت رهبري ارزشي بـيش از يـك خبـر اين سابعاـ شـ مـي كه به سرنوشـت يـك ملـت مربـوط بگونه مطال واحد ندارد. اين طـور هود ب

. مسئله رهبري امر خانوادگي نيست كه رهبري به پسر شود نميگفته محرمانه به كسي ـ يا دخترش بگويد. از همه مهم تـر خبـر واحـد در امـور مهم يـت اسـت، ه فاقـد حج

ه هسـت از هاي شفاهي مشكوك باشد ك خصوص اگر قرائني برخالف اين نقل قول هب 2ها و اغراض سياسي. انديشي قبيل مصلحت

                                                                                                                                                    منتظري اهللا آيت رساني اطالع پايگاه در دسترس قابل) 1377( »ها قضاوت و ها واقعيت« كتاب در*

 .شود مي يافت زمينه دراين اسنادي و اطالعات قابـل 1376 سـال قم جمعة نماز در مشكيني اهللا آيت صريح نظر اجتهاد، مختلف مراتب زمينة . در1

.است مراجعه بـراي هرگز بود محتاط بسيار حوزوي القاب رعايت در كه خميني اهللا آيت مرحوم زاوية ديگر . از2

بـراي ايشـان واژگـان در لقـب ايـن . نكـرد استفاده »االسالم حجت« لقب از بيشتر اي خامنه آقايــدين ــه مجته ــار ب ــي ك ــالي. رود نم ــه درح ــان ك ــراي ايش ــاگردان ب ــد ش ــود مجته ــوان از خ عن

را »اهللا آيـت « عنـوان خـود طـراز هم مراجع مورد در و كرد مي استفاده »والمسلمين االسالم حجت« انـد كـرده اسـتعمال مراجـع آنچه از باالتر درجه يك با روحانيون معموال جامعه در. برد مي كار به

ممكـن والمسـلمين االسـالم حجـت نهايتا خوانده االسالم حجت ايشان آنكه لذا. شوند مي خطاب بـاعنوان انقـالب از پـس را شـاگردانش از يكـي خمينـي اهللا آيـت مرحـوم . شـود خطـاب است

 برادري آشنا به مسائل فقهي فصل سوم. 86

 

ة فصل سومنتيج

اهللا خمينـي اي از سـوي آيـت ييد اجتهاد آقاي خامنـه أبر ت هيچ سند مكتوبي دال آيـد كـه اهللا خميني بر ميدست نيست. از اظهارات منتشر شده در زمان حيات آيتدر

آشـنا بـه «اند، امـا تعبيـر بودهشدت مورد وثوق ايشان اي بهاگرچه جناب آقاي خامنهاشـعار نـدارد، چـه برسـد بـه داللـت بـه هم » ياجتهاد متجز«حتي به » مسائل فقهي

».اجتهاد مطلق«

ةنام وصيت هاي شفاهي كه بعد از وفات ايشان ابراز شده، اگر معارض با نصنقلاي بـر اي را جمهوري اسـالمي نبـود، صـالحيت آقـاي خامنـه گذار بنيان سياسي الهي

، كـرد مـي نياز متصدي مقام رهبري را اثبات ردي موردبرهبري و بالمالزمإل اجتهاد كار ه حجت نيست. عالوه اخبار آحاد در مسائل مهم هب

ر متعـين و بـ عنـوان ره اي بهمعرفي آقاي خامنه ةمنقوالت شفاهي ابراز شده دربارنظـام چنـين م وي خالف واقع است و گويندگان آن براسـاس مصـلحت اجتهاد مسل

كـرد هـا آن رهم كرده بودند. با توجه به جفاهايي كه حكومـت در حـق شهاداتي را سنهايـت ايش نخسـت برداشـت. در اعتبـاري ويـر ويرايش دوم اين منقوالت پرده از بي

قابل احراز نيست. 1368ايشان تا اواسط خرداد » اجتهاد مطلق بالفعل«

                                                                                                                                                    اهللا آيـت مرحـوم آن و كـرده خطـاب »اهللا آيـت « عنوان با هم بار يك و »والمسلمين االسالم حجت«

عنـــوان هـــم مشـــكيني علـــي اهللا آيـــت مرحـــوم بـــراي 1368 ســـال در. اســـت منتظـــري .برد كار به »والمسلمين االسالم حجت«

دوم بخش

 ايخامنه اهللاآيت: رهبري معظم مقام

پـس از انتخـاب 1368خـرداد 14اي در تـاريخ والمسلمين خامنـه االسالم حجتارتقـا يافـت. در ايـن بخـش ضـمن »اي اهللا خامنه مقام معظم رهبري آيت«خبرگان به

ائط رهبــري بــا ابعــاد مختلــف بررســي اجمــالي چگــونگي برخــورداري وي از شــري ايشان براي دستيابي به منصب مرجعيت آشنا خواهيم شد. عناوين فصـول زري برنامه

اين بخش عبارتند از:

براساس مصلحت نظاممتجزي ـ رهبري مجتهد

رتفتـ بازآموزي فقهي پس از دو دهه

ـ درس خارج فقه مقام رهبري

ها: ولي فقيه مجتهد است! نامه ـ نخستين موج صدور گواهي

اي است. آقاي خامنه ةمجلس خبرگان دربار ةعنوان بخش برگرفته از اعالمي

فصل چهارم

براساس مصلحت نظاممتجزي رهبري مجتهد

گيرد: مورد بحث قرار ميطلب به شرح زير در اين فصل سه م 1368اي در سال ـ غيرقانوني بودن رهبري آقاي خامنه

سال 17ـ گزارش نواب رئيس مجلس خبرگان پس از

.ـ احراز اجتهاد مطلق براساس مصلحت نظام

1368اي در سال باب اول. غيرقانوني بودن رهبري آقاي خامنه

مـالك عمـل 1358اساسـي مصـوب اهللا خميني از دنيا رفت قانون زماني كه آيت واجد شرايط مذكور در اصل از فقهاي يكي گاههر«ود. براساس اصل يكصد و هفتم: ب

و پذيرفتـه شناخته و رهبري مرجعيت به قاطع مردم اكثريت از طرف قانون اين پنجم العظمـي اهللا تآي تقليد و رهبر انقالبدر مورد مرجع عاليقدر كه باشد، همانگونه شده از آن ناشـي هاي مسئوليت امر و همه رهبر، واليت ، اين است شده چنين خميني امام

كـه كسـاني همـه دربـاره مـردم منتخـب خبرگـان صورت دارد، درغيراين را بر عهدهيـك مرجـع را كنند، هرگاه مي و مشورت دارند بررسي رهبريو مرجعيت صالحيت

معرفـي مـردم رهبـر بـه عنـوان بيابنـد او را بـه رهبري ايبر خاص برجستگي يدارا شـوراي اعضـاي عنـوان را به مرجع واجد شرايط رهبري يا پنج سه نمايند، وگرنه مي

 91 ابتذال مرجعيت شيعه

رهبـر شرايط و صفات«اصل يكصد و نهم: » كنند. مي معرفي مردم و به تعيين رهبريافتـاء و مرجعيـت. بـراي الزم و تقوايي علمي ـ صالحيت1 رهبري: يا اعضاء شوراي

»رهبري. براي كافي و مديريت و قدرت و شجاعت و اجتماعي سياسي ـ بينش2

صر خود را واجد صالحيت رهبـري يك از مراجع معا اهللا خميني هيچمرحوم آيتمقـام گيـري قـائم كنـاره اهللا منتظـري و نظر عميق بـا آيـت دانست. بعد از اختالف نمي

اهللا مشكيني رئيس شـوراي اهللا خميني در پاسخ به استفسار آيتمنتخب خبرگان، آيت نوشت:گونه اين بازنگري قانون اساسي

الزم » مرجعيـت «من از ابتدا معتقد بودم و اصرار داشتم كه شـرط « نيست. مجتهد عادل مورد تأييد خبرگان محترم سراسـر كشـور كفايـت

اگر مردم به خبرگان رأي دادند تا مجتهد عادلي را براي رهبـري كند. ميهم فردي را تعيين كردند تا رهبـري ها آن حكومتشان تعيين كنند، وقتي

را به عهده بگيرد، قهري او مورد قبول مردم اسـت. در ايـن صـورت او ر اصل قانون اساسـي شود و حكمش نافذ است. د ولي منتخب مردم مي

پافشـاري كردنـد، » مرجعيت«گفتم، ولي دوستان در شرط من اين را مي چندان ر آيندة نهدانستم كه اين د م قبول كردم. من در آن هنگام ميمن ه

1»شدن نيست. دور قابل پياده

مرجع تقليد نبود، صالحيت بالفعل يقينا 1368خرداد 14اي در تاريخ آقاي خامنهو 107الزم براي افتاء و مرجعيت هم نداشت، بنابراين انتخاب او نقض آشكار اصول

قانون اساسي بوده است. 109

                                                             .371 ص ،21 ج امام صحيفة ،1368 ارديبهشت 9. 1

 فصل چهارم. رهبري مجتهد متجزي براساس مصلحت نظام 92

 

سال 17باب دوم. گزارش نواب رئيس مجلس خبرگان پس از

رئـيس ي رفسنجاني و ابـراهيم امينـي نايـب در اين باب گزارش آقايان اكبر هاشماي نقـل و انتخاب آقـاي خامنـه ةنحو ةوم مجلس خبرگان رهبري دربارد قت اول وو

شود . بررسي مي

مطلب اول. گزارش هاشمي رفسنجاني

ـ تنآقاي هاشمي رفسنجاني م خبرگـان در ةويـژ ةاجالسـي ةگيرنـد ذترين تصـميم ف كه:كند سال بعد اقرار مي 17دبيرخانه مجلس خبرگان رهبري ةاي با مجل مصاحبه

گيرى كـرد و حـرف و نظـر يصورت موقت رأ خبرگان هم اول به«براساس نظريـه امـام بـه عنوان يك حكم حكومتى پذيرفت و امام را به

مرجع رأى داد تا اينكه قانون اساسى بازنگرى شد. لذا در آن واليت غيراهـد آمـد وضـعيت شروطى كه در قانون اساسى خو جلسه اول گفتيم با

ه باشـند اى آن شرايط را داشت اهللا خامنهكنيم، اگر آيت يمافراد را بررسى ا كنيم وگرنه هر كسى ر يكنيم و در واقع ابقا م يدوباره ايشان را معرفى م

تصويب قانون اساسـى جديـد كنيم، يكه واجد آن شرايط بود انتخاب مـ ماهى طول كشيد. در قانون اساسى پـس از بـازنگرى شـوراى سه دو

هرحال شـرايط جديـد تصـويب شـد و برداشته بودند، بههبرى را هم ر 1.»گيرى مجدد صورت گرفت يرأ

جمهوري اسالمي » رهبر موقت«اي مجلس خبرگان به مردم نگفت كه آقاي خامنهصورت گرفته است، حكـم حكـومتي رهبر فقيد» حكم حكومتي«است و رهبريش با

                                                             مجلـة رفسـنجاني، هاشـمي اهللا آيـت بـا گفتگو در انقالب معظم رهبر انتخاب و خبرگان . مجلس1

 .117ص ،1385 پائيز ،41مسلسل شمارة سوم، شماره يازدهم، سال ،اسإلمي حكومت

 93 ابتذال مرجعيت شيعه

گـذار بنيـان الهي سياسي ةمنا مبتني بر خبر واحد معارض با نص وصيت مكتوب وغيرظهر بعـداز ةاي چگونه در جلسجمهوري اسالمي. اما اجتهاد مطلق بالفعل آقاي خامنه

وقـت مجلـس خبرگـان ةاحراز شد؟ پاسخ اعضـاي هيـات رئيسـ خرداد خبرگان 14 اكبر هاشمى رفسنجانى: . سال شنيدني است 17رهبري پس از ايشـان از جـوانى در حـوزه اى كه ناشناخته نبودنـد. اهللا خامنهآيت«

د. در همـان مشـهد درس خيلـى خـوبى مشهد و قم كامال معروف بودنكـرديم يردهايشان در آن زمان كه ما بحـث مـ گفتند كه بعضى ازشاگ يم

ان مجتهد بودند. استعداد ايشان هم انصافا استعداد بـااليى اسـت. در ميـ م پـردازي يمـ مسـائل كنيم و گاهى به يرفقاى خودمان كه با هم بحث م

رسـند و هـم دقـت بـااليى دارنـد. يايشان هم خيلى سريع به مطلب مـ اى را نشناسـد. مـا اهللا خامنـه خره در خبرگان كمتر كسى بود كه آيتباأل

هيچ ترديدى نداشتيم كه ايشان مجتهـد اسـت واجتهادشـان هـم مطلـق جا كه جاى سـكوت كرد، آن يست. اگر هم كسى شبهه داشت مطرح ما

ظـرات مخصوصا قبل از اينكه به ايشان رأى بدهيم جا براى طرح ننبود. مالحظـاتى كـرده باشـند ولـى در دادن يمختلف بود؛ شـايد بعـد از رأ

كـه ايشـان ايـن بـر اصال مالحظات مطـرح نبـود. عـالوه هاى اوليه بحثرابطـه خواست درايـن يمسؤوليتى نبودند. لذا اگر كسى ممتقاضى چنين

1»اصال مشكلى نداشت.بحثى داشته باشد :بررسي

لكه بـه دليـل فقـدان اي متقاضي رهبري نبود، درست است، بدر اينكه آقاي خامنه گنجيد كه رهبر شود. ايشان هم نمي ةشرائط در مخيل

                                                             .119 ص . پيشين،1

 فصل چهارم. رهبري مجتهد متجزي براساس مصلحت نظام 94

 

اما چند پرسش از جناب آقاي هاشمي:

قم و مشهد به چه معروف بودند؟ به فقه و اصول!؟ ةاي در حوزآقاي خامنه اول.

انـد!؟ در مشـهد چـه كسـاني بـوده ة اي در حوزشاگردان مجتهد آقاي خامنه دوم.دستي هم تدوين شـده نـام چنـين هاي ايشان كه با كمال گشاده يك از سرگذشت هيچ

شاگردان مجتهدي نيامده است. ثبت العرش ثم انقش!

ي چيـز ديگـري اينكه كسي اعتراض كرد يا نه، گـزارش مرحـوم آذري قمـ سوم. شود:نقل مي گويد. دو نمونه از انتقادات وي از شخص هاشمي رفسنجاني عينا مي

له دانم، نصب خبرگان معظم رهبري فعلي را ولي فقيه نمي... « الف.منشأ شرعي نداشـت، زيـرا ايشـان نـه )سره قدس(را بعد از وفات امام

ي عنوان ضرورت كه البته هم عقل د مطلق بودند، و نه اعلم، فقط بهمجتهمطلقـه جمله واليت عي، ولي آثار شرعي واليت فقيه مناست و هم شر

آقـاي هاشـمي كـه ... منتفـي اسـت ... گانه و بعضي از اختيارات يازدهخـذ أكرد، اجتهاد ايشـان را حـين رئيس خبرگان عمل مي عنوان نايب به

رأي به خورد خبرگان دادند كه با اعتراض حقير روبرو شدند، ولـي بـه ويـژه ةمجلـس جلسـ صـورت ن وقعي نگذاشتند كه بايـد در راض ماعت

1»…منعكس باشدگيري مجدد و مـتن رفراندم بازنگري آقاي هاشمي رأي بعد از«ب.

اي ارائه كرد، كه من اعتـراض كـردم مصوبه را با ذكر اجتهاد آقاي خامنهدادن پـيش نيايـد. آقـاي تا مشكلي بـراي رأي اين وصف را حذف كنيد

اعتـراض مـن تـوجهي نكـرد. مـا هـم از پيروزي بـه هاشمي سرمست

                                                             .6 ـ7 ،ص1376 آبان 24 هموطنان، به قمي آذري سرگشادة . نامة1

 95 ابتذال مرجعيت شيعه

خاطر مصالح انقالب به دفاع و حمايت خود ادامه داديم، زيرا آن روز بهشـد و مـا سـينه ايشان از متدينين زياد اعتراض ميراجع به عدم اجتهاد

اجتهـاد احكـام عـن ةولي اصل فقاهت و اطالع بر همم... رديك سپر ميـ آقاي خامنـه الزم است، و اين در مورد از بـه دليـل اي رعايـت نشـد. ب

كيد و اصـرار أنظر كرديم ولي بر اين نكته ت ضرورت از اين شرط صرف 1»فتوا وارد نشود. ةممنوع ةله در منطق داشتيم كه معظم

ن رهبري منتشـر نشـده اسـت عمـق تا زماني كه مشروح مذاكرات مجلس خبرگا .شودميانديش مشخص ن تصميم خبرگان مصلحت ةفاجع

م اميني: يمطلب دوم. گزارش ابراه

استعداد بود، كسـى اي] خوشباتوجه به اين كه ايشان [آقاي خامنه«هـا هـم درس خـارج لسطح را خوب خوانـده باشـد، سـا ةهم كه دور

س قوى هم باشد، مجتهـد اسـت. بنـابراين اجتهـاد مدر خوانده باشد، واين مسـائل بـراى مـا الرهبرى، كامال محرز بود. به هر حدرحد ايشان

كامال روشن بود. افرادى كه ايشان را در مشهد و نيز كسانى كه ايشان را در قم ديده بودند، برايشان روشن بود، تقريبا آقايان مطمـئن بودنـد كـه

تهادى كه براى رهبـرى الزم اجدرحد ايشان صالحيت براى افتاء دارد و 2»باشد. است مى

بررسي:

با تفصيلي كه درباره دوران تحصيل سـطح و خـارج و ميـزان اشـتغال آقـاي اوإل

                                                             .1376 آبان 23 پرسش، چند به آذري . پاسخ1 پيشـين، امينـي، اهللا آيـت بـا گفتگـو در معظـم رهبـر انتخـاب خبرگان مجلس العاده فوق . اجالس2

 .133 ـ134ص

 فصل چهارم. رهبري مجتهد متجزي براساس مصلحت نظام 96

 

اي به رمان و شعر و ادبيات معاصر عرب در زمان تحصيل و ترجمـه و منبـر و خامنهمبارزه در دوران تدريس مشخص شد كه ايشان در حدود نيمـي از دوران تحصـيل و

است. غالب دوران تدريس خود ممحض در فقه و اصول نبوده

مسـتند ادعـاي مرجعيـت و » اجتهادي كه براي رهبـري الزم اسـت «چگونه ثانياكالهـي كـه بـر سـر شود ؟ آيا جناب آقاي اميني به عمقمي» اجتهاد الزم براي افتاء«

ملت رفت واقفند؟

باب سوم. احراز اجتهاد مطلق براساس مصلحت نظام

بالفعل بايد بوده باشد چگونـه شك صالحيت اما اطمينان به صالحيت افتاء كه بيبراي خبرگان محترم حاصل شده بود!؟ اگر احراز اجتهاد مطلق مقام رهبـري بـه ايـن سهل و سادگي است، چـرا احـراز تجـزي در اجتهـاد نامزدهـاي نماينـدگان مجلـس

نصوبانش در شوراي نگهبـان فكـر اي و مخبرگان براي كساني كه همانند آقاي خامنه قدر صعب و دشوار است!؟كنند اين نمي

اهللا خمينـي در جـوي احساسـي روحـانيون پيـرو آيـت 1368خرداد 14در روز را بـر دانـش فقهـي مقـدم داشـتند و مـديريت سياسـي ها آن انتخابي تاريخي كردند.

طلبيد تعيين ي فقيه كه اجتهاد مطلق بالفعل ميعنوان جانشين ول را بهمتجزي هديتجمخودشان بيـرون بـرود. ة خميني نگذاشتند رهبري از مجموعاهللاكردند. شاگردان آيت

يك از مراجع معاصر خود را واجد صالحيت رهبري ندانسته بود. اهللا خميني هيچآيتحـرف شـده بـود. در بـين هم به زعـم وي من گذار بنيان مجتهد اعلم در بين شاگردان

رسـيد. متجزي جتهدشد، نوبت به م يمديريت مجتهد مطلقي يافت نم ةواجدان تجربفقيه نبود. فقـه اهـل سـنت ةواليت مطلق ةاعتباري نظريمعناي اين تنزل چيزي جز بي

 97 ابتذال مرجعيت شيعه

به جـايي رسـيدند كـه هـر اميـر باالسـتيالئي نيز همين سير را طي كرده بود و عمالمصلحت 1مشروع شمرده شد و شرط فقاهت و اجتهاد (و حتي عدالت) رنگ باخت.

بر منصب مجتهد مطلق بالفعـل نهـاده شـد. متجزي آن مجتهدنظام اكسيري شد كه با واليت فقيه با درگذشت بنيانگذارش به خاك سپرده شد. ةرحقيقت نظريد

ايمطلب اول. روايتي از رهبري و اجتهاد آقاي خامنه

در اين مقام به ديدگاه متأخر آذري قمي از اعضـاي خبرگـان رهبـري و شـوراي اي متوجـه اشـتباه ت سال بعد از رهبـري آقـاي خامنـه بازنگري قانون اساسي كه هش

كنم: فاحش خود شد به اختصار اشاره مي

. واليت فقيه يا واليت مطلقه فقيه متعلق بـه فقيـه اسـت، يعنـي مجتهـد مطلـق 1 جايزالتقليد اعلم.

شرط مرجعيت بالفعـل مقـام رهبـري از قـانون اساسـي 1368. اگرچه در سال 2حذف شد، اما شرط صالحيت افتاء در همه ابواب فقه كه همان اجتهـاد مطلـق باشـد

در قانون اساسي بازنگري شده به رسميت شناخته شد.

گـذار بنيـان كـه در زمـان وفـات 58اي مطابق قانون اساسي . جناب آقاي خامنه3 وري اسالمي مالك عمل بود فاقد شرط اصلي رهبري يعني مرجعيت بالفعل بود. جمه

هللا اطور موقت در شرائط اضطراري و براساس نقل قـول آيـت . انتخاب ايشان به4پرسي قانون اساسي بود. اين تعيين تنهـا براسـاس نظـر خميني بود كه دوام آن تا همه

و مرجعيت كـه حتـي بـا عـدم اجتهـاد اهللا خميني مبني بر تفكيك رهبريخر آيتأمتبيننا و بين اهللا با قطع به عـدم «مطلق رهبري ميسر بود محقق شد، و به تصريح آذري

                                                             .است ذكر قابل فراء و ماوردي السلطانية اإلحكام كتاب در والي شراط نمونه عنوان . به1

 فصل چهارم. رهبري مجتهد متجزي براساس مصلحت نظام 98

 

» اجتهاد ايشان رأي به رهبري ايشان داديم.

بار ديگر ايشان فاقـد شـرط 68پرسي از نظر قانون اساسي مصوب ه. بعد از هم5رهبري با بحران مشروعيت مواجه مقام رايناصلي رهبري يعني اجتهاد مطلق بود. بناب

است.

پرسي قانون اساسي كـه بـراي رهبـري دائمـي خبرگان بعد از همه ة. در اجالسي6كنـد، امـا شود آذري قمي به اجتهـاد ايشـان اشـكال مـي گيري مي اي رأيآقاي خامنه

راض وي وقعـي نگذاشـت و گردان خبرگان بود بـه اعتـ هاشمي رفسنجاني كه صحنه گيري شركت كردند. له خود آذري در رأيجمبر مصلحت نظام از خبرگان بنا

ذون برحسـب ألق همانند قضـاوت فاضـل غيرمجتهـد مـ . رهبر فاقد اجتهاد مط7 1ضرورت است، كه اختياراتي بسيار محدود دارد.

                                                             و هـا نامـه از مرتبط مطالب. است مطالعه قابل »قمي آذري فرود و فراز« كتاب در مطلب تفصيل. 1

اسـت شده نوشته) وفاتش از قبل ماه دو از كمتر( 77 آذر تا 76 آبان بين كه قمي آذري هاي بيانيه :شود مي نقل عينا تاريخ ترتيب به در اجتهـاد ملكـة كـه دارد اختصـاص افرادي به عقال و شرعا فقيه واليت بلكه مطلقه واليت. «الف

) 19ص.» (باشـد داشـته حكـومتي... و فقهـي مسـائل همة در استنباط قدرت و وقت و فقه تمام بلكـه جائزالتقليـد مجتهـد حداقل بايد رهبر كه است اين معنايش كه است، فقيه رهبري موضوع«

)1376 آبان 5 مورخ خاتمي به نامه) (10ص.» (باشد اعلم هـم و مـا هم و] رفسنجانيهاشمي [ شما هم آن از قبل و] اي خامنه[ جمهوري رياست درموقع. «ب

در گيـري رأي درموقـع ولـي نداشـتيم، ] اي خامنـه [ ايشـان مطلق اجتهاد عدم در شكي علما همة... كـردم اعتـراض من كه بوديد، كرده اجتهاد به متصف را] اي خامنه[ ايشان] 1369[ دوم خبرگان

رأي بوديـد كـرده شـما شخص كه اي توطئه و مصلحت براساس و شرائط به توجه بي] خبرگان[ در ايشان رهبري از بعد. انستمد مي مصلحت واقعا كه دادم رأي ترتيب همين به هم من خود دادند، ولـي بلـه كـردم عـرض نيستند، مطلق مجتهد ايشان كه شد سوال من از »پاسخ و پرسش« كتاب

»...شود عدول ايشان به منتظري آقاي از كه كرده اقتضا مصلحت

 99 ابتذال مرجعيت شيعه

مطلب دوم. تشديد شرائط عضويت مجلس خبرگان رهبري

دانست مصلحت نظام چـه از هركس مياي كه خود بهتر سال بعد آقاي خامنه كياي كه در زمان انگاري و مسامحه چنين سهل ةزاتي كرده است، بر آن شد كه اجازمعج

تشخيص صالحيت او رخ داده بود به احدي داده نشود. چرا كه كافي بـود تنهـا يـك خودي به مجلس خبرگان راه يابد و دست رهبر فاقد شرائط و كارگردانـان آن غير نفر

                                                                                                                                                    مقـام دو تفكيك بر دائر) سره قدس( راحل امام ديدگاه براساس تنها] اي خامنه[ له معظم اولية تعيين«

ايشـان اجتهـاد عـدم به قطع با اهللا بين و بيننا يعني بود سازگار له معظم اجتهاد عدم با حتي كه بود .» داديم ايشان رهبري به رأي

و اسـت، سـاقط اعلميـت و مرجعيـت اعتبـار فرمودنـد ] خميني اهللا آيت[ له معظم كه است درست« كـه نيسـت معنـا بدان اين ولي باشد رهبر ضرورت حال در تواند مي هم غيرمجتهد بلكه غيراعلم

از شرعي حكم در كه است معنا اين به بلكه كند عمل خود رأي به تواند مي غيراعلم يا غيرمجتهد فقـه در اعلميـت بدون... بدهد تن بايد هم او رهبري قدرت حكم به ولي كند تقليد اعلم مجتهد .»شد توان نمي هم اجرا در اعلم

را ضروري رهبري بلكه ندارند، را اساسي قانون رهبري اي خامنه آقاي كه است اين نهايي نظر پس« و كنند، تقليد مطلق اعلم مجتهد از و كنند رها را مرجعيت بايد حتما ولي دارند، نظام حفظ براي از را اصـل كه شرطي به اول بند مگر ندارند را فقيه ولي اختيارت و احكام و مطلقه واليت هرگز و امـام فتـواي بـه قضـاوت اشد،ب مي منصوب قاضي رهبري اين نظير... باشند گرفته اعلم مجتهد مقـام بـه را غيرمجتهـدي فاضـل ضـرورت حسب بر اگر حال دارد، مجتهد به اختصاص ديگران نقض تواند مي را او حكم ديگري حاكم ولي نمايند، صادر حكم تواند مي نمودند، نصب قضاوت

ـ قـانوني كـور هـاي گره هرگز. كردند اعطا افتخاري سياسي دكتراي كسي به اگر يا كند، دسـت هب يـك بـا بدهيد انصاف. اوست شخصيت و واليت برد به بسته نيست، حل قابل اضطراري امر ولي

باشـد جامعـه يـك نفـع به كه نيست چيزي پرداخت؟ بيماران معالجه به توان مي افتخاري دكتراي )1376 آذر اوايل رفسنجاني، هاشمي به نامه( »باشد... عزيز ما براي فرد آن هرچند

ايشـان قـديم اساسي قانون مطابق زيرا. است مواجه رهبري مشروعيت بحران با اي خامنه آقاي. «ج زيـرا است، شرائط فاقد ايشان هم جديد اساسي قانون نظر از ،)بالفعل مرجعيت( بود شرائط فاقد بـود خميني امام قول نقل براساس و اضطراري شرائط در ايشان انتخاب. است مطلق اجتهاد فاقد اگـر . اسـت نبـوده قـانوني لـه معظم انتخاب اساس براين. بود اساسي قانون رفراندم تا آن دوام كه

در فقيـه واليـت .» (دانـد نمي احكام در اعلم را ايشان احدي باشند هم موضوعات در اعلم ايشان )1377 آذر 30 اساسي، قانون و شرع

 فصل چهارم. رهبري مجتهد متجزي براساس مصلحت نظام 100

 

عالي را برمال سازد.مجلس

مقررات مربوط به مجلس خبرگـان در ةقانون اساسي تعيين كلي 108ق اصل مطابترين مقررات ايـن مجلـس مرجـع تعيـين اختيار خود اين مجلس است. يكي از مهم

تيـر 24 صالحيت نامزدهاي آن مجلس بود. هشـتمين اجالسـيه مجلـس خبرگـان در تعيين صالحيت نامزدها تعيين كرد. ناظران بر عنوان مرجع شوراي نگهبان را به 1369

دور در اينجا الينحـل اسـت. آقـاي ةشوند. شبه رهبر توسط منصوبان رهبر تعيين ميـ خامنه 1يخ منكـر شـد. اي براي رفع شبهه نظارت خبرگان بر عملكـرد رهبـري را از ب

در صالحيت نمايندگان مجلس خبرگان به منصوبان رهبري اينكه چگونه مرجع تعيينشوراي نگهبان سپرده شد تنها بعد از انتشار مشروح مـذاكرات مجلـس خبرگـان كـه

شود مشخص خواهد شد.محرمانه پنداشته مي

اي قم كه در اين زمان به ابواب جمعي آقـاي خامنـه ةعلمي ةمدرسين حوز ةجامعه اجتهاد و لزوم برگزاري امتحان طرحـي تهيـ ةل شده بود براي ناكافي بودن اجازتبدياعتبـار اعـالم شـد، و بـي -اي نداشتعني همان كه آقاي خامنهي -اجازه اجتهاد 2كرد.

همه كساني كه با مقام رهبري هم سليقه نيستند بايد در امتحان شركت كننـد. واضـح ها نيازي به شركت در امتحان نداشـتند. انتخابـات دومـين يك از خودي است كه هيچ

برگـزار شـد، و در اول اسـفند 1369مهـر 16 دوره مجلس خبرگان رهبري در تاريخ مطيع رهبري با پيام ايشان آغاز به كار كرد. مجلسي يك دست و كامال 1369

احمد خميني االسالم سيدكي از اعضاي دوره دوم مجلس خبرگان رهبري حجتيييـد أ. اجتهاد ايشان توسط شـخص رهبـري ت بود. ايشان در امتحان شركت نكرده بود

                                                             .ام داده توضيح مفصال 1389 تير مورخ رهبري استيضاحرسالة در را مهم . اين1 .1369 شهريور 26 رسالت. 2

 101 ابتذال مرجعيت شيعه

فوتبال و مبـارزه بـه گاه فرصت تحصيل عميق نيافته بود. احمد خميني هيچشده بود. بـرخالف تبليغـات م نبـود ( هـ متجـزي وي مجتهد هاي اصلي وي بود. ترتيب مشغله

ييـد صـالحيت شـد. أت ). ايشان نيز بر مبناي مصـلحت نظـام غيرمستند پايگاه جماران خمينـي احـراز شـد، اجتهـاد اي با شهادت سـيد احمـد آقـا اجتهاد مطلق آقاي خامنه

ستد در راه حفـظ نظـام ييد شد. دادوأاي تايشان هم متقابال توسط آقاي خامنهمتجزي هم ظاهرا از افضل قربات الهي است!

:خاتمه برم: داري به پايان مي اين بخش را با پرسش و پاسخ معني

فرمودند: باالتر از اين هم مطالبي اسـت، زماني كه حضرت امام مي« شما از حضرت امام پرسيديد، باالتر از اين چه مطالبي است؟

صورت پرسـش از ايشـان نپرسـيدم، امـا من به«هاشمي رفسنجاني: ب و حدس من اين بود كه آنجا كه مصلحت نظام و اصل اسالم و انقال

الشعاع مصلحت است و ما چيز تحت حكومت اسالمي مطرح است، همه 1»م.ديدي هم استثنايي از ايشان نمي

شـرط اجتهـاد الشعاع مصلحت است، همه چيز، حتي احـراز آري همه چيز تحت تواند بكند. ها كه نمي مطلق. مصلحت نظام چه

ة فصل چهارمنتيج

مصـلحت «اي حداقل سه بار براساس مجلس خبرگان رهبري در حق آقاي خامنه                                                            

حكومـت لـة مج رفسـنجاني، هاشمي اهللا آيت با گفتگو در اسالمي جمهوري در خبرگان . مجلس1 .29 ـ 30 ص ،1385 تابستان ،40مسلسلشمارة دوم، شماره يازدهم، سال ،اسإلمي

 فصل چهارم. رهبري مجتهد متجزي براساس مصلحت نظام 102

 

تخلف كرد:» نظام

شرط افتاء و مرجعيت بالفعل . ناديده گرفتن اشكال خالف قانون بودن فقدان اول .)1358قانون اساسي 109(نقض اصل

اي حـداقل در هفـت غيرقانوني آقاي خامنه» بودن رهبري موقت«عدم اعالم دوم.خـرداد 14جلسـه ويـژه خبرگـان رهبـري مـورخ بة(مصو رهبري ايشانت ماه نخس

1368(.

الزم براي افتـاء در . ناديده گرفتن فقدان اجتهاد مطلق يعني صالحيت علمي سوم .)1368قانون اساسي 109و 107 ،5بواب مختلف فقه (نقض اصول ا

فصل پنجم

بازآموزي فقهي پس از دو دهه فترت

گيرد: مورد تحليل قرار ميب به شرح زير در اين فصل سه مطل جلسات بازآموزي فقهي - روايت دو نفر از اساتيد جلسات بازآموزي - محصول جلسات بازآموزي -

 مقدمه

اي وقتي با كمال ناباوري خود را ولي مطلق فقيه ديد بالفاصـله ظـاهر هآقاي خامنعنـوان مثـال زي روحانيت سـنتي تغييـر داد. (بـه خود را از يك روحاني روشنفكر به

ةيـك چفيـ ةعارف روحانيون البته سـپس بـه اضـاف هاي شيك خود را به قباي مت ادهلب شـد در غيرمتعارف تغيير داد. پيپ را هم كه به نظرش از منافيات مروت محسوب مي

ظاهر ترك كرد.) بـراي تشـكيل دفتـر رهبـري بـه سـراغ كارشناسـان ارشـد وزارت هاي فرهنگي يا اجرايي بلكه از نه از ميان چهرهساي دفتر خود را اطالعات رفت و رؤ

اي كـه در ذهـن وي زده اولين جرقه 1منيتي وفادار به خود انتخاب كرد.ميان مقامات ا

                                                             اصـغر علـي االسـالم حجـت دفتـر، رئـيس گلپايگاني محمدي محمد االسالم حجت مثال عنوان . به1

 .اجرائي مشاور حقانيان وحيد و دفتر سياسي امنيتي مدير ميرحجازي

 فصل پنجم. بازآموزي فقهي پس از دو دهه فترت 104

 

اجتهـاد تواند به اين سـهولت و سـادگي از فقـدان شد اين بود: اگر مصلحت نظام مياض در مـورد فقيه اغماض كند، چرا نتواند همين اغمـ ةمطلق در شرائط واليت مطلق

شرائط مرجعيت صورت گيرد؟ او سوداي مرجعيت كرد.

رياسـت روحانيـت و ةاهللا خميني هم حفظ و ادامـ جمعي از شاگردان آيت ظاهرانيـز بـراي مرجـع كـردن ها آن دانستند، لذا را در گرو مرجعيت ولي فقيه مي خط امامكـه در ايـن مسـير ترين كساني منتخب با وي همداستان شدند. جديمتجزي مجتهد

اهللا سيد محمود هاشـمي شـاهرودي بودنـد. اهللا محمد يزدي و آيتگام برداشتند آيتاي القضاة دوران آقاي خامنـه جالب است كه هر دو به ترتيب نخستين و دومين قاضي

شدند!

اي و هم مروجان مرجعيـت وي بسـيار زود فرامـوش كردنـد كـه هم آقاي خامنهبراي حذف مرجعيت از شـرائط ولـي فقيـه دسـتور بـازنگري اهللا خميني مرحوم آيت

ن بـه طـاق نسـيان أالشـ قانون اساسي را صادر كرد. آخرين وصيت امام راحـل عظـيم اي را در دسـتور كـار خـود قـرار سپرده شد و روحانيون حاكم مرجعيت آقاي خامنه

ير قـانون غيدادند. راستي اگر قرار بود رهبر مرجع هم باشد، اين همه تمهيدات براي تحال مدعيان خط امام عالوه بر نقض موازين شريعت و اصول هر اساسي الزم نبود. به

امـام «گـذار بنيـان قانون اساسي حتي از خط امام هم خارج شدند! پخش كردنـد كـه انگار نه انگـار فقاهـت در رياسـت واليـي نقشـي » امام ايستاده.«بود و رهبر » نشسته

داشته است.

جلسات بازآموزي فقهيباب اول.

به بعد 1355اي در چهارده سال اخير يعني از سال مشكل اين بود كه آقاي خامنه

 105 ابتذال مرجعيت شيعه

درس و بحث فقهي اصولي نداشته و بسياري امور فني را فراموش كرده اسـت. مطلقابـازآموزي فقهـي هـم سـنخ بـا ةشـود جلسـات فشـرد براي رفع اين نقيصه قرار مي

ادارات دولتي براي ايشان تشكيل شود تـا بـه » خدمتآموزش در ضمن «هاي كالساي آبـروداري اش جبران شود. بر سرعت آموزش الزم را فرا گرفته فترت چهارده ساله

شوراي بحث فقهي مسـائل «ا ي »نظام ةفقهي مسائل مستحدث ةمباحث«اسم جلسات هم اي، غالبا هفتهرهبري افتاي شوراين تاكنو 1368از مهر ماه «گذاشته شد. » جديد نظام

بـه مستحدثه و مسائل فقهي مباحث ... وشودميتشكيلبار با حضور رهبر انقالبكي 1»د.گير يقرار م بحث مورد استداللي صورت

اي در من قمي بـه آقـاي خامنـه ؤجتهاد آقايان محمد يزدي و محمد مدر گواهي ااشـاره شـده مباحثـات ـ به اين ـ كه در فصل بعدي خواهد آمد1369خرداد و مرداد

محمود شاهرودي در اين جلسات آموزشي بسيار كوشـا بـوده است. ظاهرا آقاي سيد است.

. ابوالقاسـم 3نتـي، . احمـد ج 2. محمـد امـامي كاشـاني، 1اعضاي شورا آقايـان: .7محمـد محمـدي گيالنـي، .6، مؤمن قمي محمد .5 . سيدجعفر كريمي،4خزعلي،

محمد يزدي. .9 مود هاشمي شاهرودي،سيدمح .8محمدرضا مهدوي كني،

حقيقت اعضاي شورا فقهاي شوراي نگهبان، رئيس قوه قضائيه، يك عضو دفتر در .روحانيت مبارز تهران بودند ةاهللا خميني و دبير جامعاستفتاي مرحوم آيت

                                                             كريمي. سيدجعفر اهللا آيت سرگذشت قم، علمية حوزة مدرسين جامعه رساني اطالع . پايگاه1

 فصل پنجم. بازآموزي فقهي پس از دو دهه فترت 106

 

باب دوم. روايت دو نفر از اساتيد جلسات بازآموزي فقهي

من قميؤاهللا محمد ممطلب اول. گزارش آيت

اى از سـوى خبرگـان، بـه الله خامنـه تانتخاب حضرت آيپس از « عليه، فـرا نرسـيده مى، هنوز چهلم امام، رحمإلاللهرهبرى جمهورى اسال

اى از دوستان، گفتند: خوب است به آقا پيشنهاد كنيم، بحث بود كه عده ]، خدمت ايشان رسيدم و1368فقهى داشته باشند. در همان روزها [تير

له عرض كردم: ه معظمدو پيشنهاد بعالى، درس خارج فقهى شروع كنيـد كى اين كه مناسب است جنابير خوبى هم داشته باشيد كه اين مباحث را تقرير كند و بـه چـاپ و مقر

برسد و در اختيار حوزه قرار بگيرد.وآمـدها و نون كه فرصت بسيار اندك است. رفتايشان فرمودند: اك

هـا تعطيـل. اد اسـت و در ضـمن، تابسـتان اسـت و درس ها زي مالقات كنم. ياگر مجالى بود، بحثى را شروع مشاءالله در آغاز سال تحصيلى، ان

اى با شركت آقايان علما و فضـالى پيشنهاد ديگر اين بود كه: جلسهز نظام مطرح شـوند حوزه تشكيل شود و در آن جلسه، مباحث مورد نيا

بحث گذارده شود و مورد بررسى قرار گيرد. عالى، بهو با حضور حضرتبراى اين كار، خوب است شمارى از علماى قم، كه ممحض در بحـث و تدريس هستند، در اين جمع باشند، تا اين كه مباحث اين جلسـه، در

ل ئوزه هم به اين فكر بيفتند كه مسـا حوزه نيز، انعكاس يابد و اساتيد ح اى خود، مطرح كنند.ه نياز و مبتال به را در درسمورد

ند: خود شما هم يكى از ايشان، اين پيشنهاد را نيز پذيرفتند و فرمودخدمت ايشـان كنندگان باشيد. اسامى تعدادى از علما و فضال را شركت

 107 ابتذال مرجعيت شيعه

جملـه ى، ازمحمود هاشـم سـيد الله آقاى حاج تتقديم كردم. حضرت آي آنان بودند.

آغـاز، جلسـه، هـم جلسه فقه، به دسـتور ايشـان تشـكيل شـد. در تنها شنبه. ولى اخيرا، شد و هم روزهاى پنج يشنبه برگزار م هاى پنج شب

شـود. زيـرا برخـى از آقايـان، بـه خـاطر يشنبه تشكيل مـ روزهاى پنجاشتغاالت درسى كه در قم داشتند، آمادگى براى حضور در جلسه شب،

ايـن روى، اى كه بايد داشـته باشـد، نداشـت. از كمتر داشتند و آن ثمره شود... . يشنبه تشكيل م همان روزهاى پنج جلسه،

آورد، يگيرد، به حدى كه اطمينـان مـ يبحث و بررسى دقيق انجام مخصوص براى مقام معظم رهبري.... جلسه، قائم به ايشان اسـت. اگـر هب

شـود. بـا وجـود كثـرت يباشند، جلسه، برگزار نمايشان حضور نداشته ... سيار جدى، با عالقه و اشـتياق اسـت ر جلسه بكارها، حضور ايشان د

هـاى اجرايـى قـرار (آيا نتايج تحقيقات اين جلسه، مرجع كـار دسـتگاه م رهبرى است كه مبناى كار گيرد؟) بله. ولى چون اين نظر مقام معظ يم

گيرد، تحقيقات انجام شده اگر براى ايشان قانع كننده باشد و به يقرار مدارنـد. مـالك در ين، نظر خود را اعالم مـ اس آنظر قطعى برسند، براس

ه اين جلسه نقش مهمى در آن امور نظام، نظر مقام معظم رهبرى است ك 1دارد.

محمود هاشمي شاهرودياهللا سيدمطلب دوم. گزارش آيت

كـه عـرض شـد، يكـى از اعضـاى جلسـه، در اين جلسـه، چنـان «

                                                             فصلنامة مؤمن، و هاشمي آيات حضرات با مصاحبه رهبري، معظم مقام افتاء شوراي از گزارشي. 1

 .233 ـ 248 ،ص قم ،1374 تابستان ،2 شماره ،بيت اهل فقه

 فصل پنجم. بازآموزي فقهي پس از دو دهه فترت 108

 

يـق و اجتهـاد و تحقموضوعى را از مسائلى كه بدانها اشـاره شـد بـراى گزيند و آن را پس از تحقيق و تكميل، به ديگـر اعضـاى ياستنباط بر م

مـى نظـران بـوده و از سـطح عل جلسه، كه نوعا، از مجتهدين و صاحبسـى هـا، بحـث و برر دهـد و طـى سـاعت يبااليى برخوردارند، ارائه م

گوى انتقادات و مدافع نظريه خويش گردد. شخص محقق، بايد پاسخ مىگـوى آنهـا، شـخص مقـام معظـم اشد ... آن دسته از مسائلى كه پاسخب

رهبرى است كه تحقيقات انجام شده با توجه به حضور فعال ايشـان در پاسـخ بـه اسـتفتائات قـرار بگيـرد.... تواند مورد اسـتفاده در ي، مجلسه

ه بدون حضور ايشان جلسه منعقـد اند ك هايشان، ركن و بانى اصل جلسگـران اصـرار بـر بارها مشاهده شده كه ايشـان، بـيش از دي شود. و ينم

1»اند. هبرقرارى جلسه داشت

من و هاشـمي ؤكننـدگان از جملـه آقايـان مـ واضح اسـت كـه برخـي از شـركت سـازي اركت بيشتري در بـازآموزي و آمـاده اند و مش شاهرودي تحرك بيشتري داشته

اند. مقام رهبري به عهده داشته

ات بازآموزيباب سوم. محصول جلس

(ع) بـه دو زبـان فارسـي و عربـي فقه اهـل بيـت ةمحصول اين جلسات در مجلاي زير نظـر شود. اين مجله ارگان تشكيالت گستردهمنتشر مي 1374تدريج از بهار به

دائرةالمعارف فقه اسالمي بر مذهب اهـل بيـت(ع) بـه رياسـت ةسسؤرهبري به نام م اهللا هاشمي شاهرودي است.آيت

دو مقاله است كـه از اي در اين مجله تا اكنون مجموعاجناب آقاي خامنه ةكارنام                                                            

. پيشين.1

 109 ابتذال مرجعيت شيعه

اند: ران) به دو زبان فارسي و عربي منتشر شدهران وي (بدون ذكر نام مقرسوي مقر

صفحه) 32اول ( ةمقال *

ج فقه كتـاب جهـاد ـ كاوشى در حكم فقهى صابئان، تقرير بخشى از دروس خار 1.رهبرىمقام معظم

صفحه) 84دوم ( ة* مقال

2.مقام معظم رهبرى بس)، (قرارداد ترك مخاصمه و آتشإل ـ مهـادن

تعريب و منتشر شـده اسـت و ران تنظيم وصفحه كه آن هم توسط مقر 116اين چنـد سـال ةكـاري واقـع شـده نتيجـ شده مورد بررسي و نقد و چكش ياد ةدر جلس

اي تاكنون منتشـر بازآموزي و تمام آن چيزي است كه در فقه استداللي از آقاي خامنههمين دو نمونه با بسياري از مقاالت همين نشريه تفاوت ممحض ة شده است. مقايس

دهد. كار تحقيقي را با غير آن نشان ميبودن در فقه و

ة فصل پنجمنتيج

بـه مـدت چهـارده سـال از 1355اي از سـال منهبا توجه به اينكه جناب آقاي خا

                                                            ؛ 3ــ 14، ص 8 ، شـماره 1375(ع)، قم؛ (قسـمت اول: سـال دوم، زمسـتان بيت اهل فقه فصلنامه. 1

ــار ــوم، به ــال س ــمت دوم: س ــماره1376قس ــابئإل، 3-30، ص9 ، ش ــول الص ــي: بحــث ح . عربم، 1997ه ـ 1417: 1، السنإل 4(ع)، العدد البيت السيدعلي الخامنئي، فقه اهل المسلمين آيإلاللهامر ولي

 .)38الي 7من صفحإل . مـتن عربـي در همـان شـماره: سلسـلإل 3ــ 120، ص1376، (سال سوم، پاييز و زمستان پيشين . 2

ى السـيدعلي الخـامنئي، مـن العظم مرالمسلمين آيإلاللها سالمي: المهـادنإل، وليالبحوث فقه الحكم اامـر المسـلمين سـالمي، ولـي ال. عربي: المهادنإل، سلسلإل بحوث: فقه الحكم ا427الي 343صفحإل م، مـن 1998ه ـ 1418: 2، السـنإل 8البيـت(ع)، العـدد العظمى السيدعلي الخامنئي، فقه اهل آيإلالله

 .)90الي 7صفحإل  

 فصل پنجم. بازآموزي فقهي پس از دو دهه فترت 110

 

هرگونه درس و بحث فقهي اصولي دور بوده است، براي بـازآموزي فقهـي ايشـان از وبان رهبـري در شـوراي نفر از منصـ نهجلسات بازآموزي فقهي با حضور 1368مهر

شود تا با مباحثات فقـه اسـتداللي هفتگـي در غيره تشكيل مي قضائيه و ةنگهبان و قو يان سيد محمـود هاشـمي و محمـد مـؤمن حضور ايشان آمادگي الزم كسب شود. آقا

انـد. محصـول عهده داشته خدمت به هاي ضمن قمي بيشترين نقش را در اين آموزشرين بـه توسط مقر 1374اي است كه در سال اين جلسات دو مقاله به نام آقاي خامنه

كـاري شـده شـده چكـش وزي يادبازآم ةآمده و توسط اعضاي جلس تحرير در ةرشتـــادن 32صــابئين (اســت. يكــي حكــم فقهــي ــرارداد إلصــفحه) و ديگــري مه ــا ق ي

.صفحه) 84بس ( مخاصمه و آتش ترك

فصل ششم

درس خارج فقه بدون خارج اصول

اي بـا سـه روايـت آشـنا در اين فصل با درس خـارج فقـه جنـاب آقـاي خامنـه گذرانيم: هاي ايشان را از نظر مي شويم، آنگاه تقريرات و نوآوري مي

تدريس خارج فقه رهبري ةباب اول. تاريخچ

كند. از كتاب جهاد آغاز مي 1369اي تدريس خارج فقه را ازسال آقاي خامنه

روايت اول

معارف اسـالمي و حقـوق دانشـگاه امـام ةاسماعيلي، رئيس دانشكددكتر محسن گويد: صادق(ع) از خاطرات خود از اين درس مي

ــ 1369اي در سال اهللا خامنهاز ابتداي شروع درس خارج فقه آيت«ــ كه با سالگرد شهادت امام صادق (ع) [آخر ارديبهشت] مصادف بـود

ام... . معموال فقهـا درس خـارج توفيق حضور در اين جلسات را داشتهكنند، اما ايشان اين درس را شروع نمي» الجهادكتاب«فقه خودشان را از

از كتاب جهاد شروع كردند. اين موضوع كامال مرتبط با مسائل سياسي، اجتماعي و نظامي است و بسياري از مسائل مستحدثه را نيز شـامل مـي

جـه ايشـان بـه مسـائل اخالقـي و شود... . از ديگر نكات مهم ديگر، تو

 فصل ششم. درس خارج فقه بدون خارج اصول 112

 

درس ايشان با يك حديث اخالقي و يك موعظـه معنوي است. معموالشود. توجه ايشان به اين مسأله بسيار مهـم يا نصيحت رفتاري شروع مي

است. هميشه آغـاز درس را بـه بيـان تـذكرات بسـيار مهـم اخالقـي و 1»دهند.حوزوي اختصاص مي

قصـاص و ... از جهـاد، موسـيقي، غيبـت، «اين مصـاحبه آمـده اسـت: ةدر مقدمدكتـر اسـماعيلي » كنون در درس خارج ايشان تدريس شده اسـت. مباحثي است كه تا

اي شـركت كـرده و از سـال در درس خارج آقاي خامنه 1373) از سال 1344(متولد 2است.دانان شوراي نگهبان شده عضو حقوق 1380

روايت دوم

بـه مـدت 1376علي حسيني اشكوري كـه از سـال والمسلمين سيداالسالمحجترده بــه تفصــيل در مــدح ايــن درس شــش ســال در درس مقــام رهبــري شــركت كــ

:فرسايي كرده است قلمخـرداد 17آغـاز شـد و در 1376شـهريور 28تدريس قصاص از «به پايان رسيد. پيش از قصاص جهاد تدريس شده بـود. جلسـات 1383

وز در دقيقه صـبح سـه ر 55و 7دقيقه تا 10و 7اي از ساعت يقهدق 45مـه شـنبه). پـس از قصـاص مكاسـب محر هفته (يكشنبه، دوشنبه و سـه

»با قمار است. اكنون بحث ايشان دررابطه ار گرفت و هممحور بحث قرـ فرصت«وي را از » وشـنود ه ارائـه نظريـات مخـالف و تحمـل گفـت بخشيدن ب

                                                             .1391 آذر 11 اي، خامنه العظمي اهللا آيت حضرت آثار نشر و حفظ . دفتر1به سال شروع شركت ايشان در درس خارج مقام رهبري در دو شخصي. وبسايت در نامه . زندگي2

گزارش فوق توجه شود.

 113 ابتذال مرجعيت شيعه

1ها معرفي كرده است. رهبري در رابطه با حوزههاي مقام رهنمود

) با حدود يك ربـع قـرن تحصـيل خـارج در 1337جناب آقاي اشكوري (متولد مـرداد 1ري (مـورخ اهللا منتظـ اجتهاد از جمله از مرحوم آيت ةنجف و قم و سه اجاز

اهللا منتظري بودم چندين سال در محضر آيت«خود نوشته است: ةنام ) در زندگي1377ي ااهللا خامنـه از ايشان بهره بردم. و همچنين چندين سال از محضـر حضـرت آيـت و

نياز از شرح است.بي» وافر ةبهر« 2»وافر بردم. ةبهر

روايت سوم

حضور در درس خارج رهبر فرزانه انقالب يكي از آرزوهـاي هـر «اي در كشور و حتي ساير كشورهاي اسـالمي اسـت ... بسـياري از طلبه

ـ حوزه با وجود مسئوليتبزرگان داننـد در د مـي هاي فراوان خود را مقيايـن ةالعـاد ها شركت كننـد و علـت آن را بـار علمـي فـوق اين كالس

كنند.... برند، عنوان ميكي كه از محضر استاد دروس ميها [و] تبر كالسكنندگان درس خارج رهبر فرزانه انقالب كـه بـه شـكل ميانگين شركت 3»شود، بين پانصد تا ششصد نفر است.برگزار ميمنظم در هفته

جـدي در معيشـت و ارتقـاء مقـام ثير أها و ت در بار عملي حضور در اين كالس علمي كسي را به شركت در اين جلسات كنندگان ترديدي نيست، اما اينكه بار شركت

دهـد. آيـا دروس چنين بار علمي را نشان نمي كشانيده باشد، متون منتشر شده از اين

                                                             معرفـي و )ظلـه دام(اي خامنـه اهللا آيـت حضـرت تـدريس كرسـي از گزارشي اشكوري، . سيدعلي1

نـو كاوشـي : فقه فصلنامه له، معظم فقهي هاي ديدگاه گستردگي به اشاره و قصاص كتاب اجمالي .15 ـ29 ص ،1389 تابستان ،64 شماره قم، حوزة علمية اسالمي تبليغات دفتر اسالمي، فقه در

اشكوري. حسيني سيدعلي اهللا آيت رساني اطالع . پايگاه2 .1389 مرداد 12 جوانان، ملي سازمان به وابسته برنا . خبرگزاري3

 فصل ششم. درس خارج فقه بدون خارج اصول 114

 

كـرد و يـا كسي در درسـش شـركت مـي اگر مدرس محترم صاحب مقام نبود اصوال افتاد!؟ خودش به فكر تدريس مي اصوال

هاباب دوم. تقريرات و نوآوري

كنون تنهـا دو مقالـه از تقريـرات كتـاب سال تدريس خارج مقام رهبري تا 23از اشـاره شـد. مـتن مكتـوب جهاد (صابئين و صلح) منتشر شده است كه در باب قبـل

بيشـتر در پايگـاه 1380بهشـت يدار 18فارسي تقريرات درس قصاص نيز تا جلسـه متعلـق بـه رساني مقام رهبري نصب نشده است. شرح احاديث اول درس نوعا اطالعد ديگر دروسي است كـه ايشـان در پايگـاه خـو قرآنو چند جلسه تفسير 1378سال

رسـاني رهبـري دروس ايشـان در سـيزده سـال قبـل اطـالع نهاده است. در دو پايگاه متوقـف شـده اسـت! مـتن صـوتي دروس ايشـان ـ بـرخالف مدرسـان حـوزه ـ در

رساني رهبري نصب نشده است. هاي اطالع پايگاه

اي پرداختن به خارج فقـه بـدون تـدريس هاي جناب آقاي خامنه كي از نوآورييهاي فقهي چيست مشـخص در استنباط خارج اصول است. اينكه مباني اصولي ايشان

اطالع راقم ايـن درحد نيست. ايشان در عمر خود خارج اصول تدريس نكرده است.سابقه است، و ون شيعه بيسطور تدريس خارج فقه بدون خارج اصول در ميان اصولي

شوند. زمينه پيشتاز محسوب مي ايشان دراين

ة فصل ششمنتيج

آن كه در عمـرش خـارج اصـول تـدريس كـرده باشـد، اي بيجناب آقاي خامنهكمتر از يك سال از شروع رهبـري 1369تدريس خارج فقه را از كتاب جهاد از سال

 115 ابتذال مرجعيت شيعه

دقيقه با شرح احاديث اخالقي آغاز 45آغاز كرد. اين درس سه روز در هفته به مدت از كند. بـيش مه تدريس مي. ايشان بعد از جهاد قصاص و سپس مكاسب محرشودمي

سال عمـر 23كنند. از اغل در تهران در اين درس شركت مينفر از روحانيون ش 500هـاي اين درس تقريرات دو بخش از كتاب جهاد و بخشي از كتاب قصاص در پايگاه

جـز مـواعظ اخالقـي اول نصب شده و از سيزده سـال قبـل (بـه رساني رهبري اطالعاست. متن صوتي ايـن دروس نيـز درس) چيزي از افاضات فقهي ايشان منتشر نشده

در وبسايت ايشان در دسترس نيست. سان حوزهبرخالف ديگر مدر

فصل هفتم

رهبر مجتهد است!

شود:به شرح زير بررسي مي بابدر اين فصل سه هاي اجتهاد گواهينخستين - هاي اجتهاد تحليل موج نخست گواهي - ر!؟جر و بائي التجك تبائ -

 مقدمه

كي از كاركردهاي مصلحت نظام صدور گـواهي اجتهـاد مطلـق بـراي مقامـات ي سياسي است.

شد، عه مجتهد و فقيه محسوب نمياي در عرف متشربا توجه به اينكه آقاي خامنهان آغاز مطرح بود. اشكاالت شرعي و قانوني رهبري ايشان از همهايي در مورد زمزمه

و 1368ي قـانون اساسـي در آذر پرسي بازنگر خبرگان پس از همه ةدر نخستين جلسبرخورداري ايشـان از اجتهـاد مطلـق مـورد 1369دوم مجلس خبرگان در سال ةدور

از آن اشاره شد. اي هبحث هاشمي رفسنجاني و آذري قمي قرار گرفته بود، كه به شم

اوج گرفـت. ترديـد در 1369ها بعد از تدريس خارج ايشان در خرداد اين زمزمهودار هفت نفر از فقهـاي خـط ي شده بود. در اين گيراي بسيار جداجتهاد آقاي خامنه

 117 ابتذال مرجعيت شيعه

مدرسين حوزه علميه قم اجتهاد الزم براي رهبري ايشان را كتبا ةاز اعضاي جامع امامبه اين اميد كه اشكاالت خالف شرع بودن تصرفات ايشان رفـع شـده، كنند، ييد ميأت

رهبري ايشان مقبول شود.

العـات يعنـي آقايـان گونه گواهي اجتهادهاي كاربردي قـبال بـراي وزراي اط اينآيـات شهري و علي فالحيان از سوي برخي از همين فقها (ظاهرا محمد محمدي ري

وسف صانعي) صادر شده بود. اكنون نوبت به علي مشكيني، محمد فاضل لنكراني و ي اد كاربردي براي مقام رهبري بود.گواهي اجته

هاي اجتهاد باب اول. نخستين گواهي

شكن از فقيهان جامعه مدرسين به اين نياز نظام پاسخ مثبت دادنـد كـه هفت خطخـط مبـارك فقهـاي سـبعه در شـود. دسـت اشاره ميها آن به ترتيب تاريخ صدور به

-د شـو كه در باب بعد معرفي مـي -»جوبإل القائدأرر الفوائد في د«كتابي به نام ةمقدم كليشه شده است. عينا

:)1310متولد ( اهللا محمد يزديآيت اول.اي نخستين كسي است كـه گـواهي قضائيه منصوب جناب آقاي خامنه ةرئيس قو

كند:اجتهاد مقام رهبري را صادر مينقالب و جمهـوري اي رهبر اعلي خامنهسيداهللا حاج تحضرت آي«

رتبه هستند يف فقيهي واالمقام و مجتهدي عاليالشر ظله اسالمي ايران دام بسيار باال دارند زائد بر لغتدرحد كه بر علوم مؤثر در استنباط، تسلطي

ـ كـه در إلو ادبيات و اصول و حديث و تفسـير، حتـي در رجـال و دراياستحكام فتوي نقشي به سـزا دارد، خـود اسـتاد و عـالمي هسـتند و در

 فصل هفتم. رهبر مجتهد است! 118

 

ئل استنباط و رد فروع بر اصول و فتوي مباني محكمي دارنـد و در مسـا و نظرات اسالمي با اطالعات وسيع ةمستحدث و جديد مورد نياز جامع

. همين مزايا و ديگر فضائل علمـي و اخالقـي دقيق فتاواي جالبي دارندشان مالك انتخاب فقهـاي محتـرم و مجتهدشناسـان اعضـاي محتـرم اي

1»مجلس خبرگان بوده است.، كسي كه الي از معرف (به فتح راء) باشداز آنجا كه معرف (به كسر راء) بايد اج

شاهد اجتهادش آقاي محمد يزدي باشد حال و روزش مشخص است. اجتهـاد مقـام ييد شد. مشـروعيت أت لقضات منصوب وي كتباا بار توسط قاضي رهبري براي نخستين

را قاضي منصوب احراز امر ولي متوقف است، اجتهادامر ولي القضات به اجتهاد قاضيگـواهي اجتهـاد ةاي به حدي متزلزل بود كه كفش كهنكرده است. رهبري آقاي خامنه

دور جـواب صادره از سوي آقاي محمد يزدي در آن برهوت غنيمت بود و اشكال بيآورد. در مقابل منصب قضا گواهي اجتهاد كمتـرين را ايشان به روي خود نمي حمصر

اشـكاالت گـواهي ة توانست انجام دهد. فارغ از هم القضات مي پاسخي بود كه قاضي اي باالتر از اجتهاد كاربردي رهبري است.قاي خامنهآآقاي يزدي به

:)1312متولد (اهللا عبداهللا جوادي آملي دوم. آيت ةجمعـ سبق شوراي عالي قضـائي و امـام ، حكيم، عارف، فقيه، عضو اقرآنر مفس

كند:اي صادر مياي براي آقاي خامنهنامه موقت سابق قم نيز چنين شهادتــت « ــدالت آي ــاد و ع ــه اجته ــيدعلي خامن ــاي س ــاب آق اياهللا جنـ مورد تأييد ميبركاته دامت در اهللا دهمباشد. الزم است امـت اسـالمي اي

گونه نثـار و ايثـار له در بذل نفس و نفيس، در هيچ تقويت رهبري معظم                                                            

.1369 خرداد 27، 14 ـ15 ص ،القائد أجوبة في الفوائد درر. 1

 119 ابتذال مرجعيت شيعه

1»دريغ نفرمايند.

ذيل گواهي ةواهي نخست صادر شده است. به قريناين گواهي پنج هفته بعد از گاهللا جـوادي در آن زمـان رهبري است. استاد آيتدرحد ظهور آن در اجتهاد كاربردي

آغاز كرده، از فلسفه و عرفـان بـه وادي فقـه متمايـل شـده تازه تدريس خارج فقه را شد. صـدور ايـن مرجع تقليد محسوب نمي بودند و در زمان صدور اين گواهي يقينا

سو مرجعيت يكي غيرمستقيم اعالم و از اركردي دو طرفه داشته است، ازيكگواهي ك اي دو طرفه مترتب بود. ييد شد. فايدهأسوي ديگر رهبري ديگري ت

:)1310ـ 86( ياهللا محمد فاضل لنكرانمرحوم آيت وم.سو از مدرسـين مدرسـين ةاهللا خميني، دبيـر وقـت جامعـ از شاگردان مرحوم آيت

كند:اي را هم ذكر مياجتهاد مطلق آقاي خامنه ةخارج فقه و اصول ادلاشـعار )بركاته دامت(اي اهللا خامنهدر مورد مقام معظم رهبري آيت« گونـه له جاي هيچ شامخ علمي و اجتهاد و فقاهت معظمدارد كه مقام مي

ترديد نيست. اينجانب با توجه به سابقه آشنايي ديرين با ايشان و اطالع از مراتب تحصيلي، اذعان به اجتهاد بنحـو اطـالق وي دارم. عـالوه بـر

در مـوارد )الشـريف سـره قـدس (الشـأن اشاره و بلكه تصريح امام عظيمبه صالحيت و شايستگي رهبري ايشان دليل عمده بر مقام اجتهاد متعدد 2»باشد. له مي معظم

گواهي آقاي فاضل يك هفته بعد از گواهي آقـاي جـوادي صـادر شـد. دو دليـل اي در گواهي فوق عبارت است از شهادت شخصي و برداشـت از اجتهاد آقاي خامنه

                                                             .18 ـ19 ص ،1369 مرداد 1 . پيشين،1 .12 ـ13ص ،1369 مرداد 8پيشين، .2

 فصل هفتم. رهبر مجتهد است! 120

 

ايـن ةصـالحيت ايشـان بـراي رهبـري. پايـ ةاهللا خميني دربـار عبارت منقول از آيت اند اين است: اي نبودهاساتيد آقاي خامنه ةهادت شخصي ايشان كه هرگز در سلسلش

سال پيش وقتي در مشهد، در مسـجد گوهرشـاد بـا ايشـان بيست«بودند. پرسـيدم سين محترم مشهد برخورد كردم، آن موقع ايشان از مدر

تـرين و : مكاسب. مكاسب از مهـم كنيد، فرمودند چه چيزي تدريس مي 1»ترين كتب علمي ماست. مشكل

سـان مكاسـب بـا چنـين اسـتداللي مجتهـد مطلـق هسـتند!؟ مدر ةراستي آيا هم اهللا خميني و عدم داللت آن به اجتهاد مطلـق در فصـل سـوم مشكالت نقل قول آيت

در آن اهللا فاضـل شهادت حسي نيست. مرحوم آيـت ،كدام از دو شهادت گذشت. هيچاهللا زمان در تدارك مرجعيت خود بود. گواهي ايشان مبتنـي بـر نقـل از مرحـوم آيـت

اعتباري نقل نخست را برمال كرد. خميني است كه ويرايش دوم ناقالن بي

:)1316متولد (من قمي ؤاهللا محمد مآيت چهارم.آقـاي گواهي اجتهـاد گونه اين از فقهاي شوراي نگهبان منصوب مقام رهبري نيز كند:اي را صادر ميخامنه

اهللا تمجلس خبرگان براي رهبري حضرت آيگيري در هنگام رأي« جانـب ه نـزد اين شـرعي ةله با قيام بين اجتهاد معظم )بركاته دامت( ايخامنه

فقهي شخصا بـه ة حضور در جلسات مباحث ةسطوا هثابت بود ولي بعدا بلـه مجتهـدي دهم كـه معظـم مي اجتهاد ايشان پي بردم و اكنون شهادت

2»باشد. الشرايط مي عادل و جامع

                                                             .1368 خرداد 23 رسالت. 1 .22 ـ23 ص ،1369 مرداد 15، درر الفوائد في أجوبة القائد .2

 121 ابتذال مرجعيت شيعه

ةصادر شده است. مراد از قيام بيناين گواهي اجتهاد يك هفته بعد از گواهي قبلي ه شهادت آقايان هاشمي رفسـنجاني و احمـد خمينـي و ديگـران بـه منقـوالت شرعي

آن گذشت. مفاد جلسـات ا نقد اهللا خميني است كه در فصل سوم همراه بشفاهي آيت ةدهـد كـه جلسـ فقهي نيز در فصل چهارم تشريح شد. اين اجـازه نشـان مـي ةمباحث

ايـن ةده و در نتيجـ اي بالفاصله بعد از رياست ايشان آغـاز شـ بازآموزي آقاي خامنهمن براي ايشان گواهي اجتهاد صادر كرده است. با توجه به اينكه ؤاهللا مبازآموزي آيت

اي در نهـي اهللا منتظري براي آقاي خامنـه حامل پيام آيت 1373در سال منؤاهللا مآيتاز مرجعيت رهبري است ـ به توضيحي كه در فصل نهم خواهد آمد ـ خـود وي هـم

شـود ايـن گـواهي اجتهـاد اهللا منتظري هم نظر است، معلـوم مـي در اين مورد با آيت اهللا كني هم به ترديدهاي آيت اهللا مهدويآيت ةرهبري است نه افتاء. در مصاحبدرحد

دور در ايـن ةاشاراتي هسـت كـه خواهـد آمـد. شـبه يمرجعيت رهبر ةمؤمن دربارگواهي اجتهاد نيز اظهر من الشمس است. مشروعيت شوراي نگهبـان بـه مشـروعيت

الشرائط متوقف است. فقاهت و اجتهاد ولي فقيه توسط فقيـه شـوراي ولي فقيه جامع .شوداثبات مينگهبان منصوب رهبر

:)1300- 86(اهللا علي مشكيني تآي مرحوم پنجم.اهللا خمينـي بـه قم و از شاگردان آيـت ةئيس مجلس خبرگان رهبري، امام جمعر

اي به اين شرح است:آقاي خامنهالعـالي) ظلـه اي (مداهللا حاج سيدعلي خامنهحضرت مستطاب آيت«

واجد مقام فقاهت و اجتهاد و قدرت استنباط احكام شرعيه كـه تصـدي لـه حـائز باشند. چنانچه معظـم معظم رهبري بدان نيازمند است، ميمقام

 فصل هفتم. رهبر مجتهد است! 122

 

ـ اوفـي نحـو هساير شرايط واليت امت و رهبري جامعه مسـلمين نيـز بباشند و اين امر را خبرگان محترم رهبـري از روي درايـت و اطـالع مي

الشأن راحل امام خمينـي و استفاده از بيانات و تأييدات رهبر عظيمخود )اند و لـذا بـراي اقع متعدده، تأييد و تصويب نمودهدر مو )سره اهللا سقد

ويـژه روحانيـت محتـرم و ههمه مسلمين جهان اعم از سني و شيعه و بدوام كه عالقه بـه كساني ةدهم اهللا تعالي، و بر همء عظام فريقين اياعلم

م در جهان دارند و طالـب انقالب اسالمي ايران و نفوذ و گسترش اسالهسـتند و ميـل بـه تحقـق ]13[شورا »قيموا الدين و ال تتفرقواأ«امتثال

واجب مؤكـد دارند ]9و صف 28، فتح33[توبه »هليظهره علي الدين كل«لـه را بـه فقاهـت و واليـت امـر مسـلمين شرعي و عقلي اسـت معظـم

1»و بپذيرند. بشناسند

اهللا خمينـي و براسـاس اهللا مشكيني برگرفتـه از عبـارت منقـول آيـت تجويز آيترهبري است نه افتاء و مرجعيت. مشكالت عبارات منتسـب بـه درحد مصالح نظام و

اهللا سيدجعفر كريمي مبني بر مخالفـت توجه به تصريح آيتبا اهللا خميني گذشت.آيت ةعلميـ زةمدرسين حـو ة اي در جلسات جامعآقاي خامنهاهللا مشكيني با مرجعيت آيترهبـري حدناي اين گواهي اجتهاد كاربردي درمع -كه در فصل نهم خواهد آمد -قم

افتاء و مرجعيت ندارد. حدهاد درجتداللت بر ا است و يقينا

:)1316متولد (اهللا يوسف صانعي آيت ششم.كل كشور، عضو اسبق شوراي نگهبان اهللا خميني، دادستان اسبقاز شاگردان آيت

و از مدرسين خارج فقه:

                                                             .10 ـ11 ص ،1369 مرداد 15 ،پيشين .1

 123 ابتذال مرجعيت شيعه

العالي ثبوتا و اثباتا نياز بـه اي مدظلهاهللا خامنهاجتهاد حضرت آيت« باشـد، بلكـه فقيـه ندارد و نه تنها مجتهد مسـلم مـي نظر دادن نداشته و

اش بـر سـر مسـلمين االتباع است. اميد آنكه سـايه الشرايط واجب جامع 1»ام.مستدنامه حدود سه هفته بعد از گـواهي قبلـي صـادر شـده اسـت. ظـاهر اين شهادت

واسـت اسـت، درخواسـت نظـر دادن. اهللا صـانعي پاسـخ بـه يـك درخ گواهي آيـت و مرجعيـت. افتـاء درحـد القاعده منظور مجيز اجتهاد كاربردي رهبري است نـه عليمرجـع تقليـد 1369ر سال و د منتشر شده 1372اهللا صانعي در سال آيت ةعملي ةرسال

2شده است. محسوب نمي

                                                             .16 -17 ص ،1369 شهريور 4 ،پيشين. 1 ايران ملت سبز جنبش از حمايت و انتقادي هاي ديدگاه برخي كردن مطرح از پس صانعي اهللا . آيت2

: شد نواخته قم علميه حوزة مدرسين جامعة ازسويگونه اين خورشـيد شـيعه مرجعيـت . علـيكم سـالم قـم، علميـة حـوزة مدرسين محترم جامعة تعالي، باسمه«

) السـالم عليهم(بيت اهل راستين خط و اسالم پشتيبان همواره متمادي قرون در كه است پرفروغي مذكور شرعي شرائط واجد كه است بوده مرداني شايستة همواره خطير مسئوليت اين. است بوده هـاي پرسـش به توجه با و موضوع اين اهميت به نظر باشند) السالم عليهم(اطهار ائمة روايات در

محترم جامعه آن است خواهشمند صانعي يوسف شيخ حاج آقاي مرجعيت دربارة هموطنان مكرر با. فرمايند اعالم ايشان مرجعيت دربارة را خود نظر بوده موضوع اين تشخيص مرجع همواره كه

»علميه هاي حوزه فضالي و استادان از جمعي سپاس، علميـة حـوزه مدرسين جامعه مؤمنان، مكرر هاي پرسش به توجه با. الرحيم الرحمن اهللا بسم: «پاسخ نتيجـه ايـن بـه متعـدد جلسـات از پس و گذشته سال يك در آمده عمل به تحقيقات براساس قم

حوزه مدرسين جامعه. باشد مي مرجعيت تصدي براي الزم هاي مالك فاقد ايشان كه است رسيده ]»1388 دي[ قم علميه

:باشد خسرو ناصر به منسوب شعر اين احتماال صانعي اهللا آيت حال زبان راست، او بر انداخت قدر و قضا ز تيري/ كماني سـخت يكي كـمينگاه، ز ناگـه كاست، فرو خاك سوي به را او مر ابر وز/ دوز جـگر تير آن آمـد عـقاب بـال بـر راست، از و چپ از گشاد خويش پر وانگاه/ ماهي چو بغلـتيد و بيفتاد خـاك بر

 فصل هفتم. رهبر مجتهد است! 124

 

:)1304متولد ( اهللا ابراهيم امينيآيت هفتم.موقـت قـم و از اعضـاي ةوقت مجلس خبرگان رهبـري، امـام جمعـ رئيس نايب

علميه قم: ةمدرسين حوز ةسس جامعؤمـ اهللا خامنهحضرت آيت« ـ در فقاهت و اجتهاد، بـه بركاته دامت اي است كه براي تصدي مقام واليت و رهبـري، صـالحيت كامـل اي مرتبه 1»دارد.

افتـاء و درحـد اهللا اميني اجتهاد كـاربردي رهبـري اسـت نـه اجتهـاد گواهي آيت مرجعيت.

هاي اجتهاد باب دوم. تحليل موج نخست گواهي

انــد: يــك نفــر اي بــودهاز ايــن هفــت نفــر پــنج نفرشــان منصــوب آقــاي خامنــه جمعه (دائم و موقت قم) فقيه شوراي نگهبان، سه نفر امام نفرالقضاة، يك قاضي

انـد و ادعـاي شـهادت حسـي اي نبـوده ك از شاهدين اسـتاد آقـاي خامنـه يهيچاند. سه نفر (آقايان فاضـل، مشـكيني و مـؤمن) براسـاس عبـارات منسـوب بـه نكردهكـه شـهادت براسـاس كند من اشاره ميؤاهللا ماند. تنها آيتاهللا خميني گواهي داده آيت

شهادت حسي شد. بينه بعدا

صـادر شـده اسـت. 1369شـهريور 4 خرداد تـا 27اين هفت گواهي اجتهاد بين هاي اجتهاد ابتدا بـه سـاكن صـورت نامه بر اين است كه اين شهادت قرائن متعدد دال

                                                                                                                                                    !»خاست؟ كجا پريدنش و تندي و تيزي اين! / آهن ز و است چوب ز كه اين! است عجب: «گفتا .»ماست بر كه ماست از كه ناليم كه ز: «گفتا/ ديد او بر خويش پر و كرد نگه نيك چون

1. 20 ـ 21ص ،]1369 شهريور/ مرداد[ 1411 محرم ،القائد أجوبة في الفوائد ررد. 

 125 ابتذال مرجعيت شيعه

ـ ةنگرفته و همگي در پي يك درخواست رسمي و برنامه قبلي بوده است. يكي از ادلبردن به نهاد اهللا آذري قمي پيو مرحوم آيت اهللا منتظرياعتراض و حصر مرحوم آيت

1گير مرجعيت رهبري و افشاي عمومي آن بوده است. پي

ييـد اجتهـاد باعـث درخواسـت صـدور أبه ت 1369تابستان اي درنياز آقاي خامنهشرائط رهبري درحد رسد ظاهرا اجتهاد كاربردي شده است. به نظر مي گواهي اجتهاد

اي از كه با قرائني كه خواهد آمـد آقـاي خامنـه اي بوده، درحاليمورد نياز آقاي خامنه ابتداي رهبري به فكر مرجعيت افتاده بود.

هي آقايـان ابـراهيم امينـي، محمـد از هفت گواهي اجتهاد چهار گواهي يعني گواكـاربردي الزم بـراي بـراي من قمي، عبداهللا جوادي آملي، و علي مشكيني اجتهـاد ؤم

افتاء. گواهي آقاي محمد فاضل لنكرانـي اگرچـه درحد رهبري است نه اجتهاد مطلقاجتهاد مطلق است، اما مبتني بر دو شهادت غيرمحسـوس اسـت، يكـي چـون آقـاي

داده پس مجتهد بـوده اسـت! و ديگـري صـالحيت اي درس سطح مكاسب ميخامنهـ اهللا خميني كه غمنقول از آيت ذشـت، بـيش از اي كـه گ هير از مخدوش بـودن بـه ادل

افتـاء بـه دسـت درحـد نياز رهبري داللت ندارد و از آن اجتهاداجتهاد كاربردي مورددرحـد آيد. گواهي آقاي يوسف صانعي اگرچه ذيل آن اشعار بر اجتهاد كاربردي نمي

است كه ايشـان اكنـون رساند. البته بعيد را ميمسلم رهبري دارد، اما صدر آن اجتهادافتاء درحد بر نظر سابق خود باقي باشد. تنها گواهي كه بدون مشكل بر اجتهاد مطلق

كند گواهي آقاي محمد يزدي است، امـا مشـكل در معـرف اي داللت ميآقاي خامنه است.

                                                             .آمداسناد آن در فصول نهم و يازدهم و دوازدهم خواهد . 1

 فصل هفتم. رهبر مجتهد است! 126

 

درحـد در نتيجه از اين هفت گواهي به زحمت دو گواهي داللت بر اجتهاد مطلقهـاي معـارض در د، به شرطي كه مبتال به شهادت معارض نباشد. شـهادت كنافتاء مي هاي نهم و چهاردهم خواهد آمد. فصل

خـذ شـده أاي اين هفت گواهي كتبي اجتهاد كه براي تقويت رهبري آقاي خامنـه از هـا آن از اهللا خميني صادر شده است. در آن زمان يكـي بود، از سوي شاگردان آيت

اهللا فاضـل لنكرانـي) و چهـار نفـر ديگـر شد (مرحوم آيت ميمراجع جوان محسوب من قمي و مشـكيني) و دو ؤفقه بودند (آيات صانعي، جوادي، مصاحب درس خارج

نفر ديگر اشتهاري در فقه نداشتند (آيـات امينـي و يـزدي) آقـاي امينـي بـه شـهادت ي مـدعي فقاهـت تأليفات آثارش بيشتر به فلسفه و كالم اشتغال داشته، البته آقاي يزد

بوده است.

شـدند، و احكـام يف سياسي و حكومتي حـوزه محسـوب مـي هر هفت نفر از طدادن مصلحت نظام بر موازين شـرعي اسـت. بـه متهم به برتريها آن صادره از سوي

) است نـه بـه حكـم اولـي، و تنهـا ها مصلحتي (به حكم ثانوي عبارت ديگر شهادتحفظ نظام اوجب واجبـات اسـت، معتبـر شـمرده ةدرصورتي پذيرفته است كه قاعد

شود.

ك تجر و بائي إلتجر!؟باب سوم. بائ

در انتهاي اين باب به يـك تنـاقض در عملكـرد دسـتگاه حكـومتي ايـران اشـاره اي معتبر باشـد و كنم. اگر گواهي اجتهاد قابل اعتناست، چرا فقط براي آقاي خامنه مي

مستند توجه فرمائيد: ةبه يك نمون وحانيون مقبول نباشد؟براي ديگر ر

االسالم مهـدى كروبـى رئـيس وقـت مجلـس تكه حج، هنگامى 1369در سال «

 127 ابتذال مرجعيت شيعه

مجلس خبرگان را داشتند و صالحيت علمى شوراى اسالمى قصد كانديداتورى براىار گرفـت، نـه تـن از علمـاى اجتهاد مورد ترديد فقهاى شوراى نگهبان قردرحد وى

الله فاضـل لنكرانـى و اهللا سلطانى طباطبايى، آيتاز جمله آيت -علميه ةحوز ةبرجستصالحيت علمى ايشان را در ايـن حـد (تجـزى در اجتهـاد) -الله نورى همدانى آيت

اعتنايى فقهاى شـوراى نگهبـان ها مورد بى كتبى قرار دادند؛ اما اين گواهىمورد تأييد هـاى علمـى بـراى تأييديـه گونه اين گرايشان رد شد. ا يت علمىقرار گرفت و صالح

تناد اسـت، چـرا گـواهى علمـاى مقامات و صاحبان قدرت داراى اعتبـار و قابـل اسـ حوزه مبنى بر صـالحيت آقـاى كروبـى بـراى پسـتى همچـون عضـويت در ةبرجست

اعتنـايى قـرار مـورد بـى -كه تجزى در اجتهـاد در آن كـافى اسـت -مجلس خبرگانكسانى كـه بعضـا در ةغيرقابل استناد است چگونه تأييديگيرد؛ و اگر فاقد اعتبار و مى

اى مبنى بر صالحيت علمى آقـاى خامنـه باشند، مى سطح شاگرد مؤيدان آقاى كروبىو -كه حداقل اجتهـاد مطلـق در آن الزم اسـت -براى جايگاه مهمى همچون رهبرى

1»شود؟! فته و به آن ترتيب اثر داده مىرمرجعيت! مورد استناد قرار گ حتى

اي مقبـول افتـاده امـا اهللا فاضل لنكراني به آقـاي خامنـه گواهي اجتهاد مطلق آيتي همين مجيز به آقاي كروبي از سوي فقيهـان منصـوب آقـاي گواهي اجتهاد به تجز

(باء ». التجرو بائي بائك تجر «گويد المثل عربي مي اي مردود شده است! ضربخامنهدهد؟!) اين شـيوه يعنـي عـدم حاكميـت قـانون و نمي دهد، اما باء من جر تو جر مي

اي و استبداد. مديريت سليقه

                                                             بـا منتظـري سـعيد صـريح گفتگـوي ،وصـيت و عبـرت : خـود از انتقـاد ،46 شـماره پاورقي. 1

 منتظري. العظمي اهللا آيت

 فصل هفتم. رهبر مجتهد است! 128

 

ة فصل هفتمنتيج

هاي رايج در جمهوري اسالمي درخواست گواهي اجتهاد كـاربردي كي از سنتيوزارت اطالعات براي مقاماتي است كه شرط اجتهاد دارد: نمايندگي مجلس خبرگان،

اجتهـاد ةو اجتهاد مورد نيـاز اخيـر قـو متجزي و رهبري. اجتهاد دو مورد اول اجتهادمطلق مادون فعليت افتاء و مرجعيت اسـت. يـك سـال بعـد از آغـاز رهبـري آقـاي

اي به دليل شدت اعتراض به فقدان شرائط قانوني و شـرعي در رهبـر منتخـب خامنهاهللا خمينـي شـد. هفـت نفـر از شاگردان مرحوم آيـت خبرگان، ايشان دست به دامان

به ترتيب تاريخ آقايان محمد يزدي، عبداهللا جوادي آملي، مرحـوم گذار بنيان شاگردانمحمد فاضل لنكراني، محمد مؤمن قمي، مرحوم علـي مشـكيني، يوسـف صـانعي و

الزم درحـد را اجتهاد ايشان كتبا 1369ابراهيم اميني از اواخر خرداد تا اوايل شهريور هاي رياست از منصوبان رهبري در سمتها آن ييد كردند. اكثرأبراي تصدي رهبري ت

هـم از هـا آن قضائيه، فقيه شوراي نگهبان و امامت جمعـه بودنـد و يـك نفـر از ةقوشد. از هفت گواهي صادر شـده پـنج گـواهي بـه مراجع جوان آن دوره محسوب مي

هـا بـه دو ري بيشتر داللت ندارد. ايـن گـواهي نياز رهببيش از اجتهاد كاربردي مورد مصلحت نظام و ابتال به شهادت معارض. ةصدور براساس قاعد: مشكل مبتالست

سوم بخش

ايخامنه العظمياهللاآيت: جايزالتقليد مرجع

مقـام معظـم رهبـري «اي بـه والمسلمين خامنه االسالم حجت 1368خرداد 14در

ارتقا يافت. عليرغم تفكيك رهبـري از مرجعيـت در آخـرين اقـدام »اي هاهللا خامن آيتاي به اين نتيجه رسيد كه ولي فقيه بدون مرجعيت اهللا خميني، آقاي خامنه مرحوم آيت

ي بـراي مرجعيـت را ساز اي اول زمينهخالف مصلحت نظام است، لذا از همان روزهالعظمــي اهللا جايزالتقليــد آيــتمرجــع «عنــوان بــه 1373خره در آذر آغــاز كــرد و بــاأل

شد. عنوان بخـش برگرفتـه از از سوي دو نهاد روحاني قم و تهران معرفي »اي خامنه گانه اين بخش به شرح زير است: شده است. عناوين فصول شش نهادهاي ياد ةاعالمي

اقضتنـ فتاواي م

ـ مخالفت مراجع و علما با مرجعيت رهبري

مرجعيت وزارت اطالعاتـ محصوالت معاونت امور

ـ اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري

اي! هم مرجعي خامنه ،ـ هم رهبري

.ـ بدعت مرجعيت جغرافيايي

فصل هشتم

اقضتنمفتاواي

به شرح زير تنظيم شده است: بابدر ضمن سه فصل مطالب اين

ـ آغاز افتاء

اي از فتاوا ـ نمونه

افتاوـ بررسي

باب اول. آغاز افتاء

ط با مرجعيـت را آغـاز اي از همان ابتداي رهبري چند كار مرتبجناب آقاي خامنهبالفاصله بعـد اخذ وجوهات شرعيه كرد. ثانيأشروع به 1368كرد: اوال از همان سال

هاي علميه داخـل و خـارج از علوم ديني در حوزه از اتمام پرداخت شهريه به طالباقدام به پرداخت شهريه به نام خود 1369از اوايل سال اهللا خمينيمرحوم آيتسوي

اطـالع درحـد دار ايشان ترين فتاواي تاريخ قديمي 1روع به فتوا دادن كرد.ش كرد. ثالثا                                                            

آقـاي مديرمسـئولي بـا ) »دانشـجو پيام« بعـدا ( »بسيجي دانشجوي پيام« نشرية بار نخستين براي .1 بـرد، كـار بـه رهبـري مقـام بـراي را »اي خامنـه امام« لفظ سو ازيك طبرزدي اهللا حشمت مهندس ايشـان فقهي آراء و بود اي خامنه آقاي جنابمنحصرة مرجعيت مروج آغاز همان از ديگر ازسوي

آقـاي دانشـجويي تشـكل بـا اي خامنـه آقـاي . كرد مي منتشر »اي خامنه امام استفتائات« باعنوان را بـه تـدريج بـه شده ياد دانشجويي تشكل كه 1373 سال تا 1363 سال در تأسيس بدو از طبرزدي

.داشت ماهانه مرتب جلسات پيوست نظام منتقدان سپس و دولت منتقدان صف

 133 ابتذال مرجعيت شيعه

است. 1369من مربوط به مرداد

ق) در 1413( 1371صـفحه در سـال 96در » جوبإل القائـد أرر الفوائد في د«كتاب اي در سرگذشت خودنوشتش جناب آقاي خامنه 1.منتشر شد إلبيروت توسط دارالوسيل

ايـن كتـاب شـامل 2خـود معرفـي كـرده اسـت. ةين كتاب را از جمله آثار منتشرشدادر او استفتائات و فتـاو 4گواهي اجتهاد با عنوان شهاداتهفت 3،اي بدون امضا مقدمه

تقليـد، احكـام طهـارت و نجاسـت، نمـاز، باشد. عناوين فصول: احكام مي 5ده فصلاحكام وطن، روزه و رؤيت هالل، خمس، حج، احكام ازدواج، احكام مالي و تجاري،

متفرقات شامل موسيقي و آالت آن.

اهللا خمينـي در مقدمه اشاره شده كه تا اعضاي مجلس خبرگان از نظر مرحوم آيتلع شدند، برخـي بـر اجتهـاد اي براي رهبري مطمبني بر صالحيت جناب آقاي خامنه

ر آن نبـود. ايشـان دانسته كه ترديـدي د مسلم ايشان تأكيد كردند و برخي ديگر آن راجمعـإل ذي اختاره االمام (قده) اول امامو هو ال«هستند: منصوب امام ةامام جمع !اولين

مرحـوم اهللا طالقـاني و انگـار مرحـوم آيـت 6».لطهران و هو الثقإل و عين االمام (قـده) اند. اهللا منتظري در منصب امامت جمعه تهران وجود خارجي نداشته آيت

قم و بعضي ةمقدس ةعلمي ةچند نفر از خبرگان و بزرگان علماء از مدرسين حوز«

                                                             103ق) در 1414( 1372رساني مركز اسناد و كتابخانه ملي ايران. اين كتاب در سال پايگاه اطالع. 1

 رسد. ستاره (بدون ذكر نام شهر و ناشر) در ايران به چاپ مينة چاپخاصفحه در

تأليفات. 4 بند ،54ص 1ج ،ملت خبرگان. 23 .5-8، ص رر الفوائد في أجوبة القائدد.  .9-23. پيشين، ص 4 .25-102. پيشين، ص 5 .6. پيشين، ص6

 فصل هشتم. فتاواي متناقض 134

 

ظلـه) مجتهـدي اسـت نئي (داماز آيات و مراجع شهادت دادند كه سماحإل القائد الخامبرخي تصريح كردند كه ما دقـت مبـاني و توان در افتاء] به وي رجوع كرد. و كه [مي

دانستيم تا اينكه با ايشان مواجـه شـديم. ايـن شـهادات و قوت استنباط ايشان را نميرا گـردآوري هـا آن ضرت رهبـري كـه قبـل از فتـاوايي كـه كلمات بزرگ در حق ح

1»شود براي اثبات مرجعيت ايشان كافي است.ايم، آورده مي كرده

هاي اجتهاد آقايان علي مشكيني، محمد فاضـل ترتيب گواهي در بخش شهادات بهلنكراني، محمد يزدي، يوسف صانعي، عبداهللا جوادي آملي، ابـراهيم امينـي و محمـد

آن درج شـده گواهي و متن تايپ شده اصل خط اسكن دستقمي به دو شكل مؤمن رفـع مشـكل ها كه بـراي نامهطور كامل نقل شد. اين گواهي است كه در فصل قبل بهرهبري نظام سياسي صادر شده بود از جانب ايشـان در درحد اجتهاد كاربردي ايشان

افتتاح مقام افتاء و مرجعيت استفاده شد.

اي از فتاوا باب دوم. نمونه

اي در اين كتاب اشـاره هشت نمونه از فتاواي جناب آقاي خامنه ةاكنون به ترجم .دشومي

اي، اهللا خامنـه : مقام مقدس رهبر جمهوري اسالمي حضرت آيـت نخستين مسئله اعلميـت حضـرتعالي از )سـره قدس(سالم عليكم. بعد از وفات حضرت امام خميني

مراجع و مجتهدين نزد من اثبات شـد، از محضـرتان اسـتدعا ةتمام وجوه در بين كليعمـل هـا آن حضرت امام در مسائلي كه بهتان را درباره بقاء بر تقليد دارم نظر مبارك

ام اعالم فرمائيد. كرده يا عمل نكرده                                                            

.7، ص درر الفوائد في أجوبة القائد. 1

 135 ابتذال مرجعيت شيعه

1نيست. )الشريف سره قدس(جواب: اشكالي بر تقليد بر امام راحل عزيز س: اگر شخصي از غير ولي فقيه تقليد كند، تا چه حد فتوي و حكم ولي فقيه بر

شود ؟ فتوا و حكم ديگران مقدم ميموردي كه فتوايي با حكم ولي فقيه تعارض كرد، حكم ولي فقيه مقـدم ج: در هر

2است.علي بـن جـواد اهللا سـيد مسـلمين آيـت امر ولي محضر رهبر امت اسالمي و«س:

، سالم عليكم و رحمإلاهللا و بركاته. اما بعد تعداد زيـادي از )ظله دام(اي حسيني خامنهعالي ايشـان راغـب بـه تقليـد از حضـرت ند،تقليد مبـتال هسـت ةبه مسأل مسلمين اخيرا

جهت تحقق جمع بين رهبـري و مرجعيـت در شـما، از محضـرتان ويژه به ههستند، باي كه ممكن است ايشان به آن مراجعه كنند تعيين فرمائيد، عمليه ةاستدعا داريم رسال

اهللا اه امام راحل سـالم [خداوند] شما را براي اسالم اصيل سند و براي مستضعفين و ر رحمإلاهللا. و عليكم حامي نگاه دارد. والسالمعنوان] عليه [به

و تقليـد از ايشـان )ثـراه طـاب (ج: رجوع بـه كتـاب تحريرالوسـيلإل امـام راحـل علي ] سـيد 1369مـرداد 16[ 1411محـرم 15شـاءاهللا. مجـزي اسـت ان )سره قدس(

3.»اي خامنه، سالم علـيكم و )ظله دام(اي علي خامنهاهللا سيدمسلمين آيتامر ولي محضر«س:

اهللا و بركاته. آيا اوامر ولي فقيه براي تمام مسلمين الزامي است، يا در خصوص إلرحمد [مرجعي] كه به واليت عامه قائل است؟ و آيا بر مقلامر ولي مقلدين همان فقيهي كه

                                                             .25، ص القائد درر الفوائد في أجوبة. 1 .28. پيشين، ص2 .33. پيشين، ص3

 فصل هشتم. فتاواي متناقض 136

 

ةذخيـر عنـوان] است يا نه؟ [خداوند] شما را [بـه نيست، التزام به واليت فقيه واجب اسالم محمدي حفظ فرمايد.

اطاعـت از اوامـر اهللا الرحمن الرحيم. براساس فقه شيعه بر تمام مسـلمين ج: بسمشرعي مسلمين واجـب اسـت، حتـي امر ولي والئي و خضوع تحت امر و نهي والئي

از التزام به اسـالم ام به واليت فقيه رازام چه برسد به مقلدينشان. ما التساير فقهاء عظ 2»دانيم. قابل تفكيك نمي السالم عليهم 1معصومين ةو واليت ائم

جمعه يـا ةائم ةا به محضرتان ارسال كرد؟ به واسطتوان خمس ر ونه ميچگ«س: ه هستند؟ ي وجوهات شرعياشخاص ديگري كه متصد ةوسيل به

بـه دفتـر محترم جمعه ارسال كنيد يـا مسـتقيما ةتوانيد از طريق آقايان ائم ج: مي 3»وابسته به ما در تهران بپردازيد. ةوجوهات شرعي

گفته شده كه رأي مبارك حضرت امـام (ره) وجـوب پرداخـت خمـس بـه «س: حاكم اسالمي است، رأي مبارك شما در اين مورد چيست؟

4.»)ه الشريفسر سقد(ج: همان رأي مبارك امام كشند، و عليه مسلمين آشكارا اسلحه مي : [كفار] حربي هستند كه براندر لبن«س:

كنند، به لحاظ فكري، مالي، مقامي مختلف مساعدت مي را به طرقها آن گروه بزرگيي ملحـق يا زباني. حكم اين افراد [ياوران كفار حربـي] چيسـت و آيـا بـه كفـار ذمـ

شوند يا به كفار حربي؟ مي                                                            

دركـه چنـان آن اسـت، معصـومين ائمـة منظـور كـه شـده نوشته »عادلائمة « عربي متن در البته .1 .است شده تصحيح نيز اجوبةاإلستفتائات

.33-34، ص درر الفوائد في أجوبة القائد. 2 .58. پيشين، ص 3 .59. پيشين، ص 4

 137 ابتذال مرجعيت شيعه

بالد غيـر اسـالمي در پنـاه حكومـت غيراسـالمي زنـدگي ج: تمام كفاري كه درشـوند، امـا ريف) كفار حربي محسوب ميالش سره كنند به فتواي امام خميني (قدس مي

معناي آن مباح بودن اموال و اعراض و نفوس ايشان بـراي هـر كسـي نيسـت، بلكـه امور اجازه سلمين در اينمامر ولي خذ اموالشان حرام است، مگرأتعرض به ايشان و

1»كه تعرض به ايشان را صالح بداند. دهد، درصورتيـ «س: ي اهل كتاب يا ذمي هستند يا حربي. اما در زمـان مـا اهـل كتـابي كـه حرب

ـ ةنيست، آيا قانون كشوري به مثاب ه بـين مسـلمين و اهـل كتـاب محسـوب عقـد ذم شود؟ مي

مطيـع نظـام حكومـت كننـد و ج: كفاري كه در [پناه] دولت اسالمي زندگي مـي بـا ايشـان ثـراه) مسـتأمن هسـتند و اهللا خميني (طـاب [اسالمي] هستند به فتواي آيت

2»شود حتي اگر از يهود و نصاري نباشند.كفار مستأمن مي ةمعامل

باب سوم. بررسي فتاوي

يك پنجم كتاب مقدمه و گواهي اجتهاد است. از چهار پنجم باقيمانده بـيش ك.يتكـراري اسـت. بـيش از يـك دهـم آن هاي كـامال ها و پاسخاز يك سوم آن پرسش

شـده اسـت و ارتبـاطي بـه شهروندان ايراني است كه بـه عربـي ترجمـه يهاپرسششـد، درز گرفتـه مـي ها هم احانه اول پرسشايراني ندارد. اگر تعارفات مدشيعيان غير يافت. ب به حدود نصف حجم موجود كاهش ميحجم كتا

اي حداقل از اواسـط دهد كه جناب آقاي خامنهها نشان مي تاريخ برخي پاسخ دو.

                                                             .95، ص پيشين. 1 .95. پيشين، ص 2

 فصل هشتم. فتاواي متناقض 138

 

افتاء و مرجعيت را آغاز كرده است. 1369تابستان

ي اآن ذكر شد) جناب آقاي خامنه ةسخ چندين استفتاء (كه چندين نموندر پا سه.ستفتي را ا ميدهد اهللا خميني ارجاع ميآيت ةالوسيلدان را به عمل به تحريرمقل صريحا

دهد. مرجع كسي است كـه بـراي اسـتنباط احكـام شـرعيه به فتواي ايشان رجوع ميتفصيليه مراجعه كرده باشد. نقل فتواي ديگري نامش اجتهـاد نيسـت و ةبه ادل شخصا

تقليد ناميد. توان مرجع ناقل فتاوي را نمي

اي تقـدم را جناب آقاي خامنهامر ولي در تعارض فتواي مجتهدين و حكم چهار.دانسته، از سوي ديگر اطاعت تمام مسلمين (نه فقط شيعيان) را امر ولي با حكم مطلقا

ن اطـاعتي حتي مراجع تقليد را از احكام ولي فقيه واجـب اعـالم كـرده اسـت. چنـي به واليـت فقيـه يا تقليدا مكلف اجتهادا لف شيعه باشد، ثانيامك شرائطي دارد كه اوال

در مسـتند مدعي واليت امر را مصداق جامع شرائط آن بداند، رابعـا قائل باشند، ثالثاكه مصلحت اقـوائي در كـار صورتيدر حكم حاكم يقين به خطا نداشته باشند، خامسا

نه اينكه اطاعت احكام حاكم وجوب العصاي مسلمين بايد اجتناب شود، نباشد از شقنفسي داشته باشد. ايشان از تمامي اين شقوق كه از بديهيات فقه شيعه اسـت، غفلـت

را به فقه شيعه نسبت داده است.امر ولي كرده و تنها لزوم تبعيت از

خمس را حاكم شرع دانسته كه معنايش عدم جـواز پرداخـت امر ولي ايشان پنج.مد وي بـه نحـوي در فصل سيزدهم خواهد آكه چنان آن است. خمس به مراجع تقليد گيرد. اين فتوي را پس مي

از التزام به اسالم و واليت ام به واليت فقيه رازما الت«اينكه ايشان فتوا داده شش. از اشتباهات فاحش ايشان اسـت. » دانيم. قابل تفكيك نمي السالم معصومين عليهم ةائم

 139 ابتذال مرجعيت شيعه

اسـالم و ةاس آن منكران واليـت فقيـه از دائـر است كه براسمعناي چنين فتوايي اين االستفتائات به أجوبإل در فصل سيزدهم خواهد آمد دركه چنان آن ع خارج هستند.تشي

ه چنـين اغـالط شكلي در مقام تصحيح اين اشتباه مسلم برآمده است. چگونه كسي ك تواند مجتهد باشد؟ فاحشي مرتكب شده مي

ة فصل هشتمنتيج

خذ وجوهات شرعيه و از اوايـل سـال أ 1368اي از سال جناب آقاي خامنه الف.هـاي علميـه داخـل و خـارج را آغـاز كـرد و پرداخت شهريه به طالب حوزه 1369

در 1371اسـتفتائاتش در سـال ةفتوا داده، و نخستين مجموعـ 1369 حداقل از مرداد بيروت منتشر شده است.

گواهي اجتهـاد در ابتـداي كتـاب اسـت كـه بـراي رفـع تر از فتاوا هفت مهمب. اشكاالت مربوط به مشروعيت رهبري ايشان صادر شده بود و اكنون در جهت افتتـاح

كه پنج گـواهي آن بـه بـيش از ايشان به كار گرفته شد، درحالي مقام افتاء و مرجعيتانداختن اجتهـاد اجتهاد كاربردي الزم براي رهبري داللت ندارد و استفاده از آن در جا

افتاء مصداق بارز تدليس است. درحد مطلق

فتوا آمـده ارجـاع مكلفـين بـه فتـاواي عنوان به بسياري از آنچه در اين كتاب ج.ع است كـه يبار در تاريخ تش ايشان است. اين نخستين ةاهللا خميني و تحريرالوسيل آيت

كند. ناقل فتواي مجتهد خود را مرجع تقليد معرفي مي

اي احكام خود را مقدم بر فتاواي همه مجتهدين دانسته اسـت. وي آقاي خامنه د. خمس را حاكم شرع دانسته (نه مراجع تقليد). امر ولي

از التـزام بـه اسـالم و واليـت اي التزام به واليت فقيه را خره آقاي خامنهو باأل ه.

 فصل هشتم. فتاواي متناقض 140

 

ـ ايـن ةكند كه الزم ي(ع) غيرقابل تفكيك اعالم مائمه مبنـا اخـراج منكـران يفتـواي بع است.واليت فقيه از اسالم و تشي

فصل نهم

مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري

مـرداد 17خـوئي ( اهللا سيدابوالقاسم موسـوي نجف آيت ةبا درگذشت زعيم حوز) 1372آذر 18رضا موسوي گلپايگـاني ( اهللا سيد محمد قم آيت ة) و زعيم حوز1371

ويژه در خارج از كشور مناسـب هزمان براي به كرسي نشاندن مرجعيت مقام رهبري بتشخيص داده شـد. دخالـت نيروهـاي امنيتـي و نظـامي جمهـوري اسـالمي در امـر

لمـا و مراجـع عنوان مرجع تقليد با مقاومت منفي ع مرجعيت و معرفي مقام رهبري بهها به داخل كشور اعتـراض علمـاي خارج از كشور مواجه شد. با گسترش اين تالش

ديني با اين امر آغاز شد. در اين باب بعد از بحثي مقدماتي در وضعيت تبليغ ةدپايبلنهـاي خـارج از ج از كشور به يك نمونه از مخالفتو ترويج مرجعيت رهبري در خار

. البته مخالفـت محافـل شود يهاي داخل كشور اشاره م فتكشور و سه نمونه از مخال 1توان از نظر دور داشت. كار مذهبي را نيز نمي محافظه

                                                             :اي خامنه آقاي مرجعيت با محفلي هاي مخالفت . برخي1

سـر بـر ايشـان رهبري روز همان از كه نقلي نخستين اي خامنه آقاي جناب اجتهاد عدم دربارة. يكم قـم در اي جلسه در 1368 خرداد در. است يزدي مصباح محمدتقي اهللا آيت اظهارنظر افتاد ها زبان

و اسالمي انقالب پاسداران سپاه در امام نمايندة وقت مقام قائم نواب سيدابوالحسن االسالم حجت آقـاي دربـاره را نظـرش يـزدي مصـباح اهللا آيـت از قم مذاهب و اديان خصوصي دانشگاه رئيس دوم بـار بـراي نـواب آقـاي . كنـد مـي سـكوت مصباح آقاي. شود مي جويا جديد رهبر اي خامنه صـفحه يـك حتـي كـه كسـي دربارة بگويم چه: «دهد مي پاسخ مصباح اهللا آيت باألخره. پرسد مي

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 142

 

                                                                                                                                                    جنـاب محتـرم دانشـمند جلسه ديگر حاضران از.» بخواند رو از تواند نمي اعراب بدون را رسائل جلسه اين مفاد. است بوده مصباح اهللا آيت »تاريخ و جامعه« كتاب ويراستار ملكيان مصطفي آقاي ميـان در جلسه اين نوار اينكه ديگر و جلسه حاضرين برخي نقل به يكي. شد پخش طريق دو از

دسـت بـه دسـت هـا سـال آن در) ع(صـادق امـام دانشـگاه الهيـات دانشكدة دانشجويان و اساتيد . گشت مي خبرگان مجلس عضو و) ع(صادق امام دانشگاه مقام قائم كني باقري) مهدي( محمدباقر اهللا آيت. دوم

اسـم شـرح ( اسـت، كوتاه مدتي در قم در وي با مباحثه مدعي اي خامنه آقاي جناب كه رهبري بـه رجـوع بـه همـواره بعد به 1368 سال از) ع(صادق امام دانشگاه انيدانشجو پاسخ در) 84ص را منتظـري اهللا آيـت يـا كـرده، سـفارش درگذشـته مرجـع تقليد بر بقا براي زنده مراجع از يكي . نگذاشت صحه اي خامنه آقاي جناب مرجعيت بر هرگز اما كرد، مي معرفي مراجع اعلم عنوان به خبرگـان مجلـس عضـو و) ع(صـادق امـام دانشـگاه رئيس كني مهدوي اهللا آيت ايام همان در. سوم

از يكـي پاسـخ در شـنبه روزهاي در خود مشهور اخالق درس پاسخ و پرسش ضمن در رهبري بعـدي مواضـع . (كـرد مخالفت صريحا امر اين با رهبري مقام مرجعيت از پرسش در دانشجويان

.) خواهدآمد يازدهم فصل جمله از دنبال در ايشان) 1373 - 77( الهيـات دانشكدة و) 1371 - 76(سياسي علوم دانشكدة در هفتاد دهة در من: بررسي

آن اسـاتيد و دانشـجويان برخـي از را فـوق هـاي نقل و كردم مي تدريس) ع(صادق امام دانشگاه و گويندگان. نبودم گويندگانشان از ها نقل اين مستقيم شنوندة خود هرچند شنيدم، مكررا دانشگاه

قابـل نقـل سـه هـر صـحت سادگي به و حياتند قيد در خوشبختانه مذكور نقل سه هر شنوندگان كـار محافظـه جنـاح ميـان در حتي اي خامنه آقاي جناب مرجعيت ها نقل اين مطابق. است آزمون اي خامنه آقاي جناب معتقدم مصباح آقاي جناب برخالف من البته. نداشت خريداري هم مذهبي

غلـط بدون رسائل خواندن اما. است انصافي بي تعابيرگونه اين .بخواند درست را رسائل تواند مي . كند نمي افتاءدرحد مطلق اجتهاد بر داللت

سـپاه تحقيقـاتي مركـز بـا مصاحبه در 1372 بهمن 6 تاريخ در بعد سال چهار يزدي مصباح اهللا آيت بـه متعـال خـداي كـه هايي ويژگي و ايشان شخص دربارة بخواهم اگر من: «است گفته پاسداران

كـنم، ادا تـوانم نمي را حقش كنم، صحبت كرده، لطف ايشان به كه امتيازاتي و فرموده عطا ايشان را فراسـت و تيزهوشـي تقـوا، بـا توأم را فقاهت ايشان كه، بكنم عرض كوتاه جملة چند در ولي فكـر اسالمي، مبادي و اصول به پايبندي و تعبد با همراه را مديريت سعةصدر، و بردباري با توأم

و حـزم اسـالمي، امـت درازمـدت مصالح تشخيص و دورانديشي با را درنشان و ثاقب و روشن و ذوق بـا همـراه را اسـالمي مختلـف علـوم از مندي بهره شهامت، و شجاعت با توأم را احتياط نظـم و جديت و تالش متعال، خداي بر توكل با همراه را نفس اعتمادبه اصيل، هنري هاي گرايش

يـك در و اطهـار، ائمة و) الشريف فرجه تعالي اهللا عجل( عصر ولي به توسل با توأم را ريزي برنامه و

 143 ابتذال مرجعيت شيعه

مطالب اين فصل عبارتند از: هاي مرجعيت رهبري در خارج از كشور چيني زمينه - بيروت ةاهللا مرجع حوز محمدحسين فضلاهللا سيد مخالفت مرحوم آيت -

اهللا موسوي اردبيلي دربارة روند تعيين مرجعيـت در جمعة آيتآخرين خطبة نماز سنت شيعي

صالحيت ايشان براي افتـاء و منتظري به رهبري مبني بر عدم اهللا پيام كتبي آيت - مرجعيت.

مخالفت برخي اعضاي جامعة مدرسين -

هـاي وزارت اطالعـات، سـپاه و دادگـاه ويـژة و باألخره اعتـراض بـه دخالـت - .در امر مرجعيتروحانيت

هاي مرجعيت رهبري در خارج از كشور چيني باب اول. زمينه

و روحـانيون هـاي رسـمي اهللا منتظري در خـاطرات خـود تمهيـدات ارگـان آيت كند:گونه ترسيم مي اي اينكردن مرجعيت آقاي خامنه حكومتي را براي مطرح

ةجلسـ خره با اينكـه در مرجع توسط حكومت يا مردم؟ باألتعيين « خبرگان كه بالفاصـله پـس از رحلـت مرحـوم امـام تشـكيل شـد قيـد

جملـه برخـي از اي و از ازآن عـده عيت را ناديده گرفتند، ولي پـس مرججمعــه و مســئولين اطالعــات و ســپاه و وزارت خارجــه درصــدد ةائم

                                                                                                                                                    رهبري» (كند مي جمع اخالص و بندگي و عبادت روح با را مديريت مزاياي و شرايط همة كلمه، پاسـداران سپاه در فقيه ولي نمايندگي اسالمي تحقيقات پژوهشكدة تدوين ،كوثر نسل از فرزانه دوم نظر به نخست نظر از مصباح آقاي جناب چگونه اينكه) 87ص ،1378 بهار اسالمي، انقالب !بگذريم. دارد ديگر داستاني است، رسيده

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 144

 

هبـر منتخـب اعطـا نماينـد، و برآمدند مقام مرجعيت و افتاء را نيز بـه ر قضائيه بود بـيش از همـه ةمحمد] يزدي كه رئيس قوينه آقاي [زم دراين

اين موضوع را تعقيب كرد و در بالد مختلف كشور مرجعيت ايشـان را كرد و بر تقليد از ايشان اصرار داشت. عنوان مي

] آقـاي حـاج 1371خـوئي [مـرداد اهللاپس از رحلت مرحوم آيـت ه ايشـان خويش در زينبي ةنمازجمع ةسيداحمد فهري در سوريه در خطب

اجع ن براي مرجعيت شيعه معرفي كرد و همه مراي] را متعي[آقاي خامنهشـان بـه زبـان عربـي بـه اي ةنمازجمع ةموجود را ناديده گرفت، و خطب

بـا اصـل اجتهـاد ايشـان در ا دررابطـه هاي جمعي از علمـ نوشته ةضميمچـاپ و تكثيـر شـد؛ و ” وحـدة المرجعيـإل والقيـادة “عنوان اي به جزوه

مسئولين وزارت خارجه ايران در هنـد و پاكسـتان ايشـان را در عـرض عنـوان مرجـع معرفـي كردنـد و اهللا اراكـي بـه اهللا گلپايگاني و آيتآيتزمينه به زبان اردو با عكـس آقايـان و تبليغـات زيـاد بـه اي دراين جزوه

چاپ رساندند و بين علماي آن بالد توزيع كردند، كه هر دو جزوه نـزد نب موجود است.اينجا

كه پيـدا بـود بـه مقـام رابطه يكي از مسئولين وزارت خارجه درايناصرار مسـئولين وزارت “باشد نزد من آمد و گفت: مند مي هرهبري عالق

العمـل اي] در آن بـالد عكـس خارجه بر مرجعيت ايشان [آقـاي خامنـه خوبي نداشت و علما پذيرا نبودند و رهبري ايشـان را نيـز زيـر سـئوال

اي به ايشان نوشتم كه ايـن امـر بـه ضـرر اساس من نامه برد، و براين ميشماست، و با اينكه نامه من خيلي دوستانه بود از طرف مسئولين مـورد

يك از مسئولين حتي وزرا حـق فتند هيچعتاب قرار گرفتم، و درنتيجه گ بعضـي از حواشـي ايشـان قبالاينكه ندارند به ايشان نامه بنويسند مگر

 145 ابتذال مرجعيت شيعه

1”.نامه را ببينند و كنترل كنند

) از شـاگردان 1301ــ 85اهللا سـيداحمد فهـري زنجـاني ( مرحوم آيـت بررسي:ن بـه اي در سـوريه و لبنـا ايشان و سپس جناب آقاي خامنه ةاهللا خميني و نمايند آيت

زينبيه در دمشق بوده است. از ميان روحانيون ةعلمي ةحوزگذار بنيان سال و 29مدت توان نخستين مدافع مرجعيت مقام رهبري دانست. ساكن خارج از كشور وي را مي

اهللا در بيروت اهللا فضل باب دوم. مخالفت آيت

گيرد: مطلب مورد بررسي انتقادي قرار ميدر اين باب چهار

اهللا ـ جايگاه فقهي و مواضع سياسي فضل

اهللا خميني شيعه در لبنان پس از وفات آيتـ مرجعيت

اهللا در فقه استداللي و فتوايي ـ آثار فضل

اهللا عليه فضلبارك تعصب مذهبي و قدرت سياسي برـ پيوند نام

اهللا مطلب اول. جايگاه فقهي و مواضع سياسي فضل

) متولـد نجـف، سـاكن 1314 - 89اهللا ( حسـين فضـل محمداهللا سيد مرحوم آيت اهللا خـويي در االختيـار مرحـوم آيـت ) تا آخر عمر، وكيل تـام 1966( 1345بيروت از

تـرين فقيـه در بيروت، شاخص» المعهد الشرعي االسالمي« ةعلمي ةلبنان، مؤسس حوزشيعه در لبنان معاصر و از نمادهاي خط اول مقاومت در مقابل غاصـبان صهيونيسـت

ربيت نسل جديـدي از شـيعيان اهللا ت بوده است. حاصل چهل و پنج سال فعاليت فضلتـرين رجـال مـذهبي، اهللا مهـم آموختگـان مكتـب فضـل بصير در بيروت است. درس

                                                             .768 ـ 769ص 1ج ،منتظري اهللا آيت خاطرات .1

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 146

 

تدريس خـارج ةقرن اخير هستند. وي چند دهه سابقاجتماعي و سياسي لبنان در نيم فقه و اصول داشت.

عنـوان اهللا بـه در نجف، فضل 1371خويي در مرداد اهللا بعد از وفات استادش آيتـ يكي از نامزدهاي خوش ويـژه در لبنـان و هفكر مرجعيت شـيعه در جهـان عـرب و ب

هاي سنتي نجف و قم) مطرح بود. ن (و نه در حوزهسوريه در ميان نسل جوان متدي

غالـب وي عالوه بر تسلط بر ميراث سنتي فقهي اصولي سه ويژگي داشت كه در ةفقهـي، رأي تـاز ةفتواي تـاز شد. اول شجاعت ابراز مراجع معاصر وي مشاهده نمي

اعتقادي و برداشت جديد تاريخي، دوم آشنائي با جهان معاصر، و سـوم برخـورداري راجـع اهللا در م فضـل از عدم تعصب مذهبي، مداراي ديني و اهل گفتگو بودن. تحقيقا

ور فتـاواي متناسـب بـا زمـان و در صـد هـا آن تـرين جوان معاصر از جمله نوانديشميـان هاي سياسي اجتمـاعي اقتصـادي جهـان معاصـر و در ه پيچيدگيآشناترينشان ب

مباحث اعتقـادي شـيعي ةدر زمينها آن ترين دگرانديش ةشناسان معاصر در زمر اسالم بوده است.

اهللا در دفاع جانانه از حقـوق مـردم مظلـوم فلسـطين مواضع سياسي روشن فضلـ اشغالي و مخالفـت بـا سياسـت در خاورميانـه وي را بـه ريكـا آم ةهـاي تجاوزطلبان

رب تبـديل كـرده بـود. ترين مرجع رهايي و مقاومت در لبنان بلكه جهـان عـ شاخص اند. شدگان او بوده اهللا لبنان شاگردان و تربيت حزب ةرهبران و بدن

اهللا خميني زعامت سياسي ايشان را بـر جهـان تشـيع اهللا در زمان حيات آيت فضلاهللا منتظري داشت. اما نسبت به جنـاب با مرحوم آيتپذيرفته بود. وي روابطي حسنه

عنوان رهبر جمهوري اسالمي ايران بـه رسـميت اي او اگر چه ايشان را بهآقاي خامنهامر مسلمين جهان يا رهبـر شـيعيان دنيـا را در قـدر قامـت آقـاي شناخت، اما ولي مي

 147 ابتذال مرجعيت شيعه

اي را نپـذيرفت. هتر او هرگز مرجعيـت آقـاي خامنـ دانست. از همه مهم اي نميخامنه اي بوده است.ترين منتقد غيرايراني مرجعيت آقاي خامنه اهللا مهم فضل

اهللا خمينيمطلب دوم. مرجعيت شيعه در لبنان پس از وفات آيت

در سـال اي تفصيلي با مني سكريإل (منتشر شده هاهللا درضمن مصاحب اهللا فضلآيت اهللا خميني و مرجعيت شيعي در لبنان پس از وفات آيت ة) به نكات مهمي دربار1386اهللا لبنـان هاي نيروهاي جمهوري اسالمي ايران در امر مرجعيت، مواضع حزب دخالت

رهبر ايران با مرجعيت ةمواجه ةواي و نحدرباره مرجعيت، ديدگاه جناب آقاي خامنه ار زير است.قر هاي اين مصاحبه به برخي سرخط ةكند. ترجمخود را بيان مي

دهد: گونه توضيح مي مرجعيت اين ةاهللا را مسئل افتراق خود با حزب ةاهللا نقط فضلكسـاني شان به ايران معطوف بـود. در ايـران اهللا توجه برادران حزب

خواستند، حتي اگر آن شـخص دررأس بودند كه شخص مستقل را نميخطـري بـراي در مرجعيـت مـن هـا آن باشـد، هـا آن عيت و مؤيدجمر

يافتنـد ... طبيعـي بـود كـه ع ساخته بودند مـي جغيرمرجعي كه او را مرقبال مرجعيت [مـن] موضـع سـلبي گرفتنـد. و ايـن اهللا در برادران حزب

1»سازگار با برخي خطوط در ايران بود.سو مي با من زماني آغاز شد كه ازيكبرخورد سلبي جمهوري اسال«بعضـي خطـوط در ديگـر د، و ازسـوي من در ميان مراجع مسجل شنام

ديدند. به همين دليل اي ميايران مرجعيت مرا مانع مرجعيت آقاي خامنهريزي كردنـد، بـراي موقعيت من از به چشم آمدن برنامهكردن براي دور

                                                             السيدمحمدحسـين ؛...قـال هكـذا ،... هكذا تحدث هكذا شخصيات، و مواقف و سنوات عن. 1

المركز اصدار بيروت ،2012 الثانيإل، الطبعإل ؛2007 بيروت، دارالنهار، سكريه، مني حاورته اهللا، فضل .159 ص الثقافي، االسالمي

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 148

 

هـاي سـلبي را در پـيش [رسيدن به ايـن مقصـود] بسـياري از اسـلوب و افكار مـن بـر ضـدم گرفتند، از تشجيع كساني كه به دليل برخي آراء

اهللا بـراي موضع گرفته بودند، يـا بـرانگيختن رهبـران و اعضـاي حـزب ليـه مـن هـر كسـي كـه ع هـا آن مواجهه با من با تمام طـرق و وسـائل،

كه من مستقل بودم و اينبر كردند، عالوه موضعي سلبي داشت تشويق ميييـد أانقـالب اسـالمي در ايـران را ت هكـردم، عليـرغم اينكـ تبعيت نمـي

كردم، اما تابع محض آن نبودم، براي خودم افكاري خاص داشتم، كه ميبا بعضي خطوط انقالب اسالمي [ايران] تالقي داشـت و ها آن برخي از

1»با بعضي ديگر نه.اي ويژه از ديدگاه آقـاي خامنـه هطبيعي است كه ايران اآلن و ب جدا«ايـران اينكـه اعتبار شد، بهاند كه مرجعيت در ايران باگونه صالح بد اين

واليت فقيه متمركز است، و [از ديد آنان] مرجـع بايـد مـدافع ةبر نظريشود كه مرجع در همان واليت فقيه باشد، و چنين امري وقتي محقق مي

قم محصور باشد، چه ولي فقيـه چـه از مـدافعين ةايراني در حوز ةدائراست. امـا [حكومـت] مقامباشد. اين [تبيين] مسئله در اين واليت فقيه

دانـد كـه مرجعيـت در قـم باشـد، حال] كه ضـروري مـي ايران [درعينكنـد، ايـن را وقتـي آقـاي ييد مـي أمرجعيت نجف را بر مبناي سياسي ت

ييد كردند متوجه شديم، چرا كـه بـه ايشـان بـراي تـوازن أسيستاني را ت 2ويژه وضعيت شيعيان در آنجا احتياج داشتند. هاوضاع عراق ب

بررسي:

ييـد جمهـوري اسـالمي دوران آقـاي أشـرط الزم بـراي مرجعيـت مـورد ت الف.                                                            

 .162ص . پيشين،1 .163ص . پيشين،2

 149 ابتذال مرجعيت شيعه

تر تابع و از همه مهم مدافع واليت فقيه بودن، ثالثا مقيم ايران بودن، ثانيا اي اوال خامنهتي اگر اعلم مراجـع محض بودن و مستقل نبودن مرجع است. ايشان مرجع مستقل ح

مستقل هم راضي نيسـت، تـابع محـض ي به مرجع مؤيد تابد. وي حت هم باشد برنمي خواهد. مي

ةهـاي ديكتـه شـد مرجعيـت تـابع محـض سياسـت ةاهللا لبنان در مسئل حزب ب.اهللا مخالفـت كـرده جمهوري اسالمي بوده است، و بر مبنـاي آن بـا مرجعيـت فضـل

عنوان ابزار حكومت ايران در تخريب و تضعيف موقعيت وي كوشيدند. به

اهللا را خطـري بـراي مرجعيـت آقـاي جمهوري اسالمي ايران مرجعيت فضـل ج. ي بـراي از اهللا جمهـوري اسـالم شدن مرجعيت فضلل اي ارزيابي كرد. با مسجخامنه

ـ حذفي بر سه رويكرد متكـي تخريبي ةريزي كرد. اين برنام چشم انداختن وي برنامهكـن؛ ب. تشـجيع اختصاصـي اهللا به هر طريـق مم بود: الف. تشويق هر مخالف فضل

اهللا عليه وي. حزب ةاهللا؛ ج. برانگيختن رهبران و بدن مخالفان آراء و افكار فضل

اهللا در فقه استدإللي و فتوايي مطلب سوم. آثار فضل

ها جلد تـأليف در شـعب مختلـف اهللا عالمي كثيرالتأليف است. عالوه بر ده فضل اي پربـار دارد. تحقيقـات فقهـي او و كارنامـه علوم اسالمي او در فقه اسـتداللي نيـز

كنون منتشر شده است به تا 1374دروس خارج فقه وي كه از تقريرات شاگردانش ازكتاب الجهاد، كتاب النكـاح، جمله است شود ، ازآنبيش از بيست و پنج جلد بالغ مي

فـرائض، فقـه كتاب االطعمإل و االشربإل، كتاب الوصيإل، فقه االجارة، فقه المواريـث و ال القضاء، فقه الشركإل، فقه الحج، فقه الطالق، اليمين و العهـد و النـذر، صـلوة الجمعـإل،

.البلوغ، قاعدة الضرر و الضرار

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 150

 

)، 1374(دليـل المناسـك در فقه فتوايي او حداقل پنج كتاب منتشر كـرده اسـت: تـرين ) مهـم 1377( فقه الشـريعإل )، 1376( الفتاوي الواضحإل)، 1375( المسائل الفقهيإل

)1382( احكام الشريعإلخره كتاب فتوايي او در سه جلد، و باأل

اهللا در مباحث اعتقـادي سـه عالوه بر آثار متعددي در مباحث قرآني، از آثار فضلبـراي آيـا بهشـت منحصـرا «و » واليت تكويني«، »مراجعات في عصمإل االنبياء«كتاب

» مسلمين است؟

تحريـر ةدي به رشتداهللا آثار متع تشريح معارف اهل بيت فضلقابل ذكر است. در فـي «، »الزهراء قدوة«، »علي ميزان الحق«، »نظريإل اسالميإل حول الغدير«درآورده است:

سـجاديه ةرم االخالق و صحيفشرح دعاي كميل، افتتاح، مكا، و »(ع)البيت رحاب اهل جمله است. ازآن

مذهبي و قدرت سياسيمطلب چهارم. پيوند نامبارك تعصب

اي تشـخيص داده شـد، اهللا مانع مرجعيت آقـاي خامنـه زماني كه مرجعيت فضل (س) و واليـت تكـويني زهـرا ةاهللا در بـازخواني قضـاياي فاطمـ افكار متفاوت فضل

ـ هائم خـوبي بـراي شـوراندن مراجـع سـنتي عليـه وي و تخريـب و تـرور ة(ع) بهاندست هـم هب و تعصبات مذهبي دست . قدرت سياسيشخصيت وي تشخيص داده شد

ع وي زير سوال رفت! اهللا و تشي دادند و اجتهاد فضل

مـرزي سـپاه دستي بـا سـپاه قـدس (يگـان بـرون جرياني مشكوك و متهم به هميكدسـتي از علمـاي قـم و نجـف از يهـا پاسداران انقالب اسالمي ايران) در پرسش

يافتـه از رمضـان سـازمان يهـا شپرسند. اين پرس اهللا مي صحت باورهاي شيعي فضل شود.) آغاز مي1369(اسفند 1411

 151 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا بهجـت در آبـان و مرحوم آيـت 1372اضل لنكراني در بهمن فاهللا مرحوم آيت دهند. ها پاسخ ميبه اين پرسش 1375

ت ارديبهشـ 16( 1417 إلحجذي 27اهللا ميرزا جواد تبريزي در اما حكم مرحوم آيت بخشد: ديگري مي ) به مسئله ابعاد1376

اهللا] حسـين فضـل محمدام كه فـرد مـذكور [سيد متذكر شده مكررا« هـايش كننده است، ترويج وي و آثارش و خواندن كتـاب گمراه و گمراه

قليد از وي جـايز جايز نيست. به دليل گمراهي و عدم ثبوت اجتهادش تنين مؤمذهب و آگاه كـردن مـ ةمني دفاع از عقايد حقؤنيست، و بر هر م

نمـا ثير گمراهان روحـاني أت گونه اقوال واجب است تا تحت قائل به اين »(ملتبسين به لباس اهل دين) قرار نگيرند.

اجتهـاد آقـاي ةاي دربـار اهللا تبريزي البته تا عمر داشـت كلمـه مرحوم استاد آيت هاي حكومت در حوزه و مرجعيت بر زبان نياورد. اي و دخالتخامنه

ييد قرار داد. أاهللا را مورد ت ضاللت فضل 1376خراساني نيز در مهر اهللا وحيدآيتاهللا) اي نيز در فرض سـوال (اشـكال در مرجعيـت و اجتهـاد فضـل جناب آقاي خامنه

1اهللا را صحيح دانست! عدول از تقليد فضل

اهللا را تفسيق نكرد، بلكـه در آن اهللا منتظري برخالف اكثر مراجع نه تنها فضلآيتسنگين از دانش و خدمات وي تجليل كـرد. ايشـان در پاسـخ يكـي از همـان فضاي

                                                             اهللا فضـل اهللا آيـت مرحـوم عليـه اينترنـت در »نـت ضالل« نام به وبسايتي مشكوك جريان همان. 1

سـندة نوي عاملي مرتضي جعفر. است شيعه مراجع و فقها بسياري نارواداري سند كه كرده تأسيس الزهـراء مأسـاة « نـام بـه نوشـته اهللا فضل آراء نقد در كتاب جلد دو اسالمي جمهوري به نزديك اهللا آيـت : اسـت خوانـدني زيـر كتاب اهللا فضل با دشمنيدربارة ). 1376 ،1997 »ردود و شبهات

و ردود و اشـكاإلت فيـه، قيل ما موافقه، حياته، تغيب، لن شمس اهللا فضل السيدمحمدحسين .2010 جعفر، خليل مهدي و خضر صبحي مصطفي ،السياسيين و الدينيين خصومه

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 152

 

اهللا پرسيده بود نوشت: مشكوك كه از مرجعيت و آراء فضل يهاپرسشاهللا در بيروت عالمي مجتهـد اسـت كـه بـه اهللا فضلحضرت آيت«

22شـود . هايش بهره برده مـي كند و از دانش و كتاباسالم خدمت مي ». 1384فروردين

اهللا بر پيوند نامبارك تعصب مذهبي و قدرت سياسي اهللا منتظري از فضلدفاع آيتاهللا منتظـري بابـت آن از آيـت سنگين آمد، در پاسخ داده شده تشكيك كردند و رسما

اهللا منتظري نيز شجاعانه در پاسخ گروه فشار نوشت:توضيح خواستند! آيتو من آنرا بـا اطـالع و آنچه به مهر من ممهور است، از من است،«

». 1384فروردين 31ام. اعتقادم نوشته

اهللا سوال شد. ايشان بار ديگـر از اهللا منتظري درباره فضلمدتي بعد دوباره از آيت مايت كردند:وي ح

دي در دعـ علمـاء اسـالم و داراي تأليفـات مت اهللا] از له [فضل معظم«مسلمان چه برسد به علمـاء باشد و اهانت به هيچ اي مختلف ميه رشته

1».1386بهمن 30و دانشمندان جايز نيست.

اهللا و جمهوري اسـالمي در ايـن اواخـر تـا حـدودي اهللا با حزب البته روابط فضلاي را تا آخـر عمـر پـذيرفت، نـه آن اهللا مرجعيت آقاي خامنه بهبود يافت، اما نه فضل

اهللا تكفيـر و تفسـيق فضـل جريان مشكوك تعصب مذهبي و قدرت سياسي دست از ي عليه وي هرگز به ايران سفر نكرد.بسازي مذه اهللا بعد از اين جريان كشيد. فضل

                                                             بيـت از. نشـد يافـت دينـي هاي پرسش به پاسخ يا ها ديدگاه هاي كتاب در فتاوي اين متأسفانه. 1

را) ايشان مهر و امضا و خط با( ارزش با فتاواي اين از اي نسخه كه منتظري اهللا آيت استاد مرحوم .سپاسگزارم صميمانه گذاشتند نويسنده اختيار در

 153 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا موسوي اردبيلي آيت ةنماز جمع ةباب سوم. آخرين خطب

اهللا خميني قضائيه در زمان آيت ةاهللا سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي رئيس قوآيتاي شوراي نگهبان را در زمان رهبـري جنـاب آقـاي خامنـه بود، ايشان پيشنهاد دبيري

قم اكتفا كرد. از ايشان چندين جلـد كتـاب در ةنپذيرفت و به تدريس در حوزه علميفقـه جلـد)، 4( فقه الحدود و التعزيراتجلد)، 2( فقه القضاءفقه استداللي با عناوين

حاشـيإل ئي بـا عنـاوين وافتـ در فقـه يهـاي و كتـاب فقه المضاربإل، و الشركإل و التأمين) منتشـر شـده اسـت. ايشـان پـس از 1380( عمليـه ةرسـال جلـد) و 2(العروةالوثقي

عنوان اعلم معرفـي اهللا منتظري را بهپاسخ طالب آيت يگاني دراهللا گلپادرگذشت آيت كرد. مي

مطلب اول

اش در تهـران بـه حكـم نمـاز جمعـه ةهللا موسوي اردبيلي كه نخستين خطبـ اآيتايراد شده بود، پس از درگذشت 1359ين فرورد 24اهللا خميني در تاريخ مرحوم آيت) در تـاريخ 1372آذر 18اهللا سيد محمدرضا موسوي گلپايگـاني ( قم آيتة زعيم حوز

ةدر نمـاز جمعـ » ن مرجعيـت در شـيعه ييتع ةشيو«مهمي با عنوان ةخطب 1372دي 3وي بـود. ةنماز جمعـ ةحقيقت آخرين خطبتهران ايراد كرد. اين نود و چهارمين و در

بعد از آن ايشان محترمانه از امامت جمعه كنار گذاشته شد.

تعيين مراجع نجف و قـم از زمـان ةاول به نحو ةاهللا موسوي اردبيلي در خطبآيتاهللا شيخ عبدالكريم حائري يزدي به بعد كه خود از بدو اهللا آقا ضياء عراقي و آيتآيت

شاهد آن بوده است پرداخت: 1322ورود به حوزه قم در سال امام رحلت فرمودند مرجعيت مطلق در حـوزه هنگامي كه حضرت«

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 154

 

قم به حضرت ةاهللا خويي و در حوزه علميعلميه نجف به حضرت آيتاهللا خويي نيز حدود دو سال اهللا گلپايگاني سپرده شد. حضرت آيتآيت

و نيم پيش به جوار رحمت الهي شتافتند و در نتيجـه مرجعيـت مطلـق اهللا گلپايگاني منحصر شد. در اين حدود دو تا سه سال در حضرت آيت

پايـان روزها ايشان نيز به جـوار رحمـت خداونـد رفتنـد. رحمـت بـي گلپايگـاني مـردم اهللا خداوند بر ايشان باد. پس از وفات حضـرت آيـت

پرسـند كـه چـه كسـي را بايـد بـه اند و مي درباره مرجعيت نگران شدهاهللا سيدابوالحســن مرجعيــت برگــزينيم؟ هنگــام فــوت حضــرت آيــت

اصفهاني به ايشان عرض كردند: شما مرجع بعد از خود را تعيـين كنيـد قليد كنيم. ايشان در جـواب تا ما تكليف خود را بدانيم كه از چه كسي ت

]. 124شريفه را نوشتند: اهللا اعلـم حيـث يجعـل رسـالته [انعـام ةين آياالغطـاء و قبـل از مرحـوم كاشـف ةروش تعيين مرجعيت شـيعه از دور

»طور بوده است.ايشان همين

كرده و هر ي پيامبر بعد از خود را معرفي ميايشان ضمن اشاره به اينكه هر پيامبر گونه ادامه داد: كرده اين امي امام بعد از خود را تعيين ميام

ترين فرد ر مرجع بهترين و شايستهاما در مورد مرجعيت هرچند ه« و منبع براي تعيين مرجع بعد از خود است، با اين حـال هرگـز مرسـوم نشده است كه يك مرجع، مرجع بعد از خود را تعيين نمايـد. حضـرت

ع شـيعيان بـراي عنوان مرجـ پايگاني از دنيا رفت و كسي را بهاهللا گلآيتالعظمـي خـويي نيـز كسـي را اهللابعد از خود تعيين نكرد. حضرت آيت

نيــز )ســره قــدس(بــراي بعــد از خــود تعيــين نكردنــد. حضــرت امــام مردم را از جهات مختلـف تعيـين مفصلي نوشت كه تكليف ةنام وصيت

كرد، اما با وجود اين، حتي يك كلمه درباره مرجعيت ننوشـت و بـر مي

 155 ابتذال مرجعيت شيعه

جاري نكرد. اگر كسي بگويد كه مراجع پيشين كه مرجع تقليد بعدزبان كردند، به خاطر شرائط خاص زمان خودشان بـود، از خود را تعيين نمي

انتصـاب مشـخص شـود، ايـن ةولي در زمان ما مرجعيت بايد به وسيلحرف نادرست است، زيرا حضرت امام خميني هم كه افتخـار همـه مـا

عنوان مرجع بعد از ان هستيم، هيچ كسي را بهو خط ايشاين است كه پير باره صحبت نكرد. اينحتي يك كلمه هم در خود تعيين نكرد و

هـا آن تنها چيزي كه در ميان مراجع وجود داشته اين بوده كه گاه ازفتواي چه كسي عمـل كنـيم؟ هاي شما به اند كه ما در احتياطپرسيدهمي

وارد به فتواي فالن آقا مراجعـه كنيـد. گونه م اند در اينفرموده ايشان مييعني بعد از من ايشان واجد شرائط مرجعيت است. اما چنـين مـواردي

تـاريخ شـروع مرجعيـت شـيعه ... افتاده اسـت. [از] بسيار كم اتفاق ميكردند. هنـوز هـم ايـن ، مراجع بعد از خود را تعيين نميگاه مراجع هيچدرسـت و ةخداونـد ايـن شـيو يسته پابرجـا اسـت. پسنديده و شا ةشيو

انتخـاب مرجـع چـه امتيـازي ةاين شيوشايسته را از دست ما نگيرد... . تــرين و تــرين، صــحيح دارد كــه شــيعه آن را برگزيــده اســت؟ ... ســالم

ترين نوع انتخاب مرجـع مـذهبي، همـين روشـي اسـت كـه در عيب بينون همـواره كود دارد. ايـن روش انتخـاب مرجـع تـا مذهب شيعه وجـ

مثبت به بار آورده است ... تنهـا چيـزي كـه ةرست عمل كرده و نتيجدآن دخالـت كننـد مرجعيـت بـوده انـد در [استعمارگران] هرگز نتوانسته

1»است.

                                                             .832ـ833، صهمپاي انقإلب. 1

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 156

 

مطلب دوم

ةفراواني مواجه شد. ايشان به شـيو اهللا موسوي اردبيلي با استقبالهاي آيت خطبه خاص خود از دو امر مهم انتقاد كـرد. اول رونـد جـاري در تعيـين مرجعيـت و دوم تحميل عقيده و سركوب منتقد. در محور نخست وي با ظرافت انتصاب در مرجعيت

اينكه هاي علميه معرفي كرد. او با اشاره به سوي مرجع سابق را خالف سنت حوزه ازاهللا اند تصريح كرد كه مرحـوم آيـت ردهاجع پس از انقالب نيز چنين نكيك از مر هيچ

ننوشـته زمينه نگفته و خطـي در ايـن مـورد اي دراينخميني نيز بر همين منوال كلمهزمينـه مثـال زد كـه فـردي را مرجع فقيد را دراين» الهي سياسينامه وصيت«است. او

براي بعد از خود تعيين نكرده است.

هاي شفاهي مربوط به اجتهاد مطلق ابلغ من التصريح ايشان ناظر به نقل قول ةكنايجمهوري اسالمي تلقي شد. ايشان گذار بنيان اي از جانبو رهبري جناب آقاي خامنه

يابي به منصب مرجعيت و كه از نزديك ناظر به فعاليت شديد مقام رهبري براي دستنيز ايشان نارضـايتي عالم كرد. در محور دوم د را امقدور مخالفت خودرحد افتاء بود

ــداراي حكومــت د ــان و عــدم م ــدان شــديد خــود را از عــدم آزادي بي ــال منتق ر قب 1جو ابراز كرد. مسالمت

                                                             اهميـت در مقـدماتي ذكر با 1372 دي 3 مورخ نمازجمعة دومخطبة در اردبيلي موسوي اهللا آيت .1

قـرآن، اسـالم، امـين باشـيم؟ چيـزي چـه امـين . باشيم امين بايد هم ما: «داشت اظهار امانتداري بـه دشـمن هـم . بينـد مـي آسيب سو دو از امانتداري باشيم.... مسلمانان و مملكت امت، انقالب،

از كـه اي صـدمه دربـارة خـواهم مي امروز من... دوست هم زند، مي آسيب ها امانت و امانتداري نـه مـا كـه ترسم مي آن از من. كنم صحبت برايتان شود مي وارد الهي هاي امانت بر دوستان سوي

قـرآن و اسـالم و انقـالب بـه خيرخـواه عنوان به بلكه بدخواه يك و ضدانقالب، دشمن، عنوان به خـودش حتـي اوقات گاهي زند، مي صدمه الهي هاي امانت به دوست كه هنگامي. ...بزنيم صدمه

 157 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا منتظري باب چهارم. پيغام كتبي آيت

اي بـا والمسلمين خامنـه سالماال تنها كسي كه جرأت كرد به حجت 1373در سال اهللا منتظـري مرجعيت نيستيد مرحوم آيت ةو مرتبدرحد يادآور شود كه شما شفافيت

                                                                                                                                                    الهـي هـاي امانـت بـه كـرده، اشـتباه كه فهمد مي بعدها گاهي است، زده صدمه كه فهمد نمي هم

. شود مي پشيمان و زده آسيب بايـد ] 1304 متولد[ سن كهولت دليل به من... كنم بيان را تلخي مطلب يك خواهم مي اينجا در من

چيـزي مـن عمـر از نيسـت معلوم زيرا بزنم، باشد ناخوشايند اي عده براي هرچند را هايم حرف انقـالب مـا ! مـن عزيـزان . آورم دست به ها حرف اين بيان براي فرصتي دوباره و باشد مانده باقي

برخي در ما كه معتقدم من اما. است داشته فراواني مثبت پيامدهاي و ها بركت انقالب اين. كرديم موجـب كـه مـا اشـتباهات از يكـي . زنـيم مي آسيب انقالب به و كنيم مي عمل بد ندانسته موارد گـر سـتايش كـس هـر كنـيم مي گمان كه است اين شود، مي انقالب ديدن آسيب و دارشدن خدشه گراني ستايش بسيارند نيست، چنين واهللا. است دشمن باشد، منتقد كس هر و است دوست باشد،

افـرادي بسـيارند و كنـد مي تكذيب را شان سخنان شان، قلب و ندارند اعتقاد گويند مي آنچه به كه بـاالي بگويـد كـس هـر كـه نيست درست اين. كنند مي انتقاد و زنند مي داد دلسوزي روي از كه

و هسـتي فقيـه واليـت ضد تو هستي، انقالب ضد تو كه شود گفته او به ابروست، انقالب چشم برخوردهاگونه اين .نكنيم برخورد منتقدين باگونه اين !نداري قبول را امام و ايران و انقالب اصال

بيـان را آن دارنـد انتقادي حرفي انقالب دوستان اگر بگذاريد. است انقالب به خيانت و نادرست بـا بلكـه برنـد، نمـي كه را گو غلط زبان اما باشد، غلط كه بگويد را مطلبي يك است ممكن. كنند . ...شود اشتباهش متوجه تا كنند مي صحبت او با استدالل با و آرام زبان

مـا چـه هر كه باشيم نداشته انتظار ديگران از. نرنجانيم را دوستانمان. بيائيم خودمان به مقداري بايد خداونـد . نيسـت ممكـن چيـزي چنـين . باشـند مـا پيـرو كـامال و كنند تكرار را همان گوئيم مي قيافـة خود خداوند] 14 نوح بيافريد، مختلف هاي گونه به را شما[ اطوارا خلقكم قد و: فرمايد مي كنـد، مـي تفـاوت يكـديگر بـا هايمان قيافه كه همچنان. است آفريده يكديگر مخالف را تو و من

باشـيم؟ ديگـران بـه خود عقيدة تحميل دنبال به چرا پس. دارد تفاوت يكديگر با هم فكرهايمان ممكن... است آميز موفقيت عملي نه است انقالب صالح به نه ديگران به خود عقيدة تحميل واهللا و غيرمسـتقيم طور به دارم قصد من كه كنند خيال و كنند سوءبرداشت من سخنان از افرادي است. دهـيم تشـخيص دشمن از را دوست بايد ما كه است اين من حرف اما. بزنم هايي حرف پرده در همپـاي .» (نيسـت دشـمني يـا دوسـتي بر دليل كردن انتقاد. نكنيم استفاده غلط معيارهاي از بايد

 )737 ـ 738 ص ،انقإلب

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 158

 

بود:

اي را هنگامي بود كه من ديدم آقايان دارند مرجعيـت آقـاي خامنـه «كنند و به يك شـكلي بـا حيثيـت مرجعيـت و مراجـع بـازي مطرح مي

تمام مراجـع “كنند، آقاي هاشمي رفسنجاني در سخنراني خود گفتند: مياي در عـداد دانستند كه آقاي خامنه و چون مي” مطيع رهبري باشندبايد

عنـوان تفاده از قدرت سياسي ايشان را بهخواستند با اس مراجع نيست ميهـايي كـه از فرد معرفـي كننـد، و ديـدم تعريـف مرجع اعال و منحصربه

شان است و خالصـه قانه و خالف عقيدههاي متمل كنند تعريف ايشان ميسياسي دارد و دارنـد ديـن و مرجعيـت شـيعه و حـوزه را فـداي ةجنب

كنند و سپاه و اطالعات روي اين موضـوع اصـرار سياست خودشان ميكننـد كـه فقـط ايشـان را غين را در مناطق مختلف وادار ميدارند و مبل

عنـوان اتمـام ين اصل من خواستم اين مطلـب را بـه معرفي كنند، روي اس مملكـت هسـتيد حـاكم أرسانم كه شما در راطالع ايشان ب حجت به

هستيد، اما قضيه مرجعيت را بگذاريد قداستش محفوظ باشد.اهللا اراكي در قيد حيات و در بيمارسـتان بودنـد، آن وقت هنوز آيت

تنظــيم كــردم و در مورخــه 21/2/1373مــن يادداشــتي را در مورخــه اي نـه من [قمـي] بـراي آقـاي خام ؤتوسط آقـاي [محمـد] مـ 21/8/73

آبـادي هـم بـا . البته اول بنا بود آقاي [سيدحسن] طاهري خـرم مفرستادبند هفتم اين يادداشت را كه مربـوط “ايشان گفت: ايشان برود ولي بعدا

به مرجعيت است حذف كنيد، چون ايشان در فاز مرجعيت است و اين اصال قسمت مهم پيـام مـن همـين “ من گفتم: ”.كندمطلب را قبول نمي

اي دانـم فايـده چـون مـن مـي “خره ايشان گفتند: باأل “،د هفتم] است[بنمن گفتند چون اين مطلب مطـابق ؤآقاي م اما ”،ندارد مرا معذور بداريد

 159 ابتذال مرجعيت شيعه

برم. باشد من مي عقيده خود من ميزاده معـاون همـراه بـا نـوار سـخنراني آقـاي فـالح من اين پيـام را

مرجعيـت آقـاي [وزارت] اطالعات در بخش روحانيت كـه راجـع بـه ةجع صحبت كرده بود، به همراه نوشـت اي و عليه من و بعضي مراخامنه

اهللا] حسينيان جانشين دادستان دادگاه ويـژه سخنراني آقاي [خسرو/ روحاهللا آقاي مهنـدس لطـف ةكه عليه من صحبت كرده بود، و نامروحانيت

صحبت كرده كه در آنجا با آقاي حسينيان ” سرگذشت قلم“ميثمي به نامبود و حسينيان گفته بود كه ما به دفتر آقاي منتظـري كـه حملـه كـرديم

اي هم با ما موافق بوده است و اگر ايشـان ] آقاي خامنه1371بهمن 23[اي كـه توسـط كرد، و نيز يك نامه ده صفحه مخالف بود ما را توبيخ مي

شـده ايادي اطالعات منتشر شده بود و در آن به جامعه مدرسين حملـه من و آقاي طاهري اسم ؤآقاي مبود كه چرا به هنگام بحث از مرجعيت،

اند كه اين نامه االن پـيش مـن هسـت، مـن يـك نسـخه از مرا هم بردهمن كه به آقـاي ؤيك پاكت گذاشتم و دادم به آقاي ممجموع اينها را در

اي بدهد، محورهاي يادداشتي كه من نوشته بـودم ايـن اسـت كـه خامنه خوانم: ... را براي شما مي متن آنـ مرجعيت شيعه همواره قدرت معنوي مستقلي بوده، بجاست اين 7خـوار هـاي علميـه جيـره ل به دست شما شكسته نشود و حـوزه استقال

اسـت، و هرچنـد ع مضـر حكومت نشوند كه براي آينده اسـالم و تشـي مموقعيـت علمـي مرحـوم امـا ايادي شما تالش كننـد جنابعـالي اثباتـا

هـا بـا معنويـت حـوزه كنيـد، نگذاريـد قداسـت و [خميني] را پيدا نميهـا خلوط شود، به مصلحت اسالم و حـوزه ها م كارهاي ديپلماسي ارگان

اعالم كند: چون ايشان كارشان زياد و جنابعالي است كه دفتر شما رسما

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 160

 

است و وظيفه اداره كشـور را بـه دوش دارنـد از جـواب دادن مسـائل شـود و ميل به بعد جواب مسائل شرعي داده نرند و از حاشرعي معذو

ــما ــرعي رس ــوه ش ــي وج ــي و حت ــي و دين ــات علم ــه را مراجع ه جزئي ها ارجاع دهيد. السابق به حوزه فيكما

“به ايشان گفته شده و ابالغ شده 12/8/1373 در”من گفتند: من همه اينها را براي ايشان شرح دادم بـه اينجـا ؤآقاي مگفتند ايادي من چه كسي “ هر چند ايادي شما تالش كنند...”كه رسيدم

به مرجعيـت شـما زاده كه راجع همين نوار آقاي فالح است؟ گفتم مثالمن گفتند وقتي من مضمون اين پيام را حدود نيم ؤصحبت كرده، آقاي م

دهـم. جـواب مـي ساعت براي ايشان گفتم، ايشان گفتند خوب من بعدااي جواب خره آقاي خامنهمن به من گفتند باألؤاي مبعد از چند وقت آق پيام شما را ندادند؟

گفتم چيزي كه تاكنون به دست ما نرسيده اسـت؛ بلـه يـك جـواب اهللا اراكي، ايشان يك سخنراني ايشان دادند و آن اينكه بعد از فوت آيت

] و به دنبال آن افرادي را سـازماندهي 1373آذر 23آميز كردند [ تحريكده و عليه من شعار دادنـد و بـراي تعطيـل كـردن درس بـه حسـينيه كر

هجوم آوردند و تريبون و وسايل آنجا را شكستند و شاگردان مرا تهديد 1»ام. بيان كرده ] كه تفصيل آن را قبال1373دي 3و 2[ كردند،

و صـريحا اي كتبـا اهللا منتظري نخستين فقيهي بود كه به آقاي خامنهآيت بررسي: :تذكر داد

                                                             رجـب، 13 تـاريخي سـخنراني از بخشـي نيـز و) (757 ـ 62ص 1ج منتظري اهللا آيت خاطرات. 1

 .)1594 ص 2ج ،پيشين

 161 ابتذال مرجعيت شيعه

كشور اعـالم نماييـد: اوال ديگـر بـه سـواالت ةاشتغال تمام وقت ادار ة. به بهان1هـا ارجـاع السـابق بـه حـوزه فيوجوهات شرعيه كما . ثانياشودشرعي پاسخ داده نمي

شود.

خوار حكومت شوند. يرهها ج . نگذاريد به دست شما حوزه2

اهللا موقعيت علمي مرحوم آيت جنابعالي اثباتارغم تالش فراوان ايادي شما . علي3 نخواهيد كرد. اپيد اخميني ر

مدرسين ةاب پنجم. مخالفت برخي اعضاي جامعب

بـا افتـاء و مرجعيـت 1373مدرسـين در سـال ةنفر از اعضاي جامع پنجحداقل حسـن اهللا سيداهللا محمـد مـؤمن قمـي، آيـت اي موافق نبودند. آيتجناب آقاي خامنه

اهللا احمـد مرحـوم آيـت اهللا جـالل طـاهر شـمس، آبـادي، مرحـوم آيـت خرم طاهرياهللا صـانعي عضـو ديگـر از موافقـت آيـت اهللا علي مشكيني. و مرحوم آيت قمي آذريمدرسين در آن زمان نيز دليلي در دست نيسـت. ظـاهرا ايشـان در آن زمـان ةجامع فوق به اين شرح است: ةكرده است. شواهد نكت تر در جلسات جامعه شركت ميكم

من قمـي ؤاهللا منتظري در خاطرات خود چندين بار به مخالفت آقايان مـ آيت اول.كنـد. آقـاي اي اشـاره مـي آبادي با مرجعيت (و نه رهبري) آقاي خامنه و طاهري خرم

اي را بـه ايـن دليـل اهللا منتظري براي آقاي خامنـه رساندن پيام آيت 73من در آبان ؤمن گفتنـد چـون ايـن مطلـب مؤآقاي م«خود وي است: ةكه مطابق عقيدكند قبول مي

بـا آقـاي اينكه آبادي با آقاي طاهري خرم» برم. باشد من مي خود من مي ةمطابق عقيداي در فاز مرجعيـت اسـت و ايـن كرده آقاي خامنه عقيده بوده چون فكر مي من همؤم

من عـذرخواهي ؤبه همراه آقاي م اهللا منتظريكند از بردن پيام آيتمطلب را قبول نمي

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 162

 

آبادي هيچ گواهي كتبي براي مرجعيـت اهللا طاهري خرماطالع من آيتدرحد كند.مي اي هم امضا نكرده است.بلكه اجتهاد آقاي خامنه

مدرسين در امر ةهاي برخي از اعضاي جامع اهللا مهدوي كني به تشكيكآيت دوم.در فصل بعدي خواهـد آمـد. كه چنان آن كنداي اشاره ميمرجعيت جناب آقاي خامنه

كند، البته معتقد اسـت ترديـد ايشـان من قمي را ذكر ميؤاهللا منام آيت ايشان مشخصا ها مرتفع شد. پنجشنبه ةت مباحثبعد از حضور در جلسا

مدرسـين بـه ةازدهم خواهد آمد بعضي اعضاي جامعـ در فصل يكه چنان آن سوم.من و بعضي ديگر مخـالف بـوديم، « 73آذر 11 ةدر جلس كه اند اهللا منتظري گفتهآيت

اهللا منتظري به نام ايشان آيت» ولي كاري از ما ساخته نبود فقط از جلسه خارج شديم.تواننـد باشـند. آبـادي نمـي من قمي و طاهري خرمؤجز آقايان مها آن اشاره نكرده اما

عنـوان يكـي از مراجـع در نتظري بهاهللا مپيشنهاد آيت ةآن اين دو نفر به واسطبر عالوه مدرسين تحت فشار قرار گرفتند. ةجامع ةجلس

اهللا آذري قمي به نام مرحـوم در فصل يازدهم خواهد آمد آيتكه چنان آن چهارم.اي كند كه موافقت تلفني با مرجعيت آقاي خامنـه اهللا جالل طاهر شمس اشاره ميآيت

1ا تكذيب كرده است.ر

اي با مرجعيت آقاي خامنـه يقينا 1373اهللا آذري قمي در سال اما خود آيت پنجم.اي ترين سند كتبي كه از نفي مرجعيت آقاي خامنه قديمي موافق نبوده است، هرچند

گـردد، وي در مصـاحبه بـا برمـي 1374مي در دست است بـه آبـان توسط آذري قبـراي ريرهبـ صراحت صـالحيت به بنياد رسالت با سرگشاده ةسالم و نامة روزنام

                                                             .354ص، فراز و فرود آذري قمي، 10ص ،1376 آبان 5 خاتمي، جمهور رئيس به . نامه1

 163 ابتذال مرجعيت شيعه

كند. يتصدي مرجعيت را نفي م

اي را در اهللا منتظري به آقاي خامنـه حال آقاي آذري قمي پيام خصوصي آيتهر به علني كرد:جمهور اش به رئيس نامه سرگشاده

و همچنـين فقيـه عاليقـدر قـبال (پيـام طور كه حقير مكـررا همان« توسـط يكـي از علمـا 1373آبـان 12له كه در تـاريخ خصوصي معظم

اي] ابالغ شده است.) من قمي] به ايشان [آقاي خامنهؤاهللا محمد م [آيتهـا و انـد بـه مصـلحت اسـالم و حـوزه به مقام معظم رهبـري فرمـوده

است كه ديگر به مسائل شرعي پاسخ ندهيد، و از سـوي دفتـر جنابعاليخود اعالم نمائيد كه به علت مسائل فراوان رهبري فرصت كـافي بـراي

بـه راهـا آن گويي به مسـائل شـرعي نيسـت، و بحث و فحص و پاسخ 1»قم ارجاع دهيد. ةعلمي ةحوز

كند: به هاشمي رفسنجاني اقرار مي 1376مفصل اوايل آذر ةوي در نامهاي اطالعاتي مرا در فشـار قـرار بعد از وفات آقاي گلپايگاني بچه«

كـردم حمل بر صحت مي له را مطرح كنم، البته دادند كه مرجعيت معظمله در اين فشار نقشي ندارند. ولي بعد از وفـات آقـاي كه شخص معظم

رح كـردن ايشـان از مطـ يـا تصـريحا اراكي ايشان به آقاي اميني تلويحامبنا و مأخذ جامعه [مدرسـين فرمودند، تا رأي بي [خودشان] حمايت مي

هـاي بچـه ] صـادر شـد، آن هـم بـا فشـار 1373قـم، آذر يةعلم ةحوزاطالعاتي و داللي آقاي [محمد] يزدي، سپس اعالم قبولي ايشـان بـراي خارج فقط و تعيين معاونتي در اطالعـات بـراي جاانـداختن مرجعيـت

رابطه بـا هايي دراين حبس و چيزهايي از آن قبيل. نامه ايشان در داخل با

                                                             .356. پيشين ص12 ص ،1376 آبان 5 خاتمي، سيدمحمد جمهور رئيس به . نامه1

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 164

 

.»تم كه هرگز حاضر به انصراف نشدندشخص ايشان داشداند كـه مرجعيـت آقـاي دجعفر كريمي خود را اولين كسي مياهللا سي آيت ششم.

اهللا مشـكيني بار به مخالفت مرحوم آيت اي را اعالم كرده است. او براي نخستين خامنه كند: مدرسين اشاره مي ةاي در جلسات جامع قاي خامنهبا مرجعيت آ

اي گفته است كه من اولين كسي دو سه ماه پيش، آقايي در مصاحبه«كـه چنـدين اي را اعالم كردم؛ درصـورتي بودم كه مرجعيت آقاي خامنه

مدرسين صحبت شـده بـود كـه آقايـان واجـد ةجامع ةجلسه، در جلسشرايط تقليد را نام ببرند. در آن جلسات بزرگاني هم بودند، ولي حاضر

اي بياورند. ولي من خيلي اصرار داشـتم كـه نبودند اسمي از آقاي خامنهخـوب، آقـاي «اي را بياوريد. يكي از اين آقايان گفـت: اسم آقاي خامنه

خـدا رحمـت » هللا بعد در فرصت مقتضـي. شاءااي جوان است. إن خامنهكند مرحوم آقاي مشكيني را. ايشان گفته بود ما با آقاياني كه اسمشان را

تـوانيم بـه شناسـيم و مـي ايـم، آنهـا را مـي شر داشـته شرونايم، حآوردهشـر نداشـتيم و شروناي حاجتهادشان شهادت بدهيم، ولي با آقاي خامنه

1»اطالعي نداريم.

بررسي:

يك نخسـتين نفـر اهللا محمد يزدي در اينكه كدامبا آيت اهللا كريمي ظاهرا. آيت1كـدام در ايـن كند. از خدمات هـيچ اند رقابت مي در اعالم مرجعيت مقام رهبري بوده

پوشي كرد.توان چشمزمينه نمي

مدرسين چندين جلسه براي معرفـي مراجـع جايزالتقليـد ةايشان جامع. به نقل 2

                                                             .امام حريم نامة هفته از به نقل 1391دي 26 مورخ جماران خبري و رساني اطالع . پايگاه1

 165 ابتذال مرجعيت شيعه

كـدام حاضـر نبودنـد رده، عليرغم حضور برخي بزرگان در اين جلسات هيچبرگزار كاسم 73آذر 11اي رخ داده كه در اي ببرند. اما اينكه چه معجزه اسمي از آقاي خامنه

اي نكرده است. شود ، وي هيچ اشاره اي اعالم مي آقاي خامنه

مدرسين بـه نقـل اي در جلسات جامعه از مخالفين مرجعيت آقاي خامنه . يكي3گونه از عدم ذكر اسم رهبري عذر آورده: آنكه به نامش اشاره كند اين آقاي كريمي بي

» شاءاهللا بعد در فرصت مقتضي.اي جوان است. إنآقاي خامنه«

اهللا مشكيني بوده اسـت. اي مرحوم آيت . از جمله مخالفين مرجعيت آقاي خامنه4مـا بـا آقايـاني كـه اسمشـان را «كند: را نقل مي گونه استدالل وي اهللا كريمي اين آيتتوانيم بـه اجتهادشـان شـهادت شناسيم و ميايم، آنها را ميشر داشتهنوشرايم، حآورده

معنـاي شـرعي » شر نداشتيم و اطالعـي نـداريم. نشرواي حبدهيم، ولي با آقاي خامنهالزم بـراي افتاسـت. حـد اي در سخن مرحوم مشكيني عدم احراز اجتهاد آقاي خامنـه

تاييـد اي را براي رهبـري كتبـا اجتهاد كاربردي آقاي خامنه 69چرا كه ايشان در سال كرده بود.

هاي نهادهاي امنيتي در امر مرجعيت باب ششم. اعتراض به دخالت

اي اتمـام حجـت طور خصوصي با آقاي خامنـه به 1373اهللا منتظري در سال آيتدارد. را ندارد برحذر مي اي كه صالحيت آن يازيدن به حوزهكند، و او را از دست مي

اهللا دارد. آيـت و تصرف در وجوه شرعيه برحذر مـي وي رهبري را از مرجعيت، افتاءـ كند كهمنتظري براي نخستين بار با صراحت به رهبري اعتراض مي ةاسـتفاده از حرب

به سه . ايشان مشخصاهاي علميه است تقالل حوزهسياسي امنيتي در مرجعيت نفي اسكننـد اشـاره كـرد: سـپاه زير نظر رهبري انجام وظيفه مـي ارگان حكومتي كه مستقيما

 فصل نهم. مخالفت مراجع با مرجعيت رهبري 166

 

روحانيت و وزارت اطالعات. ةداران انقالب اسالمي، دادگاه ويژپاس

ــان (دوران رياســتدر وزارت اطالعــا جمهــوري هاشــمي ت زمــان علــي فالحيوحانيـت زيـر معاونت امور مرجعيت و ر رفسنجاني) معاونتي تشكيل شده بود به نام

هـاي هـاي حكـومتي در حـوزه زاده. اين معاونت ستاد فعاليـت نظر فردي به نام فالحباره مرجعيت دو وظيفه داشـت: ع و روحانيون بود. اين معاونت درعلميه، بيوت مراج

مطـرح كـردن و يكي تخريب و حذف و تضعيف مراجـع مسـتقل و منتقـد، ديگـري نخست حمله و تـرور ةترين دستورالعمل وظيف جعيت مقام رهبري. مهمجاانداختن مر اهللا منتظري بوده است. شخصيت آيت

اي تدارك ديـده ونت وزارت اطالعات برنامه گستردهدوم اين معا ةدر مورد وظيفبـراي صـدور ها آن بود. فاز نخست آن مراجعه به علماي قم و تحت فشار قرار دادن

نامـه از خذ هفت اجـازه أبود، كه محصول آن ايبراي آقاي خامنهگواهي كتبي اجتهاد بود. فشار بر ديگر علمـا و روحـانيون شـاخص 1369واخر خرداد تا اوايل شهريور ا

ادامه داشت.

ة فصل نهمنتيجخـود ةدر مصاحبكه چنان آن اهللا در بيروت حسين فضلاهللا سيد محمدمرحوم آيت

اي باور نداشت، و بـه ت و افتاي جناب آقاي خامنهتصريح كرده است به مقام مرجعي دليل در معرض تخريب شخصيت قرار گرفت. همين

اش آخـرين نمـاز جمعـه هـاي در خطبـه 1372وسـوي اردبيلـي در دي اهللا مآيتسنتي شيعه دانست و تصـريح كـرد ةمرجع توسط مرجع سابق را خالف رويانتصاب

 167 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا خميني كسـي را بـراي جمله آيتانقالب ازدرگذشته پس از يك از مراجع كه هيچ اند. پس از خود تعيين نكرده

من قمي بـه جنـاب آقـاي ؤاهللا محمد متوسط آيت 1373اهللا منتظري در آبان آيت هـايي كـه شـرعا دهد و ايشـان را از دسـت يازيـدن بـه حـوزه پيغام مي كتبا اي خامنه

تصـرف در وجـوه شـرعيه برحـذر ت ورا ندارد يعني افتـاء، مرجعيـ ها آن صالحيت دارد. مي

ي تحت امـر رهبـري هاي علميه توسط نهادهاي امنيت ايشان از نفي استقالل حوزه روحانيت، وزارت اطالعات و سپاه پاسداران انقالب اسالمي شديدا ةيعني دادگاه ويژ كند و براي نخستين بار از تشكيل معاونت روحانيـت و مرجعيـت در يابراز نگراني م

دهـد يزاده خبر مـ حيان با معاونت فردي به نام فالحوزارت اطالعات دوران علي فالكه دو وظيفه برايش تعريف شده است: يكـي تخريـب و حـذف و تضـعيف مراجـع

مطرح كردن و جاانداختن مرجعيت مقام رهبري. مستقل و منتقد، ديگري

ورد اين معاونت وزارت اطالعات بود. حـداقل انامه نخستين دست آن هفت گواهيمن قمـي، طـاهري ؤقـم آقايـان مـ ةعلميـ ةمدرسـين حـوز ةنفر از اعضاي جامع پنجاي مخـالف با مرجعيت آقـاي خامنـه و مشكيني آذري قمي ،آبادي، طاهر شمس خرم اند. بوده

فصل دهم

محصوإلت معاونت امور مرجعيت وزارت اطإلعات

زمان براي طرح مجدد مرجعيت مقـام 1373آذر 8 اهللا اراكي در آيت با درگذشت رهبري مناسب تشخيص داده شد.

باب اول. سفر هيأت سه نفره از مقامات عالي سياسي و نظامي به قم

) سـه نفـر از مقامـات عـالي 1373آذر 8اهللا اراكـي ( آيـت بالفاصله بعد از وفات

خارجـه، سـردار محسـن وزيـر امـور 1اكبر واليتـي آقايان دكتر علي سياسي و نظاميجواد الريجاني فرزند داران انقالب اسالمي و دكتر محمدكل سپاه پاس ةرضائي فرماند

مجلـس ةمعاون اسبق وزير خارجـه و نماينـد اهللا ميرزا هاشم آملي، ارشد مرحوم آيتشرائط ةمجموع«دارند: به ايشان اظهار مي چهارم به ديدار مراجع و علماي قم رفته و

ع بـا اعـالم مرجعيـت مقـام كند كه كشور و تشـي اي و مذهبي اقتضا مي جهاني، منطقه(به نقل »تري قرار گيرد. اي در موقعيت مستحكم اهللا خامنه معظم رهبري حضرت آيت

از دو نفر از اعضاي بيوتي كه آقايان در آن حضور يافته بودند.)

                                                             تـرك و فعـل هـر براي كه داشته مي اظهار مكررا اي خامنه آقاي رهبري از قبل حتي واليتي دكتر. 1

معـروف »اجازه آقا« به گرايان اصول ميان در حتي كه آنجا تا است، گرفته مي اجازه ايشان از فعلي .است

 فصل دهم. محصوالت معاونت امور مرجعيت وزارت اطالعات 170

 

خود عـازم بيـوت مراجـع و ن هماهنگي با دفتر مقام رهبري سرآيا اين هيأت بدوعلما شده است؟ بسيار بعيد است كه باالترين مقام نظامي كشور، وزير امور خارجه و

ي چنـين دفتر بلكه شخص رهبـر هاي مجلس بدون هماهنگي با رئيس مركز پژوهشرتبه در قم بسيار جدي تلقي يهاي اين هيأت عال هرحال توصيه اقدامي كرده باشند. به

شد.

1373آذر 9و 8هاي اجتهاد مورخ باب دوم. گواهي

عيـت و روحانيـت وزارت اطالعـات اهللا اراكـي معاونـت امـور مرج با وفات آيتخواهد تا براي مقام رهبري ها مي ديگر شهرستانشود و از علماي قم و كار مي هب دستسـاكن بـه هـاي اجتهـاد ابتـدا يك از گواهي گواهي اجتهاد مطلق صادر كنند. هيچ فورا

اند، همگي در پاسخ سوال فرد يا افراد ناشناسي هستند كه روحاني طـرف صادر نشده واقف است. سوال به ارتباط وي به مقامات عالي يا امنيتي كامال

ها اضطرار سوال شونده آشكار است. برخي از حد ضـرورت در بسياري از پاسخبازي بيشتر به تصور ارتبـاط ودل اند، برخي نيز با دست يا مصلحت سياسي باالتر نرفته

مرجعيت مقام رهبري با اعتالي اسالم و مسلمين يا به طمع چرب و شيرين دنيا يا از در پاي مصلحت نظام ذبـح موازين ديني را ترس از دست دادن مقام و موقعيت خود

اند. شرعي كرده

كـه در 1373آذر 9و 8هاي اجتهـاد مـورخ در اينجا به ترتيب تاريخ اين گواهيوزارت لبيك به پيام هيأت سه نفره و با پشتيباني معاون امـور مرجعيـت و روحانيـت

خط علمائي كـه گـواهي مرجعيـت و افتـاء كنيم. دست اطالعات صادر شده مرور مي

 171 ابتذال مرجعيت شيعه

العظمـي اهللامرجعيـت حضـرت آيـت «اند در كتاب زير درج شـده اسـت: صادر كرده 1.»العالي) از ديدگاه فقها و بزرگان هاي (مدظل خامنه

:)1309 متولد(جعفر كريمياهللا سيدآيت اول.ايشان در شوراي عـالي ةاهللا خميني در نجف و قم، نمايندعضو دفتر استفاء آيت

ةضات، عضـو مجلـس خبرگـان و عضـو جامعـ اقتصاد، رئيس اسبق دادگاه انتظامي ق قم: ةعلمي ةمدرسين حوز

»اهللا إلت نيابت از وجود مقدس حضـرت بقيـ با توجه به شرايط اهلي) در امـور فقهـي و دينـي و اجتمـاعي و االفد مقدمه لتراب العالمين ارواح(

االمــــر زمــــان غيبــــت صــــاحبســــي امــــت اســــالمي در سياالمعصومين)، اينجانب تقليد فقيه االمإل االسـالميإل، آبائه علي و عليه اهللا (سالم

اي اهللا خامنــهرهبــر معظــم انقــالب اســالمي، حضــرت مســتطاب آيــت 9» (دانـم. ه ميو بالمانع و مجزي و مبري ذم اشكالبركاته) را بي (دامت

.)1373آذر

اي به رهبري نقش داشت، وي مسئول پاسـخ خامنه آقاي كريمي در انتخاب آقاي، عضو شـوراي اسـتفتاء مقـام رهبـري ـ بـه 1368به استفتائات مقام رهبري از مرداد لـه ، مسئول تنظيم استفتائات معظـم 1368ـ از مهر تفصيلي كه در فصل پنجم گذشت

از مقـام رهبـري ةو جلد آن منتشر شده است، عضـو بعثـ در قالب كتاب كه تاكنون د 2آغاز تاكنون بوده است.

سال است الينقطع عضو دفتر استفتاء مراجع (آيات خميني، و اراكي 45ايشان كه

                                                             .1373 قم، علمية حوزة اسالمي تبليغات دفتر تنظيم و . تهيه1 كريمي. اهللا آيت سرگذشت ،قم علمية حوزة مدرسين جامعة رساني اطالع . پايگاه2

 فصل دهم. محصوالت معاونت امور مرجعيت وزارت اطالعات 172

 

هم در اين زمينه گفته است: اي) بوده است اخيراو آقاي خامنه

عنـوان مرجـع تقليـد اراكي ايشان [مقام رهبري] را بـه بعد از آقاي«تشخيص دادم و االن هم بـه ايـن جور معرفي كردم. بيني و بين ربي اين

ديدم همه لوازم مرجعيت در ايشان هست. حاال مرجـع فـرض معتقدم.بفرماييد يكي دو خط و نيم خوانده، يكي يك خط خوانده، ولـي اصـل لوازم مرجعيت موجود است. ما ايشان را معرفي كـرديم و بـا پيشـگامي

ايشان را معرفـي من در اين راه، آقاي خاتم [يزدي] هم موافقت كرد كه فضل و مؤمن هم اين كـار را كردنـد. الحمـدهللا كند و آقايان راستي، بني

مرجعيت ايشان تثبيت شد و بعـد از فـوت آقـاي اراكـي خالئـي بـاقي نماند... . من در ميان همه فضـال و بزرگـان علمـي و اسـاتيد، كسـي را

ان هـم باشـد. اي، بلكه نزديك به ايش تنها شبيه آقاي خامنهبينم كه نه نميان متعال، ايشان را بعد از امام ذخيره كرد و انصافا هم خـوب خداوند من 1»اداره كرد.

س حوزه:) مدر1318ـ 86فضل ( اهللا مرتضي بني. مرحوم آيتدومه) بـيش از هفتـاد سـر ازآنجاكه در روز رحلت مرحوم امام (قدس«

از حوزه علميـه نفر از علماي بزرگ و معروف سرتاسر ايران مخصوصا ةو عادل هستند (خبرگان محتـرم دور مسلم قم كه كثيري از آنان مجتهد

اهللا اول مجلس خبرگان)، رهبر معظـم انقـالب اسـالمي، حضـرت آيـت العالي) را واجد صالحيت براي افتاء در ابواب مختلـف هظلاي (مدخامنهايشان جـائز و اند. لذا تقليد از شخيص داده و به دنيا معرفي نمودهفقه ت

9» (موجب تقويت نظام جمهوري اسالمي و يأس دشمنان اسالم است.                                                            

 .1391 اسفند 30 ،جماران پايگاه با . مصاحبه 1

 173 ابتذال مرجعيت شيعه

)1373آذر

:)1309ـ 80عباس خاتم يزدي (اهللا سيدمرحوم آيت سوم.اهللا كريمـي اهللا خميني و اراكي با متني مشابه آنچه از آيـت عضو دفتر استفتاء آيت

گذشت: ـ تقليد مقام معظم رهبري بدون اشكال، مجزي « ه اسـت و مبـري ذم )1373آذر 9» (شاءاهللا. ان

ةعلمي ةس حوز) مدر1311(متولد محمدابراهيم جناتي شيخ اهللا حاج تآي رم.چها قم:

هـايي كـه بايـد امـروز با در نظر گرفتن مجموع شـرايط و ويژگـي «اهللا تارا باشد؛ مـن فقيـه مجاهـد حضـرت آيـ مرجع در نظام اسالمي د

» دانم. براي تصدي مقام مرجعيت، اصلح مي الوارف) را هظل اي (دامخامنه )1373آذر 9(

:تبريز يةعلم ةمدرسان حوز پنجم.آذر 20و متـوفي 1289آيات مرحوم شيخ عبدالحسين چهرگاني غروي (متولـد

موقـت سـابق تبريـز، و ةجمعـ ) امـام 1307-90اي ( )، مرحوم ميرزا علي قزلجه1373) 1307علي اكبر قريشـي (متولـد )، و سيد1274 -1379مرحوم ميرزا جعفر اشراقي (

عضو مجلس خبرگان جداگانه تقليد از مقـام معظـم رهبـري را بـه صـالح اسـالم و )1373آذر 9اند. ( مسلمين دانسته

خـذ أاهللا چهرگاني غـروي از ايشـان روز قبل از وفات مرحوم آيت 11اين حكم اطالعات تبريز بعد از قم بيشترين فعاليت را در ترويج و جاانداختن ةشده است. ادار

القاعـده مشهد كـه علـي ةداشته است. جالب اينجاست كه حوز مرجعيت مقام رهبري

 فصل دهم. محصوالت معاونت امور مرجعيت وزارت اطالعات 174

 

گر ماجرا بوده است. خود پيشتاز باشد ساكت نظاره ةپرورد بايست در ترويج دست مي

:)1306اهللا حسين راستي كاشاني (متولد آيت ششم.در جـواب «عضو جامعه مدرسين و عضو مجلس خبرگان رهبري:

امـر ولـي شـود وجـوب پيـروي و اطاعـت از سؤال مذكور عـرض مـي اسـالمي ةاي در احكام مربوطه به جامعـ اهللا خامنهمسلمين حضرت آيت

چـه ه نيست و اما در احكام شخصي (اگر(فقه حكومتي) بر كسي پوشيدعلميـه قـم ةشان فرمودنـد در حـوز تگونه كه ايشان در پيام تسلي همان

مجتهديني كه جامع شرايط تقليد باشـند وجـود دارد) ولـي در شـرايط ـ موجود كه تشخيص اعلم ولو احتمـاال متعـذ ر اسـت، تقليـد ر يـا متعس

اند، مجـزي و ظ و نگهبان مصالح اسالم و مسلمينله كه يگانه حاف معظمان اسالم و خوف تفرقـه در هاي دشمن ه، بلكه با توجه به توطئهمبري ذم

)1373آذر 10» (باشد. صفوف مؤمنين، اولي مي

اي صادره از سوي آقاي راستي كاشـاني دقيقـا جواز تقليد و مرجعيت آقاي خامنه مبتني بر مصلحت نظام است.

:)1318ـ 82باقر حكيم (اهللا شهيد سيدمحمدآيت هفتم.رئيس مجلس اعالي انقالب اسالمي عراق، رياست مجمع جهـاني تقريـب بـين

بيت(ع): مذاهب اسالمي و نايب رئيس مجمع جهاني اهلاي به دليل برخـورداري از العظمي خامنهاهللاترديدي نيست كه آيت«

صفات معنوي عالي از قبيل علم، تقوي، خبرويت، آگاهي و فهـم دقيـق شـجاعت و قـدرت بـر تشـخيص مصـالح اوضاع سياسـي، اجتمـاعي،

اسالمي و موضوعات شرعيه و همچنين موقعيت رهبري شـناخته شـده

 175 ابتذال مرجعيت شيعه

ةي و مرجعيـت دينـي عامـ در انقالب اسالمي صالحيت منصـب رهبـر منين را به شكل خاص دارند. بلكه رجوع به ايشـان ؤعموم مسلمين و م

10» (ت.ن اسدر امور ديني مرتبط با امور اجتماعي سياسي عمومي متعي )1373آذر

ع است.و كيان تشي جواز صادره مبتني بر مصلحت نظام

:)1327محمود هاشمي شاهرودي (متولد اهللا سيدآيت هشتم.سخنگوي مجلس اعالي انقالب اسالمي عراق، عضو مجلـس خبرگـان رهبـري

ايران و عضو فقهاي شوراي نگهبان:امـر ولي بزرگوارمانبر اما درباره پرسش شما در مورد مرجعيت ره«

ادام ظاللـه علـي اهللا تعـالي و اي (حفظهعلي خامنهاهللا سيد تمسلمين آيبه هنگام فوت مرجع تر در تلگرافي به خود آن جناب االمإل) پيش رؤوس

ده و بـر سره) اشـاره كـر العظمي گلپايگاني (قدس اهللا تبزرگ مرحوم آيسـلمين اثبـات ن مصـلحت اسـالم و م عنـوا عواملي كـه ايـن امـر را بـه

)1373آذر 10» (ايم. نمايد، تاكيد نموده مي

ـ حكم جناب آقاي هاشمي شاهرودي صريحا مصـلحت اسـالم و ةبر عنوان ثانوياي يكـي از مسلمين صادر شده است. ايشـان در جاانـداختن مرجعيـت آقـاي خامنـه

شوند. اول محسوب مي ةفعاالن رد

ة فصل دهمنتيج

مرجعيـت وزارت اطالعـات و همكـاري برخـي به همت معاونـت روحانيـت و چينـي مرجعيـت زمينه 1371اهللا خويي از مرداد روحانيون حكومتي بعد از وفات آيت

و 1373آذر 8در اهللا اراكـي اي از خارج از كشور آغاز شد. با وفات آيـت آقاي خامنه

 فصل دهم. محصوالت معاونت امور مرجعيت وزارت اطالعات 176

 

د مقامات عالي سياسي و نظامي (واليتـي، سـردار رضـائي و جـوا ةسفر هيأت سه نفري دو روز بعـد از آن معاونـت الريجاني) از تهران به قم و مالقات با مراجع و علما ط

دت صالحيت مرجعيت نامه اجتهاد و شها وزارت اطالعات حداقل يازده اجازه ةيادشدكنـد. آقايـان سـيدجعفر كريمـي، مرحـوم مرتضـي خذ و منتشـر مـي أدر قم و تبريز

مد ابراهيم جنـاتي، مرحـوم عبدالحسـين عباس خاتم يزدي، محفضل، مرحوم سيد بنياكبر قرشـي، اي، مرحوم جعفر اشراقي، سيد علي چهرگاني غروي، مرحوم علي قزلجه

محمود هاشمي شـاهرودي چنـين كاشاني، سيد محمدباقر حكيم و سيدحسين راستي احكامي را امضا كردند.

بود، موضوع ايها كه موضوع آن اجتهاد آقاي خامنهنامه برخالف موج اول گواهيها نامهك از اين گواهييها جواز تقليد و مرجعيت وي است. هيچ نامهموج دوم گواهي

ساكن صادر نشده، بلكه در پاسخ به پرسش مشتركي از سوي معاونت مرجعيت هابابتدرودي بـه پاسـخ اند. آقايان راستي كاشاني و هاشمي شاه وزارت اطالعات نوشته شده

اند. برخـي از صـادركنندگان گـواهي بـه نظر خود تصريح كردهاظهار به پرسش بودنسـخ آقايـان انـد از جملـه پا مصلحتي بودن اين مرجعيت و جواز تقليد تصريح كـرده

فضـل مبتنـي د هاشمي شاهرودي. پاسخ مرحوم بنيباقر حكيم و سيدمحموسيدمحمدهاد الزم بر انتخاب خبرگان است و مشخص است كه از اجتهاد الزم براي رهبري اجت

ايـان كريمـي، خـاتم و راسـتي كـه آيد. گواهي آق براي افتاء و مرجعيت به دست نمياي از واقعيـت بايست بـه مـوازين فقهـي توجـه داشـته باشـند نمونـه القاعده مي عليحـال فـارغ از هر انديشي است. به علميه در قبال قدرت سياسي و مصلحتي ها حوزه

هاي فوق بـر جـواز شت گواهي از يازده گواهيانگيزه صادركنندگان گواهي حداقل ه

 177 ابتذال مرجعيت شيعه

ها در صورتي معتبر اسـت كند. اين گواهياي داللت ميتقليد و مرجعيت آقاي خامنه .كه مبتال به شهادت معارض نباشند

يازدهم فصل

اعإلم رسمي مرجعيت مقام رهبري

گيرد: زير مورد بررسي و تحليل قرار مي در اين فصل پنج مطلب به شرح مرجعيت ةمدرسين دربار ةتصميمات جامع ةـ پيشين

مرجعيت ةقم دربار ةميلع ةمدرسين حوز ةمهم جامع ةـ بياني

مرجعيت ةروحانيت مبارز تهران دربار ةجامع ةيانيـ ب ـ روايات علماي قم و تهران

.هاي روحاني حكومتي ـ بررسي مصوبات تشكل

مرجعيت ةمدرسين دربار ةتصميمات جامع ةباب اول. پيشين

مدرسـين ةاهللا خمينـي جامعـ با توجه به اهميت مرجعيت پس از درگذشت آيـت داند. باره مي منين دراينؤعيين تكليف ميكي از وظايف خود را ت

1368خرداد 27. در جلسه مورخ اهللا خمينيمرجع تقليد پس از آيت ةدربار ك.ي مسئله مورد بحث قرار گرفت و سه مطلب زير به رأي گذاشته شد:

ي)أر 14اهللا گلپايگاني (بيش از . جايز بودن و بالمانع بودن تقليد از آيت1

ي نياورد.)أ. اعالم جواز تقليد از ايشان توسط جامعه (ر2

و بالمـانع اعضاي جامعه بگويند به نظر جامعه تقليد از ايشان جـايز . اينكه همه3

 179 ابتذال مرجعيت شيعه

1(تصويب شد.) است

مي:آذري ق ،زمينه مصاحبه كردند دو نفر از اعضاي جامعه درايننفـر از اعضـا تشـكيل شـد بـا 20رسمي جامعه با حضور ةجلس«

اهللا گلپايگـاني اكثريت قاطع نظر مساعد خود را نسبت به تقليـد از آيـت »قليد از ايشان بالمانع است.اظهار نمودند. به نظر جامعه ت

من قمي:ؤاهللا مآيت. شـود ي داشته باشد مصوبه تلقـي مـي أر 14هر موضوعي بيش از « ةدادنـد لـذا از نظـر جامعـ رأي نفـر از آقايـان 14مـورد بـيش از دراين

2»اهللا گلپايگاني بالاشكال است.مدرسين تقليد از آيت

اهللا خويي جامعه مدرسـين : پس از رحلت آيت1371مرداد 27تصميم مورخ دو.اهللا اراكي خـارج نيسـت، البتـه نظـر اهللا گلپايگاني و آيتاعالميه داد: مرجعيت از آيتحـال تعـدادي نيـز قائـل بـه گلپايگاني است، درعـين اهللاكثريت جامعه بر تعيين آيت

3اعالميه را امضا كردند. نفر حاضر در جلسه ذيل 12تخيير هستند.

هللا اراكـي را ا مدرسـين آيـت ةجامعـ 72اهللا گلپايگـاني در آذر با رحلت آيت سه. 4فرد اعالم كرد. هبعنوان مرجع منحصر به

در مــورد كســاني كــه صــالحيت ارجــاع : «1372دي 6تصــميم مــورخ چهــار. ةورقـ 21از گيري مخفي بـه عمـل آمـد، رأي اهللا اراكي به آنان هست احتياطات آيت

                                                             3و شـق 1(تفـاوت شـق .247ص ،2 جلـد ،اكنون تا آغاز از قم علمية حوزة مدرسين جامعة. 1

 روشن نيست.)

.68 خرداد 28 رسالت روزنامه از نقل به ،. پيشين2 .248 ،. پيشين3 .1372 آذر 21 سإلم روزنامه از نقل به 248 ص ،. پيشين4

 فصل يازدهم. اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري 180

 

بقيـه رأي 5نفر هـر كـدام 4ي، أر 7ي، يك نفر أر 9فر ي، يك نأر 11رأي: يك نفر خذ و به آراء قبلي ضميمه گردد.أغايبين هم رأي شد بنا» اند. داشتهرأي 5كمتر از

ترتيـب تعـداد آراء واجـد شـرائط افراد زيـر بـه « 1372دي 10مورخ ةدر جلستقي محمـد . 2. محمد فاضل لنكراني 1مرجعيت شناخته شدند: حضرات آيات آقايان

. 6. سيدموسـي شـبيري زنجـاني 5. جواد تبريزي 4د خراساني . حسين وحي3بهجت معرفي مرجع يـا مراجـع اعلـم مقـرر گرديـد ةر مكارم شيرازي. اما در مورد نحوناص

»رهبري در ميان گذاشته شود. موضوع با مقام معظم

مدرسـين ةجامع ةديدار و رهنمودهاي ايشان در جلس اين ةاهللا مقتدايي دربار آيت گويد: ) مي1372بهمن 15(مورخ

شـود ايشان فرمودند: نظر من اين است كه افرادي را كه معـين مـي «ن و الغير نباشد، ممكن است ديگران هـم افـرادي را معرفـي طور تعي هب

اسـت كـه من از اينكه اعالم شود منعي ندارم و نظر ديگر من اين كنندالبته در آن » صورت به صورت تحميلي نباشد.يك نفر اعالم نشود درهر

1»مقطع زماني نتيجه مذاكرات صورت گرفته مسكوت گذاشته شد.

: 1373آذر 11تصميم مورخ پنج.مدرسـين ةدر جامع العظمي اراكي موضوع مجددااهللابا ارتحال آيت«

در اين جلسه پس از بحث و تبادل نظر درباره مرجعيت اين مطرح شد.عالوه بر شـش )بركاته دامت(پيشنهاد مطرح شد كه رهبر معظم انقالب

عنوان يكي از مراجـع گيري شده بود به رأيها آن نفري كه قبال در موردگيري شد و تصويب گرديـد و رأي معرفي شوند و راجع به اين پيشنهاد

                                                             .248 ـ250 ص، . پيشين1

 181 ابتذال مرجعيت شيعه

ايـن » متني تهيه و به امضاي آقاي فاضل لنكراني [دبيـر جامعـه] رسـيد. 1به شرح زير صادر شد. 73آذر 11بيانيه در

مرجعيت ةقم دربار ةميلع ةمدرسين حوز ةمهم جامع ةباب دوم. بياني

يماهللا الرحمن الرح بسم«

و مسـلمين توانـد از مصـالح نمـي كـه اسـت مسائليم اعظ از مرجعيت موضوع هـاي ها و توطئه دسيسه به توجه باشد و يا بدون جدا و منفك آنان و عظمت استقالل

مدرسـين ةلذا جامعـ نظر قرار گيرد. و امعان مورد بررسي كفر و استكبار بر ضد اسالم نظر قرار داد تـا و تبادل را مورد بحث موضوع متعدد اين در جلسات قم ةعلمي ةحوز

آقايـاني آيـات حضرات رسيد كه نتيجه اين به 11/9/73 جمعه مورخ در جلسهاينكه آنـان باشند و تقليد از هر كـدام مي مرجعيت شود واجد شرايط اد ميي ذيال نامشان كه

لنكرانـي، محمـد فاضـل شـيخ حـاج اهللا آيـت ــ حضـرت 1العـالم: جايز است. واهللا

عليسـيد حـاج اهللا آيت حضرتـ 3 ،بهجت تقيمحمد شيخ حاج اهللا آيت حضرتـ2وحيد خراساني، حسين شيخ حاج اهللا آيت ـ حضرت4 رهبري)، معظم (مقام اي خامنه

موسـي سيد حـاج اهللا آيت حضرت ـ 6، جواد تبريزي شيخ حاج اهللا آيت ـ حضرت 5. بركـاتهم دامـت شيرازي ناصر مكارم شيخ حاج اهللا آيت ـ حضرت7زنجاني، شبيري

2»حوزه عليمه قمجامعه مدرسين

                                                             .250 ص ،. پيشين1 .250 ـ251 ،پيشين. 2

 فصل يازدهم. اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري 182

 

مرجعيت ةمبارز تهران دربارجامعه روحانيت ةباب سوم. بياني

مدرسـين بيانيـه مفصـلي ةبارز تهران چند ساعت قبل از جامعجامعه روحانيت ماسامي آيات عظـام و فقهـاي : «گونه نتيجه گرفت مرجعيت صادر و در انتها اين ةدربارـ و عمل به فتاوي آنان صحيح و مبـري مقامي كه تقليد از آن بزرگواران جايز واال ه الذمــ حضـرت 2 اي،علي خامنـه اهللا حاج سيدـ حضرت آيت1 دارد: شد را اعالم ميبا مياهللا حـاج ميـرزا جـواد آقـا ـ حضرت آيت3اهللا حاج شيخ محمد فاضل لنكراني، آيت

ـ ت را تبريزي. قابل ذكر است كه هر سه نفر از اين آيات عظام بقاء تقليد بر مجتهد ميدانند و از آن افرادي كه احيانا دسترسي به بخشي از فتاواي مرجع تقليدشـان جايز مي

ه)، سـر ت، مثال مانند امام خميني (قـدس توانند طبق فتواي مجتهد مي ، مينداشته باشند )1373آذر 10» (عمل نموده و نگراني براي عدم انتشار رساله عمليه نداشته باشند.

كرد، دو فرد روحانيت تهران جواز تقليدشان را صادر ةنفري كه جامعاز ميان سه مقام رهبري بود. ةدربار خير صاحب رساله عمليه بودند و توضيح انتهاي بيانيه صرفاأ

بيت(ع) كه زيـر نظـر دفتـر ت كه چند روز بعد مجمع جهاني اهلالزم به ذكر اسـ [آقاي خامنه له گزينش معظم«اي شود طي بيانيهرهبري اداره مي عنـوان مرجـع هاي] ب

»شيعه را مورد تأكيد و تأييد قرار داد. ةيفديني امت اسالمي و طا

باب چهارم. روايات علماي قم و تهران

سه نفـر از علمـاي قـم و تهـران دربـاره اعـالم ةدر اين باب به روايت و مشاهدمبـارز اشـاره اي توسـط جامعـه مدرسـين و جامعـه روحانيـت مرجعيت آقاي خامنه

:شود مي

 183 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا مهدوي كني ـ روايت آيت

اهللا منتظري از مرجعيت رهبريـ روايت آيت

اياهللا آذري قمي از مرجعيت آقاي خامنهـ مشاهدات آيت

اهللا مهدوي كنيمطلب اول. روايت آيت

اهللا اهللا اراكي و آيتبعد از فوت امام و دو مرجع ديگر مرحوم آيت«دانيد كه در جامعه مدرسين بحث شد كه مرجع يا مراجع ، ميگلپايگاني

عنـوان بـه نفر را گفتند و ما در تهـران 7چه كساني باشند. آقايان در قم هايي كه افراد از نظـر نفر را معرفي كرديم. با تفاوت 3جامعه روحانيت

تواند در جايگاه مرجعيـت علمي داشتند، ما ديديم يكي از كساني كه مياي] هسـتند. بعضـي از دوسـتان مـا در ، ايشان [آقـاي خامنـه قرار بگيرد

جامعه مدرسين كمي روي اين موضوع تشكيك كردند، ولي بعد كه بـه هـاي پنجشـنبه كـه در تدريج پيش رفتيم و مخصوصا در جلسات شـب

شد، اين موضوع آشكارتر شـد. شـايد هاي فقهي ميمحضر ايشان بحثكردند، ولي بعـد كـه در آن شك ميآقاي مؤمن و چند نفر ديگر، اوايل

ها نظرات فقهي ايشان مطرح شد، آقايان كامال ايمان پيدا كردند كـه شباي دارد و هم العادهايشان فقيه بسيار خوبي است. ايشان هم حافظه فوق

تحليل هستند. با اينكه از فكر و خوشنظرات خيلي خوبي. بسيار خوشتر بودند، اما نظرات خوب، محكم و ني از بسياري از فقها كوچكنظر س

اي كه در فقـه داريـم، از اصـول و فقـه و با مبنا و با توجه به تمام مباني 1»كردند. ايشان از حيث رجال هم خيلي قوي هستند.رجال ارائه مي

                                                             .1390 آذر ،360 شماره ،30سال ،اسإلم پاسدار ماهنامه با . گفتگو1

 فصل يازدهم. اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري 184

 

اهللا منتظري از مرجعيت رهبريمطلب دوم. روايت آيت

امعـه مدرسـين چنـين نوشـته ج ةبياني ةپرد اهللا منتظري درباره تداركات پشتآيت است:

ن از تهران بـه منـزل اهللا اراكي برخي از مسئوليپس از رحلت آيت« انـد كـه جامعـه مهدي روحـاني آمدنـد و اصـرار داشـته سـيد آقاي حاج

عنوان مرجع تقليد معرفي كنند، و از طـرف اي را بهمدرسين آقاي خامنههـاي فشـار را در هـا و گـروه و بچـه ديگر جمع زيادي از طالب جوان

خيابان بيمارستان در كنار دفتر جامعه مدرسين جمـع كردنـد و آنـان بـا خواستند؛ و چند نفر از شعار و فشار از جامعه مدرسين همين امر را مي

خودشـان را بـه جامعه مدرسين كه در تهران بودند به همين منظور فورا قم رساندند.

ت نفـر از جامعـه حاضـر هـا هفـ ريزي امهبا اين همه مقدمات و برناسـاس ايشـان و شـش اينرا در عداد مراجع ذكر كنند و بر شدند ايشانكه معمـوال پـس عنوان مرجع معرفي و اعالم شد، درصورتي نفر ديگر به

از رحلت هر مرجع از ناحيه علما و بزرگان يك نفـر شـاخص معرفـي درسين نزد ر خارج شوند. بعضي از افراد جامعه مشود تا مردم از تحي مي

اند به هر قيمتي كه هست بايـد آقـاي به جامعه گفته“من آمدند و گفتند:عنوان مرجع معرفي كنيد زيرا مصلحت نظام چنين اقتضـا اي را بهخامنهخته كند؛ ليكن من و بعضي ديگر مخالف بوديم، ولي كاري از ما سـا مي

يقـت اينجاست كه خطر فدا كردن حق ”،نبود فقط از جلسه خارج شديم گردد. در راه مصلحت محسوس مي

بـه قانون جامعه مدرسين اين بود كه هر طرحي بايد در جلسه اقـال

 185 ابتذال مرجعيت شيعه

امضاي چهارده نفر برسد تا بتوان به نام جامعه اعالم نمود، آقايان گفتند: ايـم گر كـه حضـور نداشـتند موافقـت گرفتـه ما با تلفن از هفت نفر دي

برخـي از عـالوه ضر باشند، بـه همه در جلسه حا كه الزم بود درصورتيخره با اين وضع غير عادي و با فشاري كه مـا آنان تكذيب كردند. و باأل

در قم ناظر بوديم مرجعيت شيعه را فداي اغراض سياسي كردند و ملت 1»را به اشتباه انداختند.

اياهللا آذري قمي از مرجعيت آقاي خامنهمطلب سوم. مشاهدات آيت

ــه 73در ســال « ــت يــك هفت ــات آي ــه وف ــاني اهللاب العظمــي گلپايگي بـه خدمت ايشان [رهبـري] رفـتم و عـرض كـردم بعضـ )سره قدس(

باشـند. فرمودنـد بـه دو دليـل موافـق انديشه مرجعيت شما معترض ميدوم نيستم. دليل اول اينكه وقت مراجعـه بـه مـدارك را نـدارم و دليـل

دانـم و ود اعلم مـي يد از من است) را از خها (ترد اينكه بعضي يا خيلي ٢»دانم. تو را هم از همه اعلم مي

هاي روحاني حكومتي باب پنجم. بررسي مصوبات تشكل

مدرسين نكاتي قابل ذكر است: ةجامع 1373آذر 11موخ ةدر مورد بياني

مرجعيـت گرفتـه اسـت: ةاز اين بيانيه چهار تصميم در حوزمدرسين قبل ةجامعخره ني، و بـاأل اهللا گلپايگـا اهللا خويي، پس از آيـت آيتاهللا خميني، پس از پس از آيت

                                                             .786 ـ 770ص 1ج منتظري اهللا آيت خاطرات. 1 فـراز كتاب در بيشتري مطالب زمينه رفسنجاني. دراين هاشمي به قمي آذري 1376 آذر مورخ . نامه2

.است شده نقل وي زبان از قمي آذري فرود و

 فصل يازدهم. اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري 186

 

صميمات شـفاف اسـت. جـايي كـه اين ت ةاهللا اراكي. كليدرباره ارجاع احتياطات آيت موافقان يـا مخالفـان هـر تصـميم در كنندگان و تعداد نظر بوده تعداد شركت اختالفنفـر از شش 1372دي 10جلسات ثبت شده است. در آخرين تصميم مورخ صورت

عنـوان اهللا اراكي و درواقـع بـه مراجع بالفعل تقليد براي ارجاع احتياطات مرحوم آيت اي در ميان ايشان نيست.آورند. نام آقاي خامنه ميرأي مراجع بعد از ايشان

اي در ميان گذاشته شود كنند كه موضوع با آقاي خامنه اعضاي جامعه تصويب ميمدرسـين نهـادي ةشد و اعالم نشد. اگـر جامعـ گذاشته . موضوع مسكوت شودو مي

مستقل از رهبري است استجازه در مورد امر مرجعيت با ايشان چه محلـي از اعـراب بينـد ليسـت مسـكوت ان اسم خود را در ليسـت جامعـه نمـي داشته است؟ وقتي ايش

شود.گذاشته مي

ضـافه مبني بـر ا 1373آذر 11مورخ ةمدرسين در جلس ةبسيار مهم جامع ةمصوبگيري شـده بـود بـدون هرگونـه رأي اي به شش نفري كه قبالكردن اسم آقاي خامنه

جزئياتي درج شده است. چند نفر در جلسه شركت داشتند؟ چند نفر به اين پيشـنهاد طور ممكن است ايـن مصـوبه هدادند؟ چه كسي چنين پيشنهادي را داده بود؟ چرأي

اهميـت كـم ةمصوباينكه ه باشد؟ (با توجه بهاي اعالم شدبدون اطالع از آقاي خامنه مشروط به نظرخواهي از ايشان شده بود.) 1372دي 10ارجاع احتياطات مورخ

الذكر با هفت عضو تشكيل شده بـود، نظـر فوق ةاهللا منتظري جلسبه روايت آيتجامعه ةنام كه مطابق آئين حاليخذ شده بود، درأهفت نفر غائب در جلسه نيز با تلفن

اهللا به گزارش آيت اعتبار است. ثانيااي رسميت نداشته و تصميمات آن بي چنين جلسهكه ادعا شده بود به ايشان تلفـن شـده اسـت، ها آن اهللا آذري برخي ازمنتظري و آيت

 187 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا جالل طـاهر شـمس به تكذيب مرحوم آيت اهللا آذري مشخصاتكذيب كردند. آيتاي در اهللا منتظـري اعـالم مرجعيـت آقـاي خامنـه ه گزارش آيتب كند. ثالثاتصريح مي

اهللا قمـي و آيـت مـؤمن اهللافوق با مخالفت برخي از حاضرين ( ظـاهرا آيـت ةجلس كنند. خالفين به اعتراض جلسه را ترك ميشود و مآبادي) مواجه مي طاهري خرم

حاضرين در جلسه امضا نامه آن بايد توسط تمام هاي مهم جامعه مطابق آئين بيانيه شود.

منتشـر 1367خرداد 29مدرسين اصالح شده در تاريخ ةنامه جامع اساس 19 ةمادرسميت جلسات جامعـه و «دارد: مقرر مي 1368آذر 8شده در روزنامه رسمي مورخ

بيش از يك سوم تمام اعضاء جامعـه اسـت و رأي مصوبات آن مشروط به حضور واكثريـت حاضـر رأي شودش از دو سوم اعضا تشكيل ميدر جلساتي كه با حضور بي: در مسائل مهم بعد از تصويب در جلسه رسمي بايـد بـه 1مالك خواهد بود. تبصره

جامعـه مدرسـين تـا 1»تاييد كتبي افراد ديگر تا تعداد بيش از نصف تمام اعضا برسد.جلسات شركت سياري از اعضا در البته ب 2عضو ثبت شده دارد. 39شصت ةاواخر ده

گونـه ارائـه كـرد: را اين 1373نجا كه دبير جلسه گزارش جلسات سال آكردند تا نمي 3جلسه به رسميت نرسيده است. 21جلسه داشتيم كه 50در سال گذشته «

بـوده 1373آذر 11مـورخ ةكه به رسميت نرسيده بود جلسكي از اين جلسات ينفـر 14آن منوط به حضور حـداقل نامه رسميت جلسه و مصوبات است. مطابق آئين

رأي 14انـد. مصـوبه كه در اين جلسه نصف حد نصاب حضـور داشـته بوده، درحالي                                                            

.72 ـ75 ص ،2 جلد ،اكنون تا آغاز از قم علميه حوزه مدرسين جامعه. 1 .131 ـ135 ص ،. پيشين2 .135 ـ136 ص پيشين ،1374 فروردين 18 . جلسه3

 فصل يازدهم. اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري 188

 

لفـت قطعـي الزم داشته كه حتي با تلفن نيز اين نصاب تامين نشده بـا توجـه بـه مخا 19 ةماد 1شماره ةعالوه مطابق تبصر شوندگان. به كنندگان و برخي تلفن برخي شركت

ييـد كتبـي افـراد أاز تصويب در جلسه رسمي بايـد بـه ت در مسائل مهم بعد «نامه آئينتر از مرجعيت مقـام اي مهم چه مسئله» ديگر تا تعداد بيش از نصف تمام اعضا برسد.

كه اعضا را الزم داشته است. درحاليرهبري؟ اين مصوبه امضاي حداقل بيست نفر از فاضل لنكراني آنرا امضا كـرده اسـت، البتـه اهللامدرسين مرحوم آيت ةفقط دبير جامع

كننـد كـه نخسـتين مرجـع معرفـي شـده اي را امضـا مـي ايشان با كمال تواضع بيانيه كنند! جع به مردم معرفي ميمرعنوان به خودشان هستند، يعني خودشان خودشان را

د هاي علميه بازتاب بسيار منفي داشت. به چنـ جامعه مدرسين در حوزه ةاين بيانيـ دليل يكي مرجعيت افراد فاقد شرائ هـا حـوزه ةط به دليل قدرت سياسي، ديگري روي

عنوان اعلم بوده تا مكلفين از سردرگمي نجات پيدا كننـد نـه اينكـه معرفي يك نفر به التقليد بودند؟ همانند: هفت نفر جائزالتقليد معرفي شوند. آيا ديگر مراجع ممنوع

محمد اهللا سـيد آبـادي، مرحـوم آيـت منتظري نجـف اهللا حسينعلي قم: مرحوم آيتاهللا صـافي گلپايگـاني، اهللا لطـف اهللا سـيدمحمد شـيرازي، آيـت روحاني، مرحوم آيت

سيد عبدالكريم اهللا كاظم حسيني حائري، آيتاهللا سيدصادق روحاني، آيتاهللا سيد آيت .... اهللا حسين نوري همداني، واهللا يوسف صانعي، آيتموسوي اردبيلي، آيت

اهللا ســعيد حكــيم، آيــتمحمداهللا سيدعلي سيســتاني، آيــتاهللا ســيدنجــف: آيــت ...بشير نجفي، و اهللاآيت اسحاق فياض،محمد

آقـا اهللا ميـرزا علـي حسن طباطبائي قمي، مرحوم آيـت اهللا سيدمشهد: مرحوم آيت فلسفي.

 189 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا. حسين فضلاهللا سيدمحمدبيروت: مرحوم آيت

بـالد بـه ايـن ديگـر ةمشهد و حـوز ةقم، حوز ةنجف، حوز ةطبيعي بود كه حوزومتي يك حزب سياسي در اجراي يك امر حكـ ةمدرسين به چشم بياني ةبدعت جامع

امور شرعي. ةبنگرند نه كارشناسي اهل خبر

ة فصل يازدهمنتيج

ةقـم در اعالميـ ةعلميـ ةمدرسين حوز ةاهللا اراكي جامعسه روز بعد از وفات آيتاهللا فاضل لنكراني هفـت نفـر را به امضاي دبير وقت جامعه آيت 1373 آذر 11مورخ

. محمـد فاضـل 1ن ترتيب عنوان افراد واجد شـرائط مرجعيـت اعـالم كـرد: آقايـا به. حسـين 4اي (مقام معظم رهبـري)، علي خامنه. سيد3. محمدتقي بهجت، 2لنكراني،

. ناصـر مكـارم 7ني، اموسـي شـبيري زنجـ . سيد6. جواد تبريـزي، 5خراساني، وحيد ع جائزالتقليـد روحانيت مبارز تهران نيز به ترتيـب سـه نفـر را مرجـ ةشيرازي. جامع

. جواد تبريـزي. مجمـع 3 . محمد فاضل لنكراني،2اي، علي خامنه. سيد1 معرفي كرد:شـيعه مـورد ةعنوان مرجـع طايفـ اي را به(ع) هم گزينش آقاي خامنهبيت جهاني اهل

ييد قرار داد. أت

ي: يكـ اعتبـار اسـت بي ،آن بوده ةنام معه مدرسين به سه دليل خالف آئينجا ةبيانيكه تنهـا هفـت نفـر در ايـن جلسـه نفر بوده، درحالي 14صاب رسميت جلسات نحد

اند. دو. مصـوبات بايـد اند. چند نفر هم در مخالفت جلسه را ترك كرده شركت داشتههـاي كه حتي برخي رأي تمام اعضاي جامعه برسد. درحالي ييد بيش از يك سومأبه ت

از نصـف ييد كتبي بيشأهم مصوبات بايد به تتلفني هم تكذيب شد. سه. در مسائل م كه اين مصوبه يك امضا بيشتر نداشته است. تمام اعضا برسد، درحالي

 فصل يازدهم. اعالم رسمي مرجعيت مقام رهبري 190

 

هـاي روحانيت مبـارز تهـران و ديگـر تشـكل ةمدرسين و جامع ةمصوبات جامعدليل معرفـي افـراد كي بهيشود ي روحاني بدعتي در تاريخ شيعه محسوب ميحكومت

عنـوان مجتهـدان يد، ديگر معرفي چند نفر محـدود بـه عنوان مرجع تقل فاقد شرائط بهـ حاليواجد شرائط در ةكه چنين افرادي چندين برابر افراد اعالم شده بودند. سوم روي

ها معرفي يك نفر اعلم براي رفع سردرگمي بوده نه معرفي چنـدين نفـر بـدون حوزه تعيين اعلم.

هـاي علميـه داشـت و دخالـت قـدرت در حـوزه ها بازتاب بسيار منفي اين بيانيه سياسي در امر مرجعيت تلقي شد.

دوازدهم فصل

اي! هم رهبري هم مرجعي خامنه

شود:در اين فصل طي چهار باب مطالب زير بررسي مي

1373 اي صادره در آذرهاي اجتهاد و مرجعيت آقاي خامنه ـ گواهي

اهللا منتظريـ روايت آيت

هاي اجتهادـ عوامل صدور گواهي

.شرعيه براي اثبات اجتهاد و مرجعيتـ عدم امكان توسل به طرق

1373 اي صادره در آذرهاي اجتهاد و مرجعيت آقاي خامنه باب اول. گواهي

خـذ گـواهي أت و روحانيت وزارت اطالعـات بـراي هاي معاونت مرجعي فعاليتبيشتري در دستور كار قرار جمعه با شدت ةويژه ائم ها به مرجعيت از علماي شهرستان

مجـال بـه شـود. درايـن خذ ميأگيرد و روزانه از چند نفر گواهي مرجعيت و افتاء مي. ايـن شـود جمعه و نمايندگان مجلـس خبرگـان اشـاره مـي ةگواهي هجده نفر از ائم

ها از كتابي كه در همان سال توسط يكي از نهادهاي حكومتي قم منتشـر شـده گواهيالعـالي) از ديـدگاه ظلـه اي (مدخامنـه العظمي اهللامرجعيت حضرت آيت«شود: نقل مي

1»فقها و بزرگان

                                                             .1373 قم، حوزة علمية اسالمي تبليغات دفتر تنظيم و . تهيه1

 اي فصل دوازدهم. هم رهبري، هم مرجعي خامنه 192

 

اهللا آيـت .1 صادر شده اسـت: 1373 آذر 12 گواهي اين هفت نفر در تاريخ الف.اهللا آيـت .2 اصـفهان و عضـو مجلـس خبرگـان، ةجمعـ الدين طـاهري امـام سيدجالل

اهللا آيـت .3 زنجان و عضو مجلـس خبرگـان، ةجمع سيداسماعيل موسوي زنجاني اماماهللا آيـت .4 مجلـس خبرگـان، ةهمدان و نمايند ةجمع سيدحسن موسوي همداني امام

اهللا آيـت .5 مجلـس خبرگـان، ةحيدريه و نماينـد تربت ةجمع اصغر معصومي امام علياهللا محمـدعلي تسـخيري آيـت .6 علميه اصفهان، ةيماني مدرس حوزكمال فقيه اسيد

مجلس خبرگان ةعلي شفيعي نماينداهللا سيدآيت .7 (ع)،بيت دبيركل مجمع جهاني اهل علميه اهواز. ةو مدرس حوز

آمده است: )1305 (متولد اهللا طاهري اصفهانيآيت ةدر اعالميشناسان خبره و متخصصـان إل جمعي از كاراكنون كه بحمداهللا والمن«محتـرم مدرسـين، در موضـوع ةقـم از جامعـ ةعلمي ةمقدس ةحوز ةزبد

ةاند و بار شرعي تعيين تكليف عام خطير مرجعيت شيعه به نتيجه رسيدهز بزرگان علم و تحقيـق و رجـال اند و چند نفر ا مردم را به دوش گرفته

عنـوان فقهـاي جائزالتقليـد معرفـي آور مسند ارشاد و تـدريس را بـه نامـ فرموده الش جمعـي آن بزرگـواران، اند، اينجانب نيز با ارج نهادن بـه ت

لـم چه در بين معرفي شـدگان كسـي معينـا يـا محـتمال اع معتقدم چناني كه بر كشور و انقـالب اسالم و شرايط ةنباشد، با توجه به مصالح عالي

سياسـي و مرجعيـت گذرد و منافعي كه از وحـدت رهبـري اسالمي ميممتـاز و ح آن اسـت كـه شخصـيت گردد، اولي و اصـل ديني حاصل مي

علي اهللا جناب آقاي حاج سـيد مقام معظم رهبري حضرت آيت ةبرجست »دار هر دو مسئوليت باشند. بركاته) عهده اي (دامتخامنه

 193 ابتذال مرجعيت شيعه

كشور در آن زمـان اسـت. ايشـان در ايـن ةترين امام جمع اهللا طاهري قديميآيتن يقينـي شرطيه كه عدم تحقق مقـدم در آ ةصورت قضي عيه تحميلي با ظرافت بهاطال

حقيقـت كند. دراست، به مصلحت وحدت رهبري سياسي و مرجعيت ديني اشاره ميمرجعيـت دينـي در لـزوم تفكيـك رهبـري از گـذار بنيـان وي به انحراف از وصـيت

ر نهادهاي امنيتي بـر علمـا فشا ةترين ادلاهللا طاهري از بارزآيت ةتعريض دارد. اعالمي رهبري است.ييد و ترويج مرجعيت مقام أبراي ت

اهللا مرحوم آيت .1 عبارتند از: 1373 آذر 13 چهار گواهي صادر شده به تاريخ ب. ةجمعـ عضـو مجلـس خبرگـان و امـام )1295 -1380( الفضل خوانسـاري نجفـي ابو

اهللا عبـدالجواد آيـت .3 كرمانشـاه، ةجمعـ امحسين زرنـدي امـ اهللا محمدآيت .2 اراك،زاده رييس اهللا محمد واعظآيت .4 نيشابور و عضو مجلس خبرگان، ةجمع غرويان امام

اهللا ابوالفضل خوانسـاري بـه درخواسـت مجمع جهاني دارالتقريب. پاسخ مرحوم آيت مقامات اين است:

اي اهللا خامنهنظريه اينجانب از مدتي قبل اين بوده كه حضرت آيت« سند و اگـر مصـلحت زمام حوزه علميه را در دست بگيرند و رساله بنوي

بدانند در هفته سه روز قم مشرف بشـوند و درس شـروع بفرماينـد تـا »مند شوند. طالب، از افادات ايشان بهره

ةاهللا ملك حسيني مدرس حوزدبير شوراي نگهبان و آيت احمد جنتي اهللاآيت ج.هي اجتهـاد مقـام گـوا 1373 آذر 15 علميه شيراز و عضو مجلس خبرگـان در تـاريخ

كنند. رهبري را صادر مي

ظـاهرا يـن پـنج نفـر نيـز فاقـد تـاريخ اسـت ( گواهي اجتهاد صـادر شـده از ا د.

 اي فصل دوازدهم. هم رهبري، هم مرجعي خامنه 194

 

اهللا عباس محفوظي عضـو جامعـه مدرسـين حـوزه علميـه قـم و آيت .1): 1373 آذراهـواز ةجمع علي موسوي جزايري اماماهللا سيد محمدآيت .2 نماينده مجلس خبرگان، ةجمعـ ي روحاني عضو مجلس خبرگان و اماماهللا هادآيت .3 و عضو مجلس خبرگان،

الـدين فاضـل اهللا محـي آيـت .5 كرمـان، ةجمع اهللا سيديحيي جعفري امامآيت .4 بابل،علميه قـم و نماينـده مجلـس ةدفتر تبليغات اسالمي حوز ةهرندي رئيس هيأت مدير

دار ميـان معنـي درايـن )1307 اهللا محفوظي(متولـد يك سـطري آيـت ةخبرگان. اعالميالتقليـد اي جائزاهللا خامنـه تگرفتن شرايط، فقيه مجاهد حضـرت آيـ با در نظر «است:

»باشند. مي

اهللا منتظريباب دوم. روايت آيت

زمينه شنيدني است: اهللا منتظري درايناما خبرهاي آيتو پس از اين اعمال، برخي از افـراد سـپاه و اطالعـات در بـالد «...

ه بايـد ايشـان [مقـام آوردنـد كـ علم و مبلغين فشار مـي مختلف به اهل له بگوييـد و از أن مرجع معرفي كنيد و از ايشـان مسـ عنوا رهبري] را به

كردنـد، و هـر كـس تخلـف بيان فتاواي جمعي از مراجع جلوگيري ميكردنـد. دادند و او را گرفتار دادگاه ويـژه مـي كرد عليه او گزارش مي مي

شان نيز مانند ديگران رسـاله و مقلـديني داشـته كسي مخالف نبود كه ايباشد، ولي با اين رفتار سپاه و اطالعـات و برخـي نهادهـاي ديگـر امـر مرجعيت تحميلي و مبتذل شد، و شايد برخي مسئولين باال از اين كارها

خبر نداشتند ولي جريان چنين بود.اي را مرجعيـت آقـاي خامنـه ةاهللا طاهري اصفهاني قضـي وقتي آيت

 195 ابتذال مرجعيت شيعه

رسيد كه آقاي طـاهري بـه نوشت من به يك آقايي گفتم بعيد به نظر مياي را بنويسـد، او رفتـه بـود بـه آقـاي اين شكل مرجعيت آقاي خامنـه

طاهري گفته بود، ايشان گفته بود: من چه كنم؟ آقاي رشـيدي دادسـتان دادگاه ويژه در اصفهان چند مرتبه آمد اينجا و به من اصرار كرد كه شما

شود ننويسم.بايد اين را بنويسيد و من هم ديدم نمياش بود با مقداري اهللا آذري قمي با اينكه خالف عقيدها اينكه آيتي

اگر و مگر يك چيزي نوشته بود. اينهـا بـا فشـار بعضـي علمـا را وادار كردند كـه چيزهـايي بنويسـند، راديـو و تلويزيـون هـم كـه در اختيـار

دهند خوانند يا به راديو گوش مي روزنامه را مي خودشان بود و مردم كهدانند كه چه خبر است و اين امضاها به چـه شـكل گرفتـه شـده چه مي است؟

خوب وقتي مرجعيتـي بـه ايـن شـكل بخواهـد درسـت شـود چـه ةمانـد؟ بـه چنـد نفـر از جامعـ ها و مرجعيت مـي استقاللي براي حوزه

كنيـد يـا در برابـر ي ميمدرسين گفتم شما كه برخالف عقيده خود كاركنيد گناهكاريد، بايد شـما مخالفـت خـود را اعـالم خالف سكوت مي

كرديد چون ممكن است مردم به اعتماد شـما از كسـي تقليـد كننـد، ميكنند و گويند جامعه مدرسين فالني و فالني هستند و اعتماد مي مردم مي

1»شما مسئوليد. قهرا

زمينه با جزئيات بيشتري در فصـل چهـاردهم درايناهللا آذري قمي به گزارش آيتاشاره خواهد شد. اما متأسفانه بـه گـواهي اجتهـادي كـه خـود وي بـه جنـاب آقـاي

اي داده است دست پيدا نكردم. خامنه                                                            

.770 ـ 771 ص 1ج ،منتظري اهللا آيت خاطرات. 1

 اي فصل دوازدهم. هم رهبري، هم مرجعي خامنه 196

 

هاي اجتهادباب سوم. عوامل صدور گواهي

اي و اهللا خمينـي اجتهـاد مطلـق آقـاي خامنـه توجهي از شاگردان آيت جمع قابلنـد و اكثريـت مخالفت كرد حيت وي را براي افتاء تأييد كردند تعداد اندكي علناصال

زمينه سكوت كردند. تأييد گروه نخسـت از چنـد حالـت بيـرون مراجع و علما دراين نيست:

معتبـر اسـت و خاسته از شهادت حسي بـر امـر واقـع و كـامال . اين تأييد بركي ها مقبول و معتبر نيست.مخالفت

د اجتهاد و صالحيت ايشان براي افتاء و مرجعيت خـالف واقـع اسـت و دو. تأيي كي از سه عامل زير يا تركيبي از آنهاست:ي برخاسته از

الف. تطميع: پرداخت مقرري ماهانه يا صله يا اعطاي برخي امتيازات مالي يا تقبل مخارج دفتر و مراكز پژوهشي متعلق به بسياري روحانيون شاخص

برخورد بسيار سخت با مراجع و علمـاي منتقـد بـراي عبـرت ديگـر ب. تهديد: روحانيون از قبيل ترور شخصيت، تخريب، ايجاد محدديت براي طالب شركت كننده

ه مناني كه وجوهات شرعيؤجاد محدوديت براي مگونه مراجع و علما، اي در درس اينشخصي بـه درس باسكنند، اهانت و حمله مأموران ل خود را از طريق ايشان هزينه مي

گونه علما و مراجع. و دفتر اين

م: ايجاد اين ذهنيت در ميان علماي حوزه كه مرجع تقليـد معرفـي شـدن ج. توهتحكام جمهـوري اسـالمي رهبر تنها نظام شيعي جهان باعث ارتقاي كيان مذهب و اس

د ترين دليل تأييد مرجعيت و اجتهـا اساس مصلحت مذهبي و سياسي مهم است. براين رهبري بوده است.

 197 ابتذال مرجعيت شيعه

هـاي وجه نخست (مطـابق واقـع بـودن گـواهي دهد كه تحقيق نگارنده نشان ميه برخالف اين وجـه اسـت. ادل ةمخدوش است و كلي ت افتاء) كامالياجتهاد و صالح

شواهد متعددي بر صحت هر سه عامل وجه دوم (خالف واقع بـودن ايـن تأييـدها و صالحيت افتاء ايشان) در دست است. از ميـان ايـن صحت مخالفت با اجتهاد و عدم دهد كه عامـل نخسـت بـه شـكل م) شواهد نشان ميسه عامل (تطميع، تهديد و توه

چند معناي آن اين نيسـت زائدالوصفي به كار گرفته شده و بسيار مؤثر بوده است، هرصـادركنندگان گـواهي اجتهـاد و صـالحيت افتـاي خـالف واقـع بـه دليـل ةكه كليـ

اند. نگارنده از نزديك برخورداري از چرب و شيرين دنيا چنين احكامي را امضا كردهشاهد زندگي فقيرانه و يا متوسط ضعيف برخي از اين افراد بوده است. عامـل تهديـد

اتفاق علمـاي حـوزه مـؤثر بـوده هب ار گرفته شده و در اكثر قريبكه به شكل غريبي بم ارتقاي كيـان مـذهب بـا اعـالم مرجعيـت رهبـري نيـز است. عامل سوم يعني توهانديش مؤثر بوده است و ايشـان هرگـز از خـود مين سادهمتأسفانه در بسياري از معم

م ديني و اخالقـي تقويـت اند چگونه حق از طريق باطل و نقض موازين مسل نپرسيده شود؟مي

اعتبـاري شـهادت آن اي جـز بـي نتيجهها آن يك از اين سه عامل يا تركيبي ازهر گروه از علما و فقهايي كه برخالف واقع اجتهاد و صالحيت رهبري را بـراي افتـاء و

اند ندارد. حاصل اين واقعه تنهـا زيـر سـوال رفـتن اجتهـاد و ه گذاشتهمرجعيت صحمعاونين و ةاعتباري هموه بر آن بياي نيست، عالصالحيت افتاي شخص آقاي خامنه

اهللا خميني با صدور گواهي اجتهـاد آيت ةجين ايشان هم هست. مدرسمؤيدين و مروحقيقت مرجعيت شيعه را به ابتـذال كشـيد. اي درمطلق و صالحيت افتاي آقاي خامنه

 اي فصل دوازدهم. هم رهبري، هم مرجعي خامنه 198

 

هـا آن ابتذال دامن زدند. اكثريت مراجع و فقهاي سنتي نيز با سكوت تلخ خود بر اينن و مرجعيت را مبتـذل كردنـد. كيان مذهب داشتند در عمل مذهب را موهو ةكه داعيگيـري تـاريخي در ايـن مبناي چنين تصميم» جب واجبات استحفظ نظام او« ةآموز

مدرسه بود.

باب چهارم. عدم امكان توسل به طرق شرعيه براي اثبات اجتهاد و مرجعيت

ه براي اثبات اجتهاد مطلق و مرجعيت ياع و بيندر اين باب در دو مقام توسل به ش شود:اي بحث ميآقاي خامنه

الف. ناكارآمدي شياع

در اجتهـاد » شـياع «هاي أخذ شده براي به نمايش گذاشتن رسد گواهي به نظر مياي و صالحيت وي براي فتوا و مرجعيت بوده باشد، وقتـي نزديـك مطلق آقاي خامنه

و صالحيت افتاء و مرجعيت فردي شهادت دهنـد معنـايش خبره به اجتهاد مطلق 40اين است كه اجتهاد و افتاء و مرجيت وي با باالترين طريق شرعي اثبات شده است و

شهادت دو خبرة عادل نيست. اجتهاد نيازي به اجازةشياع «هاي أخذ شده به داليل زير فاقد اعتبار شرعي است و از تحصيل اما گواهي

عاجزند.» مفيد علم

هـاي مختلـف دهندگان منصوبين رهبري در سـمت اتفاق گواهي به اكثر قريب اوإليكون الشاهد ممن له أن ال«ار شهادت شرعي اين است كه اعتب يكي از شروطاند. بوده

دهد نصيبي نداشته باشد. اثبات شاهد در آنچه به آن شهادت مي» نصيب فيما يشهد بهفـراوان دنيــوي بــراي ةاي بهــرمرجعيـت آقــاي خامنـه اجتهـاد مطلــق بـراي افتــاء و

 199 ابتذال مرجعيت شيعه

جمعه را هم تحريك كننـد ة ائم فرضا« :اهللا منتظريدهندگان داشته است. آيت شهادتآذري قمـي 1.»بگيرنـد حقـوق ها بعضا دانند كه امام جمعه يك چيزي بگويند، همه مي

افراد ديگري كـه «نمونه: عنوان به اين منافع تصريح كرده است، به هم چندين بار كتبامقام رهبري را در رديف ساير مراجع قرار دادند از چه مزايايي برخوردار شدند! مثـل

2»اند. هله داد قضائيه كه نظر به اعلميت و افقهيت معظم[محمد يزدي] رئيس محترم قوه

مورد با ورود احتمال بسيار قوي تطميـع، تهديـد و شرط عدالت شاهد دراين ثانيام قابل احراز نيست. توه

يصـي شرائط رهبري مفيد باشد، چنـين تشخ اگر مصلحت نظام در تشخيص ثالثا هاي صادر اتفاق گواهي به اكثر قريبمضر است. در تشخيص شرائط مرجع تقليد يقينا

د آقايـان راسـتي كاشـاني، شده براساس مصلحت نظام نوشته شده است. برخي همانننامـه هياانـد. گـو اشمي شاهرودي به اين امر تصـريح كـرده باقر حكيم و هسيدمحمد

ام افتاء عاجز است. قبراي م معارض معتبر فاقد مطلق اجتهاد حتي از اثباتمصل

انـد نويسان به صدور گـواهي اجتهـاد زيـر فشـار اقـرار كـرده برخي گواهي رابعاقمي. گواهي اجتهـاد اهللا آذري اهللا طاهري اصفهاني و مرحوم آيتجمله مرحوم آيتاز

بـه نقـل .الزم براي رهبري بـوده درحد قمي به تصريح خود وي صرفا مؤمن اهللاآيت اهللا مؤمن با مرجعيت مقام رهبري مخالف بوده است. اهللا منتظري آيت آيت

بر اجتهاد مطلـق بـراي مقـام افتـاء و مرجعيـت آقـاي » شياع مفيد علم«در نتيجه حاصل نيست. اي يقينا خامنه

                                                             .1376 آبان 23 رجب، 13. سخنراني1 .342، ص فراز و فرود آذري قمي، 4ص ،1376 آبان 5 جمهور، رئيس خاتمي به نامه .2

 اي فصل دوازدهم. هم رهبري، هم مرجعي خامنه 200

 

ه به معارض ب. ابتإلي بين

شـهادت عادل كتبـا ةخبر 40عادل وقتي نزديك ةاثبات از طريق شهادت دو خبر اي داده باشند نيز به داليل زير كارساز نيست:به اجتهاد مطلق آقاي خامنه

دهندگان در منافع خوردارنبودن شهادتبربه توضيحاتي كه گذشت عدالت و اوإلمحقـق نشـده اسـت، تـا قابل احراز نيست، در نتيجه شرائط شرعي شـهادت شهادت

ن برسد.آنوبت به عدد

إذا لـم تكـن معارضـإل بشـهادة «رض است: اه عدم ابتال به معشرط شرعي بين ثانياشهادت دو شاهد عادل خبـره بـه شـرطي » آخرين من أهل الخبرة ينفيان عنه االجتهاد

خبره عادل ديگر بر عدم اجتهاد معارض نباشد. در معتبر است كه با شهادت دو شاهداي حداقل هفت شهادت بر عدم اجتهاد مطلق براي افتاء و مرجعيت مورد آقاي خامنه

عبدالكريم اهللا، سـيد حسـين فضـل محمدآقايان حسـينعلي منتظـري، سيد موجود است و آبادي حسن طاهري خرمقمي، سيد مؤمن موسوي اردبيلي، احمد آذري قمي، محمد

هاي بر عدم اجتهاد مطلق بدون معارض معتبر اسـت. جالل طاهر شمس. اين شهادتحجيـت ةشوند قاعده تساقط است، يعني ادل معتبر فرضها آن اگر برخي از مسامحتا

شوند. الزم به ذكر است كه اكثريت عددي مثبتين با توجه بـه متعارضين را شامل نميست. در نتيجه مسئله با رجوع به قرائن قبلـي معتبر ني توضيحاتي كه گذشت مفيد ظن

يابد. كه همگي حاكي از عدم اجتهاد مطلق ايشان بود خاتمه مي

ة فصل دوازدهمنتيج

ةعجمةروزانه از ائم 1373 معاونت روحانيت و مرجعيت وزارت اطالعات در آذر

 201 ابتذال مرجعيت شيعه

ييـد صـالحيت أان و ديگر مقامات روحـاني گـواهي ت ها و نمايندگان خبرگ شهرستانكند. در اين قسـمت بـه هجـده خذ و منتشر ميأاي براي افتاء و مرجعيت آقاي خامنه

اهللا طـاهري اصـفهاني امـام ترين آن متعلق بـه آيـت نامه ديگر اشاره شد كه مهم اجازهامـه بـا ن اهللا منتظري توضيح داده كـه ايـن شـهادت اصفهان است. ايشان به آيت ةجمع

اهللا يـت اصـفهان صـادر شـده اسـت. حتـي آيـت روحان ةاصرار دادستان دادگـاه ويـژ نامه نوشته است. بـه نظـر شهادت قمي هم با فشار اطالعات با مقداري اما و اگر آذرياهللا منتظري با دخالت و فشار نهادهاي امنيتي و قضائي امر مرجعيـت تحميلـي و آيت

ـ مبتذل شده است. تطميع، تهديد و تـوه صـدور چنـين ةم از جملـه عوامـل سـه گانبـر اجتهـاد » شياع مفيـد علـم « تواند باشد. هاي اجتهاد يا شهادت مرجعيت مي گواهي

هـاي نامـه حاصل نيست. گواهي اي يقينامطلق براي مقام افتاء و مرجعيت آقاي خامنهصورت هيچ طريق شـرعي معتبـري هاد هستند و درهراجتهاد مبتال به گواهي عدم اجت

اي در دست نيست.و صالحيت مرجعيت آقاي خامنهبراي احراز اجتهاد مطلق

فصل سيزدهم

بدعت مرجعيت جغرافيايي

تقليد ةعنوان محدود بار مرزهاي قراردادي جفرافيايي به در فقه شيعه براي نخستيناي ابتدا به سه روايت از مرجعيـت آقـاي خامنـه به رسميت شناخته شد. در اين فصل

اهللا آذري تيـ اهللا منتظـري و روايـت آ : روايت مقام رهبري، روايت آيتشوداشاره مياي اختصـاص االسـتفتاءات آقـاي خامنـه أجوبإل ةقمي. چهارمين باب به بررسي رسال

مطالب باب سوم است.ل برگرفته از دارد. عنوان فص

اند! باب اول. مقام رهبري از اعإلم مرجعيتشان خبر نداشته

درباره مرجعيت سخن گفت مفصال 1373 آذر 23 اي در تاريخجناب آقاي خامنهو پس از اشاره به هر دو فهرست قم و تهران مرجعيت تقليد شيعيان خارج از كشـور

پذيرفت:» متواضعانه و ايثارگرانه«را

آقايان فهرست دادند و اسم اين حقير را هم در آن فهرست آوردند. «گفتم اين كار را نكنيد. بدون اطالع من كردند، مىاما اگر از من سؤال مى

شان صادر شده بود، مـن خبـردار كه اعالميهاين كار را كردند. بعد از آنگفـتم اگـر ى من به تلويزيـون اطـالع دادم و گذاشتم. حتشدم؛ والا نمى

خوانيـد، اسـم مـرا را كـه مـى هـا آن ةشوند، اعالميـ آقايان ناراضى نمىاند، شود؛ تحريف اعالميه است. آقايان نشستهنخوانيد. بعد گفتند كه نمى

 203 ابتذال مرجعيت شيعه

شود... .اند؛ نمىچند ساعت جلسه كردهه كننـد كنند و مىكسانى كه اصرار مى گويند: آقا رساله بدهيد، توجـ

كنم. ر اين از قبول بار مسؤوليت مرجعيت استنكاف مىكه من براى خاطبحمدالله آقايان هستند و نيازى به اين معنا نيست. البته، خارج از ايـران

اينكـه كنم. چرا؟ براى خاطررا من قبول مىها آن حكم ديگرى دارد. بارآن بار را اگر من بر ندارم، ضايع خواهد شد. آن روزى كه احساس كنم

من كافى هستند ةند و به عقيدجا هستآقايانى كه امروز بحمدالله در اينل بـار ةنيم كفايت الزم و بلكه فوق اندازبيـ و مى ضـرورى بـراى تحمـ

تواننـد بـار خـارج را هـم مسؤوليت هم امروز در قم وجود دارد ـ مـى كشم.جا باز من كنار مىتحمل كنند، آن

كـنم؛ بـراى ارج از ايران را قبول مىامروز من درخواست شيعيان خاى نيست. مثل همان جاهاى ديگـر اسـت كـه نـاگزير چارهاينكه خاطر

هستيم. اما در داخل ايران هيچ احتياجى نيست.هـاى كنيـد كسـانى كـه راديوهـاى بيگانـه و دسـتگاه شما خيال مى

اند اند، در داخل ايران كسانىبستهها آن استكبارى، براى مرجعيت دل بهرا آرام ها آن كه اگر خودشان را در معرض اطالع ملت قرار دهند، ملت،

گذرد. تا امروز نگذشـته اسـت، در گذارد؟ ملت ايران از خائنين نمىمى ١»كاران نخواهد گذشت. آينده هم از خيانت

توانسـتند در ن اقتضايي داشت؟ چگونه مراجع نمـي كدام ضرورت در خارچ چني و فقط ايشان چنين تواني داشت؟ خارج كاري كنند

ده روز بعد از اين سـخنراني پيـروان مقـام رهبـري در اجـراي فرمـان ايشـان در                                                             

رهبري. معظم مقام رساني اطالع پايگاه ،1373 آذر 23 مورخ رهبري . بيانات1

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  204

 

شهداي قم حمله كردند، با شكستن و تخريب وسائل ةبه حسيني 73 دي 3 و 2 تاريخاهللا حسينيه شهدا با شعارهاي بسـيار زننـده طـالب را تهديـد بـه تعطيـل درس آيـت

شدند. كنندگان خائنين بايد ادب مي ز نظر حملهمنتظري كردند. ا

بررسي:

آقايان فهرست دادند و اسم اين حقير را هم در آن «اي ادعا كرد: آقاي خامنه ك.يگفتم اين كار را نكنيد. بدون اطالع كردند، مىفهرست آوردند. اما اگر از من سؤال مى

صادر شده بود، من خبردار شـدم؛ والـا شان كه اعالميهمن اين كار را كردند. بعد از آن »گذاشتم.نمى

اين ادعا با توجه به شواهد زير خالف واقع و كذب محض است:

روحانيـت مبـارز تهـران ةي از اعالم مرجعيت خود توسط جامعاآقاي خامنه اوإلمطلع بوده و به آقاي علي اكبر ناطق نوري گفته نظر آقاي مهدوي كنـي را هـم جويـا

كـرده اسـت. در آن زمان آقاي مهدوي كني در جلسات مجمع شركت نمي شود، زيرا رضا مهدوي كني: اهللا محمداين هم عين روايت آيت

خـواهيم از سـوي مـي “بار به من گفتند: يادم هست آقاي ناطق يك«انـد از جامعه روحانيت اعالم كنيم كه ايشان مرجع هستند و ايشان گفته

بلـه. مـن “گفـتم: ” موافق هستند يا نـه؟ آقاي مهدوي هم بپرسيد كه آيابحـث اعلميـت را ” نظرم اين اسـت كـه ايشـان جـزو مراجـع هسـتند.

خواسـتيم كسـاني را كـه صـالحيت خواستيم مطرح كنيم، بلكه مـي نميمرجعيت و فتوا، آن هم در سطح بـاال و نـه اجتهـاد در سـطح پـايين را

در آن موقـع واقعـا داشتند، اعالم كنيم و با توجه به خصوصيات ايشان،

 205 ابتذال مرجعيت شيعه

1»پذيرفتيم و بعد هم در مراحل مختلف، اين نظر تأييد شد.كه به آقاي ناطق نوري سپرده قبل از اعالم مرجعيتش نظـر ايطور آقاي خامنه هچ

روحانيت مبارز ة، از اعالم مرجعيت خود توسط جامعآقاي مهدوي كني را جويا شود خبر بوده است!؟تهران بي

خـود را بـه نحـوي رئيس وقـت اعـالم مرجعيـت از آقاي اميني نايبايشان ثانيابعد از وفات آقاي اراكـي ايشـان «اهللا آذري قمي: خواسته است. اين هم شهادت آيت

از مطرح كردن ايشان [خودشـان] حمايـت يا تصريحا به آقاي [ابراهيم] اميني تلويحا 2»فرمودند. مي

ن آمدند و بعضي از افراد جامعه مدرسين نزد م«اهللا منتظري نوشته است: آيت ثالثاعنوان مرجـع اي را بهاند به هر قيمتي كه هست بايد آقاي خامنه به جامعه گفته“گفتند:

3”»كند. ييد زيرا مصلحت نظام چنين اقتضا ممعرفي كن

عنوان مرجع به جامعه مدرسين براي معرفي خود به اي از دستور بهآيا آقاي خامنه اند!؟ اطالع بودهبيهر قيمت

اوال اي از تصميم جامعتين قابل پذيرش نيسـت، اطالعي جناب آقاي خامنهبي دو.مدرسين به معرفي شش مرجع از يك سـال قبـل مطلـع بـوده ةايشان از تمايل جامع

جهت ارجاع احتياطـات را مطيع كه حتي معرفي مراجعي از دو نهاد كامال است. ثانيامقام رهبري انجام ندادند، آيا پذيرفتني است كه امر مهـم معرفـي مراجـع ةبدون اجاز

ريـزي ها قبـل بـرايش برنامـه اهللا اراكي كه نظام از مدتجائزالتقليد پس از وفات آيت                                                            

 .1390 آذر قم، ،360 شماره ،30 سال ،اسإلم پاسدار ماهنامه با . گفتگو1 رفسنجاني. هاشمي به قمي آذري 1376 آذر مورخ . نامه2

 .770ص 1 ج ،منتظري اهللا آيت خاطرات. 3

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  206

 

آيـا اعضـايي كرده بود بدون صالحديد مقام رهبري انجام شود؟ حاشـا و كـال. ثالثـا نـوري (البتـه در آن زمـان) كـه بـدون اذن ر ناطق باك همانند آقاي محمد يزدي و علي

دانند ممكن است چنين امري را به اطالع ايشـان آب نوشيدن را هم جايز نميامر ولي نرسانده باشند؟

اگـر «اي بـه تلويزيـون اطـالع داده و گفتـه كنيم جناب آقاي خامنه فرض مي سه.آقاي علـي » مرا نخوانند. اسمخوانيد، را كه مىها آن ةشوند، اعالميآقايان ناراضى نمى

گـذرد نمـي سـيما انتصابش به مديرعاملي سازمان صداواني كه پنج ماه بيشتر از جالرياند، چند ساعت جلسـه شود؛ تحريف اعالميه است. آقايان نشستهنمى« كند:عرض مي

دهـد؟ اينهـا مال جدي بودن چنين گفتگويي را مـي آيا احدي احت» شود.اند؛ نمىكرده يشتر نيست.تعارفي ب

اگر رهبري سوداي مرجعيت نداشـت، بالفاصـله بعـد از رهبـري شـوراي چهار. يهـا داد و بـه پرسـش براي روحانيون حكومتي تشكيل نمي استفتاء و تدريس خارجلت در امر مرجعيت و داد، و مقامات امنيتي و قضايي را از دخا شرعي مردم پاسخ نمي

حكومت ةها از بودج كرد و در حوزه قبول نميكرد، و وجوهات شرعي تقليد نهي مي ةر همـين سـخنراني دربـار كرد. حساسيتي كه ايشـان د به طالب شهريه پرداخت نمي

دهد بهترين دليل تمايل واقعي ايشـان بـه تصـدي اهللا منتظري نشان ميمرجعيت آيت 1مرجعيت است.

                                                             جمهـوري سفارت با مرتبطين از يكي خاطرة ذكر اي خامنه آقاي كشور خارج مرجعيت مورد . در1

دوسـتاني 1998 تـا 1995 سال بين: «نيست فايده از خالي اروپائي كشورهاي از يكي در اسالمي هم من با برآمدند اي خامنه آقاي مرجعيت براي كشور خارج روحانيون از امضا آوري جمع درپي عـرش بـه بعـدها كردنـد امضـا كـه ها آن البته كردم، استنكاف بيانيه امضاي از من گرفتند تماس

 207 ابتذال مرجعيت شيعه

گوينـد: آقـا و مى كنندكسانى كه اصرار مى«اند: اي فرمودهجناب آقاي خامنه پنج.ت مرجعيـ ه كنند كه من براى خـاطر ايـن از قبـول بـار مسـؤوليترساله بدهيد، توج

كنم. بحمدالله آقايان هستند و نيازى به اين معنا نيسـت. البتـه، خـارج از استنكاف مىآن بـار اينكـه كنم. چرا؟ براى خاطررا من قبول مىها آن ايران حكم ديگرى دارد. بار

»اگر من بر ندارم، ضايع خواهد شد.را

د اعتبار شرعي نـدارد. در امـر تقليـد چـه د و مقلمرزهاي جغرافيايي در مقل اوإلبراي ايـن تمـايز خـود دليـل و فرقي بين شيعيان ايراني و غيرايراني است؟ آيا ايشان

شرعي سراغ دارند؟ ةسابق

كشور هيچ نيازي بـه مرجعيـت شيعيان خارج از كشور همانند شيعيان داخل ثانياعلميـه نجـف و ديگـر بـالد از جملـه بيـروت ةيشان نداشنتد. با وجود مراجع حوزا

گويند؟ ين مانده در خارج از كشور سخن ميجناب رهبري از كدام نياز به زم

با توجه به وسايل ارتباط جمعي و انتشار فتاواي ايشان به زبـان فارسـي آيـا ثالثاكشور از ايشان تقليد كند به نظر ايشان مجزي نيست!؟ اگر ايشـان اگر كسي در داخل

گوينـد كـه كنند!؟ چرا شعري مي خذ ميأهات داخل را مرجع داخل نيستند چرا وجو

                                                                                                                                                    امضـا از اي بهانـه بـه . بگـويم را نكـردنم امضا دليل صراحت به نداشتم توانايي البته من. رسيدند

بـراي مـن مشوق و بود اي فهميده فرد قضا از كه دوستان از يكي به زمان همان. كردم خودداري شـيعيان بـه كـه دانيد مي اعلم حتي يا مرجعيتدرحد را اي خامنه آقاي شما واقعا گفتم بود امضا

هـم شـيعيان . ندارد رساله كه ايشان! نيست مهم خيلي: داد پاسخ كنيم؟ معرفي بسته زبان خارجي غالـب در كـه هـم هـا رسـاله كنند، مي رجوع تقليد مراجع رسالة به فقهي مسايل در درنهايت كه

البتـه . كـرد خواهنـد رجوع ايشان به سياسي مسايل در فقط مردم عمال لذا است، هم عين احكام ما را ايشان كشور از خارج مرجعيت كه اند خواسته ما از هم تهران از حاال كه داشت هم اي اشاره .»داريم زاويه رهبري با يا نظام با ما نكنند گمان تا كنيم مي امضا هم ما كنيم، امضا

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  208

 

توان حمل كرد. اش گير كنند؟ اين سخنان را جز بر تعارفي خنك نمي در قافيه

اله نـداده اسـت كنون يعني پس از بيست و پنج سـال رسـ اما اينكه ايشان تا شش.امـام راحـل « ةاح نيسـت، اگـر نخواهـد از روي رسـال دليلش تواضـع و خفـض جنـ

طلبـد، آن هـم بـراي كامل مراجعه به مدارك مي ةرونويسي كند يك دور» الشان معظيتـر كسي كه مباني اصولي دستش باشد، خارج فقه و اصول گفته باشـد، از همـه مهـم

داشته باشد. مرجعيت يك كـار تمـام وقـت فرصت و وقت كافي براي استفراغ وسع . ايـن دو بـا هـم جمـع است. رهبري هم يك كار تمـام وقـت از سـنخ ديگـر اسـت

است. اهللا آغاز كرده خصوص براي كسي كه از باء بسم ه، بشود مين ظري البته بدون ذكر نام فرمودند:اهللا منتآيت ةمقام محترم رهبري دربار هفت.

هـاى كـه راديوهـاى بيگانـه و دسـتگاه كنيـد كسـانى شما خيال مى«اند اند، در داخل ايران كسانىبستهها آن استكبارى، براى مرجعيت دل به

را آرام ها آن كه اگر خودشان را در معرض اطالع ملت قرار دهند، ملت،گذرد. تا امروز نگذشـته اسـت، در گذارد؟ ملت ايران از خائنين نمىمى

»ن نخواهد گذشت.آينده هم از خيانتكارا

اي در درس شـرح اشـارات اهللا منتظري استاد جناب آقاي خامنهمرحوم آيت اوإلادبانه و غيرمنصفانه سخن گفته است. گونه بي استاد خود اين ةايشان دربار 1بوده است.

عاقبت ايشان ديدني است.

عبارت زير از كيست؟ ثانياشما فقيهى باشيد كه نظام و مردم از نظرات شما استفاده كننـد. از «

                                                             .85 ص ،اسم شرح. 1

 209 ابتذال مرجعيت شيعه

شـما را خـوب ثر نباشـيد. مـردم مـا أهاى راديو بيگانـه متـ پخش دروغاند كه بـا نسـبت هاى دشمن را هم خوب درك كرده شناسند، و حيله مى

. دهنـد... ان كينه خـود را بـه اسـالم نشـان مـى هر چيزى به مقامات ايربحــث خــود حــوزه و نظــام را گرمــى بــا درس و شــاءالله انجنابعــالى

» بخشيد. مى

سوي چه كسي نشـانه هاي بجناب آقاي خامنه ةروشن است كه انگشت اشار ثالثانـرا بـه خـوبي درك رفته است. وزارت اطالعات و سپاه پيام اين سخنان و مخاطب آ

ملت ايـران «بر اين كه بيني رهبري مبني خود آگاه شدند تا به پيش ةكردند و به وظيف عمل بپوشانند. ةجام» گذرد از خائنين نمي

تـرا و اهانـت مخـل بـه اف ،از شرائط مرجعيت عـدالت اسـت. دروغ يكي هشت.از اينكـه اي بـا اظهـار باشد. با توجه به مستندات فوق جناب آقـاي خامنـه عدالت مي

خيانـت مرتكـب دروغ، خبر بوده، و با انتساب استاد خود بـه اعالم مرجعيت خود بياجتهاد مطلق هم برخوردار بود، به دليـل فقـدان ةترا و اهانت شده، حتي اگر از ملكاف

صالحيت مرجعيت و افتاء را ندارد. عدالت شرعا

اهللا منتظريباب دوم. روايت آيت

اهللا اراكي و بحران مرجعيـت گذشت مرحوم آيتپس از در :پرسش«اهللا رويكرد خواص علما ـ همچون آيت كه با اقبال مردمي و 73در سال

و دوازده تن ديگر از علما ـ نسبت به مؤمن اهللا موسوي اردبيلي و آيتحضرتعالي از يك سو و دخالت نيروهاي امنيتـي و حكـومتي از سـوي

زمينه ايراد نمودند اي سخنراني تندي دراينديگر همراه بود، آقاي خامنه

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  210

 

بدون ذكر نام ـ به حضرتعالي اشاره شده كه در آن به طور صريح ـ البته شـد؛ بـه دنبـال هاي فشار محسوب مي بود و نوعي جهت دهي به گروه

و براي چندمين هاي فشار پس از نماز جمعه مجددا اين سخنراني گروهبار با سنگ و چوب به بيت حضرتعالي حملـه كردنـد و فـرداي آن بـه

يه را شكســتند و محــل درس يــورش آورده و تريبــون و لــوازم حســينشاگردان را تهديد نمودند، كه البته با دخالت شوراي عالي امنيـت ملـي

دانيد غائله خاتمه يافت. حضرتعالي علت اصلي اين تهاجمات را چه ميگونه به حضرتعالي ـ با آن همه كنيد به چه دليل هر از گاه اين و فكر مي

شـوند؟ و ور مـي لـه ـ حم ايد و با اينكه استاد همه حضرات بودهسوابق بفرماييد در آن زمان چه واكنشي از خود نشان داديـد و آيـا بـه محـاكم

قضايي شكايت برديد؟مشـهود بـود كـه اي كـامال از همان اوايل رهبري آقاي خامنه پاسخ:

سازي كننـد و حتـي در خواهند براي مرجعيت ايشان زمينه يك عده ميله را مطـرح أاي اين مس اكي هم عدهاهللا اراهللا گلپايگاني و آيتزمان آيت

تـرين مـانعي كـه ايـن عـده در راه خـود رسد مهم كردند. به نظر مي ميكردند كه اگر مرجعيـت پيش خود تحليل ميها آن دانستند من بودم، مي

اي هم تضعيف شود تا رهبري آقاي خامنه فالني فراگير شود موجب ميلف بـه مـن و بيـت مـن حملـه هاي مخت شود، لذا از همان ابتدا به بهانه

سويه تبليغـات و جوسـازي بـه راه صورت يك كردند و در جامعه به ميهـاي مـرا معموال براي حمالت خودشان بعضي صحبتها آن انداختند؛اهللا اراكـي مـن صـحبتي كردند ولي بعد از فـوت مرحـوم آيـت بهانه مي

اي در دست آنان نبود، اين بود كه مطالب راديوهـاي نكرده بودم و بهانه

 211 ابتذال مرجعيت شيعه

سي را بهانه كردنـد كـه بلـه ايـن راديوهـا بيخارجي از جمله راديو بيشـود مـثال كننـد و معلـوم مـي دارند بر روي مرجعيت فالني تبليغ مـي

اي در كار است! اي و توطئه برنامهعيت كه راديوهاي خارجي به ارائه تحليل و گـزارش از وضـ درحاليهايشان بارها از ديگران و حتي در گزارش پرداختند و اتفاقا مرجعيت مي

اهللا اراكـي بردند. خالصه بعد از فوت آيت اي نام ميشخص آقاي خامنهصورت شديدي مسموم كردند تا آنجا كـه بسـياري از علمـا از را به جو

ردنـد، چـون آن نظـر ك اهللا اراكي صـرف برگزاري مراسم ختم براي آيتو امثال آن راه انداخته بودند و در ” اهللا حزب“عنوان روزها يك عده را به

دادنـد؛ روي ايـن اي شعار مـي مراسم علما به نفع مرجعيت آقاي خامنهاهللا اراكي مراسم بگيرم و فقط پيام اساس من هم صالح نديدم براي آيت

تسليتي نوشتم چون احتمال درگيري زياد بـود، حتـي اعضـاي دفتـر را جمع كردم و به آنان گفتم الزم نيست براي مرجعيت من تبليغ كنيـد يـا

نفي ديگران را نماييد.له مرجعيت سـخنراني أمس ةاراي درباما يك وقت ديدم آقاي خامنه

گيري نمود، البته از من نـام طور كنايه كالصريح عليه من موضع كرد و بها پيدا كردند، ايشان در اي بود كه همگان مرجع ضمير ر نبرد ولي به گونه

اين سخنراني مطالب راديوهاي خـارجي را بهانـه كـرده و حتـي تعـابير را به من نسبت داد.” خيانت“تندي مثل

هاي مختلفي ني بود كه در سطح شهر قم اطالعيهپس از اين سخنرا كرد تا به بيت من حمله كننـد، و بعـد پخش شد كه افراد را تحريك مي

هاي فشار را مقابل منزل مـا جمـع كردنـد و گروه مجددااز نماز جمعه

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  212

 

ــ ـ كه بعضي مردم را به ما ارجـاع داده بـود مؤمن اهللاعليه من و آيتشعار دادند؛ فرداي آن روز هم به محل درس آمدند و من با وجود همه خطرات در محل درس حاضر شدم و درسم را گفتم ولي آنـان پـس از

سي است و بيه شعار و اينكه فالني مرجع بيپايان درس شروع كردند باعدام بايد گردد و...! بعد هـم تريبـون و لـوازم حسـينيه را شكسـتند و شاگردان را تهديد كردند كه اگر فردا به درس بياييد با شما معامله ضـد

كنيم. انقالب ميخالصه روز بعد با دخالت شوراي عالي امنيت ملي آن غائله خاتمه

دان هم شـكايتي عليـه مهاجمـان تنظـيم كردنـد و بعضـي يافت و شاگرمي رفسنجاني نوشتند كـه اي به آقاي هاش آقايان اساتيد دانشگاه هم نامه

گونه ترتيب اثري به آن داده نشـد؛ آقـا سـعيد [منتظـري] هـم البته هيچ 1»جواب ماند.اي نوشت كه طبق معمول آن هم بياي به آقاي خامنه نامه

اهللا آذري قميي آيتباب سوم. عذرخواه

كند:گونه اعتراض مي اهللا آذري قمي سه سال بعد به اين مسئله اينآيت

ـ « خصـوص حضـرت هچرا مقام معظم رهبري وضعيت مرجعيـت باند هاي اطالعاتي داده ظمي منتظري را به دست يك مشت بچهالعاهللاآيت

آرشـيو و ديگـر اشـياء ي به حريم مرجعيت و غارتكه شبانه قصد تعدبا چشم بسته و اهانت بـه نمايند، افراد ناصح و خيرخواه را ايشان را مي اهللابرند. هنوز برخي وسائل غارتي را حتـي بـا وسـاطت آيـت زندان مي

طور كه قوم وحشي مغول با علم و كتـاب اند، همان دهننيز برنگردامؤمن                                                             

.750 ـ 752 ص1 ج ،منتظري اهللا آيت خاطرات. 1

 213 ابتذال مرجعيت شيعه

كردند... .لـه ر دفاع و حمايـت از معظـم آن روز يك نفر از جامعه مدرسين د

اي نگفت، حتي حقير هم به خيال واهـي اينكـه قدمي برنداشت و كلمهطرف مقام معظم رهبري است چيزي نگفتم، ولي امروز از خداي خـود

خواهم. ام و معذرت مي و پيامبرم شرمندهبيت مرجعيـت كـه تنها عاملين جنايت حمله وحشيانه به سفانه نهأمت

اهللا] حسينيان انجام پذيرفت تاكنون مشهور به روح روبه سرپرستي [خس. عنوان تشويق بـه حـج مشـرف شـدند اند، بلكه به اي نشده هيچ مؤاخذه

سف اينجاست كه چنـين فـردي را أحجشان مقبول باد! جاي تعجب و ت گمارند. مسئول مركز اسناد انقالب اسالمي مي

مرجعيت، دادگاه ويـژه حال در اين مبارزه ظالمانه با مقام شامخ هر بهغيرقانوني روحانيـت نيـز كـم آتـش نسـوزاند. كـه مسـئوليت (معنـاي مسئوليت مجرم بودن نيست، بلكه معنايش اين است كه خبرگان رهبري

كشــي و لــه توضــيح بخواهنــد) مســتقيم ايــن حــق تواننــد از معظــم مــيهاي ديگر در مـورد روحـانيون متوجـه شـخص مقـام معظـم كشي حق

كه اگر خبر دارند واعجبا و اگر خبر ندارند واأسفا. تعطيل رهبري است، 1»اين دادگاه خالف قانون اساسي را از جنابعالي خواهانم.

هبـري و اقـدامات وزارت ماه بعد درباره سخنراني مقـام ر اهللا آذري قمي يكآيت نويسد: اطالعات مي

امعـه صـادر شـد، آن هـم بـا فشـار مبنـا و مأخـذ ج ... تا رأي بي« هاي اطالعاتي و داللي آقاي يزدي، سپس اعالم قبولي ايشـان بـراي بچه

                                                             .76 آبان 5 ،خاتمي سيدمحمد به سرگشاده . نامة1

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  214

 

انـداختن مرجعيـت عيين معاونتي در اطالعـات بـراي جا خارج فقط و ترابطه بـا هايي دراين حبس و چيزهايي از آن قبيل. نامه ايشان در داخل با

1»كه هرگز حاضر به انصراف نشدند. شخص ايشان داشتم

جوبة اإلستفتاءاتأ ةسالباب چهارم. انتشار ر

اي با مشخصـات زيـر چند ماه بعد از اعالم قبول مرجعيت خارج از كشور رسالهعلي العظمـى السـيد اهللالمسـلمين سـماحإل آيـإل امـر ولي جوبإل االستفتاءاتأ منتشر شد:

2.الوارف، الجزء األول العبادات ظله دام الحسيني الخامنئي

سيل «آورده است: » ايالعظمي خامنهاهللادفتر آيتتائات فاست ةدائر«در مقدمه كتاب كند، ايشان برخي را ها هزار تجاوز مي سواالت شرعي از دفتر رهبر امت اسالمي از ده

جمهـوري اسـالمي پاسـخ داده گذار بنيان خود و برخي ديگر را طبق فتوايرأي طبقگيـرد. بعـد از بـر مـي ويژه امور مبتالبه را در هاست. اين مجموعه كليه ابواب فقهي ب

ـ ؤاصرار شديد م ه ايشـان از منين از سراسر عالم و واگذاري زمـام مرجعيـت تقليـد بنشر اين مجموعه را البته بعـد از تهـذيب و ةخره ايشان اجازجانب علماي خبره، باأل

3»ويب و بررسي مجدد صادر كردند.تعريب و تب

                                                             رفسنجاني. هاشمي به 76 آذر مورخ . نامه1

ايـن رسـاله ].1374 بهـار اي1373 [بهمن يا اسفند 1415/1995 التوزيع، الكويت، دارالنبأ للنشر و. 2منتشـر شـد. 1375 صفحه در تهران در سـال 347 توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات اسالمي در

سوال و جواب است. ترجمه رساله بـه فارسـي دري توسـط دفتـر 1113 چاپ اول عربي شاملـ 1375 نمايندگي مقام معظم رهبري در امور افغانسـتان در سـال ه فارسـي در قـم و ترجمـه آن ب

در تهران منتشر شد. 1379 صفحه در سال 528توسط احمدرضا حسيني در .3 ـ 4 ص ،اإلستفتائات أجوبة. 3

 215 ابتذال مرجعيت شيعه

رساني مقام معظم رهبـري اين رساله براساس آخرين ويرايش آن در پايگاه اطالعسـوال و 2118 گيـرد و شـامل از تقليد تا احكام قبرستان را در بـر مـي )1392 (بهار

ها با رعايـت شـماره مسلسـل ويـرايش اي از اين پرسش و پاسخ جواب است. نمونه شود:رساني رهبري نقل مي خير رساله از پايگاه اطالعأ

ى مقام مرجعيت نبوده و رسـاله عمليـه هـم آيا تقليد از مجتهدى كه متصد :9 س ندارد، جايز است؟ الشرايط، تصدى مرجعيـت يـا داشـتن رسـاله تقليد از مجتهد جامع ج: در صحت

عمليه شرط نيست، لذا اگر براى مكلفى كه قصد تقليد از او را دارد، ثابـت شـود كـه الشرايط است، تقليد اشكال ندارد.وى مجتهد جامع

ةبواب فقـه مثـل نمـاز و روزه بـه درجـ تقليد از كسى كه در يكى از اآيا :10 س اجتهاد رسيده، جايز است؟

ج: فتواى مجتهد متجزى كه تنها در برخى ابواب فقهى داراى فتوا و نظر اجتهادى است براى خودش حجت است، ولى جواز تقليد ديگران از او محـل اشـكال اسـت؛

اگر چه جواز آن بعيد نيست.ت آيا در تقليد، اعلميت مرجع شرط است يا خير؟ معيار و مـالك :16 س اعلميـ

چيست؟ ج: در مسائلى كه فتواى اعلم با فتواى غير اعلم اختالف دارد، احتياط آن است كه از اعلم تقليد كند و مالك اعلميت اين است كه آن مرجـع نسـبت بـه سـاير مراجـع

اشد و بهتر بتوانـد احكـام شـرعيه را از قدرت بيشترى بر شناخت حكم الهى داشته بأدله استنباط كند و همچنين نسبت به اوضاع زمان خود به مقـدارى كـه در تشـخيص

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  216

 

تر باشد. موضوعات احكام و ابراز نظر فقهى مؤثر است، آگاه از چه كسى بايد تقليد كنيم؟ :21 س

احتياط بايد اعلـم ج: از مجتهدى كه جامع شرايط فتوا و مرجعيت است، و بنا بر هم باشد.درصورت تعارض فتواى ولى امر مسلمين با فتـواى مرجعـى در مسـائل :52 س

سياسى، اجتماعى و فرهنگى وظيفـه شـرعى مسـلمانان چيسـت؟ آيـا معيـارى بـراى تفكيك احكام صادره از طرف مراجع تقليد و ولى فقيه وجـود دارد؟ مـثال اگـر نظـر

در مسـأله موسـيقى اخـتالف داشـته باشـد، متابعـت از مرجع تقليد با نظر ولى فقيـه كلى احكام حكومتى كه در آن نظر ولى طوريك از آنان واجب و مجزى است؟ به كدام

فقيه بر فتواى مراجع تقليد برترى دارد، كدام است؟ كشور اسالمى و امورى كه به عموم مسلمانان ارتباط ةج: در مسائل مربوط به ادار

مر مسلمين بايد اطاعت شود. ولى در مسائل فردى محض، هر مكلفى دارد، نظر ولى ا بايد از فتواى مرجع تقليدش پيروى نمايد.

مصداق يـك امـر عقلـى آيا اعتقاد به اصل واليت فقيه از جهت مفهوم و :56 س است يا شرعى؟

شناس حكم شـرعى رت است از حكومت فقيه عادل و دينواليت فقيه كه عبا ج:باشد، و در تعيـين مصـداق آن روش عقاليـى كه مورد تأييد عقل نيز مىدى است تعب

وجود دارد كه در قانون اساسى جمهورى اسالمى ايران بيان شده است.وظيفه ما در برابر كسانى كه اعتقادى به واليت فقيه جز در امـور حسـبيه :61 س

كننـد، يا تـرويج مـ ان آنـان ايـن ديـدگاه ر ندارند، با توجه به اينكه بعضى از نمايندگ

 217 ابتذال مرجعيت شيعه

چيست؟ ج: واليت فقيه در رهبرى جامعه اسالمى و اداره امور اجتماعى ملت اسـالمى در

عشرى است كه ريشه در اصل امامت دارد، حقه اثنى هر عصر و زمان از اركان مذهباگر كسى به نظر خود براساس استدالل و برهان به عـدم لـزوم اعتقـاد بـه آن رسـيده

ت، ولى ترويج اختالف و تفرقه بين مسلمانان براى او جايز نيست.باشد، معذور اسكلمه واليت مطلقه در عصر پيامبر اكرم(ص) به اين معنى اسـتعمال شـده :63س

است كه اگر رسول اكرم (ص) شخصى را به انجام كارى امر كنند، انجام آن حتى اگر طور مثال اگر پيامبر(ص) بـه ترين كارها هم باشد بر آن فرد واجب است، به از سخت

كسى دستور خودكشى بدهند. آن فرد بايد خود را به قتل برساند. سؤال اين است كـه آيا واليت فقيه در عصر ما با توجه به اين كه پيامبر اكرم(ص) معصوم بودند و در اين

زمان ولى معصوم وجود ندارد، به همان معناى عصر پيامبر(ص) است؟ الشرايط اين است كه ديـن حنيـف اسـالم كـه مطلقه فقيه جامع ج: مراد از واليت

ور آخرين دين آسمانى است و تا روز قيامت استمرار دارد ديـن حكومـت و اداره امـ طبقات جامعه اسالمى ناگزير از داشتن ولى امر و حاكم و رهبر ةجامعه است، لذا هم

ظ نمايـد، و از نظـام دشمنان اسـالم و مسـلمين حفـ هستند تا امت اسالمى را از شرجامعه اسالمى پاسدارى نموده و عدالت را در آن برقرار و از ظلم و تعدى قـوى بـر ضعيف جلوگيرى نمايد، و وسائل پيشرفت و شكوفايى فرهنگى، سياسى و اجتمـاعى را تأمين كند. اين كار در مرحله اجرا ممكن است با مطامع و منافع و آزادى بعضى از

شته باشد، حاكم مسلمانان پس از اين كه وظيفه خطيـر رهبـرى را اشخاص منافات داطبق موازين شرعى به عهده گرفت، بايد در هر مورد كه الزم بداند تصميمات مقتضى

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  218

 

براساس فقـه اسـالمى اتخـاذ كنـد و دسـتورات الزم را صـادر نمايـد. تصـميمات و و مسـلمين اسـت، اختيارات ولى فقيه در مواردى كه مربوط به مصالح عمومى اسالم

ت در صورت تعارض با اراده و اختيار آحاد مردم، بر اختيارات و تصميمات آحاد امـ مقدم و حاكم است، و اين توضيح مختصرى درباره واليت مطلقه است.

كنـد و آيا بر فقيهى كه در كشور جمهـورى اسـالمى ايـران زنـدگى مـى :65 ساز دستورات ولى فقيه واجـب اسـت؟ و اعتقادى به واليت مطلقه فقيه ندارد، اطاعت

صورتى كه فقيهى اعتقاد شود؟ و در ت نمايد فاسق محسوب مىاگر با ولى فقيه مخالفداند، اگـر بـا به مقام واليت مى تر ه دارد ولى خود را از او شايستهبه واليت مطلقه فقي

وامر فقيهى كه متصدى مقام واليت امر است مخالفت نمايد، فاسق است؟ أفى ولو اين كه فقيـه اطاعت از دستورات حكومتى ولى امر مسلمين بر هر مكل ج:

يت بـه ايـن باشد، واجب است. و براى هيچ كسى جايز نيست كه با متصدى امور والى صـورتى اسـت كـه متصـد تر است، مخالفت نمايد. اين در هبهانه كه خودش شايستواليـت رسـيده باشـد. ولـى در امهاى قانونى شناخته شده به مق منصب واليت از راه

طور كلى تفاوت خواهد كرد.صورت، مسأله به غيراينآيا واليت فقيه يك مسأله تقليدى است يا اعتقـادى؟ و كسـى كـه بـه آن :67 س

اعتقاد ندارد چه حكمى دارد؟ باشد. با اين يو امامت است كه از اصول مذهب م ج: واليت فقيه از شئون واليت

فقهى از ادله شرعى استنباط مربوط به واليت فقيه مانند ساير احكامتفاوت كه احكام شوند و كسى كه به نظر خود براساس استدالل و برهان به عـدم پـذيرش واليـت يم

فقيه رسيده، معذور است.

 219 ابتذال مرجعيت شيعه

سره) و نظـر مبـارك (قدس با توجه به نظر مبارك حضرت امام راحل :1003 سجوهات راجع به ولى امـر مسـلمين اسـت، امر وعالى و بعضى فقهاى ديگر كه حضرت

پرداخت وجوهات به غير ولى امر چه حكمى دارد؟ بركـاتهم)، اگـر در پرداخـت (دامـت دين هر يك از مراجع محتـرم تقليـد ج: مقل

ه سهمين مباركين به استناد فتواى مرجع تقليد خود عمـل كننـد، موجـب برائـت ذمـ شود. مى

كند، براى مصـرف قليد مىاز مجتهدى كه مقلد از او تآيا اجازه گرفتن :1005 سالسالم) در عمل خير مثال در حوزه علميه يا دارااليتام، ضرورت دارد و (عليهسهم امام

يا اجازه هر مجتهدى كافى است؟ و اصوال آيا اجازه مجتهد ضرورى است؟ و كسى كه امر مسلمين است كلى مربوط به ولىطورج: اختيار سهمين مباركين به

م سادات باشـد، بايـد السالم) يا سه(عليهو و يا در مال وى مقدارى حق اماما ةبر عهداجـازه دارد، تسـليم كنـد، و اگـر امر خمس يـا وكيلـى كـه از طـرف او يآن را به ول

اجـع بـه آن اجـازه خواهد آن را در يكى از موارد مقرر مصرف كند، بايـد ابتـدا ر يم مكلف بايد فتواى مرجع تقليد خود را در آن رعايت نمايد.حال بگيرد، و درعين

السـالم) چـه حكمـى جهاد ابتدايى در زمان غيبت امـام معصـوم(عليه :1048 سامر مسلمين) حكم بـه آن ي(ولالشرايط مبسوط اليددارد؟ آيا جايز است كه فقيه جامع

كند؟ ى الشرايطى كـه متصـد ج: بعيد نيست كه حكم به جهاد ابتدايى توسط فقيه جامع

كه مصلحت آن را اقتضا كند، جايز باشـد، بلكـه يواليت امر مسلمين است، درصورت اين نظر اقوى است.

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  220

 

بررسي:

اكثر استفتائات از جانب ايرانيان و به زبان فارسي صورت گرفته، فتاوي نيـز ك.يشده و بار و در كويت منتشر 1»سپس به عربي ترجمه شده«شده، به زبان فارسي داده

ديگر در تهران به فارسي چاپ شده است.

جوبـإل االسـتفتائات أي مـذكور در استفتائات رهبري فتـاوا ةدائر ةمطابق مقدمدو. اهللا خمينـي اسـت، برخـي نيـز از گرفته از فتاوي مرحوم آيـت ي است، برخي برجمز

اي صادر شده است. البته مشخص نيسـت كـدام فتـوي از كيسـت. جانب آقاي خامنهاهللا خمينـي اسـت و ظاهرا اكثرا فتاوي مطابق تحريرالوسيله و آخـرين نظـرات آيـت

اندكي از آن از قبيل جهاد ابتدايي، بالد كبيره و ليالي مقمـره نظـرات جديـد شـوراي استفتاء است به شرحي كه گذشت.

در :9 اي اين سـه مـورد اسـت: سـوال جمله فتاوي اختصاصي آقاي خامنهاز سه.الشرايط، تصدى مرجعيت يا داشتن رساله عمليـه شـرط تقليد از مجتهد جامع صحت

محل اشكال اما غير بعيـد متجزي جواز تقليد از مجتهد 10 نيست. در پاسخ به سوالهاي اعلميت اين است كه نسبت به اوضاع زمان خود لفهؤاز جمله م :16 است. سوال

تـر از نظر فقهى مؤثر اسـت، آگـاه به مقدارى كه در تشخيص موضوعات احكام و ابر باشد.

فتاوي مذكور در اين رساله درباره واليت فقيه خالي از تناقض نيسـت. در چهار.واليت فقيه حكم شرعى تعبدى مورد تأييد عقل معرفي شده اسـت. امـا در 56 سوالعشرى كه ريشه در اصل امامت دارد معرفي شـده ياز اركان مذهب حقه اثن 61 سوال

                                                             .4 ص الطبعإلاالولي، ،اإلستفتائات أجوبة. 1

 221 ابتذال مرجعيت شيعه

استدالل و برهان به عدم لزوم اعتقاد به آن رسيده باشد. ممكن است فردي باكه

سو حكم شـرعي تعبـدي باشـد و از سـوي چگونه ممكن است امري ازيك اوإل ديگر استدالل و برهان بر عليه آن نيز ميسر باشد؟

تر اگر واليت فقيه از اركان مذهب است چگونه ممكن است فردي از آن مهم ثانياكه با استدالل و برهان به عدم لزوم اعتقاد به آن رسيده باشد معذور باشد!؟ اين چنين

ال و دم و اشكمي خدا هم نافريد!يشير بي

حال حكم تعبدي شـرعي عتقادي (ركن مذهب) است كه درعيناين چه امر ا ثالثا 1هم هست!؟

ميـزان بسـيار فتاواي رهبري درباره واليت فقيه از جملـه شـاهكارهاي ايشـان و خوبي براي سنجش دانش فقهي وي است.

قيـه خـود را نشـان بار ديگر مشكالت الينحل باور به واليت ف 67 در سوال پنج.ت معرفي شـده كـه از اصـول سو واليت فقيه از شئون واليت و امام داده است. ازيك

فقيـه احكام مربـوط بـه واليـت گونه افاضه شده كه ديگر اين سويباشد. از يمذهب مشوند. و براي بار سـوم گفتـه شـده يفقهى از ادله شرعى استنباط م مانند ساير احكام

كسى كه به نظر خود براساس استدالل و برهان به عدم پذيرش واليت فقيـه رسـيده، شود كه ميفوق در كل تعاليم اسالمي يافت ن امري با سه ويژگي معذور است. مطمئنا

باشد، هم عدم باور به آن از طريق اسـتدالل معـذور هم شئون اصول اعتقادي مذهب

                                                             قبور بر واليت( جائر واليت از اسالمي جمهوري سازي پاك منتظري مكتب« مقالة در زمينه . دراين1

پاكبـاز فقيـه سوگنامه كتاب در اكنون. ام كرده صحبت تفصيل به» 1388 دي 3 ،)تسليت ادب و .15 ـ 32ص

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  222

 

شرعي اسـتنباط شـود. همـين يـك فتـواي ةباشد، و هم در عين اعتقادي بودن از ادل متناقض براي عدم صالحيت اجتهاد كافي است.

اي مبتنـي كـردن حكـم شـرعي بـر هاي جناب آقاي خامنه يكي از نوآوري شش.عيـين مصـداق ولـي فقيـه را براسـاس روش ت 56 قانون عرفي است. ايشان در سوال

65 قانون اساسى جمهورى اسالمى ايران دانسته است. در سـوال عقاليى بيان شده درصورتى اسـت كـه متصـدى منصـب عدم جواز مخالفت با ولي فقيه در نيز گفته شدههاى قانونى شناخته شده به مقام واليت رسيده باشد. ولـى در غيـر ايـن واليت از راه

كلى تفاوت خواهد كرد. اينكه در فتواي شرعي به قانون اساسي طورمسأله به صورت،شود حكايت از فقدان طريق شرعي در مسئله است. چه اگر داشت به جاي استناد مي

كرد. رجوع به قانون عرفي به آن طريق شرعي استناد مي

ه دريافـت بايد به ولي فقيه داد و مراجع تقليد مجاز ب آيا خمس را منحصرا هفت.اي ابتدا همانند آذري متقـدم قائـل بـه و تصرف در خمس نيستند؟ جناب آقاي خامنهنيز فتـوي داده اسـت 1375 در سال 1.وجوب پرداخت خمس به حاكم اسالمي است

ايـد امر مسلمين باشد يا وكيـل وي ب امر خمس كه همان ولي بايد به ولي كه خمس مينشـيني اما خيلي زود از فتواي قبلي عقب 2الشرائطي پرداخت شود نه هر مجتهد جامع

بركـاتهم)، اگـر در پرداخـت يك از مراجع محترم تقليـد (دامـت مقلدين هر«كند: ميه سهمين مباركين به استناد فتواى مرجع تقليد خود عمـل كننـد، موجـب برائـت ذمـ

                                                             .59 ص ،القائد أجوبة في الفوائد درر. 1 .315 ص ،1025 سوال اول، چاپ عربي، متن ،اإلستفتائات أجوبة. 2

 223 ابتذال مرجعيت شيعه

مراجـع چگونه پرداخت آن بـه واجب باشدامر ولي اگر پرداخت خمس به 1»شود. يمجوبإل نيز أمتن فارسي 1005 شود !؟ اين تناقض در سوالتقليد موجب برائت ذمه مي

ف هم نظر مرجع تقليد خود را رعايـت كنـد و هـم كـل ونه مكلگمشخص است. چ يا وكيل وي تسليم كند!؟امر ولي به سهمين مباركين را وجوبا

اي در دو آقـاي خامنـه ها كه در فتاوي منسوب به جنـاب گونه تناقض اينهشت. كم نيست، قابل حل اسـت بـه اينكـه بپـذيريم افـراد مختلفـي در رردو جوبإلأكتاب

انـد، و مقـام هـا را داده شوراي استفتاء با مباني متفاوت و انشاءهاي مختلف اين پاسخم متوجـه ايـن تناقضـات و رهبري نيز به دليل اشتغاالت كثيره و عدم دانش فقهي الز

ها نشده است. ناهماهنگي

ة فصل سيزدهمنتيج

كند كـه از اعالم مي 1373 آذر 23 اي در سخنراني مورخجناب آقاي خامنه الف.كـرد. داشت از پخش آن جلوگيري مي يتش اطالع نداشته و اگر اطالع مياعالم مرجع

اهللا روايـات آيـت ةهاي پيشين ارائه شد به عالو اسناد و شواهد متعددي كه در قسمتدهد كـه ايشـان نـه تنهـا اهللا آذري قمي نشان مياهللا منتظري و آيتآيت كني، مهدوي

ريزي كرده بود. ها قبل براي آن برنامه خبر داشته بلكه از سال

ايشان به اين دليل كه در خارج از كشور بار مرجعيت بر زمين مانده مرجعيت ب.اطالع ندارند مرزهاي جغرافيايي فرمايند. ايشان رج از كشور را متواضعانه قبول ميخا

يهـا هيچ دخالتي در احكام شرعي تقليد ندارد. ايشان برخالف ادعاي خود به پرسش

                                                             .1003 سوال رهبري، دفتر رساني اطالع پايگاه فارسي، متن ،پيشين. 1

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  224

 

خـذ أدهد و وجوهات شرعي ايرانيان را نيز به احسـن وجـه شرعي ايرانيان پاسخ مي كند. مي

بار اهللا منتظري را چندابلغ من التصريح آيت ةايشان در همين سخنراني با كناي ج. 1373 دي 3 و 2 كند. ده روز بعد از سخنراني رهبري در روزهـاي به خيانت متهم مي

اهللا منتظـري شخصي در پناه نيروهاي امنيتـي و انتظـامي بـه درس آيـت موران لباسأمه طـالب را بـه تعطيـل درس ه را تخريب و با شـعارهاي زننـد يكنند، حسين حمله ميكنند. ايـن حمـالت را معاونـت روحانيـت و مرجعيـت وزارت اطالعـات تهديد مي

سازمان داده بود.

هاي موجود در . تناقضشودمنتشر مي1373 واخرأر د جوبإل االستفتائاتأ ةرسال د. عدم اجتهاد مفتي آن است. ةجمله در بحث واليت فقيه و خمس از ادلاين رساله از

بخش چهارم

 اي؟سوداي مرجعيت اعإل: امام خامنه

اي تا پنجـاه سـالگي در خـرداد در بخش اول دانستيم كه جناب آقاي خامنه الف.

خطيبي توانا بود كه نه مينوالمسلاالسالماالسالم بود و با مسامحه حجتحجت 1368 ديد. هبري و مرجعيت را به خواب هم نميتنها ادعاي اجتهاد نداشت، بلكه ر

» مصلحت نظام اوجـب واجبـات اسـت « ةبراساس قاعد 1368خرداد 14در ب. ييد احمد خميني اجتهاد الزمألي مجعول از هاشمي رفسنجاني با تخبرگان براساس نق

اي ولـي مطلـق فقيـه و رهبـر اهللا خامنـه عنوان آيت براي رهبري وي را احراز كرده به جمهوري اسالمي شد. اين بحث بخش دوم بود.

ي كه مصلحت نظـام را اگونه ادامه يافت: آقاي خامنه در بخش سوم بحث اين ج.دم لـزوم عن در أالش آسا يافته بود برخالف نظر نهايي امام راحل عظيم اكسيري معجزه

ميم بـه ادعـاي مرجعيـت بر مصلحت نظام از ابتداي رهبري تصـ بنا مرجعيت رهبري،عنـوان گـواهي اجتهـاد اي اجتهاد الزم براي رهبري را بههاي صادره بر گرفت، گواهي

اهللا خميني بود منتشر كـرد تنفيذ تحريرالوسيله آيت براي افتاء در آغاز فتاوايي كه غالباخذ وجوهات شهريه و پرداخت شهريه به طالب علوم ديني و آغاز درس خارج أبا و

فقه بعد از پانزده سال دوري مطلق از فقه و اصـول و برگـزاري جلسـات بـازپروري م به رهبري خود كـرد. جـامعتين منض عنوان شوراي استفتاء مرجعيت را عمال هي بهفق

در آذر حانيـت مبـارز تهـران) (جامعة مدرسين حوزة علمية قم و جامعـة رو حكومتي

 سيزدهم. بدعت مرجعيت جغرافياييفصل  228

 

عنوان مرجع جايزالتقليد به مـردم معرفـي كردنـد: بهرهبر جمهوري اسالمي را 1373 اي.العظمي خامنهاهللاآيت

يـا مرجعيـت اعـال : مرجعيـت داشـت صلحت نظام اقتضايي بيش از ايـن اما مد. فـرد. موضـوع آن وحـدت مرجعيـت انحصـاري در رهبـري جنـاب آقـاي منحصربه

فراواني را بـر ةاز شده، هزينآغ 1376اي. اين پروژه از سال اي است: امام خامنه خامنههـا ادامـه دارد. بخـش چهـارم رهبري تحميل كرده، هنوز هم محقق نشده و كوشـش

شامل دو فصل است:

ـ ابتذال مرجعيت شيعه

پايه و خطرناكاي از فتاواي بي ـ نمونه

چهاردهم است.گرفته از مطالب فصل عنوان بخش بر

فصل چهاردهم

ابتذال مرجعيت شيعه

است. با توجـه بـه » مرجعيت اعلي« ةع اين فصل موضوع كمتر شناخته شدموضوقبل از اجرائي شدن با مخالفت شديد دو نفر از فقهـاي قـم اعال طرح مرجعيتاينكه متوقف شد، ابعاد مختلف آن آشكار نشد، اما اين سودا از ذهن و ضمير رهبـري موقتا

رخت برنبست. در اين فصل به شواهد موجود سوداي مرجعيت اعالي جنـاب آقـاي فقهـاي . عنوان فصل برگرفته از عين عبـارات شوداي و مخالفان آن پرداخته ميخامنهفصل در ضمن پنج باب بـه شـرح هاي دوم و چهارم است. مباحث اين در باب منتقد

زير تنظيم شده است:

مدرسين: مرجع بايد يك نفر باشد! ةرهبري از جامع ةـ مطالب

اهللا منتظريآيت 1376رجب 13ـ سخنراني تاريخي

اي بزرگترين مرجع امروز شيعه!اهللا خامنهـ آيت

اي از مقام واليت االسالم خامنه: اعالم منعزل بودن حجت1376ـ آذري

مقام رهبري به انتقادات علماي قمالعمل ـ عكس التقليد اعالم شده.عيت اعال در گرو وفات مراجع جائزتحقق مرج -

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 230

 

مدرسين: مرجع بايد يك نفر باشد! ةرهبري از جامع ةباب اول. مطالب

قمـي اهللا آذري در گفتگو با آيـت 1376اهللا منتظري در تابستان مرحوم استاد آيت كند: براي نخستين بار سوداي مرجعيت اعالي رهبري را كشف مي

ر امور حـوزه و مرجعيـت، مـن هاي ناروا د با مشاهده همه دخالت«كه پـس از انتخابـات رياسـت جمهـوري حال ساكت بودم تا اين درعين] روزي در خاوه من به منزل آقاي [احمـد] آذري [قمـي] 1376 د[خردا

در قم اين "صدا زد و دفتري را به او داد و گفت: رفتم، ايشان فردي را پس "، سپس متوجه من شد و گفت:"دفتر را به آقاي [رضا] استادي بده

ـ مدرسين به تهران احضـار شـدند ةاز انتخابات، جامع س از حضـور، ؛ پاي پرسيد: وضع جامعه مدرسين چگونه است ؟! مـن گفـتم: آقاي خامنه

جامعـه را [آذري] اين بوده كه چـون ، نظر ايشان "جامعه مدرسين مرد!ييـد كننـد و او أجمهوري ت نوري را براي رياست وادار كردند آقاي ناطق

انتخاب نشد، پس جامعه موقعيت خود را از دست داده است. اي از اين حرف من ناراحت شد و آقاي آذري ادامه داد: آقاي خامنه

داريـم و از رسـين كارهـا اين چه حرفي است؟ ما بـا جامعـه مد "گفت:د مرجعيت است، هفت نفر مرجع صحيح نيست، مرجع باي ةلأجمله مس

و بايد جامعـه مدرسـين جامعه است، ةيك نفر باشد! و اين كار بر عهدنفر از اعضاي جامعـه ايـن دفتـر را رابطه چهار پس دراين"تقويت شود.

تـا نظـر بدهنـد، در ايـن دفتـر اند اند و به اعضاي جامعه داده تهيه كردهجامعــه مدرســين منحصــر در افــراد خــاص نباشــد و همــه اوال"آمــده:

هـاي كشـور نماينـده در همه استان و ثانيا د؛مدرسين حوزه دعوت شونهاست كـه اگر منظور دعوت از بچه":ام و من اشكال كرده "،اشته باشندد

 231 ابتذال مرجعيت شيعه

آنـان حاضـر ارزش ندارد، و اگر منظور دعوت از بزرگان حـوزه اسـت در ايم طبعـا و هنگامي كه ما در قم شكست خوردهنيستند شركت كنند،

".جاهاي ديگر به ما اعتنا ندارندــاي آذري ايــن صــحبت هــا را نقــل كــرد مــن از ايشــان وقتــي آق

آقـاي "كسـي بـود؟ اي از مرجع واحد چـه منظور آقاي خامنه":پرسيدممدرسـين ةاستند جامعخو منظور ايشان خودشان بود! و مي"آذري گفت:

وقتـي كـه جامعـه "من گفتم: ".اي مرجعيت تعيين كنندفقط ايشان را برتوانند بگويند فقط يـك اند اآلن چگونه مي هفت نفر را تعيين كرده سابقا

آقـاي "در يك نفر متعين گـردد. نفر؟ بايد صبر كنند بقيه بميرند تا قهراتـرين اشـكال مهـم "! مـن گفـتم: "اين هم يك اشكال سوم":آذري گفت اي از جريانات گذشته. اين بود خالصه ".همين است

مور قابل اغماض باشد، ولـي فشـار ـ همه اين ا اگر ـ از باب فرض هـاي فشـار در بـالد مختلـف كشـور مورين اطالعات و سپاه و گروهأمطـوركلي رابطه به اهل علم و اهل منبر قابل اغماض نبود، زيرا بـه ايندر

گانـه شـده بـود، و همـين امـر هاي بچـه سياست ةبازيچمرجعيت شيعه ]، 1376آبـان 23[ 1418رجـب 13باعث و انگيزه من بود در سخنراني

زمينـه احسـاس تكليـف ب است كـه چـرا آقايـان ديگـر درايـن و عجي 1»نكردند؟

اهللا منتظري مسبوق به سابقه است. در خاطرات آيتاعال الزم به ذكر است مرجع اهللاي توسـط آيـت در توضيح پيغام كتبي خود بـه آقـاي خامنـه 1373ايشان در آبان

اي در عـداد مراجـع دانستند كه آقـاي خامنـه چون مي« قمي متذكر شده است:مؤمن

                                                             .774ـ 773ص 1 ، جمنتظري اهللاآيت خاطرات. 1

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 232

 

و اعـال عنـوان مرجـع اده از قـدرت سياسـي ايشـان را بـه خواستند با اسـتف نيست مي »فرد معرفي كنند. منحصربه

كسي با توان فقهي و روحيات مسئوالن نظام آشنا بود. اهللا منتظري بهتر از هر آيتفاقـد اجتهـاد مطلـق و صـالحيت اي كـه يقينـا ايشان متوجه شده بود كه آقاي خامنه

افتاست، تصميم گرفته براي حفظ مقام سياسي خود ادعاي مرجعيت كند. بـا رعايـت ي و مشـفقانه بـه دبانه و تعليمـ ؤمراتب شرعي نهي از منكر ابتدا غيرعلني و با زباني م

هـا در ايـن اسـت كـه وي همـت خـود را ع و حـوزه وي متذكر شد كه صالح تشـيرا بـه هـا آن اء را خـط بكشـد و مصروف مديريت سياسي كند و دور مرجعيت و افتـ

ها بسپارد. حوزه

ةسي با زباني خشن به نصيحت مشـفقان اي مست از قدرت سياجناب آقاي خامنهمرجعيـت را ةادامـ ةيادي لباس شخصي خـود اراد أاستاد اشارات خود پاسخ داد و با

ابراز كرد.

عمل پوشـاندن ةمدرسين براي جام ةآذري قمي از دستور رهبري به جامعگزارش يت هفت نفر زنگ خطر اسـتقالل بودن مرجع فرد ايشان و مضر بهبه مرجعيت منحصر

آورد. خطير بودن بدعت مرجعيت اعـالي مجتهـد ها را براي فقيه قم به صدا در حوزهم عـال نهي از منكر را بـر هـر ةي قدرت سياسي در حدي بود كه فريضبا اتكامتجزي

كرد. بصيري واجب عيني و تعيني مي

اهللا منتظريرجب آيت 13باب دوم. سخنراني تاريخي

تولـد ]1418[رجب 13به مناسبت 1376آبان 23اهللا منتظري در روز جمعه آيتاهللا كنـد. آيـت مـي ايـراد شهداي قـم سـخنراني تـاريخي ة(ع) در حسينياميرالمؤمنين

 233 ابتذال مرجعيت شيعه

كند: يكي لزوم شرط اعلميت مقام رهبري و منتظري دو اشكال عميق فقهي مطرح مي ديگري فقدان شرائط مرجعيت در شخص رهبر.

اينكـه اعلـم ولي فقيه هم به شـرط : «شوداهللا منتظري متذكر ميدر مورد اول آيتباشد، مجتهد اعلم مدير مدبر بايد نظارت كند كه برخالف شرع و قانون كاري انجـام

اي در شـوراي بـازنگري ايشان با اشاره به مباحث آقايان اميني، يزدي و خامنه» نشود.گويد: دوازده روايت محكم و متقن در شـرط اعلميـت فقهـي رهبـر ي ميقانون اساس

گوئيـد بايـد بايد عمل كـرد، اينكـه مـي «دهد: اي تذكر ميخامنهداريم. سپس به آقاي معناي مشخص اين بخش عـدم » عمل كنيد.ها آن فكري كرد، فكرش اين است كه به

فاقد اعلميت فقهـي اي براي رهبري است، چون او يقيناصالحيت شرعي آقاي خامنه است.

د:نكن ايشان سپس اضافه ميوادارند به يكي حمله كنند، يك عده بچـه اينكه چهارتا روزنامه را «

جمعـه را ةائم در قم راه بيندازند، اينها ديگر فصلش گذشته است. فرضا ها بعضا دانند كه امام جمعه هم تحريك كنند يك چيزي بگويند، همه مي

ها ديگـر اند اين اگر چهارتا بچه را راه بيندازند همه فهميده د؛بگيرن حقوقهـا ايـن همـه چيـز ها را وادارند بنويسند روزنامه روزنامهبرد ندارد. اگر

برند. اينها ديگر برد نـدارد بايـد روش را نوشتند، آبروي خودشان را مي »عوض كرد، بايد حق را شنيد و عمل كرد.

له رهبري، مرجعيت را چـرا أنظر از مس حاال صرف« گويد: ايشان در محور دوم ميأن و حد مرجعيت نيستيد. من قـبال بـه ايشـان تـذكر اي] كه در شديگر؟ شما [خامنه

را عينـا 1373آبان 12اي در تاريخ سپس ايشان پيغام كتبي خود به آقاي خامنه» دادم.

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 234

 

گونه سخنش كند كه قبال (فصل نهم، باب چهارم) نقل شد. ايشان سپس اينقرائت مي برد: را به پايان مي

گفت يكي از ايـن آقايـان كـه [قمي] به من مؤمن اهللا [محمد] آيت«نشـيند و مسـائل را مطـابق نظـر آقـاي رود در دفتر ايشان در قم مي مي

اي] كـه رسـاله دهد به ايشان گفتم كه ايشان [خامنـه اي جواب مي خامنهدهيد؟ گفت مـا ندارد، شما چگونه فتاوا را بر طبق نظر ايشان جواب مي

له ايشـان را أر مسـ دهـيم! گفـتم مـردم آخـ روي تحرير امام جواب مـي گويند ايشان فتوايش مثل فتـواي امـام اسـت، مـا خواهند، گفت: مي مي

دهيم! روي تحرير امام جواب ميينكه آمدنـد خوب اين معنايش مبتذل كردن مرجعيت شيعه نيست؟ ا

اي بچه راه انداختند در خيابـان اهللا اراكي، عده در شب بعد از فوت آيتبعـد هـم سـه د؛اندازن ن االن كه راه ميجلوي جامعه مدرسين، مثل همي

گفتنـد) هفـت چهارنفر از تهران آمدند و اصال (كساني كه ايشان را مـي عنوان مرجع گفتنـد كـه ر نبودند و به زور هفت نفر را بههشت نفر بيشت

فتـوا و درحـد كـه ايشـان را هم جزو كنند، درصورتياي] امنهخايشان [گانـه يعه را مبتـذل كردنـد، بچـه مرجعيـت شـ اين مرجعيت نيست. بنابر

هـايي كردند، با يك عده بچه اطالعاتي كه راه انداختنـد! اينهـا مصـيبت 1»بينيم. است كه ما در اين كشور مي

نـه مرحله دوم نهي از منكر كه تذكر علني بعد از تذكر محرما گام اهللا منتظريآيتاي واليـت و آقـاي خامنـه به دليل فقـدان اعلميـت فقهـي بود را برداشت. ايشان اوال

ادعاي مرجعيـت وي را بـه رهبري وي را مبتال به مشكل العالج شرعي دانست. ثانيا

                                                             .1592 ـ 95 ،2ج ،منتظري اهللا آيت خاطرات رجب، 13 . سخنراني1

 235 ابتذال مرجعيت شيعه

دليل عدم برخورداري از اجتهاد مطلق و صالحيت افتاء ابتذال مرجعيت شـيعه اعـالم اهللا منتظري در حدي بود كه ابراز علني ايـن بيانـات بـه معنـاي كرد. مقام علمي آيت

اهللا منتظـري بـا حقيقت آيتاي شد. درطرح مرجعيت اعالي آقاي خامنهمتوقف شدن هاي عمومي رهبري جواز تقليد وي را باطل اعالم كرد و به زير سؤال بردن صالحيت

اي العمـل آقـاي خامنـه طريق اولي مرجعيت اعالي نامبرده نقش بـرآب شـد. عكـس منطقـي و ةه جـاي شـيو واليت وي است. ايشان ب مبرزترين دليل عدم اجتهاد و عدم

منين و امام صادق عليهم السالم راه و روش امويان (سركوب خشـن ؤاميرالم ةرحيمان و حصر غيرقانوني) را در پيش گرفت.

اي هستند!اهللا خامنهترين مرجع شيعه آيت باب سوم. امروز بزرگ

حسـن اهللا محمدمرجع خـود را يافـت. مرحـوم آيـت مؤمن اهللاآيت ةضمير اشار اهللا خميني و عضو دفتـر اسـتفتاي آقـاي ) عضو دفتر مرحوم آيت1317ـ 87قديري (

اي نوشت: اهللا منتظري در نامهاي در قم در پاسخ به سخنان آيتخامنه

يك از مراتبي كه قبال درباره شـما قائـل بـودم امـروز سفانه هيچأمت«چـه مني جايز نيست، چه برسد به هتك عالمي تـا ؤقائل نيستم. هتك م

ثـل مقـام معظـم برسد به هتك مرجعي. چه مجوز شرعي داشـتيد كـه م آيا مرجعيت ايشان جـرم اسـت؟ كـدام قـدم را ؟...رهبري را هتك كنيد

ايشان براي مرجعيت برداشتند؟ اگر كساني به هر دليل ايشـان را مرجـع عنوان مرجع معرفي كننـد جـرم ايشـان دانند يا به هر طريق ايشان را بهب

است؟از كسـي كـه اسـتفتائات ايد من] نقل كردهؤاهللا م[آيت ةواسط هب شما

نويسد كه به او گفته شده كه از تحرير امام بنويسد و بعد با ايشان را مي

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 236

 

ايد، آيا اين جرم است؟ اگر كسي بقا بر تقليـد را كلمه بدي اهانت كردههد جرم جايز بداند يا باالتر تقليد ابتدايي از مثل حضرت امام را اجازه د

نويسد بايـد بـه مهـر اينكه آنچه نويسنده استفتائات مياست؟ گذشته از نكننـد خود آن حضرت برسد و ايشان تا اعتقاد به آنچه نوشته شده پيدا

ةشما قص. شودكنند، و بسياري از موارد نوشته شده تصحيح مي مهر نميـ هروايت كرد 12ايد و ادعاي لزوم اعلميت در رهبر را مطرح كرده د....اي

داند و شـما دم از در بازنگري قانون اساسي اجتهاد را در رهبر كافي مي مطلق اجتهاد در رهبر تنفيذ شد. د...زني روايت مي

خواهيـد بگوئيـد ايد، مي شما راجع به مرجعيت ايشان صحبت كردهايشان بالفعل مرجع نيستند، كه به كوري چشـم كسـاني كـه راضـي بـه

د... تـرين مرجـع شـيعه ايشـان هسـتن امـروز بـزرگ تقدير الهي نيسـتند شما هم ةا حجت شرعيه اثبات شده است و گفتمرجعيت شأنيه ايشان ب

آن همين سخنراني و هتـك و اهـانتي ةاز ادل اعتبار شرعي ندارد و يكي 13761آبان 27رجب، 17...ايد است كه كرده

د به خاطر داشـت: اي باياين سخن مرحوم آقاي قديري را در وصف آقاي خامنهفتاواي ةاين ميزان علم و تقواي نويسند.» ترين مرجع شيعه ايشان هستند امروز بزرگ«

اي است. اگر بزرگترين مرجع شيعه فردي در سطح دانش فقهـي اصـولي آقاي خامنه ع و مرجعيت و فقاهت!اي است، واي به حال تشيآقاي خامنه

اي از مقام وإليت اإلسإلم خامنهباب چهارم. آذري و اعإلم منعزل بودن حجت

اي در ضـمن سـه متأخر درباره مرجعيـت و واليـت آقـاي خامنـه لب آراء آذري

                                                             .1376 آذر 1 ،اسإلمي جمهوري. 1

 237 ابتذال مرجعيت شيعه

شود:مطلب گزارش مي

هاي تحول آذري نخستين نشانالف.

فقيه و مصداق آن پـس از ةها دفاع افراطي از واليت مطلق آذري قمي پس از سالكنـد و در آبـان افكار خود تجديـدنظر بنيـادي مـي اي در ادعاي مرجعيت آقاي خامنه

فقيه و هـم مصـداق آن جنـاب آقـاي ةواليت مطلق ةكند كه هم نظرياعالم مي 1374جمهـوري اسـالمي گـذار بنيـان بايد مطابق آخرين نظـر اي را قبول دارد، اما ميخامنه

يت فقهـي اسـت جـدا رهبري فاقد صالحيت مرجعيت از مرجعيت كه شرط آن اعلمكنـد. بـه اعلم است و با اذن وي انجـام وظيفـه مـي فقيه اجرائي مقام باشد. رهبر قائم

وي قائـل ةتي مرجع اعلم بـدون تصـدي بالمباشـر عبارت ديگر آذري به واليت نظاراقـع بوده است. وي اين نظر را در مجلس خبرگان رهبري هم ابراز داشته اما مقبول و

اي را از باب ضـرورت مجـاز و بري آقاي خامنهره ةادام 76نشده است. وي در سال داند. مجاز مي اهللا بهجت يا منتظري) شرعاالشرائط (آيت تنها با اذن مرجع جامع

جمهور تاريخي آذري قمي به خاتمي رئيس ةب. نام

جمهـور بـا انتقـاد شـديد از وزارت بـه خـاتمي رئـيس 76آبـان 5 خمور ةدر نامبار پـرده از بر مراجع مستقل وارد كرده براي نخستين اطالعات به دليل فشارهايي كه

محمداهللا سـيد برخي تضييقات حكومتي نسبت به بيوت مراجعي از قبيل مرحوم آيتهايي كه براي دارد و به محدوديت اهللا سيدمحمد شيرازي برميروحاني و مرحوم آيت

كند:هاي عمليه مراجع منتقد ايجاد شده اعتراض مي انتشار رساله

هـاي كند ما از نشـر رسـاله اعالم مي معاون وزير اطالعات صراحتا«كنـيم، و آقاي روحاني و آقاي شيرازي و آقاي منتظـري جلـوگيري مـي

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 238

 

)5(ص» هاي ديگر هم جلوگيري شد. ديديم از نشر رسالهافراد ديگري كه مقام رهبري را در رديف ساير مراجع قرار دادند از «

! مثـل [محمـد يـزدي] رئـيس محتـرم قـوه چه مزايايي برخوردار شدندعيـين نظـر و اند. ايـن ت له داده قضائيه كه نظر به اعلميت و افقهيت معظم

هـاي در حـوزه برخالف سـنت هـزار سـاله جمعه مسلمااعالن در نماز ) 4(ص» علمي شيعه است.

اي بـراي تصـدي مقـام ترين محور نامه اعالم عـدم صـالحيت آقـاي خامنـه مهم مرجعيت است.

زيـر نظـر وزيـر سـابق اي اي معاونـت ويـژه به دستور آقاي خامنه«انداختن مرجعيت ايشان و جلـوگيري الحيان) براي جافاطالعات (علي

»از رشد ساير مراجع حوزه تشكيل شده است.اند كه مقام رهبري اعلميت در فقه مقام معظم رهبري تصور فرموده«

)7(ص» و مرجعيت امري اعتباري است! آورد را هم به دنبال خود ميقبول كردن مرجعيت توسط مقام معظـم رهبـري صـحيح نبـوده و «

بـرخالف قـانون تبعيت او برخالف موازين شرعي و حوزوي و مسـلما )10(ص» اساسي است كه مباني اسالمي را شرط كرده است.

معتقدنـد كـه از تجزيـه ... مقام معظم رهبـري «كند كه وي اضافه ميعيت بايد جلوگيري كرد تا هـر دو سـمت در وجـود ايشـان جمـع مرج

گردد. و نيز برخالف نظر امام و ساير محشين عروةالوثقي كه بر تفكيك لـه ام ولـي معظـم اند، حقير نيز اين نكته را بارها تـذكر داده تأكيد نموده

مهري قرار دادند. بدتر از آن تشـكيل معاونـت يجاي قبول مرا مورد ب هبابق اطالعات براي جاانداختن مرجعيـت ايشـان و جلـوگيري از وزير س

)10ـ 11(ص» رشد ساير مراجع معظم حوزه است.

 239 ابتذال مرجعيت شيعه

عنـوان يكـي اي] را بهله [آقاي خامنه مدرسين كه معظم ةو اما جامع«از مراجع سبعه معرفي كردند نيز برخالف ضوابط شرعي و قانوني خود

است كه هيچ يـك بـراي عمل كردند، .... چون شرط مرجعيت دو چيز له موجود نيست. معظم

اولي اعلميت است كه در مورد ايشان جز آقاي [محمد] يزدي كسي داند واين اعالم نظر مراجع هم نمي ةيا حتي مساوي بقي ايشان را اعلم و

ا برخالف آقاي يزدي در نماز جمعه مبني بر اعلميت مقام رهبري مسلماگر فرد يا افـراد اي علمي شيعه بوده است. وه سنت هزارساله در حوزه

اند بايد استغفار كنند. و اگر ايشان ديگري هم ايشان را اعلم معرفي كردهدر اين مقام نبودند، آيا آقاي يزدي و احيانا ديگـران چنـين اظهـارنظري

اند غيرشـرعي اسـت و له تقليد كرده كردند؟! وكساني هم كه از معظم ميفرد اعلم عدول كنند و در غير اين صورت عبادتشان باطـل بايد فورا به

است.لـه اط مسائل شرعي است كـه خـود معظـم شرط دوم، فرصت استنب

ديگر وقـت مـن ةنده فرمودند: از اين ساعت تا هفتبه ب اي] [آقاي خامنه ) 11(ص.» شود و هيچ وقت خالي ندارم صرف مسائل رهبري مي

اي به اين نتيجـه مدرسين به جواز تقليد آقاي خامنه ةجامعرأي يابي وي در ريشه رسد: مهم مي

انـد تنهـا بـه لـه رأي داده مدرسين كه به جواز تقليد معظـم ةجامع« انديشي در اين امر حياتي صحيح لحاظ مصلحت نظام بوده، كه مصلحتعلميت را بررسـي كنـد و اعلـم را نبوده و نيست، چون اهل خبره بايد ا

)11(ص» يد نه مصلحت را!عالن نمااكنند كه نفي اعلميت از مقام معظم رهبري ، توهين بعضي خيال مي«

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 240

 

مراجـع بـزرگ مثـل به ايشان است، اگر چنـين اسـت نفـي رهبـري از و ديگـران كـه امـام صـراحتا نفـي »سره قدس«العظمي گلپايگاني اهللا آيت

قـانون اساسـي كـه 111فرمودند نيز توهين به آنان اسـت. و آيـا اصـل مشتمل بر عزل رهبري توسط خبرگان است توهين است؟! هرگز چنـين ت ايشـان را سين چه الزامي داشتند كه مرجعيـنيست. جامعة محترم مدر

خبرويت بود كـه انجـام دادنـد و ، اين كار خالفخالصه اعالن كنند؟! )11(ص» گو باشند. بايد در مقابل خدا و پيغمبر و مردم پاسخ

راي تحكيم موقعيت امام راحـل در اوايـل پيـروزي انقـالب (كـه ب«اهللا شريعتمداري به ترديد و تزلـزل افتـاده بـود) توسط هواخواهان آيت

(خطـاب بـه امـام خمينـي). سروده شد» هم رهبري هم مرجعي«شعار پيمـايي خـوش راه زمان مرجعيـت بـراي اولـين بـار دسـت متأسفانه آن

هـاي توسط بچه» هم مرجعي هم رهبري«ار شع اين ولي اخيرا د....گرديهـا آن اي از گيري جامعه مدرسين عده العاتي سر داده شد و روز رأياط

به منظور فشار بر جامعه كه متأسـفانه بـا تبليغـات داخـل جلسـه آقـاي [محمد] يزدي و آقاي [احمد] جنتي و يك نفر ديگر ضربه تلخ خود را

)13» (به انقالب مقدس اسالمي وارد كرد.ايـد بـه وجوه شرعيه باينكه توجهي حقير هم دائر بهميان بي دراين«

كاري خود را زد، كه بايد استغفار كـرده و ةرهبر انقالب داده شود ضرب )13(ص» موقع را محو كرد.اين فتواي بي

طـور كـه مسئله تخصص در هر امري از ضـروريات اسـت، همـان «القـاب حـوزوي اسـت، مثـل ها آن جملهعدالت از ضروريات است، از

هاي روحاني است، ترين و اعلم شخصيت بزرگ ةويژ العظمي كهاهللا آيتباشد، و پس از د خارج و قريب به رساله نوشتن مياهللا ويژه اساتيو آيت

 241 ابتذال مرجعيت شيعه

والمسلمين كـه مخصـوص كسـاني اسـت كـه خـارج االسالمآن حجتاالسـالم بـه حجـت اند، و پس از آن خوانده و به درجه اجتهاد نائل آمده

شود كه بعد از گذرندان سـطوح عاليـه در درس خـارج كساني گفته ميشـوند و از آن مشغول هستند. ولي متأسفانه ايـن القـاب مراعـات نمـي

د....شواستفاده ميسوءولي متأسفانه انقالب هم مثـل مرجعيـت و بسـياري از چيزهـا بـه

افتخـاري كـه بـه دست عوام و سياسيون افتاد و چيـزي شـبيه دكتـراي بـا ايـن پسـوند هـيچ مشـكلي ايجـاد دهنـد و ها مـي سياسيون دانشگاه

كنـد، حقيـر در كس بار واقعي به ايـن مترتـب نمـي ، ولي هيچشود ميناي فقط هاي اوليه خود نوشتم كه اگر طرفداران جناب آقاي خامنه نوشته

از پـذيريم، ولـي رسـاله نوشـتن و تقليـد به دنبال اسم و لقب باشند ميــرف ــان و گـ ــار مرجعيـــت ايشـ ــاير آثـ ــام و سـ ــهم امـ ــتن سـ ايز جـ

)13ـ14ص»(نيست.

اي را از بـاب ضـرورت و در آخرين محور نامه آذري قمي رهبري آقـاي خامنـه را به دليل عـدم برخـورداري ايشـان از محدود به آن دانسته و واليت وي و لوازم آن

كند:شرط اعلميت منتفي دانسته است. وي تصريح ميموضوع رهبري فقيه است، كه معنايش اين اسـت كـه رهبـر بايـد «

واليـت «) و نيـز 10(ص» حداقل مجتهد جائزالتقليد بلكـه اعلـم باشـد. به افرادي اختصاص دارد كه ملكه و عقال مطلقه بلكه واليت فقيه شرعا

مسـائل فقهـي و ةفقه و وقت و قدرت اسـتنباط در همـ اجتهاد در تمام ) 19(ص» ه باشد.داشتي .... حكومت

نامه اين است: ةترين نكت اما مهماعلميت در فقه در مقام معظـم رهبـري وجـود دارد، ةنقيص مامسل«

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 242

 

عنوان يك منصب واليت مطلقه و اختيارات ديگر له به پس واليت معظم »منتفي است. كال

گيرد: مهم خود چنين نتيجه مي نكتةاين ) وي در تشريح 20(ص

حسـب ضـرورت بـه رهبـري اي كماكان برخامنه اهللاحضرت آيت«ها نبايـد مـانع گونه ضرورت خود از طرف ملت ادامه خواهند داد، و اين

لـه تحمـل البتـه اگـر معظـم ... اظهارنظر اسالمي و ديني و عقلي گرددالعظمي منتظري اهللاداشته باشند منصب رهبري در فقه را از حضرت آيت

)20(ص 1»بركاتهما) بگيرند. (دامتالعظمي بهجت اهللايا آيت

مدرسـين دو ةآذري به خـاتمي، جامعـ ةسرگشاد ةپس از پخش نام پاسخ نظام. نخست مـورخ ةبه اسم وي اشاره نشد. در اعالمي اطالعيه عليه وي صادر كرد هرچند

وم خـود بـه اسـتكبار هاي مسـم مغرضي كه با قلم از كژانديشان احيانا 1376آبان 10نسبت بـه 1376آبان 17كنند انتقاد شد. اطالعيه دوم جامعه مورخ مي جهاني خدمت

اي كه سعي در تعرض به اركان اساسي اسـالم نـاب نصيحت خيرخواهانه اما جاهالنهمحمدي دارند (كه همان واليت مطلقه فقيه و مرجعيـت رهبـري باشـد) هشـدار داده

شده است.

دوم جامعـه ةروز بعـد از اعالميـ فيضـيه دو ةاهللا آذري قمي در مدرسدرس آيتاهللا بـا طـالب بسـيجي و حـزب توسـط » مرگ بر ضد واليت فقيـه «ر مدرسين با شعا

وشتم قرار گرفت و با سـنگ ذري مورد ضربآتعطيل شد، هدايت مأموران حكومتي و چوب به خودروي وي خساراتي وارد كردند.

                                                             .336-396 ص ،قمي آذري فرود و فراز كتاب در خاتمي به قمي آذري نامة كامل . متن1

 243 ابتذال مرجعيت شيعه

ن دبير آنيمواضع جامعه مدرسين از سوي نخست ج. نقد

نـويس ده (دسـت ةدر نامـه سرگشـاد 1376آبـان 24نبه ري قمي در تاريخ شـ آذ» محترم مدرسـين ةديدگاه جامع«براي بار دوم » عزيزهموطنان «اي) خطاب به صفحه

را مورد نقد قرار داد. مفاد اين نامه به دو بخش قابل تقسيم است.

:نقد عملكرد جامعه مدرسين و وزارت اطالعات در تعيين مرجعيت اول.

تعيين هفت نفر براي مرجعيت فاقد ارزش شـرعي اسـت، و جـز « بـراي مقـام معظـم متجـزي ن و قدر جامع كه اصل اجتهاد ولوقدر متيق

كسان ديگـري از اينكه شود، به شرطميهفت نفر ثابت ن ةرهبري و بقيرد فـرد يـا افـرادي از كانديـداها نفـي نكـرده خبرگان مرجعيت در مـو

)3ص»(باشند.هاي قم با من چي يله نامه بسيار تند و اطالعاتشخص رهبر به وس«

و اطالعات را تأييد برخورد كردند، و جامعه مدرسين مرا تخطئه و رهبر عوض افرادي چه در جامعه و غير جامعه مرجعيت ايشـان نمودند، و در

)3ـ 4(ص» ز مزاياي زيادي هم برخوردار شدند.را تأييد كردند، و اها كه توسـط در اطالعات معاونت فرهنگي تشكيل شد و چه آتش«

غيرقانوني [روحانيت] نسبت به طـالب و فضـالي ضـعيف ةدادگاه ويژهاي موحش سـاواك هاي دلخراشي بدتر از داستان نسوزاندند كه داستان

ام، كه شـما ه و آثار آن را ديدهبا فرزندان اين انقالب در اين رابطه شنيد )3ـ 4(ص» را نداريد. مردم انقالبي و مسلمان ايران تحمل شنيدن آن

بـه رؤيـت هـا را بارها اطالعات فيلم اقارير اجباري شـكنجه شـده «نوان جـايزه و ع را بهها آن و دست مريزادها آن ينجامعه رسانده و تحس

)4ص»(دارد. پاداش دريافت مي

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 244

 

اي جانسوزتر است، حداقل بدنامي براي آقاي خامنهحديث واليت «بيش از بيسـت سـال در اسالم و آقاي خميني و شرمندگي براي من كه

وجود آورده اسـت، كـه جامعـه مدرسـين هام ب فرسائي كرده تبيين آن قلمويژه بعضي از اعضاي آن كه تحميل مقام رهبري بر شوراي نگهبـان و هب

انـد، كـه حب مزايا و آالف و الـوف شـده باشند، صا جامعه مدرسين ميسبب ابتذال مرجعيت شيعه و در دام افتـادن حـوزه علميـه و مراجـع و

كـش گـر و حـق فضالء و طالب آن در شبكه اطالعات ظالم و شـكنجه )4ـ5(ص» اند. شده

:اي از مقام واليت و عذرخواهي از ملتاالسالم خامنهمنعزل بودن حجت دوم.

فقهي ةو تناسب حكم و موضوع احاط 109اصل واليت فقيه طبق «بر جميع مسائل مستحدثه و غيرمستحدثه نظام مقدس اسالمي و قـدرت

اي] طلبد كه بدون ترديد ايشـان [خامنـه استنباط سريع و مستحكم را مي )5(ص» باشد. حسب اقرار خود ايشان نزد حقير ميفاقد آن حتي بر

سـالم را نشـناخته بـودم و كنون حاكميت در اكنم تا من اعتراف مي«كردم كه صفات معتبره در والي از عدالت و تقوي و اعلميت در فكر مي

)6(ص» ها كافي است. جلوگيري از لغزشاوج اشتباه من و به اشتباه انداختن ديگر خبرگان و سائر افراد ملت «

اظهار واليت مطلقه و اثبات آن براي رهبر فعلي حتي در مقابـل مراجـع ، اگرچه مرجعيت را در اختيار حوزه و علمين آقاي گلپايگـاني ديگر بود

دانسـتم، ولـي سـاير احكـام والئـي مـي )سـرهما قـدس (و آقاي اراكي دانستم، كه در كبراي وجوه را در انحصار مقام رهبري ميخذ أجمله من

كلي يعني انحصار در ولي فقيه به عقيده خود باقي، ولي رهبري فعلي را لـه را بعـد از وفـات امـام انـم، نصـب خبرگـان معظـم د ولي فقيه نمـي

 245 ابتذال مرجعيت شيعه

د مطلـق بودنـد، و منشأ شرعي نداشت، زيرا ايشان نه مجته )سره قدس(عي، عنوان ضرورت كه البته هم عقلي اسـت و هـم شـر نه اعلم، فقط به

جملـه واليـت مطلقـه و بعضـي از ولي آثـار شـرعي واليـت فقيـه مـن رئيس عنوان نايب آقاي هاشمي كه به ت...منتفي اس ه...گان اختيارات يازده

خذ رأي به خورد خبرگـان أكرد، اجتهاد ايشان را حين خبرگان عمل مين وقعـي دادند كه با اعتراض حقير روبرو شـدند، ولـي بـه اعتـراض مـ

ويـژه مـنعكس باشـد ولـي ةمجلس جلسـ نگذاشتند كه بايد در صورتطلبم، اميد اسـت كـه هـر دو رابطه از خدا و ملت ايران پوزش مي دراين

)6ـ 7(ص» به پاداش اعتراف به قصور يا تقصير از من دربگذرند.اي از مقـام واليـت االسالم خامنـه براين مقدمات حضرت حجتبنا«

باشند. اما و قانون و شرع منعزل مي )سره قدس(حسب نظر امام راحل برند ساقط مـي اند ولي فقيه اگر ديكتاتوري كحسب نظر امام كه فرمودهبر

گويد ولي فقيه قانون اساسي كه مي 109شود. و اما قانون برحسب اصل باشـد، بلكـه برحسـب بايد صالحيت افتاء در تمام ابواب فقه را داشـته

فعلي و نزديك به فعليت الزم است. امـا ةتناسب حكم و موضوع احاطمـن ام «روايت معروف ها آن برحسب شرع روايات متعددي كه يكي از

[كسـي كـه گروهـي را » قوما و فيهم من هو اعلم منه فهو مبتـدع ضـال رهبري كند و در ميان آن گروه كسي اعلم بـر او باشـد، چنـين رهبـري

بـاب 11ر و گمراه است] يا روايت عيص بـن قاسـم (وسـائل كا بدعت )7(ص 1»باشد. عمر بن حنظله مي ة) يا مقبول13

ةسـوي جامعـ جائزالتقليد ازن مجتهد عنوا اي بهمعرفي آقاي خامنه«                                                            

فـرود و فـراز كتاب در قمي آذري قلم به قم علمية حوزة مدرسينجامعة ديدگاه نقد كامل . متن1 .397-412 ص ،قمي آذري

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 246

 

جهت توسط ايشـان و كردن حوزه ازهر قم و قبضه ةعلمي ةمدرسين حوزع تشـي ةهـاي علميـ حـوزه ةاطالعات بدعتي در تاريخ هزارسـال وزارت 1»است.

العمل مقام رهبري به انتقادات علماي قم باب پنجم. عكس

محمد يزدي رئـيس بري و زير نظر به دستور ره 1376آبان 28 سركوب عملياتان دو فقيـه حفـظ جـ ةمان روز شوراي امنيت ملي به بهانقضائيه انجام شد. در ه ةقو

اي ايشـان را محاكمـه دادگاه صالحهآنكه خود محصور كرد، بي ةرا در خانها آن منتقداز تأييـد پـس ملـي امنيـت عالي شوراي كرده باشد. بر مبناي قانون اساسي مصوبات

اهللا آذري قمـي بـه ترتيـب اهللا منتظري و آيـت . حصر آيت اجراست قابل رهبري مقامچهارمين و پنجمين حصـرهاي غيرقـانوني علمـا و مراجـع در جمهـوري اسـالمي و

2اي است.نخستين حصرهاي آغاز شده در دوران زمامداري جناب آقاي خامنه

بـه مخالفـت و دعـوت «قـم گفـت: 76آبـان 30ة اهللا مشكيني در نماز جمعآيتگيري در مقابل رهبري از مصاديق دعوت به افساد است. خدشـه در اجتهـاد و موضع

3»ورزي است. اي غرضاهللا خامنهفقاهت آيت

بـه »ابتـذال مرجعيـت شـيعه «ي بـه ذري قمـ آاهللا اهللا منتظري و آيتاعتراض آيتصـالحيت اعالم مرجعيت فرد فاقد صالحيت و انتقاد ايشان از فقـدان شـرط ةواسط

                                                             .1376 آبان اواخر پاسخ، و . پرسش1 14 وفـات زمـان تـا 1361 ارديبهشت از شريعتمداري سيدكاظم اهللا آيت مرحوم محصوران ديگر. 2

ايشـان كـه زمـاني تـا 1365 حـوالي از قمي طباطبائي سيدحسن اهللا آيت مرحوم ،1365 فروردين از روحـاني سيدصـادق اهللا آيـت ،1379 حـوالي يعني بود شده ويلچرنشين و نداشت تكلم ياراي .1376 سال حوالي تا 1364 سال

.1376 آبان 31 ،اسإلمي جمهوري. 3

 247 ابتذال مرجعيت شيعه

اي و اجتهاد در ابواب مختلف فقهي و درنتيجه خدشه در رهبري جناب آقـاي خامنـه امور به نظارت فقيه اعلم تفكري جلـوتر از ةفقيه در كلي ةنيز گذار از واليت بالمباشر

اهللا زمان خود بود. دو فقيه منتقد محصور و سركوب شـدند. حصـر غيرقـانوني آيـت طول انجاميـد و ) به81بهمن 10تا 76آبان 28از روز ( 12ماه و 2سال و 5منتظري

آبـان 28ماه از 15اهللا آذري قمي به مدت با اعالم خطر پزشكان رفع حصر شد. آيت محصور بود. 1377بهمن 22عنييتا پايان عمر 1376

ن اي رهبر جمهوري اسالمي طـي سـخنا علي خامنهوالمسلمين سيداالسالمحجت اهللا ديـدگاه خـود را دربـاره مواضـع انتقـادي آيـت 1376آذر 5مشروحي در تـاريخ

موران بسيج درميان گذاشت. وي با الفاظي موهن و أاهللا آذري قمي با ممنتظري و آيتـ سـت دشـمن خوانـد، از اقـدامات خشـونت د حقيرآميز فقهاي منتقد خود را آلتت ار ب

دفاع كرد و منتقدان را به تشديد اقـدامات مورانش أم ةخالف شرع و قانون انجام شدقضايي و قانوني تهديد كرد. اين سخنراني بهترين سند عـدم اجتهـاد و عـدم عـدالت

آن است: ةگويند

براي زدن و كوبيدن انقالب هم بايـد از همـين وسـيله اسـتفاده «... كنيم! بايد سراغ حوزه علميه، سراغ يك معمم و سراغ حوزه و دانشـگاه

در ايـن ... وانيم اين انقـالب را ضـربه بـزنيم! ؛ بلكه از آن طريق بتبرويممن مايـل نيسـتم هاي آن را مشاهده كرديد ـ كه اي كه اخيرا نشانه توطئه

خواهد از كسـاني اسـم گونه چيزها وارد شوم ـ دلم نمي در جزئيات اينه كنـد و اعمـاق بياورم؛ اما اصل قضيه را ملت ايران، بايد درسـت توجـ

وطئه را بداند. تعزيزان من! ما در شناختن دشمن، دچار اشتباه نخواهيم شد؛ اين را

م چند نفر آدم سادهدشمن بداند! خيال نكند كه اگر آمدند و لوح و معمـ

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 248

 

كنـيم كـه كنيم و خيـال مـي را وادار كردند كه حرفي بزنند، ما اشتباه ميود را پشـت پـرده دشمن ما اينها هستند! اينها كسي نيستند! دشـمن، خـ

دهـد. دشـمن آيد و خود را نشان نمي كند. دشمن كه جلو نمي پنهان ميكنـد و بـه خيـال كند شناخته نشود! آن كسي كه سينه سپر مـي سعي مي

آيد، يك عامل است؛ ممكن است خودش هم نداند عامـل خود جلو مي است!

نفر فرمود كه گاهي دشمن با ده واسطه، يك امام بزرگوار، مكرر ميكند كه حرفي بگويد، يا كاري را انجـام دهـد! اگـر شـما را تحريك مي

بخواهيد دشمن را بشناسيد، بايد ده واسطه را طي كنيد و برويد. دشمن تواننـد ده انقالب در ايران ـ يعني ايادي اسـتكبار جهـاني ـ راحـت مـي

او اي برسـانند و خودشان را در حوزه قم، به بيچـاره واسطه پيدا كنند و گيري غلط و ناشيانه وادار كننـد! اي و به يك موضع را به حرفي، به گفته

هاي از انقـالب، آن قدر در كشور، ورشكستگان سياسي، ضربت خوردههـاي هـاي از دادگـاه هاي از همين بسيج، ضربت خورده تودهني خوردههاي قديم و كساني كه اميدشان به ايـن بـود كـه نظـام انقالب، ساواكي

از آن استفاده كننـد و محـروم ماندنـد، ها آن گذشته ظالم بماند و مزدورهستند كه واسطه بشوند تا آن ده واسطه را درست كنند و خبـر غلـط و حرف دروغي را به فالن آدم بيچاره و مفلوك بدهند و او خيال كند كـه اوضاع و احوال به صورتي است كه بايـد حـاال حرفـي زد؛ خـودش و

چه خود را به بال بيندازد!ديگران و زن و بكنند و اين دفعه به خيال خود خواستند روش مؤثرتري را تجربه ...

اينها با شخص، طرف نيستند! شخص، ... آن، هدف گرفتن رهبري است!براي اينها مهم نيست؛ هر كس باشد. مگر همين كساني كه امروز به اين

 249 ابتذال مرجعيت شيعه

يل تهمـت و افتـرا زنند و اين طور ناجوانمردانه س زبان خشن حرف ميكنند، با امام، طرف نشدند؟! همـين افـراد بـا امـام هـم طـرف روانه مي

شدند؛ دل امام را پر از خون كردند، كه امـام در آن نامـه، بـه آن اشـاره ته رهبري مقتدر؛ اگر يك الب... كنند؛ رمود! همين كارها را با رهبري ميف

از جايي خبر دارد و ه نهحضوري باشد ـ ك جان و بي حال، بي رهبري بيشـود او را بـه اشـتباه شود ذهنش را عوض كرد؛ راحـت مـي راحت مي

. ...يفي، چندان برايشان اهميت نداردانداخت ـ چنين رهبري ضع، بـه فضـل البته ملـت بيدارنـد. علمـا، بزرگـان و مسـؤولين كشـور

نهايت هوشياري عمل كردند و تـا ديدنـد كـه پروردگار، مثل هميشه درنامه در ته سخنراني در دنيا زياد است، شباست، اقدام نمودند. البتوطئه

دنيا زياد است، حرف نادرست، تهمت و افترا و دروغ، كـم نيسـت؛ امـا اي به وسيله دشمن نيست. هر تهمت و دروغي، توطئه نيست، هر شايعه

هـاي خبيـر و بصـير اي كه توطئه دشمن است، به وسيله انسان آن شايعه شود. شناخته مي

دشمن سعي كرد بگويد دو جريان است كه با هم مخالفند، و بر سر اختيارات، با هم اختالف دارنـد. نخيـر؛ ايشـان [خـاتمي] در مصـاحبه،

تعريف شـده قشنگ تشريح و روشن كردند. معلوم شد كه روابط، كامالشـان چيسـت و بـا دانند كه تكليف و وظيفـه و مشخص است. همه مي

جـا ايـن برند. دشـمن، ت، كارهاي خودشان را پيش ميمحب همكاري وناكام شد! بعد هم بزرگان و مراجع عظام قم ايسـتادند. يكـي از بركـات مهم الهي براي اين كشور، وجود مراجع آگاه است. مرجع تقليـد آگـاه،

ع تقليد آگاه، مرجعي كه فريب براي مردم از هر نعمتي باالتر است. مرجسازد، مرجعي كـه ذهن او را تبليغات دشمن نميخورد، مرجعي كه نمي

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 250

 

گيـرد، خيلـي ارزش دارد. اسي خود را از راديو اسراييل نمـي تحليل سيساز، هاي دشمن ها و شايعه ، چطور در مقابل اين زمزمهديديد كه مراجع

ايستادند؛ بعد هم حـوزه و روحانيـت قـم، بعـد هـم شـهرهاي مهـم و ص كردند. معلوم شد كه ملـت مختلف كشور، موضع خودشان را مشخ

ايران، بيدار است. انصافا، هم ملـت، هـم مسـؤوالن و هـم روحـانيون، موضع بسيار خوبي نشان دادند.

خاطر شخص. عزيـزان مـن! نه به كنم؛ تشكر ميها آن از يكايكمن جا مسأله شخص نيست. من هم مثل يكي از شما، از نظام اسـالمي، اين

عنوان ستون فقرات اين نظام، بايد فقيه به اليتاز رهبري اسالمي و از ودفاع كنم. وظيفه من است. تكليف شرعي است؛ مسأله شخصي نيسـت. به خاطر مسؤوليت سنگيني كه من دارم، از همه كساني كه در اين برهه، قدم در ميدان گذاشتند تا حـرف دشـمن را در گلـوي او خفـه كننـد و

كنم. تشكر مي ان دشمن بكوبند، صميمانهمشت به دههـا پيمايي خواهم از همه خواهش كنم كه ديگر اين راه جا مي همين

را متوقف كنيد؛ بس است. وقت براي حضور در صحنه و در ميدان، در راهپيمايي براي مسائل و قضايايي كه هميشـه ايـن ملـت بـا آن مواجـه

نـد. در ها ادامه پيـدا ك است، بسيار است؛ لزومي ندارد كه اين راهپيماييپيمـايي نكننـد. البتـه كـنم ديگـر راه هر جاي كشور، مـن خـواهش مـي ها را روشـن كننـد. تكليـف هـدايت گويندگان و نويسندگان، بايد ذهن

مردم، يك تكليف الهي است. در اين قضيه، ممكن است بعضـي تصـور كنند كه به شخص، ظلم شد. اگر در اين مسأله به شـخص مـن سـتمي

طـور رده باشد، من از حق شخصي خودم بـه لمي كرفته باشد و كسي ظ كس ندارم. گذرم و هيچ شكايتي از هيچ كامل مي

 251 ابتذال مرجعيت شيعه

ها داشت كه بعضـي البته امام بزرگوار در طول ده سال، خيلي حرفهايي را به مردم گفت، خيلي را هم به مردم نگفت! ما هم حرفها آن از

داد، با خـود او داريم كه اگر خداي متعال در پيشگاه خودش اجازه نطقدر ميان خواهيم گذاشت. لزومي ندارد كه انسان همه چيزهـا را بگويـد! من مسأله شخصي در اين قضيه ندارم؛ اما از حق مردم مطلقـا اغمـاض

نخواهم كرد. آن كساني كه خواستند خاطر مردم را مغشوش، ذهن مردم را خراب

ند مردم را در مقابـل و امنيت مردم را به هم بزنند، به خيال خود خواستيكديگر قرار دهند و صفوف را از هم جدا كنند. اينها به مـردم خيانـت كردند، به انقالب و به كشور خيانت كردند و البتـه بايـد در چـارچوب

و هـيچ حركـت كنم هيچ كـار با اينها رفتار شود. من خواهش ميقانون كه خودش برود كس از آحاد مردم درصدد برنيايد غيرقانوني نشود. هيچ

. البته بـه و به خيال خود، كسي را مجازات كند؛ نه، به عهده قانون استنيسـت كـه جـايش گيري چيـزي گيري كرد؛ انتقام هيچ وجه نبايد انتقام

جا باشد. انتقام را از دشمنان مستكبر، در جـاي خـود بايـد گرفـت. ايناي بشـري كساني كه از روي ناداني، نفهمي، هواي نفس زودگذر، هواه

اين كنند، شايسته ناشي از خصال زشت و بد و حسد و غيره، اقدامي ميبيفتد؛ ليكن قانون بايد اجـرا ها آن گيري از نيستند كه كسي به فكر انتقام

خواهند باز هم ادامه بدهند اين كارهايي كه بعضي كردند و مي شود. اگري دارنـد ـ غيرقـانوني هـاي رم كه باز هم براي آينده، برنامهـ من اطالع دا

است و اگر خيانت به مردم است ـ كه هست ـ بايد مسؤولين اجرايي و قضايي، وظايف خودشان را درباره اينها انجام دهند. البته من اطالع دارم

زمينـه وجـود اي درايـن گونـه سسـتي هـيچ كه انجام هم خواهنـد داد و

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 252

 

نخواهد داشت.ه جسم و جان ناقابل من هـم در ام ك نده از خداي متعال خواسته... ب

چـه در اختيـار همين راه و در خدمت اسالم و ملت ايران قرار گيرد. آنمن وجود دارد و خداي متعال، به وديعه به من سپرده اسـت ـ جسـم و جان و نيروها و همه و همه ـ به فضل پروردگار در خـدمت ايـن راه و

1»در مقابله با دشمن خواهد بود.

بررسي:

العظمي منتظـري اهللاي استاد اشارات خود آيتوالمسلمين خامنهاالسالمحجت .1با الفاظ زير مورد حملـه اهللا آذري قمي را بدون ذكر نام عيناو مدافع سابق خود آيت

ايـادي اسـتكبار ، م، اينهـا كسـي نيسـتند، عامـل دشـمن لوح و معم دهد: ساده قرار ميطـور ناجوانمردانـه زنند و ايـن زبان خشن حرف ميجهاني، آدم بيچاره و مفلوك، به

خورد، مرجعي كه ذهـن او را كنند، مرجعي كه فريب مي سيل تهمت و افترا روانه ميگيرد، ياسي خود را از راديو اسراييل ميسازد، مرجعي كه تحليل س تبليغات دشمن مي

مردم را بـه كساني كه خواستند خاطر مردم را مغشوش، ذهن مردم را خراب و امنيت ر دهند و صفوف را از هم بزنند، به خيال خود خواستند مردم را در مقابل يكديگر قرا

اينها به مردم خيانت كردند، بـه انقـالب و بـه كشـور خيانـت كردنـد، ،هم جدا كنندكساني كه از روي ناداني، نفهمي، هـواي نفـس زودگـذر، هواهـاي بشـري ناشـي از

، اقدامي كردند، خيانت به مردم.خصال زشت و بد و حسد و غيره

اهللا هـاي فقهـي آيـت اي به انتقادات علمي و اعتراضآنكه كلمهمقام رهبري بي. 2شـرعي م اخالقـي و اهللا آذري قمي پاسخ دهد، برخالف موازين مسـل منتظري و آيت

                                                             رهبري. معظم مقام دفتر رساني اطالع پايگاه بسيجيان، براي 1376 آذر 5 . سخنراني1

 253 ابتذال مرجعيت شيعه

امنيـت ةدست دشمن صهيونيسـتي، بـرهم زننـد لوح، آلت منتقدان خود را خائن، سادهـ كنـد، و انتقـادات مردم، نادان، نفهم، مبتال به حسد و هواي نفس معرفي مـي ةمؤدبان

كند. را با زبان خشن و سيل تهمت و افترا ارزيابي ميها آن

اي در محكوميت اقـدامات خـالف شـرع و آنكه كلمهاي بيجناب آقاي خامنه .3مأمورانش در حمله، تخريب، تصـرف و غـارت حسـينيه و ةقانوني و ناجوانمردانضد

و علمـا و مسـئولين » ملـت «عكس از فقيه منتقد بر زبان جاري كند، بـر دفاتر اين دو كند كه قدم در ميدان گذاشتند تا حرف دشـمن را در گلـوي او خفـه كشور تشكر مي

كنند و مشت به دهان دشمن بكوبند.

م تقليـد قـم و يـك از مراجـع مسـل اي هيچبرخالف ادعاي جناب آقاي خامنه .4اهللا آذري قمـي اهللا منتظـري و آيـت آيـت ةجف از حمله و تخريب بيـوت و حسـيني ن

اهللا آيـت ةروحانيون مدرسـ حمايت نكردند. حاميان سركوب فقيهان منتقد گروهي ازفـراز و «شان در كتاب صاحب مقامات حكومتي بودند كه نام و سخنان خميني و اكثرا

آمده است. دو نفر از مراجع جوان آن دوره آيات فاضل لنكرانـي و »فرود آذري قميرا متوقـف و از واليـت خـود فقه خارج ةيرازي امتثال امر كرده درس روزانمكارم ش

بـر زبـان 76آبـان 28اي در تأييد سركوب فقيه دفاع كردند. اما حتي ايشان هم كلمه نراندند.

ـ پس از سركوب و حصر اين د .5 رهبـري ةو عالم منتقـد كـه بـه دسـتور محرمانخواسـت كـه » مردم«از صورت گرفته بود، ايشان در سخنراني در جمع بسيجيان علنا

را بـه ضـابطان قـانون بسـپارند و ها را متوقف كنند و مقابله با خائنان پيمائيديگر راهآبان تـا 28ستي اقدامات انجام گرفته بين خود در صدد مجازات و انتقام نباشند. راسر

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 254

 

مطابق كدام مجوز قانوني صورت گرفته بود!؟ 1376آذر 5

گير ظلمي است كـه گذرد، اما پي مي ايشان اعالم كرد كه از حق شخصي خود. 6به مقام رهبري و واليت فقيه و نظام جمهوري اسالمي رفته اسـت. گفتنـي اسـت در

اي بر عليه شخص جناب آقاي خامنـه اي و آذري قمي كلمهاهللا منتظري انتقادات آيتعنوان مرجع ند، آنچه بود انتقاد از ايشان بهابراز نشده بود تا ايشان بخواهند گذشت كن

مسـلمين ةنهي از منكر و نصيحت بـه ائمـ ةو ولي مطلق فقيه از باب دو فريض تقليد بود.

از قرآن كريممنطبق بر روشي است كه اي دقيقاگيري جناب آقاي خامنه موضع. 7در برخـورد ايشـان يقينـا ة(ع) توصـيف كـرده اسـت. شـيو با موسيبرخورد فرعون

1جوست. (ع) در مواجهه با منتقدان مسالمتتعارض كامل با منش و روش امام علي

شده اعإلم جائزالتقليد مراجع وفات گرو در اعإل مرجعيت تحقق. ششم باب

عميـق انتقاد از بعد رهبري مقام فرد منحصربه و اعال مرجعيت قضية كردن اجرائي فقهـاي بـا نظـام برخـورد منفي بسيار بازتاب و قمي آذري اهللا آيت و منتظري اهللا آيت. افتاد تأخير به عمال ها شهرستان و نجف و قم هاي حوزه بدنة و مراجع ميان در منتقد

مراجـع وفات تا بايد فعال و است كرده تعجيل امر اين در رسيد نتيجه اين به رهبري . كند صبر شده اعالم

                                                            . ام كـرده تشـريح ) 1379( »قـرآن در تفـرعن « مقالة در را منتقد با مواجهه فرعوني روش . جزئيات1

جامعــة در سياســي مخــالف حقــوق« مقالــة در را منتقــد بــا مواجهــه اســالمي شــيوة جزئيــات حـوزة در ديـن : سياسـت و شريعت« الكترونيكـي كتاب در دو هر. ام كرده تبيين) 1380(»ديني

 .است مطالعه قابل) 1388( »عمومي

 255 ابتذال مرجعيت شيعه

ـ كثـرت دليل به ديگر ازسوي در نجـف مرجعيـت موقعيـت درخشـش و دانمقل بـه را سيسـتاني اهللا آيـت مرجعيـت سروصـدا بـدون شد مجبور نظام عراق معادالت زمـرة در را گلپايگـاني صـافي اهللا آيـت نيز قم در سنتي طيف فشار. بشناسد رسميت تقليد جواز دربارة قم علمية حوزة مدرسين جامعة اما. كرد تحميل جايزالتقليد مراجع

مرجع دو اين اسم جامعه وبسايت در تنها. نكرد صادر اي اعالميه جديد مرجع دو اين . خورد مي چشم به نيز

اشرف علي پاسخ در مدرسين جامعة روحانيت ارتباطات و هماهنگي ادارة مدير : است گفته چنين فتحي

مراجع جديد ليست اعالم بر مبني اي شايعه قبل سال چهار: پرسش« قـرار . شـد تكـذيب مدرسين جامعة مقامات سوي از البته كه شد منتشر شود؟ اعالم جديدي ليست دهه، دو از پس نيست

ارتحـال از پـس و نيسـت جديـد ليسـت بـه نيـازي فعال نه: پاسخ آقايـان فقـط بهجـت، و لنكرانـي فاضـل تبريزي، عظام آيات حضرات اضـافه مراجـع ليسـت بـه طبيعـي طـور به گلپايگاني صافي و سيستاني

1.»اند شده دليـل بـه جديـد اسـم دو شـدن اضـافه در اطالعيـه صـدور عدم رسد مي نظر به

رهبري فرد منحصربه مرجعيت در قبال مدرسين جامعة قديمي اعضاي برخي مقاومت حـال در مدرسـين جامعـة ييدتأ مورد مراجع هرحال به. باشد 76 آبان سركوب از بعد

،)1297( گلپايگـاني صـافي اهللا لطـف اهللا آيت: از عبارتند تولد تاريخ ترتيب به حاضر ،)1305( شـيرازي مكـارم ناصـر اهللا آيـت ،)1300( خراسـاني وحيـد حسـين اهللا آيت

                                                             .1392 مرداد ،30 شماره ،مهرنامه با مصاحبه صالح، محسن االسالم . حجت1

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 256

 

و) 1309( سيسـتاني سـيدعلي اهللا آيـت ،)1306( زنجـاني شـبيري سيدموسي اهللا آيت بـاالي نفـر سه ،)ساله 92 و 96( سال 90 باالي نفر دو). 1318( اي خامنه آقاي جناب . ساله 75 رهبر و) ساله 84 و 87 ،88( سال هشتاد

خود خواستة به گام يك قم كهنسال مراجع از يك هر وفات با اعال مرجع مدعي گانـة سـه مراجـع از. كند صبر جائزالتقليد مراجع اين وفات تا بايد او. شود مي نزديك

اگـر . اسـت نمانـده بـاقي كسـي رهبري جز تهران مبارز روحانيت جامعة جائزالتقليد محقـق اعال مرجعيت بيفتد اتفاق همين هم مدرسين جامعة جائزالتقليد مراجع دربارة بـه نيـز رهبـري علمي سوابق كهنسال فقهاي درگذشت و زمان گذشت با. است شده تـدريج بـه زمان گذشت. پوشاند مي را علمي ضعف سياسي قدرت و پيوندد مي تاريخ مرجعيت با كه گيرد قرار تري جوان طيف اختيار در نيز مدرسين جامعه شود مي باعث است ناتمام اي پروژه فعال اعال مرجعيت هرحال به. ندارند مشكلي هيچ رهبري اعالي

.بود قم اصلي مراجع وفات از پس تازه اتفاقات مترصد بايد و

ة فصل چهاردهمنتيج

شود كه اهللا منتظري مشخص مياهللا آذري قمي و آيتبر آيت 1376در تابستان .1عنـي بـا مدرسين بنا دارد به مرجعيـت واحـد برسـد، ي ةاي از طريق جامعآقاي خامنه

فرد معرفي شود. نوان مرجع اعال و منحصربهع استفاده از قدرت سياسي به

خــود بــه خــاتمي 1376آبــان 5د تــاريخي خــو ةاهللا آذري قمــي در نامــآيــت .2ر نظر وزير سابق اي زي اي معاونت ويژهجمهور متذكر شد: به دستور آقاي خامنه رئيس

الحيان) براي جاانداختن مرجعيت ايشان و جلوگيري از رشد سـاير فاطالعات (علي اند كه مقام رهبـري صور فرمودهمراجع حوزه تشكيل شده است. مقام معظم رهبري ت

 257 ابتذال مرجعيت شيعه

ةو مرجعيت امري اعتباري اسـت! جامعـ آورد مي اعلميت در فقه را هم به دنبال خوداند تنها به لحاظ مصلحت نظام بـوده، كـه له رأي داده تقليد معظممدرسين كه به جواز

انديشي در اين امر حياتي صـحيح نبـوده و نيسـت، چـون اهـل خبـره بايـد مصلحتاعلميـت ةنقيصـ اعلميت را بررسي كند و اعلم را اعالن نمايد نه مصلحت را! مسلما

عنـوان يـك منصـب له بـه مدر فقه در مقام معظم رهبري وجود دارد، پس واليت معظمنتفي است. قبول كـردن مرجعيـت توسـط مقـام واليت مطلقه و اختيارات ديگر كال

ف موازين شرعي و حوزوي است.معظم رهبري صحيح نبوده و تبعيت او برخال

جامعـه ةفيضـيه دو روز بعـد از اعالميـ ةاهللا آذري قمـي در مدرسـ درس آيت .3موران حكـومتي بـا أتوسط م» مرگ بر ضد واليت فقيه«مدرسين بر عليه وي با شعار شتم قرار گرفت و با و ذري مورد ضربآاهللا تعطيل شد، لباس طلبه و بسيجي و حزب

سنگ و چوب به خودروي وي خساراتي وارد كردند.

] در سـخنراني 1418رجب [ 13به مناسبت 1376آبان 23اهللا منتظري در آيت .4كند: يكـي لـزوم شـرط اعلميـت مقـام تاريخي خود دو اشكال عميق فقهي مطرح مي

به دليـل فقـدان جعيت در شخص رهبر. ايشان اوالرهبري و ديگري فقدان شرائط مراي واليت و رهبري وي را مبتال به مشكل العـالج شـرعي اعلميت فقهي آقاي خامنه

دليـل عـدم برخـورداري از اجتهـاد مطلـق و ادعاي مرجعيت وي را بـه دانست. ثانيااهللا منتظري در حدي صالحيت افتاء ابتذال مرجعيت شيعه اعالم كرد. مقام علمي آيت

ين بيانات به معناي متوقـف شـدن طـرح مرجعيـت اعـالي آقـاي بود كه ابراز علني اهـاي عمـومي اهللا منتظري با زير سؤال بـردن صـالحيت حقيقت آيتاي شد. درخامنه

رهبري جواز تقليد وي را باطل اعالم كرد و به طريق اولي مرجعيـت اعـالي نـامبرده نقش برآب شد.

 فصل چهاردهم. ابتذال مرجعيت شيعه 258

 

زيـر نظـر محمـد يـزدي بـري و به دستور ره 1376آبان 28عمليات سركوب .5ان دو حفظ جـ ةمان روز شوراي امنيت ملي به بهانقضائيه انجام شد. در ه ةرئيس قواي ايشـان را آنكـه دادگـاه صـالحه خود محصور كرد، بـي ةرا در خانها آن فقيه منتقد

اهللا منتظري بيش از پـنج سـال بـراي همـين انتقـاد در خانـه محاكمه كرده باشد. آيت ماه در حصر جان داد. 15ذري قمي پس از آاهللا محصور بود. آيت

اي رهبر جمهوري اسالمي طي سخنان علي خامنهوالمسلمين سيداالسالمحجت .6هـاي اي به انتقـادات علمـي و اعتـراض آنكه كلمه بي1376آذر 5مشروحي در تاريخ

ماهللا آذري قمـي پاسـخ دهـد، بـرخالف مـوازين مسـل اهللا منتظري و آيـت فقهي آيتدسـت دشـمن صهيونيسـتي، لوح، آلـت منتقدان خود را خائن، ساده اخالقي و شرعي

كنـد، و امنيت مردم، نادان، نفهم، مبتال به حسد و هواي نفس معرفـي مـي ةبرهم زنندكنـد. را بـا زبـان خشـن و سـيل تهمـت و افتـرا ارزيـابي مـي ها آن ةانتقادات مؤدبان

نطبق بـر روشـي اسـت كـه قـرآن كـريم از م اي دقيقاگيري جناب آقاي خامنه موضعدر برخـورد ايشـان يقينـا ة(ع) توصـيف كـرده اسـت. شـيو با موسيبرخورد فرعون

جوست. (ع) در مواجهه با منتقدان مسالمتعارض كامل با منش و روش امام عليت

انتقـادات و رجـب 13 سـخنراني در منتظـري اهللا آيت تاريخي اعتراض از پس .7 و نجـف در سيستاني اهللا آيت مرجعيت سنگيني و سو ازيك قمي آذري اهللا آيت صريح

رهبـري اعالي مرجعيت پروژة شدن اجرائي ديگر، ازسوي قم در سنتي طيف فشار نيز اسـامي سروصـدا بـي مدرسـين جامعـة . افتاد تعويق به قم اعالم شدة مراجع وفات تا

خـود وبسايت در اعالميه صدور بدون را گلپايگاني صافي اهللا آيت و سيستاني اهللا آيت از بعـد اتفاقـات گـرو در اعـال مرجعيـت تحقق. افزود جائزالتقليد مراجع فهرست به

.بود خواهد قم كهنسال مراجع وفات

فصل پانزدهم

پايه و خطرناك بياي از فتاواي نمونه

اي بر چند قسم است: برخي ارجاع يا تكرار فتاواي منسوب به جناب آقاي خامنه اي تاهللا خميني در تحريرالوسيله است، برخي انشاي اعضاي شوراي اسـتف فتاواي آيت

خـود وي ةمحصـول خامـ منتشر شده، و برخي نيز مطمئنا اووي است كه با امضاي سـوم اسـت. ةاي دانست همين فتاواي دستتواي آقاي خامنهتوان ف مي چه را است. آن

سوم را در اين فصل مـورد ةگيزترين فتاواي دستنبرا ختام يكي از بحث حسنعنوان به است. )فتاواي متناقض(فصل هشتم ةام. اين فصل دنبال تحليل انتقادي قرار داده

 اول. متن فتاوا

انتقاد از خود و نظام تحـت فرمـانش را اي هيچ جايگاهي براي جناب آقاي خامنه يابي را به دليل اهميت به تفصيل شـرح اين ريشه به رسميت نشناخته است. مستندات

فتـوا داد، و » حرمت انتقاد علني از مسـئولين نظـام «ايشان به 1392دهم. مرداد ماه مي رساني خود منتشر كرد: دو فقره را در پايگاه رسمي اطالعاين

گيـري و گزارش دادن ظلم مسئولين به مراكز و مراجـع مسـئول بـراى پـي «الف. تعقيب، بعد از تحقيق و اطمينان نسبت به آن اشكال نـدارد و حتـى اگـر از مقـدمات

گردد، ولى بيان آن در برابر مردم وجهى نـدارد، نهي از منكر محسوب شود واجب مى

 پايه و خطرناك اي از فتاواي بي فصل پانزدهم. نمونه 260

 

1»شود حرام است. بلكه اگر موجب فتنه و فساد و تضعيف دولت اسالمى

در هـايى كـه اى در برابر ديگران مبادرت به طرح كمبودها و ضعف س: عده«ب. هـا چـه دادن به اين سـخنان و حكايـت كنند، گوش يجمهورى اسالمى وجود دارد، م

حكمى دارد؟

جمهـورى اسـالمى كـه در ةشدن چهرواضح است هر عملى كه موجب بدنام .جنفـع اسـالم و مسـلمين نيسـت. برابر كفر و استكبار جهانى ايستاده اسـت، شـود بـه

2»مهورى اسالمى باشد جايز نيست.اين، اگر اين سخنان موجب تضعيف نظام جبنابر

 دوم. شرح فتوا

موضوع فتواي الف ابراز ظلم مسئولين حكومتي است. اين فتـوا دو قسـمت دارد: گيـري و حكم گزارش ظلم مسئولين به مراكز و مراجع مسئول بـراى پـي قسمت اول

قيق و اطمينـان اشـكال نـدارد، و تعقيب است. به نظر مفتي چنين گزارشي بعد از تح منكر محسوب شود واجب است. از درصورتي كه از مقدمات نهي

قسمت دوم فتوا گزارش ظلم مسئولين حكومتي در برابر مردم يا انتشـار عمـومي اگر موجب فتنه و فسـاد وجهي ندارد. ثانياه نظر ايشان چنين گزارشي اوال ن است. بآ

شود حرام است. و تضعيف دولت اسالمى

هـاي جمهـوري اسـالمي فتواي ب عدم جواز استماع و ابراز كمبودهـا و ضـعف شود كه در برابر كفر و استكبار است، چرا كه موجب بدنام شدن و تضعيف نظامي مي

                                                            ، مسـائل المسـائل منتخـب ؛ 1391، تجسس و خبرچينى و افشـاء اسـرار، شـماره جوبةالمسائلأ. 1

.431فرهنگي اجتماعي، غيبت، شماره  .1397 شماره اسرار، افشاء و خبرچينى و تجسس ،أجوبةالمسائل. 2

 261 ابتذال مرجعيت شيعه

جهاني ايستاده است و اين به نفع اسالم و مسلمين نيست.

قسمت نخست فتواي الف امري رايج در هر كشور و نظام سياسي است و در آن بحثي نيست. بحث در قسمت دوم فتواي الف و تمام فتواي ب است. نتيجـه ايـن دو

كـه فتوا غيرموجه بودن انتشار عمومي ظلم مسئوالن حكومتي، حرمت آن در صورتيو بيان ظلم به فتنه و فساد و تضعيف دولت اسالمي (بنا بر تلقـي رسـمي) بيانجامـد،

اينكـه نهـي از هاي نظام اسالمي است. بـا توجـه بـه عدم جواز ابراز و استماع كاستيمسلمين و به زبان امروزي انتقاد از ظلم مسئوالن حكومتي يـا ةمنكر، نصيحت به ائم

تواند از جانب حكومت اسـالمي بـه مي المي هموارههاي حكومت اس انتقاد از ضعففتنه، فساد و تضعيف نظام حمل شود، انتقاد علني و نصيحت عمومي و نهي از منكـر

قابل مجـازات اسـت. در حرام و وضعا آشكار نسبت به مسئوالن نظام اسالمي تكليفا ةيـ يح شـده، حكـم وضـعي مجـازات نيـز رو دو فتواي يادشده به حكم تكليفي تصر

اي كه اگر هجمهوري اسالمي در برابر منتقدان نظام بوده است. روي ةقضائي ةمستمر قو بايست از آن جلوگيري كند. مي خالف نظر ولي فقيه بود يقينا

اي قبل از انقالب از منتقدين نظام سلطنتي بوده و به دليل ابـراز جناب آقاي خامنهالقاعـده ايشـان زنداني و تبعيد شده اسـت. علـي بار بازداشت، علني انتقاداتش چندين

دانسته است. مي ابراز علني ظلم مسئوالن نظام غيراسالمي را نه تنها جايز بلكه واجببنابراين به نظر ايشان بين نظام اسالمي و غيراسالمي تفاوت جـوهري اسـت. فـرض

. مطـابق فتـواي به مردم ظلم كرده باشـند كنيم در هر دو نظام برخي از مسئولين واقعااي ظلم مسئولين نظام غيراسالمي با ظلـم مسـئولين نظـام اسـالمي جناب آقاي خامنه

تفاوت دارد، ابراز علني اولي تكليف شرعي است و ابراز علني دومي حرام شـرعي و گناه نابخشودني است. مسئولين هـر دو نظـام هـم انتقـاد از خـود را فتنـه و فسـاد و

 پايه و خطرناك اي از فتاواي بي فصل پانزدهم. نمونه 262

 

دانند. مي دانسته و مي منيت عموميتضعيف نظام و اخالل در ا

تحت نظـارت چنين فرقي به اين دليل است كه در نظام اسالمي كه فرضا احتماالاستصوابي فقيه عادل است ظلم هيچ مسئول جزئي مجوز زير سوال بردن و تضـعيف

ةشان نظام اسالمي يعني واليـت مطلقـ ديگر به نظر اي عبارت . بهشودنظام اسالمي نميكفر و استكبار جهاني ايستاده است برحق بـوده فسـاد و ةفقيه عادل كه در مقابل جبه

جزء به هر بزرگي كه باشد در مقابـل انحراف و بطالن در آن راه ندارد. ظلم مسئوالنآبروي نظام امري پيش پاافتاده و قابل اغماض است. اما تضعيف نظام مقدس اسالمي

به آن يا تضعيف آن گناهي نابخشودني و ظلمـي اسـت اعتماد كردن مردم نسبت و بيتر از آن ظلمي قابل تصور نيست. وقتي حفظ نظام اوجـب واجبـات اسـت، كه بزرگ

اعتبـار دم نسـبت بـه آن يـا بـي راعتماد كردن مآبرو كردن آن و بيتضعيف نظام يا بير حكـم مـات و د هاي آن ولو عين واقع هم باشـد اعظـم محر ستيكردن آن يا بيان كا عمر بن حنظله آمده است! ةدر مقبولكه چنان آن شرك باهللا است

آن گـزارش انتقاد سازنده از ظلم مسئوالن جـز يـك راه شـرعي بيشـتر نـدارد و القاعـده نظام اسالمي علـي ةرتب ربط است، البته مسئوالن عالي محرمانه به مسئوالن ذي

رسـيدگي نكردنـد تكليـف مظلـوم كنند. اگر هم مي رسيدگي كرده از ظلم جلوگيريبرد. هر انتقـادي از مي ساقط است، چرا كه وي به تكليف شرعي خود عمل كرده اجر

اتفـاق مـوارد مـورد بـه به اطالع عموم برسد در اغلب قريـب ظلم مسئولين اگر علني نـي اسـتكبار جهـاني و صهيونيسـم نظام اسـالمي يع ةدشمنان قسم خورد ةسوءاستفاد

شان (ادبيات رايـج رهبـر جمهـوري اسـالمي) النفس داخلي ناب ضعيفالملل و اذ بينجـويي و انتقـاد گيرد، بنابراين انتقاد علني از ظلم مسئولين چيـزي جـز عيـب مي قرار

تواند باشد. نمي غيرسازنده

 263 ابتذال مرجعيت شيعه

 وااسوم. نقد فت

واي رهبري در حرمت نقد علني نظام بود. اينك نقد آن:اتا اينجا تشريح فت

كر كرد. اگرچه مفـاد ايـن اي بابت صدور اين فتاوي تشآقاي خامنه بايد از جنابهاي استبدادي و خودكامه در طول تاريخ است، امـا ابـراز عملي حكومت ةفتوي سيرويژه در دوران معاصـر راه را بـراي شـناخت ماهيـت واقعـي جمهـوري هصريح آن بكند. اي هموارتر ميهزمامداري جناب آقاي خامن ةفقيه و شيو ةواليت مطلق اسالمي وشـده در ايـن فتـاوا را دنبـال مشـي ترسـيم همين خط هاي ديكتاتوري دقيقا حكومت

ي از گزارش خصوصي و محرمانه و غيرعلني از ظلـم مسـئولين ياند، يعني ازسو كردههـاي مسـئولين بيـان علنـي نقـد سـتم كنند، ثانيا مي به مقامات مافوق استقبال كرده و

چينـي بـراي امنيت ملي، فتنـه و فسـاد و زمينـه نظام را اقدام عليه ويژه شخص اول هبكننـد. بيـان مـي دشمنان نظام ارزيابي كرده به شديدترين وجهي سركوب ةسوءاستفاد

و گوش فـرادادن بـه چنـين ها آن هاي استبدادي و انتقاد از مسئوالن هاي رژيم كاستي شود. سخناني از جرائم امنيتي محسوب مي

هـاي اي با ديگر حكومتكه گذشت تنها تفاوت فتاواي جناب آقاي خامنه چنان آناستبدادي بيان ممنوعيت انتقـاد علنـي از ظلـم حكومـت بـا زبـان شـرعي اسـت. در

شـود. امـا در هاي سكوالر ممنوعيت انتقاد به دين و شرع نسبت داده نمـي ديكتاتوري . شود حكومت ديني انتقاد علني حرام شرعي فتوا داده مي

طـور كامـل هها ب با چنين فتوايي گردش آزاد اطالعات، آزادي بيان و آزادي رسانهم حكومت انتقاد كنـد اي مجاز نيست از ظلم مسئولين و ست . هيچ رسانهشودنقض مي

اسـتفاده سوء ةزمينـ بـا فـراهم كـردن مرتكب گناه نابخشودني شده، ثانيـا چرا كه اوال

 پايه و خطرناك اي از فتاواي بي فصل پانزدهم. نمونه 264

 

كب جرم نابخشودني شده قابل پيگرد قانوني است. دشمنان نظام و فتنه و فساد مرت

نقـد علنـي هـا آن با چنين فتوايي فعاليت احزاب سياسي كه بخش اعظم كـاركرد هــاي آنــان بــراي آگــاهي هــا و ســتم عملكــرد مســئولين و انتقــاد آشــكار از ضــعف

شود. براساس ايـن عمومي و رسيدن حزب متبوعشان به قدرت است تعطيل ميافكارهـاي نظـام و هـا و كاسـتي احزاب سياسي تنها مجازند انتقادات خود را از ضعففتوا

هاي خود را از ظلم حاكميت محرمانه به عرض مقامات مـافوق برسـانند. بـا اعتراضمتهمـان ة، چـرا كـه همـ شوداين فتوا جرم سياسي از بنيان سالبه به انتفاء موضوع مي

اند! سياسي مرتكب جرم نابخشودني شده

اخبـار و ةشـود تنهـا شـنونده و بيننـد در نظامي كه با چنين فتوايي اداره مي مردم كند: واقعيت مثبـت. هايي هستند كه نيمي از واقعيت را منعكس مي اطالعات و تحليل

ها و نـواقص مومي بخش منفي واقعيت يعني كاستيهاي ع مجاز نيستند از رسانهها آنها ا استماع كنند. مردم اگرچه كاستيكميت رتدبيرها و ظلم مسئولين يا ستم حاو سوءمجـاز كنند اما به فتواي رهبـري شـرعا مي ها را با گوشت و پوست خود لمس و ستم

ربط سخن بگويند، يا به چنين بخش از واقعيت با غير مسئولين ذياين ةنيستند دربارهـا و رسـانه اعتمـادي مـردم بـه مطرح كنند. بيها آن دهند، يا علنا سخناني گوش فرا

ترين پيامد چنين فتوايي است. هاي خارجي كم حكومت و رو آوردن ايشان به رسانه

مات تعـاليم اسـالمي اسـت. اوال ع و خالف مسلاين دو فتوا بدعتي در تاريخ تشين ال قران كريم است: خالف نصل إلا من القوم وءر بالسهالج ه كان ظلم و يحب اللـه سميع (ي ديگـران) ها خداوند دوست ندارد كسي با سخنان خود، بدي« 1.اعليم االلـ

                                                             .148 ،نساء. 1

 265 ابتذال مرجعيت شيعه

»را اظهار كند؛ مگر آن كس كه مورد ستم واقع شده باشد. خداوند، شنوا و داناست.

تـرين تفسـير از ئولين در بـدترين و مضـيق ابراز عمومي و علني انتقاد از ظلم مسچنـين بيـاني را مجـاز دانسـته اسـت. جهر بالسوء است. قرآن كريم صريحامصاديق

قـرآن كـريم اسـت. هـر جلوگيري از انتقاد علني مردم از ظلم مسئولين خالف نـصقرآن كريم باشـد از اسـاس باطـل، روايت و به طريق اولي هر فتوايي كه خالف نص

غيرقابل پذيرش و بدعت است.

(ص) اهللا كند كه رسـول (ع) نقل ميسنت نبوي است: امام صادق خالف نص ثانياخدا رحمت كند كسي را كه گفتـار «اي كه در مسجد خيف ايراد كرد فرمود: در خطبه

بسا حامل را نشنيده است برساند. چه را حفظ كرده و به كسي كه آن مرا بشنود، پس آناو افقه باشد. در سه مورد قلـب بسا حامل فقه به كسي كه از و چهفقه كه فقيه نباشد، مسلمين و ةص عمل براي خداوند، نصيحت به ائمدارد: اخال نمي مسلمان خيانت روا

1»همراهي با جماعت ايشان.

مسلمين معنايي جز خيرخواهي براي مسئوالن و رهبران مسلمان ةنصيحت به ائمندارد. انتقاد از عملكرد سوء رهبر مسلمين و ظلم ايشان به قصد تظلم يا اصالح بدون ترديد از مصاديق نصيحت و خيرخواهي است. واضح است ظلم را تحمل كـردن، بـه

و نصـيحت نيسـت. خيرخـواهي ظلم تن دادن و براي اصالح ظـالم نكوشـيدن يقينـا (ص) نصـيحت بـه پيشـوايان و مسـئولين را مقيـد بـه انتقـاد محرمانـه و رسول خدا

اند كه در طول تاريخ همـواره (ص) توجه داشتهپيامبرشك خصوصي نكرده است. بينصـيحت از ةهمـه فريضـ استفاده كنند، با ايناند كه از انتقاد عمومي سوء كساني بوده

                                                            الكفر، باب ما أمر النبي(ص) بالنصيحإل الئمـإل المسـلمين واللـزوم ، كتاب االيمان و الكافيكليني، . 1

 .403ص 1، ج1 من هم، حديث لجماعتهم و

 پايه و خطرناك اي از فتاواي بي فصل پانزدهم. نمونه 266

 

اند. ه نصيحت غيرعلني نكردهد بپيشوايان مسلمان را مقي

چـه در طالـب (ع) ابـي بـن م علوي است. اميرالمؤمنين عليمسل ةخالف سير ثالثاويژه در زمان خالفـت همگـان را بـه نصـيحت هعملي ب ةتعاليم شفاهي و چه در سير

زمامداران تشويق نموده و زمامداران را بـه اسـتماع و تحمـل و مـداراي بـا منتقـدان ادب علني معترضان رواداري كرده است. شواهد ةخود نيز در برابر اسائكليف كرده ت

فـراوان البالغه نهجهاي عهدنامه مالك اشتر و خطب و نامه اين روش امام علي(ع) در است.

خالف مشي سيدالشهداء حسين بن علي(ع) است: افضل الجهاد كلمإل عـدل رابعاراسـتي امـام » كـار اسـت. برترين جهاد ابراز عدالت نـزد رهبـر سـتم «عند امام جائر.

كرد؟! مي (ع) مخفيانه و محرمانه از يزيد و امويان انتقادحسين

امر به معروف و نهي از منكر است. ةمات فريضخالف مسل خامسا

اسـت: اصـل مخالف صريح اصول قانون اساسي جمهوري اسالمي ايـران سادساپـذيري؛ اصـل و سـلطه گـري و سلطه كشي و ستم گري ستم گونههر ـ نفي دوم بند ج : تـأمين 7و انحصـارطلبي؛ و بنـد اسـتبداد و خودكـامگي گونـه : محو هر6سوم، بند

اسـالمي هشـتم: در جمهـوري . اصـل در حدود قانون و اجتماعي سياسي هاي آزادي و متقابـل همگـاني است اي از منكر وظيفه و نهي معروف خير، امر به به دعوت ايران

. اصـل دولت به نسبت ردمو م مردم به نسبت يكديگر، دولت به نسبت مردم بر عهده هـاي كشـور آزادي ارضي تماميتو حفظ استقالل نام ندارد به حق مقامي هيچ... نهم:

بيسـت و چهـارم: كنـد. اصـل ، سـلب و مقـررات را، هرچند با وضع قوانين مشروع آزادند ... مطالب در بيان و مطبوعات نشريات

 267 ابتذال مرجعيت شيعه

فتواي حرمت انتقاد علني از مسئولين نظام يك غرض اصلي بيشتر نـدارد: انتقـاد 1موقوف!

                                                            بـا مهـدي تاجيـك در جـرس 1392دي 14ة مكتوب نويسنده مورخ اين باب قسمتي از مصاحب. 1

».داند اي انتقاد علني از نظام را جرم و گناه نابخشودني ميآقاي خامنه«است.

 بنديجمع

يـك از اي از طريق هـيچ والمسلمين خامنهاالسالمحجت» اجتهاد مطلق بالفعل«. 1

داشت و نه به قابل احراز نيست. نه ايشان چنين ادعايي 1357امارات شرعي تا بهمن اهللا خمينـي اقـرار بـه تقليـد از آيـت شد. وي چندين بار كتبا مي چنين عنواني شناخته

ض در فقه و كرده است. از دوره تحصيل خارجش به زحمت شش ـ هفت سال ممحاصول بوده است. اگرچه يك دهه به تدريس سطح فقه و اصول اشتغال داشته امـا بـه

گسسته بوده است. اشتهار ها يد و زندگي مخفي تدريسهاي متعدد، تبع دليل بازداشتوي ةي و جلسـات معـارف اسـالمي روشـنگران هاي انقالب طبهپنجاه به خ ةوي در ده

اجتهـاد نـدارد و ةيك از اساتيد خـود اجـاز بوده است، نه فقه و اصول. ايشان از هيچاي هايش نيز نشـانه منتشر نكرده است. از هم بحث تقرير دروس اساتيد خود را مطلقا

ـ 1357ل در فقه و اصول در دست نيست. از ايشان تا سال بر توغ 40 ة(جز يـك مقالخـذ أ ةنامـ اجازه ةاصولي منتشر نشده است. از مقايس اي رجالي) هيچ اثر فقهي صفحه

از نظـر 1345شود كه ايشان در سـال ها محرز مي نامه وجوهات شرعيه با ديگر اجازهمجتهـد اينكـه آمـده چـه برسـد بـه نمـي حساب فضال هم به ةدر زمراهللا خميني آيت

طـالب عـادي ةتيار مصرف يك سوم داده شده كه ردمحسوب شود و به وي تنها اخ بوده است.

 بندي جمع 272

 

خـرداد 14تـا 1357بهمـن 22از اي فعل جناب آقـاي خامنـه الاجتهاد مطلق ب .2برخالف آن قابل اقامه است. نيز نه تنها قابل احراز نيست، بلكه قرائن متعددي 1368

اهللا خمينـي مشاغل مديريتي اجرايي تبليغي پس از انقالب ايشان نيز تا درگذشت آيتنخست جمهوري اسالمي بـه ةتناسبي با فقاهت و اجتهاد ندارد. كثرت مشاغل در ده

نـداده اسـت. دو 1368تـا سـال كمترين تدريس و تحقيق فقهي اصولي ةايشان اجازاهللا خمينـي از هـر دو برگشـت علنـي آيـت ةي ايشان كه بعـد از تخطئـ اظهارنظر فقه

نمـاز ةفقيـه در خطبـ ةاد وي است: يكي تبيين واليـت مطلقـ باالترين دليل عدم اجتهسـلمان ةظاهري مرتد فطري در قضي ةو ديگري اعالم قبول توب 1366دي 11 ةجمع

در مـورد 1367نظر وي در اسفند . اظهار1367بهمن 28 ةنماز جمع ةرشدي در خطبغنا و موسيقي مشكوك در قم ديگر شاهد عدم اجتهـاد وي سـه مـاه قبـل از رهبـري

ايشان است.

اهللا خمينـي اي از سوي آيـت ييد اجتهاد آقاي خامنهأبر ت هيچ سند مكتوبي دال .3كـه آيد مي اهللا خميني بردر دست نيست. از اظهارات منتشر شده در زمان حيات آيت

آشـنا بـه «اي به شدت مورد وثوق ايشـان بـوده، امـا تعبيـر اگرچه جناب آقاي خامنهاشـعار نـدارد، چـه برسـد بـه داللـت بـه هم » ياجتهاد متجز«حتي به » مسائل فقهي

وري اسـالمي در جمهـ گذار بنيان كافي است اين عبارت با عبارتي كه». اجتهاد مطلق«من شـما را مجتهـد و «سه شود: به كار برده مقايمرحوم قديري ةموضع مشابهي دربار

هاي شفاهي كه بعد از وفات ايشان ابراز شده، اگرچه نقل» دانم. مي نظر در فقه صاحبردي مـورد نيـاز باجتهـاد كـار « إلاي را براي رهبـري و بالمالزمـ صالحيت آقاي خامنهاز را ها آن كه كند، اما به دو مشكل عمده مبتالسترا اثبات مي» متصدي مقام رهبري

 273 ابتذال مرجعيت شيعه

اوال كند:يت ساقط ميحج گـذار بنيـان نامـه سياسـي الهـي وصـيت معارض بـا نـصـ جمهوري اسالمي است، ثانيا ـ اخبار آحاد در مسـائل مهم منقـوالت ت نيسـت ه حج .

» ماجتهاد مسل«و » نر متعيبره«عنوان اي بهمعرفي آقاي خامنه ةشفاهي ابراز شده دربارو گوينـدگان آن براسـاس مصـلحت نظـام چنـين شـهاداتي را وي خالف واقع است

كـرد ويـرايش دوم ها آن سرهم كرده بودند. با توجه به جفاهايي كه حكومت در حقاجتهـاد مطلـق «اعتباري ويرايش نخست برداشت. در نهايـت اين منقوالت پرده از بي

ه مبـتال بـه نـه تنهـا قابـل احـراز نيسـت، بلكـ 1368ايشان تا اواسط خـرداد » بالفعل هاي قوي است. معارض

اي سـه بـا انتخـاب آقـاي خامنـه 1368 خرداد 14 مجلس خبرگان رهبري در .4) و 1358قـانون اساسـي مصـوب 109و 107تخلف قانوني (نقـض آشـكار اصـول

» مجتهـد مطلـق «نبود، ايشـان » مرجع تقليد بالفعل«شرعي مرتكب شد: ايشان مفتي و بود، اما به مردم گفته نشد كه اين » موقت«مصلحت نظام نبود. رهبري ايشان براساس

، مصـلحتي و مـوقتي اسـت. در رهبري غيرقانوني براساس حكـم حكـومتي شـفاهي پرسـي قـانون اساسـي كـه بـراي رهبـري دائمـي آقـاي خبرگان بعد از همه ةاجالسيبعـد شود آذري قمي به اجتهاد مطلق ايشان اشكال كرده است. گيري مي اي رأي خامنه

اي براساس مصلحت نظام اجتهاد كاربردي و رهبري خـود را بـه آقاي خامنهاينكه ازعنـوان مرجـع تعيـين شوراي نگهبان را بـه 1369در تير دست آورد، مجلس خبرگان

نــاظران بــر رهبــر را برگزيننــد! صــالحيت نامزدهــا تعيــين كــرد تــا منصــوبان رهبــر لبان خبرگـان در ي داوطجتهاد بالتجزگيري شوراي نگهبان در احراز صالحيت ا سخت

ـ هبري حديث يك نظام در احراز اجتهاد مطلق ر ةكنار نهايت مسامح ام و دو هـواي ب جمهوري اسالمي است.

 بندي جمع 274

 

فتـد، بـه ا مي اي بالفاصله بعد از رهبري به سوداي مرجعيت. جناب آقاي خامنه5 ةنفـوذ الزم را نـدارد و تقويـت بيضـ فقيه منهاي مرجعيت ةاين بهانه كه واليت مطلق

اهللا خمينـي نيـز بـا اسالم اقتضاي مرجعيت رهبـري دارد. بسـياري از شـاگردان آيـت جمهوري اسالمي گذار بنيان رهبري مورد نظر مرجعيت عدم لزومزيرپاگذاشتن مبناي

داننـد. مي كه به بازنگري قانون اساسي انجاميد، مرجع بودن رهبر را به مصلحت نظام 1368 سـال از هرگونـه درس و بحـث فقهـي دور بـوده، از مهـر 14 براي فردي كه

تـن از فقهـاي نـه عنوان شـوراي اسـتفتاء بـا حضـور جلسات بازآموزي فقهي تحت شود. حكومتي تشكيل مي

اي كـه در عمـرش خـارج اصـول تـدريس نكـرده بـود، از جناب آقاي خامنه .6اي سـه دقيقه 45 كند. تدريسجهاد آغاز ميتدريس خارج فقه را از كتاب 1369 سال

ــه شــرح احاديــث اخالقــي اختصــ اص دارد. روز در هفتــه كــه دقــايقي از آن نيــز بكنند. از بيست و چهار سال تـدريس خـارج مي نفر در اين درس شركت 500 ديكزن

صـفحه) و 32ايشان تقريراتي به اين شرح در دسـت اسـت: حكـم فقهـي صـابئين ( منتشر 1374 صفحه) هر دو در سال 84بس ( يا قرارداد ترك مخاصمه و آتش إلمهـادنرسـاني هـاي اطـالع بخش مختصـري از كتـاب قصـاص در پايگـاه ةشد اند، پياده شده

رهبري نصب شده و از چهارده سال قبل چيزي از افاضات فقهي ايشان منتشر نشـده است.

به دنبال باال گرفتن اعتراض به فقدان شرائط قانوني و شرعي در رهبر منتخـب .7ييـد اجتهـاد الزم بـراي أاهللا خمينـي بـراي ت از شـاگردان آيـت 1369 خبرگان در بهار

القضـات به رهبري گـواهي اجتهـاد داد قاضـي رهبري استمداد شد. نخستين كسي كه

 275 ابتذال مرجعيت شيعه

جوادي آملي، محمد فاضـل لنكرانـي، منصوب ايشان محمد يزدي بود. آقايان عبداهللامحمد مؤمن قمي، علي مشكيني، يوسف صـانعي و ابـراهيم امينـي نيـز بـا شـدت و ضعف به رهبر گواهي اجتهـاد دادنـد. از ايـن هفـت گـواهي چهـار گـواهي اجتهـاد

افتاء. گـواهي مرحـوم درحد الزم براي رهبري است نه اجتهاد مطلقدرحد كاربرديني بر دو شاهد غيرمحسوس است كه محصول آن بـيش از اجتهـاد فاضل لنكراني مبت

گـواهي آقـاي از و كاربردي پيش گفته نيست. از گواهي آقاي محمد يـزدي تفصـيال هـا بـه تاء قابل استفاده است. اين گـواهي افدرحد اجتهاد مطلق يوسف صانعي اجماال

مصلحت حفظ نظـام، دوم ابـتالء بـه ةل مبتالست: اول صدور براساس قاعددو مشك شهادت معارض.

كند، از خذ وجوهات شرعيه را از مردم آغاز ميأايشان بالفاصله بعد از رهبري .8ـ هاي حوزه شروع به پرداخت شهريه به طلبه 1369 اوايل سال ه در داخـل و هاي علمي تقليـد پاسـخ وان مرجـع نع كند، و به سواالت شرعي مردم داخل و خارج بهخارج مي

در » جوبـإل القائـد أررالفوائـد فـي د«فتاواي ايشان با عنوان ةدهد. نخستين مجموع ميعنوان فتوا آمده . بسياري از آنچه در اين كتاب بهشوددر بيروت منتشر مي 1371 سال

اي ايشان است. آقـاي خامنـه ةاهللا خميني و تحريرالوسيلفين به فتاوي آيتارجاع مكل(ع) غيرقابـل از التزام بـه اسـالم و واليـت ائمـه در اين كتاب التزام به واليت فقيه را

مبنا اخراج منكران واليت فقيه از اسالم و اين فتواي بي ةكند كه الزمتفكيك اعالم ميع است.تشي

اي تبليغ رسمي مرجعيت آقـاي خامنـه 1371 اهللا خويي در مردادبا وفات آيت .9تـرين منتقـد مرجعيـت آقـاي آغـاز شـد. مهـم دمشـق ةايشان در زينبي ةتوسط نمايند

ةاهللا در حـوز حسـين فضـل اهللا سـيد محمد اي در خارج از كشور مرحـوم آيـت خامنه

 بندي جمع 276

 

سـازي عليـه برخـي آراء كالمـي جمهوري اسالمي از دو طريـق جريـان بيروت بود.تخريبـي ةيه وي برنامـ اهللا لبنان عل حزب ةاهللا و برانگيختن رهبران و بدن متفاوت فضل

اهللا موسـوي اردبيلـي در دهـي كـرد. آيـت اهللا سـازمان اي عليـه فضـل حذفي گسـترده مرجع توسط مرجـع سـابق را اش انتصاب جمعهآخرين نماز هاي در خطبه 1372 دي

يك از مراجع درگذشته پس از سنتي شيعه دانست و تصريح كرد كه هيچ ةخالف روياند. بـه دنبـال خميني كسي را براي پس از خود تعيين نكردهاهللا انقالب از جمله آيت

اهللا تمهيدات عوامل رهبري در داخل و خارج براي جاانداختن مرجعيت ايشـان، آيـت دهـد كـه بـه به رهبري هشدار مي توسط آقاي مؤمن قمي كتبا 1373 منتظري در آبان

شـرعيه بپرهيـزد. دليل عدم صالحيت از ورود در افتاء، مرجعيت و تصرف در وجوه ويژه معاونت روحانيت و مرجعيت وزارت هوي از دخالت نهادهاي امنيتي و قضايي ب

ةر نفر از اعضاي جامعـه مدرسـين حـوز كند. حداقل چهااطالعات به شدت انتقاد ميآبـادي، طـاهر شـمس و آذري قمـي بـا قمـي، طـاهري خـرم مؤمن قم آقايان ةعلمي

اند. بودهاي مخالف مرجعيت آقاي خامنه

ةو سـفر هيـأت سـه نفـر 1373 آذر 8 اهللا اراكـي در به دنبال درگذشت آيت .10اكبر واليتي، سردار محسن رضائي و محمـدجواد مقامات عالي سياسي و نظامي (علي

الريجاني) از تهران به قم و مالقات با مراجع و علما معاونت روحانيـت و مرجعيـت وزارت اطالعات طي دو روز حداقل يازده گواهي اجتهاد و مرجعيت از علماي قم و

ني، ي، خـاتم يـزدي، راسـتي كاشـا كند، از جمله آقايـان كريمـ خذ و منتشر ميأتبريز هـا موضـوع نامه محمد باقر حكيم و هاشمي شاهرودي. برخالف موج اول گواهيسيد

اي و مرجعيـت وي اسـت. اگرچـه در جواز تقليد از آقـاي خامنـه موج دوم مشخصادن گواهي آقايان سيدمحمدباقر حكيم و سيدمحمود هاشمي شاهرودي به مصلحتي بو

 277 ابتذال مرجعيت شيعه

بنا بر مصلحت نيسـتند. ايـن در ظاهر ها نامه گواهي ةاين مرجعيت تصريح شده اما بقياز تحـت فشـار شاهد معارضي نباشد، ثانيا اوال نامه در صورتي اعتبار دارند كه گواهي

ها اطمينان پيدا كنيم. نامه ودن و در مجموع سالمت اين گواهيبن

اهللا اراكي دو تشكل روحاني قم و تهران جامعه سه روز بعد از درگذشت آيت .11عنـوان اي را بـه حوزه علميه قم و جامعه روحانيت مبارز تهران آقاي خامنـه مدرسين

ةجامعـ ةكننـد. اعالميـ مـي مرجع جايزالتقليد به همراه چند نفر ديگر به مردم معرفـي ةنامـ رسيده بود در سه مورد خالف آئين اهللا فاضل لنكرانيمدرسين كه به امضاي آيت

هـاي هـا در حـوزه مدرسين منتشره در روزنامه رسمي كشور بود. اين اعالميـه ةجامعگردد، بـه چنـد دليـل از مي ع محسوب شده با ادبار مواجهعلميه بدعتي در تاريخ تشي

دامه در ا .الشرائط عنوان مجتهد جامع و فرد فاقد شرائط بهمتجزي مجتهدجمله معرفي روحـاني نمايندگان خبرگان و ديگـر مقامـات جمعه و ةفشار وزارت اطالعات بر ائم

. دو شودمنتشر مي 73 جامعه مدرسين در آذر ماه ةنامه ديگر بعد از بياني هجده شهادتاهللا آذري قمـي اهللا طاهري اصفهاني و آيتآيتها نامه كنندگان اين شهادتنفر از امضا

انـد. در را امضا كردهها كنند كه تحت فشار مقامات امنيتي قضايي اين گواهي مي اقرارـ م از جمله عوامل سـه مجموع تطميع، تهديد و توه هـاي صـدور چنـين گـواهي ةگان

بر اجتهاد مطلـق بـراي مقـام » شياع مفيد علم« اجتهاد يا شهادت مرجعيت بوده است.هـاي اجتهـاد مبـتال بـه نامه حاصل نيست. گواهي اي يقيناافتاء و مرجعيت آقاي خامنه

صورت هيچ طريـق شـرعي معتبـري عدم اجتهاد) هستند و درهر هشهادت بمعارض ( اي در دست نيست. براي احراز اجتهاد مطلق و صالحيت مرجعيت آقاي خامنه

كنـد كـه از اعـالم اعالم مي 1373 آذر 23 اي در سخنرانيجناب آقاي خامنه .12مرجعيتش اطالع نداشته، اما به دليل بر زمين ماندن بار مرجعيت در خـارج از كشـور

 بندي جمع 278

 

كنـد كـه اهللا آذري قمي اثبـات مـي اهللا مهدوي كني و آيتپذيرد. روايت آيت مي را آناظهارات رهبري خالف واقع و كذب است. مطابق موازين مذهبي حـوزه جغرافيـايي

ت ندارد. اگر فردي صـالحيت مرجعيـت دارد متعلـق بـه همـه هيچ مبنايي در مرجعيكس مجـاز بـه تقليـد از وي نيسـت. ايشـان شيعيان است و اگر صالحيت ندارد، هيچ

عي و وجوهات شـر دادهشرعي ايرانيان پاسخ مي يهابرخالف ادعاي خود به پرسشـ . آقـاي خامنـه كرده است خذ ميأايرانيان را نيز به احسن وجه ابلـغ مـن ةاي بـا كناي

ــت ــي التصــريح آي ــتهم م ــت م ــه خيان ــد نيروهــاي اهللا منتظــري را ب ــد. ده روز بع كنكننـد. عـدالت عـالوه بـر مـي اهللا منتظري حملهه و درس آيتيشخصي به حسين لباس

اي بـه فقاهت شرط اصلي صالحيت افتاء و مرجعيت است، كه جنـاب آقـاي خامنـه را نيز فاقـد خود) و افترا به استادش آنخبري از اعالم مرجعيت دليل اظهار كذب (بي

بوده است.شته بـا از طريق جامعه مدرسين بنا دا 1376اي در تابستان جناب آقاي خامنه .13

اهللا فـرد معرفـي شـود. آيـت عنوان مرجع اعال و منحصربه استفاده از قدرت سياسي به 23رجب ( 13ني نرااهللا منتظري در سخو آيت 1376آبان 5آذري قمي در نامه مورخ

كنند. آذري قبول مرجعيت توسط رهبـري را مي وي را نقش بر آب ة) نقش1376آبان به دليل فقدان اجتهاد و اعلميت فقهي نادرسـت و تقليـد از وي را بـرخالف مـوازين

اي به دليل فقدان اعلميت فقهي آقاي خامنـه اهللا منتظري اوالكند. آيتشرعي اعالم ميادعـاي مرجعيـت را مبتال به مشكل العالج شرعي دانست. ثانيا واليت و رهبري وي

وي را به دليل عدم برخورداري از اجتهاد مطلق و صـالحيت افتـاء ابتـذال مرجعيـت آبان و حصـر دو فقيـه معتـرض بـود. آقـاي 28شيعه اعالم كرد. پاسخ نظام سركوب

دسـت دشـمن ح، آلـت لو منتقدان خود را خائن، ساده 76ذر آ 5اي در سخنراني خامنه

 279 ابتذال مرجعيت شيعه

امنيت مردم، نادان، نفهم، مبتال به حسد و هواي نفس معرفي ةصهيونيستي، برهم زنند كرد.

اي فتـاواي وي اسـت. ترين شـاخص عـدم اجتهـاد مطلـق آقـاي خامنـه مهم .14وي درباره واليت فقيه و خمس فتواي حرمـت متناقض و غير مستند بر فتاواي عالوه

پايه اي از فتاواي بي عنوان نمونه به 1392در مرداد هنظام منتشر لينانتقاد علني از مسئوو خطرناك قابل ذكر است. به فتواي ايشان گزارش ظلم مسئولين حكـومتي در برابـر

اگر موجب فتنه و فسـاد و تضـعيف وجهي ندارد. ثانيامردم يا انتشار عمومي آن اوال هاي اسـتبدادي و عملي حكومت ةرشود حرام است. مفاد اين فتوي سي دولت اسالمى

مات ع و خـالف مسـل خودكامه در طول تاريخ است. اين فتوا بـدعتي در تـاريخ تشـيتعاليم اسالمي است. فتواي حرمت انتقاد علني از مسئولين نظـام يـك غـرض اصـلي

بيشتر ندارد: انتقاد موقوف!

خطيبـي توانـا در اي چهار گام داشت. گام اول داستان مرجعيت اعالي خامنه .15هـم مرجعيـت را بـه خـواب ، وخدمت نظام كه نه ادعاي اجتهاد داشت نـه رهبـري

فقيـه ةاي. گام دوم رهبـري و واليـت مطلقـ خامنه والمسلمين االسالم ديد: حجت مينمقام معظم رهبري. گام اي اهللا خامنه: آيت1368خرداد ةبراساس مصلحت نظام از نيم

اهللا: آيـت 73و اعالم رسـمي در آذر 68سال ةمرجعيت از نيمريزي براي سوم برنامهرم خيــز بــراي مرجعيــت اعــال و اي مرجــع جايزالتقليــد. گــام چهــاالعظمــي خامنــه

مراجـع وفـات تـا پـروژه ايـن تحقـق اي!: امام خامنـه 1376فرد از تابستان منحصربهـ در .است افتاده تعويق به قم حوزة شدة اعالم جائزالتقليد كهنسال ه تنهـا وي ايـن بليابتـذال مرجعيـت «اهللا خميني نيز در آيت ةل نيست، شركاي روحاني او از مدرسمسئو اند. با وي هم پرونده »شيعه

 :منابعفهرست

هاي عربي الف. كتاب

هادي محمدالعظمـي السـيد اهللاآيـة حيـاة علـم و جهـاد: علي الحسيني الميالني،محمدالسيد - الصدق، مجلدان. ق، قم، لسان1427 ،الحسيني الميإلني

.41ج ،جواهرالكإلم في شرح شرايع اإلسإلم حسن النجفي،محمد الشيخ -

.2ج ،تحريرالوسيلة اهللا الموسوي الخميني، روحالسيد -

.1413/1993/1371 بيروت، دارالوسيلإل، ،القائدجوبة أرر الفوائد في د علي الخامنئي،السيد -

ـ علي الحسيني الخامنئي دامالعظمى السيد أمر المسلمين سماحإل آيإلاهللا ولي - جوبـة أ الـوارف، هظل .1415/1995 التوزيع، ، الكويت، دارالنبأ للنشر واإلستفتاءات، الجزء األول العبادات

هكـذا تحـدث هكـذا شخصـيات، عن سـنوات و مواقـف و اهللا، حسين فضلمحمدالسيد - .2007 ، دارالنهار، بيروت،حاورته مني سكريه قال،

هاي فارسي ب. كتابها، احكام، اجازات شرعي و ها، مصاحبه (بيانات، پياممجموعه آثار امام خميني امام، ةصحيف - .21و20 ،19 ،17 ،15 ،12 ،8 مجلدات ،1385 تنظيم و نشر آثار امام خميني، تهران، ةها)، مؤسس نامه

بـه اهتمـام ،1368 بازسازي و سازندگي: كارنامه و خاطرات اكبر هاشمي رفسنجاني سال - .1391،دفتر نشر معارف انقالب: علي الهوتي، تهران

.1378 ، جلد اول،رهبري خبرگانمجلسة ، تهران، دبيرخانملت خبرگان -

نامـه ، جلـد سـوم :زنـدگي 1375ـ 84 ها ، جلد دوم: فعاليتكنونمدرسين از آغاز تا ةجامع - .1385 ، تهرانياعضاء، تدوين محسن صالح، مركز اسناد انقالب اسالم

، گفتگـوي كـريم هستي و مستي، حكيم عمر خيام نيشابوري به روايت حكيم دكتر ديناني -

 281 ابتذال مرجعيت شيعه

.1388 فيضي با غالمحسين ابراهيمي ديناني، انتشارات اطالعات، تهران،

ــدگي ،اهللا بهبــودييتاهــد - ــهاهللا ســيدنامــه آيــت شــرح اســم: زن ايعلي حســيني خامن .1391 هاي سياسي، چاپ ششم، مطالعات و پژوهش ةسسؤ)، تهران، م1318ـ1357(

و ، تهيه ) از ديدگاه فقها و بزرگانالعالي ظله(مداي العظمي خامنهاهللامرجعيت حضرت آيت - .1373 قم، ةعلمي ةتنظيم دفتر تبليغات اسالمي حوز

تحقيقات اسـالمي نماينـدگي ولـي فقيـه در ة، تدوين پژوهشكدزانه از نسل كوثررهبري فر - .1378 سپاه پاسداران انقالب اسالمي، بهار

.1352 رضا حكيمي، مشهد، طوس،سيدجعفر شهيدي و محمد ،عإلمه اميني ةادنامي -

، تدوين جواد كامور بخشايش و جـواد عربـاني، جلـد ايمحمد خامنهاهللا سيدخاطرات آيتـ . 1392اول، مركز اسناد انقالب اسالمي، تهران،

، گردآوري والعظمي موسوي اردبيلياهللاجمعه حضرت آيتزهاي نما پاي انقإلب، خطبههم -

. 1385 باقر نجفي كازروني، قم، انتشارات دانشگاه علوم انساني مفيد،تدوين محمدـ امام به روايت اسناد ساواك، روايـت پايـداري: شـرح مبـارزات آيـت اران يــ اني اهللا رب .1379اريخي، تهران، ت، مركز بررسي اسناد شيرازي

ج. نشريات

.1360سال ،رسمي ةروزنام -

.1367 و1366 هاي سال ،جمهوري اسإلمي ةروزنام -

.1373 و1368 ،1367 هاي ، سالرسالت ةروزنام -

.1376و 1367سال ،اطإلعات ةروزنام -

.1392، سال بهار ةروزنام -

.1385 ازدهم،ي، (مجله دبيرخانه مجلس خبرگان رهبري) قم، سال حكومت اسإلمي ةفصلنام -

.1374ـ 76 (ع)، قم، سال اول تا سومبيت اهل فقه ةفصلنام -

.ه1417ـ 1418 ،1ـ 2 (ع)، قم، السنإلالبيت اهل فقه -

 فهرست منابع 282

 

.1389 ، دفتر تبليغات اسالمي حوزه علميه قم،فقه اسإلميفصلنامه فقه: كاوشي نو در -

.1390 ، قم،30 ، سالماهنامه پاسدار اسإلم -

هاي الكترونيكي كتابد.

.1379 ،اهللا منتظريخاطرات آيت -

العظمـي اهللاگفتگـوي صـريح سـعيد منتظـري بـا آيـت ،انتقاد از خـود: عبـرت و وصـيت - .1387 منتظري، .1377اهللا منتظري، دفتر آيت ،ها ها و قضاوت واقعيتـ

ـ ارزيابي كارنامه بيسـت و استيضاح رهبري، محسن كديور، - رهبـر جمهـوري ةك سـال ي .1389 تير 26 ، نامه سرگشاده به رئيس مجلس خبرگان رهبري،اسإلمي

.1392، العظمي منتظري اهللا فقيه پاكباز استاد آيت ةسوگناممحسن كديور، - ، اهللا احمد آذري قمي فرود آذري قمي: سير تحول مباني فكري آيت فراز ومحسن كديور، - 1392.

هاي الكترونيكي: پايگاه

مركز اسناد و كتابخانه ملي ايران. رساني پايگاه اطالع -

.اهللا حسين فضلالعظمي سيد محمداهللادفتر آيت رساني پايگاه اطالع -

دفتر مقام معظم رهبري. رساني پايگاه اطالع -

اي.العظمي خامنهاهللادفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت -

جامعه مدرسين حوزه علميه قم. رساني پايگاه اطالع -

جماران. رساني و خبري پايگاه اطالع -

وابسته به سازمان ملي جوانان. خبرگزاري برنا -

نت. ضالل پايگاه - .)جرسـ وبسايت جنبش راه سبز (

 283 ابتذال مرجعيت شيعه

اسماعيلي.محسن وبسايت شخصي دكتر -

علي حسيني اشكوري.سيد اهللارساني آيت پايگاه اطالع -

ـ وبالگ سردار محسن رشيد.

ـ وبالگ ايمايان.

 هاپيوست

1شمارة پيوست نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري

1، پايگاه تحليلي تبييني برهان1392شهريور 18

2االسالم علي ذوعلمفقهي رهبر انقالب در گفتگو با حجت ةتبيين پيشين

ع استترديد در مقام علمي رهبر انقإلب، هجمه به مراجع امروز جهان تشي

شده باعث بروز و ظهور اثرات فاخري در باب مسائل مورد شبهه گاه شبهات مطرح ةنشـين در قبـال پيشـين الحال غربشده توسط برخي افراد معلوم شود. شبهات مطرحمي

فقهي رهبر معظم انقالب، ما را بر آن داشت به اين بهانه، به بررسي بيشتر بعـد علمـي و جهت است. گوي زير تالشي دراينفقهي رهبر انقالب بپردازيم كه گفت

ه رهبر معظم انقالب در طول دو دهـ ق گروه سياسي برهان؛ با توجه به مديريت موف براي ساقط كردن يك ها آن هايي كه هر كدام ازهبري كشور و عبور دادن نظام از گردنهر

                                                             .برهان از نقل به1392 شهريور 19 كديور، محسن وبسايت و جرس فارس، يخبرگزار .1 ذوعلـم علـي دكتـر والمسلمين االسالم حجت: «است كرده معرفيگونه اين را ايشان برهان . پايگاه2

وي. »پـرورش و آمـوزش وزيـر اسـبق مشاور و اجتماعي مطالعات و فرهنگ پژوهشكدة رئيس انتقادي تأملي: قال نقد« ازجملـه است، كرده منتشر كتاب جلد يازده تاكنون و است 1343 متولد

،]رهبـري خبرگان مجلس رئيس به كديور محسن نامة رهبري، استيضاح رسالة نقد[ »نامه يك بر .جوان انديشة كانون تهران، ،1389 صفحه، 400

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 288

 

، مباحـث و نشين نظام مستحكم كافي بود، چندي است برخي به اصطالح منتقدان خارجموضـوعات انـد (كـه البتـه فقهي و سياسي ايشان مطرح نموده ةشبهاتي را درباب گذشت

شـود جهـت بـازگويي بيشـتر ياي مـ تكراري و هميشگي است)؛ شبهاتي كه اغلب بهانه زواياي زندگي فقهي و سياسي ايشان.

چند سال اخير در سه عنوان كلي زير قابل جمع است: ةشدمحورهاي شبهات مطرح )1372تا 1368شبهه نسبت به اجتهاد و مقام افتاء و مرجعيت رهبري ( .1 )1373تا 1371نسبت به اجتهاد و مقام افتاء و مرجعيت رهبري (شبهه .2 )1368 تا 1318سالگي ( اجتهاد تا سن پنجاه ةي به درجعدم دستيابي رهبر ةشبه .3

شده، كه در اين اواخر توسـط آقـاي با توجه به اين محورها و برخي جزئيات مطرحتاريخ زنـدگي فقهـي و علمـي كديور نيز تكرار شده است، بر آن شديم كه به اين بهانه،

آن را مطرح نماييم. ةشدن رهبر معظم انقالب را مروري دوباره كنيم و زواياي كمتر بياشـده را در اين راستا، سعي كرديم در نگاهي جامع، اكثر محورهـاي شـبهات مطـرح

السالم ذوعلـم، ا تصدد بحث و گفتگو حول آن محورها برآييم. حجاستخراج كنيم و دركديور به رئيس مجلس خبرگان رهبري ة(كه واكنشي در قبال نام» نقد قال«كتاب مؤلف

شدند يشده شناخته ماست)، فرد مناسبي جهت بحث پيرامون شبهات مطرح 89در سال شده پرداختيم.كه در نشستي صميمانه و تفصيلي، به بررسي محورهاي شبهات مطرح

كديور، موضوع اجتهاد مطلق و شده توسط آقايهاي شبهات مطرحيكي از ريشه است. لطفا در مورد كيفيت اين دو حالت از اجتهاد توضيحاتي بفرماييد.متجزي

اجتهاد به اين معناست كه فرد توان علمي الزم را داشـته باشـد كـه بتوانـد در بـاب معتبر استنباط كند. اگر فردي در تمـام وجـوه ةم شرعي، نظر شارع مقدس را از ادلاحكا

شـود. اگـر مـي ت يابد، به او مجتهـد مطلـق گفتـه عاد فقهي به اين ملكه و توانايي دسابشـود. شـرط گفته مـي متجزي توانمندي او در بعضي از ابواب فقهي باشد، به او مجتهد

ابواب فقهي بحث كند، درس خارج بگويد ةلق لزوما اين نيست كه فرد در هماجتهاد مط

 289 ابتذال مرجعيت شيعه

اين است كه اين توان و ملكه در او شكل بگيـرد كـه اگـر يا تحقيقاتي منتشر نمايد. مهماي در باب نكاح، معامالت، نماز، طهارت و غيره مطرح شد، اسـتعداد اسـتنباط آن مسئله

گونه نيست كه اكثر مجتهداني كـه ننابع داشته باشد. دقت كنيد كه ايحكم شرعي را از مي، از باب طهارت تا ديات و تمام ابواب فقه ةمطلق دارند، فرصت كنند كه در هم اجتهاد

كتاب فقهي، بحث خارج كنند و نظر خود را ارائه دهند. 52 تواند تقليد كند يا اين كار براي او حرام است؟آيا مجتهد مطلق مي

تنباط تواند اسـ ابواب فقه مي ةمطلق است به اين معناست كه در همكسي كه مجتهد ابـواب فقـه يـا ةاست مجتهـد ديگـري را در همـ ، ممكن حال الزم را انجام دهد. درعين

برخي از ابواب، اعلم از خود بداند و به او اطمينان بيشتري داشته باشد. لذا اگر در عمـل يـت خود از مجتهد اعلم تقليد نمايد، مشكلي نيست، زيرا نظر آن فرد اعلم بـراي او حج

عام است. به ايـن ةمسئليد براي مجتهد حرام است، يك گويند تقلشرعي دارد. اينكه ميفقهـي تسـلط كند؛ اما چون خودش بـر ابـواب نمي» تقليد بما هو تقليد«معنا كه مجتهد

زمينه، نظر مجتهد ديگري را كه فرصت تأمل بيشـتري داشـته و دارد، ممكن است دريكبالفعل احكام را استنباط كرده، دنبال كند. حالت ديگر اين است كه در مسائل اجتمـاعي،

ديگـر) ةانديشانداند يا به هر دليل مصلحتفتاواي فرد ديگري (كه او را اعلم از خود ميتقليد براي مجتهد حـرام «. اين شرايط، خارج از شمول حكم را بر نظر خود ترجيح دهد

گيرد.قرار مي» استـ اهللا خامنـه گويند به اين علت كـه آيـت آقاي كديور مي ةاي، در مقايسـه بـا بقي

مجتهدان، تأليفات و تعليم دروس متعدد را در كارنامـه خـود ندارنـد، پـس ايشـان مجتهد نيستند. آيا بر فرض پذيرش اين ادعا، داشتن تأليفـات و تعلـيم دروس جـزء

شروط إلزم اجتهاد است؟

كنـد و فكـري اسـت كـه فـرد را در اسـتنباط مسـائل توانمنـد مـي ةاجتهاد يك قـو يست كه او تأليفي در آن باب داشته باشد. تدريس يـا مباحثـات وجه مستلزم اين ن هيچ به

نشان دهد او مسـائل فقهـي اينكه اجتهاد است، براي ةاز شواهد و قراين ملك فقهي يكي

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 290

 

شود گفت كه اين شواهد فقـط از يـك راه بـه دسـت كند؛ ولي نميعميقي را مطرح ميدرسان، دقـت و ظرافـت در همآيد و آن هم تأليف كتاب است. مباحثه كردن با ساير مي

بندي نظرات ساير فقها و نقد و تحليل جمع ةاستظهارات فقهي از روايات و آيات و نحوطور كه عرض كردم، اساسا در اجتهاد، ملكه و توانايي فرد است. همان ةدهندآن نيز نشان

و مقام معظـم رهبـري بـا ذكـاوت، هـوش، حافظـه توانمندي استنباط شرط الزم است. ةروزي انقـالب بـه ملكـ استعداد بسيار قوي كه از آن برخوردار بوده و هستند، قبل از پي

طلبگـي، صـريحا اذعـان ةهـاي ايشـان در دور درساجتهاد رسيده بودند. بعضـي از هـم ها واقعا هاي زيادي داشتند. ايشان از بعضي جنبهطالب تفاوت ةكردند كه ايشان با بقي مي

ي ممكن است پس از طـي سـطوح متوسـط، در بنابراين چنين افراد مستعدنابغه هستند. در مـورد مرحـوم كمااينكـه اجتهاد شـوند. ةفقهي، واجد ملك ةسال مباحث 5يا 4عرض حلي، معروف است كه قبل از رسيدن به بلوغ، به اجتهاد رسيد. ايشان در آن زمان، ةعالم

كرد؛ ولي كساني كـه بـا زه نيز تدريس نميبسا در حو هنوز كتابي تأليف نكرده بود و چهاجتهاد مقام معظم رهبري قبل فهميدند كه ايشان مجتهد است.شدند، ميايشان مواجه مي

از علماي مرتبط با ايشان كـامال محـرز بـوده اسـت؛ بـا يا از پيروزي انقالب، براي عدهمبـارزات و ضـرورت خود ايشان مدعي نبودند. ايشان به خـاطر حضـور در مـتن اينكه عنـوان عليه)، درصدد معرفي خود بـه هللا إلانقالبي حضرت امام (رحم يهابرد ديدگاه پيش

ري داشتيم كه (بـه هـر يك مجتهد سنتي (به معناي حوزوي) نبودند. البته ما عالمان بسيادانستند كه اجتهادشان را مطرح كنند و پس از آن در مقام تدريس خود مي ةدليلي) وظيف

از دادنـد. بعضـي قرار بگيرند؛ اما ايشان اصال خودشان را در اين مقام قـرار نمـي افتاء و مشـهد، جـزء بهتـرين ةايشان در زمان جواني در حوز ةبزرگان نقل كردند كه درس كفاي

س سـطوح عـالي فقـه در آن ترين مـدر بسا ايشان جوان هاي حوزه بوده است؛ چهدرسدهد كه چنين فردي حتما به توانمندي عميق فقهي رسيده يم اند. اين امر نشان زمان بوده

است.بـوده كرده، قطعا بايـد مجتهـد مـي تدريس مي ةيعني كسي كه در آن زمان كفاي

 291 ابتذال مرجعيت شيعه

است؟

داشته است. كساني كه امروز نيز در اين سـطح ياجتهاد م ةالقاعده بايد درجبله، علي االجتهاد هستند.كنند، مجتهد يا قريبدر حوزه تدريس مي

كنند چون مقام معظم رهبري درگير مبارزات بودنـد، وقـت آقاي كديور ادعا ميط ايشـان در فقـه و اصـول بـه دسـت بر تسل اي دالاند، قرينهدرس خواندن نداشته

حالي اسـت كـه اسـناد در شود. اينآيد و از اين طريق اجتهاد ايشان احراز نمي ينمسالگي در درس خارج آقاي 21يا 20رهبري در سن تاريخي، به حضور مقام معظم

باره نيز توضيحاتي بفرماييد. اينكند. لطفا دربروجردي حكايت ميحلي، قبل از رسيدن به بلوغ، به اجتهاد ةطور كه عرض كردم، مرحوم عالم بله، همان

حـال، رسند و درعـين سالگي به اجتهاد مي 26يا 25رسيدند. بسياري از نخبگان در سن الزم نيست كه به كار ديگري مشغول نباشند. ممكن است كسي فقـط بـه فقـه و اصـول مشغول باشد و اوقاتش صرف كارهاي جانبي و فرعي ديگر نشود. ممكن است ديگـري

توانيم بگوييم چـون كسـي در با نظم و تالش و پركاري به كارهاي ديگر هم برسد. نميفقـه كمتـر اشـتغال داشـته اسـت. ايـن ةرصـ هاي ديگري مشغول بوده، پس در ععرصه

عنوان يـك مبـارز عراق بهكه در اين اهللا كاشاني، در حينمثال آيت. است استدالل ضعيفيجنگيد، در همان سنين جواني، مجتهدي مطلق بوده است و يا عـالم بـزرگ، مرحـوم مي

ي ايشـان را بسـيار ةكه عد حاليعا در فقه اجتهاد داشته است؛ درخواجه نصير طوسي قطشناسند. مرحوم شيخ طوسي نيز به تفسير و كالم و دان يا عالم علم هيئت مييك رياضي

حديث هم اشتهار داشته است. بنابراين، اين استدالل منطقي نيست كه بگوييم چون فـرد توانسته است وقت كافي براي پرداختن به فقـه و هاي ديگري هم داشته، پس نميمشغله

بودن در تبعيد يا زندان، مانع مطالعه و تأمل نيست؛ چون اينكه د. ضمناصول داشته باششيدن و ذكاوت كافي مجتهد كسي نيست كه فقط مطالعه كند. به قول استاد مطهري، اندي

ةمنصوب شدن به رهبري، جلسـات مباحثـ مقام معظم رهبري، بعد از . داشتن مهم استاهللا مـؤمن، جنتـي، رضـواني، آوري مانند آيـت فقهي را با فقها و مجتهدان تراز اول و نام

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 292

 

اندازي كردند. حاضران در اين جلسات، خيلي زود متوجه ايـن شاهرودي و... راههاشميهـا، هاي مقام معظم رهبري بسيار زياد است، ولي اين مشغلهنكته شدند كه اگرچه مشغله

1375 جنتـي در سـال اهللاع و تأمل فقهي ايشان نشده است. اين نكتـه را از آيـت مانع تتب فراواني كه دارنـد، گـاهي ةد كه مقام معظم رهبري با مشغلشنيدم. صحبت درباره اين بو

كنم كه توفيق ايشان چقدر واقعا تعجب مي«كنند. آقاي جنتي گفتند كه كوهنوردي هم مي ةضا روي يك موضوع تأمل كنند و هفتـ شود كه اعزياد است. در جلسات وقتي قرار مي

بينيم كه ايشان به قدري دقيق و عميق كار كردند كـه گويـا آن را ارائه دهند، همه ميبعد بنابراين توانمندي فكـري »كل هفته را فقط مشغول مطالعه و بررسي اين موضوع بودند.

يك فرد، سرعت انتقال، سرعت فهم، سرعت مطالعه و ذكاوت در امور بسيار مؤثر است. كنند. در مقابـل، كسـاني هـم رنگ مي حث اجتهاد بسيار كماين عوامل نقش زمان را در بكنند و درس خـارج بسـياري را كشند، به شدت مطالعه ميهستند كه زحمت فراواني مي

كه جناب كديور مبناي بحث را ايناند، ولي در اجتهاد توانمندي چنداني ندارند.گذراندهحـوزوي مـا دارد و نـه مبنـايي دهد، نه مبنـايي در سـنت گذاري قرار ميبر كميت وقت

طور است؛ گـاهي يـك دانشـمند جـوان تبـديل بـه انشگاه هم همينمنطقي. در فضاي دكننـد، ولـي بـه هـا سـال كـار مـي شود و افراد ديگـري ده پردازي بسيار نامدار مي نظريهرسند. بنابراين اين توانمندي و قريحه بسـيار مهـم اسـت و پردازي و نوآوري نمي نظريهاهللا اهللا شـيخ رحمـت آيـت د. معظم رهبري واقعا داراي چنين استعداد علمـي هسـتن مقام

ادبيـات هسـتند، از مقـام ةقم جزء اساتيد مبرز و سـالخورد ةعلمي ةفشاركي، كه در حوزحـوزه هـم محسـوب كه ايشان رجل سياسي كردند؛ بااينمعظم رهبري بسيار تمجيد مي

اهللا فشـاركي اي به رهبري رسيدند، آيتاهللا خامنهشوند. همان اوايل كه حضرت آيت ينميك تابستاني كه مقام معظم رهبري سر كالس ادبيات در «كردند كه يبراي بنده تعريف مكردند، در آن جلسات متوجه شدم كه ايشان واقعا نبوغ علمي فراوانـي مشهد شركت مي

كـردم، بحثـي را شـروع مـي اينكـه محض تر هستند. بهدارند و از افراد عادي بسيار عميقبنـابراين » كردنـد. شدند و اشكال و سؤال مطـرح مـي ايشان تا انتهاي بحث را متوجه مي

 293 ابتذال مرجعيت شيعه

عداد و نبـوغ، نبوغ مهم است و نبايد ايشان را يك فرد معمولي تلقي كنـيم. در كنـار اسـت ايشان وقت نيز در توفيقات ها و پرهيز از اتالفحداكثري از فرصت ةنظم ايشان و استفاد

مؤثر بوده است.كننـد. آقاي كديور همچنين به نظر ساير مجتهدان براي كسب اجتهاد استناد مـي

كـه دادند؛ درحالياجتهاد مي ةان بايد به مقام معظم رهبري اجازايشان معتقدند ديگرگويند كه مقام معظم رهبري قبل از منصـوب شـدن بـه رهبـري، واقع ميندادند. در

دانست. به همين دليل، كسي هم ايشان را مجتهد نميادعايي نداشتند و اي را قبل از انقالب كسـي حضـرت آقـاي خامنـه «كه اين گزارهعرض كنم كه اوال

شـر نشرو، برخي علمايي كـه بـا ايشـان ح غلط است. در همان زمان» دانست مجتهد نميادعاي بنده اين است كه دانستند. دليل اهللا صدوقي، ايشان را مجتهد ميداشتند، مانند آيت

نويسـد و ايشـان را اي بـه مقـام معظـم رهبـري مـي اهللا صدوقي بعد از انقالب نامهآيتكنند اهللا صدوقي سؤال ميآيت ةكند. آقازادخطاب مي» ايخامنه العظمياهللاحضرت آيت«

دانيد مقام علمـي مگر نمي«دهند كه اهللا صدوقي جواب ميكه مگر ايشان مجتهدند؟ آيت »ايشان چقدر است؟

گويا اين دو نفر در دوران تبعيد با يكديگر مباحثه كرده بودند؟ترازان و بله، اشاره كردم كه يك راه تشخيص مجتهد بودن كسي، همين مباحثه با هم

شود كه فرد چقدر بر موضوعات مسلط است و درسان است. در اين مباحثه معلوم ميهمدوم آقاي كديور اين است كـه مقـام معظـم رهبـري ةجمل فهم فقهي او چه عمقي دارد.

ـ ةز چنين ادعايي نداشتند و اين شيوادعاي اجتهاد نداشتند. بله، ايشان هرگ اني علماي ربي وقـت ادعـا ادعاست. مردان خدا نيازي به تظاهر و ادعا ندارند. ايشان هـيچ و مردان بي

. بـه ن مرجعيـت هـم قـرار ندادنـد گاه خود را در مظا اجتهاد و مرجعيت نداشتند و هيچدرجات بااليي قرار دارنـد؛ بـه كه ايشان از نظر اخالقي و خودسازي معنوي، در دليل اينانـد و بـه همـين اعتنا بـوده (حتي عناويني مانند مجتهد و مرجع) بي عناوين ظاهري ةهم

ر خـاطرات د دليل ممكن است كسي ايشان را به اين ابعـاد نشناسـد يـا كمتـر بشناسـد.

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 294

 

ةايشـان و خـانواد ةخـانواد 46يـا 45ه است كه در سال رفسنجاني آمد اهللا هاشمي آيتافتد و سرش ها ميكنند. يكي از بچهاي با هم به اطراف مشهد مسافرت مياهللا خامنه آيت

گويند: اي مياهللا خامنهترسند. آيتافتد. همگي ميخورد و به حالت بيهوشي ميضربه ميخواننـد و بچـه ايشان اين دعا را مـي » شود.شاءاهللا خوب مي ناخوانم كه يي ميمن دعا«چنـين چيزهـايي هـم ديـديم؛ ولـي ما از ايشان«گويد: آيد. آقاي هاشمي ميهوش مي به

بنـابراين دأب » ي عرفاني و معنوي هم ورود دارنـد. هاوقت به ما نگفتند كه در زمينه هيچاين نبوده كه خود را به رخ ديگران بكشـند؛ ولـي ثبوتـا قبـل وقت اي هيچاهللا خامنهآيت

هـاي ايشـان ايـن مطلـب را كـامال اثبـات بحـث انقالب قطعا مجتهد بودند و گواهي همهـايي ماننـد اي در نظـر شخصـيت اهللا خامنهديگر اين است كه جايگاه آيت ةنكت. كند مياي اهللا خامنـه اين واقعيت اسـت. آيـت خوبي گوياي اهللا بهشتي، بهاهللا مطهري و آيت آيتداشـتند، ولـي از نظـر توانمنـدي و هـا آن تـوجهي بـا از نظر سني تفـاوت قابـل اينكه با

هاي علمي و ديني مورد تكريم و تأييد ايـن دو بزرگـوار بودنـد كـه قاعـدتا گيري جهتاي انگيـزه شود. ولي ايشـان بدون در نظر گرفتن توانمندي فقهي اين جايگاه حاصل نمي

هنوز هم ندارند.كمااينكه زمينه نداشتند، ر دراينبراي ادعا و تظاه دهند.افراد زيادي در سطح مرجعيت وجود دارند كه رساله نمي

مراجعه كنند و به ها آن خواهند مردم بهمراجع هستند كه نميدرحد بله، افراد زيادياي هم هنوز رسـاله ندارنـد؛ بلكـه خامنه اهللاكنند. خود آيتهمين دليل، رساله منتشر نمي

معنـوي، انـد. ايـن حـاكي از علـو نظراتشان را در قالب پاسخ به استفتائات اعـالم كـرده اي ثبوتا وجود ندارد.طبع و تواضع ايشان است و نبايد بگوييم كه چنين مسئله مناعت

مصلحت كسب اي اجتهاد خود را براساس گويند كه آقاي خامنهآقاي كديور مياند؛ يعني در آن دوران تـاريخي، خبرگـان رهبـري براسـاس مصـلحت نظـام كرده

شـود كـه آيـا در فقـه پذيرفتند كه ايشان مجتهد باشند. اكنون اين سؤال مطرح مـي حسب مصلحت كسي را به مقام اجتهاد منصوب كرد؟توان بر مي

 295 ابتذال مرجعيت شيعه

14ادعا كند كه خبرگـان در روز اي داشته باشد تا بتواند هقراين و ادل اوال ايشان بايداند. ايشـان هـيچ اي را براساس مصلحت تأييد كردهاهللا خامنه، اجتهاد آيت68خرداد سال

شاهدي براي اثبات اين مطلب ندارد. اگر حكمي براساس مصلحت صادر شود، پـيش از آن، حتما حكم اوليه مشخص شده است. در واقع پس از تعيين حكم اوليـه، جمـع فقهـا

رسـند كـه بندي مـي (مثال مجمع تشخيص مصلحت نظام يا شوراي نگهبان) به اين جمعهاي آن حالي است كه در بحث ايد چنين حكمي صادر كنند. اين دربراساس مصلحت، ب

ر حتما به آن منتشر شده است و كسي مثل جناب كديوها آن زمان خبرگان (كه بعضي ازاهللا كس در دفاع از آيت هيچ كار نرفته است. بار به مصلحت حتي يك ةدسترسي دارد)، واژ

فكر كنيم، ولي مصـلحت اسـت ها آن مجتهداني هستند كه بايد روي«اي نگفته كه خامنهاينكـه دوم ةنكتـ . دعاي ايشان كامال بـدون دليـل اسـت بنابراين ا» كه ايشان رهبر شوند.

احـراز بعضـي ة(كه الزمه مصلحت، از شرط اجتهاد ممكن است در شرايط خاصي، بنا باز مناصب است) عدول كنيم. مثال قاضي بايد مجتهد باشد؛ ولي در شرايطي كـه قاضـي

تواننـد االجتهاد هستند هم مـي الشرايط وجود نداشته باشد، بگوييم كساني كه قريبجامع قضاوت كنند.

دوم، حكم ثانوي ةكه اين فرد مجتهد نيست و در مرتبشد پس حتما بايد ذكر مي پذيرفتند؟كردند و ايشان را براي رهبري ميرا مصلحتا اجرا مي

گاه داليل مصـلحت و احتيـاج را در شـرايط شود، آنبله، ابتدا حكم اوليه مطرح مياي رهبـري چنـين اي بـر اهللا خامنهكه در مورد انتخاب آيت كنيم. حال آنفعلي مطرح مي

صورتي كه رخ داده بود، بـاز راين مسئله حتي داينكه سومة نكت. مسيري طي نشده استاي نيست. فرض كنيم كه حرف آقـاي كـديور درسـت اهللا خامنههم نقد بر حضرت آيتاتفاق مجتهدان عضو خبرگان اين بـوده به اي، درخواست اكثر قريبباشد. در شرايط ويژهس كردنـد كـه ايـن شـرعي احسـا ةهبري را بپذيرند. ايشان نيز وظيفكه ايشان منصب ر

اين نقد به ايشان وارد نيسـت. درعـوض، بـه خبرگـان مسئوليت را به عهده بگيرند. پساهللا فاضـل جـزء مراجـع هسـتند (مرحـوم آيـت ها آن اول، كه برخي از ةرهبري در دور

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 296

 

اهللا جعفـر سـبحاني) وارد اهللا مكارم شـيرازي و آيـت اهللا جوادي آملي، آيتلنكراني، آيت سؤال كند.ها آن را مخاطب قرار دهد و ازها آن يور بايداست. آقاي كد

در مورد اجتهاد ايشان قبل از رهبري چه شواهدي موجود است؟ 24اي عرض كنم. اينكه از زمان انتخاب ايشـان توسـط خبرگـان بنده ابتدا يك نكته

اگـر سال گذشته است و جناب آقاي كديور امروز متوجه اين نكته شده قابل تأمل است! ايشان همان زمان متوجه شده بود، چرا همان موقع اين حرف را نگفت؟ چرا اين حـرف

كند)، مطرح نكرد؟ ايشان بايد اهللا منتظري (كه همواره از او دفاع ميرا با استاد خود، آيتـ در همان زمان خدمت استاد خود حاضر مي خـود را در مـورد عـدم اجتهـاد ةشد و ادل

اهللا منتظري كه استاد ايشـان . بلكه قضيه برعكس بوده است. يعني آيتدادايشان ارائه مياند. دليل اين سخن بنده اين اسـت عنوان مجتهد قبول داشته اي را بهاهللا خامنهبودند، آيت

دهند. اين نامه در اسناد تاريخي وجود دارد.اي نامه تبريك مياهللا خامنهكه ايشان به آيتاهللا خزعلـي اردبيلي، كه آن زمان جزء خبرگان رهبري بودند، براي آيـت اهللا موسوي آيت

اهللا منتظـري رفـتم و خبرگان، نـزد آيـت ةمن همان زمان و بعد از جلس«د كه كنننقل مي؛ »گفتم كه خبرگان كسي را براي امر رهبري انتخاب كرد كه از من و شـما اصـلح اسـت

اهللا منتظري معتقد بودند ي اردبيلي و حتي آيتاهللا موسواي. پس آيتاهللا خامنهيعني آيتخوب است آقـاي كـديور بعد اينكه ةنكت كه خبرگان بهترين انتخاب را انجام داده است.

اهللا تهران مراجعه كننـد. خـود امـام، آيـت ةجمعاهللا منتظري در نمازآيت ةبه آخرين خطبدهـد كـه انتصـاب نشـان مـي كنند. اين اهللا منتظري منصوب مياي را به جاي آيتخامنه

خـود در ةاهللا منتظري را شاگرد برجسـت اي در نظر امام (كه آيتاهللا خامنهشخصيت آيت شـدند. دانستند) بسيار شاخص بوده و جايگزين آقـاي منتظـري تلقـي مـي بعد فقهي مي

اي پشت سر ايشان نماز خواندنـد، بـاز اهللا خامنهآيت ةتعداد مجتهداني كه در اولين خطبآخـر (كـه ةاهللا منتظري در خطبدارد. همچنين آيتها آن هم حكايت از پذيرش و اعتماد

اگرچـه مـن اي مـردم، «بنده در آنجا حضور داشتم) گفتند كه (قريب به اين مضـمون): تهـران منصـوب ةجمعـ م؛ ولي امام كسـي را بـه امامـت خوان يديگر براي شما خطبه نم

 297 ابتذال مرجعيت شيعه

عـالوه، هي و غيره دارم، ايشان دارنـد. بـه آنچه را من از نظر علمي و فق ةاند كه هم كردهآقاي كـديور گفتـه اسـت كـه مقـام معظـم »ايشان مزايايي دارند كه من فاقد آن هستم.

اهللا حائري هم جواز اجتهاد ندارند. اين سـخن هـم اهللا ميالني و آيترهبري حتي از آيتعنـوان شـرط اد را بـه چ مجتهـدي جـواز اجتهـ منطق است. به خاطر اينكـه هـي بسيار بي، فقهايي بودند كه به دليـل ناپذير براي اثبات اجتهاد مطرح نكرده است. در تاريخ انفكاكاجتهاد دهند. ةاجازها آن خواستند كه به يهر دليل ديگري، از استاد خود نم طبع يا مناعت

اهللا حـائري ميالنـي و آيـت اهللاي از نظـر سياسـي، بـا آيـت اهللا خامنـه ضمن اينكه آيـت فكـر، انقالبـي و مجاهـد فكر، خـوش مشي داشت. ايشان يك مجتهد جوان روشن تفاوت

. ايشـان هـوادار اي ابايي نداشـتند بودند كه در راه پيشبرد انقالب از هيچ مشكل و مسئلهكه اين بزرگواران مالحظـاتي داشـتند. اساسـا دأب شدند؛ درحالي ميه امام خميني شناختد كرد كه از مراجعي كه كمابيش همراه امام بودند، ولي قاطعيـت و جهـا ايشان اقتضا نمي

وجه منطقـي هيچ لب كنند. بنابراين، اين سخنان بهاجتهاد ط ةانقالبي امام را نداشتند، اجاز .اي قبل از انقالب باشداهللا خامنهنافي مقام اجتهاد آيت تواند نمينيست و

مبني بر عدم اجتهاد رهبري، نظر امـام در مـورد ايشـان دليل ديگر آقاي كديوربر تأييد اجتهاد مقام معظم رهبري توسط امام گويد سند مكتوبي دالاست. ايشان مي

ايشـان متجزي آيد كه حتي اجتهادنمي شده هم بر وجود ندارد و از اظهارات منتشرنـد. لطفـا كرهبري را مطرح مـي را بپذيرند. ايشان متأسفانه تقابل امام با مقام معظم

باره كمي توضيح دهيد. دراينبر اين ادعاي جناب كديور چند اشكال وارد است. اشكال اول اينكه آيا اگـر مرجـع

نظر نكند، به اين معناست كـه آن فـرد مجتهـد نيسـت؟ ك مجتهد اظهاريتقليدي درباره گويد؟ ما به آقاي كـديور را ميايشان اين استدالل را از كجا آورده است؟ آيا فقه ما اين

هـا و هـا، خطبـه گوييم: مشك آن است كه خود ببويد، نه آنكه عطـار بگويـد. نوشـته ميكند كه ايشان مجتهد هستند. پس اي براي اهل فن آشكار مياهللا خامنهاظهارنظرهاي آيت

سـئله را دوم اينكه امام اين م ةنكت نياز نيست كه حضرت امام آن را تصريح كرده باشند.

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 298

 

اجتهاد ايشـان را تأييـد كردنـد. آيـا » ابلغ من التصريح«هاي اند، اما با كنايهتصريح نكردهو پـس از شـهادت اسـتاد مطهـري، كـه يـك مجتهـد و 58اينكه حضرت امام در سـال

ــه دانشــجويان فرمودنــد: شــناس مســل اســالم ــود، ب بعــد از آقــاي مطهــري، ســراغ «م ب) با وجود افراد ديگـر، آيـا مشـخص 103، ص 7نور، ج ة(صحيف» آقا برويد. عليسيدآقا

هد بودند؟ آيا ممكن اسـت عليه)، ايشان مجت اهللا إلشود كه در منظر حضرت امام (رحمنميعنوان يك مرجع بسيار بصير و دقيق) كسي را كه مجتهد نيسـت، بـه جـاي يـك امام (به

اي بـه اهللا خامنـه آيـت مجتهد حكيم فيلسوف به دانشجويان معرفـي كنـد؟ آيـا انتصـاب تهران به جاي آقاي منتظري، كه قطعا از نظر آقـاي كـديور مجتهـد بودنـد، ةجمع امامترسد اجتهاد ايشان نيست؟ منتهي بايد اين نكته را در نظر داشت كه به نظر مي ةدهندنشان

اي آشـكار شـود تـا از اهللا خامنـه خواستند ابعاد مختلف شخصيت آيت حضرت امام نميانقـالب گرفتـه اسيت دشمنان جلوگيري كنند و مانع شوند كه اين سرمايه از نظام و حس

اينها ظرافت و فراستي بوده كه حضرت امام در برخورد بـا ايشـان ةشود. به نظر من، همطور كه عرض كردم، حداكثر تالش جناب كديور اين اسـت كـه همان .كردند ميرعايت

اجتهـاد ةري برگزيده شدند، داراي درجـ اي به رهبخامنهاهللا نشان دهد در زماني كه آيتگويم كه فرض كنيم ادعاي شما درسـت باشـد. ايـن نقـدي بـر نبودند. من به ايشان مي

مجتهد مال از سراسر كشور. نقدي ةچهر 70ي نيست؛ بلكه نقدي است به ااهللا خامنه آيتاهللا موسوي جوادي آملي، آيتاهللا اهللا مشكيني، آيترفسنجاني، آيتاست بر آقاي هاشمي

ايـن نقـد حتـي بـر عضو خبرگـان. ةهاي برجستاهللا سبحاني و ديگر چهره اردبيلي، آيتاهللا منتظري وارد است كه بدون اينكه اجباري در ميان باشد، پس از اطالع از انتخاب آيتبنويسـد (بـا قدر انصاف داشته كه نامه تبريك بـه ايشـان اي به رهبري، اين هاهللا خامنآيت

گذشت).مقام رهبري نمي از عزل آقاي منتظري از سمت قائم اينكه هنوز سه ماه اين نامه در اسناد موجود است؟

دهند. اما چـون در آن زمـان اي هم به ايشان پاسخ مياهللا خامنهبله، وجود دارد. آيتاهللا منتظري جايگاهي در اذهان جامعه نداشت (زيرا از طـرف اي بود كه آيتفضا به گونه

 299 ابتذال مرجعيت شيعه

ها آن نامه را منتشر نكردند. متن پيام آقاي منتظـري امام معزول شده بود)، بنابراين رسانهدر تاريخ ضبط و ثبت شده و حتما شاگرد مدعي ايشان، آقاي كديور، از آن خبـر دارنـد.

اند. اگر هم خبـر ندارنـد، اي نكردهيچ اشارهكنم كه چرا ايشان به اين مسائل هتعجب ميآقاي كديور چشمش را به منابع مكتوب و شـفاهي و قـراين عملـي جاي تأسف است.

اي بوده) كامال بسـته اسـت. در مـوارد زيـادي در دوران (كه در رفتار امام با آقاي خامنهمسائل قضايي يا اي، بين اعضاي شوراي عالي قضايي، در اهللا خامنهجمهوري آيترياست

آمده كه امام مسئله را به مقـام نظرهايي به وجود ميبين شوراي قضايي و دولت، اختالفاي از نظر امام مجتهد توانمندي نبودنـد، اهللا خامنهدادند. اگر آيتمعظم رهبري ارجاع ميهـا گرفتند؟ اينها قراين بسيار محكمي است. بنـابراين، ايـن بحـث آيا چنين تصميمي مي

اند. به فرض كه حضـرت امـام گويي شدهزو به اعتقاد من، ايشان دچار درا الطائل استاي مطرح نكرده باشند. كدام اهللا خامنههيچ مطلب شفاهي يا مكتوبي در مورد اجتهاد آيت

داند؟اي عدم تصريح اجتهاد براي يك فرد را داللت بر عدم اجتهاد ميساده ةطلب شده است؟هاي ديگري نيز مطرح ميشخصيتگونه مباحث در مورد اين

اهللا مطهـري، امـام كنم كه آيا قبـل از شـهادت آيـت بله، من از آقاي كديور سؤال مياهللا مطهري مجتهدند؟ در فضاي عمومي جامعـه (كسـاني حرفي زدند كه نشان دهد آيت

سـنتي كردند كه آقاي مطهري مجتهـد يمروز آقاي كديور هستند) تصور نمكه در سطح اطـور دانستند. همين اهللا منتظري ميهاي ايشان، مانند آيتايدورهحوزوي باشند؛ فقط هم

اهللا بهشتي را بـراي رياسـت ديـوان عـالي كشـور تا قبل از اينكه امام حكم انتصاب آيت عليه) مجتهدند؟ اهللاإلكه ايشان از نظر حضرت امام (رحم دانستصادر كنند، چه كسي مي

حضرات آيات موسوي اردبيلي، بهشتي و مطهري در محيط تهران بودنـد كـه از محـيط ةاي در محـيط مشـهد و حـوز اهللا خامنـه كـه آيـت حوزوي بسيار فاصله داشت؛ درحالي

تـر از شد. شبهاتي قويو بزرگ ايران محسوب مي شده شناخته ةخراسان بودند كه حوزاهللا بهشـتي و كنند، آن زمان براي آيتاي مطرح مياهللا خامنهآيتآنچه آقاي كديور براي

كردند با شـبهات سـخيفي كـه در اهللا مطهري مطرح بود. كساني مثل امروز سعي ميآيت

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 300

 

منطق حوزوي، علمي و حتي سنتي حوزه هيچ جايگاهي ندارد، شخصيت آن بزرگـواران مشـي را در مان خطشود. امروز هم آقاي كديور ه را ترور كنند. در واقع تاريخ تكرار مي

كند. اي دنبال مياهللا خامنهمورد آيت

يكي ديگر از شبهات آقاي كديور، موضوع عدم انس مسـتمر رهبـر انقـإلب بـا عنـوان مقدمـه و دليلـي گي است كه ايشان اين موضوع را بههاي طلبدرس و بحث

كننـد. ايـن موضـوع را چگونـه ارزيـابي جهت خدشه به اجتهاد ايشان مطرح مـي كنيد؟ مي

اهللا مطهري به مراتب بيشـتر وجـود داشـت. سـؤال مـا از آقـاي اين شبهه براي آيتگونـه ايشـان را تأييـد شدند و امام آن ياهللا مطهري شهيد نمكديور اين است كه اگر آيت

كـرد كـه آقـاي مطهـري عنوان رفيق ايشان) اعالم نمي كردند يا اگر آقاي منتظري (به ينمدانست؟ قطعا بود) آقاي مطهري را مجتهد ميايشان (اگر در آن زمان ميمجتهد است، آيا

آمـد و ها سال بود كه در تهران سكونت داشتند، به قـم رفـت خير. چون استاد مطهري دهي اجتماعي و فكـري فعـال هاكردند، بحث و درس فقهي نداشتند و بيشتر در بحث ينم

گاه كالس درس فقهي را در مواقع عادي تعطيـل هيچ اي هاهللا خامنكه آيت بودند. درحاليكردنـد كردند، شاگردان را جمع ميماهه پيدا مي نكردند. ايشان حتي اگر يك فرصت دو

اهللا آيـت دادنـد. بنـابراين توجـه ادامه ميها آن يا رسائل و مكاسب را براي إلو درس كفايمشهد بودنـد، نسـبت بـه هاي فقهي مرسوم حوزوي، در زماني هم كه اي به درس خامنهاهللا مطهري در تهران چه فعاليـت علمـي آيت اهللا مطهري در تهران بيشتر بوده است.آيت

هاي فقهي مرسوم داشـتند؟ تـدريس در دانشـگاه، سـخنراني در مجـامع مرتبطي با حوزهدانشگاهي از قبيل انجمن اسالمي پزشكان و انجمن اسالمي مهندسان و مباحث و درس

هاي فقهي رايج نداشت. حتي در تماعي ايشان غالبا ارتباط مستقيمي با حوزهفلسفي و اجكردند كه مگر ايشان مجتهد است كه بحث حجاب اي به ايشان انتقاد ميهمان زمان، عده

ه و قرايني م بودند. بنابراين ادلكه ايشان يك مجتهد قوي و مسل كند؛ درحاليرا مطرح ميند، اساسا خارج از محل بحث است؛ هم موجب تعجب است ككه آقاي كديور مطرح مي

 301 ابتذال مرجعيت شيعه

كنم كه آيا پيش از آنكه اين مطلـب را ن از آقاي كديور سؤال ميم و هم موجب تأسف.مي (كه همه اي در فضاي مجازي پخش كنيد، آن را با مجتهد مسلاهللا خامنهدر مورد آيت

ت استدالل شـما ايد كه صحخواستهايد؟ آيا از او دانند) طرح كردهاو را مجتهد مطلق ميرغم اينكه بعضـي از مراجـع در بعضـي از مسـائل سال، علي 24را داوري كنند؟ در اين

كـدام ايـن شـبهه را وارد نظر داشتند، هيچ سياسي با مقام معظم رهبري اختالفاجرايي و ست كه ايـن برداشـت شخصـي ايشـان هستند. واضح امتجزي نكردند كه ايشان مجتهد

ي زده است كه هيچ استدالل درستي نـدارد. بنابراين آقاي كديور حرف بسيار شاذ. ستا عدم«كه كند. درحاليعنوان دليل عدم استدالل مي در موارد متعددي از عدم دليل به ايشان

اگر ما چيزي را پيدا نكرديم، دليل نـدارد كـه وجـود » الوجود الوجدان ال يدل علي عدمپـذيرد. مـن ايشان بسيار سست است و هيچ عقل سليمي آن را نمـي نداشته باشد. منطق

اگـر . پذيرنـد هاي ايشان نيز اين حرف را نميپيالهنشينان و همكدام از خارج معتقدم هيچشدن به رهبـري توسـط مجلـس خبرگـان م، ايشان را بعد از برگزيدهواقعا مجتهدان مسل

رهبـري نظـام ةنظرات ايشـان را در عرصـ ت كردند وتأييد كردند، از احكام ايشان تبعيك حجت شرعي نبوده است؟ آيا غير از اين اسـت كـه مـا ياند، آيا براساس معتبر دانسته

است، حكم اوليه گونه كه مصلحت براي ما حجت گرديم؟ هماندنبال حجت شرعي ميگونه كه حكم اوليه حجـت اسـت، حكـم مصـلحتي نيـز حجـت هم حجت است. همان

ها معتقد اگر ايشان واقعا به اين استدالل ها نيست.ت حجيت فرقي ميان ايناست. از جهيـك است، چرا به اين جايگاه تمكين نكرده و زير بار اين حجت شرعي نرفتـه اسـت؟

اند) و امروز ظاهرا ايشان كسوت طلبگي را هم كنار گذاشتهكسي زماني طلبه بوده (البته محرز شود كه سـخنان ايشـان هـيچ مبنـاي اسـتداللي و كند. اگر براي ما استدالالتي مي

حجت شرعي ندارد، حكم او چيست؟ آيا سخنان او توهين به مؤمن، تـوهين بـه عـالم، اند، نيسـت؟ آقـاي توهين به نظام و تهمت به علمايي كه در آن زمان عضو خبرگان بوده

كند. دچار تشويش ميترين ركن نظام ترين و محكمكديور افكارعمومي را در مورد قويموافقان و مخالفان قبول دارند كه ركن نظام، مقام معظم رهبري هستند. او به اين ترتيب،

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 302

 

ا تخلفات كمي اسـت؟ آقـاي كـديور كند. آيا اينهسازي ميبراي كاهش اعتبار نظام زمينه باره چه پاسخي دارد؟ دراين

اي را بر جايگـاه نهاند كه مجلس خبرگان موقعيت سياسي آقاي خامايشان مدعيهـايي داده شـد. ها جـواب كنم به اين تهمتفقهي ايشان مقدم دانسته است. فكر مي

اند كه در نظام جمهوري اسإلمي، مصلحت اكسـيري اسـت كـه يـك همچنين گفته كند.را تبديل به مجتهد مطلق ميمتجزي مجتهد

در فقـه مـا اكسـير ما معتقديم كه مصلحت در جمهوري اسالمي اكسير نيست؛ بلكه قواعد ةم است كه حاكم بر هماست. مصلحت از نظر مباني عقالني و فقهي، به قدري مه

ه است.و ادل گويد كه وإليت فقيه با اين حركت مجلس خبرگان تمام شد.ايشان مي

نيـز بـه صـراحت 89ايشان اصال واليت فقيه را از مبنا قبول ندارد و در نامه سـال است. اگر مبناي خود را قبول داشته باشد، جاي تعجـب واليت فقيه مضراعالم كرده كه

است كه از اينكه واليت فقيه (به تعبير موهن وي) دفن شده، ناراحت است. اتفاقا ايشان الحمـدهللا. واليـت «ايشان براساس مبناي خودش، بايـد بگويـد كـه بايد خوشحال باشد.

از طـرف » خره تمام شد.ام، باألا قبول نداشتهگفتند و من آن رفقيهي كه حضرت امام ميبيند كه در وضع فعلي نظام، رهبري بصير و توانمند زمام امور را به دسـت دارد ديگر مي

كه با نظر منتخبان مردم و در چارچوبي كامال دموكراتيك در جايگاه رهبري قرار گرفتـه ار نيست. تناقضاتي كـه در ها و استنتاجات ايشان سازگاست. پس واضح است كه با ادعا

برانگيـز اسـت. بنـده همچنـان خورد، بسيار فاحش و تعجبهاي ايشان به چشم مينامه مطرح شده، جواب دهد.» نقد قال«منتظرم كه ايشان به سؤاالتي كه در كتاب

اي سه بار مصلحت نظام را اهللا خامنهايشان، مجلس خبرگان در حق آيت ةبه گفتكه هنوز عـوض نشـده و در 58اولي نقض قانون اساسي سال در نظر گرفته است.

اند. دومي ايشان چـون كه ايشان مرجع نبوده درحاليت؛ يت ديده شده اسآنجا مرجع

 303 ابتذال مرجعيت شيعه

ـ 107و 109مرجع مطلق هم نبودند، اصول د. سـومي مجلـس را دوباره نقض كردنـ خبرگان ايشان را به اعـإلم ولـي ايـن مسـئله را د؛عنوان رهبر موقت انتخاب كردن

اهللا گيري دوم هم به خاطر اين بوده كه آيتعمومي نكردند تا قانون عوض شود. رأيموقـت بـودن ةه اين هم غيرقانوني است. پس مصـوب اي رهبر رسمي شوند كخامنه

خبرگان، خإلف قانون است. ةرهبري در جلسمورد قبول كنيم شما چه چيزي را قبول داريد؟ مستندات ما از آقاي كديور سؤال مي

مـن «نوشـت كـه 89خود را اعالم كنيد تا ما براساس آن بحث كنيم. ايشان در نامه سال اگر همين قانون اساسي را قبول داريـد، اساسـا چنـين » قانون اساسي فعلي را قبول دارم.

هايي مطرح نخواهد شد.بحث مجلس خبرگان اول و دوم است. ةمنظورشان فاصل

صالح براي انتخـاب رهبـري قبـول عنوان مرجع ذي اول را بهله، آيا ايشان خبرگان بانديشـي اند و (به زعم ايشـان) مصـلحت نشستهها آن دارد؟ اگر قبول دارد، به فرضي كه

تشـخيص دادنـد كـه اگـر هـا آن اينكه شرط مرجعيت شرط قانوني بوده ولياند، باكردهواقع اگر نظام ضعيف شود، درشود. بخواهند شرط را اعمال كنند، نظام دچار خسران مي

مرج شود، چه كسي ضـرر خواهـد كـرد؟ ومردم ضرر خواهند ديد. اگر در كشوري هرجصـف بكشـند، چـه كسـي هاي سياسي شكل بگيرد و مردم در مقابل هم بندياگر دسته

پس منظور از مصلحت نظام، مصلحت نظام زندگي جامعه است، نه ؟ متضرر خواهد شدرود. اسالمي. مصلحت نظام در اينجا به معناي فقهي به كار ميمصلحت دولت جمهوري

بعيد است كه آقاي كديور تفاوت بين آثار و مفهوم مصلحت نظام در فقـه را بـا مباحـث داند، چـرا در اينجـا خلـط داند، جاي تأسف است و اگر ميرايج حقوقي نداند. اگر نمي

كـه فعـال شـرط مرجعيـت لحـاظ فرض كنيد خبرگان به اين نتيجه رسيدند كرده است؟قانوني خود تخطي ةاز حيطها آن صورت، آيا كنند. دراين نشود و موقتا فردي را انتخاب

انديشي نكنـد اند؟ خير. هيچ قانوني وجود ندارد كه بگويد خبرگان رهبري مصلحتكردهيح يا تصميم موقت نگيرد. اتفاقا اصل مربوط به خبرگان رهبري در قـانون اساسـي تصـر

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 304

 

كنند؛ يعني مجلس نامه خبرگان رهبري را خود اعضا تصويب ميكند كه قانون و آيينميصـالحيت قـانوني، كـار خـود را بـه ةاست. بنابراين اين مجلس در حيط يكامال مستقل

چه كسـي گفتـه اگـر ايـن مجلـس ؟ ده است. كجاي اين كار اشكال داردخوبي انجام دابايد اعالم كنند كه مـوقتي بـوده اسـت؟ اگـر اعـالم ايـن فردي را موقتا انتخاب كردند، نبايد اين مصـوبه گويمعنوان يك شهروند مي شود، بنده بهتصميم موجب زيان كشور مي

صـورت، قطعـا نظـر دانـم. درايـن عنوان يك طلبه اين كـار را حـرام مـي اعالم شود و بهلـت كـرده، دشـمنان مجتهدان عضو خبرگان صحيح بوده است. در شرايطي كه امـام رح

اند و كشور در معرض آسيب جدي اسـت، كـدام عقـل سـليمي خارجي دندان تيز كردهشـان مـوقتي اسـت؟ همـين اعـالم عمـومي، كند كه خبرگان اعالم كنند مصوبهحكم مي

مـاه 6مصلحت ديدند كه اين كار را كننـد. بعـد از ها آن كند.اوضاع كشور را متزلزل مييم قبلي را تأييد كردند. به نظر بنده، روند بسيار قانوني، عقالني، هم براساس قانون، تصم

كنيم كـه آقـاي كـديور در آن زمـان ما خدا را شكر مي اند.منطقي و درستي را طي كردهاست كه اعالم كند چنين تصميمي موقتي اسـت؛ چـون ايـن عضو خبرگان رهبري نبوده

اي از اين اعالم موقـت اهللا خامنهشد. واضح است كه آيتاعالم موجب تضعيف نظام ميخأل رهبري صدد خدمت به كشور، حلكردند. ايشان دربودن تصميم خبرگان ضرر نمي

شـود. پـس بـا اند. اشكالي به ايشان وارد نمـي نظام و فداكاري براي نظام و انقالب بودهاهللا هاي تاريخي آقاي كديور درست باشد، هيچ نقدي بـه آيـت فرض اينكه تمام گزارش

پختگي، تدبير و عقالنيت خبرگان رهبري است كه ةدهنداي وارد نيست. اين نشانخامنهدوم اينكه مـا معتقـديم ةنكتاهللا مشكيني بر عهده داشتند.در آن زمان رياست آن را آيت

آقاي كديور به غلط مدعي است كه خبرگان خالف قـانون مرتكـب شـدند، زيـرا در آن اهللا مشـكيني) امه به رئيس شوراي بازنگري قانون اساسـي (آيـت زمان، حضرت امام در ن

من از آغاز با شرط مرجعيت براي رهبـري مخـالف بـودم. «به صراحت اظهار كردند كه بنـابراين بـراي اعضـاي شـوراي » اكنون هم با بازنگري و برداشتن ايـن شـرط مـوافقم.

شود. از رجعيت برداشته ميبازنگري كامال محرز بوده كه در اصالح قانون اساسي شرط م

 305 ابتذال مرجعيت شيعه

محرز بوده، پس اين كار كامال قانوني بوده است.ها آن آنجا كه اين مسئله براي يعني حكم ثانويه يا براساس حكم حكومتي بوده است؟

شوراي بازنگري قانون اساسي بوده است. ةشد نهاييغير ةخير، براساس مصوب ؟گفت كه قابل اجراستشود از آنجا كه مردم به آن رأي ندادند، مي

بله، بنا بر مصالح نظام، قابل اجراست.صورت، باز هـم درسـت دراين كنند.اي آن را حكم حكومتي امام تلقي مياما عده

خواهد بود و اشكالي بر آن وارد نيست. به ياد داشته باشيد كه نظام ما يـك نظـام كـامال مراه با ضرر باشـد، بايـد آن را عقالني است. ما معتقديم اگر عمل به يك حكم شرعي ه

ولي اگـر ضـرر داشـته »كتب عليكم الصيام«قرآن است: متوقف كنيم. روزه گرفتن نص ،م شـرعي شود. پس اگر با مصلحت عقالني يك حكـم مسـل باشد، اين حكم برداشته مي

اي از آقايان درباره آن بحث كردند)، چرا يك قيد از يكيشود (كه امام با عدهمتوقف ميدر اصل دوم قـانون اساسـي، بـر اجتهـاد مسـتمر از اصول قانون اساسي متوقف نشود؟

ها و مسـائل نظـام را حـل بستالشرايط تصريح شده است، اجتهادي كه بنفقهاي جامعنفر مجتهد مصلحت نظـام را رعايـت كردنـد؟ 70فريبي است كه بگوييم چرا كند. عوام

موقع مصلحتي در كار نبـوده يـا ايـن گويد كه آندقت كنيد كه خود آقاي كديور هم نميمسـلك نيسـتيم و گويـا يگرا يـا اخبـار كار خالف مصلحت نظام بوده اسـت. مـا ظـاهر

كنـيم كـه اند. ما افتخار ميگري تمايل پيدا كرده زمينه آقاي كديور به سمت اخباري دراينهـاي اساسـي رچوبحال پايبند به چـا ري يك فقه پويا، روزآمد و درعينجعف ةفقه شيع

كند. بنابراين حتي اگر گيري ميو متناسب با حوادث تصميم شمندورصورت است كه بهشـده، امام حكـم حكـومتي تلقـي مـي ةدرست باشد و اگر نپذيريم كه نوشتها آن فرض

گيـري كردنـد و كارشـان قابـل دفـاع آن زمان بسـيار درسـت تصـميم ةمتناسب با حادثكنيم: اگـر جنابعـالي در آن موقـع عضـو سؤال از آقاي كديور ميما در اينجا يك است.

كنيـد تـا مـا آن را كرديد؟ پيشنهاد بـديل خـود را مطـرح خبرگان رهبري بوديد، چه ميتوانيم خبرگان رهبري را نقد كنيم كه چرا در آن زمـان چنـين صورت، مي بسنجيم. دراين

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 306

 

استاد خود ايشان . دهدارائه نميكاري نكردند. جناب آقاي كديور هيچ صورت بديلي را هم (آقاي منتظري) كار خبرگان را قبول داشت، چون به مقام معظم رهبري پيـام تبريـك

گري كردنـد و در آن زمـان فتنه 88د جامعه، حتي كساني كه در سال فرستاد. مراجع، افرااي اهللا خامنـه رهبر جامعه قبول داشتند و با آيتعنوان به مناصبي داشتند، همگي ايشان را

بيعت كردند. در حمايت از ايشان سخنراني كردند كه همگي ثبت شده و موجود اسـت. حد از جامعيـت كند، تااينب تلقي ميĤاي كه خود را فاضل و متجددمعجيب است طلبه

نگر باشـد. مـا بـاز هـم تأسـف و مسئله غافل شود و فاقد نگاه پژوهشي، علمي و جامع كنيم.تعجب خود را ابراز ميعليه) جهـت حفـظ اهللاةقانوني در دوران حضرت امام (رحم توقف برخي اصول

هاي سخت، مسبوق به سابقه بوده است؟مصالح واإلتر و گذر از پيچگيري مجمع تشخيص مصـلحت نظـام و مـوارد بله، همچنين در مواردي چون شكل

ديگري چون تأسيس شوراي انقالب فرهنگي وجود داشته است.اهللا خمينـي نيـاز بـه كند كه بعد از مدتي، شـاگردان آيـت كديور ادعا ميآقاي

بعـد از وفـات ها آن شوند.مرجعيت را حس كردند. سپس سه نفر به قم فرستاده ميدارند. اين تقريبا موضوعي كامإل برمي ، براي مرجعيت خيز74اهللا اراكي در سال آيت

؟ر معظم انقإلب توضيحاتي بفرماييداعإلم مرجعيت رهب ةطفا دربارجديد است. لما در اينجا بايد بدانيم كه چارچوب مبنايي آقاي كديور در مورد مرجعيـت چيسـت.

ي ايـن كنيم كه چه كسي گفته كه شرط مرجعيت اين است كه مجتهد ديگـر ما سؤال ميفـي پـس از تشـخيص مجتهـد باره قبال توضيح دادم. هـر مكل مرجع را تأييد كند؟ دراين

ـ ةمجتهد نخواهد. تشخيص مرجع، وظيفـ اعلم، بايد از او تقليد كند؛ حتي اگر آن دان مقلطـور گيـرد. بنـابراين ايـن كنند، مرجع نام ميدان به او مراجعه مياست. مجتهدي كه مقل

نيست كه مقام معظم رهبري نياز داشـتند كـه كسـاني مرجعيـت ايشـان را تأييـد كننـد. اينكه بعد از ارتحال امام، بـا وجـود ته، اساسا باطل است. كمايور بافسخناني كه آقاي كد

 307 ابتذال مرجعيت شيعه

اهللا اهللا گلپايگاني، برخي افراد متدين و فاضل، مرجع اصـلح را آيـت اهللا اراكي و آيتآيتعلميت نيز جزء ا اي از شرايط را دارا باشد.دانستند؛ زيرا مرجع بايد مجموعهاي ميخامنه

تكراري طهـارات و نجاسـات و ةمورد چند مسئل ست. اما اعلميت درشروط مرجعيت اـ به مقلمسائل مبتال ةنيست. اعلميت بايد درباره هم ةصوم و صال د د باشد. كساني كه مقل

سـنتي فقـه اسـت. بـه همـين ةشان بسيار بيشتر از دايرمقام معظم رهبري هستند، مطالبهدليل، حضرت امام به صراحت فرمودند كه اجتهادي كه امروزه نيـاز داريـم، اجتهـاد بـه

هـا را بـه هـم معناي سنتي حوزه نيست. جاي تعجب است كه آقاي كديور ايـن حـرف هـا آن هاي مستند و روشني ارائه دهد كه نشـان بدهـد خـود اند. ايشان بايد گزارش بافته

قدر تكـرار د و متأسفانه آنشوگاهي شايعاتي ساخته مياند.ني را اظهار كردهچنين سخناآن شـايعات را 88 يطور كه در فتنه شود. هماناز تاريخ مي گردد كه تبديل به بخشي مي

درست كردند. ماجراي قتل ندا آقاسلطان چه شد؟ آقاي كديور، شما كه شال سبز هم بـه توانيد به اين سؤال پاسـخ دهيـد؟ بنـابراين ايـن گردنتان انداختيد و تظاهرات كرديد، مي

شود مبنا قرار داد و اساسا از سخن علمي و پژوهشـي بسـيار دور اسـت. ها را نميحرفگـاه. اصـال مرجعيـت ادعـايي اند؟ هـيچ ي ادعا كردند كه مرجعاي كاهللا خامنهآيت اساسا

گاه اهل ادعا نيستند! تا وقتي جامعه حقيقتا صالحيت دارند، هيچنيست. اساسا كساني كه طالب و پذيراي مرجعيت كسي نباشد، مگر ممكن است آن فرد مرجع شود؟!

ايشان چه سيري را طي كرد؟ اهللا اراكي، مرجعيتبعد از وفات آيتويژه فضال و علماي حوزه و نيز شيعيان جامعه، به ةاهللا اراكي، مطالببعد از وفات آيت

قم پـس از بررسـي، ةعلمي ةپيدا كرد. مجتهدان و مدرسان حوز خارج از كشور، افزايشاز جملـه اند. كساني كه واجد شرايط افتاء و مرجعيتعنوان به نفر را اعالم كردند 7اسم

اگـر «اي صـريحا گفتنـد كـه اهللا خامنـه اي هم اعالم شد. آيتاهللا خامنهنام حضرت آيتالبتـه اگـر نـام » دادم كه چنين كـاري نكننـد. دهند، پيغام ميدانستم اسم من را هم مي مي

خره از ايشـان اعلميت ايشان اعتقـاد داشـتند، بـاأل شد، كساني كه به ايشان اعالم هم نمياي طـي شـده اسـت، جـايي بـراي ايـن بنـابراين وقتـي چنـين پروسـه . كردندتقليد مي

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 308

 

اهللا اينكه به آيـت جاي گوييم كه آقاي كديور، شما بهماند. باز هم ميتراشي باقي نمي شبههدان ايشان اشكال كنيد. يعني بگوييد كه كسي از ايشـان اي اشكال كنيد، بايد به مقلخامنه

توانيد انجـام دهيـد؟ فبهاالمراد. اما اگر نپذيرفتند، چه كاري مي تقليد نكند. اگر پذيرفتند،اي هسـتند و ايشـان بـه يـك اهللا خامنهد آيتع، مقلها ميليون نفر در جهان تشيامروزه دهاند. البته بدخواهان انقـالب و نظـام و سـردمداران شده تبديل شدهم و شناختهمرجع مسل

هـاي شـيعيان و كـه توجـه تـوده اند؛ چران عصبانيگر از مرجعيت ايشاهاي سلطهقدرتخـواهي آنـان ايسـتاده اسـت، قـد در برابـر زيـاده مسلمانان به شخصيتي مجاهد كه تمام

گوييد، درست اسـت. چـرا باز هم فرض كنيم آنچه شما ميبرايشان قابل تحمل نيست!ظـاهرا ايشـان ها را به آقاي هاشمي كهها را نزديد؟ چرا اين حرفهمان زمان اين حرف

اهللا موسـوي اردبيلـي را قبول داريد (چون مخاطب نامه ايشان است) نزديد؟ چرا به آيت 8(كه ايشان را قبول داريد) نگفتيد كه به آقاي منتظري بگويد؟ البته آقـاي منتظـري هـم

علميه و علما در همان ةهايي زد كه حوزاي حرفاهللا خامنهسال بعد از آغاز رهبري آيترسند كه كسي اي از افراد جامعه به اين نتيجه مين، به ايشان جواب دادند. وقتي عدهزما

هاست كـه تقليـد كننـد. تواند خود را كنار بكشد. حجت شرعي بر آناعلم است، او نمي گاه سراغ مرجعيت نرفتند، نه آن زمان و نه بعد از آن. اي هيچاهللا خامنه البته آيت

همين است. ةنشان رساله ندادن ايشان نيزگاه ايشان سراغ مرجعيت نرفتند، بلكه مرجعيت سراغ ايشان رفتـه و ايشـان بله، هيچ

هنوز رساله ندادند. از استفتائات ايشان هم معلوم است. البته اگر كسـي از فقيهـي سـؤال تواند پاسخ ندهد؛ بلكه شرعا مكلف است كه پاسخ اجتهاد باشد، نميدرحد كند و او هم

مبناست. هاي آقاي كديور بسيار بيبدهد. بنابراين بحثاهللا موسوي اردبيلي (در دوران خيز بـه سـمت استدإلل ايشان اين است كه آيت

مرجعيت در نظام صحبت كردند كه بإلفاصـله ةاي، در مورد شيومرجعيت) در خطبه .در مورد موضوع حساسي صحبت كردند محترمانه كنار گذاشته شدند؛ چون

ها الطائل و بدون دليل است. آقاي موسوي اردبيلـي در آن زمـان بـه قـم اين حرف

 309 ابتذال مرجعيت شيعه

مهاجرت كرده بودند. ايشان در آن زمان مشكل مهاجرت را مطرح كردند و طبعـا وقتـي توانـد در جايگـاه خطابـه قـرار بگيـرد، بـه او اصـرار كسي به دليل چنين مشـكلي نمـي

واليي مطرح شـود. يهاجايي است كه بايد ديدگاهجمعه عالوه، تريبون نماز كنند. به نميدار دارند، جايز نيست كه خطبه ايراد كنند؛ كمااينكه از سـال زاويه يهاكساني كه ديدگاه

به بعد، آقـاي هاشـمي در مسـند خطبـه خوانـدن قـرار نـدارد. مـا ايـن واقعيـات را 88اي را بـراي رهبـري خامنهاهللاكنيم. بايد پذيرفت كه جامعه آيتپوشانيم و انكار نمي نمي

انـد. اند و همـواره هـم تأييـد كـرده قبول كرده است و خبرگان رهبري ايشان را برگزيدهولي فقيه داراي حجـت شـرعي قـاطعي اسـت. ايشـان عنوان به جامعه براي قبول ايشانيگـري را شـاخص قـرار توانيم در مقابل يـك شـاخص، كسـان د شاخص هستند و نمي

نماز جمعه، نبايد جامعه را دچار تشويش فكري كرد. ولـي اينكـه گفتـه ةبدهيم. از خطبها گفته كه روند تعيين مرجعيت روند طبيعي است، ايشـان شود كه چون ايشان در خطبه

درصد دروغ است. آقاي كديور بايد براي حرفش شـاهد تند، اين حرف صدرا كنار گذاشطرفـه در گو باشد. يـك اينجا نيست كه پاسخعادل و اسناد قطعي بياورد. متأسفانه ايشان

مردم نيز هست. ةكند و سخنانش در دسترس همفضاي مجازي صحبت ميـ ةكند كه در جامعايشان مطرح مي بـه 73 آذر 11مـورخ ةمدرسـين، در اعإلمي

ـ فاضل لنكراني، هفت نفـر را (از اهللامضاي دبير وقت، آيت اي) هجملـه آقـاي خامنجملـه نفـر را (از 3روحانيت نيز ةكند. جامعواجد مرجعيت اعإلم ميافراد عنوان به

گويد اين كار بـه يند. آقاي كديور مك يالتقليد معرفي مجايزعنوان به اي) آقاي خامنه 7كـه نفر بوده، درحالي 14رسميت جلسه اعتبار است. يك، حد نصاب چند دليل بي

سوم تمـام بايد به تأييد بيش از يكنفر در اين جلسه شركت داشتند. دوم، مصوبات اعضا برسد.

دار روزه ةمسلمان به يك مسلمان شـيع كنند يك غيردار است. حكايت ميواقعا خندهاش را در مغرب شرعي افطار كند (اين زمان افطار خالف نظر مرجع خواسته روزهكه مي

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 310

 

تو باطل است، چون بايد تـابع مرجـع تقليـد باشـي. بـه او ةگويد روزتقليدش بوده) ميگويند كه تو اصال مسلمان نيستي. چـرا بـراي اجـرا نشـدن حكـم شـرعي دلسـوزي ميقبـول دارد؟ آيـا مدرسـين را ةحاال بايد پرسيد كه آقاي كديور آيا واقعـا جامعـ ؟ كني مي

قبـول دارد، بايـد ها راينمدرسين را با امضاي اكثريت قبول دارد؟ اگر ا ةمصوبات جامع ةسؤال مـن ايـن اسـت كـه اگـر جامعـ . سؤال كندها آن مدرسين و از ةبرود سراغ جامع

داد، آيا كسـاني كـه نفري قرار نمياي را در آن فهرست هفتاهللا خامنهمدرسين اسم آيتكردنـد؟ دانستند از ايشان تقليد نمـي اي مياهللا خامنهشرعا خود را مكلف به تقليد از آيت

ةاي بودند، يعني مرحلـ اهللا خامنهد آيتبنده كساني را سراغ دارم كه پيش از آن زمان مقلاي ثبوتا بعد از رحلت حضـرت اهللا خامنهثبوت و اثبات با هم فاصله دارد. مرجعيت آيت

پرسيدند و ايشان كردند، مسئله ميامام براي بسياري تحقق پيدا كرد. به ايشان مراجعه ميدادند. شرط مرجع بودن كه رساله داشتن نيسـت. ضـمن اينكـه عـدم بايد جواب مي هم

مربوط است.ها آن علميه، به خود ةمدرسين حوز ةنامه داخلي جامعاجراي آيين در آن زمان هيچ اختإلف يا اعتراضي در بين اعضا ديده نشده است؟

ةمجتهدان و اعضاي جامع ةكه فرض آقاي كديور اين است كه همخير، معلوم است توانند با تطميع يا تهديد، در مسير منويات يك فرد قرار بگيرند. لوازم حرف مدرسين مي

مراجـع و مجتهـدان ةدهد كه ايشان همايشان بسيار خطرناك است. اين حرف نشان مي داند.اعتبار ميحوزه را بي

تفكيك رهبري و مرجعيـت، كـه آقـاي ةعليه) دربار اهللاةنظر امام (رحمدر مورد كديور روي آن تأكيد دارد، چه نظري داريد؟

كردنـد كـه قائـل بـه اي به نظر رهبرشان عمـل مـي كاش آقاي خامنهاي«ايشان گفته ايشان در اين جمله مرتكب خلط علمي آشكاري » تفكيك بين مرجعيت و رهبري است.

ي بر همان اساس اصـالح شـد، عـدم شده است. آنچه حضرت امام گفتند و قانون اساستالزم بين رهبري و مرجعيت بالفعل است، نه الزام به تفكيك. قانون اساسي منـع نكـرده

دو لزومـا از هـم منفـك باشـند. كه رهبر مرجع هم باشد. منظور امام اين نبوده كـه ايـن

 311 ابتذال مرجعيت شيعه

از اي بعـد اهللا خامنـه هاي آقاي كديور، چـه اشـكالي دارد كـه آيـت فرض صحت ادعابرفقهـي بگذارنـد و بـه حـد ةشان) درس خارج را شروع كننـد، جلسـ رهبري (به قول اي

اعلميت برسند و اگر هم مرجع نبودند، مرجع شوند؟ گويا تصور آقاي كديور اين اسـت ها نبايد رشد علمي كنند!كه انسان

گويند ايشان بايد در تمام ابـواب، درس خـارج داشـته باشـند. آقاي كديور مي

ابواب فقه درس خارج ةتد. كدام يك از مراجع فعلي در همافچنين اتفاقي نمي وقت هيچگـردد و بـا تبليغـات طيـف اند؟ آيا آقاي منتظري در زماني كه از تهران به قم برمـي داده

ابواب فقه را تـدريس كـرده بـود؟ ايـن ةشود، همخاصي روي مرجعيت ايشان تبليغ مي ما هم سابقه ندارد. حوزوي ةها متقن نيست و در سيرحرف

اي قبل از انقإلب سه بار از امام تقليد كرده كه اهللا خامنهگويد كه آيتكديور مياي در اإلسـإلم خامنـه دانسته است. همچنين حجتدهد خود را مجتهد نمينشان مي

دادن به موسيقي، صريحا به فتواي يكي از طإلب در مورد گوش يهاپاسخ به پرسشكند، پس نظر كند. كسي كه نظر آقاي منتظري را مطرح ميمنتظري استناد مياهللا آيت

او را در فقه قبول داشته است.اهللا شـبيري زنجـاني، بارهـا بـر هاي مقام معظـم رهبـري، آيـت درس اوال يكي از هم

اي خصوصـي از توانمنـدي هـ ذكاوت و استعداد فقهي ايشان تأكيد نمودنـد و در بحـث شـود. يفقهي در ده يا بيسـت سـال ايجـاد نمـ فقهي ايشان تعريف كردند. اين توانمندي

م همچنين مرحوم شهيد صدوقي قبل از انقالب، مقام معظـم رهبـري را مجتهـدي مسـل دهـد؛ اي همين را نشان مي اهللا بهشتي و مطهري با آقاي خامنه دانستند. نوع رفتار آيت ميتر بودند، نره نبودند و مقام معظم رهبري جوادو اي هم اهللا خامنه كه آن دو نفر و آيتبا اين

اي هاهللا خامنـ يـت آ بودنـد. ها آن نظر فقهي و فكري، كامال مورد قبول ر و دقتاز نظر تبحـ ةوجـه در انديشـ هيچ به پـس از ةد. قبـل از رحلـت امـام هـم بـراي دور رهبـري نبودن

هـر جـا الزم باشـد، خـدمت «گفتنـد كـه شـرعي ةيك وظيفعنوان به جمهوري، رياستاي هاهللا خامنـ مقـام رهبـري بودنـد، آيـت اهللا منتظري قـائم تحتي تا زماني كه آي» كنم. مي

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 312

 

اهللا تاي به نظر فقهي آي هگر در جلسدانستند كه ايشان را تأييد كنند. ا يد مخودشان را مقيدهد؛ چون در فضـاي اي را نشان مي هاهللا خامن تواضع آيتكنند، تقوا و منتظري استناد مي

اهللا منتظري ارتباط خـوبي نداشـتند، بلكـه ته، بسياري از مراجع و علما با آيعلمي ةحوزطـور اهللا منتظـري بـه ديدنـد آيـت طيف محدودي ايشان را قبول داشـتند؛ چـرا كـه مـي

ام مخالفت با آقاي منتظري، ه نشود. برخي هم ب شود و رشد داده مي غيرطبيعي مطرح ميكردند. در اين شرايط، حمايت و تأييد مقـام يحساب م درحقيقت با امام و انقالب تسويه

عليـه) محسـوب اهللاإلحضرت امام (رحمـ معظم رهبري از آقاي منتظري، حمايت و تأييدهـاي آقـاي تگر آقاي هاشـمي را قبـول دارد) صـحب شد. خوب است آقاي كديور (ا مي

آقـاي كـديور اي كه هنكت. بخواند 64جمهوري سال در مراسم تحليف رياست هاشمي راكند اين است كه بين زمان درس و بحث رسمي ايشان در حوزه و يتأكيد زيادي بر آن م

سـال 8زيـادي افتـاده اسـت؛ يعنـي ايشـان ةي كه به رهبري انتخاب شـدند، فاصـل زمانكه آيـا كنيماز آقاي كديور سؤال مي جمهور بودند و درس و بحث فقهي نداشتند. رئيس

شان، كه به ايـران برگشـتند، درس و بحـث فقهـي رهبري ةحضرت امام در ده سال دورداشتند؟ آيا كسي هست كه مدعي شود نظرات فقهـي امـام در پايـان عمرشـان حجيـت

سال در تهران بودند، درس و بحث 30شرعي نداشت؟ خير. آيا آقاي مطهري كه حدودا اهللا بهشتي زماني كه در مركز اسالمي هامبورگ يـا در ايـران حوزوي داشتند؟ آيتفقهي

ل جايگـاه علمـي مقـام هايي مذبوحانه براي تنزها تالشبودند، درس فقهي داشتند؟ ايناهللا بهشتي و قبل از انقالب، امام و آيت ةاست. اين مسائل براي ما كه تجرب معظم رهبري

، عجيب نيست. شبيه اين مسائل براي حضرت امـام هـم اتفـاق اهللا مطهري را داريمآيتافتاد. زماني كه حضرت امام به نجف رفتنـد، سـاواك سـعي كـرد شـايع كنـد كـه امـام

هاي اجتماعي و انقالبي دارد و حداكثر به دروس اخالق و عرفان مسـلط اسـت. فعاليتؤال ببـرد. بـه همـين كرد مرجعيت حضرت امام را زير سدر واقع، ساواك دائما سعي مي. اهللا خميني هستند يا خيرد آيتپرسيد كه آيا مقلكرد، ميدليل، از مبارزاني كه دستگير مي

اي در اوج فداكاري و ايثـار بـراي انقـالب و در اوج شـهامت اهللا خامنهكساني مثل آيت

 313 ابتذال مرجعيت شيعه

ـ «گفتند كه انقالبي، براي اينكه تيري در چشم ساواك بزنند، مي خمينـي د امـام بلـه، مقلگفت كه مقام معظم رهبـري در چـه شـرايطي اقـرار خوب بود آقاي كديور مي» هستيم.

ـ «گفتند كـه د آقاي خميني هستند. اتفاقا اگر آنجا ميكردند كه مقل د ايشـان نيسـتم و مقل كردند.، هر چه زودتر ايشان را رها مي»مجتهد هستم

كسان ديگري هم بودند كه اين سخنان را بگويند؟اجتهاد بودند، براي مقابلـه بـا سـاواك رژيـم درحد بسا ساير علمايي هم كه ه، چهبل

د به اين معنـا مقل ةه بايد بررسي شود. ضمن اينكه واژپهلوي اين حرف را زده باشند. البتد در ادبيات روايي مـا بـه معنـي نيست كه پيروي لزوما در مسائل فرعي فقهي باشد. مقل

شده تعبير ايـن اسـت السالم) نقل كه از امام حسن عسكري (عليهپيرو است. در روايتي مردم بايد از او تبعيت كنند. معناي خاص تقليد جـزء ة؛ يعني تود»دوهقلي نأفللعوام «كه

اي اهللا خامنـه شود گفت كه آيتاصطالحات فقهي ماست؛ وگرنه در معناي كلي، قطعا ميد ايشان هستند. متأسـفانه نظر مشي مبارزاتي، مقل د امام خميني بودند؛ ازدر آن زمان، مقل

توانند باور كنند كـه كسـاني كساني كه هواي مقام و شهرت و منصب در سر دارند، نميطلبي كـامال پـاك اسـت و دنبـال اي دلشان از هوا و هوس و رياستاهللا خامنهمانند آيت

اند.انجام وظيفه بودهن علم، فقه و عدالت مجتهد ديگـري را ممكن است كسي مجتهد باشد، ولي چو

قبول دارد، در برخي مسائل فقهي كه فرصت تأمإلت عميق فقهي نداشته است، از او تبعيت كند؟

له، اين كار هيچ حرمت شرعي نداردبدرسي ايشان در قبل از انقـإلب ةدور فقهي رهبر انقإلب در طول ةدر باب سابق

ديگري وجود دارد؟ ةنكتمـن در مشـهد بـودم. شـنيدم درس «گفتند كه اهللا فاضل لنكراني ميآيتبله، مرحوم

هـاي زبـده در آن شـركت هاي مشـهد اسـت و حـوزوي ايشان جزء بهترين درس ةكفايـ دهد ايشان در بحـث اين شاهدي است كه نشان مي» كنند. مي ر هـاي فقـه و اصـول تبح

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 314

 

اصال ممكن نيست. اي داشتند و اين توانايي بدون اجتهاد مصطلح حوزوي، ويژه

اگر درباره اظهارات ايشان در مورد آقاي آذري قمي هم نكاتي داريد، بفرماييد؟باز هم جاي تعجب و تأسف است كه آقاي كديور براي اثبات مدعاهاي باطل خـود

يابسـي و م معظم رهبري نيست)، بـه هـر رطـب (كه اگر هم اثبات بشود، مخاطب آن مقاقمي در بـين دوسـتان خـود، معـروف بـه ايـن بـود كـه تمسك كرده است. آقاي آذري

كند. به همين دليل، وقتـي ايشـان سرعت تغيير مي واضعش تحت تأثير عوامل بيروني بهماي بايـد مسـئوليت رهبـري را اهللا خامنـه آيـت «گويـد كـه در مجلس خبرگان رهبري مي

بايـد تبعيـت شـود. آقـاي من اگر بپذيرم، رهبـري «گويند: اي مياهللا خامنه، آيت»بپذيرندايشان حـدس » پذيريم.بله ما مي«گويند: كه همه مي» پذيري؟فالني و فالني، آيا شما مي

هـاي ايشـان در زده بودند كه ممكن است چند نفر نپذيرند. بنابراين تمسـك بـه حـرف فضاي حوزوي و علمي هيچ جايگاهي ندارد.

آيا اسنادي كه درباره اين سخن هست، صحت دارد؟هاي تاريخي آقاي كديور درست باشد، خوب بود كه ايشـان ايـن را اگر هم گزارش

، وقتي كه اعضـاي 68خرداد 14خبرگان در ةداد كه در پايان همان جلسهم گزارش مياي با هـم حركـت اهللا خامنهآملي و آيتاهللا جواديكردند، آيتخبرگان جلسه را ترك مي

اهللا آملـي اول خـارج شـوند. آيـت اهللا جـوادي ايستند تا آيتاي مياهللا خامنهكنند. آيتمياهللا رغـم اصـرار آيـت ايستند تا مقام معظم رهبري خارج شوند و عليآملي نيز ميجواديما تا ديروز رفيق بوديم؛ اما از امروز شما رهبر ما «گويند: روند و مياي، بيرون نميخامنه

كس فكر نكنـد كـه دو اي كه هيچذاريم، به گونههستيد. ما بايد قدم در جاي قدم شما بگذاشـته شـده اسـت. پـس شـما قدم گذاشته شده؛ بلكه همه بدانند كه فقط يـك قـدم گ

كرد كه آقاي موسوي اردبيلـي بـا وجـود اخـتالف سـليقه بـا كاش نقل مياي .»بفرماييدكه از مـن و گويد كه خبرگان كسي را انتخاب كرداي، به آقاي منتظري مياهللا خامنه آيت

كـرد كـه كسـاني مثـل حضـرات آيـات كاش نقل ميشما براي اين كار اصلح است. ايخزعلي، يزدي يا جنتي (كه حضرت امام به علم و تقـواي آنـان اعتمـاد عميـق داشـت)

 315 ابتذال مرجعيت شيعه

نيز مطرح شد كه شـما » نقد قال«ر كتاب د ده تعابيري داشتندرباره مقام معظم رهبري چاي براي ايـران امـروز گزينـه » نباشد و استاد من اشتباه كردند.واليت فقيه «گوييد: كه مي

ارائه دهيد كه بهتر از واليت فقيه باشد. اينجا يا هر جاي ديگري بنشينيد تا با هـم بحـث علمي كنيم. اگر شما چند طلبه مثل بنده را درباره مدل پيشنهادي خود متقاعد كرديد، بـا

فقيه نـداريم. بي نسبت به واليت فقيه و شخص وليكنيم. ما هيچ تعصهم بقيه را قانع ميهاست. مهم اين است كه كسي توانسـته تعصب روي شخص نيست، بلكه روي شاخص

ها را در جامعه دنبال كند؛ يعني از استبداد پيشگيري كند، از حق مردم دفـاع اين شاخصرش دهـد، هاي مختلف سياسي را پـرو كند، در داخل كشور انصاف را رعايت كند، گروه

روبال دهد، حس خودباوري ايجاد كند، بـه دانشـمندان روحيـه بدهـد و در ها پبه جوانها شاخص براي يك حكمران خوب داريم. از نظر عقالنـي، ما ده مقابل دشمنان بايستد.

قانوني است؟ اگر يك حكمران خوب چه حكمراني است؟ يك قانون اساسي خوب چه ، آن را مطرح كنيد و از آن دفاع علمي نماييـد. شـما كتـاب بديلي داريد ةشما واقعا نظري

هـاي شـما اشـكال نوشتيد، مقاله نوشتيد، اما كسي به حرفتان اعتنا نكرد؛ بلكه به حـرف گفت كه جمهوريت و واليت با هم تعارض ذاتي دارند. از گرفتند. زماني آقاي كديور مي

واليت مـدافع و پاسـدار جمهوريـت گذرد؛ اما ديديم اتفاقاسال مي 15آن تاريخ، حدود كنـد؛ پـس بـا هـم است. اين جمهوريت ظرف واليت است و مسير اجرايي را طـي مـي

اي به آقاي كديور عرض كنم. شما كه ادعـاي تحقيـق اجازه دهيد جمله. تعارضي ندارندفـرض بـه آن دانيد، براي اثبات يك مطلب بايد بدون پيشداريد و خود را پژوهشگر مي

گيـري موافق و مخالف را جمع كنيـد، ارزيـابي كنيـد و نتيجـه ةگاه تمام ادل بپردازيد. آنايـد، آوري كـرده نماييد. شما در متن حاضر، فرضيات و حدسيات بدون مبنايي را جمـع

ايد. آيـا بسيار بارز، آشكار و مكتوب ديگر را كه در تاريخ ثبت شده است نديده ةولي ادل؟ خواهانه تلقـي كـرد توان نظر شما را خيررا منصفانه دانست؟ آيا مي توان اين داوريمي

راحتـي ساله بـه 25ايد؟ امروز يك جوان اطالع فرض كردهقدر بي آيا مخاطب خود را آناي كـه شـما در نامـه بنـدي برسـد. وجو كند و خودش به جمعتواند حقايق را جستمي

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 316

 

ي رفسنجاني، كه آن زمان رئيس مجلس منتشر شد، خطاب به آقاي هاشم 89تيرماه سال من معتقدم كـه اسـتاد مـن، «ايد: خبرگان رهبري بودند، دو مطلب را صريحا مطرح كرده

آقاي منتظري، يك اشتباه كرد و شما هم اشتباه ديگري كرديد. اشتباه استاد من ايـن بـود اهللا د كـه آيـت كه اصل واليت فقيه را در قانون اساسي وارد كرد. اشتباه شما هم ايـن بـو

البتـه نـه در » فقيه در مجلس خبرگـان رهبـري انتخـاب كرديـد. وليعنوان به اي را خامنهگنجاندن واليت فقيه در قانون اساسي، آقاي منتظري فقط نقش داشت و نـه در انتخـاب

ايد كه اصل شما در آن نامه نوشته. در خبرگان، آقاي هاشمي رفسنجاني اياهللا خامنهآيتفقيـه كند كه يك مجتهد ولي فقيه و شخص رهبري را قبول نداريد، چه فرقي ميواليت

نقـد «باشد يا كسي كه اجتهادش (به قول شما) براساس مصلحت بوده است؟ در كتـاب ، كه در پاسخ به جناب كديور منتشر شد، چندين سؤال كليدي از ايشان مطرح شده »قال

دنـد؛ ولـي در جـايي گفتنـد: دااالت پاسخ مـي يك محقق بايد به سؤعنوان به بود. ايشانمـن بـه ايشـان »دهـم. اين كتاب حكومتي است و بنابراين من به او پاسخ نمي ةنويسند«

گويم كه فرض كنيد بنده حكومتي هستم، آيا منطقي است كه به اين دليل پاسخ بنـده ميتا قبل از عـزل، نتظري اهللا مضمن اينكه اگر حكومتي بودن اشكال است، آيترا ندهيد؟كرديـد! آقـاي هاشـمي حكومتي داشت و شما به شاگردي ايشان افتخار مـي ةكامال چهر

رفسنجاني كه مخاطب اصلي نامه شما بود، يك شخصـيت حكـومتي اسـت! جمهـوري ساالر و مردمي است. لذا حكومتي بودن افتخار است. شما به اسالمي يك حكومت مردم

، بايد به سؤاالت محـوري »انظر ما قال و ال تنظر من قال: «دستور اميرالمؤمنين كه فرموداي به رهبـري ايـن اهللا خامنهسال پس از انتخاب آيت 24آيا اينكه ايشان . داديدپاسخ مي

دهد كه چون رهبري ايشان رهبري موفـق زند، معنادار نيست؟ اين نشان ميحرف را ميبيگانگـان ةبـرده، در برابـر توطئـ قـالب را پـيش هـاي ان و كارآمدي بوده اسـت، آرمـان

حال با پافشاري بـر انه، منشي اخالقي و پاك و درعيناي حكيمايستادگي كرده و با شيوهعليه) توانسته است تفكر انقالب اسـالمي اهللاإلاضع انقالب و مشي حضرت امام (رحممو

البتـه مـن معتقـدم در كننـد. را توسعه دهد، چنين ايراداتي را در مورد ايشان مطـرح مـي

 317 ابتذال مرجعيت شيعه

هاي آقاي كديور، يـك داللـت تضـمني بسـيار ارزشـمند وجـود دارد. آن داللـت حرفتواند بـه رهبـري وارد شـود، دهد شديدترين نقدي كه ميتضمني اين است كه نشان مي

تواننـد در اين نكات است. معناي اين سخن اين است كه كساني مثل آقاي كـديور نمـي ضعف مديريتي، علمي، اقتصـادي، سياسـي، فقهـي و اي نقطهخامنهاهللا مورد رهبري آيت

شـوند، وگرنـه گونه شبهات سست متمسك مي سال پيدا كنند. لذا به اين 24ديني در اينهـا، عملكـرد، گيـري ها گـواهي اجتهـاد داشـته باشـد و در موضـع ممكن است كسي دهلي كـه امـام نسـبت بـه اشـكا ها، اشتباهات فاحشي مرتكب شود.اظهارنظرها و برداشت

مقامي رهبري شد، اين نبود كـه آقـاي ري داشتند و موجب عزل وي از قائماهللا منتظ آيتاهللا منتظري مجتهد نبوده است. حتي مقام معظـم رهبـري در پيـام تسـليت رحلـت آيـت

ـ منتظري، ايشان را يك فقيه متبح ر ايشـان اشـكالي ر تلقي كردند. پس در فقاهـت و تبحمقام رهبري بـود. ع و عملكرد ايشان در جايگاه قائمل در تحليل سياسي، مواضنبود. اشكاشـود كـه بـاالترين مثبتي براي نظام تلقي مـي ةار معنادار است و به نظر من، نكتاين بسي

مبنا كـه مـرتبط بـه بي ةواليت فقيه، به يك شبهاشكال توسط يك مخالف اساس نظام و جهت ما بايـد از آقـاي كـديور تشـكر شود! ازاينميزمان انتخاب رهبري است، خالصه

كنم. چند سؤال از آقاي كنيم.ـ در پايان من چند نكته را خطاب به آقاي كديور عرض مي كديور مطرح است.

89اينكه اگر چارچوب فكري شما همـان اسـت كـه در نامـه تيرمـاه سـال نخست، »ز بايـد حـذف شـود فقيـه نيـ كـه رهبـري بايـد عـزل شـود و واليـت «تصريح كرديد

ت يك مسئله را قبول ندارد، صورت، ايرادات شما ديگر معنايي ندارد. كسي كه كلي دراينفرعيات آن چه اهميتي براي او دارد؟ مثال (بالتشبيه) ما معتقديم تمام مسكرات حـرام و

مسـكرات ةت كه بررسي كنيم فالن شركت سازندمعناسصورت، بي س هستند. درايننجگوييم حاوي كه ما مي درصد از فالن ماده است، درحالي روي بطري نوشته كه حاوي دو

چهار درصد از آن ماده است. ما اصل مطلب را قبول نداريم. آقاي كديور، شما كه اصـل را قبول نداريد، چرا از راه فروع آمديد؟ مگر اينكه از مبـاني خـود عـدول كـرده باشـيد.

 : نقد رسالة استيضاح مرجعيت رهبري، علي ذوعلم1 پيوست 318

 

مـات خـود، بـراي واليـت اندازي را با توهچشم 89شما در سال حقيقت اين است كهفقيه و نظام اسالمي ترسيم كرديد. حركتي را آغاز نموديد تا بتوانيد موجي را ايجاد كنيد

تنهـايي بايـد ايـن بـار را بـه دوش ايـد، بـه كه البته موفق نشديد. اكنون كه موفـق نشـده علميه اين مباحث را ةيا در دفاع از حوزضع شما چيست؟ آاينكه موسؤال دوم بكشيد.

كنيد؟ يا مثال دفاع از مراجع و مرجعيت؟ اين انتقادات را از چه موضعي مطرح مطرح ميتي كنيد؟ مطالب و مواضع شما حداكثر كاربردي كه دارد فراهم كردن خـوراك تبليغـا مي

قـالب نيـز بودنـد جنگ نرم دشمنان اسالم و انقالب و ايران است. قبـل از ان ةبراي جبهزدنـد و رژيـم پهلـوي، كساني كه در كسوت حوزوي و روحاني عليـه امـام حـرف مـي

ةايد عبرت بگيريد و بدانيد كه جبهـ كرد. شما بحمايت ميها آن مستقيم و غيرمستقيم، ازهـا موجـب افـزايش رود. مطمئن باشيد كه اين بحـث ها زير سؤال نميحق با اين حرف

طـرح ايـن سـؤاالت ةعـالوه، انگيـز فقيه بزرگوار ما خواهد شد. بهجايگاه و منزلت وليي اصالح كشور ايران و اصالح نظام هستيد يا بـه دنبـال فروپاشـي پچيست؟ آيا شما در

آقـاي هاي علمي آشكار.ها و غلطهاي شما بسيار خام است و آكنده از مغالطهآن؟ بحثاسـتعداد ه بودند. ايشان جزء شاگردان بـا د به آداب سنتي حوزاي مقيكديور در آغاز طلبه

هـاي گيـري هاي علمي خوبي كرد. بعد از ارتحال امام، جهـت آقاي منتظري بود و تالشايشان به تدريج تغيير كرد. البته شايد به خاطر همان حاالت عاطفي بـود كـه نسـبت بـه

كـرد. در مـي گيـري اهللا منتظري داشت. او حتي تندتر از استادش عليه رهبري موضعآيتاهللا منتظري نقل شده توضيح داده شده است. اگـر كسـاني استفتائي كه از آيت» نقد قال«

قـرآن شد.مثل آقاي كديور حتي به همان فتوا پايبند بودند، كارشان به اينجا كشيده نميفرمايـد كـه اي دارد. مـي دهندهاعراف، تعبير بسيار هشدار ةسور 176و 175 ةكريم در آي

ر راه خدا حركت كنند، با اين شود. اگر دشان مي اي از علم نصيبكساني هستند كه بهرهاهللا برسند، ولي دچار هواي نفس و تبعيت از توانند به درجاتي از قرب اليعلمي مي ةبهررسند كه فقط حرف صورت، به جايي مي شوند. دراينهاي شيطاني ميات و خواهشماديشان را بدهيد، خـواه ندهيـد، كنند. خواه جوابگويي مينده، فقط دراززنند. به تعبير بمي

 319 ابتذال مرجعيت شيعه

مثلـه كمثـل الكلـب إن «فرمايـد كنند. قرآن كريم مـي درازي ميشان رهاست و زبان زبان. دهنـده اسـت تأمل در ايـن دو آيـه خيلـي هشـدار » تحمل عليه يلهث و إن تتركه يلهث

هاي خود بريم. اميدواريم كه آقاي كديور هم در كارعاقبت به خدا پناه ميبنابراين از سوءاساسي اين مطالـب بـراي بحث خود دقت كند. بي ةتأمل و واكاوي كند. به روش و ثمر

صان حوزه و معارف الهي كامال روشن است. خداوند متعال را شـاكريم نخبگان و متخصمردم، بصيرتي ايجـاد كـرده اسـت كـه بـا ايـن نـوع ينان و تودهكه در بين جامعه، جوا

شبهات تغييري در مسيرشان ايجاد نخواهد شد.

2پيوست شماره

مشت نمونة خرواراالسالم ذوعلم عيات حجتدر ايضاح برخي مد

اين مطلب شامل سه بحث است: اي خامنه آقاي اجتهاد و صدوقي اهللا آيت - اي خامنه آقاي اجتهاد و منتظري العظمي اهللا آيت - منتظري العظمي اهللا آيت زبان از اي خامنه االسالم حجت -

اياهللا صدوقي و اجتهاد آقاي خامنهاول. آيت

در جريان سوءقصد )1361تير 11صدوقي (تاريخ شهادت اهللا محمد مرحوم آيت نماينـدة كامياب االسالم حجت ترور ،1360تير 7اي مورخ نافرجام به جان آقاي خامنه

جمهوري مورخ رياستبه وي انتخاب ،1360 مرداد 10 مورخ مجلس در مشهد مردم 1360آذر 9و به مناسبت پيروزي قواي ايران در جنوب كشـور مـورخ 1360مهر 18اي كه عبارتي در مورد خود آقاي تلگراف زده است. تنها نامه ايخامنه جناب آقايبه

جمهوري است: خورد زمان انتخاب ايشان به رياست مي اي در آن به چشمخامنهابعالي با طـاغوت امان جنمبارزات بيبا توجه به سوابق درخشان و «

ها و در شوراي عـالي دفـاع و در روزي شما در جبهه و مجاهدات شبانهجمعـه و نمازهاي آتشين در مجلس شوراي اسالمي و ايراد خطبه سنگرهاي چشـمگيرتان در رفـاه مستضـعفين منـاطق مختلـف كشـور فعاليت

نگر خط فكـري و مردم محروم سيستان و بلوچستان تمامي بيا خصوصا

 321 ابتذال مرجعيت شيعه

عملي جنابعالي بود كه بحمداهللا ملت قدرشناس و انقالبي ايران را بر آن اي محبوب و دلسوز و خادم به اسالم و مسـلمين بـراي داشت تا چهره

1»سالمي برگزيند.جمهوري كشور ا رياست

هاي آخر حياتش در مقام بيـان فضـائل جنـاب در اين عبارات كه نويسنده در ماه مرحـوم م ايشـان نشـده اسـت. اي به اجتهاد مسـل اي نوشته كمترين اشارههآقاي خامنــدوقي ــرين در ص ــه آخ ــه اش نام ــاب ب ــاي جن ــه آق ــان اي خامن ــرت« را ايش حض

2.است كرده خطاب »اي خامنه سيدعلي آقاي جناب والمسلمين االسالم حجت

ايمنتظري و اجتهاد آقاي خامنه العظمي اهللادوم. آيت

پاسـخ و اسـالمي جمهـوري رهبر دومين به منتظري العظمي اهللا آيت نامة نخستين :آن

اي ام تبريك براي آقاي خامنهيارسال پ«

اي به رهبري جمهوري اسـالمي، پيـام حضرتعالي پس از انتخاب آقاي خامنهس: چـه ضـرورتي علت ارسال ايـن پيـام چـه بـود و د؛تبريكي براي ايشان ارسال داشتي

شد؟ باره احساس مي دراين

د هاشـمي ومحماهللا سـيد يكي از آقايان معروف كه بـا مـن آشـنا بـود [آيـت ج : ن پيام بدهيد و صـالح نيسـت شـما شاهرودي] آمد اينجا و مصر بود كه شما به ايشا

ها برطرف ايشان هم جواب خواهند داد و بسياري از چالش تفاوت باشيد و قاعدتا بي                                                            

مـدارك مركـز ،1362 ،صـدوقي اهللا آيت حضرت محراب شهيد سومين هاي اطإلعيه مجموعه. 1 .374 ـ 376 ص اسالمي، انقالب فرهنگي

 .384. پيشين، ص 2

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 322

 

هـا آن كه دارند و شما را بـراي رسـيدن بـه شود و مخالفين شما در اهداف شومي ميها و حفـظ انديشي حسب مصلحتخره من برار زدند شكست خواهند خورد، و باألكن

ن نخواندنـد و گفتـه شـد ايشـان وحدت پيامي دادم ولي جواب ايشان را در تلويزيـو هاي زيادي شده كه چرا جواب دادي و من استخاره كردم بد آمـد اند به من تلفن گفته جواب را بخوانند، والعهدة علي الراوي. كه

پس از انتخاب ايشان توسط و پاسخ آن، اي له به آقاي خامنه متن پيام تبريك معظم 1368 دخردا 23 مجلس خبرگان براي رهبري نظام جمهوري اسالمي مورخه

اهللا الرحمن الرحيم بسم

اي رهبـر علي خامنـه والمسلمين آقـاي حـاج سـيد االسالم تجناب مستطاب حج )بركاته دامت(منتخب جمهوري اسالمي ايران

ناپذير و مصيبت عظماي جبران ةت و تسليت به مناسبت ضايعپس از سالم و تحيعالم اسالم، ارتحال روح خدا پيشواي عاليقدر آزادگان و مستضعفان جهـان بنيانگـذار

خمينـي العظمـي امـام اهللا ن حضـرت آيـت أشـ ال جمهوري اسالمي ايـران قائـد عظـيم الشريف) كه به همـه جهانيـان درس فـداكاري و مبـارزه و قيـام در برابـر سره (قدسنمايم جنابعالي را لت ميأآموخت، از خداوند قادر متعال مس ها و مستكبران را طاغوت

هـا آموختـه و در دوران مبارزات و انقالب تجربـه كه فردي اليق و متعهد و دلسوز و ايد در انجام مسئوليت خطير رهبري كه رگ انقالب بودههمواره مورد حمايت رهبر بز

شاءاهللا موفـق شـويد ل نموده است ياري نمايد تا انمجلس خبرگان به جنابعالي محوهـاي انقـالب ايـن به كشور و به ملت مسلمان ايران كه در راه تحقق اهداف و آرمان

انقـالب بـاقي وجـود در صـحنه ةهمه گذشت و فداكاري از خود نشان داد و با همـ اي انجام دهيد و با حفظ سياست نه شرقي و نه غربي است خدمات شايسته و سازنده

 323 ابتذال مرجعيت شيعه

در تقويت كشور و پيشبرد مباني و موازين شـرع مبـين كوشـش فرماييـد و دشـمنان يوس نمائيد.أي و داخلي اسالم و كشور را ازهرجهت نااميد و مخارج

مشـورت بـا حضـرات آيـات عظـام و ساز ه و سرنوشتاهللا در مسائل مهمشاء ان هاي متعهد و آگاه مورد توجه خواهد بود. علماء اعالم و شخصيت

اهللا و بركاتهإلعليكم و رحم والسالم

حسينعلي منتظري، 23/3/68

العظمي منتظري اهللا اي به پيام تبريك آيت پاسخ آقاي خامنه

اهللا الرحمن الرحيم بسم

)بركاته دامت(اهللا آقاي حاج شيخ حسينعلي منتظري آيت

عظـيم جهـان اسـالم، ةت، از پيام تسليت بـه مناسـبت ضـايع پس از سالم و تحيالعزيـز) و سـره ارتحال پيشواي آزادگان و اميد مستضعفان حضرت امام خميني (قدس

مجلـس ييد اقدام أو تآميز نسبت به اينجانب همچنين از دعاي خير و اظهارات محبت محترم خبرگان متشكرم.

خصوص ملت فداكار ايـران بـا مصـيبتي بـدين هاكنون كه امت بزرگ اسالمي و بعظمت مواجه شده است، نخستين وظيفه ما و همه اقشار و آحاد مردم آن است كه با توكل به خدا و تقويت روح اخـالص و همبسـتگي و همـدلي و همزبـاني، حركـت

نظيري را براي ما آغاز كرده و مجاهدت و تالش بيفقيد عظيمي را كه امام بزرگوار وتداوم آن مبذول داشته بودند ادامه دهيم و مطمئن باشيم كه نصرت الهي شـامل حـال

كاران خواهد شد.منان و نيكوؤم

نمايم. از خداوند متعال توفيقات جنابعالي را مسالت مي

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 324

 

اي علي خامنهسيد ،25/3/68

كـدام م به برادرانشان تلگراف كردم هـيچ پس از وفات مادرشان هم به ايشان و ه )، و پس از حمله به حسينيه و غارت اموال و... به 188جواب ندادند (پيوست شماره

وسـيله )، و بعدها به189د (پيوست شماره اي نوشتم آن را هم جواب ندادن ايشان نامه زاده را چنين نـوار سـخنراني آقـاي فـالح و هم پيامي مشتمل بر هفت بندمؤمن آقاي

گفته بودند جواب مؤمن اينكه به آقايجواب ماند با براي ايشان فرستادم كه آن هم بي 1»دهم. مي

اي بـه نظـر اين پيام تبريك به قرينه ذيل آن ادل دليل بر عدم اجتهاد آقاي خامنـه اهللا منتظري است. ايشان در نقل بعدي خود به ايـن نكتـه تصـريح كـرده مرحوم آيت

است.

منتظري العظمي اهللاي از زبان آيتاإلسإلم خامنهسوم. حجت

دي 28مـورخ ةجمعـ منتظـري در سـخنراني قبـل از نماز العظمي اهللامرحوم آيت اي چنين گفته است:در معرفي جناب آقاي خامنه 1358

جمعه حاضر شوم امـا زتوانم در نما نمي شرائطي كه دارماگر من با «والمسـلمين آقـاي االسـالم به جاي من برادر مجاهد ما حضرت حجـت

ييـد امـام و دوسـتان أمـورد ت و هم عمال اي كه هم علماخامنه سيدعليايشـان هسـتم، وظيفـه هستند و خود مـن هـم يكـي از ارادتمنـدان بـه

سـتم، ايشـان اند. من اگر خطيـب ني گرفتهعهده برگزاري نمازجمعه را بهجمعه آنچه ركن است، خطابه است و الحمدهللا خطيب هستند و در نماز

                                                             .704 ـ 709 ص ،منتظري اهللا آيت خاطرات. 1

 325 ابتذال مرجعيت شيعه

1»ايشان خطيب ماهري هستند. ةمنتظري دربـار العظمي اهللا نظر مكتوب آيتدانم آخرين اظهار مي در اينجا مناسب

نقل كنم. ايشان عينا» انتقاد از خود«اي را از كتاب آقاي خامنه

مقام رهبرى كنونى جمهورى اسالمى نزديك به دو دهه است كه بر اين پرسش:«زاى داخلـى در ايـن كه يكى از مسائل تـنش حالى است اند، و اين در مسند تكيه زده

جنابعـالى و ى بوده است. عدم حمايت وى از سـوى مدت، روابط ايشان با حضرتعالسويى، و حمالت متعدد زبانى و فيزيكى به بيت و دفتر انتقادات مكررتان به ايشان از

و تبليغات وسيع عليه سه ماهه و بازداشت نزديكان و شاگردان شما و حصر شصت ودرصورت صالحديد بفرماييد ها بوده است. هايى از اين تنش ديگر، نمونه يشما ازسو

رت علنـى صـو ى چيست و چرا انتقـادات خـود را بـه داليل اصلى مخالفت حضرتعالاين بـر مقامات را موجـب گرديـد؟ عـالوه فرموديد كه حساسيت ايشان و ساير مطرح

كشور در ابتـدا بـه پيشـنهاد حضـرتعالى گيرى اى به مركز تصميم الله خامنه ورود آيتو جمهورى عدها زمينه طرح ايشان براى رياستاى شد كه ب صورت پذيرفت و مقدمه

ام توسـط يشنهاد عضويت ايشان در شوراى انقالب به امـ نهايت رهبرى پديد آمد. پدرسـوى يشان بـه امامـت جمعـه تهـران نيـز از نصب ا كه پيشنهاد شما بوده است، چنان

بـاوجود ؤالى كـه مطـرح اسـت ايـن كـه اوال جنابعالى به امـام داده شـده اسـت. سـ مفـتح، اللـه دكتـر محمـد الله ربانى شيرازى، آيـت آيت هاى بزرگوارى نظير شخصيت

والمسلمين محمد منتظرى و... چرا حضرتعالى سالماال تالله طاهرى اصفهانى،حج تآيپيشـنهاد كرديـد و آن هـم بـا فقط ايشان را براى عضويت در شوراى انقالب به امام

                                                             .1358 دي 29 ،اسإلمي جمهوري و كيهان روزنامه. 1

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 326

 

الله مطهـرى توجه به اين مطلب كه در برخى محافل شنيده شده است كه مرحوم آيتهاى ديگـر و يا با وجود افراد و شخصيت د؛ان ناراحتى كرده پيشنهاد شما اظهار از اين

الله دكتر مفتح، شما ايشان تبهشتى و يا آي الله دكتر و شخصيت ممتازى همچون آيتالزم هـاى تر براى امامت جمعه دانستيد؟ و ثانيا: اگر ايشان صالحيت را گزينه مناسب

اند، و اگر فاقد اين اخير مواجه شده ةده هاى شما در دو را دارا هستند چرا با مخالفت هاى مهم پيشنهاد شدند؟ اند چرا ازسوى شما براى اين مسئوليت ها بوده صالحيت

ــخ: ــ پاس ــاب حج ــالم تجن ــه االس ــيدعلى خامن ــاج س ــاى ح ــلمين آق اى والمساز شـروع فكـر مـن بودنـد. قبـل قديمى و فاضل و خوش از دوستان )افاضاته دامت(

شــركت رح اشــارات اينجانــب در قــم ى در درس شــتنهضــت اســالمى، ايشــان مــدو همگام با نهضت نيز در مبارزه شركت داشتند و بـا اينجانـب در ارتبـاط 1كردند؛ يم

هـا و آمد داشتند و يا نامهو س تبعيد بودم، گاه به آنجا رفتطب بودند. در دورانى كه درجانـب در سـطح اعالميـه ايـن كردند. ازجمله ايشان در توزيـع بدل مىمطالبى را ردو

ــ و الد و مردم ايران صادر كرده بودمكشور كه از تبعيدگاه طبس خطاب به علماى بـ نقش مؤثرى داشتند و ظاهرا 2حفظ يكپارچگى و پرهيز از اختالفات بود تأكيدى بر

                                                            هاى مختلف بر اين خود ايشان نيز بر اين امر گواه بوده و تا قبل از رسيدن به رهبرى، در مناسبت. 1

كنند كه بخشى از فلسـفه را مصاحبه، دو بار تصريح مى كردند. ازجمله در يك مىشاگردى تأكيد  )368و 363، ص 2، ج فقيه عاليقدراند. (ر.ك: الله منتظرى خوانده نزد آيت

هـاى هاعالميه فوق در زمانى صادر گرديد كه اختالفات مـذهبى در كشـور، مخصوصـا در حـوز . 2هـا زد. اين اختالفات و درگيرى شدت بر آن دامن مى و ساواك به علميه و مراكز دينى اوج گرفته

مرحوم دكتر بيشتر ميان دو گروه روحانيون سنتى و روشنفكران دينى، و پيرامون اظهارات و كتبآبـادى بـود. گفتنـى اسـت الله صالحى نجـف على شريعتى و كتاب شهيد جاويد اثر مرحوم آيت

الله منتظرى را از تبعيدگاه طـبس دسـتگير و يد كه رژيم شاه، آيتگرد صدور اين اعالميه موجبطـبس را موجـب گشـت، بـه در زندان شهربانى مشهد زندانى كند. اين امر اعتراض شديد مردم

 327 ابتذال مرجعيت شيعه

ين ايشان قبل از عزيمـت همچن 1قرار گرفتند. به همين خاطر تحت تعقيب ساواك نيزكه در حـوزه اى به مشهد، در جلسات جامعه مدرسين و نيز جلسه محرمانه يازده نفره

2ام. را در خاطرات گفتهها آن كردند؛ كه شرح داديم، شركت مى علميه قم تشكيل مى

گيرى نهضت اسالمى، ايشـان در مشـهد بودنـد و بـه و هنگام اوج 1357در سال كردنـد. زمـانى كـه مرحـوم امـام نقـش مـى همراه چند تن ديگـر از مبـارزان ايفـاى

در تعيـين اعضـاى آن تصميم به تشكيل شوراى انقالب گرفته بودند، مـن )ثراه طاب(

                                                                                                                                                   لـه شـدند. ايـن اى كه شهربانى اين شهر را مورد هجوم قـرار داده و خواسـتار آزادى معظـم گونه

الله منتظرى پس از سه روز و در ميان استقبال پرشور مـردم بـه گرديد كه آيتب اعتراضات موج 1ج ،عاليقـدر فقيـه و 837 ــ 834 ص ، 2 ج ،خـاطرات از بخشـى ( طبس بازگردانـده شـوند

 .)163،ص در يكى از اسناد به جاى مانده از ساواك آمده است: 1.

 وزيرى نخست«

 سازمان اطالعات و امنيت كشور

 خراسان ـ مشهد به: رياست ساواك استان

 312از: اداره كل سوم /

 52/10/13ه . ـ 9/10995اى فرزند جواد؛ بازگشت به شماره درباره: سيدعلى خامنه

اى به امضاى حسـينعلى منتظـرى (روحـانى تبعيـدى در هاى مضره برابر اطالع واصله اخيرا اعالميه موقع از نقاط كشور ارسال گرديده كه بهطبس) از طريق شهرستان مشهد توسط پست به برخى از

مـورد بحـث، ة هذا با ايفاد يك برگ فتوكپى اعالمي عمل آمده است. علي ها جلوگيرى به توزيع آنآن ساواك يكى بـوده بنـابراين 59/10421ـ 15/8/52نظر به اين كه مفاد آن با مفاد پيوست نامه

ها دخالت داشته و به احتمال قوى اين عمل از ع آننامبرده باال در توزي گردد كه چنين استنباط مىمنـابع و همكـاران افتخـارى از طريـق ناحيه وى صورت گرفته؛ خواهشمند است دستور فرماييد

آورى مـدارك كماكان اعمال و رفتار مشاراليه و منتظرى را تحـت مراقبـت قـرار داده و بـا جمـع اتخاذ نمايند تـا در يـك فرصـت مناسـب كـه از ها ترتيبى ياد شده و ارسال آن پسند عليه محكمه

 وى اقدام گردد. طريق اين اداره كل اعالم خواهد شد نسبت به دستگيرى و تعقيب

.)162و 160، ص1، جفقيه عاليقدر( »مدير كل اداره سوم ـ ثابتى  .214 ـ 212ص ، 1ج ،خاطرات از بخشى. 2

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 328

 

م... .دخالتى نداشت

و مـن 1ب حضور نداشـتند، اى در تركيب اوليه شوراى انقال حال آقاى خامنههر بهايشان را براى عضويت در آن به امام پيشنهاد كردم، كه در سفرى كه به پاريس داشتم

آينـد مـي مشهد باشند، خوب «گفتم: » آخر ايشان در مشهد هستند!«ابتدا ايشان گفتند: »... .به تهران!

تهران نصـب پس از درگذشت آقاى طالقانى(ره)، مرحوم امام مرا به امامت جمعه مجلس خبرگان در تهـران بـودم نمازجمعـه را هـم و تا زمانى كه براى اداره 2كردند؛

قم هسـتم و عرض كردم كه عازمازآن، خدمت امام(ره) رفتم و كردم. اما پس اقامه مىرا كـه در تهـران باشـد بـراى وآمد بـرايم مشـكل اسـت، و شـما فـرد ديگـرى رفتمن كسى را در نظر ندارم؛ شما خودتـان « . ايشان گفتند:تهران تعيين كنيد جمعه امامت

                                                             اند: تركيب اوليه شوراى انقالب گفتهالله دكتر بهشتى درباره مرحوم شهيد آيت. 1

كردند. به اين معنا كه اول امام به يك گروه پنج نفـرى از طور كه گفتم افراد را امام تعيين مى همان« شناسايى افراد الزم براى اداره آينده مملكت تالش كنند. ايـن روحانيت مسؤوليت دادند كه براى

ى، هاشمى رفسنجانى، موسوى اردبيلى، دكتـر بـاهنر و خـود الله مطهر عده عبارت بودند از: آيتترتيب ايشان هم شركت نمودند. يعنى بدينكنى نيز صحبت كرديم و بنده، بعد ما با آقاى مهدوى

اى الله طالقانى و خامنـه يك گروه شش نفره شدند. بعدها از روحانيون آيت شوراى انقالب ةهستنى، بـاهنر، موسـوى مطهـرى، رفسـنجا نفر اوليـه يعنـى آقايـان: هرحال آن شش نيز اضافه شد. بهتـدريج آقـاى مهنـدس كنى و خود من شروع به مطالعـه روى افـراد كـرديم. بـه ياردبيلى، مهدو

هـا در شناختند و با آن ها را كه امام نيز قبال مى اى ديگر از شخصيت دكتر سحابى و عده بازرگان،ها را بـا نظـر مان را بدهيم؛ آن كنيم و نظر نهايى ها مطالعه ما روى آن پاريس ديدار داشتند قرار بود

، مورخـه اطإلعـات روزنامـه ( »كـرديم و امـام نيـز تأييـد نمودنـد. مان در پاريس معرفـى نهايى31/4/1359(

هـا از جملـه صداوسـيما، ها و رسـانه . جالب اين كه در برخى كتاب492، ص9، ج امام ةصحيف. 2ــاريخ را تحريــف و ادعــا شــده آشــكارا ــه طالقــانى(ره)، بعــد از درگذشــت آيــت«اســت: ت الل

 »اى را به امامت جمعه تهران منصوب كردند! الله خامنه (ره) آيتخمينى امام

 329 ابتذال مرجعيت شيعه

مـن «اى را به ايشان پيشنهاد كردم. امام(ره) فرمودنـد: من آقاى خامنه» مشخص كنيد.كـرد كـه مرحوم حاج سيداحمد خمينى اصـرار مـى » كنم. در اين موضوع دخالت نمى

غفـوري را صـالح و آقاى گلزاده غفورى را معرفى كنم. ولى من گرچه آقاي گلـزاده دانسـتم؛ و در تـر مـى اى را براى اين مسؤوليت مناسب دانستم اما آقاى خامنه مي عالم

تقديم امام كردم و از ايشـان خواسـتم فـرد واجـد ى استعفاى خود راا نهايت در نامهبـه آقـاى مرحوم امام نيز حكـم امامـت جمعـه را خطـاب 1شرايطى را تعيين نمايند.

2ادر كردند.اى ص خامنه

تر دانستم و او را انتخـاب و پيشـنهاد اى را مناسب علت اصلى اين كه آقاى خامنهكردم اين بود كه ايشان در خطابه تسلط داشتند و ركن نمازجمعه، دو خطبه آن است؛

تـرى وجودداشـتند، امـا هاى ديگرى با امتيازات و صفات برجسته و هرچند شخصيتترنـد. البتـه مرحـوم اى در خطابـه از ديگـران مسـلط آقاى خامنـه رسيد كه به نظر مى

3به شهادت رسيده بودند. الله مفتح گويا در آن زمان آيتمن اين مطلب را در اولين نمازجمعه ايشان هم بيـان و تصـريح كـردم كـه ركـن

خواننـد. اى بهتـر از مـن خطبـه مـى هـاى آن اسـت و آقـاى خامنـه خطبـه نمازجمعهكـنم دانسـتم. و گمـان مـى مـى فكر هم اين كه ايشان را فردى فاضل و خوشبر وهعال

عملكرد ايشان در دو مسؤوليت فوق ـ يعنى عضـويت در شـوراى انقـالب و امامـت

                                                             .880، ص 2، ج خاطرات بخشى از .1 .116، ص12، جامام ةصحيف .2د مفـتح در تـاريخ شـهادت آيـت . 3 وقـوع پيوسـت؛ و اسـتعفانامه بـه 27/9/1358اللـه دكتـر محمـ

و 23/10/1358پس از مذاكره با امام(ره) به تـاريخ تهران ةجمع العظمى منتظرى از امامت الله آيتتهـران در جمعـه اى براى امامت والمسلمين خامنه االسالم تبه حج )سره قدس(حكم مرحوم امام

 صادر گرديد. 24/10/1358تاريخ

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 330

 

بخش بوده است؛ هرچنـد ايـن اشـكال بـه ايشـان وارد ـ اجماال رضايت تهران جمعه سـت پايگـاه دعـوت بـه وحـدت و باي مـى است كه پايگاه نمازجمعـه تهـران را كـه

هـا و عليـه سـاير جنـاح ه تريبون يك جناح سياسى و گاه بريكپارچگى باشد، بعدها ب ها تبديل كردند. گروه

اي]اإلسإلم خامنهمنتظري به حجت العظمي اهللا[انتقادات آيت

ام، اى پس از تصدى مقـام رهبـرى داشـته و اما اشكاالتى كه به جناب آقاى خامنه امر است:چند

ها قبل از تصدى ايشان، يكى از شرايط والى براى واليت در نظـام من از سال ـ1ت اسـالمى فقهى در اسالمى را اجتهاد مطلق بلكه اعلميت مسائل مربـوط بـه حاكميـ

هاى خارج خود پيرامون آن به تفصيل استدالل كرده وبه آيات و دانستم و در درس يم منـدان ام. عالقـه نيز دليل عقل و سيره عقال استناد كـرده روايات صريح در اين باب و

1مراجعـه كننـد. 318ـ 301فقيـه، جلـد اول، صـفحات توانند بـه كتـاب واليـت مىتمركز قواى حاكميت حاضر هم شرط اعلميت فقهى را براى رهبرى در فرض درحال

و براى مشروعيت دينى در او، و براى متصدى حوزه افتاء در فرض تفكيك قوا، الزم دانم. او ضرورى مى دينى واليت

با قانون اساسـى 1368اشكال ديگر مربوط به مغايرت انتخاب ايشان در سال ـ2دانيم هنگامى كه ايشان از سوى اعضـاى مجلـس مى باشد. همه جمهورى اسالمى مى

رسـميت 1358خبرگان به رهبرى انتخاب شدند، هنوز قانون اساسـى مصـوب سـال

                                                            ون اساسـى، مراجعـه له خطاب به اعضاى شوراى بـازنگرى قـان توان به نامه معظم براين مى عالوه. 1

 ).717 و 716، ص1، جاز خاطرات يبخشكرد. (ر.ك:

 331 ابتذال مرجعيت شيعه

نگرى و حتى پس از بـاز 1داشت و در آن قانون يكى از شرايط رهبرى، مرجعيت بود.نظر از اشكاالت شرعى و قانونى در تغيير اين اصل حذف شرط مرجعيت نيز ـ صرف

109در اصـل ــ اساسى در آن زمـان و نيز اساسا در مشروعيت نحوه بازنگرى قانون صالحيت علمى الزم براى «تصريح شده است: درباره شرايط و صفات رهبر، بند يكم

انـد كـه خوبى بر اين امـر واقـف اهل فضل و معرفت به». افتاء در ابواب مختلف فقه ـ فاقـد شـرط مـذكور در ايـن اصـل عليرغم مراتب فضل واستعداد ـ اي آقاى خامنه

منسوب اى خذ امضا از چند تن از علمأاساس و هاى بى قولو باشند. و اكتفا به نقل ميكند؛ چرا هاى بعد، رفع شرعى و قانونى اشكال را نمى به قدرت يا متأثر از آن در سالمثل ايشان كه داراى منصب و قـدرت برتـر سياسـى در كه گرفتن تأييديه براى كسى

هاى فشار و وعده و كشور است، كار صعب و دشوارى نيست، مخصوصا اگر از اهرمبـراين كـه ناوين ثانويه اسـتفاده شـود. عـالوه ثل تمسك به عوعيدها و يا توجيهاتى م

ـ اگر هم در شرايط عادى و به دور از تهديد يا تطميـع ها گونه تأييديه اين آورى جمعبخش و حجـت اسـت كسى اطمينان ـ براى صورت گيرد و بدون معارض باقى بماند

باشـد، نـه مثـل اينجانـب كـه اطالع الذهن و بى كه نسبت به شخص تأييد شده خالىبا جناب ايشان مرتبط و از سابقه علمى و تحصـيالت و ميـزان فضـل او آگـاه ها سال 2ام. بوده

                                                            شرايط و صـفات رهبـر يـا اعضـاى «آمده است: 1358قانون اساسى مصوب سال 109در اصل . 1

ــ بيـنش سياسـى و 2 تقوايى الزم براى افتاء و مرجعيـت؛ ـ صالحيت علمى و1 شوراى رهبرى: »اجتماعى و شجاعت و قدرت و مديريت كافى براى رهبرى.

االسـالم مهـدى كروبـى رئـيس وقـت مجلـس ت، هنگامى كه حج1369قابل ذكر است در سال . 2درحـد مجلس خبرگان را داشتند و صالحيت علمى وى شوراى اسالمى قصد كانديداتورى براى

-حـوزه علميـه ز علمـاى برجسـته نگهبان قرار گرفت، نه تن ااجتهاد مورد ترديد فقهاى شوراى الحيت صـ -يالله نورى همـدان لنكرانى و آيت الله فاضل الله سلطانى طباطبايى، آيت جمله آيتاز

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 332

 

بر اصرار بعضى از معاريف در آن زمان ـ از جمله آقاى سـيدمحمود گرچه بنا ـ3در شـرايط هـا و بـراى حفـظ وحـدت انديشى مصلحت ـ و برخى هاشمى شاهرودى

نوشتم (البته در اى (ره)، نامه تبريكى خطاب به آقاى خامنهز رحلت امامبحرانى پس اايشان را مورد تأييد قـرار نـدادم) امـا در » فقيه ولى «وجه تحت عنوان: هيچ آن نامه به

گويا برخـى از 1در مسائل مهمه با آيات عظام مشورت نمايند. ذيل آن تأكيد كردم كه ولى متأسـفانه ايشـان 2داشتند. خود بر همين نكته تأكيد مراجع تقليد وقت نيز در پيام

                                                                                                                                                   ها مورد علمى ايشان را در اين حد (تجزى در اجتهاد) مورد تأييد كتبى قرار دادند؛ اما اين گواهى

گونـه ايشـان رد شـد. اگـر ايـن شوراى نگهبان قرار گرفت و صالحيت علمـى اعتنايى فقهاى بىهاى علمى براى مقامات و صاحبان قدرت داراى اعتبار و قابل استناد است، چـرا گـواهى تأييديه

ستى همچـون عضـويت در مجلـس حوزه مبنى بر صالحيت آقاى كروبى براى پ علماى برجستهگيرد؛ و اگر فاقد اعتبار اعتنايى قرار مى بى ـ مورد آن كافى است كه تجزى در اجتهاد در -خبرگان

دان آقـاى كروبـى و غيرقابل استناد است چگونه تأييديه كسانى كه بعضـا در سـ مؤيـ طح شـاگردكه حداقل -اى براى جايگاه مهمى همچون رهبرى باشند، مبنى بر صالحيت علمى آقاى خامنه يم

مرجعيت! مورد استناد قرار گرفته و به آن ترتيب اثـر داده و حتى -م استاجتهاد مطلق در آن الز شود؟!. مى

شاءالله در مسائل مهمه إن«العظمى منتظرى تأكيد شده است: الله آيت 23/3/1368در نامه مورخه . 1هـاى متعهـد و آگـاه آيات عظام و علماى اعالم و شخصيت ساز مشورت با حضرات و سرنوشت

.)706، ص 1، جبخشى از خاطرات( »توجه خواهد بود.مورد بديهى است در متشـابهات «العظمى اراكى آمده است: الله مرحوم آيت 20/3/1368در پيام مورخه .2

مشورت با مراجع عظام و علماء اعالم رهگشاى همه خواهد امور شرعيه و مسائل مهمه مملكتىعظمـى گلپايگـانى بـه دليـل واجـد شـرايط ندانسـتن ال اللـه قابل ذكـر اسـت مرحـوم آيـت » بود.اى اى، به تأييد رهبرى ايشان حاضر نبودند و در مقابل اصرار عده والمسلمين خامنه االسالم تحج

عنوان وكيل ايشان اعمال واليـت نماينـد؛ و سـرانجام پـس از اى به خامنهي پيشنهاد كردند كه آقابـه ايشـان، از حضورشـان در اى در پيامى خطاب آقاى خامنهها، جناب هاى مداوم واسطه رايزنى

اللـه گلپايگـانى نيـز در (ره) تشكر كردند و آيـت و اقامه نماز بر پيكر حضرت امام مصالى تهرانپاسخى كوتاه، دوام تأييدات ايشان را در مقام خطير رهبرى جمهورى اسـالمى ايـران از خداونـد

الفـداء و العـالمين لـه حضرت بقيإلالله ارواح قطعا جلب رضايت«متعال خواستار شدند و نوشتند:  »رعايت كامل موازين شرعيه، مالك اقدامات و تصميمات آن جناب است.

 333 ابتذال مرجعيت شيعه

نه تنها در امور كشور به نظرات مراجع و علما و نيـز بسـيارى از كارشناسـان دلسـوز هـاى آشـكار خـود، اند، بلكه در اداره حوزه علميه نيز با دخالت چندانى نداشته توجه

اند؛ و نابودى استقالل بسته كردهخود وا استقالل آن را از بين برده و آن را به حكومتعـالم درخشيده است خطرى بزرگ براى هاى علميه كه در طول تاريخ شيعه مى حوزه

باشـد؛ و در آينـده معلـوم اسالم و تشيع است كه آثار آن در حال بروز و ظهـور مـى آورد. بار مى شيعه و روحانيت و تشيع به نيست چه مصيبتى براى مرجعيت

ــ اگر از اشكال اول و دوم ـ يعنى دارا نبودن شرايط علمى الزم براى رهبرى ـ4صالحيت كانديداهاى عضويت در مجلـس خبرگـان بـه فقهـاى بگذريم، احاله تعيين

گرديده است كه رهبـر بـا باشند، موجب شوراى نگهبان، كه خود منصوبان رهبرى مىدد؛ و اين دورى است باطل، و مشروعيت يك واسطه از ناحيه خود او تعيين و ابقا گر

سازد. برخى براى فـرار از اشـكال دور ـ مخدوش مى وى را ـ حداقل در مرحله بقاء در امر اعتبارى دورى اعتبارى اسـت و اند: اين دور در امر اعتبارى است، و دور گفته

خـود ديگـر باشد؛ غافل از اينكـه امـر اعتبـارى در اعتبـارى بـودن محال و باطل نمىاعتبارى نيست بلكه عينى و واقعى و حقيقـى اسـت و طبعـا محـذور دور در آن هـم

و مقـرون بـا انتخابـات 1369باطل كه از سـال اين قانون 1باشد. محذورى واقعى مىدومين دوره مجلس خبرگان رهبرى وضع شد و عليرغم اعتراضات شـديد باحمايـت

                                                            قدر واضح و موجب آسيب در مشروعيت رهبرى گشته است كه مدافعى همچـون اين اشكال آن .1

است. وى در كتاب خود ضمن توجيه اشكال آن واداشته الله جوادى آملى را نيز به اذعان به آيتچنـين والـى، بـه اساس رهبرى كنونى و تولى واليـت «دور در مرحله حدوث و تأكيد بر اين كه

البته در مرحله بقاء، توهم محـذور دور و ماننـد آن «دارد: ، اذعان مى»دور از غائله دور بوده است .)461، صإليت فقيه وإليت فقه و عدالتوآملى، (عبدالله جوادى») خالى از مورد نيست.

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 334

 

عملى گرديد، مجلس خبرگان را بـه جـاى 1ناى و تهديد معترضا نظير آقاى خامنه كماعمال و رفتار رهبرى و نهادهاى وابسته به او باشند، به نهـادى اين كه ناظر و مراقب

اللـه مشـكينى رئـيس آيـت فرمايشى و زير نظر ايشان تبديل كرده است؛ تا جايى كـه و مقـام همـه مـا در برابـر خـدا «مجلس خبرگان در آغاز يكى از جلسات آن گفتند:

».مسؤوليم! معظم رهبرى

عملكرد ايشان يـا برخـى نهادهـا و افـراد ةاشكاالت مهم ديگر مربوط به نحو ـ5در طول نزديك به دو دهه حكومت بر كشور مرتبط و زير نظر و مورد حمايت ايشان

تملـق و است. اين موارد به طور اجمال و خالصه عبارتند از: ترويج عملـى فرهنـگ هـا و تبـذيرهاى فـراوان مخصوصـا در ويژه در سطح مسؤوالن، اسـراف چاپلوسى به

مختلف، جانبدارى محسوس از يك جناح خاص (البته فرهاى تبليغاتى به شهرهاىس

                                                             وةدر سـخنرانى خـود منتقـدان بـه نحـ 11/7/1369 ى در تاريخا والمسلمين خامنهاالسالمحجت .1

ـ كه عموما نمايندگان مجلـس گزينش نامزدهاى مجلس خبرگان توسط فقهاى شوراى نگهبان رااسـت؛ شـوراى حقايق روشـن «گفتند: شدت مورد حمله قرار دادند و ـ به شوراى اسالمى بودند

محترم نگهبان براساس مصوبه مجلس خبرگان به مسؤوليت خـود عمـل كـرده اسـت و در ايـن تـوانيم يمـا نمـ «ايشـان در ادامـه تهديـد كردنـد: » وارد نيست. مسائل هيچ ايراد و اشكالى به آن

هـاى نظـام دسـتگاه ادترين تـرين و مورداعتمـ بخـش تـرين، اطمينـان آن باشيم كه رسمى گر نظارههايى كه جمهورى اسالمى به خاطر عصبانيت يك يا چند نفر مورد اهانت قرار گيرد. اگر بدگويى

ها نسبت به شوراى نگهبان انجام شـد تكـرار شـود، اينجانـب طى چند روز اخير ازبرخى تريبونحيثيت نظام اسالمى را تخطى از حفظ ايشان» براساس مسؤوليت خود آن را تحمل نخواهم كرد.

جوانـان پرشـور و انقالبـى كـه «ويـژه تخطى از انقالب خواندند و اين مسأله را براى مردم و بـه غيرقابل تحمل دانستند. درنهايت انتخابات دوره دوم مجلس خبرگان » كنند مسؤوليت مى احساس

يك نـامزد بـه تأييـد فقهـاى كشور، هر يك تنها رهبرى در حالى برگزار گرديد كه در پنج استان شـده برابـر بـا ها تعداد نامزدهاى تأييـد شوراى نگهبان رسيده بودند و در تعدادى ديگر از استان

تعداد موردنياز بود؛ و در استان تهران براى پـانزده كرسـى تنهـا شـانزده نـامزد حضـور داشـتند! داشته است. هاى بعدى انتخابات مجلس خبرگان نيز وضعيتى تقريبا مشابه دوره

 335 ابتذال مرجعيت شيعه

هـاى براى ساير جناح ها و شعبات آن) در كشور و حذف يا ايجاد محدوديت با شاخههـاى غيرقـانونى در سياسى و احزاب مستقل، رفتارهاى فراقـانونى متعـدد و دخالـت

يلى آنها، ايجاد بوعات مستقل و دستور تعطگذارى، برخورد مستقيم با مط قانون مراجعالمـال تـأمين هايى كه زير نظر ايشان و از بيت سيما و ساير رسانهصدايى در صداو تكهـا ايـن رسـانه شوند و تضييع حقوق محترمه بسيار و تهمت و توهين به افـراد در مى

و زنـدانى بدون اعطاى كمترين حق دفاع، عدم تحمل مخالفان و منتقدان و سـركوب هاى متمادى، عدم اعتنـا بـه كردن يا ايجاد فشار و محدوديت براى آنان در طول سال

ز برگـزارى چنـدين هـاى عمـومى در مقـاطع مختلف،حمايـت ا رأى مردم و خواستهنامزدهاى مطرح همراه و ةدصالحيت گستردصورت فرمايشى كه با ر انتخابات مهم به

هـا و قواعـد به حيطه مرجعيت بدون رعايت سنت دآن از قبل روشن بود، ورو نتيجههـاى هاى علمـى الزم و دخالـت ارگـان جاري در حوزه و بدون دارا بودن صالحيت

حكومتى وتبليغات گسترده نهادهاى وابسته به ايشان در اين ارتباط، دخالـت در امـور ت هزار ساله آن، عـدم توجـه بـه نظـرا هاى علميه و مخدوش ساختن استقالل حوزه

بسيارى از كارشناسان دلسوز و اتخاذ مواضع تند و به دور از درايـت كـه بسـيارى از ناپذيرى براى كشور به همراه داشـته هاى جبران مصارف داخلى داشته و خسارت آنها

ابزارى و تبليغاتى از دين و مقدسـات و نهادهـاى تر از همه استفاده است و...؛ و مهمبخشـيدن بـه ها و نهادهاى زير نظر ايشان براى تـداوم مذهبى و مساجد توسط ارگان

هاى مخـالف، كـه متأسـفانه تـداوم ايـن حكومت ايشان و سركوب منتقدان و ديدگاهقابل توجهى از مردم و جوانان نسبت به دين و پيشـوايان روش موجب بدبينى درصد

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 336

 

1دينى گرديده است.

اهللا منتظري چه كرد؟]اي در حق آيت[آقاي خامنه

هايى كه در اين مدت وجود داشته، هرچند بناى من واگـذارى و اما در مورد تنشــ و جـز در الحاكمين است امور به خداى متعال است ـ كه او سميع و بصير و احكم

بـازگو هـا و مظـالم وارده را علنـى موارد خاص و به مقـدار ضـرورت نـاجوانمردى نويسان وابسـته ده است و براى آن كه تاريخام، اما چون در سؤال به آن اشاره ش نكرده

گونه امكانات را دراختيار دارندـ در تحريف حقايق و انتقـال وارونـه آن بـه كه همه ـ شوم. مى اختصار نكاتى را يادآور هاى آتى كمتر توفيق يابند، به نسل

اى، عليـرغم اشـكاالت شـرعى و پس از واگذارى رهبرى به جناب آقـاى خامنـه داشتم، براى حفظ وحدت در جامعه و بقاى نظام ى كه اينجانب به اين واگذارى قانون

دانم جمهورى اسالمى ـ كه خود از بنيانگذاران آن بوده و آن را بسان فرزندخويش مى مخالفتى علنى نكردم، بلكه چنان كه گفـتم، نامـه تبريكـى ـ مندم و به آن شديدا عالقه

                                                            پردازان واليت فقيه در اين ارتبـاط حـائز اهميـت اسـت؛ توجه به نظرات فقيهان بلندپايه و نظريه. 1

 كنند: مى ازجمله حضرت امام خمينى(ره) تصريح

داننـد. خيـال اسـالم را نمـى فهمند چى هست. فقيه گويند ديكتاتورى، اسالم را نمى اينهايى كه مى« طور [كج] فاسد باشد، اين حكومت؛ فقيه اگر پايش را اين يه، هر فقيه هر چه همكنند ما هر فق يم

بگذارد، اگر يك گناه صغيره هم بكند از واليت ساقط است. مگر واليت يك چيـز آسـانى اسـت اليت فقيه آن طورى كه اسـالم از و) »306، ص 11، جامام ةصحيف« (كه بدهند دست هر كس؟...

يعنى آن اوصافى بيند. يكس ضرر نم قرار داده است، هيچ كه اسالم شرايطىداده است، به آن قراراسـالم او را امر قرارداده اسـت، يكه به آن اوصاف خدا او را ول در فقيه هست كه در ولى هست،

شود كه يك پايش را كنار يك قدر غلـط بگـذارد. اگـر امر قرار داده است، با آن اوصاف نمى يول(همـان، » ويد، يك كلمه، يك قدم برخالف بگذارد، آن واليت را ديگر نـدارد. يك كلمه دروغ بگ

، 10(همـان، ج » اگر يك فقيهى بخواهد زورگويى كند، اين فقيه ديگر واليـت نـدارد. )»464ص )310ص

 337 ابتذال مرجعيت شيعه

كـردم و در كردم. حتى در نمـاز جمعـه قـم شـركت مـى ارسال هم خطاب به ايشانبود كـه از همـان آغـاز حالى االمكان حضور داشتم. اين در هاى مختلف حتى مناسبت

شـد. در رهبرى ايشان، دائما مطالبى خـالف واقـع عليـه مـن در جامعـه منتشـر مـى و هـا هـاى ناجوانمردانـه بـه همـراه اهانـت دروغ و تهمـت حكومت ايشـان مطالـب

المـال و از سـوى بيـت ها در سطح وسيع در داخل و خارج كشور و با پول جوسازى شـد كـه مـن امكـان ها و نهادهاى زير نظر ايشان در حالى عليه من پخـش مـى رسانه گويى و دفاع از خود را نداشتم. پاسخ

پس از گذشت چند ماه از آغاز اين رونـد، در يـك سـخنرانى در بيـان مضـرات عدم ترتيب اثـر و 1محرمانه به رئيس مجلس ض خارجى ـ كه البته پس از نامه استقرا

دفـاع كوتـاه آن ايـن 2ـ در چند جمله به دفاع از خود هم پرداختم.د به آن ايراد گردي                                                            

 .1431 ـ1428، ص2، جبخشى از خاطراتر.ك: . 1 د، به اين شرح است:له در آن سخنرانى در دفاع از خود بيان كردن متن آنچه معظم. 2

ام است اگر حاال روى اين اصل، من طلبه از باب اين كه يكى از افراد مسلمان جامعه هستم وظيفه« دانيد كه با اين همه سـوابقى كـه برادران و خواهران مى چنانچه مسائلى را ديدم تذكر بدهم. شما

انقـالب بـودم. شـخص گويم، من دوم من در انقالب داشتم و تا حاال اين را نگفتم ولى حاال مىشـخص انقـالب مـن بـودم؛ بااينكـه بودند و دوم )سره قدس(شخص انقالب حضرت امام اول

طور فرزند نيست. آن وقتى كه من در انقالب فعاليت داشتم و همين تعريف كردن از خود درستگفتنـد: كردنـد، مـى سخره مىهاى حساسى دارند ما را م شهيد من، بعضى از كسانى كه اآلن پست

شود با شاه مبارزه كرد! در آن وقـت مـا كنيد عليه شاه، مگر مى ايد كه اعالميه چاپ مى شما ديوانهكس هم منت ندارم؛ هايش را خورديم، بر هيچ هايش را رفتيم، كتك پرچمدار انقالب بوديم، زندان

گزاران انقالب بودم نسبت به انقالب از پايه خواهم. چون براى خدا كردم، اجرم را هم از خدا مى اگر اشتباهى ديدم بايد تذكر دهم.

هـا اكـاذيبى عليـه مـن پخـش وسيله جـزوه ها، به ها، در مجلس، در دانشگاه ديديد شما در روزنامه خاطر حفظ وحدت و حفظ اصل انقـالب و و من به كردند، توهين كردند، دروغ شاخدار نوشتند

خودم ادامه نان خارجى و منافقين نتوانند سوءاستفاده كنند سكوت كردم و به سكوتاين كه دشمها چاپ كردند، البته صورت جزوه پخش كردند، در روزنامه خاطر خدا. اكاذيبى كه به دادم، فقط به

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 338

 

يب داده و پا كردند و افرادى را فر ها جنجال به قدر بر آقايان گران آمد كه در روزنامهجمعه و در مدرسه فيضيه و مقابل بيت من شـعار دادنـد و نماز تحريك كردند كه در

اهانت كردند.

روند توهين و تحريف و انتشار مطالب خالف واقـع در قالـب مقالـه و جـزوه و بـه دنبـال دسـتگيرى تعـدادى از 1371كتاب همچنان ادامه داشت تا اين كه درسـال

درس، كمتـر از يـان در پا 1فرزندان مخلص انقالب، ازجمله شهيد حاج داوود كريمى

                                                                                                                                                   صورت كتـاب به ها جواب مستدل اند، چند نفر من سراغ دارم بر آن داده ها جواب كسانى هم به آن

خـاطر حفـظ وحـدت و حفـظ انقـالب، ام به ش جلوگيرى كردها اند و من تا حال از پخش وشتهنخيال نكنند جواب نداشته، جواب داده شده است. البته من خـودم فرصـت نـدارم ولـى كسـانى

عنوان دفـاع اى اتفاق افتاده. پس من به كنم براى اين كه مسأله من عنوان مى اند. اما امروز كه نوشتهگرفتند، مـن امكانـات نداشـتم، از خودم تا حاال هيچ نگفتم، سكوت كردم، امكانات را هم از من

بهمـن مـن در 22 خواستند گفتند. شما يادتان هست سال قبل در ها روزنامه داشتند، هرچه مى آنسه نفـر ها كى گفته است كه در اختيار دو گفتم: راديو و تلويزيون ايران و روزنامه همين حسينيه

توى روزنامه نوشت حتى عليه شخص باشد؟ مال همه ملت است. چطور هركس هرچه خواستكنـيم! ايـن ها و گفتند چـاپ نمـى من، و من طلبه حتى تسليت براى وفات پدرم دادم به روزنامه

اى چرا؟ خوب اينها شده، عرض كردم من براى دفاع از خودم تا حاال سكوت كـردم. امـا مسـأله .)1436و 1435، ص 2، ج خاطرات بخشى از. (»كه... اق افتاده و آن مسأله ايناتف

ها بودند كه گزاران سپاه پاسداران و فرماندهان عالى جبهه داوود كريمى از بنيان سردار شهيد حاج. 1به علت دفـاع از 1370آشنا و محبوب است. وى در سال اى نامى نام او براى هر رزمنده باسابقه

و در سـلول فقيه عاليقدر به همراه چند تن از فرماندهان و نيروهاى با سابقه انقـالب، بازداشـت ـ جسمى قرار گرفتند و از آنان خواسته شـده بـود تـا ي انفرادى تحت بازجويى و فشارهاى روح

ت و الله منتظرى اعتـراف كننـد. هرچنـد مقاومـ نظامى زير نظر آيت ريزى براى كودتايى به برنامهها و بعضا عزيزان پس از ماه صبر آنان موجب گرديد كه خداوند اين توطئه را خنثى فرمايد و اين

ها از زندان آزاد شوند، اما محروميت و حساسيت نسبت به آنان همچنان ادامه داشت. شـهيد سالتـرين يوبازه تراشكارى خود در يكى از جنـ كريمى تا پايان عمر از راه فعاليت در مغ حاج داوود

در اثر شدت جراحات شيميايى 1383كرد و سرانجام در شهريورماه مناطق تهران امرار معاش مىشـهادت وى جاى مانده در دوران دفاع مقدس، مظلومانه به شهادت رسيد. كسانى كه تا قبل از به

راى تسهيل ها را نسبت به وى روا داشته و حتى حاضر به تأييد جانبازى وى ب بيشترين محروميت

 339 ابتذال مرجعيت شيعه

ــردم. ــذكراتى را گوشــزد ك ــراض و ت ــان اعت ــه بازداشــت آن ــه ادام ــه ب ــانزده دقيق 1پهـا و از نيروهـاى فـداكار انقـالب دستگيرشدگان كه بعضا ازفرماندهان مخلص جبهه

فشارهاى روحى و جسـمى ها زندانى بودند و تحت هاى انفرادى ماه بودند، در سلولكه مصاحبه تلويزيونى كرده و به دروغ بگويند مـا زيـر نظـر از آنان خواسته شده بود

خواستند بـا ايـن ايم! به خيال خودشان مى منتظرى قصد كودتا و براندازى داشته آقاىنقشه، تكليف ما را يكسره كنند و قاعـدتا مصـاحبه شـوندگان را اعـدام! بعـد از ايـن

مقابـل خانـه مـا بـا شـعارهاى اى را تحريك كردند كـه در صحبت كوتاه مجددا عدهس برخـى از آميـز و پرتـاب سـنگ هجـوم آوردنـد و فـرداى آن در محـل در توهين

جا دستگير كردند. و شـبانه بـا حـدود شتم قرار داده و همانو شاگردان را مورد ضرب و بـا محاصـره منطقـه و 2اهللا حسـينيان هزار نيروى نظامى به فرماندهى آقاى روح يك

هـا را جرثقيـل و دسـتگاه بـرش درهـا را كندنـد و شيشـه ةوسيل تلفن، بهقطع برق و اموال شخصى و آرشيو ارزشمند مـا را بـه شكستند و به دفتر و حسينيه وارد شدند و

مـا ها و نشريات به شكل ديگرى مـنعكس كردنـد و تاراج بردند. بعد هم در روزنامهيـام جنـاب آقـاى [سيدمصـطفى] ا در همـان 3همچنان حق دفاع از خود را نداشـتيم.

بازرسى كل كشور را بـر عهـده داشـتند، بـه منـزل مـا داماد كه رياست سازمان محقق

                                                                                                                                                   جمهـور وقـت انجـام سرانجام اين امر به همت آقـاى خـاتمى رئـيس (و در روند معالجه نبودند

گونه كه در شأن وى باره پس از شهادتش به تجليل و برگزارى مراسم ـ البته نه آن يك پذيرفت) بهيچ اتفـاقى رخ داوود، هـ كردند كه گويا تا پيش از مرگ حـاج اى وانمود گونه بود ـ پرداختند و به

 مخلصان و فداييان آنان بوده است! نداده و وى از

.1224ـ 1221، ص2، جبخشى از خاطراتر.ك: . 1 .روحانيت و رئيس فعلى مركز اسناد انقالب اسالمى ژةشهرى در دادسراى وي جانشين آقاى رى .2 .1520ـ 1461، صبخشى از خاطراتبراى تفصيل بيشتر، ر.ك: . 3

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 340

 

بـر حسـن شما رئيس سازمانى هستيد كه مطابق قانون اساسى«آمدند. به ايشان گفتم: اين آقايان شبانه به اينجا حمله 1هاى ادارى كشور نظارت دارد. جريان امور در دستگاه

خـواهم از طريـق سـازمان اند؛ و من مى شخصى ما را غارت كرده ه و حتى اموالكرداند هرچه شكايت از دستور داده از دفتر رهبرى به ما«ايشان گفتند: » شما شكايت كنم.

رسد غير از دو وزارتخانه همه را بفرستيم به دفتـر ها مى هاى دولتى يا وزارتخانه ارگانشـكايت را هـا آن ايت كنيد ما بايد بفرستيم به دفتر ايشان ورهبرى؛ پس شما اگر شك

»كنند! فرستند به دادگاه ويژه، آن وقت طبعا شما را احضار مى مى

مـن تحـت منـدان يافت و دوستان و عالقه اين روش به شكل غيرانسانى ادامه مىحتى نيروهاى اطالعات در روند درمان بيمارى فشار و بازداشت و محدوديت بودند؛

بيمارسـتان لقمـان كيـد پزشـكان أنيز دخالت كردند و عليرغم توصـيه قلبى اينجانب هـا از اساسا اين حساسيت 2ندادند! جازه بسترى شدن مرا در بيمارستانحكيم تهران، ا

در همـان گرفت. به ياد دارم ياى نسبت به من نشأت م شخص آقاى خامنه حساسيتحاج شيخ ابوالحسـن شـيرازى كـه از الله روزهاى آغازين رهبرى ايشان، مرحوم آيت

دوستان قديمى بودند و از من وكالت نيز داشتند به منزل مـن آمدنـد. در ايـن ديـدار پرسـى متعـارف پايـان اى هيچ صحبت سياسى رد و بدل نشد و بـا احـوال دقيقه چند

اى رسيده بود، اعتراض كـرده و گفتـه خامنه قات به آقاىپذيرفت. وقتى خبر اين مالايشـان بودند كه چرا آقاى شيرازى به مالقات فالنى رفته است! شنيدن خبر اعتـراض

                                                             براساس حق نظارت قوه قضائيه نسبت به حسن جريـان «قانون اساسى آمده است: 174در اصل .1

هاى ادارى، سازمانى به نام سازمان بازرسـى كـل كشـور دستگاه امور و اجراى صحيح قوانين در »كند. يرا قانون تعيين م گردد. حدود و وظايف اين سازمان زير نظر رئيس قوه قضائيه تشكيل مى

.750و 749، ص 1، جبخشى از خاطراتك: ر.. 2

 341 ابتذال مرجعيت شيعه

اى از خـود را ها و تمجيدهاى آقـاى خامنـه براى من كه تا چند ماه قبل از آن تعريفراستى در فضاى ديگـرى قـرار آور بود و دريافتم كه آقايان به شنيدم خيلى تعجب مى

اند. گرفتهپاسخ گذاشـتند؛ و يب همچنين ايشان نامه تسليت من به مناسبت فوت مادرشان را

اينكه نمايندگانى را به احترام اولـين سفرشـان بـه قـم بـراى ديـدار و ابـالغ سـالم باز اين كـار فرستادند ولى ا بود كه براى بازديد نمايندگانى را مى فرستادم، و رسم بر اين

برحسب نقـل آقـاى ـ و اعتنايى كردند؛ خوددارى كرده و در واقع به اين اقدام من بىـ دستور دادند كه نماينده من را به دارالشفاء راه كامالن نماينده اينجانب در دارالشفاء

ندهند؛ درحالى كه متصدى و متولى دارالشفاء من بودم. مؤسسات و امكنه مختلفى كه باشم با اطـالع و نظـر ايشـان مىها آن عالى س يا ناظر، يا متولى و يا رئيسشرعا مؤس

غصب شده است. حسينيه قم و دفتر من در مشهد بـه حكـم دادگـاه ويـژه زيـر نظـر ايشان در توقيف و دفتر اينجانب در اصفهان مصادره شده است، پرونـده شـاگردان و

وثيقـه بـراى عنوان به ست و امالكى كهمفتوح مانده ا هاست كه نزديكان اينجانب سالباشد؛ و حتى يم است هنوز در توقيف غيرقانونى آزادى آنان بازداشت و توقيف شده

در شوراى مديريت حوزه علميه كـه در قبضـه ايشـان قـرار گرفتـه اسـت برخـى از اند، عليرغم هج علمى به آنجا مراجعه كردخذ مدارأكه براى شاگردان نزديك اينجانب

كه ها آن بعضى از فرزندان اند و هاى باالى علمى از گرفتن آن محروم مانده صالحيتاند به خاطر تقليدشان از من يا بـه خـاطر نام در حوزه به آنجا مراجعه كرده براى ثبت

انـد. در اند از ورود به حوزه علميه قم محروم شده داشتهها آن روى پدر حساسيتى كه را هـا آن موال كافران ذمى محترم است وكسـى حـق تعـرض بـه شرع مقدس اسالم ا

ندارد؛ اما در حكومت ايشان كه به نام اسالم سيطره انداخته است اموال اينجانب فاقد

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 342

 

انـد كسـانى كـه بـه خـاطر ها در غصب يا مصادره قرار دارد. كم نبـوده احترام و سالهـاى انفـرادى و تحـت سـلول هاى طوالنى در حمايت از من يا انتقاد از ايشان مدت

هـايى كـه بـه هاى جسمى يا روحى قرار گرفتند، و كم نبودند افراد و خانواده شكنجهاين خاطر از حقوق اجتماعى و ابتدايى خود محروم شدند؛ نه صداى بسيارى از آنـان به جايى رسيد و نـه حقـوق مشـروع خـود را بازيافتنـد، بلكـه همچنـان در فشـار و

دارند.محروميت قرار

اى بـه ايشـان نامه محرمانه 1371پس از حمله نظاميان به دفتر و حسينيه در سال هـا حتـى بـراى ايشـان از انديشى برخى مصلحت بر اصرار بعضى افراد و نوشتم و بنا

در 1كـردم؛ الله سيدجعفر كريمـى ارسـال استفاده كردم و توسط آيت» الله آيت«عنوان و به همراه اسناد و مـدارك يادداشت محرمانه ديگرى براى ايشان نوشتم1373تيرماه ـ شامل نوارسخنرانى معاون وزارت اطالعات در امور روحانيت كه عليه مـن ي ديگر

الله ميثمـى كـه در آنجـا لطف و برخى ديگر از مراجع صحبت كرده بود، و نامه آقاىاى با حملـه مـا حسينيان، وى گفته است كه آقاى خامنهنوشته بود در مالقات با آقاى

كرد، و نامه ديگرى كه از سوى منتظرى موافق بوده وگرنه ما را توبيخ مى به دفتر آقاىجامعه مدرسـين بـه خـاطر حمايـت اى با عناوين مجعول منتشر شده و در آن به عده

نوشـته سـخنرانى آقـاى برخى اعضاى آن از مرجعيت اينجانب حمله شده بود، و نيزرا توسط ها آن ـ همه شهرى دادستان وقت ويژه روحانيت حسينيان جانشين آقاى رى

ايشان ارسال كردم كه در آبان ماه همان سال به دست الله آقاى مؤمن براى جناب آيتهاى علميه و مرجعيت شـيعه جمله بر استقالل حوزه ايشان رسيد. در آن يادداشت از

                                                             .1329ـ 1328، ص 2، جبخشى از خاطراتر.ك: . 1

 343 ابتذال مرجعيت شيعه

ى مـؤمن آبادى هم همراه آقـا طاهرى خرم البته بنا بود آقاى [سيدحسن] 1كردم.تأكيد بند هفتم اين يادداشت را كه مربـوط بـه مرجعيـت اسـت، »گفتند: باشند؛ ولى ايشان

                                                             له به شرح زير است: متن يادداشت معظم. 1

 سمه تعالىاب«

 نظر از مقام و همه تشريفات. اى ديگر با قطع اى است به طلبه ـ پيام من به جنابعالى پيام طلبه1

سياسى ندارم و اگر فرضا همه كشور را به من بدهند از قبـول آن كنم كه مسؤوليت ـ من شكر مى2  كنم. امتناع مى

اى كـردم بـه گوشـه ـ به فكر آقايى و مرجعيت هم نيستم و اگر شـرعا احسـاس مسـؤوليت نمـى 3  رفتم. خزيدم و از همه كارها كنار مى مى

شـود بـيش از فشـارى ن وارد مـى ـ فشارى كه از ناحيه اطالعات و امثال آن به من و وابستگان م4  شدم: است كه در سابق متحمل مى

 الف ـ جريان دو سال قبل در خاوه.

ها به بيت و غارت امـوال و آرشـيو چهـارده سـاله و ـ جريان حمله چندين ساعته شبانه ارگان ب اند. ندادهشده را ـ و هنوز هم اموال غارت وانت اعالميه هاى شاخدارـ و ازجمله پنج پخش دروغ

 مثل من. اموال براى من مهم نيست؛ مهم رفتار حكومت اسالمى است با ملت خود، آن هم با

ـ اشغال پناهگاه بيت من در روز روشن از طريق بام از ناحيه اطالعـات، بااينكـه قـبال تقاضـاى ج  شد. جام مىها اقال مخفيانه ان قبيل شنودگذارى خريد آن را كرده بوديم. در رژيم سابق اين

 هاى واهى. مندان و شاگردان من به بهانه د ـ بازداشت جمعى از عالقه

هاى اطالعات و دادگاه ويژه را حتى نسبت به شـخص نامه اجماال ضرر تندى ةـ من قبال به وسيل5  شما تذكر دادم و باورتان نشد.

ران به زنان و بعد حمله با اسلحه دا آباد بعد از بازداشت آقاى ايزدى و حمله چماق ـ جريان نجف6  گرم و توابع آن.

دست شما شكسـته ت اين استقالل بهـ مرجعيت شيعه همواره قدرت معنوى مستقلى بوده؛ بجاس7 خوارحكومت نشوند كه براى آينده اسالم و تشـيع مضـر اسـت. و هاى علميه جيره نشود و حوزه

كنيد. نگذاريد نمى اثباتا موقعيت علمى مرحوم امام را پيداهرچند ايادى شما تالش كنند جنابعالى ها مخلـوط شـود. بـه مصـلحت اسـالم و ها با كارهاى ديپلماسى ارگان قداست و معنويت حوزه

كه دفتر شما رسما اعالم كند: چون ايشان كارشان زيـاد اسـت و وظيفـه ها و جنابعالى است حوزهاز حـال بـه بعـد جـواب جواب دادن مسائل شرعى معذورنـد و اداره كشور را به دوش دارند از

شود و رسما مراجعات علمـى و دينـى و حتـى وجـوه شـرعيه جزئيـه را مسائل شرعى داده نمى ).762ـ 756، ص1، جبخشى از خاطرات« (ارجاع دهيد. ها السابق به حوزه كمافى

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 344

 

اصـال «مـن گفـتم: «پذيرد. حذف كنيد؛ چون ايشان در فاز مرجعيت است و آن رانمىدانـم چـون مـى »ر آوردنـد و گفتنـد: و ايشان عـذ » ت.قسمت مهم پيام من همين اس

ولى آقاى مؤمن قبول كردند كه به تنهايى آن نامـه « اى ندارد، مرا معذور بداريد. فايده »را ببرند.

پاسخ اين يادداشت محرمانه حدود يك ماه بعد در سخنرانى عمومى ايشـان بـود دادنـد. پـس از را نسـبت » خيانـت «تندى مثل كه شديدا به من حمله كردند و تعابير

حملـه و اى تحريك شده و بعد از نمازجمعه به بيـت اينجانـب سخنرانى ايشان، عدهپرانى كردند و شعار و ناسزا گفتند. فرداى آن روز به محل درس يورش آوردند سنگ

شكستند و آقايان طالب را تهديد كردند كه حـق ندارنـد و تريبون و لوازم حسينيه راتهديـد آنـان بـا اعتنـا بـه وند؛ كه البته طالب و شاگردان، بـى فردا در درس حاضر ش

نهايت با دخالت شوراى عالى امنيـت و وفادارى در درس حاضر شدند و درشجاعت 1و حمله پايان يافت. ملى اين دوره از تهديد

يافـت و دخالـت در امـور پراكنى ادامه مى وند برخورد، توهين، تحريف و دروغركه در سيزده رجب سال كرد تا اين شدت پيدا مى ساختن آن حكومتى و روند هاحوزههاى علميه و نيز دفاع ازخواست و آراء براى صيانت از مرجعيت شيعه و حوزه 1376

دانستم و آن را از افتخارات را وظيفه خود مىها آن مردم مطالبى را بيان كردم كه تذكردر واكنش به ايـن سـخنان جنايـاتى را مرتكـب متأسفانه آقايان دانم. زندگى خود مى

نظير و با اين وسـعت شـايد هاى علميه كم شدند كه در تاريخ مرجعيت شيعه و حوزههاى دينى را پاره كردند، زدند، شكسـتند، فحاشـى ها و كتاب نظير بوده است. قرآن بى

                                                             .1558ـ 1542ص ،2؛ ج 752ـ 750، ص1، جبخشى از خاطراتبراى تفصيل، ر.ك: . 1

 345 ابتذال مرجعيت شيعه

چنـدين همان محل نماز جماعت برپا كردند!. هنوز پـس از گذشـت كردند و بعد درسال آثار جناياتشان باقى است؛ و برحسب قرائن وبرخى اظهارات، اهداف ديگرى در

اينها همه نه توسط مردم بلكه ازسـوى 1نظر داشتند كه خدا نخواست و موفق نشدند.هاى مشخص و شناخته شده و با هـدايت و حمايـت بلكـه مباشـرت نيروهـاى گروه

. جاى آن دارد كسانى كه وقـايع تـاريخى را شد مى حكومتى و پشتيبانى مقامات انجامواكـنش آقـاى كنند بار ديگر متن سخنرانى مرا مطالعـه كننـد و متعاقـب آن دنبال مى

ها و حصر اى و سخنرانى ايشان و سايرين را ببينند و رفتارها و گفتارها و زندان خامنهر بگيرند و سـپس ها را در نظ ها و بستن ها و شكستن پنج سال و چند ماهه من و زدن

رجب و حـوادث چنـد خود قضاوت نمايند. اگر روزى صرفا مستندات حادثه سيزده سال پس از آن بدون تحليل و به طور كامل گردآورى شود، به چند جلد كتاب تبديل

خواهد شد.

ها همچنان ادامه اكنون هم كه به ظاهر حصر مرتفع شده است فشارها و جوسازىاى تحت تعقيبند. نشريات متعددى كـه توقيف و عده ى همچنان دردارد. اماكن بسيار

پراكنـى وتهمـت مشـغولند و محابا و آزادانـه بـه دروغ شوند بى المال تأمين مى از بيت                                                            

اى كـه چنـد العظمى منتظرى، در جلسه الله هاى حصر غيرقانونى آيت پس از اين حادثه و در سال. 1قايــان: مرحــوم عبــايى خراســانى، قلــم، از جملــه آ نگــاران و اصــحاب تــن از علمــا و روزنامــه

موحـدى مدحسنالواعظين، اكبر گنجى، محسن آرمين، مح محمدعلى ايازى، ماشاءالله شمسسيدتبـار در حضـور پور و عليرضـا علـوى ساوجى، على حكمت، عمادالدين باقى، محمدرضا جاليى

بـر له در پاسخ به اعتراض برخى از حاضران ـ مبنى داشتند، معظم الله موسوى اردبيلى در قم آيتاين امـر شايسته نيست كه نخست وظيفه علماى حوزه است و جةاين كه دفاع از مرجعيت در درايم در بلندگو اعالم كنـيم؛ الزم نيست آنچه را انجام داده«ـ گفتند: را غير حوزويان جلودار باشند

داشتند آقاى منتظرى را بكشند و من با تهران تماس گرفتم و تهديد كردم كه اگر بـر روز قصد آننهايـت از ايـن تصـميم تنهـا نيسـت؛ و در كه آقاى منتظرىاين تصميم اصرار داشته باشيد بدانيد

»منصرف شدند.

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 346

 

گردنـد. در دوران حكومـت جنـاب يمورد حمايت و تشويق واقع مها آن نويسندگانانـد ـ كه به من پيغـام داده ي عالـ بعضا در سطح نيستند مسؤوالنى اى كم آقاى خامنه

توانيم. آقاى معـين ايشان نمى ر شما بياييم ولى به خاطر حساسيتمنديم به ديدا عالقهاى در آن زمـان در سفرى كه آقاى خامنه«استاندار سابق هرمزگان، خود به من گفت:

صـرار ان بـود بـه مـن ا بندرعباس داشتند، آقاى رحيم صفوى كه از همراهـان ايشـ به عليه شما بگويم؛ وقتى در برابر اصرار وى اى مطلبى كرد كه در حضور آقاى خامنه يم

هاشـمى و آقـاى » آيـد! علت آن را جويا شدم، اظهار داشت: چون آقا خوششـان مـى انـد كـه عالقـه رفسنجانى هم تاكنون چندبار به وسيله افراد مختلف به من پيغـام داده

ايـن 1انـد. اى نسبت به اين مسأله حسـاس آقاى خامنه م ولىدارم به مالقات شما بيايام و استادشـان بـوده است معناى تمسك به رفتار علوى در نزد آقايان! وقتى با من كه

گونه عادالنـه رفتـار اين 2اند بنابر اظهار خودشان در برخى مسائل فقهى مقلد من بوده 3»شود! پناه ديگر روشن مى مردم ضعيف و بىرفتار عادالنه [!] با كنند، معناى مى

شـيعه مرجعيت منزلت و شأن حفظ به نسبت همواره حضرتعالى: يازدهم پرسش

                                                            البتـه والمسلمين آقاى هاشمى رفسنجانى اين مطلب را با مضامين مختلف بارهـا ـ االسالم تحج. 1

اللـه يوسـف صـانعى، اند؛ ازجمله خطـاب بـه آيـت شده يادآور -يبه شكل خصوصى و درگوشمـوارد الهيجـان. تفصـيل ايـن مطلـب و ةجمع االسالم قربانى امام تاالسالم غيورى و حج تحج

.طلبد مشابه آن زمان و فرصت ديگرى را مىهايى اى در مجالس و مقاطع مختلف و در حضور شخصيت والمسلمين آقاى خامنه االسالم تحج. 2

والمسـلمين حسـينى مجاهـد و مرحـوم آقـاى االسـالم تردبيلـى، حجـ ا يالله موسو همچون آيتمقـام رهبـرى اند. البته تا قبل از اين كه بـه ه اين مطلب تصريح كردهجاللى ب محمدحسن ظريف

 نائل گردند.

،منتظـري اهللا آيـت حضـرت عاليقـدر مرجع و استاد پدر، با پرده بي گفتگويي خود، از انتقاد. 3 .39 ـ 46 و 37ص ،1388 انتشار تاريخ ،1387 اسفند منتظري، سعيد

 347 ابتذال مرجعيت شيعه

ازجملـه متعددى موارد در ارتباط همين در و ايد؛ داشته تأكيد آن تنزل از جلوگيرى و دليـل ايـن به كنونى، رهبرى مقام مرجعيت طرح به نسبت رجب سيزده سخنرانى در شود مى مطرح كه انتقادى. كرديد اعتراض ندارند، قرار علمى منزلت اين در ايشان كه كه نيز ديگرى افراد رهبرى، مقام جز به -داريد استحضار كه گونه همان -كه است اين

چـرا كردنـد؛ فعاليـت زمينـه ودرايـن نوشتند رساله اند نبوده مرجعيت مرتبه در ظاهرا نگرديد؟ آنان متوجه شما اعتراض

را اعلميـت شرط عمل، در نيز خود شما كه دارند اعتقاد گونه اين اى عده همچنين بـا كه زمان آن كرديد؛ لحاظ آن در را سياسى ومالحظات نگرفتيد درنظر مرجعيت در

امـام -انـد بـوده اعلـم منتقدان اين نظر به كه -خويى الله آيت همچون مراجعى وجود .فرموديد معرفى مردم به مرجع عنوان به را خمينى

را خـود كـه كسـانى از: اوإل كه است گفتنى سؤال، اول قسمت مورد در :جواب او علمـى رتبة در اى خامنه آقاى كه شناسم نمى را كسى اند كرده مطرح مرجعيت براى

.نيست پوشيده فضل اهل بر مطلب اين و باشند؛ مطـرح از بعـد افـراد، از برخى مرجعيت ادعاى تشديد يا شروع من نظر به :ثانيا

مرتبـه مگر كردند مى فكر خود با آنان از بسيارى و بود؛ اى خامنه آقاى مرجعيت شدن مطـرح مرجعيـت درحـد را ايشـان وقتى پس است؟ كمتر ايشان از ما فقهى و علمى مرجعيـت ادعـاى كه ندارد اشكالى هستيم ايشان از باالتر علمى نظر از كه ما كنند مى !كنيم

ت قـدرت كـه اى خامنه آقاى سوى از مرجعيت ادعاى :ثالثا دسـت در را حاكميـ صـالحيت عدم جز به -ايشان به اصلى اشكال .دارد اساسى تفاوت ديگر افراد با دارند

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 348

 

مثـل حكـومتى ابزارهـاى از راسـتا ايـن در چرا كه است آن -مرجعيتدرحد علمى نظـر زيـر تبليغـاتى هـاى دسـتگاه از استفاده با و شود مى گيرى بهره اطالعات وزارت در ناپسـند بـدعتى و شـده اقـدام امـر ايـن به ازعلما جمعى تطميع و تهديد و ايشان

تقسـيم ايـران از خـارج و داخل به را مرجعيت حتى و است، شده بنا شيعه مرجعيت بـودن خـارجى و ايرانـى و دارد را خـود خـاص شرايط مرجعيت كه درحالي كردند؛ در خـود، قـدرت از استفاده با ايشان همچنين 1.نيست تأثيرگذار آن در مراجع مقلدان

                                                             دارفانى را وداع گفتند. از ساعات اوليه فوت ايشـان 1373آذرماه العظمى اراكى در هشتم الله آيت. 1

گيـرى از هاى حكومتى با بهره ـ ارگان ايشان قطعى شده باشد ها قبل از آن كه فوت ـ بلكه ساعتهاى فشار و تجمع در مقابل جامعه مدرسين، جـو شـديدى را در شـهر مقـدس قـم حـاكم گروه

اى شـعار داده و نسـبت بـه آن نسبت به مرجعيت آقاى خامنـه »الله حزب«كردند و گروهى با نام ـ نيز ضمن مالقـات بـا علمـا و ي ـ و حتى نهادهاى امنيت از حاكميت هايى كردند. گروه اصرار مى

پافشـارى ورزيدنـد. كسـانى فشار و تطميع و حتى تهديد برخى از آنان، بر گرفتن تأييديه از آنانالله آذرى قمى بعدها بر اين امر تصريح كردند. سرانجام هرى اصفهانى و آيتالله طا همچون آيت

برخالف اساسنامه خود كه هـر اطالعيـه بايـد حـداقل بـه 11/9/1373مدرسين در تاريخ جامعهاى صـادر و و با موافقـت تلفنـى! اطالعيـه نفر برسد، بدون كسب نصاب و رأى الزم 14امضاى

 عنوان مرجع معرفى كرد. اى به ه همراه آقاى خامنهشش نفر از علما را ب

 خود گفتند:ي ز اين اطالعيه، در سخنرانى عموماى چند روز پس ا آقاى خامنه

تواننـد از بايد از قم و تهران هم واقعا تشكر كرد كه فهرست از كسانى درست كردند كه مردم مـى « ـ دادند. ها تقليد كنند و آن فهرست را به مردم آن ـ اين آقاي د... ان بـه وظيفـه خودشـان عمـل كردن

ةقضـي كـنم. در عزيزانم! اگر واجب عينى باشد، من از زير هيچ بارى دوش خودم را خـالى نمـى ماند. اين قضيه متوقف بـر فـرد نيسـت. آرى، گونه نيست. بار بر زمين نمى مرجعيت، موضوع اين

كردند رست آوردند. اما اگر از من سؤال مىآقايان فهرست دادند و اسم اين حقير را هم در آن فهشان صادر شده اعالميه گفتم اين كار را نكنيد. بدون اطالع من اين كار را كردند. بعد از آن كه مى

گذاشتم. حتى من بـه تلويزيـون اطـالع دادم و گفـتم اگـر آقايـان بود من خبردار شدم، و الا نمىشود، تحريف خوانيد اسم مرا نخوانيد. بعد گفتند كه نمى كه مىها را اعالميه آن شوند ناراضى نمى

شود. من اكنـون بـه شـما عـرض نمى اند، اند چند ساعت جلسه كرده اعالميه است. آقايان نشستهوكنار گـاهى بـه بنـده پيغـام كنم، ملت عزيز! عزيزان من! آقايان محترم و بزرگانى كه از گوشه يمبار فعلى من بسيار سنگين است. بار رهبرى نظام جمهـورى اسـالمى و كه رساله بدهم! دهيد يم

 349 ابتذال مرجعيت شيعه

انحصـارى نقشـى خـود بـراى كه اى گونه به كردند، دخالت مستقيما علميه هاى حوزه .شدند قائل

و علميه حوزه اساطين از ايشان كه اين با امام مرحوم زمان در كه ام گفته بارها من تأييـد مـورد ايشـان علمى مقام و آمدند مى شمار به ايران مردم از بسياري تقليد مرجع گـاه هـيچ اما بودند، استثنايى نفوذ داراى و قدرت با رهبرى براين، عالوه و بود همگان حكومـت نظـر زيـر و بدهـد دست از را خود استقالل علميه حوزه كه نكردند كارى حـوزه، مديريت عالى شوراى تشكيل براى ايشان به من پيشنهاد جريان در. گيرد قرار

ايشـان كـه شد مقرر و كردند گلپايگانى الله آيت موافقت به مشروط را امر اين ايشان امـام طـرف از نماينـده سـه و باشند داشته مذكور شوراى در نماينده سه امام همسان كه هم افرادى در گلپايگانى الله آيت مرحوم كه زمانى حتى و شود؛ معرفى من توسط

                                                                                                                                                   است. اين را شما بدانيد. اگر چند مرجعيت را هاى عظيم دنيايى، مثل بار چند مرجعيت مسؤوليت

نيسـت. روى هم بگذارند ممكن است بارش به اين سنگينى شود؛ ممكن اسـت. فعـال ضـرورتى گفتم عيبى ندارد، مـن اى نيست مى ديدم چاره رسيد كه مى جايى مىبالله وضع به آرى، اگر العياذ

فضل پروردگار، آنجا كه ناچار باشم يعنى ضرورى باشد، بـراى با همه ضعف و فقرى كه دارم بهبگـذارم. امـا فعـال بار به اين سنگينى هم حرفى ندارم كه بردارم و روى دوش خـود برداشتن ده

ازى نيست. بحمدالله اين همه مجتهدين هستند. من قم را اسم آوردم، غيـر گونه نيست. فعال ني آناى هستند، چه لزومى دارد حال كه اين بار سنگين هستند، افراد شايسته قم هم هستند. مجتهدينى

مرجعيـت را هـم رويـش را خداى متعال بر دوش نحيف اين حقير ضعيف گذاشـته اسـت، بـار هـا را مـن نا نيست... البته خارج از ايران حكم ديگـرى دارد. بـار آن بگذارند؟ احتياجى به اين مع

براى خاطر اين كه آن بار را اگر من برندارم ضايع خواهد شـد. آن روزى كـه كنم. چرا؟ قبول مىبيـنم يـ و مـ عقيده من كافى هستند احساس كنم آقايانى كه امروز بحمدالله در اينجا هستند و به

ــ هم امروز در قم وجـود دارد ه فوق اندازه ضرورى براى تحمل بار مسئولينكفايت الزم و بلككشم. امروز مـن درخواسـت شـيعيان بار خارج را هم تحمل كنند، آنجا باز هم كنار مى توانند يم

اى نيست. مثل همان جاهاى ديگر اسـت چاره كنم، براى خاطر اين كه خارج از ايران را قبول مى ).255ـ 252، ص 2، جقم از آغاز تاكنون ةعلمي ةمدرسين حوز ةجامع(».كه ناگزير هستم

 : مشت نمونة خروار2 پيوست 350

 

يعنـى -آنـان از يكـى عضـويت بـه و كردنـد دخالـت كردم معرفى امام سوى از من امـام توافق با و گذاشتند احترام ايشان نظر به امام داشتند، اعتراض -مشكينى الله آيت

در ايـن . شـد جـايگزين ديگـرى فرد مشكينى، الله آيت جاى به گلپايگانى، الله آيت و نقـش علميـه حـوزة ادارة در علما و مراجع براى اى خامنه آقاى اكنون كه است حالى

را آن هـاى سياسـت و حـوزه كه هستند ايشان با مرتبطين عمال و نيست قائل چندانى نـام بـه قـم علميـه حوزه براى تشكيالتى حتى. گيرند مى خط ايشان از و كرده تنظيم

روحانيـت ويـژه دادسراى و رهبرى دفتر تأثير تحت كه اند كرده درست آمار معاونت از كـه حوزه فضالى از بسيارى براى و دهد مى انجام بخواهد كه هركارى و دارد قرار علميـه حـوزة اكنـون . كند مى مشكل ايجاد دارند اختالف آنان با سياسى و فكرى نظر

حفاظـت كه است درآمده پادگانى صورت به و شده ديگر علمى مركز هر از تر پليسى بـراى ابـزارى عنـوان به و بوده آمار معاونت آن اسم منتها باشد، مى كاره همه اطالعات

.است گرفته قرار حاكميت اهداف و ها خواسته تأمين الله آيت مرحوم درگذشت از پس كه است اين شما سؤال دوم قسمت پاسخ اما و

اعلم را خمينى الله آيت واقعا ديگر برخى و مطهرى الله آيت مرحوم و من بروجردى، آثـار و درس يا زيرا بودم؛ مطلع ايشان معاصر مراجع علمى مراتب از من. دانستيم مى

دقـت طرفـى از و. داشتم علمى مذاكره آنان با نزديك از يا و بودم ديده را آنان علمى مرحـوم اتفـاق بـه -ايشـان بـا كه هايى درس و ها بحث در نيز را خمينى الله آيت نظر هـاى ويژگـى گفـت تـوان مى. بودم كرده مشاهده داشتيم، -ديگران و مطهرى الله آيت

معرفى براى و بود ايشان علمى هاى ويژگى بر افزون امتيازاتى خمينى الله آيت سياسى

 351 ابتذال مرجعيت شيعه

1.بود تمام من بر حجت مرجعيت به ايشان

                                                             .است) خود از انتقاد( منبع خود از منقول سوم قسمت هاي پاورقي كليه. 49 -50ص . پيشين1

الهدي اتبع من علي والسالم

گزيدة اسناد

 

1369 خرداد 27 تاريخ در يزدي محمد آقاي توسط كه اي خامنه آقاي اجتهاد گواهي نخستين .ست شده صادر

 اسناد گزيدة  356

 

1369 مرداد 1 تاريخ در آملي جوادي اهللا آيت توسط كه ايخامنه آقاي اجتهاد گواهي دومين است. شده صادر

 357 ابتذال مرجعيت شيعه

1369 مرداد 8 تاريخ در لنكراني فاضل اهللا آيت توسط كه ايخامنه آقاي اجتهاد گواهي سومين .است شده صادر

 اسناد گزيدة  358

 

 ايخامنه والمسلميناإلسإلمحجت به منتظري العظمياهللاآيت 1373 تير 21 مورخ پيام

 359 ابتذال مرجعيت شيعه

 فإلحيان علي اطإلعات وزير به قمي آذري اهللاآيت 1376 شهريور 25 مورخ نامة

آلبوم تصاوير

 آلبوم تصاوير  364

 

 365 ابتذال مرجعيت شيعه

ميإلني يزدي، حائريمرتضيخميني،بروجردي،آيات عظام را آنها دروس تقريرات و ندارد، اجتهاد اجازة خود اساتيد از يكهيچ از ايخامنه والمسلميناإلسإلمحجت

 استنكردهمنتشر

 آلبوم تصاوير  366

 

سيدجعفر شبيري زنجاني محمدحسين بهجتي اردكاني

 ايهاي آقاي خامنهبحثهم

غإلمحسين ابراهيمي ديناني سيدعليآقاسيدمحمد اخوي بزرگتر آقا ايخرج آقاي خامنهاتاق و همهم

 367 ابتذال مرجعيت شيعه

ايسيدعلي خامنه متعهد و فقهي مسائل به آشنا برادري چون«

 )1366 دي 21( »آنبه

محمدحسن قديري فقه در نظرصاحب و مجتهد را شما من«

 )1367مهر12.» (دانممي

از دلجويي مقام در شاگردانش از نفردوفقهيتواناييميزاندربارةخمينياهللاآيتفني اظهارنظر  شانفقهيخطايتذكرازبعدآنان

 آلبوم تصاوير  368

 

زهرا مصطفوياكبر هاشمي رفسنجاني، سيداحمد خميني، سيده ايخامنهآقاي اجتهاد و رهبريدربارةخمينياهللاآيتوفاتازبعدشفاهيهايقولنقل

 369 ابتذال مرجعيت شيعه

) 1369 شهريور- خرداد( ايخامنه والمسلميناإلسإلمحجتدرحد رهبرياجتهاددهندگانگواهي نخستين

 آلبوم تصاوير  370

 

 نظام جديدمسائلفقهيبحثشوراياعضاي

 371 ابتذال مرجعيت شيعه

شهريريمحمديمحمد )1368-75روحانيتةويژدادگاهدادستان(

فإلحيان علي )1368 -76 اطإلعات وزير(

وإليتياكبرعلي )1360-76خارجه وزير(

كلفرماندة(رضاييمحسنسردار )1360-76پاسدارانسپاه

إلريجانيمحمدجواد )1371 -79 مجلس نمايندة(

 )1373آذر 9( قم علماي بامإلقاتبرايسه نفرهنظاميي ـسياسرتبةعاليهيئت

 آلبوم تصاوير  372

 

 جايزالتقليد مرجع عنوانبه ايخامنه آقاي كنندگانمعرفي

 ايخامنه العظمياهللاآيتاإلستفتائاتأجوبةرسالة

 373 ابتذال مرجعيت شيعه

1373 آذر در قم علمية حوزة مدرسينجامعةجلساتدرايخامنهآقايمرجعيتاعإلم مخالفانآبادي، طاهر شمس، و آذري قميخرمطاهري آيات مشكيني، مؤمن،

 آلبوم تصاوير  374

 

 375 ابتذال مرجعيت شيعه

رهبريمرجعيتبامخالفتابراز )صريح مخالفت( قمي آذري اهللاآيت و منتظري العظمياهللاآيت

 اردبيليموسوي العظمياهللاآيتواهللافضلسيدمحمدحسينالعظمياهللاآيت

 آلبوم تصاوير  376

 

حسينية شهداي قم رهبري مقاممرجعيتمنتقدفقهايبهنظامپاسخ

 377 ابتذال مرجعيت شيعه

خانه در قانون و شرع برخإلفراخودمرجعيتمنتقدانايخامنهوالمسلميناإلسإلمحجت كردمحصور

 آلبوم تصاوير  378

 

 1373، آذر رهبري از غير قم علمية حوزة مدرسين جامعة نظر مورد جايزالتقليد مراجع

 خوردميچشم به مدرسين جامعةسايتدراخيرااعإلميهصدوربدونمرجعدواين اسم

 379 ابتذال مرجعيت شيعه

 اي؟فرد امام خامنهسوداي مرجعيت منحصربه

فهرست تفصيلي

 7 .................................................................................................................................................................................................................................. مقدمه

 ٨ .............................................................................................................................................................................................................. قيتحق يهاپرسش      

 ١٠ .............................................................................................................................................. ياخامنه االسالمحجت: دانشمند بيخط     

 ١٢ ......................................................................................................................................................... ياخامنه اهللاتيآ: يرهبر معظم مقام      

 ١۵ ..................................................................................................................................... ياخامنه يالعظماهللاتيآ: ديزالتقليجا مرجع      

 ٢٠ ....................................................................................................................................................... ؟ياخامنه امام: اعال تيمرجع يسودا     

 ٢٣ ................................................................................................................................................................................................... عهيش تيمرجع ابتذال     

 ٢۵ ........................................................................................................................................................................................................... كتاب دوم شيرايو     

 29 ........................................................................................ياخامنه اإلسإلمحجت: دانشمند بيخط .اول بخش

 31 .............................................................................................................................. »هستم ينيخم اهللاتيآ مقلدان از من« .اول فصل

 ٣١ ............................................................................................................................................................... )1329 ـ 47( ليتحص دوران: اول باب

 ٣٢ ............................................................................................................................ )1329 ـ 37( مشهد ةحوز در ليتحص. اول مطلب

 ٣٣ ....................................................................................................................................................................... مشهد دوران اشتغاالت گريد

 ٣۴ ................................................................................................................................... )1337 ـ 43( قم در ليتحص دوران. دوم مطلب

 ٣۶ ............................................................................................................................................................................... قم دوران اشتغاالت گريد

 ٣٧ .......................................................................................................................... )1343 ـ 47( مشهد در يثانو ليتحص. سوم مطلب

 فهرست تفصيلي 382

  ٣٧ .................................................................................................................................................................................................................. مبارزه. كي

 ٣٨ ................................................................................................................................................................................................................... ترجمه. دو

 ٣٩ ......................................................................................................................................................................................................غيتبل و منبر. سه

 ۴٠ ............................................................................................... ينيخم اهللاتيآ نزد ياخامنه يآقا يحوزو مقام. چهارم مطلب

 ۴٣ ....................................................................................................................................................................................................اول باب ةجينت

 ۴۴ .................................................................................................................................................................. )1347 ـ 57( مبارزه دوران: دوم باب

 ۴۴ ....................................................................................................................................................................................... ديتبع و زندان مبارزه،. اول

 ۴۴ ........................................................................ جوانان و انيدانشجو طالب، يبرا ياسالم معارف يعموم سيتدر. دوم

 ۴۵ ................................................................................................................................................................................................... فيتأل و ترجمه. سوم

 ۴۶ ................................................................................................................................................................................... اصول و فقه سيتدر. چهارم

 ۴٧ ..................................................................................................................................................................................... شعر به دوباره رجوع. پنجم

 ۴٧ ................................................................................................................................................................................................... دوم باب ةجينت

 ۴٨ ......................................................................................................................................................... دياسات از اجتهاد ةاجاز نداشتن: سوم باب

 ۵٠ ..................................................................................................................................................................................................سوم باب ةجينت

 ۵٠ .............................................................................................................................................................................................. ديتقل به اقرار. چهارم باب

 ۵١ ........................................................................................................................................................................ ديتقل به اقرار شواهد. اول مطلب

 ۵٢ .............................................................................................................................................................................ديتقل رياقار ليتحل. دوم مطلب

 ۵٣ ............................................................................................................................................................................................. چهارم باب ةجينت

 ۵۴ ................................................................................................................................................................................................. اول فصل ةجينت

 55 .............................................................................................. »نمازجمعه يهاخطبه در هيشرع حدود از مقصود«. دوم فصل

 ۵۵ ................................................................................................................................................................................................. يانقالب مشاغل. اول باب

 ۵۵ .................................................................................................................................................................................... مشاغل فهرست. اول مطلب

 ۵۶ ........................................................................................................................................ فقاهت و اجتهاد با مشاغل ارتباط. دوم مطلب

 ۵٨ ...................................................................................................................................................................................... يفقه ياظهارنظرها. دوم باب

 383 ابتذال مرجعيت شيعه

 ۵٨ ................................................................................................................................................................... هيفق ةمطلق تيوال ينف. اول مطلب

 ۶١ ..................................................................................................................................................... يفطر مرتد ةتوب قبول يةقض. دوم مطلب

 ۶٧ ............................................................................................................................................................... مشكوك يقيموس حكم. سوم مطلب

 ۶٩ ........................................................................................................................................................................................... ديتقل بر يشاهد. سوم باب

 ٧٠ ................................................................................................................................................................................................ دوم فصل ةجينت

 71 ............................................................................................................................................ »يفقه مسائل به آشنا يبرادر« .سوم فصل

 ٧١ ................................................................................................................................. اتيح زمان در شده منتشر ياظهارنظرها. اول باب

 ٧١ .................................................................................................................................................... ينيخم اهللاتيآ اظهارات متن. اول مطلب

 ٧۵ ............................................................................................................................................. ينيخم اهللاتيآ اظهارات مدلول. دوم مطلب

 ٧۶ .................................................................................................................................................................. اجتهاد عدم به حيتصر. سوم مطلب

 ٧٧ ................................................................................................................................................................... وفات از بعد منقول نظرات. دوم باب

 ٧٧ ................................................................................................................................................. وفات از بعد يشفاه منقوالت. اول مطلب

 ٧٧ ..................................................................................................................................................... گانه سه منقوالت اول شيرايو. الف

 ٨٠ ............................................................................................................................................................................منقوالت! دوم شيرايو. ب

 ٨٢ .............................................................................................................................................. گانهسه يشفاه منقوالت ياعتباريب. ج

 ٨۶ ............................................................................................................................................................................................... سوم فصل ةجينت

 87 ..................................................................................................... يا خامنه اهللا تيآ: يرهبر معظم مقام .دوم بخش

 90 ................................................................................................... نظام مصلحت براساس يمتجز مجتهد يرهبر .چهارم فصل

 ٩٠ ................................................................................................... 1368 سال در ياخامنه يآقا يرهبر بودن يرقانونيغ. اول باب

 ٩٢ ................................................................................................... سال 17 از پس خبرگان مجلس سيرئ نواب گزارش. دوم باب

 ٩٢ ......................................................................................................................................................... يرفسنجان يهاشم گزارش. اول مطلب

 ٩۵ ...................................................................................................................................................................... ينيام ميابراه گزارش. دوم مطلب

 ٩۶ .......................................................................................................................... نظام مصلحت براساس مطلق اجتهاد احراز. سوم باب

 فهرست تفصيلي 384

  ٩٧ ..................................................................................................................... ياخامنه يآقا اجتهاد و يرهبر از يتيروا. اول مطلب

 ٩٩ ..................................................................................................... يرهبر خبرگان مجلس تيعضو شرائط ديتشد. دوم مطلب

 ١٠١ ..................................................................................................................................................................................................................................... خاتمه

 ١٠١ ...................................................................................................................................................................................... چهارم فصل ةجينت

 103...................................................................................................................... فترت دهه دو از پس يفقه يبازآموز .پنجم فصل

 103 ............................................................................................................................................................................................................................. مقدمه

 ١٠۴ ...................................................................................................................................................................... يفقه يبازآموز جلسات. اول باب

 ١٠۶ ......................................................................................................... يفقه يبازآموز جلسات دياسات از نفر دو تيروا. دوم باب

 ١٠۶ .................................................................................................................................... يقم مؤمن محمد اهللاتيآ گزارش. اول مطلب

 ١٠٧ .................................................................................................... يشاهرود يهاشم دمحموديس اهللاتيآ گزارش. دوم مطلب

 ١٠٨ ............................................................................................................................................................ يبازآموز جلسات محصول. سوم باب

 ١٠٩ ......................................................................................................................................................................................... پنجم فصل ةجينت

 111......................................................................................................................... اصول خارج بدون فقه خارج درس .ششم فصل

 ١١١ .......................................................................................................................................... يرهبر فقه خارج سيتدر ةخچيتار. اول باب

 ١١١ ......................................................................................................................................................................................................................... اول تيروا

 ١١٢ ......................................................................................................................................................................................................................... دوم تيروا

 ١١٣ ....................................................................................................................................................................................................................... سوم تيروا

 ١١۴ .............................................................................................................................................................................هاينوآور و راتيتقر. دوم باب

 116.................................................................................................................................................................... !است مجتهد رهبر .هفتم فصل

 116 ............................................................................................................................................................................................................................. مقدمه

 ١١٧ ............................................................................................................................................................... اجتهاد يهايگواه نينخست. اول باب

 ١١٧ ...................................................................................................................................................................................... يزدي محمد اهللاتيآ .اول

 ١١٨ ................................................................................................................................................................... يآمل يجواد عبداهللا اهللاتيآ. دوم

 ١١٩ ............................................................................................................................................ يلنكران فاضل محمد اهللاتيآ مرحوم .سوم

 385 ابتذال مرجعيت شيعه

 ١٢٠ ................................................................................................................................................................... يقم مؤمن محمد اهللاتيآ .چهارم

 ١٢١ ............................................................................................................................................................  ينيمشك يعل اهللا تيآ مرحوم. پنجم

 ١٢٢ ............................................................................................................................................................................. يصانع وسفي اهللاتيآ .ششم

 ١٢۴ .................................................................................................................................................................................. ينيام ميابراه اهللاتيآ .هفتم

 ١٢۴ .................................................................................................................................. اجتهاد يهايگواه نخست موج ليتحل. دوم باب

 ١٢۶ ................................................................................................................................................................. ؟!التجر يبائ و تجر بائك. سوم باب

 ١٢٨ .......................................................................................................................................................................................... هفتم فصل ةجينت

 129 ........................................................................ يا خامنه يالعظم اهللا تيآ: ديزالتقليجا مرجع . سوم بخش

 132......................................................................................................................................................................... متناقض يفتاوا .هشتم فصل

 ١٣٢ ........................................................................................................................................................................................................... افتاء آغاز. اول باب

 ١٣۴ .......................................................................................................................................................................................... فتاوا از يانمونه. دوم باب

 ١٣٧ .............................................................................................................................................................................................. يفتاو يبررس. سوم باب

 ١٣٩ ........................................................................................................................................................................................ هشتم فصل ةجينت

 141................................................................................................................................. يرهبر تيمرجع با مراجع مخالفت .نهم فصل

 ١۴٣ ................................................................................................... كشور از خارج در يرهبر تيمرجع يهاينيچنهيزم. اول باب

 ١۴۵ .......................................................................................................................................... روتيب در اهللافضل اهللاتيآ مخالفت. دوم باب

 ١۴۵ ...................................................................................................................... اهللافضل ياسيس مواضع و يفقه گاهيجا. اول مطلب

 ١۴٧ .................................................................................... ينيخم اهللاتيآ وفات از پس لبنان در عهيش تيمرجع. دوم مطلب

 ١۴٩ ...................................................................................................................... ييفتوا و ياستدالل فقه در اهللافضل آثار. سوم مطلب

 ١۵٠ ............................................................................................. ياسيس قدرت و يمذهب تعصب نامبارك ونديپ. چهارم مطلب

 ١۵٣ ...................................................................................................... يلياردب يموسو اهللاتيآ ةجمع نماز ةخطب نيآخر. سوم باب

 ١۵٣ .......................................................................................................................................................................................................................... اول مطلب

 ١۵۶ .......................................................................................................................................................................................................................... دوم مطلب

 فهرست تفصيلي 386

  ١۵٧ ......................................................................................................................................................... يمنتظر اهللاتيآ يكتب غاميپ. چهارم باب

 ١۶١ .............................................................................................................................. نيمدرس ةجامع ياعضا يبرخ مخالفت. پنجم باب

 ١۶۵ ..................................................................................... تيمرجع امر در يتيامن ينهادها يهادخالت به اعتراض. ششم باب

 ١۶۶ ............................................................................................................................................................................................. نهم فصل ةجينت

 169...................................................................................... اطإلعات وزارت تيمرجع امور معاونت محصوإلت .دهم فصل

 ١٧٠ ......................................................................................................................... 1373 آذر 9 و 8 مورخ اجتهاد يهايگواه. دوم باب

 ١٧۵ ........................................................................................................................................................................................... دهم فصل ةجينت

 178........................................................................................................................ يرهبر مقام تيمرجع يرسم اعإلم .ازدهمي فصل

 ١٧٨ ...................................................................................................... تيمرجع ةدربار نيمدرس ةجامع ماتيتصم ةنيشيپ. اول باب

 ١٨١ ................................................................................. تيمرجع ةدربار قم يةعلم ةحوز نيمدرس ةجامع مهم يةانيب. دوم باب

 ١٨٢ .................................................................................................. تيمرجع ةدربار تهران مبارز تيروحان جامعه يةانيب. سوم باب

 ١٨٢ ......................................................................................................................................................... تهران و قم يعلما اتيروا. چهارم باب

 ١٨٣ ................................................................................................................................................... يكن يمهدو اهللاتيآ تيروا. اول مطلب

 ١٨۴ ............................................................................................................ يرهبر تيمرجع از يمنتظر اهللاتيآ تيروا. دوم مطلب

 ١٨۵ .......................................................................... ياخامنه يآقا تيمرجع از يقم يآذر اهللاتيآ مشاهدات. سوم مطلب

 ١٨۵ ............................................................................................................ يحكومت يروحان يهاتشكل مصوبات يبررس. پنجم باب

 ١٨٩ .....................................................................................................................................................................................ازدهمي فصل ةجينت

 191.......................................................................................................................... !ياخامنه يمرجع هم يرهبر هم .دوازدهم فصل

 ١٩١ .............................................................. 1373 آذر در صادره ياخامنه يآقا تيمرجع و اجتهاد يهايگواه. اول باب

 ١٩۴ ......................................................................................................................................................................... يمنتظر اهللاتيآ تيروا. دوم باب

 ١٩۶ ............................................................................................................................................... اجتهاد يهايگواه صدور عوامل. سوم باب

 ١٩٨ ............................................................. تيمرجع و اجتهاد اثبات يبرا هيشرع طرق به توسل امكان عدم. چهارم باب

 ١٩٨ ................................................................................................................................................................................................ اعيش يناكارآمد. الف

 ٢٠٠ ..................................................................................................................................................................................... معارض به نهيب يابتال. ب

 387 ابتذال مرجعيت شيعه

 ٢٠٠ ................................................................................................................................................................................. دوازدهم فصل ةجينت

 202........................................................................................................................................ ييايجغراف تيمرجع بدعت .زدهميس فصل

 ٢٠٢ ........................................................................................................... !اندنداشته خبر تشانيمرجع اعالم از يرهبر مقام. اول باب

 ٢٠٩ ......................................................................................................................................................................... يمنتظر اهللاتيآ تيروا. دوم باب

 ٢١٢ .................................................................................................................................................... يقم يآذر اهللاتيآ يعذرخواه. سوم باب

 ٢١۴ ............................................................................................................................................. االستفتاءات أجوبإل ةرسال انتشار. چهارم باب

 ٢٢٣ .................................................................................................................................................................................. زدهميس فصل ةجينت

 225 ...................................................................................؟يا خامنه امام: اعإل تيمرجع يسودا .چهارم بخش

 229.................................................................................................................................................. عهيش تيمرجع ابتذال .چهاردهم فصل

 ٢٣٠ ................................................................................ !باشد نفر كي ديبا مرجع: نيمدرس ةجامع از يرهبر ةمطالب. اول باب

 ٢٣٢ ..................................................................................................................... يمنتظر اهللاتيآ رجب 13 يخيتار يسخنران. دوم باب

 ٢٣۵ .......................................................................................... !هستند ياخامنه اهللاتيآ عهيش مرجع نيتربزرگ امروز. سوم باب

 ٢٣۶ ........................................................... تيوال مقام از ياخامنه االسالمحجت بودن منعزل اعالم و يآذر. چهارم باب

 ٢٣٧ .......................................................................................................................................................... يآذر تحول يهانشان نينخست. الف

 ٢٣٧ .................................................................................................................... جمهورسيرئ يخاتم به يقم يآذر يخيتار ةنام. ب

 ٢۴٣ .......................................................................................................... آن ريدب نينخست يسو از نيمدرس جامعه مواضع نقد. ج

 ٢۴۶ .......................................................................................................... قم يعلما انتقادات به يرهبر مقام العملعكس. پنجم باب

 ٢۵۴ ............................................................. شده اعالم ديجائزالتقل مراجع وفات گرو در اعال تيمرجع تحقق. ششم باب

 ٢۵۶ ............................................................................................................................................................................... چهاردهم فصل ةجينت

 259................................................................................................................ خطرناك و هيپايب يفتاوا از يانمونه .پانزدهم فصل

 259 ..........................................................................................................................................................................................................فتاوا متن. اول

 260 ........................................................................................................................................................................................................ فتوا شرح. دوم

 263 ......................................................................................................................................................................................................... فتاوا نقد. سوم

 فهرست تفصيلي 388

 

 269 ...................................................................................................................................................................................................................... يبند جمع

 280............................................................................................................................................................................................................................... منابع فهرست

 285............................................................................................................................................................................................................................................. ها وستيپ

 287 .............................. ذوعلم) علي االسالم حجت ي(رهبر تيمرجع ضاحياست ةرسال نقد .1 شماره وستيپ

 320 ............................................................................................................................................................... خروار ةنمون مشت .2 شماره وستيپ

 ٣٢٠ .......................................................................................................................... ياخامنه يآقا اجتهاد و يصدوق اهللاتيآ. اول      

 ٣٢١ ....................................................................................................ياخامنه يآقا اجتهاد و يمنتظر يالعظم اهللاتيآ. دوم       

 322 ............................................................................................. آن پاسخ و ايخامنه آقاي به لهمعظم تبريك پيام متن                 

 ٣٢۴ ......................................................................... يمنتظر يالعظم اهللاتيآ زبان از ياخامنه االسالمحجت. سوم         

 ٣٣٠ ..................................................................... ياخامنه االسالمحجت به يمنتظر يالعظم اهللاتيآ انتقادات

 ٣٣۶ ................................................................................................ كرد؟ چه يمنتظر اهللاتيآ حق در ياخامنه يآقا

 353..................................................................................................................................................................................................................................... اسناد ةديگز

 361................................................................................................................................................................................................................................. ريتصاو آلبوم

 381...................................................................................................................................................................................................................... يليتفص فهرست

 389................................................................................................................................................................................................................................... قلم نيهم به

 391..................................................................................................................................................................................................................... يسيلانگ ةخالص

به همين قلم

 1392اسفند

الف. كتب كاغذي منتشر شده:

، 1376نـي، )؛ نشر1سياسي در اسالم ( ة، انديشهاي دولت در فقه شيعه نظريه - .1387صفحه، چاپ هفتم، 223

.1387صفحه، چاپ دوم: 483، 1377، انتشارات اطالعات، دفتر عقل -صـفحه، 431، 1377نـي، )؛ نشـر 2سياسي در اسالم ( ة، انديشحكومت وإليي -

صفحه. 445ويرايش دوم، ،1387چاپ پنجم، روحانيـت، بـه كوشـش ةفاعيات محسن كديور در دادگاه ويـژ ، دبهاي آزادي -

، 1379نـي، صـفحه، چـاپ پـنجم، نشـر 207، 1378نـي، زهرا رودي (كديور)، نشر صفحه. 248ويرايش دوم

، انتشارات اطالعات، علي مدرس طهرانيمجموعه مصنفات حكيم مؤسس آقا -صفحه؛ جلد دوم: رسائل و تعليقات، 782، سه جلد، جلد اول: تعليقات االسفار،1378ه، تقريرات و جلد سوم: رسائل فارسي، تقريظات، قطعات، تعليقات نقلي صفحه؛ 578

صفحه. 577مناظرات، (عبدالكريم سروش و محسن كديور)، انتشارات سـالم، پلورليسم ديني ةمناظر -

 به همين قلم 390

 

صفحه. 103، 1378د نـوري، شناسي علـوم عقلـي مأخذ - جلـد، انتشـارات 3، بـا همكـاري محمـ

صفحه. 3418، 1379اطالعات، .1379صفحه؛ چاپ دوم، 883، 1379ني، ، نشرهاي حكومت ديني دغدغه -كاظم خراساني محمد مال(قطعات سياسي در آثار آخوند نامه خراساني سياست -

)، انتشـارات 1(امان اسالم سياسي در ايران معاصر)، مجموعه منابع پيشگإلصاحب كفاي .1387صفحه، چاپ دوم: 423، 1385، كوير 439، انتشـارات كـوير، 1387اسالم و حقـوق بشـر؛ تهـران، مهـر الناس، حق -

.1387صفحه؛ چاپ چهارم، بهمن

ب. كتب الكترونيكي منتشرشده: .1388صفحه، 457، عمومي ة: دين در حوزشريعت و سياست - .1392صفحه، دي 406اهللا منتظري، سوگنامة فقيه پاكباز استاد آيت - اي پايـاني زنـدگي هـ نگاهي به سالشدن ناموس انقإلب: اسنادي از شكسته -جمهـوري اسـالمي بـا علمـاي ةمواجهـ ةاهللا سيدكاظم شـريعتمداري، مجموعـ آيت .1392صفحه، دي 427 )،1(منتقد

اهللا احمـد آذري سيري در تحول مباني فكري آيـت فراز و فرود آذري قمي: -صـفحه، بهمـن 486)، 2جمهوري اسالمي با علمـاي منتقـد ( ةمواجه ةقمي، مجموع

1392 . .1392صفحه، بهمن 382اهللا منتظري، در محضر فقيه آزاده استاد آيت -

 يسيلانگ ةخإلص

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 19

Collecting these sources and references has been very time‐consuming. The author has tried not to make any unsupportedclaims.However,humansarenotwithouttheirfaultsandtheauthoris sure that,were this researchconducted in Iran,moredocumentswould be available for inclusion in this book and its argument.Knowledgeablereadersareencouragedtosharetheircommentsandcriticisms,whetherpubliclyorprivately,withtheauthor.ReviewingthisresearchandexaminingitcloselywouldbeagreatservicetothemodernhistoryofIran,torecentShi’ithought,andtotheauthor. Iwish that freedominIranwillonedayallowbookssuchasthesetobepublishedonpaperandthatauthorsarenotstrippedoftheir basic religious and legal rights, including their right to live intheirhomeland,forwritingsuchbooks.

MohsenKadivarMarch2014

18 Abstract

and inmarja’iyyat. Khamenei and his supporters have the right topublish evidence in their support, and one such work has beenappendedtothisbookasAppendix1.Thisdefenseisagoodexamplefor testing the strength of their justification and evidence for theLeader’smarja’iyyat.InAppendix2,afewrepresentativeclaimshavebeenreviewed. Thisauthorhaswrittenextensivelyon this issuebefore,andardently opposes absolutely all kinds of the political authority of afaqih.Hedoesnotconsidervalidanyof thegovernmentalpositionsonfiqhand ijtihad,eitherabsoluteorpartial,soheisnotconcernedabout losing them.However, inmarja’iyyat, competences in issuingfatwas and in ijtihadare crucial criteria and thisbook is concernedwith Khamenei’s marja’iyyat, not his Leadership. Impeaching theLeader(reviewingtherésuméofhis21‐yearLeadershipbasedontheIslamic Republic’s constitution) is the topic of another one of thisauthor’s works, the first edition of which was published on 17 Jul2010asa letter to theheadof theAssemblyofExpertsat the time,HashemiRafsanjani. In this research, fairness has been exercised, leading to theinclusionofbothargumentsforandagainstKhamenei’smarja’iyyat.Theopinionsandproofsofferedbysupportershavebeenpresentedalongwiththejustificationsofopponents.Theauthorisinsearchofthetruth,notprovinghisownviews.AlthoughKhameneihastreatedthisauthorandhismentorunjustly, theauthorhastriedhisbesttoremainfair.Itisuptothereadertodeterminehowsuccessfulhehasbeeninthisendeavor. Thisbookistargetedtothosewhoareconcernedwithreligionon a daily basis, especially marjas, faqihs, seminarian students,professors,researchersandstudentsofTheologyandIslamicStudies.Otherswill also find proof of the difficulties that comewith fusingreligion and political powers in Iran and recent Shi’i thought. Therational conclusion of this research is the moderate secularism orseparation of religious institutions (seminaries, clerics,marja’iyyat,andthemosque)fromthestate.

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 17

The fatwa of banning the public criticism of officials has only onemessage:nocriticismsallowed!

ThestoryofKhamenei’ssolemarja’iyyathasfourparts.First,hewasthecapableoratorservingtheregime,withnoclaimtoijtihad,and wouldn’t even dream of Leadership andmarja’iyyat: Hojjatol‐Islamwal‐MosleminKhamenei.Second,heobtainedLeadershipandabsolute authority as faqih‐ruler based on the regime’s expediencyfrom 4 June 1989: Ayatollah Khamenei, Supreme Leader. Third, heplannedformarja’iyyatfromlate1989andofficiallyannounceditinDec1994:GrandAyatollahKhameneiMarja‐e’Jayezol‐Taqlid.Fourth,heendeavoredforsupremeanduniquemarja’iyyatfromthesummerof1997: ImamKhamenei!Andhumangreedhasno limit.He isnottheonlyone responsible in thisproblem;his clericalpartners fromAyatollahKhomeini’sschoolsharetheblame inthis trivializationofShi’imarja’iyyat.

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat

Ayatollah Khomeini became Leader while relying on his

marja’iyyat, and Khamenei became marja’ while relying on hisLeadership!HisLeadershipandmarja’iyyatwerebothaccomplishedby the principle of “protecting the regime is themost necessary ofnecessities”. This is the result of the marja’iyyat of the partial(mutajjazi) mujtahid in favor of the regime’s expediency. Criticalfuqaha, including Ayatollah Montazeri, considered the Leader’smarja’iyyat as a “trivialization of Shi’i marja’iyyat” and wereimprisonedillegallyandunjustlyforthisverycriticism.Thisbookisan explanation of these very three words: “trivializing Shi’imarja’iyyat”.Thebook’ssubtitleistheimpeachmentofKhameneionhismarja’iyyat.Theneedforclarityleadstoclarifyingandresolvingambiguities. Impeachment is a moral and religious matter. Theconclusionof thisbook is firstly, that it is impossible toqualify theLeader’smarja’iyyat,andsecondly,thatthereexistnumerouspiecesofevidenceandtestimoniesabouthisincompetenceinissuingfatwas

16 Abstract

in fiqh.Second,heconsideredKhamenei’sclaimofmarja’iyyat,withhis lack of absolute ijtihad and competence to issue fatwas, as atrivializationofShi’imarja’iyyat.AyatollahMontazeri’sexpertisewasenough to stop the plan for Khamenei’s suprememarja’iyyat afterthese concerns. In reality, Ayatollah Montazeri voided Khamenei’slicenseforimitationbyquestioninghisqualificationsandruinedhisplansforsuprememarja’iyyatoritsmonopolization.

Operationson19Nov1997tosilencetheoppositionweretheLeader’s orders carried out by Mohammad Yazdi, the head of thejudicial system. On the same day, the Supreme National SecurityCouncilputthetwocriticalfaqihsunderhousearrestwithoutbeingcharged by any court, claiming concerns for their lives. GrandAyatollahMontazeriwasimprisonedforhiscriticismsformorethanfive years and Ayatollah Azari Qomi died under house arrest afterfifteenmonthsinearly1999.

In a detailed speech on 26Nov 1997,Khamenei accused hisopponents of treason, betrayal, naïveté, imperialism,disturbanceofpublic peace, stupidity, and selfishness. He responded harshlywithbaseless accusations to the polite criticisms of Grand AyatollahMontazeri and Ayatollah Azari Qomi, while he did not respond totheir technical criticism and shari’a‐based objections. Khamenei’sdefensiveness is reminiscent of the Quran’s description of thePharaoh’s response to Moses. His reaction contradicts Imam Ali’sresponsetopeace‐seekingcritics.

ThemostimportantindicatorsofKhamenei’slackofabsoluteijtihadarehisfatwas.Inadditiontohisfatwasaboutwilayat‐eFaqihand Khums, a fatwa regarding the public criticism of the regime’sofficials, published in Aug 2013, is an example of his baseless anddangerous fatwas. First, according to his fatwa, reports of theregime’s injusticesandtheirpublicationshavenobase.Second, if itleadstothecorruptionandweakeningoftheIslamicgovernment,itisasin.Thecontentofthis fatwa isthecommonhabitoftyrannicaland despotic governments in history. It is an innovationunprecedentedinthehistoryofShi’ismandagainstIslamicteachings.

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 15

TheMelancholyofSupremeMarja’iyyat:ImamKhamenei?Inthesummerof1995,AzariQomiandMontazeri foundout

thatKhameneiwasseekingabsoluteandsolemarja’iyyatthroughtheJame’eyeModdaresin. In otherwords, hewanted tousehispoliticalpowertobecometheonlymarja’(monopolyofmarja’iyytinhimself).Inahistoricalletterdated27Oct1997,AzariQomiwarnedPresidentKhatamithatwithordersfromKhamenei,aspecialdeputyhasbeenformed under the formerminister of intelligence (Ali Fallahian) toestablish Khamenei’s marja’iyyat and stifle the growth of othermarja’s.

The Supreme Leader had assumed that Leadershipautomatically provided him with the knowledge of fiqh and thatmarja’iyyat, and that this was a conventional (i’tibari) matter!Jame’eyeModdaresinhadonlyapprovedhiminfavoroftheregime’sexpediency,butknowledgeandexpertiseshouldbeprioritizedoverexpedience. The experts should find themost learnedmarja’ basedonreligiouscriteria,notbasedonexpediency.EvidentlytheSupremeLeader has failed as the most learned in fiqh, accordingly he isdisqualifiedastheabsoluteguardianshipofa jurist. ItwasnotrightfortheSupremeLeadertoacceptmarja’yya;imitatinghimisagainstthe principles of the shari’a and the seminary. After Jame’eyeModdaresin’sannouncement,officersoftheIntelligentService,someignorant seminarians, basij, and Hezbollah, chanting “death to thecritics ofWilayat‐e Faqih”, terminated Azari Qomi’s class forever.AzariQomiwasbeatenandhisvehiclewasdestroyedwithbatsandrocks.

On 14 Nov 1997 (the celebration of Imam Ali’s birthdaymemorial of 13 Rajab) Ayatollah Montazeri expressed two mainshari’abasedchallengesinhishistoricalspeech:thenecessityofthecondition of the Leader as most learned in fiqh, and his lack ofqualificationsformarja’iyyat.First,MontazericonsideredKhamenei’sLeadership and guardianship to be religiously hopeless, because ofhisincompetenceinnecessaryconditionsforbeingthemostlearned

14 Abstract

For Ayatollah Montazeri, marja’iyyat was trivialized andforcedwith the interference of security and judicial forces. Bribery(tatmi’), threats,andbaseless imagination(tawahhum) [thegloryofthe only Shi’i State] played important roles in obtaining theseapprovals. Evidently certain prevalence (shiya’‐emofid‐e ‘elm) doesnot yield Khamenei’s marja’iyyat or absolute ijtihad for issuingfatwas. The licenses for ijtihad are problematic because oftestimoniesthatdisqualifyabsoluteijitihad.Eitherway,therearenovalidreligiousmethodsforjustifyingKhamenei’sabsoluteijtihadandqualificationformarja’iyyat.

Inaspeechon14Dec1994,Khameneiannouncedthathewasunaware of his approval for marja’iyyat and would restrict itsannouncement had he known about it. Proof and testimony existfrom a number of sources, including those of Ayatollahs MahdawiKani, Montazeri, and Azari Qomi that show his awareness of theprocessandhisyearsofeffortsinplanningforit.Inthesamespeech,he expressed that since marja’iyyat has no sufficient candidateabroad,hewouldhumblyaccepttheresponsibility.Hewasunawarethat geographicalbordershaveno role in religious law.Againsthisownclaims,herespondedtotheIranians’questionsaboutshari’aandcollectedtheirreligiousfunds.

Also, in the same speech, he ironically accused AyatollahMontazeriofbetrayalseveraltimes.Tendaysafterthisspeech,on23and24Dec1994,undercoverofficersattackedAyatollahMontazeri’sclassroom and destroyed his hosseyniye, using vile language tothreatenthestudentstoleavetheclass.ThedeputyofclericalaffairsoftheMinistryofIntelligencehadorderedtheseattacks.Khamenei’streatise of Ajwibat al‐Istifta’at was published in early 1995. Thecontradictions in this publication, such as those in its discussion ofWilayat‐e Faqih and Khums, are themselves proofs of the lack ofKhamenei’sijtihad.

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 13

MokaremShirazi.TheJame’eyeRawhaniyyateMobarezeTehran(TheAssociation of Combatant Clerics of Tehran) also introduced threeclergy qualified for imitation: Seyyed Ali Khamenei (the SupremeLeader),MohammadFadhilLankarani,andJavadTabrizi.TheMajma’Jahani‐yeAhlulBait (TheInternationalAssociationofAhlulBait‐TheIranian Shi’a center) also approved Khamenei as themarja’ of theShi’icommunity.

The declaration of Jame’eye Moddaresin contradicted itsbylaws, and is hence invalid, for three reasons: 1. The meeting ofseven did not meet the quorum of fourteen. Some also left themeeting inopposition.2.Any legislationmustbeapprovedbyone‐third of all members, even though some telephonic votes wererefuted as well. 3. In important matters, regulations must beapprovedbymorethanhalfofthemembersinwriting,eventhoughthislegislationhadonlyonesignature!

The legislations of Jame’eye Moddaresine‐e Qom, Jame’eyeRawhaniyyateMobarezeTehran,andotherreligio‐politicalgroupsarehistorical Shi’i innovations, because they introduced unqualifiedclergy asmarja’, introducing one or two qualifiedmujtahids to thebelievers(notseven!),andchosethe“mostlearned”marja’ toavoidconfusioninsteadofaselectfew.Theseassertionshavereflectedverynegatively on seminarian circles and were considered to be themeddlingofpoliticalpowersinmattersofmarja’iyyat.

The deputy of clerical affairs of the Ministry of Intelligenceretrieved and published approvals for Khamenei’smarja’iyyat fromFriday prayer imams, expert representatives, and other clerics.Eighteen licenses were included in the third set of approvals, themostimportantofwhichbelongedtoAyatollahTaheriIsfahani,whowas the Friday prayer imam of Isfahan. In a conversation withAyatollahMontazeri,heexplained thathisapprovalwasgivenwiththepersistenceoftheattorneygeneraloftheclericalcourtofIsfahan.Even Ayatollah Azari Qomi has written an approval with somehesitationsunderpressure.

12 Abstract

criticalmarja’s and legitimizing themarja’iyyat of the Leader. TheaforementionedsevenapprovalsweregatheredthroughthisdeputyoftheMinistryofIntelligence.At leastfivemembersoftheJame’eyeModdaresinHawzeye ‘ElmiyeyeQom (Association of theTeachers ofthe Qom Seminary) –Mo’men Qomi, Taheri Khorram Abadi, TaherShams, Azari Qomi, and Meshkini – disagreed with Khamenei’smarja’iyyat.

WiththehelpofthedeputyofclericalaffairsintheMinistryofIntelligenceandsomegovernmentalclerics,afterthedeathofgrandAyatollah Khoyi in Aug 1992, the roadwas paved from abroad forKhamenei to become amarja’. After the death of grand AyatollahArakion29Nov1994andavisitfromTehrantoQombyacommitteeconsisting of three high‐level officials – Velayati (foreignMinister),GeneralMohsenRezayi (the chief commander of theRevolutionaryGuard), and Javad Larijani (representative of the parliament) – atleast eleven licenseswere obtained, legitimizingKhamenei’s ijtihadand qualification formarja’iyyat in Qom and Tabriz. Although thefirstsetofapprovalswereobtainedregardingKhamenei’sijtihad,thesecond set approved hismarja’iyyat. None of these licenses wereinitially issued in isolation, but were written in response to acommonquestionfromthedeputyofclericalaffairsoftheMinistryofIntelligence. Some of the approvers, including Seyyid MohammadBaghirHakimandSeyyidMahmoudHashemiShahroudi,explainthatthismarja’iyyat is based on the regime’s expediency. Regardless oftheirmotives,mostoftheseapproversjustifyKhamenei’smarja’iyyat.These licensesarevalidonly if theyarenotmetwithcontradictorytestimonies.

Three days after Ayatollah Araki’s death, in a declarationdated 2 Dec 1994 and signed by Ayatollah Fadhil Lankarani, theJame’eye Moddaresin Hawzeye ‘Elmiyeye Qom (Association of theTeachersoftheQomSeminary)introducedsevenclergyasqualifiedmarja’s: Mohammad Fadhel Lankarani, Mohammad Taqi Bahjat,Seyyed Ali Khamenei (the Supreme Leader), Hosseyn VahidKhorasani,JavadTabrizi,SeyyedMousaShobeiriZanjani,andNasser

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 11

and marja’iyyat. However, the five aforementioned approvals arelimited to applied ijtihad for Leadership and utilizing it forestablishing absolute ijtihad for issuance of fatwa is a form ofsubreption.

ManyofwhatisincludedinthatbookasfatwaarereferencestoAyatollahKhomeini’sfatwas.ThisisthefirsttimeinthehistoryofShi’ismthataconveyorofamujtahid’sfatwasconsidershimselfasamarja’‐e taqlid.Khameneihas even consideredhisahkam (decrees)assuperiortothefatwasofmujtahids.Yet,itishewhomonopolizedKhums (religious tax: one‐fifth of the saved annual income) to thereligiousruler,nottheothermujtahids.Finally,KhameneiannouncedthenecessityofbelievingWilayat‐eFaqihasundistinguishablefromthe necessity of believing Islam and imamate; this baseless fatwarequiredhimtoaccusethedisbelieversofWilayat‐eFaqihofheresyofIslamandShi’ism.

The partial mujtahid’s claim to marja’iyyat with politicalsupport faced opposition and criticism from marja’s and Shi’ischolars.InBeirut,AyatollahSeyyidMohammadHosseynFadhlullahwasvilifiedbecausehedidnotbelieveinKhamenei’smarja’iyyatandqualificationfor fatwas,ashementionedinhis interview.Inhis lastFriday prayer sermon in Jan 1994, Ayatollah Mousawi Ardabiliexplained that one marja’ choosing the next was unorthodox inShi’ism and that none of the previousmarja’s, including AyatollahKhomeini,appointedanyoneoneafterthem.

AyatollahMontazeri sentawrittenmessage toKhameneiviaAyatollahMohammadMo’menQomiinNov1994,warninghimaboutclaimingpowerinrealmsinwhichheisutterlyunqualified,suchasissuing fatwas, marja’iyyat, and appropriating religious funds. HeexpressedhisconcernsaboutthefactthatthesecurityforcesundertheLeader’scontrol(i.e.clericalcourts,MinistryofIntelligence,andtheRevolutionaryGuard)weredenyingindependenceofseminaries.For the first time, he mentions the deputy in clerical issues in theMinistryof IntelligenceatthetimeofAliFallahian.Thisdeputyhadtwo responsibilities: eliminating and weakening independent and

10 Abstract

also not available in audio format on his website, unlike otherseminaryteachers.

A tradition in the IslamicRepublic is to requesta license forapplied ijtihad for posts that require ijtihad: representatives of theAssembly of Experts of Leadership (Majles‐eKhobregan‐eRahbari),Ministry of Intelligence (Vezarat‐e Etela’at), and Leadership. Therequiredconditionforthefirsttwoispartial(mutajazzi) ijtihadandtherequiredconditionforthethirdistheabsoluteijtihad(lessthanthenecessaryqualificationofdefactomarja’iyyatandissuingfatwa).

OneyearafterKhameneibecameLeader,hesoughthelpfromAyatollah Khomeini’s students after many complaints about theabsenceofreligiousandlegalqualificationsintheLeaderelectedbyAssembly of Experts. Seven of these students – Mohammad Yazdi,Abdollah Javadi Aamoli, Mohammad Fadhel Lankarani, MohammadMo’men Qomi, Ali Meshkini, Yousef Sane’i, and Ibrahim Amini –approved his ijtihad as sufficient for tenure as Leader by thebeginning of Aug 1990. Most of these men were appointed as thehead of the judicial system, themember of the powerful GuardianCouncil,andtheFridayprayerimam,andonewasayoungmarja’ofthetime.Fromthesevenapprovalssubmitted,fiveonlyapprovedtheappliedijtihadrequiredforLeadershipandnomore.Theseapprovalsare problematic for two reasons: issuance based on the regime’sexpediencyandthetestimoniesofopponents.

TheImitableMarja’:GrandAyatollahKhameneiFrom 1989, Khamenei began collecting funds and started

payingstipendstotheseminariansathomeandabroadin1990.HebeganissuingfatwasinAug.1990andthefirstbookletcontaininghisfatwaswas published in 1992 in Beirut. More important than thefatwas themselves are the seven approvals in the beginning of thebook,which served to solve the crisis of illegitimacyofKhamenei’sLeadership,andwerethenusedforlegitimizinghisissuanceoffatwa

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 9

Assembly of Experts on Leadership) opposedKhamenei on at leastthreeoccasionsbasedontheregime’sexpediency:

1. Overlooking the problem of lacking the requiredqualifications and a de facto marja’iyyat being against the law(violatingarticle109ofthe1979Constitution).

2.Failuretoannouncetheillegaland“temporaryLeadership”ofKhameneiinatleastthefirstsevenmonthsofhisleadership(theapproval of a special meeting of Khobregan‐e Rahbari on 4 June1989).

3. Overlooking the lack of absolute ijtihad, meaning thequalification required for issuing fatwas on different issues of fiqh(violatingarticles5,107and109ofthe1989Constitution).

ConsideringthatKhameneiwasnotinvolvedinanyeducationordiscussionof fiqhand ‘usul for fourteenyearsfrom1976,anine‐member committee of governmental clerics was formed to holdsessionsdesigned to reeducate theLeader fromSept. 1989. SeyyedMahmoudHashemiShahrudiandMohammadMo’menQomiplayedthebiggestrolesinthisreeducation.Theresultsofthesesessionsaretwoarticles inKhamenei’sname thatwerepolished in1995by thereeducationcommitteeandpublished.OnewasthefiqhisentenceoftheSabaeans(32pages)andtheotherwasacontracttoseize ireandendthecon lict(84pages).

Withouthavingevertaughtadvancedcoursesonmethodology(‘usul)offiqh,Khameneibegantoteachadvancedcourseinfiqhfromthebookofwar (jihad) from1990, less thana year afterbecomingLeader.Hetaughtthreetimesaweekfor45minutes,andstartedbydiscussinghadithsonmoral advices.His later teachinghasbeenonretaliation and illicit earnings. More than 500 employed clergyparticipatedinhisclass.Inthe23yearsofhisteaching,twosectionsfromthebookofjihadandonlyasmallpartofthebookofretaliationwere installed in the Leadership’s advisory website. From thirteenyearsago,nothinghasbeenpublishedfromKhamenei’steachingsoffiqh,otherthanhisearlysermonsonmoraladvices.Thelecturesare

8 Abstract

religio‐political will”. Also, singular narrations do not suffice asevidence in importantmatters,and, in theend,oral sayingsarenotcredible.

The oral sayings that have been recounted in introducingKhameneias“theselectedleaderandhisevidentijithad”byAyatollahKhomeiniarenot true; thosewhorecountedsuch sayingsdid so infavorof the regime’sexpediency.Considering themisery theywereput through by the regime, the second edition of these retellingsproved the invalidity of the first edition. In the end, Khamenei’s“absolutedefactoijtihad”cannotbevalidateduntilJune1989.

TheSupremeLeadership:AyatollahKhameneiWhen Ayatollah Khomeini passed away, the constitution of

1979wasthesourceofaction.Khameneiwasdefinitelynotamarja’on4June1989anddidn’thavetherequiredexpertiseformarja’iyyatand issuing fatwas. On that day, the clergy who were followers ofAyatollah Khomeini made a historical decision in an emotionalatmosphere: they prioritized political management over theknowledgeoffiqhandchoseajuniorclergy(mujtahid‐emutajjazi)toreplacethesupremeleader,apositionthatrequireddefactoabsoluteijtihad.AyatollahKhomeini’sstudentsdidn’tlettheLeadershipleavetheircircle.AyatollahKhomeinididn’tconsideranyofthemarja’sofhis time to be qualified for Leadership. Themost learnedmujtahidamonghisstudents(AyatollahMontazeri)haddeviatedinAyatollahKhomeini’s opinion and none of the eligible candidates hadadministrative experience as an absolutemujtahid. It was time toconsiderajuniorclergy(mujtahid‐emutajjazi).

Theelixirofthe“regime’sexpediency”forcedthereplacementofthepositionofanabsolutede factomujtahidwitha juniorclergy(mujtahid‐emutajjazi). In reality, the idea ofWilayat‐e Faqih diedwiththedeathofitsfounder.TheMajles‐eKhobregan‐eRahbari(the

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 7

arrests,exile,alifeinhidingoutsideofMashhad,andunderpressurefrom security forces.His reputation in the 1970swas based on hisspeeches on revolutionary and intellectual approaches to Islamicdoctrine.Khameneidoesnothavepermissionforijtihadfromeitherofhismentors.Hisoccupations, includingmanaging, executing, andpreachingresponsibilities,hadnothingtodowithfiqahatandijtihaduntilAyatollahKhomeini’spassingaway.HismanypreoccupationsinthefirstdecadeoftheIslamicRepubliclefthimnotimeforfiqhiandusuliteachingandresearchuntil1989.Inthefirsthalf‐centuryofhislife,Khameneididnotpublishanythingaboutfiqhor‘usul,exceptfora40‐page,incompleterijaliarticle(apaperonthebibliographyofthetransmittersofhadiths).

In the first decade of the Islamic Republic, Khameneiexpressed three opinions regarding fiqh, two of which were facedwith serious criticism by Ayatollah Khomeini. The first was hisopinionaboutthelimitationsofAyatollahKhomeini’stheoryof“theabsoluteguardianshipofthejurist“(wilayat‐emutlaqa‐yefaqih)inaFriday prayer sermon on 1 Jan 1988, and the other was hisacceptanceofanapostate’srepentance(tawbe‐yezahiri‐yemurtadd‐efitri)regardingtheSalmanRushdiecaseinaFridayprayersermonon17 Feb 1989. After Ayatollah Khomeini’s impugnation of hisopinions,hechangedhismindaboutboth.InMarch1989,hisopinionaboutsingingandsuspiciousmusicinQomisevidenceofhislackofijtihadjustthreemonthsbeforehisleadership.

There is no written document to serve as evidence thatAyatollahKhomeini confirmedKhamenei asmujtahid. In theworkspublished during his lifetime, Ayatollah Khomeini’s most famousphrase about Khamenei implied that he was “familiar with fiqhiissues”anddoesnotevenindicatehis“partial(mutijazzi)ijtiahd”,letalone “absolute ijtihad”, even though he speaks of Khamenei as anextremely trustworthy companion. Khomeini’s oral exclamationwould prove Khamenei’s qualification for leadership and for thedegreeofijtihadnecessaryforfulfillingthattask,onlyiftheydidnotcontradict the explicit statement of “Islamic Republic’s founder’s

6 Abstract

led toa reviewof theConstitution.WhydidKhameneiandmostofKhomeini’sstudentsdisregardthisopinionandturntonecessitatingthe concomitance ofmarja’iyyat and leadership? The expediency ofthe regime was the most important obligation in AyatollahKhomeini’s concept of absolute leadership of the faqih. Was theexpediencyoftheregimeprioritizedoverreligiouscriteriainthecaseofmarja’iyyatandissuingfatwa?Seekinganswerstothesequestionsled to the research gathered in this book, which consists of foursections,thesummaryofwhichisasfollows.

TheLearnedOrator:Hojjatol‐IslamKhamenei

KhameneiimitatedAyatollahKhomeiniuntilhewasfiftyyears

old and in some instances imitated Ayatollah Montazeri. UntilAyatollah Khomeini’s death, he did not consider himself to be amujtahid (qualified religious authority). As amatter of fact, he hasmentionedhisimitationofAyatollahKhomeinimanytimes.Althoughhewas talented, hewasonly a fulltime student of advanced fiqh intheseminaryforsix‐sevenyears.Hismainconcernsincludedreadingpoetryandnovels,politicalcombats,religious‐politicalsermonsandspeeches (manbar), public revolutionary meetings about Islamicteachings (especially interpretation of the Quran and the Nahjul‐Balagha for theyouth), and translating Islamic revolutionarybooksfromArabictoFarsi(especiallytheworksofSeyyidQotb).

Hisexpositions(taqrirat)ofnoneofthementors’lecturesthatheattendedhavebeenpublishedandthereisnosignofhisexpertisein fiqh and usul over his classmates (mobahiths). Comparing thecharter regarding the collection of funds with other charters, it isevidentthatin1966AyatollahKhomeinididnotconsiderKhameneiamongtheseniorscholarsofhistime–letaloneasamujtahid–andonlygavehimpermissiontouseone‐thirdof thekhums,whichwasregularforjuniorclergy.

Hetaughtintermediate levelsof fiqhandusulforadecadeinMashhad, but his teaching career was shut down with multiple

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat 5

ResearchQuestions

Considering his very quick and unprecedented promotionfrom a junior clergy to Ayatollah and Leader in 1989 and then toGrand Ayatollah and qualified source of imitation (Marja’) in1994,andhisplanforSupremeanduniquemarja’iyyatin1997,thereweredoubtsandquestionsaboutthenaturalprocessofthesepromotions.Inordertoresolvethesedoubts,therewasnochoicebuttoexamineKhamenei’s life very closely and to seek evidence of his absoluteIjtihadandqualificationforissuingfatwasinhiseducation,teaching,research,mentors,classmates,writings,occupations,andconcernsatdifferent points in his life. I also compared his own thoughts onfiqahatandijtihadbeforeandafterhisLeadership.

Itriedtoanswerthefollowingquestions:WhendidKhameneistart thinking aboutmarja’iyyat?When did he start giving fatwas?Who are themembers of hisShouraye Istifta (committee providingconsultationforissuingfatwa)?Whendidhebegintoteachkharij‐efiqh (advanced fiqh)? Has he ever taught advancedmethodology offiqh (kharij‐e usul)? When did he begin to collects Shari’a funds?When did he take on the responsibility of paying the stipends ofseminary students? What did he write in fiqh and usul during hisclaim of marja’iyyat? What has he published in usul andargumentative fiqh? What are the foundations of his methodology(mabani‐e usuli) and principles of fiqh? Has he ever published acomplete fatwa treatise? If not, then why? Who supported hismarja’iyyat andwithwhatgoals?Whowere themajor criticsofhisabsolute ijtihad and his qualifications for marja’iyyat and fatwa?What was their reasoning on both sides? What institutions wereresponsible for preaching, propagating and fixing his ijtihad andmarja’iyyat? How did the more traditional part of the Seminaryrespond? How was maraj’iyyat influenced by his political role asSupremeLeader?

Ayatollah Khomeini’s latest perspective was that theconcomitanceofmarja’iyyatandleadershipwasnotnecessary,which

Abstract

Hojjatol‐Islam wal‐Moslemin Seyyed Ali Hosseyni Khamenei(b. 1939 in Mashhad) was one of the famous combatant broad‐minded orators of Khorasan in the 1970s. After the success of therevolution, he was assigned to important positions, such asmembership of the Council of the Revolution, leader of Tehran’sFridayprayer,andthethirdPresidentoftheIslamicRepublicofIran.At fifty, theAssembly of Experts chosehimas the second SupremeLeader of I.R.I. on 4 June 1989, after AyatollahKhomeini’s passing.AfterAyatollahAraki’sdeath,Jame’eyeModdaresinHawzeye‘ElmiyeyeQom (the Association of the Teachers at the Qom Seminary)introduced seven jurists as marjae’ jayezol‐taqlid (qualified formarja’iyyat) in a newsletter on 2 Dec 1994. “The Grand AyatollahKhamenei Supreme Leader” was the third one. The Jame’eyeRawhaniyyateMobareze Tehran (the Association of the CombatantClergy of Tehran) also introduced three jurists as marja’ jayezol‐taqlid,ofwhomKhameneiwasthefirst. “Grand Ayatollah Khamenei”, in a speech on 14 Dec 1994,announcedthathehumblyacceptedthemarja’iyyatabroad,since itwasabandonedoutsideofIran.HistreatisetitledAjwibatal‐Istifta’at(RequestedFatwas)waspublishedinArabicin1994inKuwaitandinFarsiin1996inTehran.In1998,heconcludedthatitisincorrecttohavesevenmarja’s,andthatinstead,onlyonepersonshouldtakeonmarja’iyyat.Heassignedthe Jame’eyeModdaresinHawzeye ‘ElmiyeyeQom the task of introducing the supreme leader as the unique andsupremeMarja’. From then, in official circles, especially outside ofIran,heisreferredtoas“ImamKhamenei”.

TableofContents:

Introduction……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………..7Section1:TheLearnedOrator:Hojjatol‐IslamKhamenei………………………………..………29

Chapter1:“IimitateAyatollahKhomeini”………………………………………………………………………..…………...……31Chapter2:Whatwasmeantby“Shari’a‐basedlimitations”inFridayprayersermons?……………………………….……………………………………………………………………...…………………………………………..………………………55Chapter3:“Abrotherfamiliarwithissuesoffiqh”……………………………………………………………….71

Section2:TheSupremeLeadership:AyatollahKhamenei………………………………………87Chapter4:Theleadershipofapartial(mutejazzi)mujtahid infavorofanexpedientregime…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………90Chapter5:Shari’aretrainingaftertwodecades……………………………………………………………...…….103Chapter6:Teachingadvancedlevel(kharij)fiqhwithoutteachingtheadvancedlevelmethodologyoffigh(‘usulal‐fiqh)……………………………………………..………………111Chapter7:TheLeaderisamujtahid!................................................................................................................................................116

Section3:TheImitableMarja’:GrandAyatollahKhamenei……….……………..……..129Chapter8:Inconsistentfatwas……………………………………….………………………………………………………………………………………..132Chapter9:ThedisagreementofShi’iauthoritieswiththemarja’iyyatoftheLeader…………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………..…………………………141Chapter10:TheWorkoftheMinistryofIntelligence’sOfficeofMonitoringShi’iAuthorities…………………………………………………………….………………………….…………………………………………169Chapter11:TheofficialannouncementoftheLeader’smarja’iyyat……..178Chapter12:“YouarebothLeaderandMarja,’ohKhamenei!”...................................191Chapter13:Theinnovationofgeographicalmarja’iyyat…………………….………………….202

Section4:TheMelancholyofSupremeMarja’iyyat:ImamKhamenei?225 Chapter14:TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat……………………………………..……………………..229 Chapter15:Anexampleofabaselessanddangerousfatwa………………...…...……..259Conclusion………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….………………………269

Bibliography…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………..280Appendices…………………………………………………………………………………………………………………………….................................…………………………………285Selecteddocuments………………………………………………………………………………………………………...…….………….…………………………………353Listofimages………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………...…………………361Annotatedtableofcontents………………………………………………………………………………………………………………..…………………381Fromthisauthor…………………………………………………………………………………………………………………….………………………..……………………….389EnglishAbstract…………………………………………………………………………………………………………………………….………………..…………………………391

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat(Ebtezal‐eMarja’iyyat‐eShi’a)

ImpeachingIran’sSupremeLeaderonhisMarja’iyyat(Estidhah‐eMarja’iyyat‐eMaqam‐eRahbariHojjatol‐Islamwal‐MosleminS.AliKhamenei)

MohsenKadivar(1959‐)

FirstEdition(asaseriesofarticles):JARS,March‐April2013SecondEdition(asE‐Book):March2014

410pages

OfficialWebsiteofMohsenKadivar

kadivar@kadivar.comhttp://kadivar.com

TheTrivializationofShi’iMarja’iyyat

ImpeachingIran’sSupremeLeaderonhisMarja’iyyat

MohsenKadivar

2014