Ebaluazioa III Plana Berdintasuna DEF€¦ · aurkibidea atala proiektua aurrera eraman duten...
Transcript of Ebaluazioa III Plana Berdintasuna DEF€¦ · aurkibidea atala proiektua aurrera eraman duten...
AU
RK
IBID
EA a
tala
AU
RK
IBID
EA a
tala
PROIEKTUA AURRERA ERAMAN DUTEN PERTSONAK:
HELENA ORTIZ DE LEJARAZU: GARBIÑE DELGADO; IXONE FERNÁNDEZ DE LABASTIDA; JOSEBE ITURRIOZ PROMOZIOA ETA KOORDINAZIOA: VITORIA-GASTEIZKO UDALA- BERDINTASUN ZERBITZUA
LANDA ESPARRUKO LANA: 2016KO APIRILETIK ABUZTURA
AU
RK
IBID
EA a
tala
AURKIBIDEA AURKIBIDEA..........................................................................................3
1. SARRERA........................................................................................4
2. PROIEKTUAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA....................6
HELBURUAK ................................................................................................................6
METODOLOGIA ........................................................................................................7
3. DISEINUAREN EBALUAZIOA .......................................................11
PLANAREN ESTRUKTURA OROKORRA..................................................................12
HELBURU ESTRATEGIKO ETA OPERATIBOEN FORMULAZIOA ............................16
EKINTZAK ETA HAUEN KORRELAZIOA PLANAREN HELBURUEKIN .....................17
EBALUAZIOAREN EREDUA ETA ADIERAZLEEN DISEINUA ...................................19
GIZA BALIABIDEAK..................................................................................................20
PLANAREN KOHERENTZIA ETA BIDERAGARRITASUNARI BURUZKO IRITZI OROKORRA 23
ONDORIOAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA .....................................................25
4. PROZESUAREN EBALUAZIOA .....................................................29
PLANA KUDEATZEKO ETA PLANARI JARRAIPENA EMATEKO SISTEMA............29
GENERO ZEHARKAKOTASUNA..............................................................................35
SEKZIOARTEKOTASUN PRINTZIPIOA ETA LGTBIQ TALDEA III PLANEAN............38
EKINTZEN BETEKETAREN ANALISIA ........................................................................40
ONDORIO OROKORRAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA .................................63
5. EMAITZEN EBALUAZIOA .............................................................69
I ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: UDAL POLITIKETAN GENERO ZEHARKAKOTASUNA BULTZATZEKO NEURRIAK...................................................69
II ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AHALDUNTZEA ETA BALOREEN ALDAKETA............................................................................................82
III ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: ORGANIZAZIO SOZIAL ERANTZUNKIDEA.................................................................................................................................101
IV ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA BORROKATZEKO ...................................................................................................110
DEPARTAMENTU, ZERBITZU ETA UNITATEEK LORTU DITUZTEN EMAITZEN INGURUKO BALORAZIO OROKORRA ...........................................................................................................123
6. ONDORIOAK.............................................................................110
SA
RR
ERA
ata
la
1. SARRERA
Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana (2014-2015), 4/2005
Legearen 15. artikuluari erantzunez eratu zen, zeinak ondokoa dioen: “Legegintzaldi
bakoitzean, Eusko Jaurlaritzak plan orokor bat onetsi behar du. Plan horretan, hain zuzen,
euskal herri-aginteek emakumeen eta gizonen berdintasunaren arloan izango dituzten
jarduerak orientatzeko jarraibideak eta gidalerroak modu koordinatu eta orokorrean jasoko
dira.” Bestalde, honakoa gehitzen du: “Foru-aldundiek eta udalek berdintasunerako planak
eta programak onetsiko dituzte, Eusko Jaurlaritzaren plangintza orokorrean ezartzen diren
jarraibide eta gidalerroekin bat; halaber, eta horretarako beharrezkoak diren baliabide
materialekin eta ekonomi eta giza baliabideak eskainita, beren sail, erakunde autonomo eta
menpean edo lotuta dituzten gainerako ente publikoetan aipatutako planek eta lege honek
jasotzen dituzten neurriak benetan eta modu koordinatuan betetzen direla bermatuko dute.”
Berdintasunerako III Plan hau genero desberdintasunari buruz egin den diagnosi batean
oinarritutako neurri kopuru baten plangintza da. Euren helburua Vitoria-Gasteizko Udalerrian
berdintasun printzipioa lortzea da. Euskadiko Berdintasunerako Legeak ezartzen duen bezala,
III Plana Eusko Jaurlaritzak aurkezten dituen esku-hartze ildoen arabera antolatzen da: genero
zeharkakotasuna, emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa, organizazio sozial
erantzunkidea eta emakumeen aurkako indarkeria. Guztira 185 ekintzak osatzen dute Plana
eta Vitoria-Gasteizko Udaletxeko 18 departamentu, zerbitzu eta unitate dira guztia aurrera
eramateko erantzule.
Behin Plana betetzeko epea bukatu ostean, Vitoria-Gasteizko Udaletxeak bere ebaluazioa
landu nahi izan du, ondoko txostena prozesuaren emaitza bezala eratu delarik. Ebaluazioa,
Planaren jarraitasuna aurreikusirik egin da. Horrela landutako dokumentuen kalitatea handitu
da eta baita Udaletxeko planifikazio maila berdintasun arloan.
Vitoria-Gasteizko Udaletxeko Berdintasunerako III Planaren ebaluaketarako hiru azterketa atal
eduki dira kontutan: diseinuaren ebaluaketa Plana nola diseinatu eta formulatu den
ebaluatzeko, prozesuaren ebaluaketa Plana abian jartzearekin erlazionaturik dagoen guztia
berrikusteko eta, azkenik, emaitzen ebaluaketa bere aplikazioaren ondorioak aztertzeko.
Ebaluaketa prozesuari buruzko informazio guztia bigarren atalean azaltzen da, proiektu
honen helburu eta metodologiari dagokiona.
Txosten honen hirugarren atalak Berdintasunerako III Planaren diseinuaren ebaluaketa
jazotzen du. Bere edukia Vitoria-Gasteizko Udaletxeko 20 departamentu, zerbitzu eta
unitateei egindako elkarrizketa sakonetan bildu ahal izan den informazioari esker eratu da.
Lortu den informazioaren analisiak Planaren diseinuari buruzko balorazio nahiko positiboa
jaurtitzen du. Dokumentua ondo oinarrituta eta estrukturatuta dagoela ondorioztatu daiteke.
Horrela, berdintasun arloan inplikaturiko departamentuen barneko lana antolatzeko
baliagarria izan da. Hurrengo planifikazioari begira, hobetu daitezkeen elementuak ere
aipatzen dira: giza baliabideak eta departamentu artean ematen diren koordinazio eta
komunikazio prozesuak diseinatzeko era, alegia.
Hurrengo atalean, laugarrenean, prozesuaren ebaluaketa edo Plana praktikan jartzearena
lantzen da. Kasu honetan datuen azterketa teknika kuantitatiboak (beteketa mailari buruzko
SAR
RER
A a
tala
galdetegiak eta departamentu, zerbitzu zein unitate bakoitzeko emaitzak) eta kualitatiboak
(sakontasunez egindako elkarrizketak) aplikatu ostean egin da. Prozesuari dagokion
elementu eta gaiak oso era onean baloratu dira, esaterako koordinaziorako eratu diren
estrukturak, kudeaketa prozesua, Plana bultzatzeaz arduratu den zerbitzuaren rola
(Berdintasun Zerbitzua, hain zuzen ere), “genero” kontzeptua LGTBIQ errealitatera zabaltzea,
etab. Ekintzen beteketa mailari buruzko analisiak ardatzen arteko desberdintasun nabariak
daudela erakusten du. Emaitzarik onena “Emakumeen aurkako indarkeria borrokatzeko
neurriak” lortu du; hurrengoa “Organizazio sozial erantzunkidea” da; hirugarrenez
“Emakumeen Ahalduntzea eta baloreen aldaketa” dator eta azkenik “Genero
zeharkakotasuna txertatzeko Neurriak”. Hurrengo plangintzari dagokionez hausnartu eta
eztabaidatu beharreko gai asko sortu dira planaren beteketa prozesua hobetzeko ideiarekin
eta genero zeharkakotasunari, sekzioartekotasunari eta ekintzak formulatzeko erari lotuta
daudenak.
Hurrengo atala emaitzen ebaluazioari dagokio. Horretarako ekintzen beteketa maila
emaitzen adierazleen balorazioarekin batera hartzen da kontutan. Atala Plana osatzen
duten lau ardatzak jarraituz antolatzen da eta hauen barruan, osatzen dituzten esku-hartze
ildo bakoitzaren errealitatea aztertzen da. Era honetan Planaren ardatz bakoitzaren inguruan
informazio zehatza jazo ahal izan da. Oraindik eta garrantzitsuago, mainstreaming,
ahalduntze, erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeriaren inguruan sortu diren
prozesu, estruktura, lan tresna, zerbitzu eta baliabideei dagokienez balorazio bat egin ahal
izan da. Atalarekin bukatzeko galdetutako udaleko langileek emaitzei buruz egin dituzten
balorazioak biltzen dira.
Azkenik, ondorioei lotutako atalean, ebaluazioak izan duen ibilbidearen inguruko azterketa
bat egiten da, berarekin jazo ahal izan diren emaitza garrantzitsuenak nabarmenduz.
PR
OIE
KTU
AR
EN H
ELB
UR
UA
K E
TA M
ETO
DO
LOG
IA. a
tala
2. PROIEKTUAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA.
HELBURUAK
HELBURU OROKORRA
Proiektuaren xede orokorra Vitoria-Gasteizko Udaleko III Berdintasun Planaren 2014-2015
ebaluaketa egitea izan da. Horretarako politiken ebaluaketetan erabiltzen den teorian
aurreikusitako hiru helburu bete nahi izan dira: diseinua, prozesua eta emaitza zuzenak,
lortutako aurrerapausoen eta onuradunen zentzuan.
Ex post ebaluaketa baten ezaugarriak izan ditu, kanpoko lantalde batek kudeatuta. Vitoria-
Gasteizko Udalak Red Kuorum-en asistentzia teknikoarekin parte hartu du. Jomuga gehigarria
izan du parte hartze honek (garatutako ekintzak berrikusi eta baloratzea) eta baita
formaziozkoa ere, hau da, hurrengo planari ekiteko informazio baliagarria ematea.
HELBURU ESPEZIFIKOAK
Ebaluaketa motaren araberako xede espezifikoak, hurrengoak izan dira:
DISEINUAREN EBALUAZIOA. Ebaluaketaren zati honen xedea III Planaren diseinua aztertzea izan da, bere inplementazioan sortutako egitasmo eta aldaketetara moldatzeko gaitasuna.
Ondoko aldagarriak aztertu dira:
Planaren estruktura orokorra: III Berdintasun Plana ongi oinarritua egon den baloratzea eta errealitatearen azterketa egoki batean errotuta.
Xede orokor eta estrategikoen formulazioa: helburuak eta xedeak ondo formulatuta, definituta, hierarkizatuta eta espezifikatuta zeuden baloratzea.
Ekintzak eta hauek Planaren xedeekin duten korrelazioa: proposaturiko ekintzak xedeei forma logikoan erantzuten zioten baloratzea.
Giza baliabideak eta baliabide materialak: beharrezko baliabideak aurreikusi ote ziren baloratzea (giza baliabideak eta berauen organizazioa barne).
Koherentzia eta bideragarritasuna: Plana Udaleko esparruen filosofia eta xedeekin koherentea izan den, politika lokalarekin bat datorren eta egingarria den.
PROZESUAREN EBALUAZIOA. Zati honen xedea III Planaren kudeaketa aztertzea izan da, barne-estrukturak (udalarenak) eta kanpo-estrukturak ere (herritarrekin harremanak, elkarteak eta eragile feministak), Planaren inplementazioa hala nola bere burutzapena.
Ondoko aldagarriak aztertu dira:
Planaren kudeaketa eta jarraipenerako sistema: Planaren koordinaziorako sortutako estrukturen balorazio eta jarraipena; Berdintasun Zerbitzuaren funtzionamendua.
Genero perspektibaren zeharkakotasuna lortzeko prozesuaren lorpenak baloratzea.
PR
OIE
KTU
AR
EN H
ELB
UR
UA
K E
TA M
ETO
DO
LOG
IA. a
tala
Sekzioartekotasun printzipioa eta LGTBIQ kolektiboaren inguruan lortutako aurrerapausoen balorazioa.
Ekintzen beteketaren ebaluaketa: analisi orokorra, ardatz bakoitzeko eta departamentuko.
EMAITZEN EBALUAZIOA. Zati honen xedea III Planak erraztutako emaitza estrategikoak aztertzea izan da, prozesuen eraketarekin, lanerako estruktura eta tresnekin eta etorkizunerako erabilgarriak edota interesgarriak izan daitezkeen zerbitzu eta baliabideekin erlazionatutakoak.
Ondoko aldagarriak aztertu dira:
ONDORIO ZUZENAK: ekintzak nola garatu diren, xede operatibo eta estrategikoak betetzeko balio izan duten eta zertarako izan diren onuragarri.
PRODUKTUAK: III Berdintasun Planetik zein emaitza jazo ahal izan diren eta zenbat pertsona suertatu diren onuragarri, zein asetasun mailarekin.
Azkenik, lortu diren aurrerapausoei buruzko balorazio orokor bat egin da eta baita Vitoria-Gasteizek IV Berdintasun Planari begira dituen erronkei buruzkoa.
METODOLOGIA
Landa esparruan egin den lanerako teknika kuantitatibo eta kualitatibo desberdinak erabili
izan dira:
Metodologia kuantitatiboaren esparruan, datuak jazotzeko honako teknikak erabili dira:
a. Beteketa eta emaitzen galdetegiak. Hauek ebaluaketa honen aurretik egindako
lanetan oinarrituta egon dira: Likadik 2013. urtean aurrera eramandako emaitzen
adierazleen diseinu prozesua eta entitate berberak 2014an egindako jardueraren
Memoria.
III Planaren ekintzen garapenean erantzukizuna zuen departamentu edo zerbitzu
bakoitzarentzat datuak jazotzeko matrize bat diseinatu da.
Galdetegiak bi atal izan ditu: lehena, ekintzen beteketa maila aztertzeko,
departamentu bakoitzaren ardura ziren ekintzak batzen zituen. Atal honetan zera
eskatzen zen: deskribapen eta balorazio orokor bat egitea ekintza eginda bazegoan,
aurrera eramateko prozesuan edota egin gabe. Bigarren atalak emaitzen azterketari
ekiten dio, 2013an xede operatibo bakoitzarentzat eratu ziren adierazleen arabera.
Konkretuki, honako departamentuei bidali zaie galdetegi moldatuak:
1. Berdintasun Zerbitzua (Alkatetza Departamentua)
2. Euskara Zerbitzua (Alkatetza Departamentua)
3. Funtzio Publikoaren Departamentua
4. Aurrekontu Zerbitzua (Ogasun Departamentua)
5. Interbentzio eta auditoria Departamentua
6. Ikerketa Kabinetea (Promozio Ekonomikoaren Departamentua)
PR
OIE
KTU
AR
EN H
ELB
UR
UA
K E
TA M
ETO
DO
LOG
IA. a
tala
7. Informazio Zerbitzua (Informaziorako Teknologien Departamentua)
8. Garapenerako Lankidetza Zerbitzua (Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien
Departamentua)
9. Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua
10. Jaien Unitatea (Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua)
11. Gizarte Zentroen Zerbitzua. Kultura Departamentuak erantzun zuen.
12. Kirol Zerbitzua (Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua)
13. Hezkuntza Zerbitzua (Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua)
14. Hiritarren Parte-hartze Zerbitzua (Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak
Departamentua)
15. Enplegu Zerbitzua (Enplegu Departamentua) / Enpresa Zerbitzua (Promozio
Ekonomikoaren Departamentua)
16. Osasun Publikorako Unitatea (Ingurugiro eta Espazio Publikoen
Departamentua)
17. Udaltzaingo Zerbitzua (Hiritarren Ziurtasunerako Departamentua)
18. Gazteria Unitatea (Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua)
Guzti honen emaitza 185 ekintzen beteketa mailaren azterketa sakon bat da eta
garatutako 159 adierazleak igorritako informazioarena.
b. Bigarren eskuko informazio iturrien azterketa. Teknika hau departamentuek
eskainitako informazioari gehitu zaio, memoria, agiri eta dokumentu desberdinen
bitartez.
Informazioa jazotzeko teknika kualitatiboei dagokionez, bi erabili izan dira:
a. Sakoneko elkarrizketak: udaleko langileekin egin dira, diseinu, prozesu eta emaitzen ebaluaketa egin ahal izateko beharrezko informazioa jazotzeko eta euren esparruan berdintasunak izan duen bilakaerari buruzko iritzia ezagutzeko. Konkretuki 20 elkarrizketa sakon egin dira, lehen aipaturiko departamentu guztiei
eta Montehermoso Kulturuneari eta Kultura Departamentuari.
b. Formazio-akzio lantegia: Berdintasun Planari buruzko informazio garrantzitsua
lortzeko erabili da eta, bide batez, balorazio indibidualen sintesia balorazio orokor batekin alderatu ahal izateko.
Elkarteen parte-hartzea formazio-akzio lantegietan
Elkarteen parte-hartzea ondorengo eran garatu da: ebaluazio et planifikazio prozesuari buruz informatu zaie eta telefonoz galdetu zaie nola nahi zuten parte hartu. Telefonoaren bitartez elkarte batzuekin hitz egin dugu eta zera adostu zen:
• Elkarte batek aurretiaz parte hartzea eskatu zuen • Gainerakoek behin ebaluaketaren lehen zirriborroa idatzita zegoenean parte
hartzea erabaki zuten. Horrela, emaitza nagusiak ezagutu ostean, informazio nahikorekin, euren ekarpenak egin ahal izateko.
Udalerriko ekimen feminista eta elkarteekin aurrera eramandako lan dinamikak hiru saiotan banandu dira (irailaren 26, 27 eta 28an). Saio bakoitzak bi ordutako iraupena izan du, 18:00etatik 20:00etara. Saio bakoitzean gai desberdina bat landu da.
PR
OIE
KTU
AR
EN H
ELB
UR
UA
K E
TA M
ETO
DO
LOG
IA. a
tala
Lehehengo saioa “balio aldaketa eta jabetezea” lerroaren inguruan garatu zen eta horretan
14 emakume eta 8 elkartek parte hartu zuten.1.
Bigarren saioan “antolaketa soziala erantzukidea” lerroa garatu zen, berdintasunera
bideratutako eta partaidetza sustatzeko udal espazioekin interlokuzioa lantzeko. Hau da,
berdintasunerako Elkargunea. Bertan, 7 emakumek eta 6 elkartek parte hartu zuten.2.
Azkenik, hirugarren saioan, “indarkeria matxistaren aurkako lana” lerroarekin lotutako gaiak
jorratu ziren eta bertan, 10 emakumek eta 6 elkartek parte hartu zuten.3.
Bukatzeko, esan beharra dago ebaluazio prozesuan 54 pertsonek parte hartu dutela, 46
emakume eta 8 gizon. Horietatik 31 eremu lokaleko teknikariak dira (23 emakume eta 8
gizon) eta 23 elkartegintzako kideak (23 emakume).
LAN PROZESUAREN SINTESIA:
1 En concreto: Eginaren Eginez, ADAP -Asociaciación de ayuda a personas presas-, Nos queremos vivas, Forum Feminista María de Maeztu, Mujeres en la diversidad, Neska Gazteok, Iraultza Morena y Asamblea de mujeres de Álava. 2 En concreto: Eginaren Eginez, ADAP, Asociación Goian, ASVE, Nos queremos vivas y Forum Feminista María de Maeztu. 3 En concreto las siguientes: Eginaren Eginez, Asociación AMA, Negeak, Nos queremos vivas,
Forum Feminista María de Maeztu y ADAP.
PROIEKTUAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA. atala
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
3. DISEINUAREN EBALUAZIOA
Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planaren (2014-2015)
diseinua teorikoki eta legediaren aldetik esku-hartzerako marko eta iturri desberdinetan
oinarrituta egon zen. Dokumentuaren lehen atalean azaltzen den legez, Plana maila
desberdinen arabera Udaletxeak dituen legezko eta konpetentziazko markoen babesean
jaiotzen da, baita Eusko Jaurlaritzako irizpideekin bat etorriz.
Plan hau Udaletxeak 1999tik aurrera eramandako inplementazio eta planifikazioaren
ebaluaketek jaurtitako emaitzen ondorioz ere sortzen da. Ebaluaketa prozesu hauek eta
hauen ondorioz egin diren planifikazioaren diseinuek, Udaletxeko departamentu, zerbitzu eta
unitateek berdintasunarekiko duten ikuspuntua jazotzea ahalbidetu dute.
Bestalde, dokumentuak jazotzen den metodologiari buruzko atalean azaltzen den bezala,
2013. urtean berdintasunari buruzko udalerriko egoeraren inguruan diagnosi bat egin zen
(Vitoria-Gasteizko III Berdintasun Plana, 2013-2015: ardatzen araberako diagnosia), bigarren
mailako iturrien analisian oinarrituta. Bertan Planaren emaitzen adierazleak adostu ziren eta
hauen hasierako egoera.
Azkenik, Plana egiteko egitasmo feministaren zein emakumeen elkarteen, berdintasun
gaietan adituak diren pertsonen eta bestelako agenteen iritzia kontsultatu zen.
Orokorren, nahiz eta Berdintasunerako III Planak ez zuen diagnosi espezifiko bat
abiapuntutzat, bere diseinuaren prozesuan gako garrantzitsuak eman ziren, hasierako pauso
bezala barne hartu zirenak. Laburbilduz, Berdintasunerako III Plana gaur egungo
berdintasunari buruzko legezko markoan oinarritzen da maila guztietan; baita aurretiaz
egindako ebaluaketa eta plangintza prozesuetan; gainera, parte hartu zuten departamentu,
zerbitzu eta unitateek egindako ekarpenetan; berdintasun arloan egindako udalerriko
egoera diagnosian; eta adituek eta elkarteek egindako ekarpenetan.
Kontsultatutako departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk guzti hau diagnosi baten
ideiarekin lotzen dute. III Berdintasun Plana udalerriko errealitatean ondo oinarrituta dagoela
uste dute, batez ere, oso era interesgarrian lan egin zelako prozesuaren hasieratik eta
amaiera arte departamentu guztietako pertsona konprometituekin. Horrela, departamentu
bakoitzak errealitateari buruz duen ikuspuntua ezagutu ahal izan da.
Beste departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk, errealitatearen analisia azkar egin zela uste
dute, nahiz eta ezagupen maila sakona ahalbidetu.
Arabako Emakumeen Asanbladak bere aldetik ere Planaren diseinuan parte hartu zuen eta
zentzu horretan beraien esku-hartze esparrutik ekarpenak egin ahal izan dituzte islatu den
errealitateari. Hala ere, Asanblada prozesuarekin kritikoagoa da: egindako ekarpenak
benetan kontutan izan ez zirela uste du.
Oso gutxi dira elkarrizketetan Planaren oinarri enpirikoen inguruan ezer esan duten
departamentuak. Kasu gehienetan ezagutzen ez dutelako.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Hirugarren talde batek, egiazko diagnosi bat egin ez zela uste du. Jazotako iritziek era
desberdin batean ulertzen edo definitzen dute Berdintasun Plan baten aurretik egin behar
den errealitatearen azterketa. Galdetutako departamentu batek uste du Berdintasunerako III
Planaren diseinua inguratu zuen testuinguru sozialak diagnosi espezifiko baten beharra
zeukala. Orduko gertakari sozioekonomikoek emakumeen egoera txartu zituztelako diagnosi
baten beharra zegoen. Iritzi honetatik ondorioztatu daitekeena zera da: III Plana ez dagoela
Vitoria-Gasteizko errealitate soziala ezagutzera ematen duen lehen mailako iturrien diagnosi
batean oinarrituta (teknika kualitatiboez baliatuz, elkarrizketak edo eztabaida taldeak
esaterako, jazotako datu enpirikoetan, alegia). Batzuentzat honek ahultasun bat suposatzen
du. Beste batzuek, berriz, azterketa sakon bat ez egiteak ekintzei lehentasuna eman zitzaiela
esan nahi du, eta era hau egokia dela uste dute.
Ildo honetan, kontsultatutako egitasmo feministak Planak errealitate sozialean oinarri
sendoago bat edukitzeak faltan botatzen du. Enplegu gaiaren inguruan diagnosi bat egitea
ezinbestekoa dela deritzo, Vitoria-Gasteizko emakumeen lan baldintzak aztertzen dituena,
lansari eta lan jornalen portzentajeak kontutan izanik, zaintzaren inguruko gaiak barne hartuz
eta ondorioz etxeetan lan egiten duten emakumeen egoera ahaztu gabe. Ezinbestekoa
litzatekeen beste diagnosi bat Vitoria-Gasteizko emakume migranteei buruzkoa da. Planean
sekzioartekotasuna barne hartzeko beharrezkoak dira tankera honetako analisiak. Azken
finean, Arabako Emakumeen Asanbladak planteatzen duena, departamentu bakoitzak bere
diagnosia egitea litzateke, genero ikuspegitik. Diagnosi hauen helburu garrantzitsuenetako
bat Udaletxeko zerbitzuetatik aurrera eramaten diren ekintza ez-egokiak azaleratzeko balioko
lukete. Honi Arabako Emakumeen Asanbladak “ez-ahalduntze ibilbideak” deitu dio: genero
ikuspegia barne hartzen ez duten prozesu burokratikoak, moldatu gabeko baliabideak,
emakumeen egoera kontutan hartzen ez duten komunikazioak eta espezifikoki, generoaz
gain bestelako faktore desestrukturatzailek batzen diren egoerak.
PLANAREN ESTRUKTURA OROKORRA
III Berdintasun Planaren estruktura orokorra honakoa da. Lau ardatz daude esku hartzerako,
bere departamentu artekotasunak bereizten dituena. Lau ardatz hauek eta bakoitzaren
esku-hartze ildoak honako hauek dira:
Lehen ardatza: genero zeharkakotasuna udal politiketan bultzatzeko neurriak:
a. Hizkuntza eta irudien erabilera ez sexista
b. Genero ikuspegiarekin jazotako estatistikak eta ikerketak
c. Berdintasunerako formazioa eta genero ikuspegia formazio iraunkorrean txertatzea
d. Generoaren araberako inpaktuari buruzko aurretiazko ebaluaketa
e. Genero ikuspegidun udalerriko aurrekontua
f. Kontratazioan, diru-laguntzatan eta kolaboraziozko hitzarmenetan berdintasunerako
irizpideak kontutan izatea
g. Komisio, epaimahai eta udalerriko organoetan emakume eta gizon kopuru berdina
egotea
Bigarren ardatza: emakumeen ahalduntzea eta balore aldaketa:
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
a. Genero kontzientziaren eta emakumeen ahalduntzearen garapena
b. Baloreen aldaketa, genero rolak eta estereotipoak ezabatuz
c. Baliabide ekonomikoenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetu
d. Baliabide soziokulturalenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetu
e. Emakumeen parte hartze soziopolitikoa eta eragina
Hirugarren ardatza: gizarte organizazio erantzunkidea:
a. Zaintza eta erantzunkidetasunari buruzko kontzientzia soziala
b. Emakumeen eta gizonen denboraren erabilera: etxeko lanaren eta zaintzaren
ikusgarritasuna, errekonozimendua eta kontutan hartzea
c. Bateragarritasun erantzunkidea familia bizitza eta lanaren edo lan bilaketaren artean
d. Menpekotasun egoeran dauden pertsonentzako zerbitzu eta baliabide
sozioekonomikoak.
Laugarren ardatza: emakumeenganako indarkeriaren aurka:
a. Prebentziorako informazio, hezkuntza eta promozioa
b. Formazioa
c. Udalerriko esku-hartzea
d. Baliabideen sorkuntza edota moldaketa eta hauen mantentzea
e. Instituzio arteko koordinazioa
Lau ardatz hauez gain, Berdintasunerako III Planak azken atal bat kudeaketa eredurako
gordetzen du. Atal honetan lan estrukturak azaltzen dira (arlo politikoan, teknikoan eta
bestelako udal lan estrukturak, instituzio arteko arloa zein herritarrak), baita Berdintasunerako
III Planaren kudeaketa faseak ere (planifikazioa, inplementazioa, jarraipena eta ebaluaketa).
Esku hartze ildoak edo hobetzeko esparruak helburu eta ekintzetan organizatzen dira. Ekintza
bakoitzarekin batera honen beteketarako erantzunkidea den departamentuaren
informazioa ematen da eta baita bestelako departamentu laguntzaileena ere. Ekintza
dagoeneko martxan dagoen, martxan egon arren aldatu egin den edo ekintza berri bat den
ere agertzen da. Azkenik bete behar den urtea, aurrekontua eta aurrekontu komuna edo
berria den definitzen da.
Departamentu eta zerbitzuak galdetu ostean estruktura honek merezi dien iritziari buruz,
gehienek estruktura egokia dela uste dute (galdetutako 20 departamentu edo zerbitzuetatik
14k). Hauek dira zentzu honetan aipatu diren argumentuak:
• Plana bultzatu duen zerbitzuarentzat, estrukturatu den era berdintasun arloan
departamentuentzat jarraipen ildo batzuk zehazteko beharrari erantzuten dio. Zentzu
honetan, nahiz eta “teknikoegia” izan, estrukturak guzti honi onura egiten dio. Beste
departamentu batzuk ideia honekin bat datoz eta balorean jartzen dute zeinen argi
definitzen den departamentu bakoitzaren kokapena dokumentuaren estrukturan.
• Departamentuek Planean duten kokapenaz gain, estrukturak era logikoan azaltzen
eta definitzen du ekintzek ardatzekin eta esku hartze ildoekin duten loturari. Honek
dokumentuari buruzko ikuspegi holistikoa errazten du eta horrekin batera
zeharkakotasunaren pertzepzioa.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Azkenik, aipatu den beste alde positibo bat Berdintasunerako III Planak aurreko Planari begira
(Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko II Berdintasun Plana, 2009-2011) hobekuntza
garrantzitsu bat suposatu duela izan da. Zehazki ardatzen arabera ordenaturik egotea eta
departamentu arteko taldeak ardatz bakoitzaren inguruan batzea izan dira aipatu diren
hobekuntzak. Hau ez da zentzu honetan doan aipamen bakarra: beste pertsona batek ere
uste du Plan honekin gauza asko arindu direla aurrekoarekin konparatuz. Orokorrean
hobekuntza argi bat nabarmentzen den III Plana aurrekoarekin alderatzen bada, batez ere
estrukturaren aldetik.
Bakarrik departamentu eta zerbitzu gutxi batzuk (hiruk hain zuzen ere) uste dute
Berdintasunerako III Planaren estruktura ez dela egokiena dokumentu korapilatsua, ulertzeko
zaila eta estetikoki konplexua delakoan. Dokumentu didaktikoago bat faltan botatzen dute,
hizkuntza teknikoegia erabiltzen ez duena. Departamentuetako bat guzti honek diseinuarekin
zer ikusia duela aipatzen du, goitik behera egin dena, hau da, ildoetatik, helburu estrategiko
eta operatiboetara eta hauetatik ekintzen esparrura. Bere iritziaren arabera guzti hau
alderantziz egin beharko litzateke eta ondorioz, era berri honetan bestelako estruktura bat
emaitzat izango lukeela uste du.
Estruktura errazteko proposatzen diren ideien artean departamentu batek parte filosofikoa
kentzeko gomendioa egiten du, zeinak Planaren oinarria aurkezten duen, ardatzei eta esku-
hartze ildoei lotuta. Guzti honek Planaren estruktura arinduko lukeela uste du. Proposamen
hau departamentuan duten lan kopuru handia dela eta egiten dutela dio, galdetutako
pertsonak. Horregatik beraien eguneroko lanean genero perspektiba txertatzeko informazio
praktikoagoa jazotzea gustatuko litzaieke. Formazioetan oinarri filosofiko eta teorikoen
garrantzia azpimarratzea ezinbestekoa dela uste dugu, inoiz bere garrantziaz ez ahazteko.
Beste pertsona batek departamentuen arabera ekintzak banatzea proposatzen du,
dokumentu espezifikoen bitartez. Plana antolatzeko era hau ez luke Udaletxe mailan
zeharkakotasuna bermatuko. Beste alde batetik departamentuak ez lirateke ahaldunduta
ikusiko marko zabalago baten barruan berdintasunaren alde lan egiteko eta ez lukete
tresnarik izango, ezta beharrezko jakintza maila ere, Planaren formulazio eta hobekuntzari
ekarpenak egiteko, Plan osoa ez bailukete ezagutuko. Era honetako proposamen bat,
hortaz, zeharkako politika baten plangintza izan beharko litzatekeenaren kontra doa.
Azkenik, departamentu gutxi batzuk (bik, hain zuzen) ez dakite zer erantzun. Honetarako ez
da inongo azalpenik ematen. Hala ere, erantzunak Planaren inguruko ezagupen maila
orokor baten faltari buruz hitz egiten digu, bere estrukturaren inguruko iritzi bat emateko
beste.
Laburbilduz, Berdintasunera III Planaren estrukturaren alde onak honako hauek dira:
• Bere funtzionaltasuna errazten du berdintasun arloan departamentuentzat egokia
den jarraitu beharreko ildo batean bihurtuz.
• Departamentuak ardatz eta ildo bakoitzaren barnean kokatzea ahalbidetzen du
gainerako departamentuen kokapenaren ikuspegi orokorra galdu gabe.
• Ekintza, ildo eta ardatzen arteko harreman logikoak ezartzen ditu, bere ulermena
erraztuz.
• Era orokor batean, aurreko Planarena baino estruktura hobea du,
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Bestalde, aipatu diren ahultasunak ondokoak dira:
• Estrukturak dokumentu korapilatsu eta konplexua du emaitzatzat.
• Oso dokumentu teknikoa eta didaktika gutxikoa da estrukturaren konplexutasuna eta
erabilitako hizkuntza dela eta.
Aipatu diren zailtasun hauek, planaren estrukturaz baino gehiago langile teknikoen
gaitasunaz hitz egiten dute, zeharkako politika baten inplikazioei aurre egiteko gaitasunez.
Hala ere, beti da interesgarria plangintzarako dokumentu bat erakargarriagoa eta
sinpleagoa nola egin daitekeen hausnartzea, bai estetikoki zein estrukturari dagokionez.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
HELBURU ESTRATEGIKO ETA OPERATIBOEN FORMULAZIOA
Vitoria-Gasteizko Berdintasunerako III Planaren sarreran aipatzen den bezala, ardatz bakoitza
zehazten duten esku hartze ildoak berdintasun arloan ezarri diren beharrizanen arabera ezarri
dira eta Vitoria-Gasteizko errealitate soziala eraldatzeko duten gaitasunaren arabera ere.
Esku hartze ildo hauek helburuetan organizaturik daude. Helburuok bi mailatan dihardute:
alde batetik, helburu estrategikoak lehentasuna duten helburu orokorrak ezartzen dituztenak;
hauei esker, errealitate soziala Planean artikulatuta geratzen da. Helburuen formulazio,
definizio eta hierarkizazio egoki bat beharrezko da, emaitzak eta Planak lortutako inpaktua
beraien arabera neurtuko baita.
Departamentu eta zerbitzuak galdetuak izan zirenean helburuen formulazio, definizio eta
hierarkizazioaren iritziaren inguruan oso ideia desberdinak sortu ziren. Departamentu eta
zerbitzu askok (11 hain zuzen) egokia dela uste dute. Horretarako erabiltzen diren argudioen
artean zera aipatzen da: nahiz eta hasiera batean Planaren helburuak definitzeko eman
ziren lehen pausoak erretoriko eta teknikoegiak izan, diseinuak aurrera egin ahala esfortzu
garrantzitsu bat egin zela errealitatean hobeto txertatzeko. Guzti honen ondorio bezala,
Berdintasunerako III Planak ezaugarri praktikoa du, batez ere.
Aurrekoaren inguruan, beste departamentu batek helburuak formulatzeko erak tresna
erabilgarrian bihurtu dituela uste du barne plangintzarako.
Beste batek ere ideia hauekin bat dator, nahiz eta hasieran oso zaila iruditu zitzaiela aitortu.
Gaur egun helburuak formulatzeko eta hierarkizatzeko era egokia dela uste badute ere,
azaltzeko zaila suertatzen zaie.
Beste alde batetik, kontsultatutako zenbait pertsonek (5 departamentuk konkretuki)
helburuen formulazio, definizio eta hierarkizazioa hobetu daitekeela uste dute. Argudio
desberdinak dituzte honetarako: alde batetik Berdintasunerako III Planaren estruktura
orokorra (helburuena barne) egokia dela aipatzen bada ere, helburuen definizioa
orokorregia dela uste dute. Antza, ez da ondo ulertzen lortu nahi denaren (Planaren
helburuak) eta Planak izan behar duen intzidentziaren arteko desberdintasuna. Kasu
honetan, ordea, arazo hau ez zaio ebaluaziorako tresnei atxikitzen baizik eta helburuen
formulazioari, abstraktua izanik edozein balorazio egitea zailtzen duelako.
Aurrekoarekin lotuta, pertsona batzuei proposaturiko helburuen sistema konplexuegia egiten
zaie. Beste pertsona batzuk uste dute, formulatuta dauden eragatik askotan zaila dela
helburu estrategikoak operatiboetatik bereiztea. Horrela izanez gero, orokorraren eta
espezifikoaren arteko moldaketa maila desegoki bati buruz hitz egiten egongo ginateke;
azken finean, lortu edo aldatu nahi denaren eta honekin lortu nahi denaren artekoa.
Zentzu honetan jazo izan den ahots kritikoenetariko batek dio ekintzen gainetik dauden maila
guztiak (esku hartze ildoak, helburu estrategikoak eta helburu operatiboak) Plana konplikatu
besterik ez dutela egiten. Iritzi hau marko filosofikoa ezabatzeko proposatzen zuen pertsona
berberak izan zuen. Iradokizun biak genero inguruan ezagutza maila eta formazio gutxi
duenaren froga dira, zeharkako Plan guztiek misio eta ezaugarri batzuk izan behar baitituzte,
aipaturiko elementuak ezabatzea uzten ez dutenak.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Azkenik, 4 pertsonak ez zuten galdera honi erantzunik eman, ezagupenik ez zutela
argudiatuz. Erantzunak arreta deitzen du, izan ere Berdintasunerako III Planean parte hartzen
duten departamentu, zerbitzu eta unitate guztiek Plana daukate eta bere estrukturaren parte
dira. Zentzu honetan, ezagupen ezak agian interes falta ere esan nahiko luke.
Laburbilduz, helburu estrategiko eta operatiboen formulazioari dagokionez argudiatu diren
alde onak ondokoak dira:
• Errealitatean ondo oinarritzen dira
• Helburu eta errealitatearen arteko koherentziak Planari ezaugarri praktikoa eskaini dio
• Helburuen formulazioa egokia da eta departamentuei barne planifikazioa egitea
ahalbidetzen die
• Helburuen estrukturazioa maila desberdinetan ere egokia da.
Aipaturiko ahultasunak, ordea, honako hauek izan dira:
• Departamentu batzuk helburuen formulazioa konplikatua dela deritzote eta azaltzeko
orduan zailtasunak dituzte
• Helburuen planteamendua oso abstraktua da. Honek Planaren bitartez lortutako
intzidentzia neurtzea zailago egiten du.
• Batzuetan ez da erraza helburuen mailak bereiztea: estrategikoa eta operatiboa.
EKINTZAK ETA HAUEN KORRELAZIOA PLANAREN HELBURUEKIN
Vitoria-Gasteizko Berdintasunerako III Plana 185 ekintza ditu, 2014 eta 22015 urteen bitartean
bete behar direnak. Ekintza hauek lau ardatzetan banatuta aurkitzen dira, gutxi gora behera,
era parekatuan. Gainera ardatzen barruan ekintzok esku hartze ildoen eta helburuen
arabera daude estrukturaturik.
Udaletxeko 20 departamentu eta zerbitzu dira ekintza hauen arduradun eta laguntzaile.
Orokorrean ekintzen diseinua eta helburuekin daukaten egokitzapena aurreko Planarekin
alderatuz hobetu den aspektu bat dela uste da. Departamentu askok hitz egiten dute
hobekuntza honi buruz.
Sentsazio orokorrak Berdintasunerako III Planak barne hartzen dituen 185 ekintzen balorazio
positiboa jazotzen dutela dio. Alde batetik, departamentu batzuk esan duten bezala,
diseinuan parte hartu ahal izan zutelako lortu da sentsazio hau. Horregatik logikoa da
egokitasun hori dagoela pentsatzeak.
Nahiz eta ekintzekiko sentipen orokorra positiboa izan, eztabaida bat sortzen da
Berdintasunerako IV Planaren plangintzari begira nahi eta nahi ez kontutan izan beharko
dena, departamentuetan izan duen garrantzia eta presentziagatik, batik bat. Ekintzek
erakutsi beharko luketen konkrezio mailaz ari gara. Plana bultzatu duen zerbitzuak ere
eztabaida honen parte izanda, plangintzari begira zera proposatzen zuen: etorkizunean
egokia litzatekeela galdetzea beharrezkoa ote den hurrengo Planeko ekintzak hain
konkretuak izatea.
Gai honen inguruko iritziak, esan dugun bezala, oso desberdinak dira. Departamentu eta
zerbitzu batzuk oso negatiboki baloratzen dute III Planeko ekintzek duten konkrezio maila
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
altua, operatiboa ez delako. Beste batzuk, aldiz, kontrakoa uste dute: ekintzak oraindik eta
konkretuagoak izan beharko liratekeela. Iritzi desberdintasun honi, gainera, zera gehitu behar
diogu: ekintzen konkrezio maila ez dela homogeneoa Plan osoan zehar eta ardatzaren,
departamentuaren, helburuaren, etab. arabera aldatuz doala. Hala ere, orokorrean gaur
egungo definizio eta formulazioak ekintzen beteketa erraztu duela uste da.
Ekintzen konkrezio mailari lotuta bestelako arazo bat ere planteatzen da: ekintza bakoitzak
barne hartzen dituen zeregin kopurua oso desberdina da batetik bestera. Horrela, kasu
batzuetan konkrezio mailak bost zeregin desberdin definitzen ditu ekintza baten barruan:
“udal komunikaziorako dokumentu eta tresna desberdinen berrikusketa eta hobekuntza”.
Beste batzuetan, aldiz, ekintza bakar batean zeregin asko pilatzen dira. Beste era batera
esanda, ekintza bakar batek parte desberdinak ditu. Irizpide bakar bat ez izateak ondorioak
dakartza beteketaren ebaluazioa egiterako orduan: zeregin gehiago dituzten ekintzek ez
dute emaitza onik ateratzen. Izan ere, zeregin bat baino gehiago barne hartzen zuten
ekintzetan, maiz ebaluatu da ekintza osorik bete ez dela, zeregin batzuk ez direlako aurrera
eraman (adibidez, lehen partean analisi bat egitea proposatzen zuten ekintzak eta bigarren
parte batean, esaterako, difusioa. Azken zeregin hau ez bada bete, ekintza osoa bete gabe
bezala baloratu da).
Gai honen inguruan ere komentatu da, ekintzak oso konkretuak edo puntualak izanez gero
bete ez direla. Kasu honetan departamentu arduradunaren gaitasuna ekintzak betetzeko
oso kuestionatuta gelditzen da. Nahiz eta honi buruz emaitzen analisia egiterakoan hitz
egingo dugun, Berdintasunerako IV Planari begira oso garrantzitsua litzateke zehaztea
ekintzek zein konkrezio maila izan beharko luketen.
Bestelako gai bat Planak batzen dituen ekintzak era logiko batean helburuekin erlazionatuta
dauden ala ez litzateke. Zentzu horretan, baita, ekintzok aurre ikusitako helmuga lortzeko
baliagarriak diren ala ez. Oso departamentu gutxik erantzun diote galdera honi. Egin
dutenen artean, ordea, oso iritzi desberdinak jazo izan dira. Baten batek erlazio hori argi eta
garbi existitzen dela uste du. Gainerakoek, ordea, ez dute erantzuna hain argi ikusten.
Aipatzen den kontu bat ekintzak helburuei lotzeko era errazagoa izan beharko litzatekeela
da. Bestalde, ekintzen eta helburuen arteko harremana Planean zehar hautazkoa dela uste
dute edo ekintzak ez datozela bat helburuekin Plana diseinatzeko era (goitik behera, esan
nahi dute) ez delako honentzako egokia. Arazoa harremana dagoen ala ez izan beharrean,
ekintzei bakarrik arreta jartzea proposatzen dutenak ere badaude, euren egokitzapena
helburu eta esku hartze ildo desberdinetan Plana konplikatu besterik ez duelako egiten.
Azkenik, dagoeneko aipatu den gai bat baino errepikatzeko interesgarria dena, helburu eta
ekintzak definitzeko erabiltzen den hizkuntzarena da. Departamentu eta zerbitzu gutxi batzuk
hizkuntza hau oso argia ez dela uste dute. Ekintzek helburuei erantzuteko ezarri den era zaila
dela deritzote, beste gauza batzuen artean, hizkuntza “enkriptatua” erabiltzen delako euren
definiziorako eta era errazago batean egin beharko litzatekeelako. Ildo beretik baten batzuk
erabilitako idazkera oso teknikoa edo erretorikoa dela uste dute.
Behin ekintzak eta helburuak idazteko erabili izan den hizkuntza berrikusi eta gero, pertsona
batuk “enkriptatua” bezala baloratu duten hizkuntza, genero gaiaren inguruan erabiltzen
den hizkuntza baino ez dela ondorioztatu daiteke. Beraz, zailtasuna ez dator dokumentutik,
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
baizik eta pertsona hauek hizkuntza konkretu bat, askotan genero arloari dagokionez
oinarrizkoa, ulertu eta interpretatzeko duten gaitasunetik.
Nahiz eta hau ez den departamentuen sentipen orokorra, kontutan izan behar da, batez ere
plangintzari begira. Berdintasun politiken hizkuntzan aditua izatea beharrezkoa da genero
ikuspegia departamentu, zerbitzu eta unitateetan zeharka txertatzeko orduan. Horregatik
pentsatu behar da ze motatako neurrian (formazio mailan, adibidez) izan behar diren
kontutan egoera honi konponbide bat bilatzeko.
Guzti honekin, ekintzen formulazioari eta hauek helburuekin duten harremanari dagokionez
ezin izan dira alde positiboak eta ahuleziak jazo, baizik eta iritzi desberdinak, askotan
kontrakoak, hurrengo Planari begira landu behar izango direnak. Gai honen inguruko
eztabaida irekiak ondokoak izango lirateke:
• Ekintzek izan behar duten konkrezio maila
• Ekintza guztien formulazioa homogeneizatzeko beharra, irizpide bakar bat jarraituz.
Horrela ekintza bakoitzak barne hartzen duen zeregin kantitatea (lana) berdina
izango litzateke.
• Ekintza eta helburuen arteko harreman koherentea, ez hautazkoa, baizik eta
arrazonamendu logikoaren emaitza (“behetik gora” pentsatuta) eta, aldi berean,
erraza.
• Ekintzen formulazioan erabili beharko litzatekeen hizkuntza mota, erretorikoegia ez
izateko eta mezu enkriptatuak saihestuz.
EBALUAZIOAREN EREDUA ETA ADIERAZLEEN DISEINUA
Arreta deitzen du elkarrizketetan ebaluaketaren diseinuari buruzko gogoetak jazo izan direla
nahiz eta honen inguruan galderarik ez egin. Departamentu batzuk, behintzat, arduratzen
dituen gai bat dela dirudi, eta zentzu honetan gai garrantzitsuak aipatzen dira. Adierazleen
inguruan egindako aipamen batzuk, batez ere, irizpide sakonarekin egin dira eta txosten hau
idazteko orduan zeresan handia izan dute.
Egindako kexa garrantzitsuenetariko bat departamentuek proposaturiko emaitzen
adierazleen bitartez informazioa sistematikoki batzeko izan dituzten zailtasunekin zerikusia du.
Departamentu batek, adibidez, Berdintasunerako III Planari dagokionez oso ebaluaketa
positiboa egiten du, ebaluaketa arloan izan ezik. “Adierazleak eta, orokorrean, ebaluazioa
hobeto landu behar dira. Ebaluazioak aurretiazko prestakuntza baten beharra dauka.
Inplementazio prozesuan zehar ezinbestekoa da kontutan izatea amaieran ebaluaketa bat
egingo dela. Datuak eta adierazleak prestatzeko aurreikuspen maila altuago behar da”
esaten du. Gogoratu behar da, ordea, III Planaren ebaluaketaren diseinua, eta emaitzen
adierazleen garapena, Likadi enpresak 2013an hasitako prozesu baten ondorio direla
gogoratu behar da, Berdintasun Zerbitzuak kontratatu zuena. “Vitoria-Gasteizko Emakume
eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planaren (2014-2015) ebaluaketa” txostenean
azaltzen den bezala, emaitzen adierazleen eraikuntza eta elaborazio prozesua, informazioa
batzeko tresnak eta berdintasun arloan Udaletxeak zuen abiapuntua, departamentu,
zerbitzu eta unitate guztiekin adostutako eta koordinatutako prozesu baten emaitza izan
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
ziren. Departamentu askok gogoratzen duten bezala, parte hartzeko prozesu bat izan zen.
Pedagogikoa ere izan zela diote, departamentuek egindako eskaerarekin bat etorriz. Horrela
genero ikuspegia departamentuen eguneroko bizitzan txertatzeko beharrizanaz konturatu
ziren askok. Bottom-up metodologia erabili zen: hau ez dator bat departamentu batzuk
esaten dutenarekin, III Plana goitik behera diseinatuta dagoela. Azkenik etengabeko
hobekuntzan oinarritzen zen. Horrela bere diseinu malgu eta irekiak departamentu, zerbitzu
eta unitateek egindako ekarpen guztiak barne hartzea ahalbidetu zuen, askok aipatzen
duten legez.
Edozein kasutan, nahiz eta era positiboan baloratu goian aipaturiko ebaluazioaren diseinua
eta emaitzen adierazleen eraikuntza, ematen du departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk
ez dituztela sortutako tresnak egokitzat jotzen.
Ez dute informazio larregi ematen adierazleak jazotzeko orduan izan dituzten arazoen
inguruan. Batzuetan arazoa helburuetatik eratorrita dagoela diote, oso era abstraktuan
diseinatuta daudenak eta horregatik emaitza eta izandako inpaktua ebaluatzea zaila
bihurtzen dela. Ideia hau helburuen formulazioari buruzko atalean landu da. Berriro ere
honakoaz ari gara: helburuak formulatzeko era oso abstraktua dela eta ez datorela bat
euren neurketarako proposaturiko adierazleekin.
Ebaluaketa prozesuarekin zerikusia duen beste arazo bat zera da: departamentu, zerbitzu
eta unitateek Planaren diseinua egiteko orduan eta ekintzak betetzerakoan adierazleak
kontutan izan ez dutela. Guzti hau aipaturiko agenteen bitartez, Planaren ikuspegi holistiko
baten gabeziagatik eta aurrera egiteko era oso sistematizatu gabea dela eta erakutsi
daiteke. Ebaluaketa Planaren prozesuaren parte bat balitz bezala ulertu behar da;
diseinuarekin hasi eta ebaluaketarekin bukatzen dena.
GIZA BALIABIDEAK
Vitoria- Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planean (2014-2015)
ardura duten departamentu, zerbitzu eta unitateak Alkatetza (Berdintasun Zerbitzua eta
Euskara), Funtzio Publikoa (Barne Komunikaziorako Zerbitzua, Informazio Zerbitzua), Informazio
Teknologiak (Informazio Zerbitzua), Promozio Ekonomikoa (Ikerketen Kabinetea, Enpresen
Zerbitzua), Ogasuna (Aurrekontu Zerbitzua), Interbentzio eta Auditoria, Kultura
Departamentua (Festa eta Kultura Plangintzarako Zerbitzua, Gazteria Unitatea, Festa
Unitatea, Montehermso Kulturunea), Gizarte eta Pertsona Nagusien Gaiak (Pertsona
Nagusien Zerbitzua, Txertatze Sozialerako Zerbitzua, Norabide- Interkulturalitaterako Unitatea,
Garapenerako Lankidetza Zerbitzua, Ekintza Komunitariorako Zerbitzua, Haurtzaro eta Familia
Zerbitzua), Herritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak (Hezkuntza Zerbitzua, Gizarte Zentroen
Koordinaziorako Unitatea, Kirol Zerbitzua, Ekintza Kulturalen Unitatea, Herritarren Parte Hartzea
sustatzeko Zerbitzua), Ingurugiro eta Espazio Publikoa (Osasun Publikorako Unitatea),
Enplegua (Enplegu Zerbitzua) eta Herritarrentzako Ziurtasuna (Udal Polizia) dira.
Berdintasun Zerbitzuak III Plana aurrera eramateko izan dituen langileak, ondokoak izan da:
2014. urtean plana hasi egiten da gai mailako tituludun langile batekin (A taldea,
berdintasun agentea), erdi mailako teknikari batekin (B taldea, langile soziala) eta zerbitzu
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
buruarekin. 2014. urteko azken laurdenean erdi mailako teknikari bat batzen zaie, Hezkuntza
Zerbitzutik datorrena. Pertsona honek lan jornalaren murriztapen bat eskatzen du 2015.
urtean. Bestalde Zerbitzuak lantaldeari laguntzen dion administrazio laguntzaile ere badauka,
Berdintasun Zerbitzuaren eta Garapenerako Lankidetza Zerbitzuaren artean bere lanaldia
banatuz.
Plana aurrera eraman den bi urteetan ez da zuzendaritza teknikorik egon. Estrukturari
dagokionez honek ahulezia bat suposatzen du. Gainera, bestelako zerbitzuekin eta, batez
ere, departamentuekin elkarrizketatzeko orduan Berdintasun Zerbitzuaren legitimitatea
murrizten du.
Zenbait departamentuk uste dute Berdintasun Zerbitzuak izan dituen giza baliabideak ez
direla nahiko izan eta laguntza tekniko gehiago izatea onuragarria litzatekeela. Berdintasun
Zerbitzua giza baliabide gehiagorekin hornitzea lana hobetuko luke eta bere gaur egungo
langileen lan baldintzak arinduko lituzke.
Departamentu, zerbitzu eta unitate gehienek (11 guztira) uste dute orokorrean giza baliabide
gehiago behar direla. Berdintasunerako III Planaren beteketa departamentu bakoitzak duen
lanari gehitu behar zaio eta ondorioz, ez zaio lehentasunik ematen sarritan. Horregatik,
pertsona batzuk berdintasun arloan espezializaturiko langile teknikoak faltan botatzen ditu
departamentuei laguntzeko berdintasuna zeharka txertatzen eta Planari jarraipena ematen.
Hala eta guztiz ere, denek ez dute ideia bera. Pertsona batzuen aburuz langile tekniko bat
departamentu bakoitzean izatea genero ikuspegia txertatzeko ez da posible eta logikotzat
ikusten dute departamentu barneko teknikariek lan hau egitea. Hala ere, iritzi hau
daukatenek genero gaietan espezializaturik dagoen norbaiten laguntza beharrezkotzat
jotzen dute lantaldeetan sortzen diren zalantzak ebazteko. Azken finean, berdintasun
gaietan aditua den coach tankerako langile bat proposatzen dute egoera eta zailtasun
konkretuetan genero ikuspegia txertatzen lagunduko diena. Azken iritzi hauek
mainstreamingetik hurbilago daude.
Erdi mailako bestelako iritzi interesgarri batzuk ere jazo izan dira: hauek ekintza guztiek esparru
berdina barne hartzen ez dutela diote eta hortaz, konplexuagoak diren ekintzei baliabide
teknikoak ezarri beharko litzaiekeela.
Departamentu batzuk (lauk hain zuzen), bestalde, uste dute ez dela beharrezkoa langile
tekniko gehiago. Bestelako gauzak ezinbestekoagoak direla uste dute: esaterako,
aurrekontua (geroago landuko dena), dauden langileei formazio gehiago eskaintzea eta
langile teknikoen partetik konpromiso handiagoa egotea.
Gainerako departamentuek ez diote galdera honi erantzunik eman. Egoerak, arreta deitzen
du, izan ere iritzi bat baino ez zen eskatzen inguruan daukaten errealitate bati buruz.
Azken gai honen ildoan, zenbait iritzi batu ahal izan dira langileekin zer ikusirik dutenak eta
departamentuek honen inguruan bizitzen dituzten sentsazio orokorrei buruzko informazio
interesgarria eskaini dezaketenak. Elkarrizketetan departamentu batzuk langile teknikoak,
pertsona bezala, berdintasunaren inguruan ezartzen zaizkien zereginei nola aurre egiten
dieten inguruan ikuspegi subjektiboak islatu dituzte. Zentzu honetan, langile teknikoek izan
beharko luketen gaitasun batzuk aipatu dira berdintasunari lotutako zereginetan badabiltza,
esaterako: borondatea, konpromisoa eta sinesmena. Giza baliabide gehiago beharrezko
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
izatea ala ez galderaren gainetik, departamentu hauek zera uste dute: dauden langileek
jarrera jakin bat erakutsi behar dutela, konpromisoa eta aldez aurretiko jarrera, alegia.
Tankera honetako jarrerak garatzeko, lehenik eta behin argi gelditu beharko litzateke
berdintasuna alde batera utzi ezin daitekeen gaia dela Udaletxeko organizazioan.
Galdetutako pertsona batzuek ez daukate dudarik, Udaletxe barruan oraindik ere
berdintasunari lotutako gai edo neurri batzuen alde agertzen ez diren kideak daudela.
Azken iritzi honek bere polemika ere badu, eztabaida bat jartzen baitu azalean, hain zuzen,
berdintasuna eta genero zeharkakotasuna langile politiko eta teknikoen borondatearen
menpe egon beharko litzatekeen ala ez: hau da, ala era honetako balorazioak tokirik izan
beharko ez balute legeak organizazioak berdintasun politiketara behartzen dituelako eta
lege hauek inongo gorabeherarik gabe bete beharko liratekeelako. Udaletxe barruan irekita
dagoen eztabaida bat da. Eztabaida hau ez litzateke alde batera egin behar, izan ere, nahiz
eta departamentu batzuk guztia borondate subjektiboetan ezarri, ebaluaketan parte hartu
duen egitasmo feministak oso jarrera argia dauka gaiari buruz: genero zeharkakotasuna ezin
da pertsona batzuen borondatearen menpe utzi.
Giza baliabideekin zerikusirik duen beste gai bat, departamentu bakoitzean neurriak edo
ekintzak aurrera eramateko jarri ohi den arduradunarena da. Lana honela banatzeko edo
kudeatzeko era departamentu batzuen iritziak azalarazi ditu. Alde batetik, formazio gehiago
behar dutela aipatzen da, berdintasun arloan baliabide gehiago izan ditzaten. Beste
departamentu batzuk arduradun horien hautaketa faktore subjektiboen arabera egiten dela
azaltzen dute, pertsona horrek gaiarekiko duen sasi “sentsibilitate” edo “hurbiltasun” batek
motibatuta, agian. Berriro ikuste da, horrela, Berdintasunerako III Planaren inplementazioari
lotutako zenbait faktorek alde subjektibo garrantzitsua dutela.
Baina puntu honetan aurkitu den zailtasunik latzena neurriak aurrera eramateko ardura jazo
duten pertsonek euren departamentuetan esku hartzeko aukerarik ez dutela egiaztatzea
izan da. Legitimitate falta honek Plana aurrera eramateko oztopo oso garrantzitsua da eta,
orokorrean, berdintasunari dagokion edozein neurri abian jartzeko: “zure departamentua
departamentu-arteko komisio batetan ordezkatzea eskatzen badizute, zuk departamentu
barruan ere esku hartzeko aukera izan beharko zenukete”.
Nahiko zabalduta dagoen sentsazio honek mainstreamingarentzat oztopo berri bat
suposatzen du. Gorago aipaturiko “ez-ahalduntze ibilbideekin” zer ikusia du, hau da,
Udaletxe barruan sortzen diren praktika eta dinamika posible batzuk, genero
zeharkakotasunari on egiten ez dietenak. Horregatik, plangintzari dagokionez, onuragarria
litzateke galdetzea departamentu-arteko komisioetan erabakitzeko aukera gehiago duten
langileak parte hartu beharko luketen. Zuzendaritza postuak aldakorragoak badira ere,
zerbitzu buruak lanpostu egonkorragoa izan ohi da eta aldi berean udal ekintzen plangintzari
dagokionez ezinbestekoa. Gainera, zerbitzu buruek berdintasun politiken kudeaketan parte
hartzeak formazioa eta sentsibilizazioa re ekarriko luke. Formazio-sentsibilizazio ekintza
bateratu batek, Berdintasun Zerbitzuak ezarritako ildoak eta proposamenak barneratzea
erraztuko luke. Horrekin ekintzen beteketa eta departamentuetan genero ikuspegia
txertatzeko estrategia konkretuak esleitzea errazagoa litzateke.
Planak dituen baliabide materialei buruz iritziren bat eman duten departamentu, zerbitzu eta
unitateen artean, gehienek nahikoa ez dela uste dute eta, batez ere, ekonomikoki gehiago
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
lagundu behar zaiola. Hala ere, batzuk baliabide ekonomikoen gabezi hau arazo
garrantzitsuena ez direla pentsatzen dute, beharrizan konkretuen aurrean baliabideak lortu
ahal izan direlako, kasu batzuetan Berdintasun Zerbitzuak duen aurrekontu arruntetik.
PLANAREN KOHERENTZIA ETA BIDERAGARRITASUNARI BURUZKO IRITZI OROKORRA
Orokorrean departamentu, zerbitzu eta unitate gehienek uste dute Vitoria-Gasteizko
Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana (2014-2015) egingarria dela uste
dute. Hitz honen inguruan sakontzea ezinbestekoa da, alabaina, errealitate desberdinei aipu
egiten ari baitzaio berarekin.
Zerbait egingarria dela esaten dugunean “egin ahal dela” esan nahi dugu, hau da, ezinezko
edo utopia baten aurrean aurkitzen ez garela. Horregatik, egingarria den misio bat (kasu
honetan Vitoria-Gasteizko Berdintasunerako III lana aurrera eramatea) handiguratsua izan
daiteke ala ez, baina edozein kasutan bideragarria da. Bestalde, helburu eta ekintza
bakoitza definitu den pretentsio mailak bere zailtasuna eta beteketarako beharrezkoa izango
den inplikazioa definituko ditu. Zentzu honetan, ezin dugu ahaztu gero eta handiguratsuagoa
izan Plana, ahalik eta gehiago aldatuko duela errealitatea; hortaz, estrategikoagoa izango
dela.
Aurreko hau komentatzea beharrezkotzat jotzen dugu eta hitz bakoitzaren esanahia
desberdintzea, departamentuen artean nahasmen bat dagoela baitirudi. Askotan Plana
egingarria dela esaten denean, betetzeko erraza dela esan nahi da. Departamentu batek,
adibidez, bi urtetan genero ikuspegia udaleko aurrekontuetan txertatzea ezinezkotzat jotzen
du; hau da, ez dela egingarria. Horregatik Berdintasunerako III Plana handiguratsuegia dela
pentsatzen du. Gorago esan dugunaren arabera, gehiegizkoa iruditzen zaigu esateak,
aipatutako ekintza utopia bat dela.
Elkarrizketetan Berdintasunerako III Plana handiguratsua dela aipatu da, departamentuak
egunero egin behar duten lanari gehitu behar zaiolako. Kasu honetan inplizituki onartzen da,
gutxienez, Planaren egingarritasuna, hein handi batean, departamentuetako langileentzat
suposatzen duen zailtasunaren menpe dagoela.
Honi lotuta, arreta deitzen du Planak barne hartzen dituen ekintza asko dagoeneko
departamentuek aurrera eramaten dituzten zereginak direla. Horregatik ez dute gehigarri
bat suposatzen departamentuaren eguneroko lanean. Bestalde, beste ekintza multzo bat
urteetan zehar garatu izan dira, Planean bilduta datozen era berberean. Horregatik, ez du
ematen ekintzok aurrera eramateko ardura zuten departamentuek baliabide espazialak
abian jarri behar izan dituztenik eurek betetzeko.
Guzti honekin, Planaren egingarritasunak interpretazio sakonago beten beharra dauka
berdintasunaren inguruko zailtasun eta konpromisoei lotuta. Plana egingarria den ala ez
erabakitzeko departamentuek bere beteketaren zailtasun maila kontutan hartzen dute.
Azken hau, hurrengo aitorpenetan argi eta garbi gelditzen da: “Plana egingarria dela uste
dugu hasieratik helburu oso baxuak ezarri genituelako”. Beste departamentu batzuk Plana
egingarria dela uste dute “errealista” delako eta departamentu honen ardurapean dauden
ekintza gehienak, departamentuak berez egiten dituen ekintzak dira.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Berdintasunerako III Plana hain egingarria ez dela esateko erabiltzen diren beste argudio
batzuk aurreikusten dituen baliabideekin zerikusia dute, ez hainbeste estruktura edo
edukiekin. Gainera, departamentuaren funtzionamenduarekin bat ez etortzeak ere
egingaitza bihurtzen duela esan izan da. Gaian sakonago murgiltzean, langile teknikoek egin
behar zutena ondo ulertu ez dutela aitortzen da. Gainera, zeharkako Plan bat departamentu
bakoitzaren funtzionamendura moldatu beharko litzatekeela zeharkakotasunaren
printzipioaren aurka doa.
Plana handiguratsua dela ala ez, batez ere iritzi subjektibo batekin lotuta dago. Badaude
adierazle batzuk, ordea, gai hau baloratzeko erabili daitezkeenak, hala nola
departamentuek berdintasun arloan ekintza berriak egitea onartzea edota departamentuak
bestelako ikuspegi teorikoak barne hartzea kontzeptu mailan aurrerapauso bat suposatuz.
Gorago esan den bezala Berdintasunerako III Planak dagoeneko egiten ziren ekintza mordoa
barne hartze ditu. Hala ere, Berdintasun Zerbitzuak ezarritako itxaropenetan alde galanta
sumatu daiteke. Zerbitzu honek arduradun bezala ezarrita dituen ekintza askok aurreko
planekin konparatuz aurrerapauso kualitatibo garrantzitsua suposatzen dute. Ekintza
hauetako batzuk aurrera eramateak udaleko berdintasun politikarentzat berebizikoa izan da
bere zentzu estrategikoa dela eta. Gainera generoari dagokionez aldaketa kontzeptual bat
suposatu dute. Beraz, Zerbitzuak bere buruari ezarri dion exijentzia, dituen baliabideekin
alderatuta oso altua dena, beste departamentuenarekin kontrastatzen du. Gai honek,
berriro ere, Vitoria-Gasteizko Udaletxeak mainstreamingaren inguruan egin duen
aurrerapauso txikia islatzen du.
Plana udal politikarekin bat datorren galdetzerakoan, departamentu gehienek baietz esaten
dute (17k alegia). Hala ere, gaiaren inguruan beti egiten da komentarioren bat, baiezko
erantzun horri indarra kentzen diona.
Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana udaleko
politikarekin bat etortzen den arren, zeharkakotasuna hobetu beharko litzateke. Izan ere,
berdintasuna bezalako zeharkako gai askok, kudeatzeko orduan zailtasun handiak aurkezten
dituzte. Beste zerbitzu bat oso kritikoa azaltzen da galdera honen aurrean eta kuestionatu
egiten du “udal politika” bati buruz hitz egitea posible den ala ez. Azken 8 urteetan eman
diren aldaketa politikoak gai honen inguruan ematen ari ziren prozesu asko apurtu eta aldatu
dituzte. Guzti honek langile teknikoen motibazioan eragin negatiboa izan du.
Laburbilduz, Berdintasunerako III Plana egingarria eta udal politikarekin koherentea dela
esateko erabili izan diren argumentuak, ondokoak dira:
• Egingarria da errealista delako
• Egingarria da ezarritako helburuak oinarrizkoak edo xumeak direlako
• Bere estrukturak eta edukiak dokumentu egingarri batetan bihurtzen dute
• Udal politikarekin bat dator Udaletxea 1999tik berdintasunean lan egiten ari delako
Aldi berean, egingarritasunaren kontra edo udal politikekin koherentziarik ez edukitzearen
alde hitz egiten duten iritziak, zera argudiatzen dute:
• Ez da egingarria Plana ez delako departamentuen errealitatera edo
funtzionamendura moldatzen
• Dauden baliabideekin ezin da Plana egin
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• Udal politiken kontzeptua kuestionatu beharko litzateke
ONDORIOAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA
Gaiak Ondorioak
Berdintasunerako III Plana berdintasun gaietan dagoen legezko
markoan, aurreko planifikazioen ebaluaketaren emaitzetan,
udalak berdintasun arloan duen egoeraren inguruko bigarren
mailako iturrien diagnosian, departamentuen, adituen eta
elkarteen ekarpenetan oinarritzen da. Ez dago lehen mailako
iturrien araberako udaleko errealitatearen diagnosirik.
Orokorrean departamentu guztiek egiten dute Planaren balorazio
oso positiboa. Goian aipatutako markoak ezaugarri didaktikoak
ematen dizkiola uste dute, hau delarik bere sendotasunik
garrantzitsuenetariko bat.
Oin
arr
iak
Vitoria-Gasteizko errealitateari buruzko diagnosi enpiriko bat eta
departamentu bakoitzeko diagnosia genero ikuspegiarekin egitea
interesgarria izan zitekeen.
Honek departamentu, zerbitzu eta unitateek aurrera
daramatzaten “ez-ahalduntze ibilbideak” ezagutzeko aukera
emango luke (genero ikuspegia barne hartzen ez duten prozesu
burokratikoak).
III Planak lau ardatz ditu eta bakoitzak bere esku-hartze ildoetan
estrukturatzen da. Esku-hartze ildoak, bere aldetik, helburuak
(estrategikoak eta operatiboak) hartzen dituzten barne eta hauek
ekintzak.
Dokumentua berdintasun arloan bidea markatzeko egokia dela
uste dute departamentu, zerbitzu eta unitateek.Planaren
estruktura funtzionala da eta barne planifikazioa errazten du bere
zentsu praktikoa dela eta.
Est
ruk
tura
III Planak, aurrekoarekin alderatuta, hobekuntza bat suposatu du
estrukturaren aldetik: edukiak bideragarriagoak dira eta
departamentuen beharrizanei ondo moldatzen zaizkie. Bere
formari dagokionez mainstreamingaren pertzepzioa errazten du
Plana osatzen duten elementu guztiak esplizituki aurkezten
dituelako (oinarri teorikoa, departamentu arduradunak, ardatzak
eta esku-hartze ildoak, helburuak, ekintzak , beteketa urtea eta
aurrekontua).
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Zerbait hobetzekotan, III Plana dokumentu konplexu bat da,
ezaugarri tekniko mordoekin eta aldian-aldiro ematen diren
aldaketei moldatu behar da, plangintza estrategiko batek egin
beharko lukeen bezala.
III Planaren helburuak testuinguru sozialean oinarritzen dira.
Horregatik errealitatearen eta aldatu nahi denaren arteko
koherentzia sumatzen da.
III Planeko helburuak formulatzerakoan departamentu, zerbitzu
eta unitateek esfortzu handia egin zuten idazteko era erretorikoak
saihesteko. Hau dela eta, III Plana ulertzeko errazagoa da aurreko
planak baino.
He
lbu
rue
n f
orm
ula
zio
a
Hala eta guztiz ere, eta nahiz eta aurreko planekin konparatuz
aurkeztutako helburuen sistema bideragarriagoa bada ere,
departamentu batzuentzat zaila izaten jarraitzen du, aurreikusitako
helburu kopurua handiegia delako.
Bestalde, helburuak era errazagoan idatzi izan badira ere,
departamentu batzuk oraindik ere oso orokorki planteatuta
daudela uste dute. Ezaugarri abstraktu honek gero emaitzen
ebaluazioa zailago egiten du.
Ek
intz
en
fo
rmu
lazi
oa
eta
he
lbu
rue
kin
du
ten
ko
rre
lazi
oa
Plana osatzen duten 185 ekintzen diseinuaren balorazioa nahiko
ona da eta aurreko Planarekin alderatuz hobekuntza galanta
egin dela uste da.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Konponbiderik bilatu ez duen arazo eta eztabaida bat
departamentu, zerbitzu eta unitateen artean, ekintzek, euren
formulazioan, erakutsi beharko luketen konkrezio maila litzateke.
Orokorrean Planak barne hartzen dituen ekintzen konkrezio maila
oso altua dela nabaritzen da eta honen inguruko kontrako iritziak
zera diote: 1) ekintzen konkrezio maila altua ez da operatiboa, 2)
konkrezioak eragingarritasunari laguntzen dio eta ondo legoke
ekintzak oraindik eta gehiago zehaztea.
Benetako arazoa irizpide bakarra ez edukitzean datza, ekintzen
konkrezio mailarako. Horren ondorioz, ekintza bakoitzak barne
hartzen duen zeregin kopuruaren artean alde nabarmenak
sumatzen dira.
Ekintzen zabaleran behatutako desberdintasun honek, aldi
berean, beteketa mailari dagokionez, ebaluaketa oso desberdina
jaurtitzen du. Orokorrean, zeregin bat baino gehiago daukaten
ekintzak neurri txikiago batean bete dira, zeregin bakarra
daukaten ekintzak baino. Maiz, ekintza bat aurrera eramateko
orduan arazoren bat sortu baldin bada prozesuaren fase batean
bestelako faseetan eta zereginetan eragina izan du eta horrek
ekintza osoa ez betetzeak azaltzen du.
Eb
alu
azi
o e
red
ua
eta
ad
iera
zle
en
dis
ein
ua
Departamentu, zerbitzu eta unitateetan zenbait zailtasun behatu
ahal izan dira emaitzen adierazleak modu sistematiko batean
batzeko orduan. Datuen erregistro falta honegatik emaitzen
ebaluaketa murriztuta ikusi da.
Departamentu, zerbitzu eta unitateek ebaluaketa tresnen
(Planaren hasieran aurrera eramandako prozesu parte hartzaile
baten bitartez sortuak) inguruan egiten duten ebaluaketa
negatiboa da: sortutako adierazleen sistema ez dator bat
azaldutako helburuekin.
Giz
a b
alia
bid
ea
k e
ta b
alia
bid
e
ma
teri
ala
k
Berdintasun Zerbitzuak egiten duen lanaren balorazioa oso ona
da. Berdintasun politikak bultzatzeko balio izan duen esfortzu
garrantzitsu bat egin dela uste da, nahiz eta bidean oztopoak
sortu izan (adibidez departamentuak 2015. Urtean izan duen
bultzada txikiagoa).
Zerbitzuan diharduten langileen gaitasuna eta profesionalitatea
ere oso ondo baloratzen da. Oso eragingarriak direla uste dute
gainerako departamentu, zerbitzu eta unitateek.
Berdintasun Zerbitzuak duen jarrera beti prest egotearena da,
kolaborazioa, aholkularitza eta parte hartzea eskainiz. Guzti hau
aurre egin behar dioten lan kopuruak baino ez du mugatzen.
DIS
EIN
UA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Berdintasunari lotzen zaizkion giza baliabideak handitu beharko
liratekeela pentsatzen da era orokor batean, batez ere
departamentu, zerbitzu eta unitateek egunero egiten duten lanari
gehitzen zaion zeregin bat bezala ikusi ohi delako. Udaletxean
zehar Berdintasun Zerbitzuak giza baliabide nahiko ez duenaren
iritzia ere zabalduta dago.
Eztabaida ireki bat sortzen da departamentu, zerbitzu eta
unitateetan berdintasun gaietan arduraduna nor den
aukeratzeko erabiltzen diren irizpideak zehazteko orduan.
Emakume eta gizonen arteko berdintasun printzipioarekiko
“sinesmena”, “borondatea” edo “konpromisoa” duten pertsonak
hautatu ohi dira. Sortzen den kritikak berdintasunarekiko
konpromisoa tankera honetako irizpideen menpe egon beharko
litzatekeen ala ez da, langile teknikoaren borondatea bezalakoa,
edo alderantziz, agian legeak ezartzen duen agindu bat delako,
beharrezko langile politiko eta teknikoa bertan inplikatu beharko
litzatekeen.
Aurrekoak departamentu, zerbitzu eta unitateetan aukeratzen
den langile tekniko arduradunen hautaketan du eragina. Izan ere,
gaur egun hautaketa hau “sentsibilitatea” edo “hurbiltasuna”
bezalako irizpideen arabera egiten da, Planaren beteketa eta
udaleko berdintasun politika bultzatzeko era egokiena ez dena,
langile tekniko arduradun hauek legitimizazio eza eta esku
hartzeko gaitasun falta salatzen baitute euren departamentuen
barruan.
Vitoria-Gasteizko Udaletxeak berdintasunari atxikitzen dizkion
baliabide ekonomiko eta materialak ez dira nahikoak.
Berdintasun Zerbitzuak III Planari lotuta izan duen parte hartzea
berebizikoa izan da udaleko berdintasun politikarentzat bi urtetan
besterik ez ekintza asko bete izan dituelako. Gainera, betetako
ekintza hauetako batzuk genero ikuspegian aldaketa kontzeptual
nabarmena bultzatu dute.
Pla
na
ren
ko
he
ren
tzia
eta
bid
era
ga
rrita
sun
a
Orokorrena, departamentu, zerbitzu eta unitateek III Plana
koherentea dela uste dute departamentuko politikekin eta
aurrera eramatea “erraza” izan dela deritzote departamentuak
duen lanari gehigarri bat suposatu ez diolako edo azken urteetan
ekintza berdinak egiten egon direlako. Ekintzaren batek bestelako
arazoren bat suposatuz gero, esaterako baliabide zehatzen
mobilizazioa, Plana koherentea edo egingarria ez zela baloratu
da. Hortaz, “egingarritasuna” eta “erraztasuna” erratzen dituen
ideia nahiko orokortua dago.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
4. PROZESUAREN EBALUAZIOA
Berdintasunaren III Planaren inplementazio prozesuari buruzko ebaluazioan ondoko gaiak
barne hartzen ditu: lehenengoz, departamentu, zerbitzu eta unitateek izan duten
funtzionamendu orokorra aztertuko da eta baita Planean zeresanik izan duten bestelako
agenteena. Horretarako departamentu arteko koordinazioa eta instituzio artekoa landuko
dugu. Gero, Berdintasunerako III Planak zein puntura arte genero zeharkakotasunari lagundu
dion ikusiko dugu Vitoria-Gasteizko Udaletxean. Gai honi lotuta, Planaren sarreran aipatzen
den oinarrizko printzipio bati erlazionaturiko aspektuak jazoko dira: genero
sekzioartekotasunaz eta, konkretuago departamentu arduradunak LGTBIQ errealitateari
ematen dioten lanketaz ari gara. Azkenik, ekintzen beteketa mailari buruzko analisia egingo
dugu, orokorrean, ardatz bakoitzeko eta departamentuka. Une horretan ekintzak aurrera
eramateko kronogramaz ere arituko gara eta departamentu, zerbitzu eta unitateek aurrera
eramandako bestelako ekintza eta neurriak aipatuko dira. Horrekin ebaluaketaren hirugarren
atalari ekingo diogu; emaitzen ebaluaketa.
PLANA KUDEATZEKO ETA PLANARI JARRAIPENA EMATEKO SISTEMA
Informazio kualitatiboa jazotzeko orduan oso iritzi desberdinak entzun ziren Planaren
funtzionamendu eta kudeaketari dagokionez. Departamentu batzuk bultzada oso ona izan
dela uste dute eta lana oso ondo organizaturik egon dela. Beste batzuk, berriz,
funtzionamendua motelegia izan dela diote, langile administratiboei bideratutako formazioa
faltan bota dutela edo egindako jarraipenak gorabeherak izan dituela.
Planaren jarraipena eta koordinaziorako estrukturak
Berdintasunerako III Planak lan metodologia parte hartzailea erabili izan du diseinutik
beteketa fasera. Helburua ardura politikoa zein teknikoa duten langileak inplikatzea izan da
eta baita herritarrak ere. Horren ondorioz, Berdintasunerako III Planaren diseinuak parte hartze
maila guztietan bilera kopuru mordoa egitea suposatu zuen.
Maila teknikoan departamentu arteko lau komisio sortu ziren; komisio bat Planaren ardatz
bakoitzeko (genero zeharkakotasuna, emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa,
organizazio sozial erantzunkidea eta emakumeen aurkako indarkeria). Berdintasunerako III
Planaren lehen zirriborroa idatzi ostean komisio hauek bilera desberdinak izan dituzte bai
diseinuaren prozesurako eta baita plana aurrea eramateko ere.
Berdintasunerako III Planaren diseinurako fasean departamentu arteko lau komisioekin
egindako koordinaketa lanak 12 bilera suposatu dute guztira. Ardatz bakoitzeko hiru bilera
egin ziren, konkretuki, enpresa batek egindako aurretiazko diagnosia ikasteko, marko
kontzeptuala ezartzeko eta helburuak eta ekintzak definitzeko. Maila teknikoan Planaren
bultzadarako lantalde eta beste departamentu, zerbitzu eta unitateen arteko binakako
edota hiru partaideko bilerak ohikoak izan dira.
Aipatutakoaz gain, Planaren diseinurako fasean, ekimen feministarekin eta emakumeen
elkarteekin zein berdintasun arloan inplikaturiko bestelako elkarteekin bost bilera antolatu
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
ziren. Hauetako lau ardatz bakoitza lantzeko erabili zen, departamentuekin egin zen
estruktura berdina jarraituz, eta azken bilera bat ardatz guztien inguruan burutu zen.
Ebaluaketa honetarako kontsultatu den egitasmo feministak Udaletxeak eurek “behar
dituela” esaten du, ezin delako parte hartzailea izan ez den Planik onartu. Hala ere, alegazio
fasean egin ziren ekarpenak nahi bezala kontutan izan ez zirela uste dute. Horregatik erabilita
sentitzen dira hein handi batean.
Berdintasunerako III Planeko prozesuarekin jarraituz eta konkretuki horretarako sortu ziren
koordinazio estrukturak aztertuz, behin Plana bultzatzeko lantaldea eratu eta gero, herritarren
parte hartzea bultzatzeko Lurralde Kontseilu eta Kontseilu Sektorialekin ere antolatu zen bilera
bat.
Azkenik, Berdintasunerako III Plan honen inguruan eraikitako estruktura honetan,
Berdintasunerako Komisio Politiko bat ere eratu da, talde politiko bakoitzeko partaide
batekin. Palan bultzatu duen lantaldeak ondo baloratzen du komisio hau eta Planaren
bultzadarentzat paper garrantzitsua jokatu duela uste du.
Departamentu, zerbitzu eta unitateek diseinu fasean hasitako Planaren kudeaketari buruz oso
iritzi positiboa dute. Galdetutako pertsonek, batez ere, koordinazio espazioak sortu izana
baloratzen dute. Zehazki departamentu arteko mahaiez ari dira.
Behin Berdintasunerako III Plana onartu eta gero, bere beteketarako, koordinazio estruktura
berdinak mantendu ziren, hau da, goian aipaturiko departamentu arteko komisioak.
Ondoren Planaren jarraipenerako ezarri ziren lau mahai hauen funtzionamenduaz arituko
gara.
Berdintasunerako III Plana aurrera eraman den fasean zehar (2014-2015) 8 departamentu
arteko bilera egin dira. 2014. urtean zehar “gutxienez departamentu arteko bi bilera” egin
ziren I eta II ardatzentzat, beste bi IVarentzat eta bakarra III ardatzari lotuta. Hurrengo urtean,
2015eko martxoan hain zuzen, bilera komun bat egin zen Planaren 4 komisio teknikoekin.
Galdetutako departamentu, zerbitzu eta unitateek Berdintasunerako III Planaren inguruan
eratu ziren koordinaketa estrukturei buruzko iritzi positiboa dute eta helburu honekin partekatu
dituzten espazioei buruz, bai diseinu fasean eta baita beteketa fasean ere. Gehien zabaltzen
den iritzia estruktura hauek departamentuei informazio garrantzitsua eskaintzen diela da eta
modu koordinatuan lan egiteko aukera. Pertsona batzuen aburuz, gainera, bilera hauek
formazio funtzioa ere betetzen dute: maiz genero zeharkakotasunarekin zer ikusirik duten
edukiak eta prozedurak era komun batean integratzeko balio izan diela diote.
Hobetzeko proposamen batzuk ere batu izan dira: bi departamentuk erresistentzia erakusten
dute koordinazio espazioetan parte hartzeko, “nagikeria” ematen dielako edo sistematizatu
gabeko tresnak erabiltzen direlako. Departamentu batek espazioak eta topaketarako
estrukturak bikoiztu egiten direla uste du udaleko zenbait planen inguruan eta “planen arteko
harremanetan” koordinazio mota berria bilatzen proposatzen du.
Guzti hauek, ordea, departamentu puntualak proposatutako hobekuntzak dira.
Departamentu batzuen adostasuna duen kritika bakarrak, koordinazio prozesuak izan duen
jarraipen eza da.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Departamentu arteko komisio hauen funtzioa eta zentzua hasiera batetik ondoen baloratzen
duten departamentuak dira, hain zuzen ere, prozesuan zehar eman den bilera kopuruaren
murrizketarekin deserosoago sentitzen direnak. Planaren hasieran, diseinu fasean, bultzada
galanta eman zitzaion eta honi esker departamentu artean egindako lana oso aberasgarria
eta emankorra izan zen. Denborarekin, koordinazioak behera egin zuen eta azken urtean
jadanik ia ez zen koordinazio espaziorik eman. Ondorioz, Planaren jarraipenak eta, konkretuki,
koordinaziorako eratu ziren estrukturak, prozesu ez-erregularra izan dutela aipatzen da.
Desiragarria litzateke kohesioa eta jarraipena hobetzea.
Hala ere, zenbait aspektu argitu behar dira, pertsonalki, telefonoaren bitartez edota e-mail
postaz egin diren binakako edo hiru lagungo topaketa eta koordinazio kopuru altua
kontutan izanda: egia da Planaren diseinutik hasita departamentu arteko komisioak izan
duten bilera kopuruak behera egin duela nabarmenki (2013. urtean 12 bilera egin ziren,
2014.ean 8 eta 2015ean bakarra). Baina, langile teknikoekin kontaktatzeko dinamika, Planari
dagozkion zereginak betetzeko edo aholkularitza eskaintzeko, denboran zehar mantendu
egin da. Honekin zera esan nahi dugu: departamentu arteko koordinazioak txarrera egin
badu ere, eta departamentuentzat era negatiboan baloratzen den zerbait bada ere, ezin
dela jarraipena koordinazioarekin nahastu. Azterketa sakon bat egiten baldin badugu,
konturatuko gara koordinazio estrukturak prozesuan zehar ahulduz joan direla baina
Berdintasunerako III Planari jarraipena emateko bestelako formak mantendu egin direla.
Departamentu batzuk ikuspuntu hau partekatzen dute. Horregatik, komisioekin gertatutakoa
onartu arren, Berdintasun Zerbitzuarekin izan duten koordinazioa hala ere ona izan dela uste
dute.
Departamentu gehienek koordinaziorako bileren murrizketak Berdintasun Zerbitzuan eman
diren langileen aldaketak eragin duela uste dute. Baina Berdintasun Zerbitzuak 2015ean
eman zen testuinguru politikoarekin zer ikusia duela argudiatzen du, hauteskunde urtea izan
baitzen. Bakarrik III Ardatzaren kasuan, Organizazio sozial Erantzunkidea, koordinazio
murrizketak langile faltarekin lotuta egon zen. Honek zera esaten digu: etorkizunean
aurreikuspen bat egin behar dela, langile teknikoei bileren denbora bateko murrizketa edo
etenaldia komunikatzeko eta hauek kontaktu zuzenekin ordezkatuko direla aipatzeko.
Beste alde batetik, jazo izan den informaziotik, instituzio arteko koordinazio harremanak ezarri
direla ondorioztatu daiteke, batez ere, ondorengo entitateekin:
• Eudel
• Berdinsarea
• Emakunde
• Euskal Fondoa
• Kolonbiako Ibagué-ko Udaletxearekin
Aurreko guztia ikusita, departamentu, zerbitzu eta unitateek Berdintasunerako III Planaren
jarraipenaren eta kudeaketaren inguruan aipatu dituzten alde positiboak jazotzen dira:
• Bultzada, orokorrean, ona izan da
• Funtzionamendua eta kudeaketa oso ondo organizaturik egon da
• Berdintasunerako Zerbitzuarekin koordinazioa (bilera eta aldebiko zein hiru aldeko bileren bitartez egindakoa) oso positiboa izan da.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• Departamentu arteko komisioen bilerak oso garrantzitsuak izan dira eta informazioa
hedatzeko, ardatzen barruan koordinazioa hobetzeko, genero zeharkakotasuna
errazteko eta zeharkakotasunari dagokionez parte hartzen zuten langileei formazioa
emateko balio izan dute.
Behatutako ahultasunen artean ondokoak aipatzen dira:
• Jarraipenari erregulartasuna falta izan zaio. Hasieran (diseinu fasean) oso parte
hartzailea izan da eta koordinaturik egon da. Azken urtean, berriz, ez da
koordinaziorako espaziorik eman.
• Arabako Emakumeen Asanbladak egin zitzaien parte hartzeko eskaerari erantzunez
proposaturiko ekarpenak bultzadarako lantaldeak kontutan izan ez zituela sentitzen
du.
Vitoria-Gasteizko Udaletxeko Berdintasun Zerbitzua: funtzioak eta balorazioa
Vitoria-Gasteizko Berdintasun Zerbitzua Alkatetza Departamentuaren barruan kokatuta dago,
toki estrategiko honetan egonda Udaletxean genero zeharkakotasuna bultzatzea errazagoa
izango dela espero delako.
Ondoren, Berdintasun Zerbitzuak udal estrukturaren barruan betetzen dituen funtzioak
aipatzen dira:
• Berdintasunerako III Planaren bultzada eta koordinazioa
• Berdintasunerako III Planak bere lau ardatzetan barne hartzen dituen ekintzen
beteketa, jarraipena eta ebaluazioa
• Berdintasunean inplikaturiko agente desberdinekin kontaktuan egotea
• Berdintasunaren arloarekin zerikusirik duten gai eta baliabideei buruzko informazioa
eta komunikazioa
• Berdintasun gaietan informazio eta aholkularitza politikoa eta teknikoa ematea
• Zeharkako lan prozesuen bultzada
Funtzio hauek aurrera eramateko Berdintasun Zerbitzuak ondoko langileak ditu: zerbitzu
burua, bi berdintasun agente eta bi teknika, guztiak emakumezkoak.
Zerbitzuaren misioaren (udal estrukturan berdintasun printzipioa zeharkako era batean
ezartzea) eta atxikitako funtzioek, ez datoz bat Zerbitzuak dauzkan giza baliabideekin.
Pertzepzio hau, diseinuaren ebaluaketan jazo ahal izan den legez, departamentu askok
partekatzen dute. Berdintasunerako III Plana bete den epean zehar, Berdintasun Zerbitzuak
izan dituen giza baliabideak nahikoak izan ez direla uste da, orokorki, eta laguntza tekniko
gehiago izatea desiragarria izango litzatekeela. Berdintasun Zerbitzua giza baliabide
gehiagorekin hornitzea lana hobetuko luke eta gaur egungo langileen lan baldintzak
arinduko lituzke.
Aurreko guztiarekin, Berdintasunerako III Plana aurrera eramateko ardura duten
departamentu, zerbitzu eta unitateek oso balorazio positiboa egiten dute Berdintasun
Zerbitzuari buruz. Alde batetik, bere lanarekin oso konprometituta dagoen Zerbitzua dela
aipatzen da batez ere langileek duten laguntzazko jarrera proaktiboa azpimarratuz. Beste
alde batetik, Zerbitzu eragingarria dela uste da, lan asko aurrera eramaten duena eta
orokorrean oso ondo funtzionatzen duena. Udaletxe barruan berdintasun arloan egiten
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
duten lana ondo baloratzeaz gain, orokorrean, berdintasun politiketan Zerbitzu aitzindaria
da.
Baina Vitoria-Gasteizko Udaletxeko Berdintasun Zerbitzua ez du bakarrik gainerako
departamentu, zerbitzu eta unitateen balorazio ona jazotzen, baizik eta Arabako
Emakumeen Asanbladarena ere. Hala ere, ez dute uste pertzepzio hau gainerako egitasmo
eta elkarteek partekatzen dutenik, gehienetan ez dutelako elkar ezagutzen. Edozein kasutan
ere, galdetutako elkartearekin harreman estua dago eta Berdintasun Zerbitzuan lan egiten
duten pertsona guztiek balorazio ona jazotzen dute.
Berdintasun Zerbitzuari buruzko balorazio on hau egiteko, ondoko argudioak aipatzen dira:
• Gainerako Udaletxean egiten den lanarekin oso inplikaturik dago
• Oso eraginkorra da egiten dituen zereginetan nahiz eta oztopoekin talka egin.
Gehienetan oztopo hauek giza baliabideen gabeziarekin zerikusirik dute
• Garapen politiketan aitzindaria da
• Bertan lan egiten duten pertsonak erreferente positiboak dira galdetutako
departamentuentzat, duten bultzatzeko jarrera dela eta.
Vitoria-Gasteizko Udaletxea eta berdintasuna
Vitoria-Gasteizko Udaletxean 15 urte daramatza berdintasun politikak abian jartzen. Ondoren
azalduko den bezala, politika hauek ondoko planen bitartez gauzatu dira:
• Vitoria-Gasteizko emakumeentzako I udal Plana (1999-2003)
• Emakumeen aurka zuzendutako indarkeriaren kontrako I udal Plana (2003-2005)
• Vitoria-Gasteizko emakume eta gizonen arteko berdintasunerako II Plana (2009-2011)
• Vitoria-Gasteizko emakume eta gizonen arteko berdintasunerako III Plana (2014-2015)
• Vitoria-Gasteizko Udaletxeko enplegu publikoaren esparrurako I genero berdintasun
Plana 2015-2017
Udaletxeak berdintasun alorrean daukan ibilbidea eta plan guzti hauek III Berdintasun Planari
utzi dioten legatua, galdetutako zerbitzuetako baten aburuz oso garrantzitsua da.
Berdintasun alorrean 1999tik eraiki den bilbapen hau, Udaletxeak, teorian behintzat, pertsona
guztien berdintasunaren alde apustua egiten duela erakusten du. Gainerako guztiaz gain,
galdetutako pertsona askok uste dute, Berdintasun Zerbitzu bat existitzeak Udaletxearen
berdintasunarekiko konpromisoaren alde hitz egiten duela.
Batetik laura doan eskala batetan, galdetutako zerbitzu, departamentu eta unitateek 2,4ko
nota ematen diote Vitoria-Gasteizko Udaletxeari, gizon eta emakumeen arteko
berdintasunarekiko daukaten konpromiso errealari buruz. “Gainditze” hau Udaletxeak
berdintasunarekiko duen konpromiso ideologikoa dela eta ematen diote departamentuok,
zeina ezarritako baliabideetan (Berdintasun Zerbitzua) eta hartutako neurrietan (Berdintasun
Planak) ikus daitekeen.
Harritzekoa da, alabaina, Udaletxeak berdintasun arloarekin duen konpromiso errealari
buruzko balorazioa nahiko baxua izatea. Galdetutako zenbait departamentu, zerbitzu eta
unitatek euren erantzuna azaltzeko zera diote: berdintasun arloan egin den lana ondo
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
ikusten badute ere, ez dela nahikoa eta Udaletxeak pausu gehiago eman beharko lituzkeela
norabide honetan.
Bestelako iritzi batzuek ere arreta deitzen dute: esaterako, Udaletxeak teorian eta filosofikoki
duen konpromisoa errealitatean ez dela islatzen. Galdetutako departamentuetako batek
ondokoa dio: “Udaletxeak daukan konpromiso erreala ez da paperetan idatzita datorrena …
Paperak askotan edozer onartzen du eta asko gustatzen zaigu filosofia kontuetan aritzea …
Baina, azken finean, pertsonen kontu bat da, ez instituzioarena”. Iritzi hau oso esanguratsua
da Berdintasunerako III Planaren ebaluaketan aurkitutako ahultasun bati lotuta baitago:
Planaren beteketa maila eta funtzionamendu ona departamentu eta pertsona batzuen
borondate eta konpromisoaren menpe dagoela, hain zuzen. Komentarioak esan nahi
duena, ordea, zera da: tendentzia honek ez duela bakarrik Berdintasunerako III Planaren
beteketan eragina, baizik eta Udaletxe barruan aurrera eramaten diren berdintasun politika
guztietan.
Vitoria-Gasteizko Udaletxeak berdintasunarekiko daukan konpromiso errealaren inguruan
aurkitutako beste ahulezi bat, instituzio barruko erantzuna homogeneoa ez dela litzateke.
Generoaren zeharkakotasuna oraindik instituzioan guztiz ezarri ez delako gertatzen da hau.
Beraz, ondorioztatu dezakegu, genero mainstreaminga Udaletxeak bere buruari ezartzen
dion helburu nagusietako bat izanda eta instituzioak berdintasunaren arloan daukan
ibilbidea ahaztu gabe, ez dela ezartzea lortu. Egoera honek berdintasun politikak garatzeko
oztoporik garrantzitsuenetariko bat islatzen du. Berdintasun Zerbitzuak, berak, dio, lan edo
zeregin bat aurrera eramateko orduan, “elkarkide” bezala bizitzen dituzten beste
departamentu edo pertsonen laguntza eskatu ohi dutela, berdintasun ikuspegitik lan egitea
errazagoa suertatzen delako hauekin.
Lehenago aipatu den arazoarekin jarraituz, aipatu diren konponbideak norabide
desberdinak hartzen dituzte. Pertsona batzuk Udaletxeak berdintasunari dagokionez daukan
konpromisoa erreala izateko, departamentu guztiek ardura edo erantzukizun hori bere gain
hartu beharko luketela uste dute. Horretarako departamentu guztiek hartu beharko lukete
Berdintasunerako III Planean parte, “berdintasunarentzat itsuak diren departamentuekin”
bukatuz. Beste batzuk, ordea, Udaletxeak egiten duen apustu teorikoa errealitate bihurtu
dadin zuzendaritzetatik ardura hartu beharko litzatekeela uste dute; hauetatik berdintasun
politikak bultzatuz.
Beste alde batetik Arabako Emakumeen Asanbladak beharrezkotzat jotzen du esparru
politikotik erantzukizun maila altuagoa hartzea gaiaren inguruan eta departamentu guztiak
“behartzea” genero zeharkakotasunaren eta, konkretuki, Berdintasunerako III Planaren
inguruan dauzkaten obligazioak bete ditzaten. Legearekin betetzea langile teknikoen
“borondate onaren” menpe utzi izana kritikatzen dute, gainera.
Edozein kasutan, egin diren proposamenak (departamentu guztien inplikazioa, zuzendaritzen
esku hartzea zein maila politikoak berdintasunari bultzada garrantzitsuagoa ematea)
mainstreaming erreal bat lortzeko ikuspegia zabaldu behar dugula erakusten digu, udaleko
organizazio kultura eraldatuz lehenik. Era honetako erresistentziak identifikatu eta borrokatu
ezean, ezin izango da 4/2005eko Berdintasunerako Euskal Legeak ezartzen duen genero
zeharkakotasuna lortu, hau da, egoera desberdinak kontutan hartzea, emakume eta
gizonen baldintzak, aspirazioak eta beharrizanak, desberdintasunak gailentzeko helburuak
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
eta ekintzak bideratuz eta politika guztietan berdintasuna sustatuz, esparru guztietan,
planifikazioaren, beteketaren eta ebaluaketaren fase guztietan.
Laburbilduz, Vitoria-Gasteizko Udaletxeak berdintasun arloan dituen alde fuerteak ondokoak
dira:
• 15 urteko ibilbidea dauka berdintasun politiketan eta horrek ezagutza eta esperientzia
maila altua ematen dio.
• Berdintasunaren helburuarekiko apustu argia egiten du, zeina baliabideen
dedikazioan, neurri edo tresnen sorkuntzan eta berdintasunerako politiken defentsan
ikus daitekeen.
Bestalde, aipatzen diren ahultasunak hauek izango lirateke:
• Distantzia handia dago Udaletxeak teorikoki eta filosofikoki esaten duenaren eta
praktikan egiten duenaren artean.
GENERO ZEHARKAKOTASUNA
Vitoria-Gasteizko Udaletxean elkarri laguntzen dioten alde bi landu nahi dituen estrategia jarri
du abian berdintasun arloari dagokionez: genero zeharkakotasuna edo mainstriminga da
bat eta berdintasunerako politika zehatzak bestea.
Berdintasunerako III Planaren markoan mainstreamingarekin zera ulertzen da: “prozesu
politikoen organizazioa, hobekuntza, garapena eta ebaluaketa, neurri politikoak hartu ohi
dituztenek genero ikuspegia politika guztietan barneratuz, maila guztietan eta fase
guztietan4. Honekin lortu nahi dena nagusitzen diren kulturen barruan eta desberdintasuna
behin eta berriro errepikatzen den marko kontzeptualetan berdintasun politikak lantzea da.
Horrekin batera, erabakiak hartzen diren esparruetan emakume eta gizon kopuru bera
edukitzea da helburua, emakumeen ahultasunezko egoera gailentzeko, eta azkenik,
estrategia horren bitartez emakumeen eta gizonen arteko harreman asimetrikoak txikitzen
joatea espero da5.
Genero zeharkakotasuna udal esparruan ezarri da, batez ere Berdintasunerako II Planaren
geroztik. Ibilbide horri esker Udal barruan kontzientzia handiagoa sumatzen da gaiaren
inguruan, baina ez da guztiz ulertzen zertan datzan mainstreaminga errealitatean. Horren
arrazoia hau da: nahiz eta Udalak Berdintasun Zerbitzua gero eta gehiago inplikatu bere
prozedura guztietan, horren ondorioz Zerbitzutik egiten den lan kopurua ere handituz,
askotan, egiten zaizkion eskaerek erakusten dute Udalak genero zeharkakotasuna inplikatzen
duena ondo ulertzen ez duela, eta genero zeharkakotasunak behar duenarentzat ondo
prestaturik ez dagoela (berdintasun printzipioa barne hartzen ez duten testuen zuzenketa,
berdintasun ikuspegia dagoeneko hasita dauden prozesuetan txertatzeko eskaera, etab.).
Galdetutako sailek egindako zenbait ekarpenek ere udal mailan genero zeharkakotasuna
ondo ulertuta ote dagoen pentsarazten dute. Batzuek uste dute generoa kontuan izaten
4 VV.AA. Mainstreaming de género: marco conceptual, metodología y presentación de
buenas prácticas, Instituto de la Mujer, Madrid, 1999. 5 Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana (2014-2015)
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
dela eta Berdintasunerako III Planeko ekintzak bete egiten direla Berdintasun Zerbitzua
horrela izan dadin zaintzen duelako.
Horregatik, nahiz eta Vitoria-Gasteizko Udala norabide egokian lanean egon eta Berdintasun
Zerbitzuak dituen giza baliabideen gainetik dauden esfortzu garrantzitsuak egin, genero
zeharkakotasuna ez da oraindik udal politikan txertatua izan eta arazo zaila da. Praktikan
gertatzen dena da Udalaren erantzuna zeharkakotasunaren aurrean homogeneoa ez dela.
Lehen ere aipatu da: Udaleko zenbait sailek, zerbitzuk eta atalek genero zeharkakotasuna
euren lanean barne hartzen dute eta horregatik errazagoa da eurekin lan egitea, eraren
baten Berdintasun Zerbitzurako aliatuak edo elkarkideak bilakatuz. Beste batzuk, ordea, ez
dira batera gai honen alde agertzen, eta eurekin lan egitea zaila bihurtzen da. Azken
pertzepzio hau zenbait zerbitzuren artean entzun izan da. Deskribaturiko errealitateak, beste
behin ere, subjektibitateen kontua islatzen du. Genero zeharkakotasuna Udaleko kulturan
txertatzea, hein handi batean, teknikari zein politikariei lotutako faktore subjektiboen menpe
dago. Errealitate hori, Arabako Emakumeen Asanbladak ere nabaritzen du, zeina
egoerarekiko oso kritikoa den, ulertzen duelako genero mainstreaminga ezin dela pertsonen
borondatearen menpe egon.
Sail, zerbitzu eta atal gehienek uste dute genero zeharkakotasuna lortzea oso helburu zaila
dela. Zailtasun hau udaleko teknikarien formazio faltagatik, baliabide ekonomiko eta giza
baliabide ezagatik eta tresna egokiak ez edukitzeagatik ematen da. Pertsona batzuk oso
kritikoak agertzen dira, bestalde, Udaleko estrukturaren parte izanik berdintasunarekin
sistematikoki zerikusirik ez duten sailekin.
Genero mainstreaminga lortzea, udal estruktura guztietan txertatzea esan nahi badu ere,
galdetutako lagun askok hori lortzeko era desberdinak daudela uste dute. Horietako bat
lehen fase batean gaiarekiko interes handiagoa erakusten duten sailekin bakarrik lan egitea
izango litzateke, lortutako efektuak udal kulturan eragin bat izango dutela aurreikusiz. Izan
ere, Berdintasun Zerbitzuak bere tamaina txikia dela eta daukan intzidentzia gaitasuna
kontuan izanda, legezkoa litzateke galdetzea hurrengo plangintzetan, arduradun diren sail,
zerbitzu eta atalen kopurua murriztea ez litzatekeen interesgarria izango berdintasun
politiketan konpromiso erreala erakusten dutenen alde. Laburbilduz, aurreko atalaren
(Diseinuaren Ebaluazioan) ondorioetan aipatzen zen bezala, organizazioaren kultura
aldatzeko proiektu aitzindarien bultzada proposatzen da, Berdintasun Planaren betetzean
parte hartzen duten sail kopurua mugatuz eta aliatuak edo elkarkideak diren sailekin
aldaketan sakonduz.
Edozein kasutan ere, aurrekoak ez du zentzu gabe uzten galdetutako teknikariek egindako
zenbait eskaera; formazioa, esaterako. Udalean genero zeharkakotasuna txertatzeko aurrera
eramaten diren neurriak formazio prozesu zehatzek lagunduta joan beharko dira.
Berdintasunerako III Planak zenbait formazio ekintza barne hartzen baditu ere, egia da batzuk
ez direla aurrera eraman eta formazio beharra behin baino gehiagotan aipatzen da
galdetutako sailen artean.
Genero zeharkakotasuna bultzatzeko edo errazteko beste elementu garrantzitsu bat bezala,
sail bakoitzak bere errealitatearen diagnosia egitea litzateke. Genero ikuspegia udal
estrukturan txertatu ahal izateko ezinbestekoa da sail bakoitzak bere errealitatea eta esku
hartzeko esparrua ondo ezagutzea. Beharrezkoa litzateke, era berean, diagnosi hauek sail,
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
zerbitzu eta atal batzuek aurrera daramatzaten “ez ahalduntze ibilbideak” aztertzea.
Bizitzako esparru guztietan ematen diren emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunak
argi uzten dituen ezagupena sortzea, desberdintasuneko egoera horren kontra lan egiteko
ardura hartzeko lehen pausoa da. Baina oso estrategikoa izan daiteke bestalde, jakitea nola
teknikarien jokaera desegoki batek genero sistemaren gainean efektu latzak izan ditzakeen
eta jokaera horrek emakumeen bizitzan zer nolako efektua duen.
Genero zeharkakotasuna udal mailan homogeneoki aplikatzea zailtzen duen bestelako gai
bat denbora falta da, Udalean zeharkako politikak era egoki batean martxan jartzeko.
Zeharkako plan guztiek sailei lan gehigarria sortzen diete, langile mordo baten aburuz, eta
sarritan ez da posible era egokian erantzutea.
Galdetutako sail, zerbitzu eta atalek proposamen batzuk egiten dituzte zentzu horretan.
Udaleko zeharkako planen inguruan sinergiak erabiltzeko beharra aipatzen da, lana ez
bikoizteko. Horretarako, plan horiek euren artean koordinatuago egotea beharrezkoa da.
Interesgarria litzateke, horrez gain, balorazio global bat egitea aurrera eramaten diren
planetatik zeintzuk diren garrantzitsuak erabakitzeko, eta zeintzuk inertzia dela-eta egiten
diren. Iritzi hori gorago aipatu den beste proposamen batekin lotzen da: alegia, planen
arteko espazioak erabiltzea interesgarria litzatekeela sailen arteko koordinazioa bideratzeko
orduan. Horrela, sortutako estrukturak eraginkorragoak izango lirateke.
Beste alde batetik, Udal barruko plan guztien arteko metodologia bateratu batek sailetan
zeharkakotasuna txertatzea lagunduko lukeela ere uste da.
Aipaturiko hirugarren ideia bat ere ez da lehenengo aldia agertzen dena Berdintasunerako III
Plan honen ebaluazioaren ildoan: galdetutako zenbait pertsonek uste dute zeharkakotasuna
txertatzeko beharrezkoa litzatekeela udal politikan benetan eragin bat izan dezaketen
pertsonek parte hartzea plan hauetan; hau da, koordinazio espazioetara zuzendariak joatea.
Udal estrukturarekin koherenteagoa litzatekeen aukera bat, zerbitzuetako buruen parte
hartzearekin kontatzea litzateke eta horiek izatea gero arduradun, sailetan sortzen diren talde
teknikoak abian jartzeko.
Proposamen hauek guztiak interesgarriak dira, berdintasun politikak errealitate zabalago
baten barruan ikusten direla erakusten dutelako: Vitoria-Gasteizko Udaleko zeharkakotasun
politiken barruan, hain zuzen. Gazteria, Euskara edo Ingurumen arloan aurrera eramaten
diren sail arteko koordinazio prozesuak aprobetxatuz, gai horien inguruan eratzen den
ikuspegi bateratua erraztuko litzatekeela uste da, hortaz.
Azken finean, genero zeharkakotasuna udal estruktura osoan txertatzeko aipatu diren
zailtasun garrantzitsuenak hauek dira:
• Zeharkako politikak eta hauek aurrera eramateko eratzen diren planak sail, zerbitzu
eta atalek duten lanaren gehigarri bezala bizi ohi dira eta ez zaie lehentasunik
ematen.
• Zeharkako politiken eta Planaren bultzada, batez ere Berdintasun Zerbitzuaren menpe
dago. Nahiz eta zerbitzu horrek udal politikaren barruan posizio ona izan (Alkatetza
Saila) ez dauka gaitasun nahikoa horretarako guztirako.
• Udaleko sail, zerbitzu eta atalek genero zeharkakotasuna txertatu duten maila oso
desberdina da.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• Gainera, neurri handi batean, genero zeharkakotasuna eta, orokorrean, berdintasun
politikak, faktore subjektibo eta pertsona arteko sinergien menpe daude.
• Beste egoera batzuek ere genero zeharkakotasuna udalaren estrukturan txertatzea
zailtzen dute, alegia, formazio, giza baliabide eta baliabide ekonomikoen falta.
Egoera hori ikusita, eraldatzeko eta genero mainstreaminga Vitoria-Gasteizko Udalean
txertatzeko egin diren proposamen batzuk hauek lirateke:
• Aztertzea Berdintasun politiketatik urruntzen diren sail, zerbitzu eta atalei arlo politikotik
legean jasotzen den berdintasunerako printzipiora moldatzea nola eskatzen dien.
• Bestelako estrategia bat diseinatzea, organizazioaren kulturan aldaketa bat ekarriko
duena, udaleko berdintasun politikak bi arlotan eragina izatea ahalbideratuz:
aliatuak diren sail, zerbitzu eta atalekin bat, eta berdintasun politikekin zer ikusirik ez
dutenekin bestea. Horrela generoaren ikuspegia Udalaren kulturaren barruan
bultzatuko da, batez ere, lehenengoekin jasotako emaitzei esker.
• Udalean dauden sailentzat berdintasun arloan diagnosiak egin arlo bakoitzeko
informazioa jasotzeko baita sail horiek genero ikuspegitik dauzkaten prozedura eta
erantzunak aztertzeko ere.
• Udalean dauden zeharkako plan guztiek komunean dauzkaten aspektuak kontuan
izan, sailek zeharkakotasunarekiko erabiltzen duten lan metodologia hobetzeko.
Honek guztiak Vitoria-Gasteizko Udalean genero zeharkakotasunari buruz behatu izan dena
laburbiltzen du. Horrekin batera beste gai bat sortzen da generoa sistematikoki kontuan
hartzearekin lotuta dagoena: sekzioartekotasunaren printzipioaz ari gara, zeinaren gainean
Berdintasunerako III Plana oinarritzen den.
SEKZIOARTEKOTASUN PRINTZIPIOA ETA LGTBIQ TALDEA III PLANEAN
Sekzioartekotasunak lan printzipio bat izan da Berdintasunerako III Planean. Bere presentzia
Vitoria-Gasteizko egitasmo feministak Planaren diseinuan eduki duen parte hartzearekin
lotuta dago.
Printzipio hau subjektuen ikuspegi anitza mantentzearekin erlazionatuta dago, bai arlo
teorikoan eta baita diskurtsiboan ere. Emakume askoren egoera ezaugarritzen duena ez da
arraza, erlijio, etnia, dibertsitate funtzionala, aukera sexuala, genero identitatea, etab.
desberdintasunen batuketa bat. Ezaugarri edo sektore guzti hauek egoera, pertsona edo
talde sozial bakoitzean era desberdin batean zeharkatzen dira. Arrazoi hau dela medio,
sekzioartekotasuna sistematikoki kontutan izanik Berdintasunerako III Planean lortu nahi dena
“emakumea” subjektu politiko gisa inolaz ere forma murriztu batean kontutan izatea da.
Berdintasunerako III Planak ekintza konkretu bat aipatzen du dibertsitate sexuala eta genero
identitateari lotuta. Dibertsitate sexualari eta genero identitateari buruzko seminarioaz mintzo
gara, udaleko langile teknikoei, elkarteei eta inplikaturiko agenteei bideratuta dagoena6.
Ekintza honen arduraduna den Berdintasun Zerbitzuak oso ondo baloratzen du. Estrategikoa
dela uste dute genero kontzeptuaren inguruan aldaketa kualitatibo eta kontzeptual
garrantzitsua suposatu duelako Vitoria-Gasteizko Udaletxerako. Hala eta guztiz ere, nahiz eta
6 II Ardatza, emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa, 1 Esku hartze ildoa genero kontzientziaren garapenari eta emakumeen ahalduntzeari buruz.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Berdintasunerako III Planak generoaren ikuspegi zabalago bat eskaini badu ere, aldaketa
kontzeptual hau eraginkorra izan dadin, hurrengo plangintzan kontutan izan beharko da.
Sekzioartekotasunaren ikuspuntuari dagokionez eta, LGTBIQ taldearen errealitateari
dagokionez, konkretuki, Berdintasun Zerbitzuak ekintza asko jarri ditu martxan eta beste
zenbaitetan parte hartzen ari da. Honek datorren plangintzan eragina izango duen
ezagumen maila garrantzitsua sortzen ari dela aurreikusten da. Aipaturiko ekintza gehienak
zerbitzuko berdintasun agenteak jarri ditu abian eta formazioarekin, LGTBIQ errealitatearen
inguruko ezagupen maila zabaltzearekin zein errealitate honen inguruan sareak eratzearekin
zer ikusirik dute. 2015eko abenduan LGTBIQ politiketan aholkularitza lanak egiteko taldea
berriro jarri zen martxan. Helburua Berdintasun Zerbitzuari laguntzea da erabaki estrategikoak
hartzeko orduan gai honen inguruan, Vitoria-Gasteizen ibilbide luzea duten pertsona adituen
iritziaz aberastuz. 2016ko martxoan Udaletxeko Berdintasun Zerbitzuak eta Garapenari
Laguntzeko Zerbitzuak “Dibertsitate sexualetik eta genero dibertsitatetik nagusitutako ereduei
erresistentzia” seminarioan parte hartu zuten Garapenerako Estrategia Positiboen
Jardunaldien barne, Bilbon Garapenerako Lankidetza Euskal Agentziak eta bertako
Udaletxeko Berdintasun, Garapenerako Lankidetza, Elkarbizitza eta Jai Arloak antolatuta.
Jardunaldien helburua, dibertsitate sexuala garapenerako lankidetzan eta aldaketa
sozialerako hezkuntzan nola txertatu daitekeen aztertzea zen.
Beste alde batetik Garapenerako Lankidetza Zerbitzuak 2014. urtean talde honi bideratutako
ekintza zehatz bat antolatu zuen Berdintasunerako III Planaren barruan. Ekintzaren helburua
zerbitzuak urtero eskaintzen dituen laguntzen artean ildo berri bat zabaltzea izan zen LGTBIQ
taldearen eskubideak bultzatzeko proiektuak diruz laguntzeko. 2016. Urtean laguntza hau
berriro eskaintzea espero da.
Bere aldetik Berdintasun Zerbitzuak Udal poliziarekin eta Gizarte Gaietako esparruarekin
batera Etxeko eta genero indarkeriaren emakume biktimentzat II esku hartze, deribazio eta
jarraipen udal protokoloaren berrikusketa bat hasi zuen indarkeria matxistari buruz egiten
duen kontzeptualizazioa aldatzeko asmoz eta LGTBIQ taldea honen biktima moduan
kontutan hartzen hasteko.
Gainera, 2016ko maiatzean berdintasunerako agenteak European Rainbow Cities
Kongresuan parte hartu zuen. Topaketa Vic-Katalunia Erdiko Unibertsitateak antolatu zuen,
Kataluniako Generalitat-aren zein Bartzelonako Udaletxe eta Aldundiaren laguntzaz.
Kongresuak ondoko helburuak zituen: berdintasun politiken erronka berriei buruz hausnartzea
orientazio sexuala eta genero identitatea dela eta; hiritik kanpoko LGTBIQ udal politikak
ezagutzera ematea; trans herritarrekin aurrera eramandako barne hartze politikei buruz
gogoeta bat egitea.
Maiatzaren 17an, Lesbo-Gay-Transfobiaren kontrako Nazioarteko Egunean, Berdintasun
Zerbitzuak “Transgeneroak: teoria feministentzako erronkak” hitzaldia antolatu zuen, Cristina
Garaizabal-en eskutik (osasun arazoak zirela eta, azkenean ekintza hau bertan behera utzi
behar izan zen) eta hiru zine-forum.
Berdintasun Zerbitzuak, gainera, Vitoria-Gasteizko LGTBIQ herritarren errealitateari buruzko
diagnosia kontratatu du, 2016. Urtean egiteko. Lehenago esan den bezala, espero daiteke
Berdintasun Zerbitzuak LGTBIQ taldeari dagokionez eratu dituen ezagutza eta sare guztiak
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
hurrengo planifikazioan sekzioartekotasuna hobeto eta gehiago txertatzeko aukera emango
dutela.}
Gainerako departamentuek sekzioartekotasunari dagokienez islatzen duten errealitateari
dagokionez, eta, konkretuki, LGTBIQ taldeari dagokionez, oraindik lan asko egiteko dago.
Departamentu, zerbitzu eta unitate gehienek ez dute emakume batzuk diskriminazio anitzeko
egoeretan jartzen dituen desberdintasun estrukturalak kontutan hartzeko klabe honetan lan
egiten. LGTBIQ taldearen kasuan, zehazki, 16 departamentuk inongo ekintza konkreturik egin
ez izana aipatzen dute Plan osoan zehar. Honek, Arabako Emakumeen Asanbladak Planari
buruz gai honen inguruan duen iritziarekin bat dator: sekzioartekotasuna printzipio moduan
aipatuta agertzen da dokumentuaren hasieran baina gero ez da ekintza konkretuetan
deskribatzen. Pertzepzio hau guztiz egokia da: ezin ukatu daiteke Berdintasunerako III
Planean sekzioartekotasunari buruz printzipioen deklarazioan agertzen dena distantzia
handia duela gero ekintzetan jazotzen denarekin.
Azkenik, zenbait departamentu, zerbitzu eta unitatek, euren alorrean talde honen
errealitatea kontutan hartzen dutela uste dute. Esate baterako Asexoriak (sexu aholkularitzak)
gazteei ematen dien zerbitzuan edota eguneroko lanean genero binomioa gailentzeko
egiten den saiakerarekin, identitateen aniztasunari buruz kontziente direlako.
Bukatzeko, Berdintasunerako III Planean sekzioartekotasunari eta LGTBIQ errealitateari
buruzko zenbait ideia interesgarri aipatzen dira. Hala ere, ezin daiteke esan ikuspuntu hori
Planean guztiz txertatuta dagoenik. Hurrengo planifikazioen menpe gelditzen da, lortutako
aurrerapausoak erabiltzea emakumeek pairatzen dituzten estrukturen eta mekanismoan
desberdintasunak era integratu batean lantzeko.
EKINTZEN BETEKETAREN ANALISIA
Hurrengo atalera pasatu aurretik, Berdintasunerako III Planaren ondorio zuzenak eta ez-
zuzenak zein bere beteketa maila aztertu nahi dituena, ekintzen beteketa maila orokorrari
buruz mintzatuko gara, ardatz bakoitzeko eta baita departamentu bakoitzeko. Une honetan
aurreikusitako kronogramari buruzko informazioa ere menago da hala nola berdintasun
alorrean departamentu, zerbitzu eta unitateek egin dituzten ekintzei buruzkoa
Berdintasunerako III Planean aipatuta ez etorri arren.
Ekintzen beteketaren mailari buruzko azterketa orokorra
Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planak 185 ekintza ditu,
lau ardatzetan banatuta. 18 departamentu, zerbitzu eta unitate7 dira ekintza hauek aurrera
eramateko erantzule.
Planaren beteketa maila baloratu ahal izateko sailkapenerako hiru kategoria ezarri dira.
Euren laguntzaz ekintzak bete diren ala ez ezagutu nahi dugu. Sailkapenerako kategoriak
beteta egotea (gaztelaniazko R, realizada, Planaren barruan bete diren ekintzak
adierazteko), prozesuan (P, behin Plana bukatzeko zegoen denbora amaitu eta gero, ekintza 7 Gogoratu Berdintasunerako III Planaren ebaluaketarako 20 departamentu, zerbitzu eta unitate elkarrizketatu badira ere, Planaren beteketan ardura daukatenak 17 baino ez direla.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
oraindik garatzen ari dela adierazteko) eta landu gabe (Gaztelaniazko SA; sin abordar,
arrazoi desberdinak direla medio bete ez diren ekintzak adierazteko).
Aurrekoaren arabera, hau da Planaren beteketa mailaren laburpen orokorra:
1. Taula: Berdintasunerako III Planaren beteketa mailaren laburpen orokorra
Etiketak Zenbaketa
EG (Gaztelaniazko NC) 9
P 16
R 109
SA 51
Guztira 185
Hurrengo irudian ikus daitekeen bezala Berdintasunerako III Planaren ekintzen beteketa maila
%59koa da. Behin Plana bukatzeko zegoen denbora amaitu ostean, %)a oraindik prozesuan
jarraitzen du. Ekintzen %27a ez da bete geroago aztertuko diren arrazoi desberdinak direla
medio, emaitzei buruzko atalean. Azkenik, ez da eskaini ekintzen %5ari buruzko informaziorik.
1. Grafikoa. Berdintasunerako III Planaren beteketa maila orokorra
�
Bete diren eta betetzeko prozesuan dauden ekintzen portzentajea kontutan hartuz,
Berdintasunerako III Planean ekintzen %68ari ekin zaiola esan daiteke. Aipatu den bezala
Planaren epemugaren barruan (2014-2015) bete diren ekintzen portzentajea %59a da. Datu
hauek Planaren beteketatik kanpo gelditzen diren agenteen iritziaren kontra doa “erdia
baino gutxiago bete dela” esaten dutenean. Nahiz eta datuak agente hauek marraztutako
errealitate positiboago bat islatu, egia da landu ez diren ekintzen eta informazioa jazo ezin
izan diren ekintzen portzentajea %32koa dela. Aurrerago datorren emaitzen azterketari
buruzko atalean hau azaltzeko arrazoiei buruz hitz egingo badugu ere, departamentu,
zerbitzu eta unitate arduradunak ekintzak ez betetzeko aipatu dituzten egoerak ondokoak
dira, era laburbildu batean:
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• Denbora falta
• Departamentu, zerbitzu edo unitate barruko organizazio arazoak
• Baliabide ekonomiko eza
• Ekintza batzuk formulatuta dauden era ez da departamentuen ohiko lan dinamikara
moldatzen
• Ekintza batzuk prozesu luzeagoak barne hartzen dute eta ez betetzeak ekintzaren
zereginetako bati ekin ezin izatearen ondorioa da
Kasu askotan, ez betetzeko arrazoia langile teknikoek daukaten denbora falta izan da. Iritzi
hau bat dator genero zeharkakotasuna euren departamentuko ohiko lanaren gehigarri bat
dela uste dutenekin. Horregatik zereginei lehentasuna emateko orduan gai hauek beti
geratzen dira bigarren maila batean. Horren ondorioz, askotan ez dira lantzen.
Batzuetan denbora falta giza baliabideen gabeziarekin edo departamentu, zerbitzu eta
unitate barneko organizazio arazoekin ere erlazionatzen da. Beste kasu batzuetan, gutxitan
hala ere, aurrekoari baliabide ekonomikoen falta ere gehitzen zaio. Galdetutako pertsona
batzuek argi eta garbi esaten dute aurrekonturik ez duten ekintzak ez direla lehentasuna
jazotzen dutenak. Honek, azken finean euren beteketan eragin negatiboa du.
Ekintzak ez betetzeko argudiatzen den laugarren arrazoiari dagokionez, departamentu,
zerbitzu eta unitateen errealitatera ez moldatzea, alegia, aurreko atalean, Diseinuaren
Ebaluaketan, aipatu den egingarritasunari buruzko gogoeta aipatu behar dugu berriro ere.
Arreta deitzen du pertsona batzuk argudiatzen dutela ekintza bat ez dutela bete (edo,
kasurik eta onenetan, ekintza aldatu behar izan dutela bete ahal izateko) ekintza hori
formulatu den era ez delako euren departamentuko lan egiteko erara moldatzen.
Mainstreamingaren estrategiaren kontra doan argudioa da hau, genero zeharkakotasunak,
hain zuzen ere, departamentu barruko kulturan aldaketak sartzea suposatzen duelako.
Departamentuok gauza batzuk egiteko erak aldatu beharko dituzte, era hauekin emakume
eta gizonen arteko berdintasuna bultzatzen ez baldin bada. Hau da, alegia, arrazoi
honengandik bete ez diren Berdintasunerako III Planaren ekintzen kasua. Bere beteketak
departamentuei prozeduretan aldaketak egitea eskatzen zien eta azkenean ez dituzte
aurrera eraman. Horregatik egoera hau gorago aipatu den egingarritasunari buruzko
eztabaidarekin lotuta dago. Ekintza baten beteketak departamentu barruan honek egin
nahi ez dituen aldaketak egitea suposatzen duenean, bide “erraza” hartu da eta 1) ez da
ekintza bete edo 2) ekintza edo bere formulazioa aldatu da, departamentuak dagoeneko
egiten ari den lanarekin bat egiteko.
Azkenik, ekintzak ez betetzeko bosgarren argudioa, hau da, ekintza batzuk prozesu
zabalagoak barne hartzen dutela zeregin desberdinekin, kronogramaren azterketarekin
batera landu behar da.
Berdintasunerako III Planean aurreikusitako kronogramari dagokionez, galdetutako
departamentu, zerbitzu eta unitate askok (10ek, hain zuzen ere) bete dutela uste dute.
Hauetariko batzuk bete behar zituzten ekintza kopurua ez zen oso altua. Horregatik
departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk kronogramarekin konplitzea zaila izan ez dela
diote. Beste 9 departamentu, zerbitzu eta unitatek kronogramarekin guztiz bete ez dutela
adierazten dute. Erantzun hau ez da harritzekoa Planak dituen 185 ekintzetatik 51 bete ez
direla kontutan izanda. Hala ere, kronograma ez da bakarrik arrazoi hau dela medio bete
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
gabe gelditu. Beste ekintza talde bat ere badago (16 ekintzekin guztira), behin Plana
betetzeko denbora bukatu ostean amaitu gabe daudenak. Kasu honetan, departamentu,
zerbitzu eta unitate batzuk aurretik ezarritako kronograma errespetatzeko arazoak izan
dituztela aipatzen dute, euren ekintzen beteketak Udaletxeko beste departamentu batek
aurretik zerbait egitearen menpe bazegoen. Azterketa honen ildoan aipatutako ekintza
hauek “menpeko ekintzak” bezala identifikatzea erabaki da. Menpeko ekintzak elkarrekin
lotuta aurkitzen dira, prozesu zabalagoak barne hartuz.
Berdintasunerako III Planean 32 ekintza daude eraren batean edo bestean erlazionaturik, lan
prozesu zabalagoak eratuz. Testuinguru honek menpeko erlazioak sortzen ditu euren artean
eta ekintza hauen beteketan eragina izan du. Ekintza hauen beteketa, aurretiaz bete batzuk
bete izanaren menpe dago. Horregatik, ekintzaren bati ekin ez bazaio, hurrengo bete behar
zirenak ezin izan dira landu, kate moduko efektua ezarriz. Hurrengo irudiak argi eta garbi
erakusten du zeinen baxua den era honetako ekintzen beteketa maila; aipatutako 32etatik
bakarrik %25a bete da.
2. Grafikoa. Menpeko ekintzen beteketa maila
�
Lehenago esan den bezala departamentu, zerbitzu eta unitate askok era honetan azaltzen
dute ekintza batzuk ez betetzearen arrazoia. Orokorrean oso ekintza zehatzak dira, Planean
banaka jazota datozenak, nahiz eta guztiak azken egitasmo bakar bati begira bete behar
diren, zabalagoa dena. Plana diseinatzeko eta ekintzak unitate txikiagoak bezala
formulatzeko era hau bere beteketa mailan eragin negatiboa izan du. Beteketa datu hauek
kontutan izanda, datorren plangintzari begira, pentsatu beharko litzateke formulatzeko eta
prozesuak planifikatzeko era hau aproposa ote den. Tankera honetako formulazioen
arrakasta departamentu, zerbitzu eta unitateek erakutsitako konpromiso eta koordinazio
mailaren araberakoa izango da, baina, batez ere, genero zeharkakotasuna udaleko
estrukturan zein mailara arte txertatu den araberakoa. Berdintasunerako III Planaren
beteketa mailak, %59ak, ez du horretarako oso testuinguru egokia aurreikusten.
Berdintasunerako III Planaren beteketarekin erlazionatzen den bestelako dinamika bat
ekintzen lanketa hurrengo urtera pasatzea izan da. Honek esan nahi du, Planak bi urteko
epemuga zuenez, 2014rako aurreikusita zeuden ekintza batzuk 2015era pasatzea.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Kronograma apurtzen duen dinamika hau Berdintasunerako III Plana lantzeko orduan oso
ohikoa izan da bere bultzadarako erantzule den zerbitzuak adierazten duen bezala: ekintza
bat urte batean landu ezin izan bada hurrengoan ekin zaio, betetzeko epea amaitu bada
ere. Hala ere, arazo batekin egiten dugu topo kasu honetan, aurrerago ikusiko den bezala:
alegia, atzeratutako ekintzen beteketa maila oso baxua dela.
Zehatzago aztertuta, 2014. urterako aurreikusita zeuden Berdintasunerako III Planaren 36
ekintza atzeratu ziren hurrengo urtera. Horren ondorioz, urte bakoitzean bete behar izan den
ekintza kopurua ez da proportzionala izan:
2. Taula. Urte bakoitzeko ekintzen distribuzioa
2014 HASIERAKOA 84 2014 AMAIERAKOA 48 2015 HASIERAKOA 101 2015 AMAIERAKOA (2014 ETA 2015EKIN) 137
Aurreko taulan ikus daitekeen bezala, hasiera batean urte bakoitzeko pentsatu zen ekintza
kopurua ez zen bat etortzen. 2015. urtean aurreko urtean baino 17 ekintza gehiago betetzea
aurreikusten zen hasiera batetik. Hasierako egoera desberdin horri 2014. urtean arrazoi
desberdinak direla medio departamentu, zerbitzu eta unitate desberdinek atzeratu zituzten
beste 36 ekintza gehitu behar zaizkio. Horrela, Planaren azken urterako aurreikusitako ekintzen
kopurua %35 batean handituta ikusi zen. Guztira 137 ekintza izan ziren 2015 urtean betetzeko
gelditu zirenak. Aldi berean, 2014rako ez zen apenas ekintzarik aurreikusi, bakarrik 48 lantzea
proposatu zelarik.
Aipatu behar den beste datu garrantzitsu bat, atzeratutako ekintzen %44a (16, alegia)
menpeko ekintzak zirela da. Hau da, departamentu, zerbitzu eta unitateek menpeko ekintzak
bete ezin izanari emandako lehen erantzuna (aurretiaz bete behar ziren ekintzak landuta ez
egoteak) hurrengo urtera atzeratzea izan zen. Baina 2015. urtean zehar eman den beteketa
mailari dagokion irudia aztertuz (4. diagrama) ondorioztatu daiteke ekintzen beteketa
atzeratzeko dinamika honekin planarekin ez betetzeko tendentzia indartu duela. Dinamika
hau menpeko ekintzetan behatu daiteke argi eta garbi; atzeratutako 16 ekintzetatik 14 ez
ziren egin eta 2 prozesuan zeuden, Plana bukatzeko orduan.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
3. Grafikoa. 2014. Urtean atzeratutako ekintzen beteketa
�
2015ean, hortaz, ekintza gehigarri asko egitea erabaki zen eta honek departamentuen
ahalmenak gailendu zituen. Ezin da ahaztu, gainera, urte honetan zehar Berdintasunerako III
Planari ekiteko testuinguru zailagoa eman zela, lehenago aipatu den bezala. Galdetutako
zerbitzu batek guti hau ondoko eran azaltzen du: “ez da aurreikusitako kronograma
errespetatu. Ekintzak 2015era atzeratzen joan gara eta azkenean desagertu egin dira,
hauteskunde urteak ez direlako batere egokiak”.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
4. Grafikoa. 2015ean bete diren ekintzen maila aurreko urtean proposaturikoak.
�
Aurreko irudiak urte bakoitzean bete diren ekintzak adierazten ditu 2015erako atzeratu ziren
36 ekintzak barne hartuz. Berdintasunerako III Planaren beteketa mailari, atzeratze honek ez
dio onik egin. Zentzu honetan interesgarria den datu bat zera da: 2015ean landu ez diren
ekintzen portzentajea %34,3koa dela, 2014ean %8,3koa den bitartean. Aipatzekoa da baita
2014ean izandako beteketa maila (%79,2a) eta hurrengo urtean izandakoa (%52a), era
nabarmen batean behera egin duena. Guzti hau azaltzeko hauteskunde urteak suposatzen
duten testuingurua eta bestelako barne ezaugarriei lotutako arrazoiak aipatzen dira: izan ere,
departamentu, zerbitzu eta unitate batzuen aburuz 2015. urtean Planari jarraipen txikiagoa
eman zaio eta honek ekintzen beteketa mailan eragina izan du. Guzti honek egin den
jarraipenari, testuinguru orokorrari eta lortutako emaitzei begira oso urte desberdinak izan
direla adierazten du.
Ardatz bakoitzeko ekintzen beteketa mailaren azterketa
Esan den bezala, Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planak
185 ekintza hartzen ditu barne. Hauek, Planean lantzen diren lau ardatzetan sakabanaturik
aurkitzen dira, ondoren azaltzen den eran:
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
5. Grafikoa. Ardatz bakoitzak barne hartzen duen ekintza kopurua
�
Ardatz bakoitzak barne hartzen duen ekintza kopurua aztertuz Berdintasunerako III Planak
batez ere Emakumeen Ahalduntzean eta Baloreen Aldaketan intzidentzia izaten saiatu dela
ondorioztatu daiteke. Planaren barruan duen pisua bere beteketan inplikaturiko
departamentu, zerbitzu eta unitate kopuruan ere ikus daiteke: 13 guztira. Hurrengo ardatz
garrantzitsuena, aurreikusitako ekintza kopuruaren arabera, Emakumeen aurkako Indarkeria
Borrokatzea da. Kasu honetan, ordea, inplikaturiko departamentu, zerbitzu eta unitate
kopurua 8 besterik ez da. Organizazio Sozial Erantzunkidearen ardatzak aurreko bien arteko
ekintza kopurua barne hartzen du. Hala ere, departamentu mordoak hartzen du bere
beteketan parte: 12 guztira. Azkenik, Udaletxean genero mainstreaminga bultzatzeko
ardatza, lehenengoa, non genero zeharkakotasuna ezartzeko neurriak definitzen diren,
ekintza gutxien aurreikusten dituena da. Kontutan izan behar dugu, baita ere, Emakume eta
Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana betetzen egon den bitartean, Vitoria-Gasteizko
Udaletxeak Enplegu Publikoaren esparrurako I Genero Berdintasun Plana lantzen egon dela.
Dokumentu honetan Udaletxe barruan enplegu publikoari begira berdintasuna lantzeko
neurriak jazotzen dira. Edozein kasutan, arreta deitzen du I. ardatzean inplikaturiko
departamentu, zerbitzu eta unitate kopurua txikiena izatea; 7 bakarrik. Hala ere, aipatu
beharra dago, departamentu guzti hauek estrategikoak direla genero zeharkakotasuna udal
estrukturan ezartzeko orduan.
Ardatz bakoitzean bete diren ekintzen kopurua aztertzeko eta beranduago, kopuru hau
lortutako emaitza zuzen eta ez-zuzenekin erlazionatzeko, hurrengo diagraman ardazka bete
diren ekintzen maila azaltzen dugu.
I Ardatza:
II Ardatza
III Ardatza
IV Ardatza
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
6. Grafikoa. Lau ardatzetan egon den ekintzen beteketa mailaren konparaketa
Lehen begirada batean Berdintasunerako III Planaren ekintzen beteketa maila ardatz
bakoitzari dagokionez desberdina dela dirudi. Hala ere, ardatz guztiek zenbait ezaugarri
komun dituzte: esaterako lauretan 9 eta 17 ekintza artean ez dira bete. Guztietan behatzen
da ekintza kopuru txiki bat behin Plana betetzeko epea bukatu ostean prozesuan jarraitzen
duena.
Berdintasunerako IV Planaren plangintzan ekintza hauek aztertu beharko dira. Agian
interesgarria litzateke Plan berri horretan barne hartzea, euren beteketa maila eta
egokitasuna aztertu ostean.
Hurrengo diagraman ekintzen beteketa erlatiboa, ardatz bakoitzeko jazotzen da.
I Ardatza II Ardatza III Ardatza IV Ardatza
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
7. Grafikoa. Ekintzen beteketa erlatiboaren konparaketa, ardatz bakoitzeko.
Ardatz bakoitzaren beteketa maila aztertu aurretik, gai orokor batzuei buruz hitz egingo dugu.
Lehenik eta behin, aipatu beharra dago, lehen ardatzen izan ezik, beste guztietan bete diren
ekintzak gehiago direla bete ez direnak edo prozesuan daudenak baino. Beste alde batetik,
ardatz guztietan landu ez diren ekintzak ez dute %25a gailentzen, I. ardatzaren
salbuespenarekin, beste behin ere.
Lau ardatzetatik, genero zeharkakotasuna ezartzeko neurriena, lehena, da emaitza txarrenak
jaurtitzen dituena, ekintzen beteketa maila dagokionez. Emaitza onenak dituena, bestalde,
IVa da, Emakumeen aurkako Indarkeria Borrokatzeko ardatza, alegia. Edozein kasutan, II, III
eta IV ardatzen artean antzeko beteketa maila nabaritzen da. Oso adierazgarriak dira,
ordea, I. ardatzean ikusi daitezkeen datuak, dinamika orokorrari buelta ematen diona: bete
ez diren ekintzen kopurua bete direnena baino handiagoa da, bete diren ekintzen
portzentajea oso baxua da eta, azkenik, betetzeko prozesuan dauden ekintzen portzentajea
ere gainerako ardatzena baino altuagoa da. Ondoren ardatz bakoitzeko analisi zehaztuago
bat egiten da.
I Ardatza II Ardatza III Ardatza IV Ardatza
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
8. Grafikoa. I ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea.
�
Berdintasunerako III Plana osatzen duten 4 ardatzetatik, lehena, genero zeharkakotasuna
bultzatzeko neurriena da, ekintza gutxien aurreikusita zituena (30 guztira). Hala eta guztiz ere,
ekintza hauen beteketa maila baxua da era esanguratsu batean (bakarrik %23a bete da),
gainerako ardatzekin konparatuz. Hurrengo atalean esku hartze ildo bakoitzean behatu diren
zailtasunei buruz era sakonago batean hitz egingo dugu, baina, edozein kasutan, beteketa
maila baxu hau azaltzeko erabiltzen diren argudio garrantzitsuenetakoak denbora falta,
barne organizaziorako arazoak eta menpeko ekintza asko barne hartzea zenbatu daitezke.
Arreta deitzen duen beste datu bat lehenengo ardatzaren barruan aurreikusten diren
ekintzen %20a beteketa prozesuan dagoela izango litzateke, behin Planaren epea bukatu
ostean. Kasu gehienetan prozesu luze eta konplikatuak suposatzen duten ekintzak dira,
inplikaturiko agente desberdinen arteko koordinazioa eskatzen dutenak. Gaur egun,
orokorrean, euren faseetariko batean aurkitzen dira, baina oraindik ezin dira amaitutzat
eman.
Datu guzti hauen arabera Berdintasunerako III Planak Vitoria-Gasteizko Udaletxean genero
zeharkakotasunari dagokionez izan duen intzidentzia espero zena baino baxuagoa izan da.
Hala ere, beteketa mailaren datuak, ez datoz bat departamentu, zerbitzu eta unitate askok
(zortzik, alegia) gai honen inguruan agertzen duten iritziarekin. Departamentu, zerbitzu eta
unitate hauen aburuz, Planaren helburuen inguruan egin duten aurrerapausorik nagusiena
gobernantza arloan izan da. Planak hizkuntza eta irudien erabilera ez-sexista hobetzera
eraman du, diru-laguntza eta kontratazioetan berdintasun irizpideak kontutan hartzera,
langile teknikoen formazioa handitzera, datuak genero ikuspegitik jazotzera eta
departamentuen funtzioetan genero ikuspegia sistematikoki txertatzera. Berriro ere aipatu
behar da, ordea, ardatz honetan ekintzek erakusten duten beteketa maila ez dela hain
positiboa.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
9. Grafikoa. II ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea
�
Lehenago aipatu den bezala, ardatz bakoitzeko aurreikusi den ekintza kopuruaren arabera,
bigarren ardatza da, Berdintasunerako III Planean pisu handiena hartzen duena, 67
ekintzekin. Ardatz honek emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa ditu helburutzat.
Ekintzon beteketa mailari dagokionez, esan beharra dago erdia baino gehiago, %61, bete
dela. Hala eta guztiz ere, bigarren ardatz hau da, lehenaren ostean, Planean beteketa maila
baxuena erakusten duena. Aurreikusitako ekintza kopuruaren eta betetako ekintza
kopuruaren arteko desberdintasun honek, diseinua agian errealitatetik urrun egon dela
suposatzera garamatza. Gainera, oreka eza bat ere sumatzen da, diseinuaren ebaluaketan
dagoeneko aipatu dena, ardatz hau osatzen duten ekintzen motari dagokionez: guztiz
estrategikoak diren ekintzak eta beteketa maila oso altua duten ekintza batzuk, Ahalduntze
Eskola legez, estruktura maila berberean kokatzen dira puntualagoak edo hedadura
gutxiago duten ekintzekin batera.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
10. Grafikoa. III ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea
�
Hirugarren ardatzari dagokionez, organizazio sozial erantzunkideari buruzkoa, Planak
aurreikusten zuen ekintza kopurua 39koa zen eta azkenean %64a bete da. Ezin da aipatu
gabe utzi, ardatz honen beteketaren jarraipena lauretatik zailena izan dela, lehenago aipatu
diren Berdintasun Zerbitzuak izan dituen organizazio eta giza baliabide arazoak direla medio.
Hala eta guztiz ere, departamentu, zerbitzu eta unitate arduradunek ardatzaren zati handi
bat bete ahal izan dute.
11. Grafikoa. IV ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea
�
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Azkenik, IV ardatza, emakumeen aurkako indarkeria borrokatzeko beteketa maila altuena
erakusten duena da, %74arekin. Kontutan izanda, gainera, ardatz honek barne hartzen duen
ekintza kopurua gainerako ardatzekin konparatuz nahiko altua dela (49 ekintza guztira) esku
hartze ildo honek lortu duen eragina altua dela esan daiteke. Emaitza hauek azaltzen duten
arrazoi batzuk ondokoak dira: ezin dugu alde batetik ahaztu, Vitoria-Gasteizko Udaletxea
duela 13 urte daramatzala emakumeen aurkako indarkeria lantzen, Emakumeen aurka
zuzendutako indarkeriaren kontrako I udal Plana (2003-2005) martxan jarri zenetik, alegia.
Horregatik, data horretatik eta gaur arte, prozesu, estruktura eta baliabide mordoa jarri dira
abian, zeinak Berdintasunerako III Planean ekintza moduan kontutan izan diren. Beste alde
batetik, Berdintasun Zerbitzuak egin duen ardatz honen jarraipena, pertsona berdinaren
eskuetan egon da Plan osoan zehar. Horrekin prozesuaren ikuspegia erraztu da, lehen aipatu
den bezala.
Berdintasunerako III Planak lortu dituen emaitzen analisia hurrengo atalean egingo da. Bertan
ardatz bakoitzaren beteketa eta lortutako emaitzak era sakonago batean aztertuko ditugu
eta zehatzago esku hartze ildoak eta helburuak landuko dira. Ardatz bakoitzean behatu
diren errealitate eta arazoei buruz ere mintzatuko gara. Atal honekin bukatu baino lehen,
departamentu bakoitzaren beteketa maila aztertuko dugu.
Departamentu bakoitzak izan duen ekintzen beteketa mailaren analisia
Berdintasunerako III Planaren ekintzen beteketan 18 departamentu, zerbitzu eta unitate dira
arduradun. Hurrengo taulan Berdintasunerako III Planaren beteketa maila absolutua jazotzen
da departamentu, zerbitzu eta unitate arduradun bakoitzeko.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
3. Taula. Departamentu bakoitzeko ekintzen beteketa maila absolutua
Etiketak R P SA NC Guztira
Orokorrean
1 Alkatetza Departamentua: Berdintasun Zerbitzua 38 6 8 52
2 Alkatetza Departamentua: Euskara Zerbitzua 2 1 3
3 Funtzio Publikoaren Departamentua 3 3 7 13
5 Ogasun Departamentua: Aurrekontu Zerbitzua 3 3
6 Interbentzio eta auditoria Departamentua 2 2
7 Promozio Ekonomikoaren Departamentua: Ikerketa Kabinetea 6 6
8 Informaziorako Teknologien Departamentua: Informazio Zerbitzua 3 4 7
9 Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua:
Garapenerako Lankidetza
5 2 4 11
11 Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua 27 1 5 9 42
12 Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua: Jaien
Unitatea
2 1 3
13. Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua: Gizarte
Zentroen Unitatea
6 3 9
14 Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua: Kirol
Zerbitzua
1 1
15. Hezkuntza Departamentua 3 1 4
16 Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua: Hiritarren
Parte-hartze Zerbitzua
5 5
17 Promozio Ekonomiko eta Enplegurako Departamentua 13 1 3 17
18 Ingurugiro eta Espazio Publikoen Departamentua: Osasun
Publikorako Unitatea
1 1
19 Hiritarren Ziurtasunerako Departamentua: Udaltzaingoa 6 6
20 Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua: Gazteria
Unitatea
6 1 7
Guztira orokorrean 116 16 51 9 192
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Hau da departamentu bakoitzeko beteketa mailak jaurtitzen duen diagrama.
12. Grafikoa Departamentu bakoitzeko ekintzen beteketa absolutuari buruzko emaitzak.
�
Ekintza gehien planifikatu zituzten departamentu eta zerbitzuak Berdintasun Zerbitzua, Gizarte
Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua eta azkenik Promozio Ekonomiko eta
Enplegurako Departamentua dira. Hala ere, batzuek eta besteek aurreikusitako ekintza
moten artean alde handiak daude. Lehenengo desberdintasuna zera da: Berdintasun
Zerbitzuak ez duela bakarrik kuantitatiboki ekintza gehiago lantzen baizik eta ekintza hauek
ikuspegi kualitatibo batetik ere interesgarriagoak direla, gizartearen beharrizan estrategikoak
baitituzte helburutzat. Berdintasun Zerbitzuaren ardurapean dauden ekintzak genero rolak
aldatzera bideratzen dira. Adibide bezala Berdintasun eta emakumeen Ahalduntze Eskolak
programatzen duen formazio eta lantegi eskaintza zabala (1.1.1.1. ekintza, II Ardatza),
udaleko langile teknikoei, elkarteei eta bestelako inplikaturiko agenteei bideratutako
aniztasun sexualari eta genero identitateari buruzko seminarioaren antolakuntza (1.1.4.1.
ekintza, II Ardatza) edota autodefentsa feminista lantegien antolakuntza (1.2.1.1. ekintza, IV
Ardatza), besteak beste. Aipatutako beste bi zerbitzu eta departamentuen kasuan, ostera,
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
ekintzak zentzu praktikoagoa dute. Euren helburua, batez ere, emakumeen bizitza kalitatea
hobetzea da, genero roletan eta hauek eratzen dituen sisteman eraginik izan gabe.
Adibidez, laguntza ekonomikoak mantentzearekin edo gastu ekonomien estaldurarekin
zerikusirik duten ekintzak (3.1.1.2. ekintza, III Ardatza eta 4.1.1.1. ekintza, IV Ardatza),
emakume taldeei espazioak erraztea (1.1.7.1. ekintza, II Ardatza) edo emakumeek
ikastaroetara sarbide errazagoa izan dezaten ekintza positiboak (3.2.2.4., 33.2.2.6. eta 3.2.3.1.
ekintzak, II Ardatza), besteak beste.
Berdintasunerako III Planean ekintza kopuru handiagoren erantzule izateak, konpromiso maila
altuagoa dagoela esan nahi du, argi eta garbi. Baina aipatu ditugun kasuetan, Planari
bultzada ematen dion zerbitzutik aparte, bere ardurapean hartu dituzten ekintza asko
dagoeneko departamentu eta zerbitzu barruan egiten ari ziren, aurreko Berdintasun Planaren
ondorio gisa edo genero zeharkakotasunari atxikitako neurrien ondorioz. Datorren
plangintzari begira, hortaz, garrantzitsua da pentsatzea dagoeneko egiten ari diren ekintzak
Plan barruan hartzeak departamentuek berdintasunari dagokionez daukaten inplikazio
mailari buruzko ebaluaketa nahasten ez ote duen. Baina batez ere, kontutan izan behar da
Plana dagoeneko egiten ari diren ekintza kopuru handi batekin elikatzeak ez duela
departamentuek berdintasun gaietan eman behar dituzten aurrerapausoak errazten. Azken
hau udaleko berdintasun politikarekiko konpromisoa pixkanaka handituz lortuko litzateke.
Ekintza gutxien aurreikusita zuten departamentu, zerbitzu eta unitateak, Osasun Publikorako
Zerbitzua, Kirol Zerbitzua, Jaietako Unitatea, Interbentzio eta auditoria Departamentua,
Aurrekontu Zerbitzua eta Euskara Zerbitzua dira. Ezin dugu ahaztu, hauetako batzuk (Jaietako
Unitatea, Interbentzio eta auditoria Departamentua eta Aurrekontu Zerbitzua) lehenengo
aldiz parte hartzen dutela udaleko Berdintasun Planean aurreikusitako ekintza batzuen
arduradun gisa. Zentzu honetan, ulertzekoa da euren parte hartzea hain handia ez izatea
hasiera batetik. Hala ere, ezin dugu aipatu gabe utzi, ikuspuntu estrategiko batetik, eta batez
ere Udaletxe barruan genero zeharkakotasuna bultzatzeko ideiarekin, Interbentzio eta
auditoria Departamentuaren zein Aurrekontu Zerbitzuaren parte hartzea oso garrantzitsua
dela. Datorren plangintzari begira departamentu eta zerbitzu hauen jarraipena bermatzea
interesgarria litzateke genero mainstreaminga bezalako aspektu estrategikoetan intzidentzia
edukitzen jarraitu ahal izateko. Horrela genero ikuspegia barne hartzen dituzten aurrekontuak
sortu ahal izango lirateke edo Vitoria-Gasteizko Udaletxeak egiten dituen kontratu, diru-
laguntza eta deialdietan genero irizpideak kontutan izan. Berdintasunerako III Planean egin
den aurrerapausorik garrantzitsuena, hala ere, aipaturiko departamentu eta zerbitzua barne
hartze izan da. Izan ere, datuak aztertzen baditugu, lortutako beteketa maila baxua izan da:
Aurrekontu Zerbitzuak ez du ekintzarik bete eta Interbentzio eta auditoria Departamentuak
aurreikusita zituen ekintza guztiak betetzeko prozesuan jarraitzen dute.
Hurrengo irudian departamentu, zerbitzu eta unitate bakoitzeko ekintzen beteketa maila
jazotzen da.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
13. Grafikoa. Departamentu bakoitzeko ekintzen beteketa mailari buruzko emaitzak.
�
Hiru zerbitzu dira aurreikusita zituzten ekintza %100 bete dutenak: Udaltzaingo Zerbitzua,
Osasun Publikorako Zerbitzua eta Kirol Zerbitzua. Azkeneko kasuetan, aipaturiko zerbitzuek
ekintza bakarra zeukaten ardurapean. Horregatik, jazotako datuak eurentzat oso positiboak
badira ere, Planean izan duten intzidentzia maila oso baxua dela azpimarratu beharko
litzateke. Lehen kasuan, Udaltzaingo Zerbitzuak bere ardurapean zeuzkan 6 ekintzetatik
lautan Gizarte Gaien Departamentua ere agertzen da arduradun gisa. Tankera honetako
kolaborazioak koordinazio maila altuagoa eskatzen badute ere, beteketarako erabiltzen
diren baliabideak (denbora eta giza baliabideak) gainerako kasuekin alderatuz handiagoak
dira.
Beste alde batetik, 7 departamentu, zerbitzu eta unitatek batez bestekoaren gainetik
dagoen beteketa maila daukate: %59a. Ondoren, departamentu, zerbitzu eta unitate hauek
aipatzen ditugu beteketa maila altutik baxuagora: Enplegu Zerbitzua (%76a), Berdintasun
Zerbitzua (%73a), Euskara Zerbitzua, Gazteria Unitatea, Gizarte Zentroak, Jaietarako Unitatea
(azken laurak, beteketa maila berdina daukate, %67a) eta, azkenik, Gizarte Gaien eta
Pertsona Nagusien Departamentua (%64a).
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Datu hauek aurreko irudiarekin batera kontutan hartuz ondorio hauek atera daitezke: lehenik
eta behin, beteketa maila altuena duten zerbitzuak (Enplegua, %76, eta Berdintasuna, %73)
ekintza gehien aurreikusita zituztenak zirela, baita, 17 eta 52 hurrenez hurren. Honek
Berdintasunerako III Planarekin daukaten konpromiso eta inplikazio maila ziurtatzen du. Hala
ere, ulertu beharra dago Berdintasun Zerbitzuaren kasua paregabea dela, ez bakarrik
Planaren bultzada egiten duelako, baizik eta bere beteketa mailak batez bestekoaren
gainetik dagoelako, bere ardurapean dagoen ekintza kopurua handiena delarik. Beteketa
mailaz aparte, ezin dugu ahaztu, gainera, lehen aipatu dugun bezala, Berdintasun Zerbitzuak
bere ardurapean dituen ekintza guztiak ezaugarri estrategikoa dutela, genero sistema
aldatzera bideratuta daudelarik. Azkenik, ez dugu nahi aipatu gabe utzi, Berdintasun
Zerbitzuak Berdintasunerako III Planaz gain bestelako ekintzak ere aurrera eramaten dituela.
Planari eskaini diezaiokeen denbora eta esfortzua, horrela murriztuta ikus daiteke.
Aurreko informaziotik ondorioztatu dezakegun beste datu bat zera da: espero zitekeenaren
kontra, ekintza gutxien aurreikusita dituzten zerbitzu batzuk, Euskara eta Gazteria Unitatea,
bezala, ez direla beteketa maila altuena erakusten dutenak (bataz bestekoaren gainetik
daude, baina ez dute mailarik gorenak lortzen). Gizarterako Gaiak bezalako beste
departamentu batzuk, ekintza gehiago aurreikusita izan arren, beteketa maila altuagoa
lortzen dute. Batzuetan guzti hau kanpo faktoreen menpe dago, ekintza zehatz baten
beteketa erraztu dutenak, agian. Baina, edozein kasutan, ezin ahaztu daitekeen korrelazio
bat existitzen da aurreikusitako ekintza kopuruaren eta inplikazio mailaren artean, beteketa
ere aztertzen baldi bada. Horrela, era ulertzen da: inplikazioa altua izango da ekintza kopuru
handia auren ardurapean hartzeaz gain, hauek betetzen baldin badituzte.
Otro dato llamativo obtenido de la información anterior es que lejos de lo que se podría
pensar, aquellos servicios y unidades que menos acciones tienen previstas, tales como el
Servicio de Euskera y la unidad de Juventud, en cambio, no muestran un porcentaje de
ejecución más alto (sí por encima de la media pero no de los más altos de este bloque de
departamentos señalados). En contraposición, otros departamentos, además de los dos
mencionados anteriormente, con mayor número de acciones previstas tales como Asuntos
Sociales, muestran un mejor grado de cumplimiento. En ocasiones, esto se explica aludiendo
a factores externos que han condicionado la ejecución de alguna acción puntual. Pero en
cualquier caso existe una correlación inevitable entre el grado de implicación de los
departamentos con el número total de acciones planificadas y finalmente, el grado de
cumplimiento de las mismas. Así, se entiende, que la implicación mostrada será alta cuando
los departamentos además de asumir un número considerable de acciones dentro del Plan,
el grado de cumplimiento de las mismas también sea alto.
Sail, zerbitzu eta atalek aurrera eramandako bestelako ekintzak berdintasun alorrean,
Berdintasunerako III Planean aurreikusita ez zeudenak.
2014. eta 2015. urteen bitartean, Vitoria-Gasteizko Udalean berdintasun politikei eman zaien
bultzada, batez ere Berdintasunerako III Planaren testuinguruan ematen da. Hala ere, sail,
zerbitzu eta atal askok berdintasunari dagokionez egiten duten lana ez da Planean jasotzen
diren ekintzetara murrizten.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Berdintasun Zerbitzuari dagokionez, nahiz eta III Plan honen ebaluazioaren ildoan bertan
aurreikusita dagoen bultzada eta ekintza zehatzen betetzeari buruzko balorazioa egin, bere
denbora eta lan kopuru handia planifikazio horrekin zerikusirik ez duten beharrizanei
erantzuna ematera bideratuta dago.
Ondoren Vitoria-Gasteizko Udalak berdintasun alorrean aurrera eraman dituen ekintzak
zerrendatzen dira, Berdintasunerako III Planetik aparte:
Berdintasun Zerbitzua
Berdintasunaren alde egitasmo feministari eta emakumeen elkarteei bideratutako diru-
laguntzen deialdia kudeatzea. 2014 eta 2015 bitartean 20.000 euroko diru-laguntza eskaini
da. Horietatik, 6.000, Martxoaren 8ko ekintza eta ekitaldietarako erabili dira, Emakumeen
Nazioarteko Egunerako. Gainerako 14.000 euroak genero berdintasuna sustatzen duten
proiektu eta ekintzak jaso dituzte. 2014. urtean zehar 4 proiektu diruz lagundu ziren
martxoaren 8ari buruz eta 18 ekintza edota proiektu berdintasun alorrean. 2015ean, aldiz,
berriro ere diruz lagundu ziren 4 proiektu martxoaren 8ari buruz eta 6 ekintza edota proiektu
berdintasunaren alorrean.
Suhiltzaileentzat Lan Eskaintza Publikoa: Berdintasun Zerbitzuak instituzio artean sortu zen
talde batean parte hartu zuen suhiltzaileei bideratutako lan eskaintza publikoa prestatzeko
asmoz. Lan prozesua urtebetekoa izan zen eta bilera zein txosten tekniko askoren beharra
izan zuen, emakume eta gizonentzat oinarri berdinak ezartzeko helburuarekin.
Instituzio arteko lantaldea: udal esparruan genero inpaktuari buruzko txostenak idazteko gida
burutzeko ideiarekin Emakundek bultzatu zuen taldeaz ari gara. Berdintasun Zerbitzuak talde
honetan parte hartu zuen lau bileretara agertuz. Gainera ordenantza bat probatu zuen
Gizarte Gaietarako Sailean.
Vitoria-Gasteizko Udaleko enplegu publikoaren esparrurako I genero berdintasun Plana:
Berdintasun Zerbitzuak, Funtzio Publikoarekin eta Udalean ordezkaturik dauden talde
sindikalekin batera Vitoria-Gasteizko Udaleko enplegu publikoaren esparrurako I genero
berdintasun Plana landu zuen komisio parekidean parte hartu zuen.
Vitoria-Gasteizko denboraren erabilpenaren eta bateragarritasun erantzunkidearen
diagnosia: Berdintasun Zerbitzuak, Funtzio Publikoarekin eta Haurtzaro eta Senitarte
Zerbitzuarekin batera, diagnosi hau aurrera eramateko lan taldean parte hartu zuen.
Atzemandako ziurtasun-sentsazioa hobetzeko hiriaren argiztapenaren kontratazioari buruzko
espedientearen kudeaketa.
Emakume beltzen genitalen mozteari buruzko formazioa: oinarrizko zerbitzu sozialen langileei
bideratuta.
Pobreziaren feminizazioari buruzko ikerketa: Vitoria-Gasteizko emakumeengan 2007tik
2014era egon den krisiak izan duen eraginari buruzko ikerketa.
Aholkularitza zerbitzua, genero ikuspegia zenbait proiektutan nola sartu edo hobetu
daitekeen azaltzeko:
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
o GPS proiektua: Enpleguaren Sustapenak, Formazio Zerbitzuak bultzatzen duen
hezkuntza zentroetako lan orientazioa.
o “Genero berdintasunaren eta LGTBIQ pertsonen aldeko udal kudeaketa
baterantz ibiltzen” proiektua, El Salvadorreko Talde Feministarena, Euskal
Fondoaren bitartez Garapenean laguntzeko Zerbitzuak laguntzen duena.
o Lankidetzarako Plan Zuzendaria (genero berdintasunerako atala)
o Emakumeak Zientzian Jardunaldiak, El Correo aldizkaria
o Gazteentzako baliabide gidaren barruan, genero berdintasunari buruzko
baliabideak berrikustea.
o Vitoria-Gasteizko udalaren barruan tokiz-tokiko salmentari buruzko
ordenantzarentzat aldaketak barne hartzen dituen testua. Hizkuntzaren erabilpen
ez sexista egiteko berrikusketa.
Web-a eta sare sozialak: Berdintasun Zerbitzuak sare sozialak, buletin digitala eta udaleko
web orria erabiltzen ditu bere edukiei buruz eta neurri txikiago batean bestelako instituzio eta
taldeen proiektuei buruz informatzeko eta hauek barreiatzeko. Horrela zerbitzuak martxan
jartzen dituen ekintzetan parte hartzera animatzen du, eskaerak erantzuten ditu eta
orokorrean sentsibilizazio lana egiten du. Berdintasun Zerbitzuak Facebook profila dauka.
Horren bitartez beste 61 erakunde eta elkarte jarraitzen ditu. 257 pertsonak eta elkartek
jarraitzen dute Berdintasun Zerbitzua.
Zerbitzuak periodikoki buletin digital bat argitaratzen du, ahalduntze eskolak egiten dituen
ekintzak, kanpainak eta, orokorrean, albiste garrantzitsuak aditzera emateko. Horretaz gain
feminismo eta berdintasunarekin zerikusirik duten bestelako deialdiak ere barne hartzen dira
buletin honetan. 2014. urtean 3 buletin argitaratu ziren (garai horretan postaz bidaltzen ziren)
eta 2015ean 25. 1678 pertsona daude harpideturik.
Udalaren web orokorrean zerbitzuaren web orria eguneratua mantentzen da. Ekintzak eta
albisteak argitaratzen dira, eduki estatistikoez eta bestelako informazioez gain baliabideei
buruz, martxan dauden kanpainei buruz edota lantzen den bestelako dokumentazioari buruz,
besteak beste.
Genero eta enpleguari buruzko formazioa: Enplegu formazioa (2016ko maiatzaren 4, 5, 10
eta 11). Enplegu eta Garapen Ekonomikorako Sailak Berdintasun Zerbitzuak formazio hau
eskaini zezan eskatu zuen. Helburua, hau zen: langileentzat marko kontzeptual bat lantzea,
genero ikuspuntua enpleguari dagozkion udal esku hartzeetan txertatu ahal izateko.
Aurkezpen teorikoa eta ikasitakoaren aplikazioa tartekatu zen, hainbat dinamikaren bitartez.
Saio bakoitza, horrela, lantegi praktiko bihurtu zen, zeinetan gai zehatzak landu ziren: 1.
Marko teorikoa 2. Ahalduntzea 3. Orientazio Prozesua 4. Ekintzailetasuna.
Lesbo-Gay-Transfobiaren aurkako Nazioarteko Eguna, Maiatzaren 17a (2016ko maiatzaren
11, 16, 18 eta 20a). Egun hori gogoratzeko eta ez bakarrik emakumeengan eragina duten
diskriminazio mota horiek salatzeko Berdintasun Zerbitzuak “Transgeneroak: teoria
feministentzat erronkak” hitzaldia antolatu zuen, Cristina Garaizabalen eskutik eta hiru zine-
forum. Hitzaldia bertan behera utzi behar izan zen, hizlaria gaixorik jarri zelako. Ekintza horiek
Hegoak Elkartearekin batera eraman ziren aurrera.
LGTBIQ politiken aholkularitza taldea berriro martxan jartzea (2015eko abendua, 2016ko
urtarrila). Berdintasun politiketan “emakumea” subjektu politiko gisa zabaltzeko beharrizana
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
nabaritzen da. Ikuspuntu horren bultzada “Aniztasun sexuala eta genero identitatea
berdintasun politiketan” seminarioak ekarri zuen, 2014ko azaroan ospatu zena. Orduan,
aholkularitza talde bat sortu zen, duela gutxi berriro martxan jarri dena. Talde horren helburua
zera da: Berdintasun Zerbitzuak Vitoria-Gasteizen ibilbide luzea duten pertsona adituen
laguntza izatea gai estrategikoak erabakitzeko.
Udal Esparrua Antolatzeko Plan Orokorra: instituzio arteko 4 bileretan parte hartzea eta
Hirigintza lantalde teknikoari honako proposamen hauek jakinaraztea:
o Vitoria-Gasteizko Emakumeen Etxea aipaturiko Planean barne hartzea
o Aipatutako Planean genero inpaktua kontuan hartzeko beharrizana.
Gainerako sail, zerbitzu eta atalak
• Giza Eskubideen babesari bideratutako diru-laguntzen deialdian, LGTBIQ taldeari
bideratutako atal berezia sortzea (Garapenean laguntzeko Zerbitzua)
• 2015/2016. ikasturtean, lehenengo aldiz, berdintasun arloan programa zehatz bat sortzea, auzoko elkarteek egindako ekarpenekin (Gizarte Etxeen Atala)
• Beldrr Barik Programan parte hartzea (Gazteria Atala)
• Emakumeen salerosketaren aurkako Save the Childrenen proiektu batean parte hartzea (Gazteria Atala)
• Lan esparruko prekarietatean aurrera egiteko emakume gazteei bideratutako enplegu programak (Gazteria Atala)
• Gazteria Planean berdintasun alorrari buruzko neurriak barne hartzea
• Orokorrean, baliabide eta programetan genero ikuspegia txertatzea (Asexoria, sexu aholkularitza zerbitzua; Gazteria Plana; programaturiko ekintzak, etab.) (Gazteria Atala)
• Pobreziaren feminizazioari buruzko ikerketan parte hartzea (Ikerketa Kabinetea)
• Bi enplegu programatan genero ikuspegia txertatzea (Enplegu Zerbitzua)
• Jaietan egindako indarkeria eta mehatxu sexualaren aurkako kanpaina, “Ezetza, ezetza da” (Jaien Atala)
• Sexuaren arabera banandutako datuak eskatzea eta aldagai hori era zabaldu batean, identitate posibleak kontuan hartuz, formulario eta sortutako fitxetan kontuan hartzea (Herritarren Parte-hartzerako Zerbitzua)
• Genero ikuspegiarekin antolatutako ekintza bat, “Zirko” (Euskara Zerbitzua)
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• Sailean sexuaren arabera banatutako datuak jasotzea eta genero ikuspegia txertatzea (Funtzio Publikoaren Saila)
• Dokumentazio zentroko lan ildoak; fondoak erostea, erakusketa zikloak, genero ikuspegia duten ikus-entzunezko hitzaldiak (Montehermoso Kulturunea)
• Talde feministei laguntzea espazioak uzteko, politika feministak ikusgarri egiteko helburuarekin (Montehermoso Kulturunea)
• Erakusketa eta bisita gidatuen %50a berdintasunari buruzko edukiak izatea (Montehermoso Kulturunea)
Aurreko informaziotik bi gauza nabarmendu behar dira: alde batetik, Gazteria Atalak
berdintasunari dagokionez erakutsitako inplikazio maila altua, Berdintasunerako III Planaren
gainetik. Arreta ematen du, gainera, Planean inplikazio maila altuegirik jasotzen ez duen atal
bati buruz ari garelako. Beste alde batetik, Montehermoso Kulturuneak egiten duen lana
nabarmendu behar da, zeinak ez duen Planaren ekintzarik bere ardurapean. Hala ere,
metodologian azaldu den bezala, bere arloan erakusten duen genero ikuspegiaren
integrazioa dela eta, ebaluazio honen atal kualitatiboan barne hartzea erabaki da.
Galdetutako beste sail, atal eta zerbitzuek berdintasun arloan gainerako ekintzarik aurrera
eramaten ez dutela aitortzen dute, Berdintasunerako III Planean aurreikusitakoetatik aparte.
Beste batzuek ekintza zehatzak egiten ez dituztela diote baina genero ikuspegia euren
eguneroko lanean kontuan izan ohi dutela.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
ONDORIO OROKORRAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA
Gaiak Ondorioak
III Planaren diseinu fasean erabilitako metodologia parte-
hartzailea oso ondo baloratua izan da teknikarien aldetik.
Elkarteek ere parte hartu zuten. Beste alde batetik, Planaren
jarraipenerako sortu izan diren estruktura eta koordinazio
espazioak ere baloratuak izan dira.
Ja
rra
ipe
na
eta
ko
ord
ina
zio
rak
o e
stru
ktu
rak
Aurrekoari lotuta zenbait arazo aipatzen dira. Batez ere, Planaren
koordinazio prozesua denboran zehar jarraitasunik ez duela izan
adierazten da: hasiera batean bultzada handia eman zitzaion eta
geroztik indarra galduz joan da, 2015. urtean jadanik apenas
existitu ez delarik. Hori guztia azaltzeko argudiatu dena zera da:
lehenik eta behin 2015ean Planean eragina izan zuen
hauteskundeen testuinguru politikoak eta neurri txikiago batean,
langileei dagozkien aldaketek.
Be
rdin
tasu
n Z
erb
itzu
a
Berdintasun Zerbitzuak errekonozimendu ona jasotzen du Udaleko
gainerako sail, zerbitzu eta atalen aldetik. Egitasmo feministak ere
iritzi positiboa du Berdintasun Zerbitzuari buruz. Duen inplikazio
maila, eraginkortasuna eta ematen duen laguntza baloratzen da,
batik bat. Aldi berean Zerbitzuak duen misioa, bete behar dituen
funtzio eta horretarako prest dituen baliabideak bat ez datozela
uste da.
Vito
ria
-
Ga
ste
izk
o
Ud
ale
txe
a e
ta Vitoria-Gasteizko Udalak emakumeen eta gizonen arteko
berdintasunaren alde egiten duen apustua argia da, entitateak
berdintasun politiketan daukan 15 urteko ibilbideak erakusten
duen bezala.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Hala eta guztiz ere, aurrerapausoak beti eman daitezkeela uste
dute galdetutako pertsonek, konpromiso maila altuagoak lortuz.
Udal honetarako aipatzen diren erronketako bat, genero
zeharkakotasuna instituzioaren maila guztietan txertatzea
litzateke, udal estruktura osatzen duten sail guztien konpromisoa
bilatuz eta batez ere, berdintasunari kasurik egiten ez diotenena.
Vitoria-Gasteizko Udalean genero zeharkakotasuna errealitate
bat izan dadin lortzeko, esparru politikoak gaiaren inguruan
ardura gehiago bere gain hartu beharko luke.
Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako II eta III Planei esker, Udalak genero zeharkakotasuna bere arlo eta prozedura guztietan txertatzeko beharrizanaren kontzientzia handiagoa erakusten du. Zentzu horretan, norabide egokian lan egiten ari da. Udalak duen ibilbidea garrantzitsua izan arren, genero mainstreaminga ez da organizazioaren kulturan txertatu. Orokorrean, zeharkako politika guztiak, berdintasuna barne, sailek duten lanaren gehigarri bat bezala atzematen da eta ez zaio normalean lehentasunik ematen.
Sail, zerbitzu eta atalek genero zeharkakotasunari erantzuten dioten era ez da homogeneoa eta pertsonen konpromisoarekin zerikusirik duten faktore subjektiboen menpe dago. Horren ondorio bezala “aliatuak” diren sail, zerbitzu eta atalak bereizi daitezke. Horiek genero zeharkakotasuna txertatu egiten dute, beste batzuk zeharkakotasunetik oso urrun gelditzen diren bitartean.
Ge
ne
ro z
eh
ark
ak
ota
sun
a
Udal estruktura osoan zeharkakotasun printzipioa txertatzeko aipatzen den bestelako zailtasun bat langileen formazio, baliabide ekonomiko zein giza baliabideen eta tresna egokien falta da. Muga horiek gainditzeko neurriak hartzeaz gain, genero ikuspuntua udal estrukturan txertatu ahal izateko sail guztiek euren errealitateari buruzko diagnosia egin beharko lukete. Horrela sailok martxan jartzen dituzten “ez ahalduntze ibilbideak” ikusgarri egin ahal izango ziren.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Planean ildo interesgarriak marrazten dira sekzioartekotasunari dagokionez. Batez ere, LGTBIQ taldeaz ari gara. Hala eta guztiz, emakume batzuk diskriminazio anitzeko egoeretan ezartzen dituzten bestelako estrukturak ez dira sistematikoki kontuan hartzen.
Se
kzi
oa
rte
ko
tasu
n p
rin
tzip
ioa
eta
LG
TBIQ
tald
ea
Berdintasunerako III Planak genero kontzeptuaren ikuspegi zabalago bat emateko balio izan du, Berdintasun Zerbitzuak aurrera eraman duen ekintza estrategiko batzuei esker baita Planetik aparte Zerbitzuak abian jarri dituen bestelako ekintzak direla medio ere. Hala ere, sekzioartekotasunari dagokionez, distantzia handia dago Planaren sarreran jasotzen den printzipioen deklarazioaren eta deklarazio hori Planaren ardatzetan islatuta gelditzen den eraren artean.
Be
tetz
ea
ren
azt
erk
eta
oro
ko
rra
Planak 185 ekintza jasotzen ditu. Horietatik %59 bete izan da, %9
betetzeko prozesuan dago eta %27 ez da bete. Gainerako %5ari
buruz ezin izan da informaziorik jaso. Azken finean, bete diren
ekintzen eta betetzeko prozesuan daudenen portzentajea
gehituz, betetze maila %68koa da.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Sail, zerbitzu eta atalek ekintzak ez betetzeko erabili izan dituzten
argudioak bost gaitan laburbiltzen dira:
• Denbora falta: genero zeharkakotasuna sailek izan ohi
duten lanaren gehigarri bezala bizitzen da eta ez zaio
orokorrean lehentasunik ematen.
• Giza baliabideen gabezia: teknikariek ez dute denbora
nahikoa zeharkakotasunak eskatzen duen lana egiteko,
horretarako baliabideak falta baitira.
• Baliabide ekonomiko eza: ekintza batzuk aurrekonturik
esleituta ez izateak garrantzia kentzen die eta ondorioz ez
zaie lehentasunik ematen.
• Sailen errealitatera ez moldatzea: ekintzak sailek dituzten
prozeduran aldaketaren bat eskatzen zuen kasu
batzuetan, sailok ez dute ekintza bete edota ekintza
aldatu egin dute euren beharrizanetara moldatuz. Posizio
hori mainstreamingaren estrategiaren kontra doa.
• Menpeko ekintzak: Planeko ekintza mordo bat elkarrekin
erlazionaturik dago, prozesu zabalagoak eratuz. Ekintza
horietako bat ez betetzeak kate efektu bat jarri du
martxan, gainerako erlazionaturiko ekintzen ez betetzea
eraginez.
Era nabarmen baten barreiatu den dinamika bat eman da:
alegia, 2014. urterako aurreikusita zeuden ekintzak, hurrengo
urtera pasatzea. Horren ondorioz 2015ean %35 handitu zen bete
beharreko ekintzen portzentajea, sail, zerbitzu eta atalek
Berdintasunerako Planari aurre egiteko zuten ahalmena
gailenduz. Aurrekoaz aparte, ekintzen kopuru handitze hori
testuinguru politiko ezegoki batean eman zen. Azkenean,
horregatik, Berdintasunerako III Planari dagokionez, ekintzen
betetzea hurrengo urtera atzeratzea, ekintzak ez betetzearen
sinonimo bihurtu da.
Ard
atz
ba
ko
itza
ren
be
tetz
e m
aila
ren
an
alisi
a
Berdintasunerako III Planaren betetze maila desberdina da
osatzen duten 4 ardatzetarako. Ekintzen betetzeari dagokionez,
emaitza onenak izan dituen ardatza IV.a da, Emakumeen
aurkako Indarkeriaren aurka Borrokatzeko ardatza, alegia.
Emaitza txarrenak izan dituena, bestalde, I. ardatza da, Genero
Zeharkakotasuna Bultzatzeko Neurriena.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Lehen ardatza, Genero Zeharkakotasuna Bultzatzeko Neurriena,
ekintza gutxien aurreikusita zeukana da baita betetze maila
baxuena erakusten duena ere. Hala ere, ekintzen %20a oraindik
betetze prozesuan dago, prozesu zabalagoen parte baitira.
Arreta ematen duen beste aspektu bat hau da: aipatu diren
emaitzak kontuan izanda, sail, zerbitzu eta atalen sentsazio
orokortua da Berdintasunerako III Planari esker gobernantzan
aurreratu dela, batik bat.
Aurreikusitako ekintza kopuruaren arabera, II Ardatza da Planaren
barruan pisu gehien hartzen duena. Hala ere, betetze mailari
dagokionez, bigarren baxuena da. Horregatik diseinua errealista
ez dela izan ematen du. Norabide berean apuntatzen du
ekintzen oreka ezak, izan ere, guztiz estrategikoak diren ekintzak
zehatzagoak edo praktikoagoak direnekin partekatzen dute
estruktura maila.
III Ardatzak batez bestekoaren betetze maila altuagoa du.
Kontuan izan behar da, ardatz horretan Planaren jarraipena
zailagoa izan dela, gainerako ardatzekin alderatuz gero,
organizazio arazoak eta langileen aldaketak direla eta.
IV ardatza da betetze portzentaje altuena daukana. Gainera,
aurreikusten duen ekintza kopurua ere nahiko altua da. Hori guztia
azaltzen duten arrazoi batzuk hauek dira: Vitoria-Gasteizko Udalak
13 urte daramatza indarkeriaren aurkako politikak ezartzen,
denbora horretan baliabideak, prozesuak eta estrukturak eratu
dira indarkeriaren aurka lan egiteko eta horietako asko III Planean
barne hartu dira.
PR
OZE
SUA
REN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Vitoria-Gasteizko Udaleko sail, zerbitzu eta atalek berdintasunaren
helburuarekin daukaten inplikazio maila ezin da Berdintasun
Planean aurreikusitako ekintza kopuruaren arabera soilik neurtu.
Betetzen diren ekintza motak ere kontuan izan behar dira:
ezaugarri estrategikoak baldin badituzte, euren helburua genero
sistema eraldatzea delako edo, alderantziz, emakumeen bizitza
kalitatea hobetzera bideratzen baldin badira, zentzu praktikoago
batekin. Berdintasun Zerbitzuak bere ardurapean dituen ekintza
guztiak estrategikoak diren bitartean, gainerako sail, zerbitzu eta
ataletan horiek behera egiten dute.
Sa
il b
ak
oitza
ren
ara
be
rak
o b
ete
tze
ma
ila
ren
an
alisi
a
Faktore kuantitatiboak kontuan izanda, sail, zerbitzu eta atalek aurreikusten duten ekintza kopurua desberdina da. Batzuetan desberdintasun horiek saiek berdintasun arloan duten ibilbidearekin lotuta daude. Horrela, Berdintasunerako III Planak lehenengo aldiz zenbait sail eta zerbitzu barne hartzen ditu, orain arte berdintasun planetan parte hartu ez dutenak. Zentzu horretan aurrerapauso bat egin da sail horiek kontuan izanda soilik, nahiz eta euren ardurapean dagoen ekintza kopurua oso txikia izan. Alderantziz, berdintasun planetan ibilbide luzeagoa duten sailek ekintza kopuru handiagoa hartu ohi dute euren ardurapean. Kasu batzuetan sail horiek, euren prozeduretan dagoeneko ezarririk dituzten ekintzak Planaren barne hartu izan direlako gertatu da hori. Ekintza horien betetzeak ez dakar, hortaz, berdintasun politikei dagokienez aurrerapauso berezirik.
Sail, zerbitzu eta atal askok berdintasunari dagokionez egin duten
lana ez da bakarrik III Planaren esparrura mugatzen. Berdintasun
Zerbitzuari dagokionez, berdintasun arloan eginiko ekintzek
Planaren esparrua gailentzen dute eta horrek denbora eta giza
baliabideen ikuspuntutik arazoak dakartza. Zerbitzuak martxan
jarri dituen gainerako ekintzen artean hauek aipatu daitezke:
gainerako sailei aholkularitza, formazio espazioetara joatea, data
deigarrietan ekintzak antolatzea, bestelako zeharkako politikek
hasitako prozesuetan parte hartzea, etab.
Be
rdin
tasu
n a
rlo
an
eg
inik
o b
est
ela
ko
ek
intz
a b
atz
uk
III
Pla
ne
tik
ap
art
e
Gainerako sail, zerbitzu eta atalei dagokienez, bakarrik genero ikuspegia txertatuta dutenek egiten dituzte berdintasun arloan ekintzak, III Planak aurreikusitakoez gain.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
5. EMAITZEN EBALUAZIOA
Atal honetan Berdintasunerako III Planaren egoera aztertzen da osatzen duten lau ardatzen
emaitza zuzen eta ez-zuzenen ondorioz. Helburu orokorra, hau da: Planak proposaturiko esku
hartzeko ildo bakoitzean aurrera egiteko zein neurritara arte balio izan duen zehaztea.
Horretarako gurutzatutako ikerketa bat egingo da non ekintzen betetze maila zein lortutako
emaitza zuzenak kontuan izango diren. Azken kasu horretarako Planaren hasiera diseinatu
ziren emaitzen adierazleak erabiliko dira eta posiblea denean 2013ko egoera 2016koarekin
alderatuko da. Atal honen zatiaksail, zerbitzu eta atalei egindako elkarrizketekin ere elikatuta
daude. Horrela, Berdintasunerako III Planaren emaitza kualitatiboen ikuspuntua barne
hartuko dugu.
Beste alde batetik, kontuan izan behar da, dokumentu honen Eranskinean, ardatz
bakoitzean jaso ahal izan diren emaitzak ikus daitezkeela. Aipatutako Eranskinak lau taula
ditu (taula bat ardatz bakoitzeko) zeinetan ekintzen betetzeari zein emaitzei buruzko
informazio guztia islatuta dagoen. Emaitzak aurkezteko era hori, zeinetan ekintzen betetzea
argi eta garbi islatuta geratzen den esku hartzeko ildo, helburu estrategiko eta helburu
operatibo bakoitzeko, ikuspuntu global bat izatea errazten du eta interpretazio anitzak
egiteko aukera ematen du. Hurrengo lerroak ardatz bakoitzari buruzko ebaluazio orokorrean
sakontzen dute, jaso izan dugun informazioaren arabera eta aipatutako tauletan oinarrituta.
Hala ere, datuek eskaintzen dituzten interpretazio eta azterketa aukerak, hemen
aurkeztutakoak baino anitzagoak dira. Planean aktiboki parte hartu duten subjektu guztiei
gonbidapena egiten diegu, gainera, informazio honetara euren ikuspuntutik hurbiltzeko,
berdintasunaren azken helbururantz ibiltzen edo aurreratzen jarraitu ahal izateko.
I ARDATZEAN JASOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: UDAL POLITIKETAN GENERO
ZEHARKAKOTASUNA BULTZATZEKO NEURRIAK
Berdintasunerako III Planean I ardatzerako proposatzen den xedea hau da: udal esku hartzea
genero ikuspegitik organizatzea, hobetzea, garatzea eta ebaluatzea. Politika publikoek
genero desberdintasuna sortzen eta birsortzen den esparruetan esku hartzen dute eta
horregatik politika horiek ere berdintasun printzipiora egokitzea beharrezkoa da,
desberdintasun egoerak ez errepikatzeko.
Berdintasunerako III Planak aurrekoa lortzeko proposatzen duen prozesua genero ikuspuntua
plangintza, exekuzio eta esku hartzearen ebaluazio fase guztietan txertatzea da. Horretarako
erantzukizun politikoa, zuzendaritzazko rola edota udal zerbitzu guztietako langileak subjektu
aktibo bezala ikusten dira.
Vitoria-Gasteizko Udalean atzemandako beharrizanen arabera, Berdintasunerako III Planak
esku hartzeko honako ildo hauek ezartzen ditu udal politikan genero zeharkakotasuna
bultzatzeko:
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
1. Hizkuntzen eta irudiaren erabilpen ez sexista
2. Genero ikuspegitik jasotako estatistikak eta ikerketak
3. Berdintasunerako formazioa eta genero ikuspegia etengabeko formazioan
txertatzea.
4. Generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioa
5. Genero ikuspegia duen udal aurrekontua
6. Kontratazio, diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun irizpideak
txertatzea
7. Komisio, epai-mahai eta udal organoetan emakumeen eta gizonen parte hartze
bera
Ondoren aipatutako esku hartzeko ildo bakoitzari buruzko emaitzen balorazioa egingo da,
ardatz honek ezarritako azken helbururantz aurrerapausoak eman diren ala ez
ondorioztatzeko.
1. ILDOA: HIZKUNTZEN ETA IRUDIEN ERABILPEN EZ SEXISTA
Berdintasunerako III Planarentzat hizkuntza eta irudiak dira esku hartzeko ildoak, eraikuntza
sozial diren heinean gaur egungo desberdintasun egoera islatzen dutelako eta, gainera, kasu
askotan, desberdintasun hori bultzatu egiten dutelako ere bai.
Ildo honen barruan aurreikusitako ekintza kopurua 14koa da, helburu estrategiko hauetan
sakabanatuta: 1) udal ekimenetan hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexista bultzatzea (7
ekintzek osatzen dute) eta 2) herritarrekin egiten den komunikazioan hizkuntzaren erabilpen
ez sexista bultzatzea (6 ekintzek osatua).
Berdintasunerako III Planaren betetzeko epemuga barruan, 4 ekintza jarri dira martxan eta
10ek oraindik landu gabe jarraitzen dute. Dagokion helburuari erreparatuz gero, martxan jarri
diren ekintzetatik soilik batek dauka lehen helburuarekin zerikusirik, zeinak udal ekimenetan
hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexista bultzatu nahi duen eta beste hirurak herritarrekin
egiten den komunikazioa hobetzera bideratzen dira.
Ekintzen betetze maila baxua da, instrukzioa onartu aurretik egin behar izan diren zereginak
direla eta. Horiek espero baino denbora gehiago eraman dute. Gainera informazio eta
kontsulta tresnak sortzera bideratutako helburu operatiboa ere birplanteatu behar izan da.
Horren ondorio gisa, bai ekintzen betetze maila zein lortutako emaitzak espero baino
baxuagoak izan dira: instrukzioa ez da onartu, web orrian ez dira espero ziren tresnak aditzera
eman eta ez dira formazio ekintzak aurrera eraman.
Hala ere, aurrerapauso nabarmenak egin dira, zentzu honetan: hizkuntzaren erabilpen ez
sexistari buruzko instrukzioa lantzeko oinarriak ezarri dira eta, batez ere, baliabide zuzenak
erabiliz, hedapen lanak egin dira.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
14. Grafikoa. I Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila8
1.1. Helburu estrategikoa: hizkuntzaren erabilpen ez sexista udalaren ekimenetan.
Helburu estrategiko honek hiru helburu operatibotan jasotako ekintzen erdia (7 guztira)
jasotzen zituen:
• Hizkuntzaren erabilpen ez sexista egiteko irizpide homogeneoak ezartzea
• Hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexistari buruzko informazio eta kontsulta tresnak
sortzea
• Inplikaturik dagoen langileen formazioa
Landu ahal izan den helburu operatibo bakarra lehena izan da. Horrela gaian
espezializaturiko pertsonak 3 txosten landu dituzte hizkuntzaren erabilpen ez sexistari buruzko
irizpideei buruz (bata euskaraz eta bestea gaztelaniaz) eta irudiaren erabilpen ez sexistari
buruz. Txosten horiek idaztea guztiz estrategikoa izan da, izan ere, herritarrekin komunikazio ez
sexista lantzea ahalbidetu du bai hizkuntzaren zein irudien aldetik eta, gainera, hurrengo
ildoan aurrerapausoak emateko balio izan duelako: genero ikuspegitik jasotako estatistikak
eta ikerketak.
Hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexistari buruzko informazio eta kontsultarako tresnak
sortzearen helburu operatiboari dagokionez, ez da ekintzarik landu. Ez da, gainera,
inplikaturiko langileen formazio ekintzarik martxan jarri.
1.2. Helburu estrategikoa: herritarrekin komunikazioan hizkuntza ez sexista erabiltzea
Helburu estrategiko honek 6 ekintza hartzen ditu barne, lau helburu operatibotan
sakabanatuta daudenak:
• Inprimakiak, txantiloiak eta bestelako dokumentuak hizkuntzaren erabilpen ez
sexistara moldatzea
• Udal web orria hizkuntzaren erabilpen ez sexistara moldatzea
8 Grafiko honetatik aurrera “Total general” agertzen denean “guztira orokorrean” bezala ulertu daiteke.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• ALHAOn argitaratzen diren testuak hizkuntzaren erabilpen ez sexistara moldatzea
• Herritarrei arreta ematen dieten langileen hizkuntzaren erabilpena ez sexista izatea
Lehenengo helburu operatibo biak guztiz landu dira, gainerakoetan ekintzarik martxan jarri ez
den bitartean. Ez da ekintzarik bete ALHAOn argitaratzen diren testuak edo herritarrei arreta
ematen dien langileen hizkuntza, erabilpen ez sexista batera moldatzeko.
Inprimaki, txantiloieta bestelako dokumentuen hizkuntza berrikusi da. Informaziorako
Teknologien Saileko buru guztiei “Web-ean hizkuntzaren erabilpen ez sexista egiteko
aholkuak” dokumentua bidali zaie. MAEren (gaztelaniazko Ekintzen Manual Espezifikoa) eta
Adinekoen Zentro Soziokulturaletako jantoki erreserba egiteko aplikazioaren hizkuntza
berrikusi da. Gainera Informazio Zerbitzuak igortzen dituen erresoluzioetan egiten den
hizkuntzaren erabilpen ez sexista aztertzen da eta horri buruz proposamen txosten bat idazten
da.
Horrela, inprimaki, txantiloi eta bestelako antzeko dokumentuen hizkuntzaren erabilpen ez
sexistari buruzko egokitasunean aurrerapausoak eman dira nahiz eta hasierako urtean
(2013an) zein bukaerakoan (2016an) datuak era homogeneoan ez diren sistematizatu.
Horregatik aurrerapauso horiek zein zentzutan eman diren zehaztea zaila da. Planifikazioari
begira, beharrezkoa da proposatutako emaitzen adierazlea berrikustea. Orokorrean, 2013.
urtearekin konparatuz gero, udal web orrialdeari egiten zaizkion berrikusketek gora egin dute.
2. ILDOA: GENERO IKUSPEGITIK JASOTAKO ESTATISTIKAK ETA IKERKETAK
Berdintasunerako III Planak jasotzen duen bezala, berdintasun printzipioarekin bat datozen
udal politikak garatzeko baldintza bat emakumeek eta gizonek esku hartzeko esparru
desberdinetan bizitzen dituzten ezberdintasunak ezagutzea da. Horretarako, emakumeen
eta gizonen errealitateari buruzko ikerketa espezifikoak aurrera eramateaz gain, Udaletik
jasotzen diren estatistika eta ikerketa guztietan genero ikuspegia txertatu behar da. Horrela,
ezagutza maila handiagotuko da eta errealitateak Udalak esku hartzen duen eguneroko
esparru guztietan egiten duen garapenari jarraipena emango zaio, desberdintasuna sortzen
den espazio berriak detektatuz.
Berdintasunerako III Planak bi ekintza barne hartzen ditu genero ikuspuntua estatistika eta
ikerketetan bultzatzeko helburu estrategikoaren barruan. Lehenengo ekintza betetzeko
prozesuan dago eta bigarrena bete egin da.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
15. Grafikoa. I Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila�
�
2.1. Helburu estrategikoa: estatistika eta ikerketetan genero ikuspegiaren erabilpena
bultzatzea
Helburu estrategiko honek bi helburu operatibo ditu. Horietako bakoitzak ekintza bat barne
hartzen du:
• Estatistika eta ikerketetan genero ikuspegia txertatzeko irizpideak ezartzea.
• Inplikaturik dauden udal langileei formazioa ematea genero ikuspegia estatistika eta
ikerketetan txertatzeko
Lehenengo ildoan komentatu den helburu operatiboan bezala (hizkuntzaren erabilpen ez
sexista homogeneoa), ez da aurreikusitako instrukzioa onartu. Hala ere, aurretik egin behar
ziren zereginak bete dira, instrukzioa onartzeko: estatistika eta ikerketetan genero ikuspuntua
txertatzeko irizpideak ezartzen dituen tresna baten sorrera.
Genero ikuspuntuan estatistika eta ikerketetan txeratzeko formazioa egin da 12 ordutako
iraupenarekin. 29 pertsonak parte hartu dute (22 emakumek eta 7 gizonek) hainbat sailetan
lan egiten dutenak.
Orokorrean, genero ikuspegia estatistika eta ikerketetan txertatze prozesu honetan
aurrerapausoak eman dira, lan tresnak eratu direlako eta Udalean aurrekaririk ez duten
formazioak antolatu direlako.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
3. ILDOA: BERDINTASUNERAKO FORMAZIOA ETA GENERO IKUSPEGIA ETENGABEKO
FORMAZIOAN TXERTATZEA
Berdintasunerako III Planak aipatzen duen bezala, udal politiketan genero ikuspegia txertatu
ahal izateko beharrezkoa da langile guztiak oinarrizko formazio bat izatea berdintasunaren
alde lan egitea ahalbidetuko duena. Horretarako, etengabeko formazio planen edukiek
berdintasun printzipioarekin bat etorri behar dute, plan horietan berdintasun arloko edukiak
barne hartzeaz gain.
Oinarrizko formazioaz gain, ordea, beharrezkoa da berdintasun gaietan formazio Plan bat
martxan jartzea bi gauza ahalbidetuko duena: berdintasun politiken bultzadaz arduratzen
den langileak genero ikuspegia era egoki batean txertatzea, baita politika publikoen
diseinuaz, inplementazioaz zein ebaluazioaz arduratzen diren pertsonak txertatze hori egin
ahal izatea ere.
Formaziorako hirugarren ildo honek hiru ekintza barne hartzen ditu, bi helburu estrategikoetan
banatuta daudenak: 1) berdintasun arloan udal langileek duten gaitasuna bultzatzea eta 2)
udaleko etengabeko formazioan genero ikuspegia txertatzea. Aurreikusitako hiru ekintzetatik
lehen helburuari dagozkionak ez dira martxan jarri eta azkena, betetzeko prozesuan dago.
16. Grafikoa. I Ardatzeko hirugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
3.1. Helburu estrategikoa: langileek berdintasun arloan dituzten formazioa bultzatzea
Helburu estrategiko honek bi ekintza barne hartzen ditu, helburu operatibo bakar batean
batuta:
• Udal langileei bideratutako formazio programa bat eratzea berdintasun arloan
Sailek berdintasun gaietan dituzten formazio beharrizanen inguruan ez da diagnosirik burutu
eta ondorioz, ez da formazio programa ere eratu.
Aurreikusi diren ekintzak martxan ez jartzeagatik, Berdintasunerako III Planaren esparruan ez
da langileen formazio maila bultzatzeko aurrerapausorik eman.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
3.2. Helburu estrategikoa: udaleko etengabeko formazioan genero ikuspegia txertatzea.
Helburu honek ekintza bakarra barne hartzen du, eta helburu operatibo honen barruan
dago:
• Etengabeko formazioa errepasatzea eta berdintasun printzipiora moldatzea
Nahiz eta Berdintasun Zerbitzuak eta Formazio Zerbitzuak talde bat osatu duten urteroko
etengabeko formazio programa errepasatzeko, oraindik ez dira berdintasunarekin zerikusirik
duten neurriak hartu programa aldatzeko. Ekintza hori amaitu gabe dago aurreko helburu
estrategikoan landu den ekintza bete ez delako: sailek berdintasun gaietan duten formazio
beharrizanen diagnosi bat egitea.
Berdintasunerako III Planaren barruan genero ikuspegia udaleko etengabeko formazioan
txertatzeko helburuari dagokionez egin den aurrerapausoa oso txikia izan da. Aurretik bete
behar ziren zenbait pauso egin dira, baina edozein kasutan, programek errepasatu eta
moldatu gabe jarraitzen dute.
4. ILDOA: GENEROAREN ARABERAKO INPAKTUAREN AURRETIKO EBALUAZIOA
Genero ikuspegia politika publikoetan txertatzeko eta hobetzeko oinarrizko neurrietako bat
generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioa egitea da. Politika publikoak onartu
aurretik horiek berdintasunean daukaten inpaktua aztertzean datza, berdintasunaren
helburuan eragin positibo edo negatiboa izango duten ebaluatzeko asmoz. Aurretik
egindako ebaluazio horrek inpaktu negatibo bat izatekotan neurri bideratzaileak kontuan
izatea ahalbidetzen du eta berdintasuna bultzatuko duten bestelako neurriak ere barne
hartzea.
Ildo horretarako aurreikusi dira bi ekintza. Biak helburu estrategiko beraren azpian daude:
udal politika publikoetan generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioak
bultzatzea.
Behin berdintasunerako III Plana betetzeko ezarri zen epemuga amaitu eta gero, ekintza biak
amaitu gabe daude; hau da, betetzeko prozesuan dira.
Kanpoko arrazoiak direla eta, ekintzen betetzeak eraldaketak sufritu ditu: Berdintasunerako
Instituzio Arteko Komisioak epe horretan Lantalde Tekniko bat sortu zuen, udal eta aldundi
mailan Generoaren araberako Inpaktuaren Ebaluazioak bultzatzeko asmoarekin. Esparru
horretan lan egiteko helburua Berdintasunaren aldeko Eusko Udalerrien Sarera, Berdinsarera,
pasatu zen. Berdinsareak inplementazio eredu bat garatzeko asmoa zuen taldea antolatu
zuen. Vitoria-Gasteizko Udalak talde honetan parte hartu zuen eredua garatuz eta formazio-
akzio prozesu bat martxan jarriz, eredua praktikoki Gizarte Politiken Sailean aplikatzeko.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
17. Grafikoa. I Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
4.1. Helburu estrategikoa: udal politika publikoetan generoaren araberako inpaktuaren
aurretiko ebaluazioak bultzatzea.
Laugarren ildoari lotutako helburu bakar honek bi ekintza hartzen ditu barne, zeinak bi
helburu operatiboetan sailkatuta dauden:
• Udal politiketan generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioak egiteko
zuzenbideak ezartzea.
• Generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioetan inplikatuta dauden
langileei formazioa ematea.
Helburu operatibo biak landu dira. Lehenengoaren kasuan Bedinsareak eratu duen lan
ildoak (generoaren araberako inpaktuari buruzko zuzenbideak), Berdintasunerako III Planaren
diseinuan aurreikusi ez zena, helburu operatibo honi dagokion ekintza aldatzea ezinbesteko
bihurtu du. Bigarren helburuari lotutako ekintza ere landu egin da, nahiz eta aldaketekin:
Berdinsareak garatutako eredua txertatzeko formazio-akzio prozesu batekin ordezkatu da,
Berdintasun Planean ekintza kopuru handi bat bere ardurapean hartzen zuen sail batekin,
Gizarte Politiken Saila. Horrela, ekintza era honetan idatzita geratu da: Berdinsareak
garatutako generoaren araberako inpaktu zuzenbideak Vitoria-Gasteizko Udalean
txertatzea.
5. ILDOA. GENERO IKUSPEGIA DUEN UDAL AURREKONTUA
Aurrekontu publikoak ez dira berdintasunaren helburuari dagokionez neutralak izaten.
Berdintasunerako III Planak udal aurrekontuek emakumeengan eta gizonengan duten
eragina ezagutzeko beharra ezartzen du, berdintasunerako politika publikoekin koherentzia
zaindu ahal izateko; hori guztia, emakumeen eta gizonen posizio eta baldintzei dagokienez,
zein zaurkortasun egoeran dauden taldeei dagokienez.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Genero ikuspegia udal aurrekontuetan txertatzeaz gain, beharrezkoa da berdintasun
politikek aurrekontu nahikoa izatea, euren lan helburuak betetzeko baliabideak izan ditzaten.
Hori guztia lortzeko Berdintasunerako III Planak 3 ekintza proposatzen ditu, guztiak helburu
estrategiko baten barruan daudelarik: interes berezia duten udal aurrekontuetan genero
ikuspegia txertatzea. Berdintasunerako Planaren epemuga barruan ez da hiru ekintza
horietatik bat ere bete.
Lanik bete ez izateak lan ildo berriak irekitzeko dagoen zailtasuna erakusten du.
Berdintasunerako III Planean, ondorioz, ez dira espero ziren emaitzak lortu genero ikuspegia
udal aurrekontuetan txertatzeari dagokionez.
18. Grafikoa. I Ardatzeko bosgarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
5.1. Helburu estrategikoa: interes berezia duten udal aurrekontuetan genero ikuspegia
txertatzea.
Helburu estrategiko honen barruan hiru ekintza aurreikusten dira, bi helburu operatibotan
banatuta:
• Inplikatuta dauden udal langileei formazioa ematea genero ikuspegia aurrekontu
publikoetan txertatzeko.
• Genero ikuspegitik interes berezia duten aurrekontuetarako proposamenak garatzea
Erantzukizun politikoa duten pertsonei, zuzendariei eta inplikaturiko teknikariei zuzendutako
seminarioa ez da aurrera eraman. Landu behar zuen gaia genero ikuspegia duten
aurrekontu publikoena zen. Ekintza hori lehen helburu operatiboari lotuta zetorren.
Bigarren helburu operatiboari dagokionez, ez da sail arteko talderik osatu aurrekontuen
proposamenak eratzen dituzten teknikariekin. Ondorioz, sailetako aurrekontu interesgarrien
genero inpaktua aztertu gabe gelditu da.
Aurreko prozesuak martxan jartzeko teknikariekin eta politikariekin bilerak egin dira.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Aurreko guztia dela eta, 5. ildoan ez da izan inolako aurrerapausorik. Berdintasunerako III
Plana bete eta gero (2016. urtean), Vitoria-Gasteizko Udalaren egoera genero ikuspegia
duten udal aurrekontuei dagokienez, 2013an zeukanaren antzekoa da.
6. ILDOA: KONTRATAZIO, DIRU-LAGUNTZA ETA LANKIDETZARAKO HITZARMENETAN
BERDINTASUN IRIZPIDEAK TXERTATZEA
Berdintasunerako III Planean jasotzen den bezala, kontratuak, diru-laguntzak eta
lankidetzarako hitzarmenak Udalaren eta gizartearen arteko harreman ekonomikorako
tresnak dira. Horregatik eta berdintasunaren aldeko lana enpresa, elkarte eta bestelako
organizazioetara luzatzeko ideiarekin tresna garrantzitsutzat hartzen dira horiek
berdintasunaren helburuan daukaten inplikazioa bermatzeko.
Ildo honetan 4 ekintza batzen dira, bi helburu estrategikoetan sailkatzen direnak: 1) udal
kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzea (ekintza bat) eta 2) diru-laguntza eta
lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun irizpideak txertatzea (3 ekintza).
Berdintasunerako III Plana betetzeko epemugaren barruan 2 ekintza egin dira eta beste bi
betetzeko prozesuan daude. Bete den lehenengo ekintza, lehen helburuari lotuta dagoena
da. Bete den bigarren ekintza, berriz, bigarren helburu estrategikoarekin lotuta dago.
Betetzea maila hori ez da espero zena izan. Hala ere, aurreikusitako ekintzen erdia
betetzearekin batera gainerakoak lantzeko testuinguru egokia ezarri da. Zentzu horretan,
udal kontratazioari dagokionez aurrerapauso garrantzitsuak eman dira genero ikuspegia
txertatzeko orduan. Diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenekin izan den aurrerapena,
ordea, Berdintasunerako III Planaren betetzearekin espero zena baino txikiagoa izan da.
19. Grafikoa. I Ardatzeko seigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
�
6.1. Helburu estrategikoa: udal kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzea
Helburu estrategiko honek ekintza bakarra barne hartzen zuen, helburu operatibo honi lotuta:
• Kontratazioan genero ikuspegia txertatzeko irizpideak ezartzea
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Helburu operatibo honi lotutako ekintza bakarra bete egin da. Nahiz eta berdintasun,
gazteria, lankidetza eta horrelako gaiak jorratzeko irizpideak barne hartzen zituen instrukzio
bat aurretiaz existitu, 2015. urtean instrukzio berri bat onartu zen Vitoria-Gasteizko Udalerako:
Kontratazio jasangarria eta gizartearekiko arduratsua. Bertan emakumeen kopuru handiago
baten kontratazioa, kualifikaturiko emakumeen kopuru handiago baten kontratazioa, ardura
edo kudeaketari buruzko irizpideak hala nola enpleguan, formazioan, soldatan, kalitatean
zein lan iraunkortasunean berdintasuna bultzatzeko programa baten diseinu eta aurkezpena
aurreikusten da.
Berdintasunerako III Planarekin udal kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzeko
helburuan aurrerapenak egin dira. Hala ere, ezin ezagutu daiteke genero irizpide horiek
barne hartzen dituzten udal kontratuak zenbat diren, udal Instrukzioa 2015ean onartu ostean
ez delako horien erregistrorik egin. 2013. urteko datuak ere ez ziren ezagutzen, beraz,
konparazioa egitea ezinezkoa litzateke.
6.2. Helburu estrategikoa: diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun
irizpideak txertatzea
Helburu estrategiko honek hiru ekintza hartzen ditu barne, helburu operatibo bakar baten
barruan:
• Diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan genero ikuspegia txertatzeko
irizpideak ezartzea
Helburu operatibo honi lotutako hiru ekintzak prozesu zabalago bat eratzen dute, baina
bakarrik ekintza bat bete ahal izan da. Berdintasun Zerbitzuak Vitoria-Gasteizko Udaleko diru-
laguntzen mahaian hartu du parte. Horren ondorio bezala txosten hau idatzi du:
“Emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren legediari diru-laguntza eta lankidetza
hitzarmenen udal deialdietarako oinarrien moldaketa eta genero ikuspegia txertatzeko
proposamenak”. Nahiz eta Udaleko Zerbitzu Juridikoak hau guztia berretsi, txostena ez da Sail
arteko Mahaira eraman. Ondorioz, diru-laguntzen deialdietan txertatu daitezkeen
berdintasun irizpideak ez dira intranetean argitaratu.
Berdintasun irizpideen txertatze hori diru-laguntza zein lankidetzarako hitzarmenetan ez da
espero zena izan, aurreikusitako pauso guztiak bete ez direlako. Hortaz, ezin izan dira Udal
guztiarentzat homogeneoak diren berdintasun irizpideak ezarri.
Hala ere, irteera eta helmuga egoerak diru-laguntza eta hitzarmenetan berdintasun irizpide
gehiago barne hartzen direla erakusten du: 2013an 77 eta 2016an 109. Horrela, diru-
laguntzetan eta lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun irizpideen txertatze maila hobetu
egin da Berdintasunerako III Planean zehar. Irizpide motak kontuan izanda, hala ere,
“hizkuntzen eta irudi ez sexisten erabilpena behartzen” dutenak behera egin dutela ikusten
da (2013an 10 eta 2016an 5) eta “emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari buruzko
legedia betetzera behartzen” dutenak guztiz desagertu direla konprobatu daiteke (2013an 2
eta 2016an 0).
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
7. ILDOA: KOMISIO; EPAI-MAHAI ETA UDAL ORGANOETAN EMAKUMEEN ETA GIZONEN
PARTE HARTZE BERA
Desberdintasuna oso argi ikusten den esparru bat, emakumeek erabakiak hartzeko tokietara
iristeko duten zailtasuna da. Horregatik, berebizikoa da Berdintasunerako III Planaren
lehenengo ardatzaren zazpigarren ildoan planteatzen dena: Udalean existitzen diren
bestelako komisio eta lan organoei buruzko ezagupen neurriak ezartzea, eta emakumeen
zein gizonen presentzia berari buruzko printzipioaren inguruan bere errealitatea zein den
jakitea. Ildo horrek presentzia berdin hau udal epai-mahaietan lortu nahi du, sariak
banatzeko orduan. Baita fondo kulturalak edota artistikoak emateko gai diren organoetan
ere: horiek era parekatu batean emakumeek eta gizonek eginda egon beharko lirateke.
BI ekintza daude ildo honen barruan. Biak helburu estrategiko beraren azpian: emakumeen
eta gizonen presentzia parekatua bultzatzea lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko
epai-mahaietan eta fondo kultural edota artistikoak emateko organoetan.
Planaren betetze prozesuan ez da ekintza horietako bat ere bete. Horren ondorioz, komisio,
epai-mahai eta udal organoetako emakumeen eta gizonen presentzia parekatuaren
inguruan ez da aurrerapenik eman Berdintasunerako III Planari esker.
20. Grafikoa. I Ardatzeko zazpigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
�
7.1. Helburu estrategikoa: lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan
eta fondo kulturalak edota artistikoak emateko organoetan emakumeen eta
gizonen presentzia parekatua bultzatzea.
Helburu estrategiko honek bi ekintza hartzen ditu barne, zeinak bi helburu operatiboetan
kokatuta dauden:
• Lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan eta fondo kultural edota
artistikoak emateko organoetan emakumeen eta gizonen presentzia parekatuari
dagokionez dagoen errealitatea ezagutzea.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
• Lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan eta fondo kultural edota
artistikoak emateko organoetan emakumeen eta gizonen presentzia parekatuari
dagokionez irizpideak ezartzea.
Ez da horietako helburu operatibo bat ere bete, bakoitzari lotuta zegoen ekintzarik egin ez
delako. Esan beharra dago helburu horiek oso era estuan daudela elkarrekin lotuta.
Udalean existitzen diren komisioak, epai-mahaiak eta organoak zeintzuk diren eta bertan
ematen den presentzia parekatuari buruzko errealitatea ezagutzeko egin behar zen
diagnosiarekin ez betetzeak emakumeen eta gizonen presentzia parekatuari buruzko
instrukzioa idatzi ezin izatea ekarri du berarekin.
Sailetan, lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan eta fondo kulturalak
eta artistikoak erosteko organoetan emakumeen eta gizonen parte hartzeari buruz jaso
diren emaitzen adierazleak aztertuz, ordea, sexu biek behera egin dutela ikusten da 2013tik
2016ra. Erlatiboki emakumeen beherakada nabarmenagoa izan dela ere ikus daiteke, bai
komisioetan zein fondoak erosteko organoetan. Epai-mahaietan ez da gauza bera gertatzen
euren presentzia handiagoa izanik 2016an 2013an baino.
I ARDATZAREN ONDORIO OROKORRAK
• Lau ardatzetatik hau da betetze maila baxuena daukana (ekintzen
%57a ez da landu). Aurretiaz ezarritako helburua zera zen: udalaren
esku hartzea genero ikuspegitik organizatu, hobetu, garatu eta
ebaluatzea. Horretarako beharrezkoa izango da datorren
plangintzari begira genero zeharkakotasuna bultzatzen jarraitzea
Udal barruan
• Genero zeharkakotasunari dagokionez, Berdintasunerako III Planak
gai hauetan hobekuntza bi ekarri ditu: genero ikuspegitik jasotako
estatistikak eta ikerketak batetik, eta bestetik, genero irizpideak
txertatzea udal kontratazioan, diru-laguntzetan eta lankidetzarako
hitzarmenetan. Neurri txikiago batean hizkuntzen eta irudien
erabilpen ez sexistan eta generoaren araberako inpaktuaren
aurretiko ebaluazioan ere aurreratu da.
• Apenas aurrerapenik lortu ez duten ildoak, aurreikusitako ekintzarik
bete ez delako hauek dira: genero ikuspegia duen udal
aurrekontua eta komisio, epai-mahai eta udal organoetan
emakumeen eta gizonen presentzia orekatua lortzea. Hurrengo
plangintzan ildo horiek kontuan izan beharko dira eta ez betetzeko
eman diren arrazoiak aztertu.
• Berdintasunerako formazioan eta etengabeko formazioan genero
ikuspegia txertatzeko ekimenen betetze maila baxua da. Vitoria-
Gasteizko Udalean berdintasun politikak bultzatzeko eta genero
zeharkakotasuna errazteko estrategia garrantzitsu bat teknikarien
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
formazioa da. Baliteke Berdintasunerako III Planean aurreikusitako
formazio ekintza asko ez betetzeak bestelako ekintzen betetzean
eta I ardatzaren emaitzetan eragin negatiboa izatea.
II ARDATZEAN JAZSOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AHALDUNTZEA ETA
BALIOEN ALDAKETA
Emakumeen ahalduntzerako eta balioen aldaketarako II ardatzak emakumeen ahalduntzea
bultzatzea du helburutzat. Ahalduntze hori kontzientzia indibidualaren eta botere eta
autonomia pertsonala irabazteko prozesu gisa ikusten da; baliabideetara iritsi eta horiek
erabili eta kontrolatu ahal izatea; eta kolektiboki indarra hartzen joatea emakumeek parte
hartzera, eragina izatera eta gizartean erabakiak hartzera bideratuko dituena.
Emakumeek eta gizonek bai espazio publikoetan zein pribatuetan parte hartze orekatua
duten gizarte bat bultzatzeko berdintasunean oinarritutako harremanak eratu behar dira.
Horregatik, ardatz honetan gizonekin ere lan egitea proposatzen da, batez ere genero
estereotipoak eta rol sozialak ezabatzeko balioen aldaketan.
Beste alde batetik, ardatz honetan emakumeek bizi ditzaketen diskriminazio anitzeko
egoerak kontuan hartzen dira. Eskubideen gozamen osoa landu nahi da ardatz honen
barruan eta emakume guztientzat, baita gizonentzat ere, berdintasuna betetzea.
Azkenik, ardatz honetan sexuen, generoen eta sexualitatearen ikuspegi tradizionala
kuestionatzen da binakako kategoria gisa, egonkorrak eta aldaezinak. Zentzu horretan
aldaketa kontzeptual garrantzitsuak proposatzen dira.
Aipatu diren gai guztiak emakumeen ahalduntze eta balioen aldaketaren ardatzean lantzen
dira. Ardatz hau 5 esku hartzeko ildotan sailkatuta dago:
1. Genero kontzientziaren garapena eta emakumeen ahalduntzea
2. Balioen aldaketa, rol sozialak eta genero estereotipoak ezabatuz
3. Baliabide ekonomikoenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetzea
4. Baliabide soziokulturalenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetzea
5. Emakumeen parte hartze sozio-politikoa, erabakiak hartzea eta eragina izatea
Ondoren, esku hartzeko ildo bakoitzean lortu izan diren emaitzak baloratzeari ekingo diogu.
Atera nahi den ondorioa, zera da: zein puntutara arte aurreratu den ardatz honen azken
xederantz.
1. ILDOA: GENERO KONTZIENZIAREN GARAPENA ETA EMAKUMEEN AHALDUNTZEA
Berdintasunerako III Planean jasotzen den lehenengo esku hartzeko ildo honen helburua
emakumeek bizi duten desberdintasun eta diskriminazio egoeraz kontzienteago izatea da
eta ahalduntze pertsonala erraztuko duen prozesu bat abian jartzea. Prozesu horrek eskubide
indibidualak, balio pertsonala eta emakumeen auto-estima barne hartzen ditu.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Horregatik, honako aspektu hauetan lan egitea proposatzen da: 1) emakumeen
desberdintasun egoeraren kontzientzia handitzeko ekintzak, 2) birbalorazio pertsonala
bultzatzeko ekintzak, 3) emakumeen lidergotasun pertsonala bultzatzeko ekintzak eta azkenik
4) euren burua zaintzera bideratutako neurriak.
Esku hartzeko ildo hau 24 ekintzek osatzen dute, 3 helburu estrategikotan banatuta: 1)
emakumeen ahalduntzea lagundu (17 ekintza), 2) garapenean laguntzeko udal politikan
emakumeen ahalduntzearen ikuspegia txertatzea (6 ekintza), 3) udal jaurdueran
ahalduntzearen ikuspegia txertatzen laguntzea (ekintza bat).
Berdintasunerako III Plana betetzeko epemugan, 15 ekintza landu dira eta 3k lantzeko
prozesuan diraute. 5 ez dira bete eta ekintza bakar bati buruz ez da informaziorik jaso.
Ildo honen barruan bete den ekintza kopurua erdiaren gainetik dago. Helburu
estrategikoetan oinarrituz, 11 ekintza bete dira lehenaren barruan, 3 bigarrenean eta bakarra
hirugarrenean.
21. Grafikoa. II Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
�
1.1. Helburu estrategikoa: emakumeen ahalduntzeari laguntzea
Helburu estrategiko honek 17 ekintza barne hartzen ditu, honako helburu operatibo hauetan
sailkatuta:
• Berdintasunerako eta emakumeen ahalduntzerako eskola indartzea
• Vitoria-Gasteizko emakumeen etxea martxan jartzea
• Emakume gazteek sexualitatea libreki, errespetuz eta erantzukizunez jardutea
• LGTBIQ pertsonen ikusgarritasuna eta ahalduntzeari laguntzea
• Emakume nagusien ahalduntzeari laguntzea
• Libertaterik ez duten emakumeen ahalduntzeari laguntzea
• Emakume migratzaile eta taldeei ahalduntzen laguntzea
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
• Emakumeen arteko komunikazioa eta informazioa erraztea teknologia berrien bitartez
Helburu estrategiko honen ekintzen betetze mailari dagokionez, helburu operatibo guztiak
eraren batean edo bestean landu dira, adineko emakumeen ahalduntzeari laguntzea izan
ezik: helburu horri buruz ez da informaziorik jaso.
Berdintasunerako III Planean zehar ekintza puntualak, lantegiak eta bestelako egitasmoak
programatu dira Berdintasunerako eta Emakumeen Ahalduntzerako Eskolaren markoan.
Programazio horrek teknologia berrien erabilpena sustatzea izan du helburutzat,
berdintasuneko udal buletina eta sare sozialak elikatuz zein teknologia berriei buruzko lantegi
zehatzak antolatuz. Gainera eskolak Montehermoso Kulturunetik kanpoko ekintzak antolatu
ditu, emakumeen kopuru handiago batera eta emakume anitzagoetara iristeko ideiarekin.
Eskolaren programazioaren inguruan Udal barruan sail arteko lan prozesuak eratu dira,
konkretuki, programaziora diskriminazio anitzari buruzko ikuspuntua txertatzeko ideiarekin.
Udaletik kanpo ere kolaboraziozko prozesuak jarri dira martxan UPV-EHUrekin, Emakunderekin,
elkarteekin, etab. Azken talde horri dagokionez urtero bi programazio bilera egin dira eta
ekintzen garapenean ere elkarteak kontuan izan dira (lantegi espezifikoak, moderatzaileak,
etab.). Elkarteek egindako ekarpen guztiak kontuan izan dira eskolaren programazioa
egiteko orduan.
Azkenik, sekzioartekotasun ikuspuntua eskolan barne hartzeko asmoz, diskriminazio anitza bizi
duten emakumeekin lan egiten duten hirugarren sektoreko langileei bideratutako formazio
ikastaroa antolatu da.
Horregatik guztiagatik lehen helburu operatiboan lortutako emaitzak oso positiboak dira;
aurreikusitako ekintza guztiak bete dira nahiz eta aukeratutako emaitzen adierazleak oso
egokiak ez diren; izan ere, gehienetan aurrerapen kualitatiboez ari gara 2013. urtearekin
konparatuz, eta bere sistematizazioa ez da aurrera eraman.
Ahalduntze Eskolak 2014. eta 2015. urteetan idatzitako txostenek, ordea, informazio
garrantzitsua eskaintzen dute Vitoria-Gasteizen lortu diren emaitzak baloratu ahal izateko.
Bere garapenean eta lorpen mailan berebizikoak izan dira programatu diren ekintzen
aniztasuna eta horiek lortu duten asetasun maila (5aren gainetik). Ondoren ekintzen
laburpen bat jasotzen dugu, parte hartzaileen kopuruarekin eta asetasun mailarekin aipatu
diren urteetan zehar.
4. Taula: Ahalduntze Eskolaren hasiera eta amaiera ekitaldietara joan den pertsona kopurua
Hasiera edo amaiera ekitaldia Parte hartzaileak Emakumeak Gizonak
2014ko apirila-ekaina 65 61 4
2014ko iraila-abendua 95 79 16
2015eko urtarrila-maiatza 100 93 7
Parte hartu duten pertsonen kopurua etengabe handitzen doala ikusten da. Gizonen
presentziak arreta ematen du, nahiz eta hain garrantzitsua ez izan eta, emakumeena bezala,
gero eta handiagoa da.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
5. Taula: Ahalduntze Eskolaren markoaren barruan antolatutako hitzaldietan parte hartu duten pertsona
kopurua
Hitzaldiak Parte
hartzaileak
Emakumeak Gizonak
Emakumeak baino gutxiago: gorputzaren diskurtso
normatiboak
43 38 5
Euskararen bidetik, iraganetik etorkizunera 10 9 1
Internet eta ahalduntzerako sare sozialak 26 26 0
Transfeminismoa zertan datzan 70 63 7
Matxismoa, posmatxismoa eta genero indarkeria 100 80 20
Amatasuna eztabaidan 82 79 3
Eskola, generoa eta interkulturalitatea 110 95 15
Beste mundu posible batetarako ekofeminismoa 50 41 9
Emakumeak eta kirola 24 17 7
Hain freskoak: emakume helduei buruzko gogoeta 100 95 5
Gaiaren eta hizlariaren arabera parte hartze kopuruak alde handiak baditu ere (10 eta 110
bitartean), batez bestekoa nahiko altua da: 62 lagunekoa.
6. Taula: “Berdinzinema”ko parte hartzaile kopurua, Ahalduntze Eskolaren barruan antolatzen
dena
Berdinzinema Parte hartzaileak Emakumeak Gizonak
Wadjda 90 76 14
Frances Ha 28 24 4
Los insólitos peces gato 14 14 0
Stories we tell 33 29 4
Evelyn 48 39 9
Forbidden voices 24 23 1
June eta Jolie 80 69 11
80 egunean 15 14 1
La demora 34 24 10
Pozitia copilolui 14 13 1
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Berdinzinema programan parte hartu duen pertsona kopurua, batez beste 38koa da.
Ondoren, irakurketa klub feministan parte hartu dutenen datuak jasotzen dira baita Vitoria-
Gasteizko Ahalduntze Eskolaren barruan antolatutako gainerako lantegiena ere.
7. Taula. Ahalduntze Eskolako irakurketa klub feministan parte hartu dutenen datuak9
Irakurketa klub feminista Asetasun maila Parte hartzaileak
2014ko apirila-ekaina 5,8 19
2014ko iraila-abendua 59
2015eko urtarrila-maiatza 5,8 59
2014ko azken hiru hilabeteetan irakurketa klub feministak parte hartzaileen kopurua handitu
zuen. Kopuru hori 2015eko lehen hiru hilabeteetan mantendu egin da. Balorazio orokorra ona
da.
8. Taula. Ahalduntze Eskolaren barruan antolatu diren lantegietako parte hartze datuak.
Lantegiak Asetasun
maila
Emakumeak Gizonak
Posta elektronikoa eta interneten oinarrizko
erabilpena
5,4 19
Feminismoa perspektiban 5,5 19
Generoa, lidergo-tasuna eta inteligentzia
emozionala
5,5 20
Zapaldutakoaren antzerkia 5,6 12
(Neure burua) zaintzen ikasten 5,5 23 2
Autodefentsa feminista I 5,4 18
Autodefentsa feminista II 5,6 20
Autodefentsa feminista III 5,9 17
Autodefentsa feminista IV 5,8 21
Generoa, lidergo-tasuna eta inteligentzia
emozionala
5,3 20
Genero islamofobia 5,5 25 4
Buru bakarreko familien ahalduntzea 4,8 20
Feminismoa perspektiban 5,3 17
9 Balorazio eskala 1etik 6ra doa.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Posta elektronikoa eta interneten oinarrizko
erabilpena
5,9 12
Genero indarkeriaren aurkako Legearen ostean, zer? 5,7 20 0
Zapaldutakoaren antzerkia 5,3 12
Neure burua) zaintzen ikasten 5,1 19
Autodefentsa feminista I 5,7 17
Autodefentsa feminista II 5,9 12
Autodefentsa feminista III 5,7 13
Emakume nagusi berriak 5,4 21
Amodiozko pelikulak ikusten dituzten gizonak 5,7 20
Hizkuntzaren erabilpen ez sexista 4,4 69
Moda deserosoa, haritik tira egin dezagun 5,5 10
Sarean lan egiteko tresnak eta interneteko
egitasmoak
5,6 12
Oso zaila da lantegietan parte hartu duten pertsonen arteko konparazioa egitea, lantegi
bakoitzaren ezaugarriak ezezagunak direlako; baita bakoitzak aurreikusten zuen parte hartze
minimoa eta gehiengoa. Hala ere, hizkuntzaren erabilpen ez sexistan parte hartu duen
pertsona kopuru handiak arreta ematen du (69 pertsona) eta, aldi berean, horrek izan duen
asetasun maila baxua (4,4) gainerakoekin konparatuz. Gizonentzat antolatutako lantegi
espezifiko batean 20 lagunek parte hartzeak ere arreta ematen du.
Emakumeen etxeari buruz, ez da bere funtzionamendurako oinarrizko dokumentua idatzi,
Berdintasunerako III Planean aurreikusita zegoen bezala. Hala ere, proiektu horren
aurrerapenari lotutako zenbait ekintza bete dira: esaterako, espazioa zehazteko pausoak,
etxea martxan jartzeko zereginak, konpromiso politikoa, etab.
Egitasmo feministak eta elkarteek etxearen inguruan izan duten parte hartzeari buruz esan
behar da egitasmoak Berdintasun Zerbitzuari diru laguntza bat eskatu ziola beste udalerri
batzuetako emakumeen etxeak ezagutu ahal izateko.
Emakumeen etxearen proiektua berdintasunerako Elkargunean adostutako hiru gai
garrantzitsuenetako bat da.
Migratutako emakumeei dagokionez, aholkularitza zereginak egin dira emakume
migratzaileen elkarteei, emakume horien topaketa egiten lagundu da biltzeko espazioak
eskainiz eta laguntza ekonomikoak ezarriz, euskararen ikaskuntzaren bitartez ahalduntzea
landu da eta bestelako proiektuak ere diruz lagundu dira.
Helburu estrategiko honen markoan aurrera eramandako beste ekintza batzuk honako
hauek izan dira: hezkuntza zentroetan eta topaguneetan 12 eta 30 urte bitarteko emakume
gazteei bideratutako sentsibilizazio kanpaina sexualitatea era librean, parekidean eta
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
erantzukizunez bizitzeko. Udaleko teknikariei, elkarteei eta inplikaturiko agenteei zuzendutako
seminario bat ere antolatu da “Aniztasun sexuala eta genero identitateak berdintasun
politiketan” izenburupean. Gaian adituak ziren pertsonek bideratu dute topagunea eta
bertan 96 pertsonek parte hartu zuten (78 emakume eta 18 gizon). Gainera, aniztasun
sexuala eta genero aniztasuna udal planifikazioan txertatzeko lantaldea berriro hasi da
martxan. Beste alde batetik, genero ikuspegia duen Self-Focus programaren hedapena egin
da, garapen pertsonalerako, topaketarako, espresiorako eta Zaballako Zentroan libertaterik
gabe dauden emakumeen harreman positiborako espazio bat ezartzeko. Emakume horiek
sortu dituzten argazkiak 112 orduz izan dira ikusgai Pilar Gizarte Etxean. Azkenik, Berdintasun
Zerbitzuaren webgunean atal bat sortu da: “Berdintasunaren alde bizitzeko eta lan egiteko
baliabide gida”. Euskaraz zein gaztelaniaz argitaratu da eta herritarrei orokorrean bideratuta
dago.
Adinekoentzat egiten diren ekintzak eta programazioa errepasatzeko eta bertan genero
ikuspegia txertatzeko lanik ez dirudi egin denik. Emakume migratzaileen ahalduntzeari eta
euren elkarteei dagokienez gaztelaniazko ikastaroak eskaintzen dituzten elkarte eta
entitateei bideratutako formazio ekintza ere ez da bete.
Edozein kasutan, helburu gehienak landu egin dira. Ildo honi esker, hortaz, emakumeen
ahalduntzeari dagokionez aurrerapen nabarmen bat egin da. Kasu batzuetan aurrerapen
horiek emaitzen adierazleetan ere nabaritzen dira, esaterako, Emakumeen etxea sortzeko
egin diren ekintza kopuru eta mota. Beste kasu batzuetan, berriz, datu horiek ez dira
adierazgarriak, ezaugarri kuantitatiboak baino ez direlako kontuan hartzen (adibidez, Udalak
Eskola indartzeko aurreikusten duen ekintza kopurua), nahiz eta sortu diren aurrerapenak,
batez ere, aldaketa kualitatiboak ekarri dituzten (ekintza motak eta berdintasun eta genero
arloari lotutako edukiak).
1.2. Helburu estrategikoa: garapenaren lankidetzaren udal politiketan emakumeen
ahalduntzearen ikuspegia txertatzea
Helburu estrategiko horren barruan 6 ekintza daude, 3 helburu operatibotan sakabanatuta:
• Garapenaren lankidetza eta sentsibilizazio proiektuek berdintasunari egiten dioten
ekarpena baloratzea
• Garapen bidean dauden herrialdeetan bizi diren emakumeen ahalduntzera eta
euren bizi balditzen hobekuntzara bideratutako programei buruzko informazioa eta
hedapena erraztu
• Komunitate migratzaileetatik datozen emakumeen elkartrukea erraztu ahalduntzea
eta euren bizitza baldintzak hobetzeko
Kolonbian kokatutako Ibaguéko Alkatetzarekin aurreikusita zeuden berdintasun politiken
elkartruke ekintzak ez dira aurrera eraman. Horregatik, hirugarren helburua ez da landu.
INAURORA sareko plataforman ere ez da parterik hartu, nazioarteko mailan berdintasun
esperientziak aurkezten dituena, ahalduntzeari buruzko atal zehatz batekin.
Alderantziz, genero markagailu sistemarekin (CAD-OCDE) erlazionaturiko ekintzak bete egin
dira eta baita garapen bidean dauden herrialdeetako emakumeen ahalduntzerako
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
ekintzak, Ahalduntze Eskolatik, berdintasun arloan ezarri diren lankidetza hitzarmenak aditzera
emanez.
Garapenaren lankidetzaren udal politiketan emakumeen ahalduntzearen ikuspegia
txertatzea helburuari dagokionez, egin diren aurrerapenak espero zirenak baino txikiagoak
izan dira, helburu operatibo zehatz bati lotutako ekintzak bete ez direlako eta bestelako
ekintza batzuetan aurrera eraman diren aldaketengatik.
1.3. Helburu estrategikoa: udal egitasmoan ahalduntze ikuspegia txertatzea
Ekintza bakar bat dago helburu estrategiko honi lotuta. Erlazionaturiko helburu operatiboa,
honako hau da:
• Inplikaturiko teknikariei formazioa ematea emakumeen ahalduntze ikuspegia euren
esku-hartzean txertatzeko
Enplegu Saileko eta Gizarte Gaien eta Adinekoen Saileko langileekin bi saio egin dira
ahalduntze ikuspegia txertatzeko. Zentzu horretan, helburua lortzeko aurrerapausoak egin
dira. Hala ere, ez da erraza esatea zer eratan, adierazleak jasotzeko orduan ez delako
2013tik 2016ra hobekuntzarik egin, kasu horretan, formazioetan parte hartzen duten langileen
kopuruari, sexuari, sailari edo mailari dagokionez. Gainera, nahiz eta gai horren inguruan
aurrera eraman diren formazio kopuruak gora egin duen (2013an 1 eta 2016an 2), formazio
horri eskainitako ordu kopuruak behera egin du.
2. ILDOA: BALIOEN ALDAKETA, ROL SOZIALAK ETA GENERO ESTEREOTIPOAK EZABATUZ
Berdintasunerako III Planak gizarteak emakumeei eta gizonei rolen eta estereotipoen
banaketaren ondorioz erantsi dizkien balioak, sinesmenak eta jarrerak aldatzea
beharrezkotzat jotzen du.
Balioen aldaketa hori hezkuntzaren arloan oinarritzen da eta haurrengan eta gazteengan
zentratzen da batez ere. Horregatik, ildo horren interesik garrantzitsuena sail arteko lantalde
bat osatzea da haur eta nerabeentzako hezkuntza programa integrala martxan jartzeko.
Programa horretan erantzunkidetasuna (III ardatza) eta emakumeen aurkako indarkeria (IV
ardatza) ere landuko dira.
Ildoak 5 ekintza barne hartzen ditu. Horietako lau lehenengo helburu estrategikoari lotuta
daude: genero balioen aldaketa bultzatzea. Eta gainerako ekintza bigarren helburu
estrategiko bati lotuta dago: ikasketen aukeraketa librea erraztea.
Planaren betetze epearen barruan hiru ekintza bete dira, hirurak lehen helburuari
dagozkionak, bat ez da landu eta bigarren helburuari dagokion ekintza bakarra betetzeko
prozesuan dago.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
22. Grafikoa. II Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
�
2.1. Helburu estrategikoa: genero balioen aldaketa bultzatzea
Helburu honen barruan lau ekintza daude, laurak honako helburu operatibo honen barruan:
• Hezkidetza, erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail
arteko udal programa martxan jartzea
Helburu hau lantzeko aurretiko pausuak bete dira. Alde batetik hezkidetza gaiaren inguruan
lan talde bat osatu da eta bi diagnosi egin dira: bata Vitoria-Gasteizko hezkuntza
zentroetako hezkidetzari buruzkoa (0-18 urtera), Hezkuntza Zerbitzuaren ardurapean
daudenak, eta bestea Berdintasun Zerbitzuak aurrera eraman duena udalak hezkidetza,
erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko egiten diruen ekintzei
buruzkoa. Gainera, 20 orduko formazio ikastaroa antolatu da “Hezkuntzazko programetan
genero ikuspegia eta hezkidetza txertatzeko” eta hezkidetza arloan beste formazio bat ere
Udalaren Haur-eskoletako 65 hezitzailerentzat titulu hau duena: “hezkidetzaren teoria eta
praktika”.
2.1. Helburu estrategikoak aurreikusten zuen bezala genero balioen aldaketan
aurrerapausoak egin badira ere, egia da ez dela helburu operatiboa bete: hezkidetza,
erantzunkidetasuna eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail arteko programa
bat diseinatu eta martxan jartzea, alegia. Helburu operatibo hori, lantzen duen gaia dela
eta, Planaren II, III eta IV ardatzean jasota dago eta zenbait sail, zerbitzu eta atal barne
hartzen ditu. Bere ezaugarri estrategikoa hori garrantzitsua izan arren, azkenean ez da aurrera
eraman, batez ere Berdintasun Zerbitzuak izan dituen giza baliabideen arazoak direla eta
(ekintzaren bultzatzaileak). Programa horren ardura zuen pertsona epe luze batez ez
egoteak, lan profil egokia duen beste batekin ordezkatzeko ezintasunak eta gainerako
langileak ekimen horri jarraipena emateko aukerarik ez izateak prozesua amaitu gabe
geratzea izan du ondoriotzat.
2.2. Helburu estrategikoa: Ikasketen aukeraketa librea erraztea
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Ekintza bakar batek osatzen du helburu hau, era berean idatzita dagoen helburu
operatiboaren barruan dagoena.
Ezin izan dira genero soslaitik at gelditzen den ikasketa aukeraketa bultzatzeko saio
espezifikoak txertatu, ikasketa zentroek zentzu horretan erakutsi duten interes eskasa dela
medio. Bere ordez, ekintza orokorrago bat egin da, bigarren hezkuntza mailako tutoreei eta
orientaziorako langileei bideratuta. Zereginak aholkularitza, informazio edota formazioarekin
zerikusirik izan dute. Bi formazio saio eraman dira aurrera: “lan merkatuaren gaur egungo eta
etorkizuneko eskaerak” eta “Orientaziora aplikaturiko 2.0 tresnak”.
Horrela, ekintza aldatu bada ere, helburuaren parte bat betez, ezin dugu esan lortu denik.
3. ILDOA: BALIABIDE EKONOMIKOETARAKO IRISGARRITASUNA ETA KONTROLA HOBETZEA
Berdintasun politiken berebiziko aspektu bat emakumeak gero eta gehiago lan merkatura
iristea eta bertan mantentzea da. Horrek autonomia ekonomikoa zein baliabide eta
onuretarako irisgarritasuna eta kontrola eskaintzen die.
Berdintasunerako III Planaren bigarren ardatzaren esku-hartzeko ildo horretan, lehen helburua
udaleko lan merkatuan emakumeek duten egoerari buruzko ezagupen maila sakona lortzea
da. Helburu horrek azken urteotako krisi ekonomikoaren testuinguruan eta egoera
sozioekonomikoaren aldaketan du sorburua.
Esku-hartzeko ildo hori 22 ekintzak osatzen dute, 5 helburu estrategikoetan sakabanatuta
daudenak: 1) lan merkatuan emakumeek duten egoera ezagutzea (ekintza 1), 2)
emakumeen langiletasuna bultzatzea (13 ekintza), 3)emakume ekintzaileen egitasmoei
laguntzea (3 ekintza), 4) zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen enplegurako
irisgarritasuna eta ahalduntzea erraztea (3 ekintza) eta 5) kultura eta jaietako arloan
emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna bultzatzea kontratazioak egiteko orduan (2
ekintza).
Berdintasunerako III Planaren betetzeko epemugaren barruan, 14 ekintza landu dira eta bat
betetzeko prozesuan dago. Beste alde batetik 4 ez dira bete eta 3 ekintzari buruz ez da
informaziorik jaso ahal izan.
Ildo honetan bete ez diren ekintza guztiak, bat izan ezik, emakume ekintzaileen egitasmoei
laguntzera bideratuta zeudenak dira. Horregatik Berdintasunerako III Planean gai honen
inguruan aurreikusten zen aurrerapena ez da lortu. Alderantziz, gainerako helburu
estrategikoetan betetze maila altua lortu izan da.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
23. Grafikoa. II Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
3.1. Helburu estrategikoa: lan merkatuari dagokionez emakumeen egoera ezagutzea
Helburu honen barruan ekintza bakarra dago. Aldi berean, ekintza hau honako helburu
operatibo honi lotuta dago:
• Lan merkatuan emakumeen egoerari buruzko gogoeta eta trukaketa espazio bat
sortu
Aurreikusitako ekintza aldatu egin zen: lan merkatuan emakumeen egoera aztertzeko
seminario espezifiko bat antolatu beharrean, moderatzaile bat gonbidatu zen mahainguru
batera (“enplegua eta gizarte erantzukizuna”), Vitoria-Gasteizko Enplegu Foroari hasiera
ematen ziona. Hurrengo urtean, espazio berean hainbat lan bloke aurkeztu ziren. Horietako
bat giza baliabideei eta pertsonen hautaketari zein berdintasun politikei lotutako estrategiak
aurkeztera bideratu zen.
Emandako adierazleen arabera, arlo honetan lortu den aurrerapenari buruz ondorio zehatzik
ateratzea ez da erraza: adierazle horiek aipaturiko seminarioari lotuta daude eta seminarioa
aurrera eraman ez denez ezin da aurrerapenik jaso. Hala ere, ekintzaren aldaketarekin
batera hasiera batean proposaturiko helburua lortzeko zenbait aurrerapauso egin direla esan
daiteke.
3.2. Helburu estrategikoa: emakumeen langiletasuna bultzatzea
Helburu honen barruan 13 ekintza aurkitzen dira, honako helburu operatibo hauetan
sakabanatuta:
• Lanbide heziketaren ibilbideetan berdintasun printzipioa bultzatzea
• Emakumeei bideratutako enplegurako orientazio, formazio eta informazio ekintzak
garatzea
• Enplegu edo enplegu-formazio programetan genero ikuspegia txertatzea
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Helburu estrategiko honen barruan zeuden ekintza guztiak bete dira, lehen helburu
operatiboari lotutako ekintza bat izan ezik: lanbide heziketa programetan emakumeen eta
gizonen arteko berdintasunerako modulu bat garatzea, alegia.
Enplegu Saileko langileei bideratutako bi formazio saio antolatu dira, euren esku-hartzean
genero ikuspegia txertatu dezaten. Lan merkatuaren desberdintasunei buruzko bideo bat
eratu da, lanbide heziketarako udal programetan erabili ahal izango dena.
Beste alde batetik, lanbide heziketarako programak sexua, adina eta formazio maila
aldagaiak izan ohi dituzte kontuan. Pertsonen eskaeraren arabera lan orientazio indibiduala
ematen da. Horretan genero ikuspegia txertatuta egoten da, enpleguaren bilaketa zailduko
duten genero soslaiak saihesteko ideiarekin.
Emakumeei soilik bideratutako lanbide heziketa programak antolatu beharrean, ekintza
aldatu egin zen eta beste batekin batu zen: formazio ekintza guztietan emakumeei
lehentasuna ematea, alegia. Emakumeei soilik bideratutako formazio ekintza bakarra
antolatu zen, tradizionalki maskulinizatutako lanei buruzkoa.
Genero irizpideak enplegu edota enplegu-formazio programetan txertatu dira. Baita
Eskualde mailako II Enplegu Planean ere. Horiek emakumeen eta gizonen arteko presentzia
orekatua ezartzera bideratuta egon dira 45/55 tartean, irakasle eta arduradunei formazioa
eman zaie, irakasleen artean emakumeen parte-hartzea bultzatu da eta arduradunen
artean ere emakumeak egotea erraztu da.
Ekintza horiek betetzea helburua landu dela esan nahi du. Hala ere, kasu batzuetan zaila da
adieraztea 2013rekin alderatuta egon den aurrerapena zein izan den. Informazio eta
formazio ekintzei dagokienez, adibidez, adierazleen datuak, batzen diren kasuetan, zera
ematen dute: azken hiru urteetan informazio hau ez dela sistematikoki jaso. Horrela, 2013.
urteko datuak emakumeen langiletasuna hobetzeko ekintzarik egin ez zela adierazten zuten
bitartean, 2016koak aurrera eramandako formazio ekintza guztiak (100%, 49 guztira)
emakumeen langiletasuna hobetzera bideratzen zirela adierazten dute. Betetze mailaren
analisiak ez du maila honetako aurrerapausorik erakusten. Horregatik adierazleak
interpretatzeko orduan irizpide desberdinak daudela pentsatu daiteke. Hau guztia dela eta,
jaso diren emaitzak ebaluatzea zaila bihurtzen da.
3.3. Helburu estrategikoa: emakume ekintzaileen egitasmoak laguntzea
Helburu estrategiko honen barruan 3 ekintza daude, honako helburu operatibo hauetan
sakabanatuta:
• Emakume ekintzaileei buruzko lan plan orokorra ezartzea
• Ekintzailetasunari bideratutako beken deialdietan eta enpresentzako diru-laguntzetan
berdintasun irizpideak txertatzea
Helburua osatzen duten ekintzetatik bat ere ez da bete. Ez da ekintzailetasunari bideratutako
beken deialdia aztertu berdintasun irizpideak txertatzeko, ezta enpresentzako diru-laguntzak
ere. Kasu batean aldatu egin da, lehen helburu operatiboarekin lotzeko asmoz. Emakume
ekintzaileen egoera eta beharrizanak lantzeko plan orokor eta koordinatua egin beharrean,
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
“Networkingeko asteazkenak” egitasmoaren barruan, enpresan aritzen diren emakumeak
euren errealitatea trukatzeko eta sareak osatzeko espazio bat eratu da.
Zentzu honetan ez da aurrerapenik eman emakume ekintzaileen egitasmoei dagokionez.
3.4. Helburu estrategikoa: zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen
enplegurako irisgarritasuna eta ahalduntzea erraztea
Helburu honetan hiru ekintza daude, helburu operatibo bakarraren barruan:
• Zaurkortasun egoeran edo zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen
posizioa hobetzea enpleguarekin lotuta dauden lantegi eta ikastaroetan
Ahalduntze eta berdintasunaren gaiari buruz hasierako informazio eta sentsibilizaziorako 10
saio egin dira, Gizarte Gaien Saileko langileei bideratuta. Gizarte Inklusioaren Atalean,
gainera, zaurkortasun egoeran edo zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen
lehentasuna irizpide sendoa da.
Ez da informaziorik jaso ahal izan Aisialdi Espazioetan lantegi eta ikastaroetan parte hartzen
dutenei bateragarritasuna bermatu ahal izan zaien ala ez.
Landu diren ekintzek helburua bete dela adierazten badute ere, ezin izan da haiei buruzko
informazio osoa jaso, ezta Berdintasunerako III Planaren barruan lortutako aurrerapenari
buruzko ondorioak ateratzea ahalbidetuko luketen adierazleei buruzkoa ere.
3.5. Helburu estrategikoa: kultura eta jaietako arloan emakumeen eta gizonen arteko
berdintasuna bultzatzea kontratazioak egiterakoan.
Bi ekintzak osatzen dute helburu estrategiko hau eta euretariko bakoitza helburu operatibo
bati dago lotuta:
• Gizarte etxeetako sarean emakumeen eta gizonen parte hartzea aztertzea egiten
diren eskaintzei eta kultura programarako aurrera eramaten diren programazioari
dagokienez
• Talde artistikoen kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzea
Gizarte Etxeetako saretik jaso ahal izan diren datuen arabera ikusi daitekeena zera da:
programazio kulturalerako egiten diren eskaintzetan zein azken finean kontratatzen diren
ekintzetan, 2013tik 2016ra emakumeen portzentajeak behera egin duela eta gizonenak,
berriz, gora. Azterketa horretatik eratorritako emaitzen ondorioz, emakumeen kontratazioa
sustatzeko berdintasun irizpideak ezarri nahi ziren, baina ekintza amaitu gabe gelditu da.
Helburu honi dagokionez, horrela, lortu den aurrerapena, batez ere, informazio bilketarekin
dago lotuta, 2013. urtean eskura ez zegoena, alegia.
4. ILDOA: BALIABIDE SOZIOKULTURALETARAKO IRISGARRITASUNA ETA KONTROLA
HOBETZEA
Berdintasunerako III Planak adierazten duen bezala, baliabide material eta
ekonomikoetarako irisgarritasun arloan emakumeen eta gizonen artean dauden
desberdintasunak baliabide soziokulturalen arloaren antzeko egoera sortzen du. Esku
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
hartzeko ildo honek baliabide soziokulturalenganako irisgarritasuna hobetu nahi du, bere
ekimena hiru arlotan kontzentratuz: euskara, kirola eta kultura.
Ildo honetan sei ekintza dago, hiru helburu estrategikotan sakabanatuta: 1) euskararen udal
politikan genero ikuspegia bultzatzea (ekintza 1), 2) kirolaren udal politikan genero ikuspegia
bultzatzea (ekintza 1) eta 3) kulturaren udal politikan genero ikuspegia bultzatzea (4 ekintza).
Aurreikusitako ekintza guztiak bete dira. Hortaz, baliabide soziokulturaletarako irisgarritasuna
eta kontrola hobetzeko ildo honen betetze maila %100koa da.
24. Grafikoa. II Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
4.1. Helburu estrategikoa: euskararen udal politikan genero ikuspegia bultzatzea
Helburu estrategiko honi ekintza bakarra lotuta dago, honako helburu operatibo honen
markoaren barruan:
• Euskararen irisgarritasun, erabilpen eta kontrolari dagokionez emakumeen eta
gizonen errealitatea ezagutzea
Ikerketa soziolinguistiko bat egin da: “Vitoria-Gasteizko Udaleko Euskara Zerbitzuaren
programetan genero-ikuspegia txertatzeko beharraren eta aukeraren azterketa”. Bertan
euskararen irisgarritasuna, erabilpena, transmisioa eta kontrola genero ikuspegitik aztertzen
da. Ikerketaren helburua Euskara Zerbitzuak bere programak berdintasun printzipiora
moldatzeko informazioa batzea zen. Zentzu horretan emaitzen alderaketarako bi saio
antolatu dira: bata udaleko teknikarientzat eta bestea gizarte agenteentzat.
Diagnosi horrek ekarri duen aurrerapausoa ukatu gabe, Euskara Zerbitzuko ekintzak ez dira ez
2013an ezta 2016an ere berdintasun printzipiora egokitu.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
4.2. Helburu estrategikoa: kirolaren udal politikan genero ikuspegia bultzatzea
Ekintza bakarra zegoen helburu honen barruan aurreikusita. Ekintza hori honako helburu
operatibo honi lotuta dago:
• Emakumeen kirol praktika erraztea
Emakumezkoen Kirola Ikusgarri egiteko III Jardunaldiak ospatu dira. Bertan 14 kirol mota
ordezkatuta egon ziren. Horiek promoziorako hainbat standetan aurkeztu ziren. Parte
hartzaileek kirol praktika horiek frogatu zitzaketen.
Oso zaila da proposaturiko adierazleen arabera helburu honetan eman den aurrerapena
ebaluatzea, datuak ez baitira sistematikoki jaso. Edozein kasutan, aipatu beharra dago,
emakumeen kirol praktika sustatzera bideraturiko proiektu gehiago diruz lagundu direla
2016an (2) 2013an (1) baino.
4.3. Helburu estrategikoa: kulturaren udal politikan genero ikuspegia bultzatzea
Helburu honen barruan lau ekintza daude, guztiak helburu operatibo berberari lotuta:
• Berdintasunari zuzenean lotutako ekitaldiak garatu edota emakumeek kulturari
egindako ekarpenak ikusgarri egiten eta baloratzen dutenak
Ibaiondoko eta Landatxoko gizarte etxeetan ikastaroak eta saioak antolatu dira
berdintasunari lotuta edota emakumeek eta feminismoek kulturari egin dioten ekarpenak
ikusgarri egiteko eta baloratzeko. Ekintza horiek 2013/2014 eta 2014/2015 ikasturteetako
Gizarte Etxeetako Ikastaro Kulturalen barruan eskaini dira. Gizarte etxeetako liburutegi
sarearen barruan ere feminismoari eta berdintasunari lotutako ekintzaak antolatu ziren.
Jaietako Atalak kulturazko proiektuentzat egiten duen diru-laguntzen deialdian berdintasun
irizpideak txertatzeari dagokionez, lehenengo eta bederatzigarren klausulak egokitu dira
irizpide horretara.
Emakumeek Europako bizitzan eta garapenean izan duten papera lantzeko jardunaldi
batzuk ospatu dira honako proiektu kultural honen barruan: “Europako kulturaren X.
Jardunaldiak: Emakumea Europan: Mendebaldeko eraikuntzan izan duen garrantzia eta egin
dituen ekarpenak”.
Azkenik, Jaietako Atalak deitzen dituen lehiaketa guztietan emakumeen eta gizonen
presentzia orekatua egoteko irizpideak ezartzeari dagokionez, ezin izan da informaziorik jaso
hartu diren neurriei buruz. Datuak aztertuz gero, ordea, margotzeko lehiaketan izan ezik,
gainerakoetan, Vitoria-Gasteizko jaietako kartelak eta Inauterietako kartelak, emakumeen
ordezkapena ez da %40ra heldu.
Emaitzen adierazleen alderaketak zera erakusten du: gizarte etxeetan berdintasuna edota
genero ikuspegia txertatzen duten ekitaldiei dagokienez beherakada bat egon da; baita
berdintasun arloan espezifikoki antolatutako ekintza kulturaletan ere. 2013an antolatutako
kultura ikastaroen %25ak berdintasun edukiak barne hartzen zuen bitartean, 2016an bakarrik
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
%9,5ak egiten zuen hori. Era berean, 2013an berdintasun arloan 6 ekitaldi espezifiko antolatu
ziren eta 2016an bakarrik 2.
Alderantziz, liburutegi saretik berdintasun edukiak edota genero ikuspegia txertatzen dituzten
ekitaldiak %1 handitu dira.
Gorakadarik nabarmenena, ordea, Gizarte Etxeetako Sareak berdintasun arloan antolatu
dituen ikastaro kulturaletan eman da (1etik 21era).
Hortaz, helburu honetan eman den aurrerapena erlatiboa da: aspektu batzuetan
nabarmenki aurreratu da, baina hobekuntza hori ez da era homogeneoan eta orokortuan
mantendu.
5. ILDOA: EMAKUMEEN PARTE HARTZE SOZIO-POLITIKOA, ERABAKIAK HARTZEA ETA
ERAGINA IZATEA
Emakumeen ahalduntzeak kolektiboki indartu beharraz ere hitz egiten du, eragina izan
dezaten eta politika publikoetan hartzen diren erabakietara iritsi daitezen. Horretarako
espazio soziopolitikora eta eguneroko bizitzako bestelako esparruetara heldu behar dira.
Kolektiboki indartzeko helburu horrek ekimen feministan eta emakumeen elkarteetan jartzen
du batez ere ikusmira. Hori dela eta, honako ildo honek elkarteen egoera hobetu nahi du
berdintasunari dagokionez. Elkarteetan aurkitzen ez diren herritarrekin komunikazio kanalak
indartzeko hainbat mekanismo ere kontuan hartzen dira.
Emakumeen parte hartze sozio-politikoari, erabakiak hartzeari eta eragina izateari buruzko
ildo hau 10 ekintzak osatzen dute, 4 helburu estrategikotan banatzen direnak: 1) ekimen
feminista, emakumeen elkarteen eta berdintasuna helburutzat duten bestelako elkarteen
posizioa hobetzea (5 ekintza); 2) elkarteei harpideturik gabe dauden pertsonek udalaren
berdintasun politikan parte hartu dezaten bultzatzea (ekintza 1), 3) elkarteen ekintzetan
genero ikuspegia txertatzen laguntzea (ekintza 1) eta 4) parte hartze organoetan eta parte
hartzerako udalak dituen beste espazio batzuetan emakumeen eta gizonen parte hartze
orekatua bultzatzea (3 ekintza).
Planifikaturiko 10 ekintzetatik 3 baino ez dira bete eta beste bi betetzeko prozesuan daude.
Erdiak, beraz, ez dira landu. Betetze maila hori ardatz osoan ematen den baxuena da.
Ondorioz, esan daiteke emakumeen parte hartze sozio-politikoa, erabakiak hartzea eta
eragina izatea zailtasun eta erresistentzia handienak dituen esparrua dela emakumeen
ahalduntzerako eta balioen aldaketarako II ardatz honen barruan.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
25. Grafikoa. II Ardatzeko bosgarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
5.1. Helburu estrategikoa: ekimen feminista, emakumeen elkarteen eta berdintasuna
helburutzat duten bestelako elkarteen posizioa hobetzea
Helburu estrategiko honek 5 ekintza barne hartze ditu, 3 helburu operatiboetan sailkatuta:
• Berdintasun Kontseiluaren eta Gizarte Kontseiluaren posizioa hobetzea berdintasun
gaietan
• Ekimen feministaren, Emakumeen Elkarteen eta bereziki inplikatzen diren bestelako
elkarteen ekintzei laguntzea
• Genero berdintasunari buruzko diru-laguntzetan diskriminazio anitzaren ikuspuntuaren
txertatzea hobetzea
Helburu honetan jasotzen diren ekintzak ez dira bete edota aldatu egin dira. Berdintasun
Kontseiluaren konposizio eta funtzionamenduaren azterketa, aurrera eraman da, baina
Vitoria-Gasteizko Udaleko parte hartze organoen azterketa orokor baten barruan. Hortaz, ez
da planifikatu zen eran egin, espezifikoki.
Berdintasun Kontseiluari eta Gizarte Kontseiluari bideratutako berdintasun gaiei buruzko
formazio programa bat diseinatzeari dagokionez, Berdintasun Zerbitzuak gizonen eta
emakumeen arteko berdintasunerako formazio programa bat diseinatu zuen. Ekintza
horretan parte hartu behar zutenen data proposamenak kontuan izanik, deialdi definitibo
bat bidali zen. Deialdian izena ematea eskatu zen eta bakarrik 4 pertsonak eman zuten.
Horregatik formazioa atzeratzea erabaki zen eta azkenean, ez kontseilu batean eta ezta
bestean ere, talderik osatu ez zenez, bertan behera utzi behar izan zen ekintza hori.
Bestalde, “Egitasmo feminista, elkarteen eta berdintasunarekin bereziki konprometiturik
dauden bestelako elkarteen interes eta beharrizanen diagnosia” egin zen.
Gainera, 2015ean genero berdintasunaren esparruan ekintzak aurrera eramateko egiten den
diru-laguntzen deialdia aztertu eta hobetu egin da, bertan diskriminazio anitzaren ikuspuntua
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
sakonago eta hobeto txertatzeko asmoz. Diru-laguntza jaso dezaketen proiektuen artean,
garrantzi handiagoa jasotzen dute diskriminazio anitzaren ikuspuntua txertatzen dutenak.
Helburu honetan eman den aurrerapausoari buruzko ondorioak ateratzea ahalbidetuko
luketen adierazleen datuak ez daude eskuragarri. Helburuen betetzea aztertuz gero, hala
ere, Berdintasun Kontseilua bultzatzeko orduan aurrerapenik egin ez dela esan daiteke,
Ekimen Feministari eta Berdintasun Zerbitzuaren Diru-Laguntzen Deialdiari dagozkien
helburuak landu diren bitartean.
5.2. Helburu estrategikoa: elkarteei harpideturik gabe dauden pertsonek udalaren
berdintasun politikan parte hartu dezaten bultzatu
Ekintza bakar batek osatzen du helburu hau, honako helburu estrategiko honi lotuta
dagoena:
• Berdintasunerako III Planaren inguruan elkarteetan harpidetuta ez dauden
pertsonentzako komunikazio eta parte hartze espazio bat sortu
Herritarrek Parte hartzerako Zerbitzuak bultzatu zituen parte hartzeko ereduaren azterketa eta
ebaluazioa. Prozesu horrek baldintzatu zuen ekintza hau.
Udaleko herritarren parte hartzea bultzatzearen ardura duen zerbitzuarekin, hau da,
Herritarren Parte hartzerako Zerbitzuarekin, lotu ziren zenbait koordinazio bileretan zera adostu
zen: goian aipatutako azterketa eta ebaluazioa egin orduko, bestelako parte hartzeko foro
edota forma berririk ez zirela bultzatuko.
Azken finean, udal mailan onartu zen parte hartzeko ereduak pertsonek indibidualki parte
hartzea bermatzen zuen. Aipatutako ekintzaren eta 5.2. helburu estrategikoaren helbururik
garrantzitsuena hori denez, ez zen beharrezkotzat jo foro berri bat eratzea, estruktura
desberdindu eta udal parte hartzearen eredu berriaren paralelo bat bezala.
5.3. Helburu estrategikoa: elkarteen ekintzetan genero ikuspegia txertatzen lagundu
Helburu estrategiko hau ekintza bakar batek osatzen du. Ekintza hori, aldi berean, helburu
operatibo honen barruan txertatzen da:
• Auzotarren ekimenei eta Elkarteen Etxeetako irisgarritasunari bideratutako diru-
laguntzetan berdintasun irizpideak txertatzea
Bi diru-laguntzaren deialdi errepasatu dira: auzotarren ekimenei bideratzen dena eta
Elkarteen Etxea baliatzeko deialdia. Horren emaitza, lehenengoan berdintasun irizpideak
txertatu dira eta deialdiaren xedean pertsonen arteko berdintasunari eta generoari
aipamena egiten zaie. Bigarren kasuan ere deialdia errepasatu da eta 12.1f artikulua aldatu.
Horrela, elkarteen ekintzetan genero ikuspegia txertatzeko helburuari dagokionez
aurrerapausoak eman direla esan daiteke.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
5.4. Helburu estrategikoa: parte hartze organoetan eta parte hartzerako udalak dituen
beste espazio batzuetan emakumeen eta gizonen parte hartze orekatua
bultzatzea
Helburu estrategiko honen barruan hiru ekintza daude, honako helburu operatibo hauetan
sakabanatuta:
• Sektoreetako eta eskualdeko kontseiluetan parte hartzen duten emakumeen eta
gizonen kopurua ezagutzea
• Herritarren Parte-hartzerako Araudi Organikoari lotuta hobekuntza proposamenak
eratzea emakumeen eta gizonen presentzia orekatua bultzatzeko
Kanpoko arrazoiak direla medio, ez da hiru ekintza horietatik bat ere landu. Berdintasunerako
III Plana martxan egon den artean, Vitoria-Gasteizko Udalean parte hartze ereduak
aldaketak jasan behar izan ditu eta horrekin, dagoeneko existitzen diren parte hartze
organoetan genero ikuspegia txertatzea aurreikusten zuten Planeko ekintzak landu gabe
gelditu behar izan dira. Hori dela eta, helburu estrategiko honen inguruan ez da aurrerapenik
eman.
II ARDATZARI BURUZKO ONDORIO OROKORRAK
- Emakumeen Ahalduntzeari eta Balioen Aldaketari buruzko ardatza
Planeko garrantzitsuenetako bat da bertan aurreikusten den ekintza
kopuru altua dela eta. Ardatz honetan Berdintasunerako III Planaren
ekintza estrategikoak jasotzen dira, hala nola: Ahalduntze Eskola,
hezkidetza, erantzunkidetasun eta emakumeen kontrako indarkeria
prebenitzeko sail arteko programa eratzea eta Emakumeen Etxea.
- Emaitza onenak lortu dituzten ildoak, era antolatu batean aurkeztuta,
hauek dira: 4. ildoa (baliabide soziokulturaletarako irisgarritasuna eta
kontrola hobetzea: euskara, kirola eta kultura), 3. ildoa (baliabide
ekonomikoetarako irisgarritasuna eta kontrola hobetzea), 1. ildoa (genero
kontzientziaren garapena eta emakumeen ahalduntzea) eta azkenik 2.
ildoa (balioen aldaketa, rol sozialak eta genero estereotipoak ezabatuz).
- Alderantziz, 5. ildoak (emakumeen parte hartze sozio-politikoa, erabakiak
hartzea eta eragina izatea) oso betetze maila baxua izan du eta ondorioz
lortutako emaitza zuzenak ez dira oso adierazgarriak izan.
- Laugarren ildoan lortu diren emaitza onak kontuan izanik, datorren
plangintzari dagokionez, baliabide soziokulturalen irisgarritasun eta
kontrolean hobetzea komeni da eragina izateko esparru soziokulturalak
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
handituz baita sailek duten konpromisoa handituz, sailek bakoitzari
bideratutako ekintza kopurua gehituz.
- Bigarren ardatzak Vitoria-Gasteizko Udalaren eta ekimen feministaren
arteko harremanak bultzatzeko eta, kasu batzuetan, bermatzeko balio
izan du. Zentzu horretan, datorren plangintzari begira, lan ildo berberean
jarraitzea proposatzen da. Ahalduntze Eskola eta Emakumeen Etxea
ekimen feministak eskatzen eta defendatzen dituen proiektuak dira. Batera
politika bat diseinatzeko, hortaz, beharrezkoa izango litzateke hurrengo
Planean proiektu bi horiek lehentasunarekin lantzen jarraitzea.
III ARDATZEAN JASOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: ORGANIZAZIO SOZIAL
ERANTZUNKIDEA
Lanaren banaketa sexualak ez du bakarrik emakumeen eta gizonen arteko arduren eta
zereginen banaketa jakin bat ekarri, balio eta errekonozimendu sozial desberdinarekin, baizik
eta espazioen banaketa jakin bat ere bai: espazio pribatua eta publikoa.
Ardatz honek espazio pribatuan dauka ikusmira eta, konkretuki, etxeko lanen eta zaintza
lanen ondorioz sortzen diren arduretan eta zereginetan. Zera lortu nahi da: gizarte eredu bat
ezartzea non pertsona guztiek eta baita parte guztiek (gizartea, botere publikoak, enpresak)
daukaten erantzunkidetasun maila bere gain hartzen duten, zaintza lanei dagokienez. Ardatz
honek ere, aurrekoak bezala, gizonak barne hartu nahi ditu, gizarte erantzunkide bat
eraikitzeko asmoarekin.
Hirugarren ardatz hau honako esku-hartzeko ildo hauetan organizaturik eta banaturik dago:
1. Zaintza eta erantzunkidetasunari buruzko kontzientziazio soziala
2. Emakumeen eta gizonen denboraren erabilpena: etxeko lanen eta zaintza lanen
ikusgarritasuna, errekonozimendua eta kontuan hartzea
3. Familia bizitzaren eta lan bizitzaren edo lana bilatzeko bizitzaren arteko
bateragarritasun erantzunkidea
4. Menpekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzu eta baliabide
sozio komunitarioak
Ondoren, aipatu diren esku hartze ildo bakoitzaren emaitzen ebaluazioa egingo da,
ondorioztatu ahal izateko zein neurritan euren betetzean eta horrekin ildoak ezartzen duen
helburua lortzen aurreratu den.
1. ILDOA: ZAINTZA ETA ERANTZUNKIDETASUNARI BURUZKO KONTZIENZIAZIO SOZIALA
Berdintasunerako III Planean azaltzen den bezala ildo honen helburua zaintza lanak bere
neurrian ikusgarri egitea, errekonozitzea eta baloratzea da. Gainera erantzunkidetasunerantz
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
aurrerapausoak eman nahi dira, batez ere, gizonei, botere publikoei eta enpresei dagozkien
zeregin eta arduretan.
Balioen aldaketak berarekin jarrera eta portaera aldaketa bat ekarri behar du, emakumeen
eta gizonen arteko denboraren erabilpen berdintsuago batean islatu behar dena, batez ere
etxeko lanei eta zaintza lanei dagokienez.
Horregatik, ildo honek adingabekoak eta pertsona gazteak sentsibilizatu nahi ditu, baita
euren gurasoak ere, bakoitzak bere burua zaintzeko eta gainerako pertsona guztiak zaintzea
beharrezkoa delako. Honek emakumeen eta gizonen arteko erantzunkidetasunerantz
aurrerapausoak ematea eskatzen du erantzukizunen garapenean eta etzeko lanen zein
zaintza lanen zereginei lotuta.
Esku-hartzeko ildo honetan 26 ekintza daude sarturik. Hauek 3 helburu estrategikotan
banatzen dira: 1) erantzunkidetasunari buruzko udal ekintza koordinatua bultzatzea (4
ekintza), 2) hezkuntza mailan egindako udal lanean etxeko lanei eta zaintza lanei
dagokienez erantzunkidetasuna bultzatzea (18 ekintza) eta 3) gizonak etxeko lanetan
inplikatu daitezen bultzatzea (4 ekintza).
Proposaturiko ekintza guztietatik 20 bete dira, 3 ez dira landu eta ez da informaziorik jaso ahal
izan beste hiruri buruz. Ildoak betetze maila oso altua izan du (%77), hirugarren ardatzaren
batez besteko orokorrarekin (%64a) alderatuz gero.
26. Grafikoa. III Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
�
1.1. Helburu estrategikoa: erantzunkidetasunari buruzko udal ekintza koordinatua
bultzatzea
Ahalduntze ardatzean 2.1. helburu estrategikoari buruz egin den balorazioa ikusi.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
1.2. Helburu estrategikoa: hezkuntza mailan egindako udal lanean etxeko lanei
eta zaintza lanei dagokienez erantzunkidetasuna bultzatzea
Helburu honen barruan 18 ekintza daude, honako helburu operatibo hauetan sakabanatuta:
• Adingabekoak eta nerabeak zein bere gurasoak etxeko lanetan eta zaintza lanetan
eman behar den erantzunkidetasunari buruz sentsibilizatzea
• Ludoteka eta Ludoklub-etako begiraleei formazioa eskaintzea etxeko lanetan eta
zaintza lanetan eman behar den erantzunkidetasunari buruz
Azken helburu hau lortzeko aurreikusten zen ekintza bakarra ez da bete. Hortaz,
Berdintasunerako III Planaren markoan ez da gai honen inguruan aurrerapenik egin.
Lehen helburuari dagokionez, ekintza gehienak bete dira. Hala ere ez da informaziorik jaso
ahal izan genero ikuspegia erantzunkidetasunean txertatzera bideratutako ekintzari buruz.
Ekintza hori adingabeko eta nerabeei bideratutako ekintza sozio-komunitarioen eduki bezala
planeatuta zegoen, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetatik antolatuta.
Edozein kasutan, aipatutako helburuaren barruan ekintza ludiko bat garatu da gizarte
etxeetako sarearen 12 ludoklubetan, etxeko lanetan eta zaintza lanetan
erantzunkidetasunari buruzko balioei buruz. Haurtzaro eta nerabezaroari bideratutako
Praktika Onen Lantegietan, gainera, erantzunkidetasunaren gaiaren inguruko praktika onak
aurkeztu dira. Prólogo eta Senidegune udal programetan bateragarritasunari eta
erantzunkidetasunari buruzko edukiak txertatu dira. Azkenik, gizarte etxeetan Emozioen
Lantegia antolatu da, haur, nerabe, familia eta profesionalentzako.
Erantzunkidetasunaren ikuspegia zeharkakotasunez txertatu da kale hezkuntzako udal
programan, ume eta gazteekin egin behar diren bitartekaritzan, Haurreskoletatik
antolatutako hitzaldi eta formazio lantegien planteamendu eta garapenean hala nola Etxe
funtzionalen programetan eta familien mantentzea lantzeko programa eta zentroetan.
Beste alde batetik etxeko lanen eta zainketa lanen erantzunkidetasunari buruzko
sentsibilizazio lana egin da Norabideren eskutik eta honako proiektu hau aditzera ere eman
da: “Eta zuk, zertan laguntzen duzu?”. Vitoria-Gasteizko, Frantziako eta Alemaniako
ikastetxeetan aurrera eramaten den proiektu bat da eta bere difusioa kalean egindako
erakusketa baten bitartez egin da. Azkenik, Haurtzaroaren Eskubideen Jaian ere sentsibilizazio
lanak egin dira.
Sukaldaritza familian lantzeko lantegi praktikoak antolatu dira, 3 eta 5 urte bitarteko umeei
eta 6 eta 8 urte bitartekoei bideratuta. Gazteentzat “etxean guztion artean hobe” lantegia
egin da.
Adierazleen inguruan informazioa sistematizatzeko orduan, zorroztasun falta nabaritzen bada
ere, emaitzak ikusita, helburu honetan aurrerapenak egin ahal izan direla ondorioztatu
daiteke. Izan ere, 2013tik 2016ra erantzunkidetasun arloan sentsibilizatzeko egin diren ekintza
motek eta kopuruak gora egin dute.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
1.3. Helburu estrategikoa: gizonak etxeko lanetan inplikatu daitezen bultzatzea
Helburu estrategiko honen barruan lau ekintza ditugu, guztiak helburu operatibo berari lotuta:
• Gizonak etxeko lanetan eta zainketa lanetan sentsibilizatu eta gaitu
0 eta 3 urte bitarteko umeen zainketarako gaitasunak lantzeko sei lantegi antolatu dira eta 3
lantegi etxeko lanen inguruan trebatzeko. Guztiak 2014an gizonei bideratuta zeuden eta
Berdintasun Zerbitzuak AMA elkartearekin sinatutako hitzarmenaren markoan egin ziren. 60
urtetik gorako gizonentzat ere 2 lantegi antolatu dira etxeko lanen inguruan trebakuntza
lantzeko.
Antolatu ez dena zera da: saio ludiko bat aitak diren gizonentzat, euren umeekin (alaba zein
seme).
Berriro ere, oso zaila da lortu diren emaitzak ebaluatzea, adierazleen informazio sistematikorik
ez delako jaso. Ekintza gehienak bete izanak helburu honen barruan aurreratu dela
suposatzera eraman gaitzake, baina ekintzek ez dute garapen homogeneoa izan Planaren
bi urtean zehar, 2015ean izen -mate kopurua txikiegia izan zelako, lantegi batzuk bertan
behera utzi behar izan baitziren.
2. ILDOA: EMAKUMEEN ETA GIZONEN DENBORAREN ERABILPENA: ETXEKO LANEN ETA
ZAINTZA LANEN IKUSGARRITASUNA, ERREKONOZIMENDUA ETA KONTUAN HARTZEA
Ildo honek Vitoria-Gasteizen emakumeek eta gizonek etxeko lanetan eta zaintza lanetan
denborari dagokionez daukaten inplikazio maila desberdina aditzera eman nahi du eta
horiek eguneroko bizitzan daukaten balioa. Ildoak etxeko lanak eta zaintza udal
programazioan kontuan hartzeko pausoetan aurrerapenak egin nahi ditu, bestalde.
Sei ekintzak osatzen dute ildo hau eta bi helburu estrategikok, alegia 1) etxeko lanak eta
zaintza lanak ikusgarri egitea eta errekonozitzea (4 ekintza) eta 2) udal programazioan
etxeko lanen eta zainketaren ikuspegia txertatzea (2 ekintza).
Ildo honek betetze maila baxua izan du, ekintzen %67a ez delako landu. Helburu honetako
ekintzak landu gabe egotearen arrazoiak, ardatz honetako gainerako ekintzen kasuan
bezala, Berdintasun Zerbitzuak dituen giza baliabideen arazoekin lotuta daude.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
27. Grafikoa. III Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
2.1. Helburu estrategikoa: etxeko lanak eta zaintza lanak ikusgarri egitea eta
errekonozitzea
Helburu honen barruan 4 ekintza daude eta guztiak helburu operatibo bakar bati lotuta
agertzen dira:
• Emakumeek eta gizonek etxeko lanetan eta zaintzetan daukaten parte hartze maila
aditzera ematea
Ez dira aurreikusitako hiru ikerketak egin: emakumeen eta gizonen ohitura eta portaera
ekonomiko, kultural, sozialak, etab. norberak jarduera horiei eskaintzen dien denboraren
arabera; etxeek ekiten dituzten ekintzen balio ekonomikoaren estimazioa; Vitoria-Gasteizen
menpekotasun egoeran dauden pertsonak zaintzen edo etxeko lanak egiten diharduten
langileen ezaugarriak.
Familia zaintzaileei bideratutako laguntza programa errepasatu egin da eta zenbait laguntza
proposamen txertatu dira.
Emaitza horiek ikusita, etxeko lanen eta zainketa lanen ikusgarritasuna eta errekonozimendua
hobetzeko gutxi aurreratu dela esan daiteke. Izan ere errealitate horri buruz ez da ezagutza
maila handitu, 2013an eta 2016an berdintsua delarik.
2.2. Helburu estrategikoa: udal programazioan etxeko lanen eta zainketaren
ikuspegia txertatzea
Helburu estrategiko hau garatzeko bi ekintza aurreikusi ziren, bakoitza helburu operatibo bati
lotuta:
• Adingabeen zaintza eta haien gurasoek udal jardueran parte hartzea bateragarri
izateko baliabideak sortzea
• Udal langileei formazioa ematea etxeko lanen eta zainketa lanen ikuspegia udal
programazioan txertatzeko
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Lehenengo helburuari dagokion ekintza ez da aurrera eraman: ludoteken espazioa zerbitzuz
kanpoko ordutegira zabaltzea. Bigarren ekintzari dagokionez, formazio saio bat antolatu da
(hasieran aurreikusita zeuden bietatik) teknikariek genero ikuspegia eta denboraren
erabilpena programazioan txertatzeko.
Lehenengo ekintza ez betetzeak eta bigarrena soilik erdizka aurrera eramateak aurrerapena
itxaron zitekeena baino baxuagoa izan dela suposatzera garamatza. Edozein kasutan ere, ez
dira adierazleei buruzko datuak jaso eta horregatik ezinezkoa da emaitzak konparatiboki
baloratzea.
3. ILDOA: FAMILIA BIZITZAREN ETA LAN BIZITZAREN EDO LANA BILATZEKO BIZITZAREN
ARTEKO BATERAGARRITASUN ERANTZUNKIDEA
Berdintasunerako III Planak organizazio sozial erantzunkidea lortzeko enpresen inplikazioa
behar dela adierazten du. Horiek ere euren ardura maila daukate zainketa lanei dagokienez,
euren estrukturak, organizazioa eta funtzionamendua pertsonek duten zainketa beharrari
egokituz: euren langileak nahiz langile horien menpekotasun egoeran bizi diren pertsonak.
Gainera, gizonek zainketa lanetan gehiago inplikatu daitezen beharrezkoa da eta, ondorioz,
bateragarritasunerako neurrien hartzaile izan daitezen.
Ildo honetan lau ekintza eduki dira kontuan, honako helburu estrategiko hauei lotuta: 1)
lanbide heziketarako ibilbideetan bateragarritasun erantzunkidea sustatzea (2 ekintza) eta 2)
Pyme eta MicroPymeetan bizitza pertsonalaren, familia bizitzaren eta lan bizitzaren arteko
bateragarritasun erantzunkiderako neurrien garapena laguntzea (2 ekintza).
Ildo honen ekintzen betetze maila %50ekoa da, beste erdia landu gabe gelditu delarik.
28. Grafikoa. III Ardatzeko hirugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
�
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
3.1. Helburu estrategikoa: lanbide heziketarako ibilbideetan bateragarritasun
erantzunkidea sustatzea
Bi ekintza barne hartzen dituen helburu estrategiko honek, aldi berean, honako helburu
operatibo honi lotuta dago:
• Lanbide heziketan eta lana lortzeko bestelako ekintzetan parte hartzen duten
pertsonei laguntzeko neurri ekonomikoak eta bestelako neurriak ezartzea
bateragarritasun erantzunkideari dagokionez
Lanerako heziketan aurkitzen ziren pertsonentzat ez dira laguntza ekonomikoak eskaini.
Horren ordez, emakumeentzat bekadun praktikak eskaini dira gizonak baino emakume
gutxiago diren enpresetan eta jarduera ekonomikoetan.
Beste alde batetik, lan munduan sartzen laguntzeko familientzako laguntza ekonomikoak
mantendu dira: diru-laguntzak, haurtzaindegirako laguntzak eta Gizarteratuz lantegietako
ordutegi moldaketa.
Adierazleei buruzko datuak ez dira sistematikoki jaso. Horregatik zaila da ondorioztatzea gai
honetan egon den aurrerapausoa zein izan den. Hala eta guztiz ere, aurreikusitako ekintzen
erdian egindako aldaketek, emaitzak espero zirenak baino baxuagoak direla pentsarazten
dute.
3.2. Helburu estrategikoa: Pyme eta MicroPymeetan bizitza pertsonalaren, familia
bizitzaren eta lan bizitzaren arteko bateragarritasun erantzunkiderako neurrien
garapena lagundu
Honako helburu operatibo honetan txertatutako bi ekintzek atal hau deskribatzen dute:
• Pyme eta Micropymeei informazioa eta laguntza eman bizitza pertsonala, familia
bizitza eta lan bizitzaren arteko bateragarritasun erantzunkiderako neurriak garatu
ditzaten
Ez da bizitza pertsonala, familia bizitza eta lan bizitzaren inguruko bateragarritasun
erantzunkiderako neurriei eta laguntzei buruzko hedapenik egin. Horren ordez,
bateragarritasunarekin zerikusirik duten zenbait gai dagoeneko martxan zeuden
programetan eta estrukturetan txertatu dira, esaterako, Enpresen Ardura Sozialaren
Kongresuan edo Promozio Ekonomikorako Buletinean.
Gauza bera gertatzen da Pyme eta Micropymeei bateragarritasun erantzunkideari buruzko
egitasmo berriei buruzko informazioa eta aholkularitza eskaintzeko ekintzarekin. Ekintza horrek
aldaketak jasan ditu. Horregatik, azken finean egin dena zera da: Udalak enpresekin egin ohi
duen lanean erantzunkidetasunarekin erlazionaturiko gairen bat txertatzea.
Emaitzen adierazleen datuak ezin izan dira jaso. Edozein kasutan ere, aurreikusitako ekintzen
aldaketek dagoeneko existitzen diren estrukturetara moldatzeko, enpresei bateragarritasun
erantzunkidearen gaian laguntzeko aurrerapen gutxi egin direla adierazten dute.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
4. ILDOA: MENPEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEI ARRETA EMATEKO ZERBITZU
ETA BALIABIDE SOZIO-KOMUNITARIOAK
Organizazio sozial erantzunkideak administrazio publikoen inplikazioaren beharra dauka,
menpekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzu sozio-komunitarioak ezarri
beharko dituztenak. Berdintasunaren helbururako espazio horiek berebiziko garrantzia dute,
menpekotasun egoeran dauden pertsonentzat arreta profesionala bermatzen dutelako eta
espazio publiko eta pribatuetatik eratorritako arduren eta zereginen bateragarritasuna
errazten dutelako.
Helburu estrategiko bakar baten barruan agertzen diren hiru ekintzak osatzen dute ildo hau.
Helburua menpekotasun egoeran dauden pertsonen arretarako zerbitzu eta baliabide sozio-
komunitarioak familien beharrizanetara egokitzean datza.
Ekintzen betetze mailak zera adierazten du: 2 bete egin dira eta bat ez da landu. Betetze
maila altu batez ari gara, erlatiboki hitz eginez, izan ere, ildo honetarako aurreikusitako
ekintza kopuru txikiak ondorio hori kontuz hartu behar dela erakusten digu.
29. Grafikoa. III Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
Aipaturiko hiru ekintzak honako helburu operatibo hauei lotuta daude:
• Adinekoen arretarako zerbitzuen ordutegi, egutegi eta estaldura errepasatzea
• Udalaren haur eskolen ordutegiak umeen eta hauen familien beharrizanetara
moldatzea
• Adinekoen familia zaintzaileen programan egiten den zainketa lanaren barruan
erantzunkidetasun printzipioa txertatzea
Haureskolen ordutegi berriak ez dira errepasatu ezta baloratu ere. Hortaz, bigarren helburu
operatiboa ez da landu. Alderantziz, adinekoentzako zerbitzu eta baliabideen ordutegi,
egutegi eta estaldura urtero ikuskatzen dira, beharrezko aldaketak alde sozialarekin adostuz.
Adinekoen familia zaintzaileen programan egiten den zainketa lanaren barruan
erantzunkidetasun printzipioa txertatzea eta irizpideak hobetzea atzeratutako ekintza bat
izan da, eta azkenean ez da aurrera eraman.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Beste behin ere, ez dago adierazleen daturik ebaluatu ahal izateko helburu honetan eman
den aurrerapausoa zein izan den. Hala ere, bigarren helburuari dagokion ekintza ez
betetzea, eta azken helburuari dagokion ekintza denbora une batez aldatzea,
Berdintasunerako III Planaren esparruan gai honen inguruan aurrerapen handirik lortu ez dela
sumatzera garamatza.
III ARDATZARI BURUZKO ONDORIO OROKORRAK
- III ildoa osatzen duten ekintza kopuru txikia ikusita (39 guztira), gainerako
ardatzekin konparatuz gero, ondorioztatu daiteke, Berdintasunerako III
Planak organizazio sozial erantzunkidearen arloan lortu nahi zuen inpaktua
ahalduntze, balio aldaketa eta indarkeriaren aurka borrokatzeko neurriena
baino txikiagoa dela. Hala ere, ekintzen betetze maila nahiko altua dela
esan behar da (%64koa). Hortaz, Plana amaitu ostean aurreikusitako
helburuak hein handi batean lortu direla esan daiteke.
- Ardatza osatzen duten lau ildoetatik emaitzarik onenak lortu duena,
lehenengoa izan da, zainketarako eta erantzunkidetasunerako kontzientzia
soziala landu duena. Berdintasunerako III Planak hein handi batean
adingabeak eta gazteak sentsibilizatu nahi izan ditu. Edozein kasutan,
hurrengo planifikazioetan Plan honetan iritsi ez den beste kolektibo eta
taldeengana heltzeko erak ikertu beharko lirateke. Baita intzidentzia maila
txikiagoa izan duen taldeengan ere: esaterako gazteekin lan egiten duten
begiraleak eta gizonak, orokorrean.
- Beste alde batetik, bigarren ildoak ez ditu espero ziren emaitzak lortu:
etxeko lanak eta zaintza lanak ikusgarri egitea, errekonozitzea eta
kontuan hartzea. Arrazoi garrantzitsuena aurretik Udalak egin behar zituen
hiru ikerketa ez egitea izan da. Ikerketa horiek honako helburu hauek
zituzten: Vitoria-Gasteizko gizonek eta emakumeek etxeko lanetan parte
hartzen duten maila ezagutzea. Izan ere, arazoa ikusgarri egiteko eta
errekonozitzeko lehen pausoa, horri buruz ezagupen maila handitzea da.
Horregatik, hurrengo planifikazioari begira, ekintza horiek aurrera eramatea
ezinbestekoa izango da. Sortutako ezagupen mailak genero
zeharkakotasunean ere lagunduko duela espero da, udal programazioan
eta estrukturan etxeko lanen eta zainketa lanen ikuspegia txertatuz.
- Beharrezkotzat jotzen da zainketari eta erantzunkidetasunari lotutako
kontzientziazio sozialean lan egiten jarraitzea. Berdintasunerako III Planean
lortu diren emaitzak positiboak izan dira. Horrek sinergiak eratzen jarraitzeko
aukera ematen du eta ildoa osatzen duten helburu estrategikoetan
sakontzeko aukera ere bai, hala nola helburu berriak planteatzeko
oportunitatea ildoaren barruan aurrerapenak egiten lagunduko dutenak.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
IV ARDATZEAN JASOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AURKAKO
INDARKERIAREN AURKA BORROKATZEKO
Emakumeen aurkako indarkeria botere publikoentzat eta gizartearentzat orokorrean ardura
da, emakumeen eskubideen bortxatze garrantzitsua delako. Emakumeen aurkako
indarkeriaren kontzeptuak, Euskal Berdintasun Legean jasotzen den bezala, edozein
indarkeria mota hartzen du barne, edo sexua dela-eta egindako edozein ekintza, zeinak
eragin ditzakeen edo eragin litzakeen min fisikoa, sexuala, psikologikoa edo emakumearen
sufrimendua, hala nola ekintza horiek aurrera eramateko mehatxuak, derrigortzea edo
askatasuna bidegabe kentzea, hori guztia bizitza publikoan edo pribatuan gertatu
daitekeelarik.
Berdintasunerako III Planak indarkeria horren iturria gizonen eta emakumeen arteko botere
desberdintasunean jartzen du, bai harreman pertsonaletan zein sozialetan. Patriarkatua eta
horrek defendatzen duen gizarte organizazio sexista da emakumeak gizonekiko
gutxiagotasun egoera batean jartzen dituena.
Vitoria-Gasteizko Udalak 13 urte daramatza indarkeriaren aurka borrokatzen Emakumeen
aurka zuzendutako indarkeriaren kontrako I udal Planarekin (2003-2005) eta horren ostean
Berdintasunerako II eta III Planetan emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzeko
landutako programekin. Horrek guztiak udal baliabide eta zerbitzuen sorrerari dagokionez
aurrerapauso garrantzitsuak sortu ditu, indarkeriari aurre egiten dioten emakumeei arreta
emateko. Kasu horietan erantzuteko gaitasuna erraztu egiten da era horretan eta gainera
emakumeen ahalduntzea erdian jartzen duen fokapen bat sortzen da.
Berdintasunerako III Planean, emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzeko
ardatzean, 5 esku hartzeko ildo proposatzen dira Vitoria-Gasteizen arazo horrekin amaitzeko:
1. Prebentziorako informazioa, hezkuntza eta promozioa
2. Formazioa
3. Udalaren esku hartzea
4. Baliabideen sorrera eta moldaketa eta horien mantentzea
5. Instituzio arteko koordinazioa
Ondoren, aipatutako esku-hartzeko ildo bakoitzaren emaitzen balorazioa egingo da,
ondorioztatu ahal izateko zer neurri arte aurreratu ahal izan den ardatzak ezartzen duen
azken xederantz.
1. ILDOA: PREBENTZIORAKO INFORMAZIOA, HEZKUNTZA ETA PROMOZIOA
Ildo honek Vitoria-Gasteizko herritarrak, orokorrean, eta zaurkortasun egoeran dauden
zenbait talde arazo larri horri buruz informatzeko eta hezteko neurriak barne hartzen ditu.
Ume eta gazteengan ikusmira jartzen da eskubide berdintasunaren eta
desberdintasunarekiko errespetuaren balioak garatu ditzaten.
21 ekintzak osatzen dute ildoa, bi helburu estrategikotan sakabanatuta: 1) jokabide eredu ez
bortitzak garatzea (20 ekintza) eta 2) jokabide bortitzen prebentzioa hobetzea (ekintza bat).
Ildo honen betetze maila, ardatz osoaren betetze mailarekin batera, altua da: ekintzen %81
bete egin da. Hala ere, ekintza batzuekin aurrera eraman diren betetze prozesuak
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
hurbilagotik aztertuz gero, horien aldaketak eta moldaketak egin direla ikusten da, Planaren
inplementazio garaian zehar. Aldaketa horiek gehienetan ekintzen betetzearen arduradun
ziren sailei lotutako arrazoiek motibatu dituzte; ez hainbeste kanpoko faktoreek. Horrela,
ekintza batzuk aldaketa horiei esker bete dira; aldaketa gabe ez lirateke beteta egongo.
30. Grafikoa. IV Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
1.1. Helburu estrategikoa: jokabide eredu ez bortitzak garatzea
Helburu honen barruan 20 ekintza aurreikusten dira, honako helburu operatibo hauetan
sakabanaturik:
• Emakumeen aurkako indarkeria ikusgarri egiten duten eta gatazken irteera ez bortitz
bat sustatzen duten ekintza eta programetan parte hartzen duten pertsona kopurua
handiagotu.
• Sentsibilizazio eta prebentzio ekintzetan gizonen parte hartzea handitzea
• Emakumeen aurka ematen diren indarkeria desberdinen inguruan herritarrei
informazioa eta sentsibilizazioa eskaintzea
• Gazteentzat mikro indarkeriei buruz eta harreman eredu osasuntsuei buruz
informazioa eta sentsibilizazioa eskaintzea
• Bigarren hezkuntzako irakasleak baliabideekin hornitzea ikasleekin era prebentiboan
esku hartu dezaten
• Hezkidetza, erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail
arteko hezkuntzako programa bat martxan jartzea
Lau hitzaldi antolatu dira “bikote gazteak, maitasuna eta tratu txarrak” gaiari buruz, Vitoria-
Gasteizko bost ikastetxetako gurasoen elkarteetako gurasoei bideratuak. Plana martxan
egon den artean emakumeen aurkako indarkeriari buruzko formaziozko eta sentsibilizaziozko
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
53 lantegi10 ere egin dira, hiriko bigarren hezkuntza mailako hezkuntza zentroei bideratuta.
Gainera, 4 lantegi praktiko antolatu dira irakasleentzat emakume gazteenganako indarkeria
prebenitzeko asmoz eta emakumeen eta gizonen arteko harreman parekide baten aldeko
apustua egiteko. Ekintza horiek guztiak udaleko programa baten barruan daude: Hiri
Hezitzaileak11.
Jaietako testuinguruan gidak banatu dira mutilentzat (indarkeriaren aurkako jarrera izan
dezaten eskatzeko) eta neskentzat (ahalduntzea jomuga). Bientzako, bestelako sentsibilizazio
materiala ere banatu da. Sentsibilizaziozko ekintza horiek bideratuta zeuden publikoari
dagokionez aldatu ziren (bakarrik gizonak, hasiera batean, eta sexu biak gero) eta baita
estrategiari begira (hasiera batean horrela pentsatu ez arren, jaietako espazioetan baino ez
ziren zentratu). Beste alde batetik, 100 ostatuk parte hartu dute Gateiz-Onekin aurrera
eramandako jaietako kanpainan emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko eta
sentsibilizatzeko xedeekin.
Beste alde batetik, oinarrizko zerbitzu sozialen eta kaleko hezitzaileen bitartez emakumeen
kontrako indarkeriari buruz sentsibilizazio eta prebentzio lana egiteko asmoarekin 5 lantegi
egin dira. Indarkeria mota normalizatuei buruzko eta horiek saihesteko aholkuei buruzko testu
bat idatzi da. Testu hori jaietako programan txertatu da.
Neska gazteentzat sentsibilizazio eta kontsultarako espazio birtuala ireki da “Yo soy mía/ Ni
neurea naiz” lelopean. Horren helburua neska gazteak ahalduntzeko eta indarkeria sexista
prebenitzeko tresnez hornitzea da. Hala ere, espazio horrek ez du jarraipenik izan. Gazteekin
emakumeen aurkako indarkeria lantzeko ideiarekin, Vitoria-Gasteizko Udalak Beldur Barik
programaren talde eragilean parte hartzen du. Programa horrek gazteen artean
emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzea eta nesken ahalduntzea ditu helburu.
Aitzitik, emakumeen aurka erabiltzen diren indarkeria mota desberdinei buruzko iragarkiak ez
dira jarri tokiko prentsa idatzian ezta irratian ere. Ekintza hori III. ardatzean jasotzen den
maskulinitateei buruzko kanpaina hobetzeari begira aldatu da. Gazteei bideratutako
harreman eredu positiboei buruzko sentsibilizazio eta informazio kanpaina ere ez da aurrera
eraman. Azkenik, II eta III. ardatzetan jaso den hezkidetza, erantzunkidetasun eta
emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail arteko hezkuntzako programa eta
materialen argitalpena ez dira egin.
Programa horri buruz, ikusi Ahalduntze ardatzean, 2.1. helburu estrategikoaren barruan
esaten dena.
Era orokor batean zenbait aurrerapauso ikusten dira hiriko hainbat esparrutan indarkeria
arloaren sentsibilizazioari dagokionez. Jaietako testuinguruan intzidentzia deigarria egin da.
Espazio berrietan, ostalaritzan, esaterako, sentsibilizazio kanpainak bultzatu dira (2016. urtean,
200 establezimenduk emakumeen aurkako indarkeriari buruzko sentsibilizazio eta prebentzio
kanpainetan parte hartu zuten, ordura arte tankera horretako inongo esku hartzerik egin ez
10 53 lantegi hauetatik 20 Arabako Emakumeen Asanbladak eskaini zituen, Berdintasun Zerbitzuarekin sinatutako lankidetzarako hitzarmen baten bitartez, indarkeria sexista prebenitzeko (2014). 11 Programa honen helburuen artean pertsonen garapen integrala dago, sexu-generoaren araberako estereotipo eta roletatik urrun, eta edozein diskriminazio eta indarkeria sexistaren aurkako jarrera.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
den bitartean). Jaietan banatu den sentsibilizazio materialaren banaketa, oso forma
antzekoan gertatu da (kamisetak, etab.), baina bestelako neurri berriak jarri dira abian:
esaterako normalizaturiko indarkeria motei buruzko eta horiek prebenitzeko aholkuei buruzko
testua jaietako programan txertatzea (4000 programa guztira). Indarkeria sexisten aurrean
nola jokatu daitekeen ere zabaldu da banatu den materialaren artean.
Aipaturiko sentsibilizazio ekintzetan, gizonen parte hartzeak zertxobait gora egin du (930 2013.
urtean, 970 2016. urtean).
Bestalde, hezkuntzako eta formazioko testuinguruan garatutako sentsibilizazio ekintzetan lortu
diren emaitzen beherakada bat sumatzen da. Guraso elkarteei bideratutako emakumeen
aurkako indarkeriari buruzko hitzaldietan parte hartu duten pertsona kopuruak behera egin
du nabarmenki 2013tik (893 emakume eta 747 gizon) 2016ra (72 emakume eta 7 gizon). Datu
horrek zera pentsarazten du: gaiaren inguruan hezkuntzako arloan dagoen interesak behera
egin du. Hala ere, beherakada horren arrazoi nagusia 2015 eta 2016an lantegi kopuru
txikiagoa eskaini dela izan da (2014. urtearekin alderatuz gero), Arabako Emakumeen
Asanbladarekin sinatutako hitzarmenaren markoan.
Lehen hezkuntzako ikasleentzat antolatutako indarkeria prebenitzeko lantegiak 61tik (2013an)
21era (2016an) jaitsi dira. Hala ere, gazteek sentsibilizazio ekintzetan izan duten parte
hartzeak goraka egin du (748 emakume eta 671 gizon 2013an eta 1874 emakume eta 1587
gizon 2016an). Hori izan da batez ere hezkuntza esparrutik kanpo antolatu diren lantegi eta
ekintzetan.
1.2. Helburu estrategikoa: jokabide bortitzen prebentzioa hobetzea
Helburu estrategiko honen barruan ekintza bakar bat aurreikusten da, honako helburu
operatibo honi lotuta:
• Emakumeen aurkako edozein indarkeria motaren aurrean emakumeak horiek horrela
antzematen eta salatzen gaitzea
Emakumeen aurkako indarkeria antzemateko eta horri erantzuna emateko gaitasun fisikoak
eta psikologikoak garatzera bideratutako 13 lantegi antolatu dira. Lantegi horiek dagoeneko
Berdintasunerako II Planean garatzen ziren, baina oraingo planean lehenengo aldiz eskaini
da lantegi hori euskaraz, eta maila aurreratuago baterako bi lantegi diseinatu dira, lehen
mailako lantegian dagoeneko parte hartu zuten emakumeei begira.
Edozein kasutan emaitzek emakumeen parte hartzeak behera egin duela adierazten dute
2013tik (753 emakume guztira) 2016ra (268 emakume; 142 2014an, 80 2015ean eta 46
2016an)12.
12 Datu hauek emaitzen adierazle honi dagozkio: “Indarkeriako egoerak antzemateko formazio edota sentsibilizazio saioetan parte hartzen duten emakumeen portzentajearen gehikuntza”:
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
2. ILDOA: FORMAZIOA
Emakumeen kontrako indarkeriaren arazoaren prebentzioan zein arretan inplikaturik egon
daitezkeen talde profesional eta sozialen formazioa hobetzea eta eguneratzea ditu helburu
ildo honek.
9 ekintza barne hartzen ditu, bi helburutan sakabanatuta daudenak: 1) jokabide eredu ez
bortitzak garatzea (ekintza 1) eta 2) emakumeen aurkako indarkeria egoeretan langileen
antzemateko eta esku hartzeko gaitasunak hobetzen jarraitzea (8 ekintza).
Ildo horren barruan datuek betetze maila baxua izan dela adierazten dute (%33,5): 3 ekintza
bete dira eta beste 3 ez dira landu. Ekintza batek betetzeko prozesuan dirau eta 2 ekintzaren
betetze mailari buruz ezin izan da informaziorik jaso. Horretarako arrazoi asko daude baina
orokorrean barne koordinaziorako arazoak edota adostutako irizpideak jartzeko arazoak
direla-eta gelditu dira ekintza gehienak bete gabe. Ekintza batzuk ez dira aurrera eraman
aurreko prozesuekin lotuta egon direlako eta horiek garaiz aurrera eraman ez direlako. Beste
batzuek, ordea, langileen arteko desadostasuna eragin dute, eta datorren plangintzari
begira landu beharko dira (adibidez, indarkeria jasan duten edo jasaten ari diren
emakumeei buruzko terminologia egokitzea esku hartzeak ahalduntzearen ikuspegia izan
dezan).
31. Grafikoa. IV Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
2013: Indarkeria egoerak antzemateko formazio eta sentsibilizazio lantegietan 2013. urtean zehar 753 emakumek parte hartu zuten
2016: Indarkeria egoerak antzemateko formazio edota sentsibilizazio saioetan parte hartzen duten emakume kopurua (2014-2015) 2014 – 142 (Eginaren Eginez lantegian parte hartu zuten 17ak barne) 2015 – 80 emakume 2016 – 46 emakume 2015ean autodefentsa feminista 7 lantegi antolatu beharrean 6 antolatu ziren lantegietako bat bertan behera utzi baitzen, ez zelako 10 izen-ematera heldu (gutxienekoa lantegia eratzeko)
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
2.1. Helburu estrategikoa: jokabide eredu ez bortitzak garatzea
Helburu estrategiko hori ekintza bakarrak osatzen du, honako helburu operatibo honi lotuta
dagoena:
• Hedabideetako langileei tresnak ematea emakumeen aurkako indarkeriari buruzko
berriak era egokian garatu ditzaten.
Emakumeen indarkeriarekin erlazionaturik dauden berriak era egoki batean lantzeko hiriko
hedabideei zuzendutako dekalogo bat garatu da, lana erraztuko duten irizpide errazekin.
Edukia landu bada ere, tresna ez da hedabideetara igorri oraindik. Horrela, ekintzak
betetzeko prozesuan jarraitzen du.
Helburu honetan lortu den aurrerapen maila ez da oso adierazgarria, izan ere aurreikusitako
ekintza bakarra bete ez denez, komunikazio arloan intzidentzia bat izateko beharrezko
tresnak eratu ez direlako.
2.2. Helburu estrategikoa: emakumeen aurkako indarkeria egoeretan langileen
antzemateko eta esku hartzeko gaitasunak hobetzen jarraitzea
Helburu horri erantzuna emateko zortzi ekintza aurreikusi ziren, honako helburu operatibo
hauetan sailkatuta:
• Gizarte zerbitzuetan lan egiten duten langileei lan tresnak ematea hobetzeko
antzematea eta esku-hartzea eraso egindako emakumeekin, euren seme/alabekin
eta erasoa egin duten gizonekin
• Gizarte zerbitzuen esku-hartzea egokitzea eraso egindako emakumeen jatorri
aniztasunera
• Antzemateko tresnak ematea udalaren haur eskoletako langileei
Udaleko gizarte zerbitzuen artean ”Onartuz” marko teorikoa garatu eta zabaldu da,
indarkeriari aurre egin behar izan dioten emakumeak hartzeko eta laguntzeko prozesuaren
hobekuntzari buruzkoa. Bertan 10 eranskin jasotzen dira esku-hartzearen ildo eta tresnei
buruzkoak.
Erlatibismo kulturala emakumeen aurkako indarkeriari lotuta lantzeko lan taldearen eraketari
dagokionez, formazio eta gogoeta mintegi bat antolatu da, aspektu kulturalek udaleko
gizarte zerbitzuen lanean duten eraginari buruz. Hala ere, ez da talderik osatu. Gainera bi
mintegi praktiko egin dira gai honi buruz: “Emakumezkoen genitalen moztea eta Afrika
beltzeko ideia kulturalak”. Biak udalaren gizarte zerbitzuko eta udal politikan espezializaturiko
taldeko zuzeneko arreta egiten duten langileei bideratuak.
Ez dira, bestalde, zuzeneko arreta egiten duten eta baliabideen kudeatzaile diren
langileentzat pentsatutako ikastaroak egin, indarkeriari aurre egin behar dioten emakumeak
antzemateko eta eurekin esku hartzea errazteko. Vitoria-Gasteizko Udaleko Gizarte
Zerbitzuetako “Onartuz” genero indarkeriaren biktima diren emakumeak hartzea eta
laguntzea hobetze prozesuarekin lotzen saiatu denez, ekintza ez da aurrera eraman, prozesu
hori atzeratu egin zelako.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
Bitartekari sozial interkulturalen eta itzultzaileen eta interpreteen lan poltsa bat osatu behar
zen. Lan poltsako profesionalei emakumeen kontrako indarkeriari buruzko formazioa eman
behar zitzaien. Bada, lan poltsa ez da osatu eta, beraz, formazioa ez da antolatu.
Beste alde batetik, ez dira antzemateko protokoloak garatu udaleko haur eskoletan,
Haurreskolak partzuergokoetan eta diruz lagundutako itunpekoetan, baina bertako langileei
bideratutako aurretiazko formazioa burutu da.
Azkenik, indarkeria jasan dutelako edo jasaten ari direlako arreta emandako emakumeei
buruzko terminologia ezin izan da egokitu ahalduntzearen ikuspegia izan dezan, inplikaturiko
sailen artean adostasunik lortu ez delako.
Lortu diren emaitzei dagokienez, aurrerapen argiak ikusten dira gizarte zerbitzuetako
langileen artean emakume biktimen antzematea eta esku-hartzea hobetzeko.
Sekzioartekotasunaren ikuspegian ere aurreratu egin da, indarkeriari aurre egin behar dioten
emakumeen jatorrira moldatutako ekintzak gora egiterakoan.
Haur eskoletako langileei bideratutako tresnek, ordea, behera egin dute, eta 2016an
desagertu dira, nahiz eta umeen artean gero eta kasu gehiago antzeman diren emakumeen
aurkako indarkeriaren egoera bizi duten familiena.
Laburbilduz, ekintzen betetze maila baxua izan arren, emaitzak espero baino positiboagoak
dira.
3. ILDOA: UDALAREN ESKU HARTZEA
Esku hartzeko ildo honek duen xedea emakumeen aurkako indarkeriaren aurrean ematen
den erantzuna etengabe hobetzea da.
Horretarako 11 ekintza diseinatu dira lau helburu estrategikoren barruan: 1) Jokabide
bortitzen antzemate goiztiarra eta informazioa handiagotu (3 ekintza), 2) biktimen
ahalduntzean oinarritzen den esku hartzeko fokapen baten garapenean aurreratu (ekintza
1), 3) bermatu emakume biktimentzako babes eta arreta integrala (6 ekintza) eta 4) erraztu
emakume biktimen autonomia, emakume biktimak talde gisa hartuta (ekintza 1).
Ekintzen betetze mailari dagokionez, 9 egin dira. Horrek %82ko betetze maila esan nahi du.
Beste bat ez da bete eta azkeneko bat betetze bidean da.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
32. Grafikoa. IV Ardatzeko hirugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
3.1. Helburu estrategikoa: Jokabide bortitzen antzemate goiztiarra eta informazioa
handiagotu
Hiru ekintzak osatzen dute helburu hori, bakoitza honako helburu operatibo hauei lotuta
dagoelarik:
• Udal baliabide eta zerbitzuetara hurbiltzen diren emakume biktimen kopurua
handitzea, batez ere irisgarritasun arazoak dituztenena
• Gizarte Gaietako eta Adinekoen Sailak antolatutako lantegietan parte hartzen duten
zaurkortasun egoeran dauden emakumeak sentsibilizatu eta informazioa eman
• Euren etxeetan emakumeenganako indarkeriaren inpaktua sufritzen duten
adingabeen antzemate eta arreta hobetzea
Ez da materialik eratu euren etxeetan emakumeenganako indarkeriaren inpaktua sufritzen
duten ume eta nerabeen antzemate eta esku-hartzerako. Horregatik, adingabe horien
antzemate eta esku-hartzea hobetzeko helburua ez da Berdintasunerako III Planarekin lortu.
Emakumeen kontrako indarkerian interesaturiko Alde Zaharreko entitateen arteko topaketa
ospatu da, Landatxoko Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetatik bideratuta, informazioa transmititzeko
helburuarekin, baina, batez ere, entitate bakoitzak baita Udalak ere horri buruz zer egiten
duten ezagutzeko. Bidelaneko eta Ignacio Ellacuría Zentroko lantegietan 8 orduko informazio
saioak egin dira emakumeen kontrako indarkeriari buruz.
Emaitzen datuek adierazten dute gero eta gehiago direla 2013tik (220 emakume) 2016ra
(1126) udaleko zerbitzu eta baliabideetara hurbiltzen diren emakumeak. Zaurkortasun
egoeran dauden emakumeentzako sentsibilizazio ekintzek ere gora egin dute: 4 egin ziren
2013an eta 18 2016. urtean.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
3.2. Helburu estrategikoa: biktimen ahalduntzean oinarritzen den esku hartze fokapen
baten garapenean aurreratu
Ekintza bakarra jasotzen da helburu honen barruan. Helburu operatiboa honako hau da:
• Esku hartzearen bitartez biktimen erresilientzia handitzea
Erresilientzia aplikatuaren kudeaketarako bi formazio on-line egin dira eta aurrez aurreko bi
jardunaldi, bina orduko iraupena izan dutenak. Ekintza horiek Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetako
langileei eta erresilentzia aplikatuaren kudeaketarako kontratatutako entitateetako langileei
bideratuta egon dira.
Helburuan lortutako aurrerapena positiboa da 2013an ez zelako langileei formaziorik eman
eta 2016an 64 langileei eman zaielako formazioa.
3.3. Helburu estrategikoa: bermatu emakume biktimentzako babes eta arreta integrala
Helburu honen barruan 6 ekintza ditugu eta horiek, era berean 5 helburu operatibori
dagozkie:
• Emakume biktimen segurtasuna hobetzea ahalduntze estrategiak emanez
• Gizon erasotzaileei tresnak ematea gatazken konponbide ez bortitza ahalbidetzeko
emakumeen kontrako indarkeriaren arazoari dagokionez
• Emakume biktimei onuradunak izan daitezkeen laguntza ekonomikoei buruzko
informazioa ematea
• Emakumeen aurkako indarkeriaren biktimei arreta integrala eta laguntza eskaintzea
indarkeria egoera konpondu artean
• Zaurkortasun egoeran edo zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakume
biktimen gizarteratzea bultzatzea
“Genero indarkeriaren emakume biktimentzako eskubide sozial eta ekonomikoen gida” eratu
da baina ez da oraindik aditzera eman.
Udaltzaingoaren talde espezializatuak 2014an Vitoria-Gasteizen babes agindu bat jaso zuen
44 gizonekin esku-hartzea hasi du eta bestelako ekintzak beste 80 erasotzailerekin:
elkarrizketak, Zutitura bideratzea, kontrolak, etab. Indarkeriari aurre egin behar dioten
emakumeentzako bere burua babesteko bi lantegi antolatu dira. Bertan 25 emakumek parte
hartu zuten.
Onartuz-en marko teorikoa bukatu da eta genero indarkeriaren biktimentzat hobekuntza eta
laguntza prozesua. Eranskin asko gehitu zaie, tresna eta aholku zehatzekin. Beste alde batetik,
Gizarte Inklusiorako Atalak antolatutako lantegietan genero indarkeriaren biktima izan diren
25 emakumek parte hartu ahal izateari eman zaio lehentasuna.
Emaitzen adierazleek eskaintzen dituzten datuek adierazten dute indarkeriari aurre egin
behar dioten emakumeen ahalduntzerako ekintza kopuruak eta motak gora egin duela.
Horren ondorioz, 2013tik 2016ra tankera horretako ekintzetan parte hartu duten emakumeen
kopuruak ere gora egin du. Helburu honetan eman den aurrerapena argia da, adierazleak
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
sistematikoki jasotzea hobetu beharko balitz ere, bestelako elementu batzuen alderaketa
egin ahal izateko; gaur egun elementu horiei buruzko informaziorik ez baita existitzen.
3.4. Helburu estrategikoa: Erraztu emakume biktimen autonomia, emakume biktimak talde
gisa hartuta
Ekintza bakar bat dago helburu horren barruan aurreikusita, honako helburu operatibo honi
lotuta datorrena:
• Emakume biktimez osatutako topaketa taldeen sorrera bultzatzea.
Ekintzak Bizirik taldearen sorrera lortu du, genero indarkeriatik bizirik atera diren emakumez
osaturiko taldea. Emakume horiek gaia talde batean lantzeko interesa agertu zuten. Hasiera
batean Udaltzaingoaren talde espezializatuak antzeman eta deitu zituen. Gero 23 bilera egin
dira taldekideen artean eta Berdintasun Zerbitzuko zein Udaltzaingoko teknikarien artean,
indarkeria sexistan aditu baten orientazio eta aholkularitzarekin. Gainera 3 formazio saio
eskaini zaizkie tresnak emateko eta taldea sareetan ezagutu dadin.
Emakume biktimen autonomia, emakume biktimak talde gisa hartuta, bultzatzeko helburuan
nabarmenki aurreratu da Berdintasunerako III Planaren barruan, aurrekaririk gabeko,
egitasmo hori aurrera eraman delako. Bere emaitza genero indarkeriaren biktimak izan diren
emakumeen elkarte bat eratzea izan da.
Bizirik taldea 2015eko azaroaren 18an aurkeztu zen publikoki, azaroaren 25a ospatzeko udal
programazioaren barruan. Indarkeriaren biktima diren emakumeei laguntzeko eta entzuteko
espazio bat eskaintzen die, aurretik udalerrian existitzen ez zena eta indarkeriaren egoera
gainditu duten emakumeek eskainita.
4. ILDOA: BALIABIDEEN ERAKETA EDOTA MOLDAKETA ETA HORIEN MANTENTZEA
Ildo honen misio orokorra indarkeria sufritzen duten edo sufritu duten emakumeei eskaintzen
zaien baliabide eta zerbitzuen kalitatea moldatzen eta hobetzen jarraitzea da.
Sei ekintzak osatzen dute ildoa, guztiak helburu estrategiko beraren barruan: emakume
biktimei babes eta arreta integrala bermatzea.
Aurreikusitako sei ekintzak bere osotasunean bete izan dira, beraz, ildoaren betetze maila
erabatekoa da. Ekintza guztiek ezaugarri praktikoak dituzte: gastuen estaldura eta
baliabideen mantentzea. Ildo honen %100aren betetze mailak Vitoria-Gasteizko Udalak
emakumeen kontrako indarkeriari dagokionez egiten duen konpromiso ekonomiko eta
materiala argi uzten du. 2016. urtera arte emakumeen eta euren seme-alaben zein menpean
dauden adinekoen arretarako baliabide eta plaza kopuruari eutsi zaio (9 pisu eta 52 plaza).
Kudeaketari eusteko gastuen estaldurak gora egin du eta Berehalako Harrera Zentroen
programak 193.797 euroko gastuak izan ditu 2013an, 257.950 eurokoa 2014an eta 494.958
eurokoa 2015ean.
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
33. Grafikoa. IV Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
4.1. Helburu estrategikoa: emakume biktimen babes eta arreta integrala bermatzea
Ildo honen barruan 6 ekintza ditugu, honako helburu operatibo hauei lotuta:
• Diskriminazio anitzeko egoeran dauden biktimei erantzuna emateko beharrezkoak
diren baliabideei eustea eta arretarako zentroetan dauden oztopo arkitektonikoak
kentzea
• Biktimak diren emakumeei, euren seme/alabei zein menpekotasun egoeran bizi diren
adinekoei behin-behineko harrera eta arreta emateko baliabideei eustea
• Gizarte larrialdietarako pisuen eta C.A.I.S.en hezkuntza programa mantentzea
Biktimak diren emakumeentzat eta gizon erasotzaileentzat aurreikusitako itzulpen eta
interpretazio zerbitzuek eratu dituzten gastuak estaldu dira. Biktimak diren emakumeentzako
larrialdietarako pisuei eta harrera zentroei dagokienez, mantentze gastuak estaldu dira baita
bertako bizitzarako beharrezkoak zirenak ere. Gainera, biktima diren emakume nagusiei eta
biktima diren emakumeen menpean bizi diren adinekoei bideratutako harrera baliabideak
sortutako gastuak ere estali dira. Ildo berean, Berehalako Harrera Zentroen kudeaketak
sortutako gastuak estali dira eta gizarte larrialdietarako pisuen hezkuntza programa
psikosozialetik eratorritakoak ere bai.
2013 eta 2016ko egoera alderatzeko beharrezkoak izango liratekeen adierazleei buruzko
datuak falta badira ere, helburua era egoki batean landu dela ondorioztatu daiteke. Izan
ere, aurreikusitako ekintza guztiak bete dira. Hala ere, arreta zentroetan oztopo
arkitektonikoak kentzera bideratutako helburuan ez dira aurrerapenak eman, adibidez.
Orokorrean, ordea, egindako inbertsio ekonomiko eta materialak gora egin du.
5. ILDOA: INSTITUZIO ARTEKO KOORDINAZIOA
Ildo honek administrazioen artean programaturiko ekintzei eusteko eta hobetzeko
koordinazioari lotutako helburuak hartzen ditu barne. Administrazio horiek udal mailan eta
udaletik kanpoko esparruan harremanak dituzte emakumeen aurkako indarkeriaren aurka
borrokatzeko.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
Ildo honen barruan bi ekintza ditugu, aldi berean bi helburu estrategikorekin lotuta
daudenak: 1) Emakumeen aurkako indarkeriaren aurrean era bateratu eta koordinatu
batean borrokatzeko administrazioen arteko koordinazioari eustea eta hobetzea eta 2)
osasun zerbitzuen eta gizarte zerbitzuen artean eratuta dauden koordinazio bideei eustea
eta era bateratu batean lantzen diren kasuen kopurua handitzea.
Ildo honen betetze maila %50ekoa da, ekintza bat bete delako eta bestea ez. BI ekintzak
osatzen duten ildo bat izanik, betetze maila baxua dela baloratzen da.
34. Grafikoa. IV Ardatzeko bosgarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila
5.1. Helburu estrategikoa: Emakumeen aurkako indarkeriaren aurrean era bateratu eta
koordinatu batean borrokatzeko administrazioen arteko koordinazioari eustea eta
hobetzea
Lehen esan den bezala, helburu hau ekintza bakar batek osatzen du, aldi berean honako
helburu operatibo honi lotzen zaiona:
• Emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzeko beste administrazio batzuekin
lan egitea, programak garatzeko helburuarekin
II ardatzean aipatu den bezala, Vitoria-Gasteizko Udaleko Berdintasun Zerbitzuak Beldur Barik
programaren talde eragilean lan egiten du. Programa hori emakumeen aurkako
indarkeriaren kontra doa eta emakume gazteen ahalduntzea du helburu. Talde eragilea
Berdinsarearen parte diren hainbat udalek osatzen dute.
Helburu honetan lortu den aurrerapena positiboa da, beste administrazio batzuekin egiten
den koordinazioari eutsi egiten zaioako eta, aldian aldiro, handitu (Osakidetzaren kasuan,
adibidez).
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
5.2. Helburu estrategikoa: osasun zerbitzuen eta gizarte zerbitzuen artean eratuta dauden
koordinazio bideei eustea eta era bateratu batean lantzen diren kasuen kopurua
handitzea
Helburu estrategiko honen barruan aurkitzen den ekintza bakarra honako helburu operatibo
honi erantzuten dio:
• Talde bietan existitzen den esku hartzeko protokoloari buruz informatzea
Osasun zerbitzuetako langileei bideratutako formazioak ez dira aurrera eraman. Horiek
Udaltzaingoaren talde bat barne hartuz egitea aurreikusita zeuden. Horren ordez, osasun
zerbitzuetako langileen eta udaleko gizarte zerbitzuetako langileen arteko kolaborazioari
eutsi zaio.
Beste alde batetik Vitoria-Gasteizko Udaleko Emakume Biktimen Arretarako Protokoloa
berrikusi da. Protokoloa duela 12 urte eratu zen eta hau da berrikusten den hirugarren aldia.
Kasu honetan LGTBIQ ikuspegia txertatzea izan da helburu nagusia eta horrekin homofobia
kasuak ere kontuan izatea. Aurreko egoeretan egin den bezala, protokoloa berrikusi ostean
gaian inplikaturiko teknikariei formazioa eskaini zaie.
Aurreko guztiaz gain, aipatu beharra dago Vitoria-Gasteizko Udalak 2016an jai esparruetan
ematen diren indarkeria matxistei Erantzuna emateko Udal Protokoloa onartu duela, Ekimen
Feministaren eskariz.
IV ARDATZARI BURUZKO ONDORIO NAGUSIAK
- IV ardatza Plan guztitik betetze maila altuena erakusten duena da:
ekintzen %74a bete da. Horren arrazoiak anitzak dira. Alde batetik Vitoria-
Gasteizko Udalak indarkeriaren aurkako ekintzak inplementatzen ibilbide
luzea du. Helburu hau, berdintasun politiketan inplikaturiko agente
guztientzat lehentasuna duen xedea da. Gainera, ardatz honek,
aurrekoekin alderatuz gero, emakumeen beharrizan praktikoei arreta
emateko ekintza gehiago barne hartzen ditu eta ez hainbeste ekintza
estrategikoak.
- Emaitzek Berdintasunerako III Planean zehar emakumeen aurkako
indarkeriaren aurka borrokatzeko egin den lana egokia izan dela
erakusten dute.
- Emaitza onenak erakutsi dituzten esku hartzeko ildoak honako hauek dira:
4. ildoa (baliabideen eraketa eta moldaketa), 3. ildoa (indarkeria gaietan
udalaren esku-hartzeari buruzkoa) eta 1. ildoa (prebentziorako informazio,
hezkuntza eta promozioa).
- Lehenengo ildoari dagokionez, Berdintasunerako III Planean emakumeen
aurkako indarkeriari buruzko sentsibilizazio ekintzek pisu garrantzitsua izan
dute, eta jaietako esparruan, batik bat, emaitza oso onak lortu dituzte.
Hala ere, aurreko urteekin konparatuz gero, hezkuntza zentroei eta
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
bestelako hezkuntza espazioei bideratutako sentsibilizazio programak
nolabaiteko moteltze eta areago geldialdi batean erortzen ari dira. Parte
hartu duten pertsonen kopuruari eta egin diren eskaerei erreparatuz gero,
sentsibilizazio programa horiek behera egin dutela ikusten da. Horrekin
zerikusirik duen beste gai bat, ordea, zera da: 2015etik aurrera Arabako
Emakumeen Asanbladak eskainitako lantegi kopuruak behera egin zuen,
Berdintasun Zerbitzuarekin sinatuta duen lankidetza hitzarmenaren
markoaren barruan.
- Alderantziz, hobekuntzarako espazio gehien duten ildoak bigarrena
(formazioa) eta bosgarrena (instituzio arteko koordinazioa) dira.
Lehenengo kasua Berdintasunerako III Planaren joera orokorrari erantzuten
dio formazioari dagokionez: ikusi den bezala Planaren ezaugarri bat
diseinatutako formazio ekintza asko bertan behera gelditu direla izan da.
Bigarrenak emakumeen aurkako indarkeriaren arazo soziala era
koordinatuan lantzeko esfortzu handiago baten beharra eskatzen du eta
instituzioen arteko lan bateratu hori egiteko erak erraztuko dituzten bideak
aurkitzea.
- Hurrengo planifikazioari begira hausnartu beharko liratekeen gai
garrantzitsuak honako hauek dira: indarkeria sufritzen duten emakumeen
menpe bizi diren pertsonei arreta, erasotzaileekin apenas egiten den
hezkuntzako lana, instituzio arteko lan dinamikak normalizatzea eta
udaleko teknikarien formazioa.
SAIL, ZERBITZU ETA UNITATEEK LORTU DITUZTEN EMAITZEI BURUZKO BALORAZIO
OROKORRA
Sail, zerbitzu eta atal askok uste dute euren arloan Berdintasunerako III Planari dagokionez
lortu den aurrerapausorik garrantzitsuena gobernantzaren gaiaren barruan izan dela. Iritzi hori
lehenengo ardatzaren inguruan jaso ahal izan den informazioarekin bat ez badator ere,
zeinetan betetze maila baxua konprobatu ahal izan den, egindako azterketa kualitatiboak
erakusten du inplikaturiko teknikariek pertzepzio hori partekatzen ez dutela. Izan ere, teknikari
horietako askok uste dute plan honeki Vitoria-Gasteizko Udalean gobernantza arloan arrasto
bat utzi duela. Arrasto hori hizkuntzen eta irudiaren erabilpen ez sexistan ikusten da,
berdintasun irizpideak diru-laguntzetan eta kontratazioetan txertatzean, genero ikuspegia
datuak jasotzeko orduan kontuan izatean eta, orokorrean, sailen ekintzetan genero
mainstreminga sistematikoki txertatzean. Berdintasun Zerbitzuak, bere aldetik, ideia bera
partekatzen du Planaren betetze epean sailen aldetik aholkularitza eskaera gehiago jaso
dituelako gobernantzari dagokionez.
Beste alde batetik, bestelako aurrerapenak ere aipatzen dira, gai konkretuagoekin eta
Planean aurreikusitako helburu orokorrekin lotuta daudenak, esaterako: erantzunkidetasun,
ahalduntze eta emakumeen kontrako indarkeriari buruzko sentsibilizazio ekintzetan parte
hartu duten pertsonen kopurua handitzea, Ahalduntze Eskola, eremu artistikoan eta gizarte
EM
AIT
ZEN
EB
ALU
AZI
OA
ata
la
eremuan emakumeen ikusgarritasun handiagoa eta jaietako esparruan indarkeriaren
prebentzioan esku hartzea. Azkenik, lau sail, zerbitzu eta atalek uste dute Berdintasunerako III
Planaren ezarpenarekin berdintasun gaietan aurrerapenik eman ez dela.
Kontuan izan behar den beste faktore garrantzitsu bat Berdintasunerako III Planaren emaitza
ez zuzenak baloratzeko orduan, zera da: sail, zerbitzu eta atalek aurreikusitako xede-
taldetara heldu diren landutako ekintzekin. Gehiengoek (11 guztira) baietz uste dute,
hartzailengana heldu direla. Hartzaile horiek honako kategoria hauek barne hartzen dituzte
(ez dute elkar baztertu beharrik): herritarrak orokorrean, familiak, gazteak, emakumeak
orokorrean, langabezian edo lana topatzen ari diren emakumeak, indarkeriaren biktima
diren emakumeak eta zaurkortasun arrisku egoeran dauden emakumeak. Hala ere, lan
egiteko zailagoak izan diren bi talde hartzaile ere antzematen dira. Euretariko bat Vitoria-
Gasteizko Udaleko sail, zerbitzu eta ataletako teknikariak dira. Zentzu horretan, zailtasun
garrantzitsuak detektatu dira Planaren ekintza batzuen inplementazioak teknikarien zeregin
eta funtzionamendua aldatzea eskatzen zuenean. Bestalde, heltzeko zaila den beste
hartzaile talde bat, gizonena da, orokorrean eta espezifikoki zaurkortasun arriskuan dauden
gizonena zein zainketa ardurak dituzten gizonena.
Puntu honekin bukatzeko, bestelako gai batzuk ere aipatzen dira: adibidez, beste
administrazio batzuetako (Eusko Jaurlaritzakoak, esaterako) langileekin koordinazio prozesuak
ezartzeko zailtasuna edota aurreikusitako ekintzen hartzaileak nortzuk ordezkatzen zituzten
argi ez edukitzeak.
Vitoria-Gasteizen berdintasun arloan III Planari esker lortutako aurrerapenei dagokienez,
galdetutako sail, zerbitzu eta atakek honako hauek nabarmentzen dituzte:
• Ahalduntze Eskola ahalduntze tresna gisa eta hiriko errealitate anitzen parte gisa
• Udal politiketan genero ikuspegia eta berdintasun irizpideak txertatzea
• Hezkidetza arloan
• Gobernantza arloan: hizkuntzen eta irudiaren erabilpen ez sexista, diru-laguntzetan
eta kontratazioetan genero ikuspegia barne hartzen duten irizpideak, formazioa eta
genero ikuspegitik datuak jasotzea
• Kirol taldeetan nesken kopurua handitzea
Alderantziz, hurrengo plangintzari begira eztabaidatu eta kontuan hartu beharreko erronkak,
honako hauek dira:
• Ahalduntze Eskolaren barruan prozesu parte hartzaileak hobetzea eta eskola hiriko
talde guztietara hurbildu dadin lan egitea, batez ere, migratutako emakumeengana
• Genero estereotipoekin apurtzeko hezkuntza eta hezkidetza arloan sakontzea
• Emakumeen aurkako indarkeria ezabatzea
• Indarkeria jasaten duten emakumeei bideratutako zerbitzuak eta arreta hobetzea
• Udaleko teknikariei indarkeria gaietan formazioa ematea eta emakumeen aurkako
indarkeriari dagokionez koordinazioa hobetzea
• Emakumeen lan desberdintasunak eta desberdintasun ekonomikoak ezabatzea
• Udaleko berdintasun politiketan hiriko errealitate guztiak barne hartzea
• Udaleko estruktura osoan genero zeharkakotasuna posible egiten ez duten “horma”
eta “teilatu” guztiak ezabatzea.
EMA
ITZE
N E
BA
LUA
ZIO
A a
tala
• Genero mainstreaminga udal estrukturan txertatu dadin lortzea politikarien eta
teknikarien borondatearen menpe egon gabe
• LGTBIQ taldean esku hartzea, batez ere, gazteei begira
• Hirian zaurkorragoak diren taldeetan eta gizonengan esku hartzea (Gizarte Gaiak)
genero ikuspegitik
• Vitoria-Gasteizko Udalaren eta Ekimen feminista eta emakume elkarteen arteko
komunikazio eta koordinazioa hobetzea
ON
DO
RIO
AK
ata
la
6. ONDORIOAK
Vitoria-Gasteizko emakume eta gizonen arteko Berdintasunerako III Planaren (2014-2015)
ebaluaketak hiru atal izan ditu aztertzeko: diseinua, prozesua eta lortutako emaitza zuzenak.
Diseinuari dagokion analisia inplikaturiko departamentu, zerbitzu eta unitateetako langile
teknikoekin sakonean egindako 20 elkarrizketetan sortu den informazioari esker egin da.
Prozesuaren ebaluazioa ere, hein handi batean, elkarrizketetan lortutako informazio
kualitatiboan oinarritzen da. Aldi berean, Planaren ekintzen beteketa mailari buruzko datu
objektiboak ere barne hartzen dira, ardatz eta departamentu bakoitzeko. Datu hauek
Planean arduradun bezala agertzen diren departamentu, unitate eta zerbitzu guztiei
igorritako beteketa eta emaitza galdeketen bitartez jazo ahal izan dira. Azkenik, hirugarren
atala galdetegi hauetan islatu diren datuetan oinarrituz eta sakoneko elkarrizketetan jazo
diren iritzien laguntzaz hornitu da.
Berdintasunerako III Planaren ebaluaketan departamentu, zerbitzu eta unitateek izan duten
parte hartzea oso ona izan da. Udal berdintasun politikarako erreferente den lan taldeak ere,
eskatutako informazioa biltzeko esfortzu nabarmena egin du. Elkarrizketetan ebaluaziorako
premiazkoa izan den informazioa eskaini da. Oso balorazio positiboa jasotzen du, kasu
gehienetan, elkarrizketetara departamentu bereko pertsona bat baino gehiago azaltzea,
errealitatearen ikuspuntu zabalago bat eskainiz. Gainera, ebaluaketa hau egin duen
lantaldeak badaki denbora gutxirekin lan egin dela eta hala eta guztiz ere aurreikusitako
kronogramarekiko moldaketa egokia izatea baloratzen du. Arabako Emakumeen
Asanbladak ebaluaketan izan duen parte hartzea ere aipatu beharra dago: horrela udal
estrukturatik kanpoko iritziak ere batu ahal izan dira.
Guzti hau dela eta, ebaluaketa egin duen lantaldea guztiz pozik aurkitzen da departamentu,
zerbitzu eta unitateek eman duten erantzunarekin. Hemen aurkezten den ebaluazio txostena
prozesuan inplikaturiko langile teknikoek prozesuan erakutsi duten parte hartze eta jarrera
onari esker baino ez da posible izan.
III Planaren diseinuari buruz, garrantzi handiagorekin sortu diren gaiak ondoko hauek dira:
• Berdintasunerako III Plana ondo oinarritutako eta estrukturatutako dokumentu bat da:
osatzen duten unitate eta elementu guztien antolaketak Plana aurrera eramateko
arduradun diren departamentu, zerbitzu eta unitateen barne organizazioa erraztu du.
Guzti honek, aurreko planifikazioekin konparatuz, hobekuntza nabarmena suposatzen
du tankera honetako dokumentu batetan mainstreamingaren pertzepzioari laguntzen
baitio.
• Aurrekoak ez dio dokumentuari konplexutasunik kentzen. Kasu batzetan, teknikoegia
dela aipatzen da eta plangintza estrategiko batetan ematen diren aldaketei
moldatu behar izaten dela.
• Hala eta guztiz ere, Vitoria-Gasteizko gizarte errealitateari buruzko diagnosi enpiriko
bat egin izana, egokia dela uste da. Baina, batez ere, geroago, Vitoria-Gasteizko
Udaletxearen genero zeharkakotasunari dagokion atalean aipatuko den beste gai
bat sortzen da: departamentu bakoitzeko genero ikuspegia duten diagnosiak
egitearen apropostasuna. Horrela, esku hartze arlo bakoitzari buruzko informazioa
ON
DO
RIO
AK
ata
la
izateaz gain departamentuetan eman litezkeen “ez ahalduntze ibilbideen” inguruko
datuak jazoko lirateke.
• III Planaren diseinu fasean egindako esfortzua helburu argiak eta betegarriak
definitzeko oso garrantzitsua izan zen. Honen ondorio bezala, departamentu, zerbitzu
eta unitateek helburuak aldatu nahi duten errealitatearekin guztiz bat datozela uste
dute. Hala ere, sortutako helburu sistema departamentuentzat konplexuegia izaten
jarraitzen du, neurri handi batean aurreikusitako helburu kopurua altuegia delako.
Helburuak abstraktuegiak direla ere antzematen da, gero euren ebaluazioa
errazteko.
• Ekintzen formulazioan zenbait zailtasun edo arazo aurkitu dira: lehenengo arazoa
ekintzen konkrezio mailari lotuta dago, III Planean zehar homogeneoa ez dena.
Honek zera esan nahi du: Planeko 185 ekintzek ez dutela zabalera berdina. Zabalera
honen barruan, ekintzak betetzeko egin behar diren zeregin kopurua ulertzen da.
Guzti hau ekintza batzuk formulatzeko orduan erabili den konkrezio maila beste
batzuk definitzerakoan erabili denaren antzekoa ez delako gertatzen da. Honek,
zenbait dilema sortu ditu:
o Alde batetik, ekintzen konkrezio maila definitzeko irizpide bateraturik ez
egoteak hauen beteketaren inguruko balorazio desberdina eragin du. Ezin
dira une puntualetan aurrera eramandako ekintza txikiak eta zeregin
desberdinez osotutako ekintzak (agente askoren inplikazioa eskatzen dutenak
eta denboran luzatzen direnak) era brean baloratu.
o Bestalde, aipatutako gai horrek mahai gainean jartzen du eztabaida hau:
ekintzak asko zehazteak lanaren eraginkortasunari laguntzen dion ala,
alderantziz, honekin eragingarritasun mailan galtzen den.
• Ebaluazioa ez da bakarrik helburu eta ekintzen arteko lotura edo lotura falta dela eta
zein aurreikusitako ekintzak formulatzeko eragatik baldintzatuta ikusi. Guzti honekin
zerikusirik duen beste zailtasun bat informazioa batzeko tresnak eraginkorrak edo
erabilgarriak ez direla izan da. Tresna hauen diseinua, departamentu, zerbitzu eta
unitateen parte hartzearekin kontatu zuen prozesu baten emaitza izan zen. Zentzu
honetan, departamentu zerbitzu eta unitateek trenen inguruan duten iritziaz gain,
informazioa batzeko eta sistematizatzeko orduan zorroztasun falta nabari da.
• Organizazio batean berdintasun politikei ematen zaien bultzada oso lotuta dago
horretarako erabiltzen diren baliabideekin (giza baliabideak eta baliabide
materialak). Vitoria-Gasteizko Udaletxean orokorrean ikusten da, berdintasunera
bideratutako giza baliabideak handitzea beharrezkoa dela. Berdintasun politikak eta,
konkretuko, Berdintasun Planak, eguneroko lanaren gehigarri bezala bizi ohi dira eta
horregatik ez zaio normalean lehentasunik ematen.
• Berdintasunari bideratzen zaizkion giza baliabideez gain beste arazo bat sortzen da
departamentu, zerbitzu eta unitateen barruan III Planaren beteketarekin arduratuko
diren langileak “aukeratzeko” orduan. Langile teknikoen kexa garrantzitsuenetako
batek, aukeraketa hau irizpide subjektiboen arabera egiten dela dio, hurbiltasun edo
konpromisoa bezala. Honek Vitoria-Gasteizko Udaletxean berdintasun politiken
inguruan dagoen erroko arazo bat azalean jartzen du. Sarritan pertsona hauek
legitimitate faltarekin aurkitzen dira, berdintasun ekintzak euren departamentu,
zerbitzu eta unitateetan aurrera eraman nahi dituztenean. Pertsona hauek
ON
DO
RIO
AK
ata
la
aukeratzeko bestelako irizpide batzuk eduki beharko lirateke kontutan, genero
zeharkakotasunari lagunduko lioketenak, gainera: udal estrukturaren barruan
intzidentzia izan dezaketen langileak aukeratzea, esaterako. Berdintasuna pertsonen
borondatearen menpe egon beharko ez lukeela baloratzen da eta legeak ezartzen
duen betebehar bat bezala onartu beharko litzatekeela.
• Departamentu, zerbitzu eta unitateek III Planaren egingarritasuna ekintzak aurrera
eramateko aurkitu dituzten erraztasunen arabera baloratzen dute. Honetan erratuta
daude. Egingarria den zerbait, ezinezkoa edo utopikoa ez den zerbait da. Posiblea
da, hortaz, plana egingarria izatea, nahiz eta erraz betetzeko ez diren ekintzekin
hornituta egon. Galdetutako estrukturek emandako definizioak aztertuz, ekintza bat
betetzeko edo aurrera eramateko erraza izan da departamentu, zerbitzu edo
unitatearen prozeduretan aldaketarik eskatu ez duenean, edota baliabideen
mobilizazio berezi bat bultzatu ez suposatu ez duenean. Baina era honetan
formulatutako Plan batek ez du berdintasun arloan aurrerapausorik ekarriko.
Prozesuaren ebaluaketak ondoko gaiak barne hartzen zituen: Planaren eta koordinazio
estrukturen jarraipena, gainerako departamentu, zerbitzu eta unitateek Berdintasun
Zerbitzuari eta Udaletxeko berdintasun politikari buruz egiten zuten balorazioa, genero
zeharkakotasunaren estrategia, sekzioartekotasuna eta baita ekintzen beteketa mailari
buruzko azterketa orokor bat, ardatz bakoitzeko eta departamentuka.
• Planaren diseinuan zehar eratutako koordinazio estrukturak oso positiboki baloratuak
izan dira. Hala eta guztiz ere, Planaren beteketa bi momentu oso desberdinetan
eraman da aurrera: bata aldekoa eta bestea ez hainbeste, 2015eko hauteskunde
testuingurua dela eta. Honek Planaren jarraipena beti berdina ez izateak ekarri du.
• Testuinguru honetaz gain, Planaren kudeaketa zailagoa suertatu da beste faktore
batzuk direla: berdintasun arloan egon de aitzindaritza politiko eskasa; alderdi
teknikoan, departamentu, zerbitzu eta unitate arduradunetan erreferentziazko langile
teknikoak hautatzeko orduan irizpide subjektiboak erabiltzea. Lehen aipatu den
bezala, koordinazio estrukturak borondate eta sentsibilizazio maila handia duten
pertsonek osotu dute. Pertsona hauek, ordea, kasu gehienetan, ez dute euren arloan
intzidentzia izateko aukerarik. Honek ez du Planaren beteketa errazten.
• Planaren bigarren urtean egon den departamentu arteko koordinazioaren
beherakada ordezkatzeko, Berdintasun Zerbitzuak departamentu, unitate eta
zerbitzuekin jarraipen zuzena egin du. Jarraipenak izan dituen gora beherak ez du
hortaz beteketa mailan eraginik izan.
• Departamentu, zerbitzu eta unitateek Udaletxeko Berdintasun Zerbitzua oso era
positiboan baloratzen dute. Lan egiteko gaitasun handia duela aipatzen da,
aurkitzen dituen oztopoak (giza baliabideen falta, langile teknikoen eta politikoen
erresistentziak, etab.) gailenduz.
• Vitoria-Gasteizko Udaletxeari dagokionez, berdintasun arloan duen ibilbideak
errekonozimendua jazotzen du. Aurrekoari esker, azken 15 urteetan aurrerapenak
egin dira. Hala eta guztiz ere, aurrerapausoak egiten jarraitu behar dela uste da,
berdintasun printzipioak organizazio guztian txertatu dadin. Berdintasun Zerbitzua
galdetutako langile teknikoekin bat dator: departamentuak berdintasun politiketan
ON
DO
RIO
AK
ata
la
ez direla era berean inplikatzen. Hala ere, dauzkaten baliabideekin gaur egun
organizazio guztiarentzat laguntza garatzea ezinezkoa dela aipatzen du.
• Berdintasunerako III Planean genero zeharkakotasuna eta sekzioartekotasuna
berdintasun politiketara txertatzea bi berebiziko printzipio dira. Planarekin genero
mainstreaminga udal estrukturan ezarri dadin pauso garrantzitsuak eman dira.
Gainera, zenbait helbururen inguruan egin den lanak genero kontzeptuaren
begirada zabaltzea ahalbidetu du.
• Berdintasunerako III Planak departamentu, zerbitzu eta unitateak kontzienteago
bihurtu ditu genero ikuspegia euren arloetan txertatu beharraz. Baina erantzun hau ez
da homogeneoa Udaletxe guztian zehar. Gaur egun badaude departamentu batzuk
berdintasunarekin zer ikusirik ez dutenak.
• Norabide egokian ibili arren, genero zeharkakotasuna ez da organizazioaren kulturan
guztiz ezarri. Hau gertatu dadin honako proposamenak egiten dira: langile tekniko eta
politikoentzako formazio gehiago, baliabide gehiago (giza baliabideak eta baliabide
ekonomikoak) eta departamentu bakoitzari dagokion diagnosia egitea.
• Berdintasunerako III Planaren marko teorikoan sekzioartekotasuna oinarrizko printzipio
bezala agertzen da. Sekzioartekotasunaren ikuspegi mantentzeak desberdintasunak
antzemateko orduan konplexutasun maila altuagoa suposatzen du. Desberdintasuna
sortu dezaketen egoera guztiak baloratu eta aztertzeak suposatzen du, genero
desberdintasunaren ezaugarri estrukturala ikuspegitik galdu gabe. III Planean
sekzioartekotasuna maila diskurtsiboan baino ez da kontutan hartzen. Praktikari
dagokionez teoriarekin alde nabarmena behatzen da.
• Sekzioartekotasunaren ikuspegiarekin III Planean aurreratu den arlo bakarra, LGTBIQ
taldearen errealitatea izan da. Berdintasunerako III Planak generoaren ikuspegi
zabalduago baten alde egin du, Planak barne hartzen zituen ekintza batzuk
betetzeari esker eta gainera Berdintasun Zerbitzuak Planaz gain aurrera eramen
dituen beste zenbait ekintzei esker.
• Planak beteketa maila ona erakusten du (ekintzen %%9a bete da guztiz), hurrengo
Planari begira portzentaje hau handitzeko esfortzuak areagotu beharko balira ere.
Prozesu eta emaitzen ebaluazioak, honi lagunduko lioketen zenbait ideia eskaini ditu:
ekintzak formulatzeko konkrezio maila, menpeko ekintzen kopurua, arduradun bezala
parte hartzen duten departamentu, zerbitzu eta unitate kopurua edo aurreko
estrukturekin martxan jartzeko lan estrategia berrien diseinua.
• Ekintzak ez betetzeko eman diren arrazoi nagusiak bost puntutan laburbildu daitezke:
denbora falta, giza baliabide nahikorik ez izatea, baliabide ekonomikoen gabezia,
ekintzen moldaketa falta departamentuen errealitatera eta menpeko ekintza kopuru
handia.
• Departamentu, zerbitzu eta unitateek aipatutako argumentuez gain 2014ko ekintzak
2015era atzeratzeko joera behatu da (ekintzen %35a atzeratu zen). Honek Planaren
beteketa mailan eragin negatiboa izan du. Horrela, departamentu, zerbitzu eta
unitateek 2015ean ekintza gehiago landu behar izan dituzte eta lehenago aipatu
den bezala urte honek ez du testuinguru egokiena izan. Guzti hau dela medio,
atzeratutako ekintza gehienak azkenean ez dira bete.
• Planaren beteketan ekintzak formulatzeko erak ere eragin nabarmena izan du. Alde
batetik konkrezio maila homogeneoa ez izateak beteketa zailago egin du zeregin
ON
DO
RIO
AK
ata
la
gehiago barne hartzen zuten ekintzetan. Bestalde, menpeko ekintzen kopuru handiak
euretariko askoren beteketa baldintzatu du. Ekintza bat ez betetzeak, gero, bere
menpe dauden ekintzak ez betetzera darama.
• Planak 185 ekintza barne hartzen ditu. Hauek era desberdin batean lau esku hartze
ardatzetan sailkatzen dira. Beteketa datuak kontutan izanda ardatzak onenetik
txarrenera, ondoko eran aurkeztu daitezke: 1) IV ardatza, Emakumeen Aurkako
Indarkeria Borrokatzeko Neurriak, 2) III ardatza, Organizazio Sozial Erantzunkidea, 3) II
ardatza, emakumeen Ahalduntzea eta baloreen aldaketa eta azkenik 4) I ardatza,
genero zeharkakotasuna bultzatzeko Neurriak. Teknika kuantitatiboei esker ortu diren
emaitza hauetatik aparte, egoera askoz ere konplexuagoa da. Berdintasun arloan
lortu den aurrerapenari buruzko azterketa kualitatiboak bestelako panorama
erakusten du: IV ardatza balorazio txarrenetako bat jazotzen du, batez ere ekimen
feministaren ikuspuntutik. Alderantziz, langile teknikoek aurrerapenik garrantzitsuena
berdintasun gaietan I ardatzean lortu dela uste dute. Gainera, zabalera handiko
ekintzak, Ahalduntze Eskola legez, baloraziorik onenak jazotzen dute.
• Duen garrantzia estrategikoa dela eta, komenigarria da I ardatzari buruz hitz batzuk
esatea: izan ere kuantitatiboki emaitza txarrenak izan dituen ardatza da baina
departamentu, zerbitzu eta unitateek eta baita Berdintasun Zerbitzuak ere
Berdintasunerako III Planak lortu duen aurrerapenik nabarmenena izan dela uste
dute. Emaitza txarrak ardatzak abian jartzen dituen prozesuen konplexutasunak
azaltzen ditu eta baita giza baliabide zein baliabide ekonomikoen faltak.
• Hala eta guztiz ere, genero zeharkakotasunari dagokionez emaitza onak lortu dira
ondoko alorretan: genero ikuspegitik jazotako estatistikak eta ikerketak; kontratazio,
diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan genero irizpideak txertatzea. Bestalde
ez da aurrerapenik eman ondorengo gaietan: genero ikuspegia duten udal
aurrekontuak; emakume eta gizonen presentzia orekatua komisio, epai-mahai eta
udal organoetan.
• Bigarren ardatzean baliabide sozio kulturalen irisgarritasun eta kontrolari dagokionez
aurreratu egin da, baita baliabide ekonomikoen irisgarritasun eta kontrolan eta
genero kontzientzia eta emakumeen ahalduntzea garatzen. Gainera baloreen
aldaketa bultzatu da genero rolak eta estereotipoak era desberdin batera eraikiz.
Zentzu honetan aipatzekoa da Ahalduntze Eskolak jokatu duen paper garrantzitsua
eta nola honen bitartez ekimen feministak Udaletxean eragin handiagoa izan duen.
Hurrengo Planari begira, parte hartze sozio politikoa, emakumeek erabakiak hartzea
eta eragina izatea landu beharko da.
• Organizazio sozial erantzunkideari dagokionez, adingabeen eta gazteen
sentsibilizazioan aurreratu da gizonekin lan sakonago bat egitea erronka bezala
gelditzen delarik. Planak aurreikusten zuen jakintza mailaren eraketan gabezia bat
ikusten da. Honek etxeko lanak eta zaintza lanak ikusgarri egiteko eta errekonozitzeko
aurrera eraman behar ziren ekintzak bertan behera gelditzea eragin du.
• Azkenik jai giroan indarkeria matxistari buruz sentsibilizatzeko esfortzu handia egin da.
Indarkeria gaietan baliabideak sortu eta moldatzeko orduan aurrerapen
adierazgarriak egin dira. Udalak indarkeria kontuetan izaten duen esku hartzea ere
hobetu du eta informazioa, hezkuntza eta promozioa landu du indarkeria
ON
DO
RIO
AK
ata
la
prebenitzeko. Indarkeriari dagokionez emaitzarik txarrena instituzio arteko
koordinazioak eta formazioak jaurti ditu.
• Laugarren ardatzaren beteketa mailari buruzko informazioa, alde kualitatiboarekin
hornitu behar da, ahala ere. Ez dago dudarik, Plan osoan emaitzarik onenak lortu
dituen ardatza laugarren hau dela, Emakumeen aurkako indarkeria borrokatzeko
neurriena. Hala ere, zenbait egoerak guzti hau errazten dute: alde batetik Udaletxeak
gaian daukan ibilbidea. III Planean ekintza bezala barne hartutako baliabide,
estruktura eta prozesu asko duela urte batzuk garatzen dihardute. Honela, eztabaida
sortzen da Planak dagoeneko egiten diren ekintzekin hornituta egon behar den ala
ez. Azken kasu honetan departamentu, zerbitzu eta unitateen konpromiso maila
areagotu egingo litzateke eta ekintza berriak barne hartzean berdintasuna lortzeko
azken xederantz aurrerapauso handiagoa egingo litzateke.
• Planaren beteketan negatiboki eragin duen beste gai bat langile teknikoen formazio
eza izan da. Berdintasunerako III Planak langileen formazioari pisu nabarmena jartzen
zion. Lehenengo eta laugarren ardatzean honetarako esku-hartze ildo espezifikoak
aurreikusten zituen eta gainerako ardatzetan ekintza zehatzak. Planaren beteketa
analisiak, ordea, formazio ekintza hauen beteketa eza erakutsi du, orokorrean.
Langileen formazio eta sentsibilizazioa ezinbestekoa da berdintasun politiketan eta
gobernantzan aurrerapausoak eman ahal izateko; oraindik eta gehiago, Udaletxeko
langileen arten dagoen aldaketa maila altua dela eta.
Azkenik, emaitzen ebaluaketan Planak izan dituen eraginak aztertu dira. Eragin zuzenei
(onuradunak, estaldura maila, etab.) zein ez-zuzenei buruz (planarekin lortu den inpaktu
soziala) ari gara. Atal hau ebaluaketaren zailena izan da. Horrela, dagoeneko aipatu dira
ardatz bakoitzarentzat aurkitu diren aurrerapenak eta proposatzen diren erronkak:
• Berdintasunerako III Planaren ebaluaketa egiteko orduan aurkitu den zailtasunik
handiena emaitzen adierazleak daukaten adierazgarritasun falta izan da. Guzti honi
lotuta agertu diren arazoak era askotakoak izan dira: kasu batzuetan adierazle hauek
ez dira adierazgarriak izan edo ez dira era egokian formulaturik egon, helburuan lortu
den aurrerapena ebaluatzeko moduan, alegia.
• Kasu gehienetan, ordea, arazoa beste toki batetik eratorrita egon da: departamentu,
zerbitzu eta unitateek ezin izan dituzte eskatutako datuak luzatu.Honetarako arrazoi
desberdinak aurkitzen ditugu: batzuetan 2013an datuak jazo zituzten pertsonak eta
2016an datuak bildu dituztenak ez dira berdinak, eskatutako irizpideetan interpretazio
arazoak suertatuz. Beste kasu batzuetan ez da eskatutako informaziorik bildu ahal
izan. Kasu gehienetan, ordea, berdintasunari lotutako informazioa era sistematikoan
biltzeko kultura falta bat sumatzen da.
• Bestelako arazo bat, Planaren ebaluaketan ageri dena, ondokoa da: ez dagoela
ezagupenik departamentu, zerbitzu eta unitateek berdintasun gaietan jarri duten
aurrekontuari buruz. Galdetutako estruktura gehienek ezin izan dute erantzunik eman
gai honen inguruan (zein izan den aurreikusitako gastua eta azkenean benetan egin
dena). Datu hau jakitea ezinbestekoa da Planaren beteketa maila ebaluatzeko eta
bestelako gai batzuk baloratzeko: esaterako, Udaletxean berdintasunarekin daukan
konpromisoa. Informazio bilketarako kultura honen barruan berdintasunari esleitzen
zaion aurrekontuari garrantzia nabarmena eskaintzea ezinbestekoa da.