e/ ;i zn s’ k ' kklue/ ;i zn s’ k ' kklue/ ;i zn s’ k ' kklue/ ;i zn s’ k ' kklu r du hd h f’k{kk ,oa d kS’ky fo d kl fo Hk kxr du hd h f’k{kk ,oa d kS’ky fo d kl fo Hk kxr du hd h f’k{kk ,oa d kS’ky fo d kl fo Hk kxr du hd h f’k{kk ,oa d kS’ky fo d kl fo Hk kx

iksy hVsd fud egkf o| ky; ks a e sa i hihV h d s e k/;e ls iksy hVsd fud egkf o| ky; ks a e sa i hihV h d s e k/;e ls iksy hVsd fud egkf o| ky; ks a e sa i hihV h d s e k/;e ls iksy hVsd fud egkf o| ky; ks a e sa i hihV h d s e k/;e ls

f =&o "k hZ ; fM Iy kse k i kB ~;Ø ek sa d s izo s’k fu ;ef =&o "k hZ ; fM Iy kse k i kB ~;Ø ek sa d s izo s’k fu ;ef =&o "k hZ ; fM Iy kse k i kB ~;Ø ek sa d s izo s’k fu ;ef =&o "k hZ ; fM Iy kse k i kB ~;Ø ek sa d s izo s’k fu ;e l= l= l= l= 2 013&1 42 013&1 42 013&1 42 013&1 4

1111 ---- 1111 'kkl d h; 'kkl d h; 'kkl d h; 'kkl d h; (Government) {k s= ds v arxZr{k s= ds v arxZr{k s= ds v arxZr{k s= ds v arxZr ¼v ½ ¼v ½ ¼v ½ ¼v ½ e /;i zns' k jkT ; 'kklu } k jk ?kk sf" kr Lo 'k klh e /;i zns' k jkT ; 'kklu } k jk ?kk sf" kr Lo 'k klh e /;i zns' k jkT ; 'kklu } k jk ?kk sf" kr Lo 'k klh e /;i zns' k jkT ; 'kklu } k jk ?kk sf" kr Lo 'k klh

i ksyi ksyi ksyi ksy hV sd fu d e gkf o|ky ;ksa] 'kk l dh ; , oa v u qn k u hV sd fu d e gkf o|ky ;ksa] 'kk l dh ; , oa v u qn k u hV sd fu d e gkf o|ky ;ksa] 'kk l dh ; , oa v u qn k u hV sd fu d e gkf o|ky ;ksa] 'kk l dh ; , oa v u qn k u i z kIr v 'kkl dh; i ksy hV sd fu d e gkf o|ky;ksa r Fk k i z kIr v 'kkl dh; i ksy hV sd fu d e gkf o|ky;ksa r Fk k i z kIr v 'kkl dh; i ksy hV sd fu d e gkf o|ky;ksa r Fk k i z kIr v 'kkl dh; i ksy hV sd fu d e gkf o|ky;ksa r Fk k Lo 'kklh , o a ' kkld h; efg yk i k syhV sd fu d Lo 'kklh , o a ' kkld h; efg yk i k syhV sd fu d Lo 'kklh , o a ' kkld h; efg yk i k syhV sd fu d Lo 'kklh , o a ' kkld h; efg yk i k syhV sd fu d e gkfo |ky;ks e sas r hu o" k hZ; fMI ykse k i kB ~; Øe e gkfo |ky;ks e sas r hu o" k hZ; fMI ykse k i kB ~; Øe e gkfo |ky;ks e sas r hu o" k hZ; fMI ykse k i kB ~; Øe e gkfo |ky;ks e sas r hu o" k hZ; fMI ykse k i kB ~; Øe ds ds ds ds i zFk e o" kZ e sai zFk e o" kZ e sai zFk e o" kZ e sai zFk e o" kZ e sa i z o s’k g sr qi z o s’k g sr qi z o s’k g sr qi z o s’k g sr q

i `" B 1& 15i `" B 1& 15i `" B 1& 15i `" B 1& 15

1111 ---- 2222 fut h fut h fut h fut h (Private) {ks= d s v arxZ r{ks= d s v arxZ r{ks= d s v arxZ r{ks= d s v arxZ r ¼v ½ ¼v ½ ¼v ½ ¼v ½ fu th Ofu th Ofu th Ofu th O ;ko lk f; d f'k{ k. k l aLFkk vk sa ;ko lk f; d f'k{ k. k l aLFkk vk sa ;ko lk f; d f'k{ k. k l aLFkk vk sa ;ko lk f; d f'k{ k. k l aLFkk vk sa e sas r hu o" k hZ; e sas r hu o" k hZ; e sas r hu o" k hZ; e sas r hu o" k hZ; fMI ykse k fMI ykse k fMI ykse k fMI ykse k i kB ~; Øe i kB ~; Øe i kB ~; Øe i kB ~; Øe d s i zF ke o" kZ esad s i zF ke o" kZ esad s i zF ke o" kZ esad s i zF ke o" kZ esa i z o s’k gsr qi z o s’k gsr qi z o s’k gsr qi z o s’k gsr q

i `" B 16i `" B 16i `" B 16i `" B 16 &&&& 2222 9999

1111 ---- 3333 f ofH kUu izk: if ofH kUu izk: if ofH kUu izk: if ofH kUu izk: i i `" B i `" B i `" B i `" B 30303030 & 4& 4& 4& 4 6666

1111 ---- 4444 l aLF kkokj@ czkapokj miyC /k l hVksa d h l a[ ;kl aLF kkokj@ czkapokj miyC /k l hVksa d h l a[ ;kl aLF kkokj@ czkapokj miyC /k l hVksa d h l a[ ;kl aLF kkokj@ czkapokj miyC /k l hVksa d h l a[ ;k i `" B 4i `" B 4i `" B 4i `" B 4 7777 & 5& 5& 5& 5 3333

l ap ky u ky ; r du h d h f’k{k k] e/ ;izn s ’ kl ap ky u ky ; r du h d h f’k{k k] e/ ;izn s ’ kl ap ky u ky ; r du h d h f’k{k k] e/ ;izn s ’ kl ap ky u ky ; r du h d h f’k{k k] e/ ;izn s ’ k lr iqM +k H k ou] Hk ksi klr iqM +k H k ou] Hk ksi klr iqM +k H k ou] Hk ksi klr iqM +k H k ou] Hk ksi k yyyy

~ 1 ~

e /e /e /e / ; i zns' k jk T; 'kklu } kjk ?kksf " kr Lo'kklh i k syh V sd fu d e gkf o|ky;ksa ] 'kk ldh; , o a ; i zns' k jk T; 'kklu } kjk ?kksf " kr Lo'kklh i k syh V sd fu d e gkf o|ky;ksa ] 'kk ldh; , o a ; i zns' k jk T; 'kklu } kjk ?kksf " kr Lo'kklh i k syh V sd fu d e gkf o|ky;ksa ] 'kk ldh; , o a ; i zns' k jk T; 'kklu } kjk ?kksf " kr Lo'kklh i k syh V sd fu d e gkf o|ky;ksa ] 'kk ldh; , o a v u qn k u i zkIr v 'kkl dh; i k syhV sd fu d egk fo|ky ;k sa r Fk k Lo 'kk lh , o a 'kk l dh; v u qn k u i zkIr v 'kkl dh; i k syhV sd fu d egk fo|ky ;k sa r Fk k Lo 'kk lh , o a 'kk l dh; v u qn k u i zkIr v 'kkl dh; i k syhV sd fu d egk fo|ky ;k sa r Fk k Lo 'kk lh , o a 'kk l dh; v u qn k u i zkIr v 'kkl dh; i k syhV sd fu d egk fo|ky ;k sa r Fk k Lo 'kk lh , o a 'kk l dh;

e fgyk i ksyh V sd fu d egkf o|ky;k sa d s r hu o" k hZ; fMIyk se k i kB ~;Øee fgyk i ksyh V sd fu d egkf o|ky;k sa d s r hu o" k hZ; fMIyk se k i kB ~;Øee fgyk i ksyh V sd fu d egkf o|ky;k sa d s r hu o" k hZ; fMIyk se k i kB ~;Øee fgyk i ksyh V sd fu d egkf o|ky;k sa d s r hu o" k hZ; fMIyk se k i kB ~;Øe e sae sae sae sa l =l =l =l = 20 13& 2 01 420 13& 2 01 420 13& 2 01 420 13& 2 01 4 ds fy; s ds fy; s ds fy; s ds fy; s i z Fke o" kZ e sa i z oi z Fke o" kZ e sa i z oi z Fke o" kZ e sa i z oi z Fke o" kZ e sa i z o s'k ds fu ;es'k ds fu ;es'k ds fu ;es'k ds fu ;e

e/; i zn s'k jk T; 'kklu } kjk ?kksf " kr Lo 'kklh i ksyh V sdfu d e gkf o|ky;ksa ] 'kkldh; , o a v u qnk u i zkIr v'kk ldh ; i k syh V sdfu d e g kfo |ky;ksa ds s r hu o " khZ; fMIykse k i k B~;Øeksa ds l= 201 3& 2 01 4 e s a i zFk e o"kZ esa i zo s'k g sr q tkjh fd;s x ;s i z o s'k fu ;e fu E uku q lkj gS %& 1-1 lkek U; %lkek U; %lkek U; %lkek U; % ;s fu ;e e/ ;i zns'k jkT; 'kklu } k jk ?k ksf" kr Lo 'k klh i ksyhV sdfu d

eg kfo |ky;ksa rFkk 'k kl dh; , o a v u qn ku iz kIr i ksyhV sdfu d eg kfo|k y; ksa rFkk Lo'kklh , oa 'kk ldh ; efg yk i ksyh V sdfu d eg kfo|k y; ksa ds fMIykse k i k B~;Øeksa d s i zFke o" k Z e as i z o s'k ds fu ;e dg y k;sax s A

1-2 i f jH k k" kk; sa %i f jH k k" kk; sa %i f jH k k" kk; sa %i f jH k k" kk; sa %

b u f u ;eksa e sa] tc r d lan H kZ ls v U; Fkk v i sf{ kr u g ks% &

1- J s. kh% dk r kR i ;Z g S bu pkj J s. kh e sa ls , d mn k- v u kjf{ kr (UR) v u q lwfpr tkf r (SC) v u q lwfpr tu tkf r (ST) v U; fi NM+k o xZ ¼Øheh ys; j dks Nks M+ dj½ (OBC)

2- O ;k i e % dk r kR i ;Z g S O ;ko lk f;d i jh{ kk e.My] e/;i zn s'k] H kk si ky- 3- l{ ke i zkf /kdkjh ¼l-i z k-½ dk r k R i ;Z gS ftldks e /;i zn s'k jk T; 'k klu

} kjk l{ ke i z k f/kdkjh ?kksf" k r fd;k x ;k gS- 4- i z k pk;Z% dk r kR i ;Z gS laLFkk i zeq[ k-

5- e/; i zn s'k ¼e-i z-½a dk r k R i ;Z gS e -i z- jkT; tk s 0 1- 11-2 00 0 dks vf Lr R o esa v k;k -

6- v -H kk-r -f'k-i - % dk r kRi ;Z g S v f[k y H kkjr h; rdu hdh f 'k {k k i f j" kn~ u b Z f n Yyh-

7- ^^ la;qDr i z o s’k i jh {k k^^ ls vf H ki zsr gS jkT; 'kklu } kjk v f/kd` r , tsa lh } kjk v k;k sftr i z os’k i j h{ kk v FkkZr ~ i zh&i k syhVsfD u d V s LV (

8- ^^O ;ko lkf;d laLFk ku ^^ ls v fH kiz sr gS ,slh laLFkk; sa tk s b athfu ; fjax ] V sDu kykaWth] Qke sZ lh r Fk k fMIykse k i kB ~; Øe ksa dks la /kkf jr d jr h gS(

9- lapky d dk r k R i ;Z gS lapky d r du hdh f 'k { kk e/;i zn s'k] H kksi ky- 1 0- dqyi fr dk r k Ri ;Z g S dqyi fr jktho x ka/kh i zks|kSf x dh fo 'o fo|k y; ]

H kksi ky- 1 1- ox Z dk r k Ri ;Z g S b u pkjksa ox ksaaZ a esaaa , d mn k0 lSfu d (S), Lo ra= r k

lax z ke lsu k u h (FF), fodyk ax (H), fc u k ox Z (X). 1 2- **OP** lhV ksa ls v fH ki zsr g S e fgyk ;k i q:" k v H ; Fk hZ- 1 3- **F" lhV ksa l s v fH ki zsr gS efg yk v H ; Fk hZ-

~ 2 ~

1 4- ** f'k{ k. k 'kqYd NwV ;k stu k lhV ksa** ls r k Ri ;Z , slh lh V ksa ls gS f tl ds lE c U/k e sa , vkbZ lhV hb Z } kjk v u qeksfn r leLr laLFk kv ksa esa mu dh Lo hd` r iz o s'k { ke rk ds 5 i zf r'k r LFkku v f/k la[; (Supernumerary)

jgsax sa] i z os'k dsoy e/ ;i zns'k ds e wy& fu o k lh v H ;fFkZ;ksa dks f tu d s i f jo kj dh le Lr L= ksr ks ls dqy o kf" kZd v k; 4-5 yk[ k :i ;s ls de gS] f n ;k tko sx k A

1-3 ykx w g ksu k% & ykx w g ksu k% & ykx w g ksu k% & ykx w g ksu k% & ;s fu ;e e /;i zn s'k jk T; ' kk lu } kjk ?kk sf" kr Lo 'k klh

i ksyhV sdfu d egk fo|ky; ksa rFkk 'kkl dh; , o a v u qn ku i z kIr i ksyhV sdfu d eg kfo |ky;ksa rFkk Lo'kklh , oa 'kk ldh; efg yk i ksyh V sdfu d eg kfo|ky;k sa ds f MIyksek i kB ~;Øek sa ds i zFke o " kZ eas i z os'k ds f u ;e dgyk;sax s A

1- 4 i z o s’k f u ;e% &i z o s’k f u ;e% &i z o s’k f u ;e% &i z o s’k f u ;e% &

l eLr l aLFkk v ksa e sa i z o s’k dh i zfØ ;k fu E u ku q lkj g k sx h&l eLr l aLFkk v ksa e sa i z o s’k dh i zfØ ;k fu E u ku q lkj g k sx h&l eLr l aLFkk v ksa e sa i z o s’k dh i zfØ ;k fu E u ku q lkj g k sx h&l eLr l aLFkk v ksa e sa i z o s’k dh i zfØ ;k fu E u ku q lkj g k sx h&

1-4 1 L Fkku ksa d h mi yC/kr kL Fkku ksa d h mi yC/kr kL Fkku ksa d h mi yC/kr kL Fkku ksa d h mi yC/kr k

l aL Fk kv ksa e sa mi yC /k lhV sa %&l aL Fk kv ksa e sa mi yC /k lhV sa %&l aL Fk kv ksa e sa mi yC /k lhV sa %&l aL Fk kv ksa e sa mi yC /k lhV sa %&

llll ---- ØØØØ ---- l aL Fk k dk i z dkjl aL Fk k dk i z dkjl aL Fk k dk i z dkjl aL Fk k dk i z dkj i z os' k { ker k dk i zfr 'k ri z os' k { ker k dk i zfr 'k ri z os' k { ker k dk i zfr 'k ri z os' k { ker k dk i zfr 'k r l = 2 0 13& 14l = 2 0 13& 14l = 2 0 13& 14l = 2 0 13& 14 ds fy ;sds fy ;sds fy ;sds fy ;s

1 e/;i zn s'k jkT; 'kk lu } k jk ?kksf " kr Lo'kklh i ksyhV sdfu d eg kfo|k y; ksa] 'kkldh; , o a v u qnku i z kIr v 'kkldh; i ksyh V sdfu d e gkfo |ky;ksa rFkk Lo'kklh ,oa 'k kldh ; e fgyk i ksyh V sdfu d e gkf o|ky;

95 i zfr'kr e/;i zn s'k d s ewy fu o kfl;k sa ds fy;s lh V sa 5 i zfr'kr v fu o klh H kkjr h; lhV sa ¼v fu o klh H kkjr h; lhV sa fjDr jgu s i j e-i z- lhV ksa es a i f jo fr Z r½

¼d½ f ofH kUu f’k{ k.k laLFkk v ksa e sa mi yC/k LFkku k sa dh v |ru tku dkjh i jke’kZ ¼Counselling½ lapkf yr dju s o kys l{ k e i z kf/kdkjh dh o sc lkb V www.dtempcounselling.org/www.mptechedu.org i j mi yC/k djk b Z tko sx hA ¼[ k ½ ; fn fdlh ub Z laL Fkk dk s v u qe fr i zn ku dh tkr h gS] ;k fdlh fo|e ku laL Fk k e sa L Fk ku ksa dh la [ ;k dk s i fjofr Z r f d;k tkr k g S ; k f o|eku laL Fkk esa n wljh i kjh ¼lsd .M f 'k Q~V ½ i z k jaH k dju s dh v u qKk ml o" kZ dh 30 twu ;k mld s i gys leqf pr i z kf/kdkjh } kjk i zn ku dh tkr h g S] r ks mls m l o" kZ ds i jke 'k Z ¼dkmalf yax ½ e sa lek fo"V f d;k tk l ds x k] c 'krsZ fd la LFkk u s laac af /kr fo 'o fo|k y; ls lE c )r k rFkk jk T; lj dk j ls v u qKk i zkI r dj yh g ks rFkk fi f o|eku laLFkkv ksa dh Lo hd` r LFkku k sa dh la[;k esa i fjo r Zu gk su s dh

~ 3 ~

n 'kkk esa] ml d s fy, laac af/k r fo 'ofo |ky; ls i qu % lEc )r k i z kI r d ju s dh 'kr Z ykx w u gh a g ksx h A

1-4-2 L Fkku ksa d k v koaV u @v k j{ k. k L Fkku ksa d k v koaV u @v k j{ k. k L Fkku ksa d k v koaV u @v k j{ k. k L Fkku ksa d k v koaV u @v k j{ k. k

e/; i zn s'k jk T; 'kklu } kjk ?k ksf" k r Lo'kk lh i ksyhV sdfu d egk fo|ky;k sa] 'kkldh; , o a v u qn ku i z kIr v 'kkldh; i ksyhV sdf u d eg kfo |ky;ksa rFkk Lo'kklh , o a 'kkldh; efg yk i ksyhV sdfu d e gk fo|ky; ksa i z os'k g sr q v u q lwf pr tkfr] v u q lwfpr tu tk fr rFkk v U; fi NM+h tkfr ¼ Øh ehys; j dks NksM + dj½ J sf. k;k sa ds fy, Øe'k% 16] 2 0 rFkk 1 4 i zf r'kr lhV ksa dk v kj{ k .k jgsx k A

f V Ii . k h %f V Ii . k h %f V Ii . k h %f V Ii . k h %

¼v ½ fo fH kUu v kj f{ kr J s f. k; ksa es a ls mE ehn o kj dsoy , d g h J s.kh e sa v kj{ k. k d k n ko k dj l dr k g SA ¼c ½ f tl J s. kh e sa i zos' k g sr q n ko k fd; k t k jg k g k s] mE e hn o kj dk s m l ls l a caf/ kr i ze k. k i = b l fu ; e i q fL rdk esa fn , x, fu/ kkZ fj r iz k# i esa ij ke' kZ (Counselling) d s n kSj ku izLr qr dju k v fu o k; Z g SA

¼ d½¼ d½¼ d½¼ d½ e /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfre /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfre /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfre /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfr (SC) r Fk k v u q lwf p r tu tkfrr Fk k v u q lwf p r tu tkfrr Fk k v u q lwf p r tu tkfrr Fk k v u q lwf p r tu tkfr (ST) J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&

, slk mE ehn ok j tks e /; i zns'k dh v u q lwfpr tkfr (SC) v Fko k v u q lwfpr tu tkfr (ST) J s. kh esa gksu s lac a/kh i k=r k dk n ko k djr k g S] mls b l fu ;e i qfLrdk e sa f n , x , fu /kkZfjr i zk#i 2¼v ½ vFk o k 2¼ c½ esa l{ ke v f/kdkjh } kjk tk jh fd;k x ;k ize k. k i = i z Lr q r dju k v ko';d gk sx k A ¼e/; i zn s'k 'kklu ] lke kU; i z'kklu fo H kkx ¼v kj{ k. k i zdks" B½ dk v kns'k Øeka d , Q& 7& 2 @9 6@v -i z-@, d] f n u kad 01 v x Lr] 1 9 96 rF kk 'kklu } kjk b l lac a/k e sa tkjh fd; s x ; s u o hu f n ’kk fu n sZ’k n s[ k sa½

¼[ k ½¼[ k ½¼[ k ½¼[ k ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ (OBC) J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&

, slk mE eh no kj tks e/ ; i zns'k dh v U; f i N M+h tk fr ¼Øhe hys; j d ks NksM+ d j½ J s. kh esa gksu s lac a/kh i k=r k dk nk ok d jr k g S] mls b l fu ;e i qf Lr dk esa fn ;s x , fu /kk Zfjr i z k#i 3¼v ½ v Fk o k 3¼ c ½ esa l{k e v f/kdkjh } kjk tk jh f d; k x ;k i zek. k i = i z Lr qr dju k v ko';d gk sx kA ;f n l{ ke i z kf/kdkjh } kjk tkjh f d; k x ; k i zek. k i = 30 v i z Sy 2 010 ds i wo Z tkjh fd ;k x ;k gks rks mE e hno kj dks i fjo kj dh dqy o k f" kZd v k ; dk u o hu re v k ; i zek. k i = l{ ke i z k f/kdkjh } kjk tkjh fd;k x ;k gks dks i jk e’kZ ds le ; i z Lr q r dju k g ksx k A ¼n s[ ksa e /; i zn s'k 'kk lu ] lkek U; i z'kklu fo Hkkx ¼vk j{ k. k i zdk s" B ½ dk v kns'k Øeka d , Q& 7& 2@ 9 6@ v k -i z- @, d] fn ukad 12 e kpZ] 199 7 , o a v kns'k Øeka d , Q& 7& 16& 20 0 0@ vk -i z- @, d] H kksi ky fn u kad 0 6- 07-2 0 00 r Fkk 'kklu } kjk Øheh ys ; j ds l ac a/k esa tkjh f d; s x ;s u o hu fn ’kk fun sZ’k ½

~ 4 ~

¼x ½ ¼x ½ ¼x ½ ¼x ½ t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z (J & K Migrants Seats)

gsr q gsr q gsr q gsr q L Fkku k sa d k v k j{ k. k %L Fkku k sa d k v k j{ k. k %L Fkku k sa d k v k j{ k. k %L Fkku k sa d k v k j{ k. k % leLr 'kkldh;@ Lo'kk lh i ksyhV sdfu d eg kfo|k y; ksa ds i zR ; sd l a dk; ¼c z kap½ e sa Lo hd` r i z o s'k { ker k dh , d lhV d 'ehjh f o LFkkfi r i fjo kj ds i q =@ i qf=; ksa ds fy , v kjf{ kr jgsx h A 'k klu } k jk v u qn ku i zk Ir laL Fk ku ksa e saa , d& , d lhV i zo s'k { ker k ds v fr fjDr v f/k la[;k ds (over and above) v k /kkj i j mi yC/ k gSA b l ox Z ds v arx Zr i zos' k gsr q v ko sn u dju s o kys mE ehn o kj dks fu /kk Zfjr i zk#i & 12 esa tE e w , oa dk'ehj ds i z kf/k Ñr v f/kdkjh } kjk i zn Rr i zek.k&i = i z Lr qr dj uk gk sx kA

b lh ox Z ds v arx Z r e /;i zns'k lso k ds , sls v f/kdkfj;k s a , ao deZpk fj;ksa

ds i q =@i qf=;ksa dks f tu dh i n LFkki u k tE ew , o a dk'eh j jkT; e sa v krado kn h x frfof/k ;ksa ds fu ;a=. k es a jg h g ks v k Sj ftu d s i q = @i qf= ;ksa u s tE e w , ao dk'ehj jkT; ls v g Zdkjh i jh{ kk mR r h. kZ dh gks] dks H kh v kjf{ kr LFk ku ksa d s v arx Z r i zo s'k dh i k=r k g ksx hA , sls mE e hn o k jksa dks fu / kkZfjr iz k:i & 13 e sa i ze k.k&i = i z kIr dj i z Lr q r dju k gksx k A

¼M¼M¼M¼M ---- ½ ½ ½ ½ , u, u, u, u ---- lhlhlhlh ---- lhlhlhlh ---- Þc hÞ J s. kh ç e k. k i = m Ÿkh. kZ mE ehn o kjksa g sr q v kj{ k. k % & Þc hÞ J s. kh ç e k. k i = m Ÿkh. kZ mE ehn o kjksa g sr q v kj{ k. k % & Þc hÞ J s. kh ç e k. k i = m Ÿkh. kZ mE ehn o kjksa g sr q v kj{ k. k % & Þc hÞ J s. kh ç e k. k i = m Ÿkh. kZ mE ehn o kjksa g sr q v kj{ k. k % &

e/; i zn s'k ds , u - lh- lh- ds Þc hÞ J s. kh ç e k.k i = mŸkh. kZ mE eh no k jksa d s fy, 'k kl dh ;@ v u qn ku ç kIr i ksyhV sdu hd eg kfo |ky;ksa esa n ks ç fr 'k r LFkku v k jf{ k r jg sax s A

¼?k½¼?k½¼?k½¼?k½ f ’k{ k. k 'kqYd f ’k{ k. k 'kqYd f ’k{ k. k 'kqYd f ’k{ k. k 'kqYd NwV NwV NwV NwV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV

(Tution Fee Waiver Scheme):- , - vkbZ- lh-V h-b Z- } kjk 'k kflr leLr l aLFkkv k sa e sa r h u @pkj o"k hZ;] fMxz h ] fMI yk sek , o a i ksLV f MIy ksek i kB~;Øek as d s fy, f 'k{ k. k 'kqYd e sa NwV dh ;kstu k v fu o k; Z :i ls ykx w gk sx h ftle sa i zfr i kB ~;Øe Lo hd` r i z os'k { ker k ds 5 i zfr'kr LFkku v f/k la[ ; :I k ls mi yC/k gksax ss A , sls v H ;FkhZ] ftu ds vf H kHkkodksa dh o kf" kZd v k; 4-5 yk[ k :i ;s ls de gS] b u LFkku ksa d s fy, i zo s'k gsr q i k = gksax sA f' k{ k. k 'kqYd esa NwV dh ;kstu k ds v arx Z r fj;k; r dso y f'k{ k. k 'kqYd dh jkf 'k tSlk fd i z os'k rFkk Qhl fo fu ;ke d lfefr } kjk f u /kkZf jr dh x b Z gks] rd lhfe r gk sx h vkSj f'k{ k. k 'kqYd ds v frfjDr v U; leLr 'kqYd v H ;f Fk Z;k sa O n k jk og u f d, tk, ax sA b l J s . kh ds v H ;Fkh Z mi yC/k u gksu s i j] ; s LFkku v U; i z o x Z ds v H ;fFkZ;k sa ls u gh a H kjs tk , sa x ssA b l J s. kh d s v ar x Z r i zo sf'kr v H ; Fk hZ dks lE i w.kZ i kB ~;Øe v of /k esa v i uh c z kap ;k laLFkk i f jo rZu dk v f/ kdkj u g ha g ksx kA b u LFkku k sa ds f y, i jke’kZ ¼dkmalfy ax ½ ,o a i z os'k i zfØ;k mlh i zdk j ls gk sx h] tSlh fd fu ;fer

~ 5 ~

i zo s'k ds fy;s l{ ke i zkf/kdkjh } kjk v f/klwfpr dh tk , A b l ; kstu k ds v /khu dsoy e /; i zn s'k d s e wy fu o k lh vH ;FkhZ gh i zos'k ds i k= gk sax sA

¼< +½¼< +½¼< +½¼< +½ { kSfr th ; v k j{ k. k { kSfr th ; v k j{ k. k { kSfr th ; v k j{ k. k { kSfr th ; v k j{ k. k (Horizontal Reservation) % % % %

v ½ 'k kld h; iksy hVsdf ud eg kf o|ky ;ksa] e/; iz ns'k 'k klu } kjk ?kk sf "kr Lo'kkl h Ik kWy hV sf Dud egkf o|ky ; ksa ,ao v uqn ku iz kI r v 'kk ld h; i ksy h Vsd f ud egkf o| ky ;k sa r Fkk Lo'kk lh ,o a 'kk ld h; ef gy k i ksy h Vsd fud egk f o|ky ; ksa es a v u kjf { kr] vuql wfpr t kf r] v uqlwf pr tut kfr rFk k v U; f iNM+k ox Z iz R ;sd J s.kh d s varx Z Rk lSf ud rFk k Lo ra= rk lax z ke lsu ku h ox Z ds m Ee hn ok jksa d s fy ;s Ø e'k % 5 o 3 iz f r'kr LFk ku v k jf{ kr jg sx k A

lSfu d oxlSfu d oxlSfu d oxlSfu d ox Z Z Z Z (S) %&%&%&%&

lSfud ox Z esa i zf rj{ kk d eZp kf j;k sa d s : i essa lso k d j p qds Hkwr iwo Z lSfud ] d k;Z jr~ i z frj{ k k d eZ p k jh r Fkk , sls i z fr j{ k k d eZp kjh gS a ft ud h l sok d s nkS jku e ` R;q gks p qd h g ks ;k t k s lso k d s nkS jk u LFk kb Z : i ls f oday kx gks x ;s gk sA b l oxZ ds var xZ r iz os'k g srq nk ok d jus o ky s m Ee hno kj d k s b l v k 'k ; d k i z ek .k i = i z Lr qr d juk g ksx k fd ] og e/;i zns'k e sa O;o LFkkf ir Hkwri wo Z lSfud d k i q=@iq= h g S A Hkwri wo Z lSf ud ls rkRi; Z ,sls O;f Dr ls g S t ks Hk kjr ljd kj] j{ kk e a= ky ; }k jk t k jh d h x b Z ] Hkwr iwo Z lSf ud d h i f jHkk "kk ds v arxZ R k v k rk gSa A Hkwr iwo Z lSfud d s i q=@i q= h g ksus d s Qy Lo: i iz os'k d k n kok d jus ok ys m Eeh no kj dk s v i us f irk @e krk d k Hk wri woZ lSfu d lac a/k h i z e k.k &i= bl fu; e iqf Lrd k ds v /; k; &4 esa f n ;s x ;s f u/k kZ f jr i z k: i &4 Hk kx *v * esa rFk k v ius f i rk @e kr k d s e/;i zns'k esa O;o LFkkf ir gk sus l aca/k h i z ek .k&i= i z k:i &4 H kkx **c** esa] lac af /k r fty s ds ft y k l Sfud d Y;k .k v f /kd k jh ¼ iwo Z d k inu ke lf p o f ty k lSfud ck sMZ½ ls i z kIr d j i zLrq r d jus gk sax s A

v Fko k og e/; izn s'k d s c kg j i nLFk ,sls iz f rj{ kk d eZp kjh d k@d h iq= @i q= h g S] t ks e/;i z ns'k d k o kLrf od fuok lh gS ¼iz e k.k i= iz k: I k &5 e sa ½ ,ao m Eehno kj d ks v i us f ir k@ek rk ds e/ ;i z ns'k d k o kLrf od f uo klh gk sus lac a/k h i z ek .k &i= i z k: i&8 e sa i z Lr q r d juk gk sx kA m Ee hno kj d ks n ksu ksa i z ek .k&i = iz Lrqr d ju k v k o';d g Sa A

v Fko k og 1 t uo jh 2013 d ks v Fko k m ld s i woZ d h f rf Fk ls i z o s'k d h f rf Fk rd e/;i z ns'k e sa i nLFk i z f rj{ k k d eZ p k jh d k @d h i q=@iq = h gS ¼i z ek .k i= i z k: i & 5 esa ½ A

f V Ii .kh%f V Ii .kh%f V Ii .kh%f V Ii .kh% lSfud oxZ ds v arx Zr fd l h m Eeh no kj d h i k= rk d s l aca/k e sa f d l h lan sg v Fko k f o okn d h f LFkf r esa lap kyd ] lSfud d Y; k.k e/ ;i zns'k }k jk f n; k x ; k f u .kZ; vaf re gksx k A

Lo r a=r k lax z ke l su ku h o x Z Lo r a=r k lax z ke l su ku h o x Z Lo r a=r k lax z ke l su ku h o x Z Lo r a=r k lax z ke l su ku h o x Z (FF) %

Lor a=r k laxz k e lsu kuh ox Z e sa Lo ra= rk lax z ke lsukf u; ksa d s m u i q = ksa@i q f=; ksa ,o a i kS = ksa@i kSf =;k sa@u kfr ;ksa@u kf ruksa d k s i z os'k d h ik= rk gksx h t ks fu ;e iqf Lrd k d s

~ 6 ~

v uq lkj e/; izn s'k d s o kLrf od fu ok lh gk sus d h 'krZ i w.kZ d jr s g S a A b l f u;e d s i z ;k stu dss f y ;s Lo ra= rk lax z ke lsu kuh ls rk Ri; Z ; g gS fd m ld k uke e/;i z ns'k d s lac af /k r f tys d s dy sDVªsV esa j [k h gq b Z lwp h e sa iat h d r g SaA f V Ii .kh% Lor a=r k lax z ke lsu kuh ox Z ds v arx Zr i z os'k gsr q v k osnu d jus o kys m Ee hn ok j d ks e/; izns'k d s lac af /kr f ty s dysDVj ls i z k: i &6 es i z ek .k &i= i z kIr d j iz Lr qr d juk gk sx kA d soy dy sDVj vFko k m ld s }k jk iz k f /kd`r vf /kd kjh } kjk t kjh fd ;k x ;k i z ek.k &i= g h m Ee hn ok j d k bl ox Z d k gksus lac a/kh , d ek = o S/k iz e k.k i = g ksx k A

fc u k ox Z fc u k ox Z fc u k ox Z fc u k ox Z ¼¼¼¼Nil Class½ ¼½ ¼½ ¼½ ¼X½½½½ %%%%

t ks m Ee hno kj m ijksD r ox ksZ a e sa ls f d lh Hk h , d ox Z ds v arxZr i z os'k d k m Ee hn ok j u gha g ksx k ] m ls m ld h lac af /k r Js.kh d s v arx Zr Þfc uk ox Z ß (X) d k m Ee hn ok j e ku k t kosx k A

¼c¼c¼c¼c ½½½½ ef gykef gykef gykef gyk (Female) mE ehn o kjksa gsr q v kj{ k. k mE ehn o kjksa gsr q v kj{ k. k mE ehn o kjksa gsr q v kj{ k. k mE ehn o kjksa gsr q v kj{ k. k

Lo'k klh , oa 'kkl d h; ef gy k i ksy h Vsdf ud eg kf o|ky ;ksa esa le Lr lhV sa ef gyk m Ee hn ok jksa d s f y , v k jf { kr jg sx h i jUrq lg f 'k{ kk ik sy hVsd f ud egkf o| ky ;ksa es a ef gy k m Eeh no kjksa gsr q iz R;sd J s.kh ,ao ox Z ds var x Zr 30 izf r'kr lh Vksa d k ^^d Ei kVZ esaVy k bTM ^^ { kSfrt v k j{ k.k m iy C/k gksx kA

ef gy k m Ee hn okjk sa ds f y ;s v kj{ k .k ;Fkk laHko laLFkko kj , oa c z kap o kj gk sx k A ef gy k i ksy hVsd fu d egkf o|ky ; ksa esa f lQ Z ef gy k m Ee hn okj d ks g h ik = rk g ksx h] f dUrq e/;i z ns’k 'kk lu] rd uhd h f ’k{ k k ,oa iz f ’k { k.k f oHkkx ] Hk ksi ky }k jk t k jh vf /klwp uk dz a- @, Q&5&5@200 7@4 2@1] f nu kad 10-2- 20 09 }kjk jk T; d h 'kk ld h; ef gy k i ksy hVsd f ud eg kf o|ky ;] f NUnokM +k] g ks’kax kc kn] [k jx kSu] c q jg ku iq j] l kx j] iUu k ujflagi q j , oa f H k.M d ks lgf ’k{ kk e sa if jof rZ r f d ; k x ; k g SA rFk k ;g f u .kZ ; fy ; k x ; k gS f d l eLr i k= ef gy k m Eeh no kjksa d ks iz os’k nsu s ds m ijkU r ;f n d ksb Z LFkk u f jD r jgr s gS a rk s m Ugsa i q : "k m Ee hn ok jksa ls H kj k t ko sx k A

f dl h Hk h J s.kh d s v arxZ r f dlh ox Z e sa ef gy k m Eeh no kj m iy C/k u gk sus i j m l ox Z d h ik= r k ds i q :"k m Eeh no kjksa d ks iz os'k fn;k t kosx k ] fd Urq ef gy kv ksa d s fy ;s v kjf { k r LFkku v U; J s.k h@ox Z esa lek ;k sf t r u gh a f d ;s t ko ssx sa A

¼ l¼ l¼ l¼ l ½½½½ fo dykax mE e hn o k jk sfo dykax mE e hn o k jk sfo dykax mE e hn o k jk sfo dykax mE e hn o k jk s a a a a (Physically Handicapped

Candidates) gsr q v k j{ k. k %gsr q v k j{ k. k %gsr q v k j{ k. k %gsr q v k j{ k. k % 40 , oa vf /k d i zfr 'kr f od y kax rk o ky s f ody kax mEe hn ok j t ks e/; i zns'k ds e wy f uo klh g ksus d h 'krZ d ks i w.k Z d jrs g ksa] d s fy , c z kap ok j i zos'k { ke rk esa 3 i z fr'k r l hVksa d k { kSf rt (Horizontal) v kj{ k .k le Lr Jsf .k; ksa ;Fkk v u kjf{ k r (UR), v u q lwfp r t k fr (SC), v u q lwfp r tut kfr (ST), v U; f i NM+h t kf r ¼Ø h ehy s;j d ks NksM +d j½ (OBC) e sa m iy C/k jg sx kA

~ 7 ~

f V Ii .kh % &f V Ii .kh % &f V Ii .kh % &f V Ii .kh % & 1- ;f n { kSfr t h; v k j{ k.k d s f o: } f od y kax m Eeh no kj d s vu q iy C /k gksus i j lh V f jD r jgr h gS rks ,slh lh Vk sa d k s m lh Js.kh d s Nil ox Z ¼f c uk ox Z] X½ e sa i f jo rZ u fd ;k t k ldsxk A 2- b u lhV ksa d s f o: ) i z os'k d k n kok d jus o ky s m Eeh no kj d k s f uEu kaf dr nk suk sa i z e k.k i = v ko’;d : i l s d k maf lfyax ds nk S jku g h i z Lr q r d juk vfu ok ;Z g ksx k &

¼v ½ f ty k fp f d Rlk eaMy }k jk f od y kax rk i z ek .k i= ( rFk k ¼c ½ v /k h{ kd ] H kkjr ljd k j] J e ea= ky; ] f od y kax ksa g srq O; ko lkf ;d i q uo kZ l dsanz (Superintendent, Vocational Rehabilitation

Centre for Physically Handicapped, Govt. of India,

Ministry of Labour) u sf i ;j V km u] t c y iq j u sf i ;j V km u] t c y iq j u sf i ;j V km u] t c y iq j u sf i ;j V km u] t c y iq j }k jk t kjh i kB~ ;Ø e i k= rk i z ek .k &i= i z kIr d j i z Lrq r d ju k gk saxsA

¼. k½¼. k½¼. k½¼. k½ e/; i zn s'k jk T; 'kklu ds p r q FkZ J s.k h ds d eZp k jh r Fkk x jhc h js[ k k ds p r q FkZ J s.k h ds d eZp k jh r Fkk x jhc h js[ k k ds p r q FkZ J s.k h ds d eZp k jh r Fkk x jhc h js[ k k ds p r q FkZ J s.k h ds d eZp k jh r Fkk x jhc h js[ k k ds

u hp s d s Lr j d s O ; fDr ;ksa ds i q = @i qf=; ksa u hp s d s Lr j d s O ; fDr ;ksa ds i q = @i qf=; ksa u hp s d s Lr j d s O ; fDr ;ksa ds i q = @i qf=; ksa u hp s d s Lr j d s O ; fDr ;ksa ds i q = @i qf=; ksa dk s v fr fjDr lqfo/ kk%& ;f n fd lh Js.kh d h ; ksX ;r kØ e ¼esf jV ½ lwp h d s , sls m Eeh no kj] t ks e/; iz ns'k jkT; ' kkl u d s p rq FkZ J s.kh d s d eZp kjh v Fko k x jhc h js [k k d s uh p s d s Lr j ds O; f Dr; ksa d s i q =@iq= h gksa] rFkk f d lh laLFkk f o'ks"k e sa iz o s'k y sus d s b PNqd gk sas] rk s m Ugsa d km af lf y ax izf Ø;k e sa m uds or Z eku f uo kl LFkk u d s jkt Lo laHkk x e sa f LFkr e/;i zns'k jkT; 'k k lu }k jk ?kk sf "kr Lo'kk lh i ksy h Vsdf ud egk f o|ky;k sa rFk k 'k kld h; , oa v u qnku i z kIr i ksy hVsdf ud egk f o|ky ; ksa r Fkk Lo'k klh ,o a 'kk ld h; ef gy k i ksy h Vsdf ud eg kf o|ky ;ksa d k v koaVu f d;k t k ld sx k i jarq m Ugsa c zk ap d k v k oaV u iz osf 'k r laLFkk e sa m ud h esf jV d s v k/kk j i j fd ;k t kosx kA b u m Eehno kjksa d s f y ;s bl iz d k j bf PNr laLFkk d k pq u ko e/;i zns'k jkT; 'kk lu } kjk ?kk sf "kr Lo'k klh i ksy h Vsd fu d eg kf o|ky ;ksa r Fkk 'k kld h; ,o a v uq nku iz kIr ik sy hV sdf ud eg kf o|ky ;ksa rFkk Lo'kk lh , oa 'k kld h ; ef gyk i ksy hVsd fu d egk f o|ky ; ksa esa iwjh Lo hÑ r i z os'k { ke rk rd m iy C /k jgsx kA ,sls m Ee hn ok jksa d ks m uds or Z eku f u okl LFkk u ds jk t Lo laHkk x ds vf rf jD r vU ; LFkk uksa e s a f LFkr laLFkk v ksa e sa m ijk sDr lqf o/kk d k y kHk i z kIr ug ha g ksx k A

f V Ii .kh % Þx jhc h js[k k ß f V Ii .kh % Þx jhc h js[k k ß f V Ii .kh % Þx jhc h js[k k ß f V Ii .kh % Þx jhc h js[k k ß d s uhp s d s Lrj d s O;f Dr ;k sa d s iq =@i qf=; ksa d k s b l

v k 'k ; d k iz ek .k&i= fd m ud s fi rk@ek rk x jhc h js[k k d s uhp s ds Lr j d s O; f Dr; ksa d h Js.kh e sa v k rs gS a l{ k e vf /kd kjh ls iz k Ir d j d kmaf lfyax ds le; i z Lr qr d juk v ko';d gk sx kA e/ ;i z ns'k jk T; ' kk lu ds p r qFk Z Js.kh d s d e Zp kf j; ksa d s i q =@i qf=; ksa d ks v iu s f irk@ek rk ds f u;ksD r k ls b l v k'k ; d k i z ek.k i = f d mud s f ir k@ek rk jkT; 'k klu d s p rq FkZ Js.kh d s d eZ p kjh g Sa] i z kIr d j i z Lrqr d ju k v ko';d g ksx k A

¼r½ ¼r½ ¼r½ ¼r½ , u, u, u, u ---- vkjvkjvkjvkj ---- v k b Zv k b Zv k b Zv k b Z- (NRI) lhV sa % lhV sa % lhV sa % lhV sa %

le Lr laLFk kv k sa e sa f t ue sa , v kb Z lhV hb Z } kjk i z o s’k { ke rk d h 5 iz f r’kr lhVsa vf uo klh Hk kjrh ; m Ee hno kjk sa d k s i z os'k n sus d s f y ;s v uqef r n h t kosx h mu ij i z os'k e/; iz ns'k jkt i = esa iz d kf 'kr v fu ok lh H kkjrh; v H;f FkZ ;ksa d s i z os'k ls lac af /k r f u;e f nukad * *i zos'k ¼v f [ky H kkjr h; rduh d h f 'k{ k k if j"k n~ } kjk v uq ek sfnr i kB ~ ;Ø e ksa esa v fu okl h H kkjr h; d ks v kj{ k.k ½ f of u; e] 2011* * f nu kad 19 eb Z ] 2 011 d s v uqlk j f n; s t k osax sA

~ 8 ~

¼ Fk½¼ Fk½¼ Fk½¼ Fk½ L Fkku h; ¼L Fkku h; ¼L Fkku h; ¼L Fkku h; ¼ f tyk , oa l aH kkx ½ Lr j i j v kj{ k. k%f tyk , oa l aH kkx ½ Lr j i j v kj{ k. k%f tyk , oa l aH kkx ½ Lr j i j v kj{ k. k%f tyk , oa l aH kkx ½ Lr j i j v kj{ k. k%

laH kkx ds 'kkl dh;@v u qn ku iz kIr i ksyh V sdfu d e gkfo |ky;ksa es a ml laH kkx ds e wy fu o kfl; ksa ds fy, i z o s'k esa 1 0 i zfr 'k r LFkku rFkk ftys ds 'kk ldh; @v u qn k u i zkIr i ksyhV sdfu d egk fo|ky;k sa e sa ml f tys ds ewy fu o kfl;k sa ds fy, i zo s'k esa 2 5 i zf r'kr LFkk u ksa dk v k j{ k. k jgsx kA

1111 ---- 4444 ---- 3 3 3 3 i z o s'k g sr q i k=r k %i z o s'k g sr q i k=r k %i z o s'k g sr q i k=r k %i z o s'k g sr q i k=r k %

1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks

2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k

lH kh iksyhV sdf u d eg kfo|k y; ksa ds i zFk e o " kZ e s i zo s'k gsr q mE ehn o kj dk fu E u k fyf[ k r esa ls dksb Z H kh , d i jh {k k foKku ¼ H kkSfr dh , ao jlk;u ½ rFkk x f .k r e q[; fo " k;ksa ds lk Fk mR r h. kZ g ksu k v ko ';d g S% &

ek /;fed f'k{ kk eaMy] e /;i zn s'k v Fko k f dlh v U; ekU ;r k i zk Ir c ksMZ ls (10+2) i z. kk yh dh n lo ha d{ kk dh i jh{ kk@SSC i jh { kk v Fko k led{ k i jh{kk U;wu re 35 i zfr'kr v adksa ds lk Fk m R r h.kZ gk su k v fuo k;Z gksx k

Ukk sV %&Ukk sV %&Ukk sV %&Ukk sV %& 1111 ---- , sls mE ehn o kj H kh i zos'k d s fy ;s i k= gk sx sa f tU g ksu sa v gZdkjh i jh { kk

Ñi kad ¼x sz l½ d s lk Fk mR r h .k Z dh gk sx h rFkkfi mi jksDr ku q lkj U;wu re i zfr 'k r dk c a/ ku ykx w gksx k A

2222 ---- i hi hV h& 20 13 dh i z os'k i jh { kk e sa , sls l eLr m E ehno kj tks v gZdkjh i jh{ kk esa l= 20 12& 13 e sa lfE ef yr gks jgs g S] Hk kx ys ldr s g S i jar q mUgsa i jke'kZ ds le; v gZdkjh i jh {k k dh ewy v ad lwph i z Lr q r dju k gksx h A

3333 ---- , sls mE ehn o kj f tu dh v gZdkjh i jh{ kk dh vad lwph x z sfMax flLV e i j v k/k kfjr g S] v adlw ph esa f n ;s i fjo r Zu lw= v u q lkj x szM dk s v adksa esa i fjof r Z r dju k g ksx kA

3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa 3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa 3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa 3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa ¼¼¼¼M.P. Domicile

Requirements½½½½ 'kkldh; i k syh V s dfu d e gkfo|ky;ksa rFkk e /;i zn s'k 'kklu } kjk ?kksf" kr Lo'kklh i ksyhV sdfu d e gkf o|ky;ksa@ v u qn ku i zkIr v 'k kldh; i ksyhV sdfu d egk fo|ky; ksa rFkk Lo'kklh , oa 'kkldh; ef gyk i ksyhV sdfu d e gkf o|ky;ksa dh lH kh lhV k sa e sa i z o s'k gsr q p;u ds fy ;s dsoy , sl s mE eh n o kj ¼lSf u d ox Z ds v arx ZR k vk j{ k .k dk n ko k dju s o k ys mE ehn okjksa rFkk tE ew& dk'eh j jkT; ds f o LFkkfi r ox Z ds mE eh no k jksa d sk Nk sM+ d j ½ dks i k=r k g ksx h %

~ 9 ~

1- tk s H k kjr dk u k x fj d gk s A 2- ¼ d½ ftlu s o " kZ 20 08 ls o" k Z 201 3 rd d s i kap o" kksZ a dh v o f/k esa e/; i zn s'k esa fLFk r f 'k{ k.k laLFkk esa de ls de yx kr kj rh u o" kksZa rd v /;;u f d; k g ksA ¼i zek. k i = i zk #i & 7 esa½ ]

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼[ k ½ e/;i zns'k dk o kLrfod f uo klh laca/kh i zek .k &i = ¼i z k#i & 8 ds v u q lkj½ lac af/kr ftys ds dys DV j } kjk v Fko k d ys DV j } kjk i z k f/kd` r v f/kdkjh ds } kjk tkjh fd;k tku k pkfg, A b l ize k. k i = esa lan H kZ Øeka d] tk jh dju s dh frfFk o dk; kZy; dh lhy rFkk tkjh dju s o k ys v f/k dk jh d s u ke o i n dk Li " V mYys[ k gk su k v ko';d gSA

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼x ½ tks fu E u f yf[ kr dk i q =@ i q=h gks % & ¼1½ e /;i zn s'k 'kklu ds l so k jr v Fko k lso kfuo `Rr de Zpkjh v Fko k e/; i zn s'k 'kk lu dh ls o k esa gk sr s g q, e r deZpk jh v Fko k e/;i zns'k ds laox Z esa /kkfjr v f[ ky H kkjr h; lso k dk v f/k dk jh ¼i ze k. k i = i z k#i& 9 esa½ ]

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼2½ dsan z h; 'kklu dk , slk deZpkjh ¼f tles a l'kL= lsu k d s deZp kjh ] H kkjr h ; M kdr kj] VsyhQksu rFkk jsyo s fo Hkkx ds deZp kjh H kh lfE e fyr gSa½ v Fko k lko Ztfu d m i Øe dk , slk deZp kjh tks 1 tu o jh 2 01 3 dks v Fko k mld s i wo Z dh f r fFk ls i z o s'k dh f rfFk rd e /;i zn s'k esa i n L Fk gk sA ¼i ze k. k i = i zk#i &1 0 e sa½ ]

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼3½ , slk O ;fDr tks dsan z h ; 'kk lu v Fko k jk T; 'kklu dh fdlh ; kstu k ds var x Z r e/;i zns'k esa LFkk b Z :i ls c l x ;k gksA ¼i zek .k i = i z k #i & 11 es a½ ]

Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod % &Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod % &Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod % &Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod % & fdlh H kh mE ehn o kj ds v fH kH kkod ls r kRi ;Z ,sls O ;fDr ls gS tks lac af /kr f tyk n aMk f/kdkjh dh jk ; esa v ko sn d ds fi r k v kSj ekr k dh e`R ; q ds c kn ls v ko sn u i = i z Lr qr dju s dh fr fFk r d ml dk v Fko k mldh vp y l ai fR r dk v Fk o k n ksu ksa dk o kLrf od laj{ kd @ fu ;a=d gk sA v fH kH kkod g ksu s ds lac a/k esa l{k e U ;k;ky; ls r n k'k; dk i zek. k i = i z Lr qr dju k v fu o k;Z gksx k A ;fn mE e hn o kj ds f i r k thfo r u gksa i jar q ekr k th fo r g ks r ks ekr k dks gh mE e hno kj dk Lo kH kk fod v fH kHk kod eku k tko sx k v kSj v U; fdlh O ;fDr dk s v fH k Hkkod ds : i esa ek U;r k u g ha g ksx hA

Li " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = hLi " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = hLi " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = hLi " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = h % % % % ;fn dksb Z v ko sn d v u k jf{ k r v Fko k vk jf{ k r Js. kh esa n R rd i q =@i q =h ds v k/k kj i j i z os'k pkgr k g Sa r ks mls n R rd i q = @i q =h gksu s ds lac a/k esa lek /k ku dk jd i zek.k i z Lr q r dju k g ksx k tks i z os'k ds fy, v ko sn u

~ 10 ~

dh f u /kkZf jr v afre frfFk ds de ls de i kap o " kZ iwo Z i zfr ikfn r o S/k n R r du kek gks] n R r du kek rc rd ek U; u gha fd;k tko sx k tc rd fd ml dh i qf" V fo |ky;@eg kfo |ky; ds v fH kys[ k rFkk mPp@ ek /;fed@mP pr j ek/ ;fed@c h-, l- lh- H kkx , d v Fko k xr i kap o" kksZ a ls v k o sn d } kjk mR r h .k Z fdlh i jh{ kk ds i zek .k i = ls u gha gks tk r h gSA b u f u ;eksa d s v arx Z r i z os'k dh i k= rk ds fy;s Åi j o f. kZ r v fH kys[ k esa n tZ v ko snd d s fi r k dk u ke g h dso y e kU; gksx kA b l ds v frf jDr vu q lwfpr tk f r , oa v u q lwfpr tu tk fr ds n R rd v ko sn dksa ds ek eyksa e sa ;g v ko '; d gksx k fd , sls v ko sn d x ksn fy;s tk u s ds i wo Z H kh Øe'k% v u q lwf pr tkf r] v u q lwfpr tu t kfr ds g h jgs gksaaa aaa A , sls v ko sn d tks ewyr% v U; tkfr ds gk aa aas rFk k mUg sa f dlh v u q lwfpr tkfr ] v Fko k tu tkfr d s O ; fDr ;ksa u s x k sn fy; k g ks] , sls v k o sn d v u q lwf pr tkfr ,o a v uwlwfpr tu tkfr dks i zkIr lqfo/kk ,o a ykHk ds i k = u gha gk sx saA

1111 ---- 4444 ---- 4444 i zo s’k dh jhfri zo s’k dh jhfri zo s’k dh jhfri zo s’k dh jhfr

jkT; ;k dsUn z h; ljdkj O n kjk lE ; d~ :i ls i z kf/k dr fdlh v fH kdj. k O n kjk lapk fy r lk ekU; i z o s'k i jh{ kk d s e k/;e ls A i z k f/kd` r v fH kdj. k lk ekU; i zo s'k i jh {kk esa v H ; fFkZ;ksa O n kjk i zkIr v adksa ds v k/kkj i j x q. kkx q. k@i zr h{kk lwph r S; kj dj sx k rFkk v f /klwfpr dj sx kA

jkT; 'k klu } k jk vf /kÑr e/; i zn s'k O ; ko lkf;d i jh{ kk eaMy } kjk v k;k sftr dh tku s o kyh i hi hV h& 201 3 i z o s'k i jh{ kk dh esf jV ds v k/kk j i j i z o s'k fn ;s t k; sx saA

1111 ---- 5 5 5 5 i z o s’k dh i zf Ø; ki z o s’k dh i zf Ø; ki z o s’k dh i zf Ø; ki z o s’k dh i zf Ø; k 1111 ---- 5555 ---- 1111 v kWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyaxv kWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyaxv kWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyaxv kWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyax i z os' k i zf Ø;k i z os' k i zf Ø;k i z os' k i zf Ø;k i z os' k i zf Ø;k

¼¼¼¼Online Off Campus Admission Procedure½½½½ %%%% jkT; l jdk j } kjk fdlh fo f’k" V i kB ~;Øe ds fy, vk u ykb Zu vkWQ dSE i l dkmalfy ax ¼i jke ’k Z½ lapkf yr dju s dk fo fu ’p; fd, tku s dh n ’k k e sa jkT; lj dk j } kjk b l i z;k stu ds fy, ?kksf" kr l{k e i z kf /kdkjh ] fo Lr ` r dk;ZØe dks v afre :Ik n sx k vkSj i zo s’k dh i zfØ;k r Fkk fofH k Uu vaf re frfFk; ka ¼ dV v kWQ MsV ~ l½ ?kk sf" kr djr s g q, o sc lkb V i j mi yC/k djk, x kA v kWu ykb u v kWQ dSE i l dkmaflfyax dh i zo s'k i zfØ;k e /;i zn s'k jkti = e sa i zdkf'kr i zos'k fu ; e 20 0 8 ¼; Fkk l a'kksf /k r½ ds v u q lkj jg sx hA

1111 ---- 5555 ---- 2222 v fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; kv fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; kv fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; kv fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; k %&%&%&%& 1111 ---- 5555 ---- 2222 ---- 1111 leLr laL Fkkv ksa esa ft u esa , v kb Z lh V hb Z } k jk i zo s’k { ke r k dh 5 i zf r’kr lhV sa

v fu o klh H kkjr h; mE ehn o kjksa dk s i z o s'k n su s ds fy;s vu qefr n h tk o sx h mu

~ 11 ~

i j i zos'k e/;i zn s'k jkti = esa i zdkf'kr vfuo klh H kkjr h; v H ;fFkZ;ksa ds i z o s'k ls lac af/kr fu ;e **i zo s'k ¼ vf [ky Hkkjr h; rdu h dh f'k{ kk i fj" kn ~ } kjk v u qe ksfn r i kB ~;Øeksa esa v fu o klh H kkjr h; dks v kj{ k.k ½ f ofu ; e] 2 01 1* * fn u kad 1 9 e b Z] 2 01 1 d s v u q lkj fn ;s tko sax s A

1-5-2- 2 v fu o klh H k kjr h; d s fj D r L Fk ku ksa d k lai fjo r Zuv fu o klh H k kjr h; d s fj D r L Fk ku ksa d k lai fjo r Zuv fu o klh H k kjr h; d s fj D r L Fk ku ksa d k lai fjo r Zuv fu o klh H k kjr h; d s fj D r L Fk ku ksa d k lai fjo r Zu & & & & v fuo klh H kk jr h;ksa d s

fjDr LFkk u ] tSlk f d v fu o klh Hk kjr h; ds u H kjs x ; s L Fkku ksa dk s l{k e i z kf/kdkjh } kjk v U; LFkk u ksa esa lafo yhu dj fn , tk, ax s r Fk k b u LFkku ksa dh i wf r Z l{ ke i z kf/kdkjh } kjk] e /;i zns’k ds ewy f u okf l;ksa d s LFk ku ksa d h i zo s’k i zf Ø; k ds v u q lkj dh tk, ax hA

1111 ---- 6666 i z o s'k g sr q p ;u i )fr %i z o s'k g sr q p ;u i )fr %i z o s'k g sr q p ;u i )fr %i z o s'k g sr q p ;u i )fr %

1-6-1 i ksyhV sdfu d eg kfo |ky;ksa ds f MIyksek i kB ~;Ø e ds i zFke o" kZ esa i zo s'k gsrq mE eh no k jksa ds p;u d s f y; s O ;ko lkf;d i jh { kk eaMy] H kk si ky } kjk fo Kku ¼H kk Sfrdh , ao jlk;u ½ rFkk x f .kr fo" k;ksa e sa i zo s'k i jh{ kk , d i z'u i = esa i h-i h-V h- 2 013 v k ;ksft r dh tko sx hA i z'u i = esa H kkSfr dh , o a j lk;u 'kkL= fo "k; ds 50& 5 0 i z'u rFk k x f. kr fo "k; ds 50 i z'u gk sax sA b l i zdk j i z'u i = e sa dqy 1 5 0 i z'u g ksax sA

1-6-2 i z o s'k i jh { kk ¼i hi z o s'k i jh { kk ¼i hi z o s'k i jh { kk ¼i hi z o s'k i jh { kk ¼i h ---- i hi hi hi h ---- V hV hV hV h ---- ½ vad k sa esa v f /kH k kj½ vad k sa esa v f /kH k kj½ vad k sa esa v f /kH k kj½ vad k sa esa v f /kH k kj

jk" V ª h ; Lr j i j v k;ksf tr [ k sydwn i zf r Li /kkZ esa Lo .k Z i n d iz kIr dju s o kys Nk=& Nk= kv ksa dk O ; ko lkf ;d i jh{ kk eaMy } kjk vk ;ksftr i h- ih-V h-& 20 13 i zo s'k i jh{ kk esa i z kIr kadks a d s v k/k kj i j 1 0 i zfr 'k r v adksa dk v f /kH kkj n sdj esf jV lwph esa L Fkku fu/k kZfjr f d; k tk;sx kA mE ehn o kj dks jk " V ª h; Lr j i j v k;k sftr [ ksydwn i zfr Li / kkZ esa H kkx ys dj Lo . kZ i n d i z kIr dju s ds fo" k; esa fu / kkZfjr i z k#i 14 e s a i ze k.k&i = lapky d] [ k s y , o a ;q od dY;k. k f oH kkx ] e0i z0 'k klu ls i z kIr d j i z Lr q r d ju k gksx kA

1111 ---- 6666 ---- 3333 ;k sX; r k Øe lwf p;ka;k sX; r k Øe lwf p;ka;k sX; r k Øe lwf p;ka;k sX; r k Øe lwf p;ka 1111 ---- 6666 ---- 3333 ---- 1111 m Ee hno kjk sa }k jk i h- -i h- Vh- &2013 e sa iz k Ir kad ksa d s v k/ kkj i j f MIy k sek i kB~;Ø ek sa g srq

O; ko lkf ;d i jh{ k k eaMy ] Hk ksi ky }kjk ,d hd` r ;ksX ;r k Ø e lwfp ; kWa ¼Common Merit

Lists½ ] ds lkFk &lkFk vuk jf { kr (UR), v uqlwf pr t kf r (SC), v uqlwf pr t ut kf r (ST), v U; f iNM+h t kfr ¼Ø hf ef y ;j d ks Nk sM+d j½ ¼OBC½ Jsf .k ;k sa d s fy ;s J s.kh ok j@ox Z o kj vyx &vyx ; ksX ;rk Ø e lwf p; ka rS; kj d h t ko sx h A fM Iy k sek i kB ~ ;Ø e kasa e sa b u ;ksX ;rk Ø e l wfp ; ksa l s i z os'k l{ k e izk f /kd k jh } kjk v k; ksf tr ijke'kZ (Counselling) d s e k/;e ls f d ;s t k osax sA

1111 ---- 6666 ---- 3333 ---- 2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k (Interse Merit)

i h-i h-V h- 20 13 i jh{ kk esa le ku dqy v a d i z kIr dju s o kys mE e hn o kjksa dh i k jLi f jd i z ko h .; rk (Interse Merit) fo" k;ksa dh eg R r k ds fu E u f yf[ kr Øe esa mu ds i z kI rkadksa dk s v k/k kj c u kdj fu f'pr dh tk, x h &

~ 12 ~

leku vad i z kIr gk su s i j x f.kr fo" k; e sa v f /kd v ad i z kIr dju s o kys mE eh no k j dks ;ksX;r k Øe lwph e sa Åi j j[ kk tk osx k A

fV I i . kh% &fV I i . kh% &fV I i . kh% &fV I i . kh% &

1- x f. kr fo" k; esa H kh leku vad gk su s i j v f/k d v k;q o k ys mE e hno k j dks ;ksX; r kØe lwph e sa Åi j j[ kk tko sx k A

2- 1-6-2 ds v ar x Z r , sls mE eh no k j dk s tks 10 i zfr'kr vadk sa dk v f /kH kkj fy, gSa] esfjV l wph e sa leku v ad i z k Ir m l mE ehn o kj ls u hps j[ kk tk, x k f tls , slk v f/k H kkj i z kIr u gha gS A

1111 ---- 6666 ---- 4 4 4 4 i zo s'i zo s'i zo s'i zo s' k k k k i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %

1-6-4- 1 e/; i zn s’k ds ew y f u o klh dh l hV k sa] l hV k sa] l hV k sa] l hV k sa] f'k{ k. k 'kqYd NwV ;k stu k lhV ksa] t E ew t E ew t E ew t E ew d ’e hj fo LFkk fi r lhV ksa d s fy ;s d ’e hj fo LFkk fi r lhV ksa d s fy ;s d ’e hj fo LFkk fi r lhV ksa d s fy ;s d ’e hj fo LFkk fi r lhV ksa d s fy ;s i zo s'k dsoy PPT- 201 3 dh i zo s'k i jh { kk

ds v k/ kkj i j O ;k o lkf;d i jh{ kk eaMy H kksi ky } kjk r S;kj dh x b Z ;ksX ;r kØe lwfp;k as ds v u q lkj f n ;s tk l ds ax s A

1-6-4- 2 f 'k {k .k 'kqY d Nw V ;kstu k ds v arx Z r mi yC/k lhV ksa i j i z o s'k ds b PNqd

mE eh no k jksa dks O ;ki e } kjk r S;kj dh x b Z ;k sX ;r k Øe lwph d s v k/kkj i j g h ;k sX ;r k Øe lwph d s v k/kkj i j g h ;k sX ;r k Øe lwph d s v k/kkj i j g h ;k sX ;r k Øe lwph d s v k/kkj i j g h l{ ke i z k f/kdk jh } k jk l{ ke i z k f/kdk jh } k jk l{ ke i z k f/kdk jh } k jk l{ ke i z k f/kdk jh } k jk i zo s'k fn ;k tk o sx kA

1-6-4- 3 leLr i z o s’k dkmaflfya x ds ek /;e ls f d; s tko sax s A dkmaf lfyax dk dk;ZØe

fo fHkUu lek pkj& i =k sa e sa i zdkf’kr fd;k tko sx kA dkmaf lf y ax dk fo Lr ` r dk;ZØe l{ ke i z k f/kdkjh@l apkyu k y; r du hdh f’k{ kk dh o sc lkb V www.dtempcounselling.org @www.mptechedu.org i j mi yC/k jgsx kA b lds fy;s mE ehn o kjksa dks v yx l s dk sb Z H kh dk Wy y sV j u gha H ks tk t kosx k A

1-6-4- 4 e wy i zek. k&i =e wy i zek. k&i =e wy i zek. k&i =e wy i zek. k&i =

dkmaflfy ax i zfØ;k ds n kSjku mEehn o kjksa dk s v i us ewy i zek. k& i = lR ;ki u gsr q i z Lr qr dju s g ksax s A rR i ’pkr~ mE e hno kjksa dk s mu ds e wy i zek. k& i = o k fi l dj fn ;s tk;sx sa AmE ehn o kjksa dk s e wy i ze k. k&i = iz o sf’kr laL Fkk esa tek u g ha djku k g SA

1-6-4- 5 dkmaflfy ax i zf Ø; k } kjk i z os'k dh dk; Z o kg h i w. kZ g ks tk u s ds i 'pkr ~ e/;i zns'k jkT; 'kklu v i u k ;g v f/k dk j lq jfa{ k r j[ kr k g S fd og 'k kldh; i ksyhV sdfu d eg kfo |ky;ksa r Fk k Lo'kklh , o a 'kk ldh ; efg yk i ksyhV sdfu d eg kfo |ky;ksa e/ ;i zn s'k 'kk lu } kjk ?kksf" kr Lo 'k klh i ksyhV sdfu d eg kfo |ky;ksa v Fko k v u qn ku iz kIr v 'kkldh; i ksyhV sdfu d egk fo|ky; ksa dh lhV k sa ds fo:) i z osf'kr fdlh H kh Nk=@Nk= k dks , d la LFkk ls n wljh laLFkk esa L Fk ku kar fjr djs a] p kgsa ml ds esf jV v ad dqN H kh gksaA , sl s i zdj.k f dlh H kh

~ 13 ~

i f jf LFkf r esa i zR ;sd i k s yh V sdfu d eg kfo |ky; esa n l lhV k sa ls v f/k d u g ha gk sax s rFkk b l izdkj L F kku karfjr Nk=@Nk=k dks b athf u ;fjax dh og ha c zkap fe ysx h f tle sa mlu s dkmaflf yax d s ek/;e l s i wo Z esa i z o s'k fy;k gk sx k A

1-6-4- 6 dqykf/ki fr } kjk f u /kkZf jr i zo s’k dh v afre frfF k ds i 'pkr ~ laL Fk kv ksa esa i zFk e

o" kZ e sa i z o s’k dh v u qefr u g ha n h tko sx h A 1-7 i z o s’k dk Øe %&i z o s’k dk Øe %&i z o s’k dk Øe %&i z o s’k dk Øe %& 1-7-1 l{ ke i zkf/kdkjh } k jk ds Un z h dr i jk e’kZ ¼dkmaflfyax ½ ls mu la L Fkkv ksa d s Lo hd` r iz os'k { ker k ds 5 i zf r’k r LFkku v fuo klh Hk kjr h; vH ;fFkZ;ksa ls H kjs tk, ax s ftUgk sau s le qf pr i z kf/kdkjh ls b lds f y, v u qKk i z kIr dj yh gSA ;g LFk ku l{ ke i z kf/kdkjh } k jk v f/klwfpr i zfØ;k r Fkk dk;ZØe ds v u q lkj H k js t k, ax s rFkk dk sb Z LFkku fj Dr jgu s dh n 'k k e sa ;g LFkku e / ; i zn s’ k ds e wy fu o kfl;k sa d s f y ;s mi yC /k e / ; i zn s’ k ds e wy fu o kfl;k sa d s f y ;s mi yC /k e / ; i zn s’ k ds e wy fu o kfl;k sa d s f y ;s mi yC /k e / ; i zn s’ k ds e wy fu o kfl;k sa d s f y ;s mi yC /k

lhV k salhV k salhV k salhV k sa lfE e fyr fd, tk dj ds Un z h;d` r i jke 'kZ ¼dkmalfy ax ½ ls H kjs tk, ax sA

1-7-2 e /;i zns’k d s e wy f u okf l; k sa d s f y ;s m i y C/k lhV ksae /;i zns’k d s e wy f u okf l; k sa d s f y ;s m i y C/k lhV ksae /;i zns’k d s e wy f u okf l; k sa d s f y ;s m i y C/k lhV ksae /;i zns’k d s e wy f u okf l; k sa d s f y ;s m i y C/k lhV ksa ds i gys n kSj dh i jke'kZ ¼dkmaflf yax ½ esa] v k jf {k r iz ox Z ds i zFke v H;FkhZ dks fu E u fyf[ kr dze ls c qyk ;k tk;sx k ] r kf d f jDr v kjf{ kr LFkk u ik jLi f jd :i ls i fjo fr Z r fd, tk ld sa%& v u q lwfpr tu tkfr] v u q lwfpr tk fr] v uqlwfpr tu tk fr] v U; fi NM+k o xZ] v u q lwfpr tu tkf r@v u q lwfpr tkf r-

1-7-3 v kjf{ kr iz ox ksZ ds i jk e 'kZ ¼dkma lfyax ½ la pkf yr d ju s d s i 'pkr ~] mi jksDr Øeku q lk j] fj Dr L Fkku ] ; fn dk sb Z gksa] v u kjf{ kr LFkku k sa es a l afoyh u fd, tk, ax s v kSj rc v u kjf {kr LFkk u ksa ds fy;s i jke 'k Z ¼ dkm alf ya x ½ i z kjaH k dh tk, x h-

v kjf{ kr J s. kh ds , sl s m E ehn o kj ftUkd s u k e v u kjf{ kr Js.k h dh e sf jV lwph e sa H kh gS dks] v u kjf{ kr lhV ksa ds v ko aV u esa H kh fo pkjkF kZ f y; k tk;sx k A mUg sa v kjf{ kr J s. kh ls v Fko k vu kjf{ kr Js.k h ls] mu dh i lan dh i z kFkfedr k n h tk, x hA v kjf{ kr J s. kh ds , sls v H ; f FkZ;ksa dks f tu dk i z o s'k v u kjf{ kr J s. kh dh lhV ksa i j f d;k tk, x k mu dh x . ku k v uk jf {k r J s.k h e sa dh tk, x h-

1-7-4 ;fn lke kU; i zo s’k i jh { kk dh ;k sX;r k Øe ds v k/kk j i j i g ys n k Sj dh i jke'kZ ¼dkmalfy ax ½ ds i 'p kr ~ L Fkku f jDr jgr s gSa r ks fof'k" V i kB ~;Øe ds fy;s f jDr LFkku ksa dh la[ ;k , oa i zo s'k ds f y, b PNqd v H ;fFkZ;k sa dh v u qekfu r la[;k dks /; ku esa j[ kr s gq, f} r h; nkSj dh i jk e'kZ ¼dkm a lf ya x ½ ] iz os'k i jh{ kk ds i z kIr kadks ds v k/kkj , o a@v Fko k vgZdkjh ijh{ kk ds i z kIr kadksa ds v k/kk j i j] mUgsa i `Fkd & i `Fk d v Fko k lkFk& lkFk v k;k sf tr d jk;s tk u s dk fu . kZ; l{ ke i zkf/k dk jh } k jk fy;k tk l d sx kA v gZdkjh i jh { kk ds i z kIr kadksa ds v k /kkj i j i jk e'kZ ¼dkma lfyax ½ e sa mi yC/k leLr LFkku v u kjf{ kr Js. kh esa g ksax s , oa f tl d s fy; s leLr J s. kh ds v H ;fFkZ;ksa dh s , d la;q Dr esfjV lwph ds v k/kk j i j v ko aV u gk sx k -

i jke 'k Z ¼dkmalfyax ½ ds mi ;q ZDr n k Sj ds i 'pkr ~ ; fn LFkku fjDr jg r s g Sa r ks , sl s LFkku ] l{ ke i z kf/k dk jh } kjk v f /klwfpr i zfØ;k ds v u q lk j] l{ ke i z kf/k dk jh d s v f/kd` r i zfrfu f/k dh mi f LFkf r esa eg kfo |ky; Lr j i j H k js tk, ax s ftle sa , sl s

~ 14 ~

v H ;fFkZ; ksa dks o jh; r k n h tk , x h tks i zo s'k i jh{kk esa lfE e fyr g q, gksa A e gkfo |ky; Lr j dh i jke'kZ ¼dkma lfyax ½ gsr q i zR ;sd e g kf o|ky; ds fy, f u /kkZf jr f rfFk;k a] fjfDr;ka] v f/k d` r i zfr fu f/k dh tku dkjh l{k e i z kf/kdkjh dh o sc lk b V i j mi yC/k jgsx hA b l i jke 'k Z ¼ dk malfy ax ½ ls i z osf'kr v H ; fFkZ;ksa ds c kjs esa tku dkjh dh i zfof" V ] l{ke i z kf/k dk jh ds v f /kd` r i zfr fuf/k ds lk Fk lac af/k r egkfo|ky; } kjk i jke 'k Z ¼dkmalfyax ½ dh osc lkb V i j i jke 'k Z ¼dkmalfy ax ½ dh frf Fk i j g h dju k v fu o k;Z gSA

lkek U; i z os’k i jh { kk ds e k/;e ls i jke 'k Z ¼ dkmalfyax ½ dh lwph ds vaf re v H ;FkhZ dks v o lj n su s d s i 'pkr ~ ;fn vgZdkjh i jh{k k ds i zk Irkadksa ds v k/kkj i j i jke'kZ ¼dkmalfy ax ½ v k;ksf tr d ju s dk f ofu 'p; fd ;k tk r k g S rk s mi yC /k le Lr LFk ku v u kjf{ kr J s. kh e sa v arx Z r fopkj e sa fy, tk , ax s , oa ftl d s fy, leLr J s. kh d s v H ;FkhZ dh , d la; q Dr esf jV l wph ds v k /kkj i j v ko aV u gk sx k-

1111 ---- 8888 i z o s'k dk jn ~i z o s'k dk jn ~i z o s'k dk jn ~i z o s'k dk jn ~ n f d;k tku k% &n f d;k tku k% &n f d;k tku k% &n f d;k tku k% &

¼ 1½ ¼ 1½ ¼ 1½ ¼ 1½ ; fn fdlh i zØe i j ;g i k;k tk, fd v H ; Fk hZ u s fdlh laLFk k e sa ] fe F; k ; k x yr tku dkjh ds v k/k kj i j ;k lq lax r r F; ksa dk s fNi k dj i zo s'k i z kIr fd;k gS ;k ;fn izo s' k ds i' pkr~ fdlh H kh le; ;g ik; k tk, fd vH ; FkhZ dk s fdlh H kwy ; k vu n s[kh ds dkj.k iz os' k fn; k x ;k Fkk] rks , sls vH ; Fk hZ dk s fn ;k x ;k izo s'k mlds v/;;u ds n kSj ku fdlh H kh le; f dlh i woZ lwp u k ds fc u k laL Fk k ds iz kp k;Z ;k l{ke iz kf /kdkj h On kjk r R dky jn ~n fd, tku s ds n kf;R o k/kh u gksx kA

¼ 2½¼ 2½¼ 2½¼ 2½ ;f n vH ; Fk hZ viu k izos' k fo'o fo| k y; ds dqy kf/k ifr }kj k ?kksf" kr

iz os' k dh vafre frf Fk ds 7 fn u i woZ rd jn ~n dj o krk gSS r ks vH ; Fk hZ } k jk laL Fkk esa tek dh x b Z ’ kqYd dh j kf’ k esa ls ` 1000@ & dh dV kSr h dj] ’ks" k leLr jk f’k o kfi l dj n h tk,x h A r Fk kfi i jk e’kZ ¼dkmUlf y ax ½ Qhl o kilh ;ksX; ugha gksx h A vafr e fr fFk ds i 'pkr~ iz os' k f u j Lr dj ku s ij f 'k {k.k ' kqYd , oa vU; 'kqYd ¼ dso y dkW ' ku eu h dks N ksM+dj½ okf il ugh a g ksax sA

¼ 3½¼ 3½¼ 3½¼ 3½ jn ~n d j.k ds i 'pkr LFk ku kas d h f LFkf r %&jn ~n d j.k ds i 'pkr LFk ku kas d h f LFkf r %&jn ~n d j.k ds i 'pkr LFk ku kas d h f LFkf r %&jn ~n d j.k ds i 'pkr LFk ku kas d h f LFkf r %&

i zo s'k ds jn ~n d j. k ds dkj. k ;k fu / kkZfjr r kjh[ k ds H khr j ¼tSlk f d l{ ke iz kf /kdkjh } k jk ?kksf" kr f d; k tk, ½ v H ;Fkh Z } kjk fji ksV Z u dju s ds dkj.k mn ~H k wr gksu s o kys fjDr L Fkku ] v xys pj. k dh dk maflfy a x ¼;f n lapkfyr dh tk r h gS½ esa v ko aV u ds fy;s mi yC/k d jk ;k tk, x k-

1-9 f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &

jkT; 'kklu u s fMIyk sek i kB ~;Øe la pk fyr d j u s o kyh fo fH kUu laL Fk kv ksa } kjk mE eh no k jksa ls fy;s tku s o kys f'k{ k. k 'kqYd , o a v U; 'kqYd ds v kn s'k

~ 15 ~

le;& le ; i j tkjh fd, gS A i zo s'k ysu s o kys mE eh no kjksa dks i zpfyr f'k{ k. k 'kqYd , o a v U; ' kqYd i zo sf'kr laL Fk k e sa tek d ju s gksx sa A

1111 ---- 1 0 1 0 1 0 1 0 mE ehno kjksa d s i z o s'k g sr q p;u lac a/k h u h fr;ksa ds i z'u ksa i j rFkk i z o s'k fu ;e k sa ds v FkZ yx ku s (Interpretation) lac a/k h dksb Z i z'u mi fLFk r gksu s i j f u . kZ; ysu s esa e /;i zn s'k jkT; 'k klu vafre iz kf /kdkjh jg sx k ,o a ftldk f u . kZ; v afre , oa c a/k u dkjh g ks x kA

1111 ---- 1 11 11 11 1 e/; i zn s'k jkT; 'kk lu i zo s'k ds fd lh H kh f u ;e@ i zfØ;k esa f dlh H kh le;

tu fg r esa vk o';dr ku q lk j la'kks/ ku d ju s dk v f/k dk j v i u s i kl lq jf { kr j[ kr k g S r Fk k b l r jg fd;k x ;k dksb Z H kh la 'kks/ku c a/ku dkjh gksx k A

1111 ---- 1 2 1 2 1 2 1 2 { ks=kf /k dk j& { ks=kf /k dk j& { ks=kf /k dk j& { ks=kf /k dk j&

fdlh fof/ k lac a/kh f o o kn dh fLFkfr esa {k s=kf/k dkj (Jurisdiction) e /; i zns'k ds m Pp U;k ;ky; rd g h lhfer jgsx k A

i z o s'k fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZVi z o s'k fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZVi z o s'k fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZVi z o s'k fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZV www.dtempcounselling.org / www.mptechedu.org i j mi yC/k jg sx hAi j mi yC/k jg sx hAi j mi yC/k jg sx hAi j mi yC/k jg sx hA

~ 16 ~

e/; izns’ k e sa f L Fk r f ut h O; k olk f ; d f 'k{ k. k l aL Fk kv ksa esa e/; izns’ k e sa f L Fk r f ut h O; k olk f ; d f 'k{ k. k l aL Fk kv ksa esa e/; izns’ k e sa f L Fk r f ut h O; k olk f ; d f 'k{ k. k l aL Fk kv ksa esa e/; izns’ k e sa f L Fk r f ut h O; k olk f ; d f 'k{ k. k l aL Fk kv ksa esa l= l= l= l= 2 013&142 013&142 013&142 013&14 d s f y; s izo s’k f ud s f y; s izo s’k f ud s f y; s izo s’k f ud s f y; s izo s’k f u ; e; e; e; e

e/; i zn s'k f u th O ;k o lkf; d f 'k {k .k laLFkk ¼ i zo s'k dk fo fu ;e u , o a 'kqYd dk f u /kkZ j. k½ v f/kf u ;e& 20 07 ¼ Øek a d 21 lu ~ 20 07½ d s v ar x Z r fn u kad 1 5 v i z Sy 2 008 dk s e/ ;i zn s'k jkti = e sa i zdkf'kr f u ;ek sa ds vu q lkj lgk; r k u i kus o k yh fu th O ;ko lk f;d f'k{ k. k laL Fk kv ksa e sa i z o s'k dh i k= r k] i zo s'k dh jhfr rFkk L Fkku k sa ds v kj{ k. k ds lac a/k esa fMIykse k i k B~;Øeksa d s i zFke o" k Z e sa i z o s'k ds fu ;e%&

2222 ---- 1111 ---- l af{ kIr u ke r Fkk i z k jaH k %&l af{ kIr u ke r Fkk i z k jaH k %&l af{ kIr u ke r Fkk i z k jaH k %&l af{ kIr u ke r Fkk i z k jaH k %&

¼ 1½¼ 1½¼ 1½¼ 1½ b u f u ;eksa dk l af{ kIr u k e i z o s'k fu ;e] 2 00 8i z o s'k fu ;e] 2 00 8i z o s'k fu ;e] 2 00 8i z o s'k fu ;e] 2 00 8 g SA ¼ 2½¼ 2½¼ 2½¼ 2½ ;s e / ;i zn s'k jk ti = esa i zdkf'kr 15 v i z Sy] 20 0 8 ls i z o `Rr gS , o a la’kk s/ku

e/; i zn s’k jk ti = e sa i zd k’ku dh f rfFk ls ykx w g S A

2222 ---- 2222 ---- i f jH k k" kk, a%&i f jH k k" kk, a%&i f jH k k" kk, a%&i f jH k k" kk, a%&

b u f u ;eksa e sa] tc r d lan H kZ ls v U; Fkk v i sf{ kr u g ks]& ¼ d½ ¼ d½ ¼ d½ ¼ d½ ** v f/k fu ;ev f/k fu ;ev f/k fu ;ev f/k fu ;e ** ls v fH ki z sr gS] e/; i zns'k fu th O ;ko lkf;d f'k { k.k laL Fkk ¼i zo s'k dk

fo fu ;eu ,o a 'kqYd dk fu /kk Z j. k½ v f/kf u ;e] 20 07 ¼ Øe ka d 2 1 lu ~ 2 00 7½ ( ¼[ k ½ ¼[ k ½ ¼[ k ½ ¼[ k ½ * * leqfpr i z kf/kdk jhleqfpr i z kf/kdk jhleqfpr i z kf/kdk jhleqfpr i z kf/kdk jh** ls v fH ki zsr g S] vf /kfu; e dh /kkjk 3 ds [ k. M ¼ d½ esa ; Fkk

i f jH k kf" kr i z kf/k dk jh( ¼x ½¼x ½¼x ½¼x ½ ** i z os' k rFkk Qh l fofu ;ked lfefr** i z os' k rFkk Qh l fofu ;ked lfefr** i z os' k rFkk Qh l fofu ;ked lfefr** i z os' k rFkk Qh l fofu ;ked lfefr ** ls v f H ki zsr gS] O ;ko lk f;d f 'k {k .k laLFkk esa

i zo s'k i zfØ;k ds i ;Z o s{ k. k r Fk k e kx Zn 'kZu ds fy, rFkk i zo s'k ds b PNq d v H ;fFkZ;k sa ls i z zH k kfjr dh tku s o kyh Qh l ds f u /kkZ j. k ds fy, b l v f/k fu ;e ds v/ khu jkT; lj dk j O n k jk x f B r lfefr (

¼?k½¼?k½¼?k½¼?k½ **,**,**,**, ---- v kb Zv kb Zv kb Zv kb Z ---- lhlhlhlh ---- VhVhVhVh ---- bbbb Z -** ls v f H ki zsr gS] v f[ ky H kkjr h ; rdu h dh f'k{ kk i f j" kn~ v f/kf u ;e] 19 8 7 ¼ 1 98 7 dk 52½ } kjk LFk kfi r d ku wu h fu dk;(

¼ M¼ M¼ M¼ M ---- ½ ½ ½ ½ * * mi k ca/kmi k ca/kmi k ca/kmi k ca/k * * ls v fH k i z sr gS b u fu ;eksa l s layXu mi kca/k ( ¼p½ ¼p½ ¼p½ ¼p½ * * lkek U; i z o s'k i jh { kklkek U; i z o s'k i jh { kklkek U; i z o s'k i jh { kklkek U; i z o s'k i jh { kk** ls v f H ki zsr g S] jkT; l jdkj O n k jk ; k ml ds O n kjk

i z kf/kd` r fdlh v fH k dj . k O n k jk , dy f[ kM+d h i z.kkyh ds ek/; e ls O ;ko lkf;d eg kfo |ky;ksa ; k laL Fk kv ksa e sa x q. kkx q. k v k/kkf jr i zo s'k d s i z;k stu d s fy, dsUn z hd` r i jke 'k Z O n kjk v u q lfjr v H ; fFkZ;ksa ds x q. kk x q.k ds fy, la pkfyr dk sb Z i zo s'k i jh{ kk(

¼ N½ **l{ ke i z k f/kdk jh¼ N½ **l{ ke i z k f/kdk jh¼ N½ **l{ ke i z k f/kdk jh¼ N½ **l{ ke i z k f/kdk jh ** ls vf H ki zsr gS] jkT; ljdkj O n kjk b l fu feR r i z kf/kd` r dk sbZ v f/kdkjh(

¼ N& 1½¼ N& 1½¼ N& 1½¼ N& 1½ Þi kB ; Øe Þ ls v fH ki zsr g Sa dksb Z i kB ;Øe ft l dh u k e i } fr leqf pr i z kf/kdkjh } k jk v u qeksf nr dh tk pq dh g Sa rF kk f tl ds fy;s f dlh ekU;r k i zk Ir fo 'o fo|k y; ;k c ksMZ ; k laL Fkk } kjk v yx ls f Mx z h@f MIyksek i zn ku fd;k tk r k gSa ¼tSl s c h-b Z b ysfDV ªdy] c h -b Z- e Sdsf u dy] , elh, ] , ec h, ] Mh -Qkek Z] , e chc h, l]c hM h, l v kfn ½ ^^

¼ t½ ¼ t½ ¼ t½ ¼ t½ ** Qh l*Qh l*Qh l*Qh l* * ls v fH ki zsr gS] f'k{ k. k Qhl lf gr leLr Qh l rFk k f odk l i zH kkj( ¼ >½¼ >½¼ >½¼ >½ ** v fu o klh H kkjr h ;v fu o klh H kkjr h ;v fu o klh H kkjr h ;v fu o klh H kkjr h ; ** dk o gh v FkZ g ksx k tks v k ;dj v f/kfu ;e] 1 96 1 ¼ 196 1 dk

4 3½ dh /kkjk 11 5& x d s [ k.M ¼M-½ e sa ml d s f y, fn ;k x ; k gS(

~ 17 ~

¼´ ½ ¼´ ½ ¼´ ½ ¼´ ½ ** i z kpk;i z kpk;i z kpk;i z kpk; Z** ls v fH ki zsr gS] laL Fkk dk i zeq[ k( ¼V ½¼V ½¼V ½¼V ½ ** lg k;r k u i ku s o kyh fu th O ;ko lkf; d f 'k{ k .k l aLFkklg k;r k u i ku s o kyh fu th O ;ko lkf; d f 'k{ k .k l aLFkklg k;r k u i ku s o kyh fu th O ;ko lkf; d f 'k{ k .k l aLFkklg k;r k u i ku s o kyh fu th O ;ko lkf; d f 'k{ k .k l aLFkk ** ls v f H kiz sr gS] dk sbZ

O ;k o lkf; d f 'k {k .k laLFkk ] tks fd lh jkT; ; k dsUn z h; lj dkj ls vk or h Z foR r h; lgk ;r k ;k lg k;r k vu qn ku i zkIr u gha dj j gh gk s rFkk tks dsUn z h ; lj dkj] jkT; lj dk j ;k f dlh lko Zt fu d fu dk; O n kjk L Fkkf i r ;k i ksf" kr u gha gS(

¼B ½¼B ½¼B ½¼B ½ ** O ; ko lkf ; d f'k{ k. k l aL Fk kO ; ko lkf ; d f'k{ k. k l aL Fk kO ; ko lkf ; d f'k{ k. k l aL Fk kO ; ko lkf ; d f'k{ k. k l aL Fk k ** ls v fH ki zsr gS] O ;ko lkf;d f'k{ kk i zn ku dj jg k dksb Z egk fo|ky; ;k dksb Z Ldw y ;k dksb Z la LFkk u ] pkgs og fdlh H k h u k e ls Kkr gk s] tks jkT; d s fd lh fo 'o fo|ky; ls lac ) gks f tle s a jk T; fo/kk u eaMy d s v f/kf u ;e O nkjk LFk kfi r ;k fu x f er dksb Z f u th fo'of o|ky; ;k f o'ofo |ky; v u qnk u vk;ksx v f/kfu ;e] 1 956 ¼ 19 5 6 dk l a- 3½ dh /k kjk 3 ds v /kh u f o'ofo |ky; gk su k le >h x b Z dksb Z la?k V d b dkb Z lfE e fyr g S] v k Sj tks O ;ko lkf;d f'k { k. k dks fo fu ;fer dju s o kys f dlh l{ ke dk u wu h fudk; O n kjk vu qeksf n r ; k e kU;r k iz kIr gk s(

¼ M½¼ M½¼ M½¼ M½ ** v g Z dk jh i jh{ kkv g Z dk jh i jh{ kkv g Z dk jh i jh{ kkv g Z dk jh i jh{ kk ** ls v fH ki zsr g S] ml U;wu re vg Zr k dh i jh{ k k ftl dks mR r h. kZ d ju s i j dksb Z v H ;FkhZ b u fu ;eksa esa ; Fkk fofg r lq lax r O ;ko lkf;d i kB ~;Øek sa e sa i zo s'k pk gu s gsr q g dn kj g ksr k gS(

¼< ½ ** , dy f[ kM+d h i z. kkyh¼< ½ ** , dy f[ kM+d h i z. kkyh¼< ½ ** , dy f[ kM+d h i z. kkyh¼< ½ ** , dy f[ kM+d h i z. kkyh * * ls v fH ki z sr gS] ,slh i z. kk yh ] ftl ds O n k jk lH kh laL Fk kv k sa esa mi yC/k LFk ku ] lkekU; d sUn z h d` r i jke 'kZ ¼dkmUlfy ax ½ ;k fodsUn zh dr v kWu ykb Zu i jke 'k Z ¼dkmUlfyax ½ ds ek /;e ls lkek U; i zo s'k i jh { kk ds x q.k kx q. k ds Øe esa v gZ v H ;fFkZ; ksa dk s i z LFkk fi r fd, tkr s gSa(

¼. k½ ¼. k½ ¼. k½ ¼. k½ ** O ;ki eO ;ki eO ;ki eO ;ki e ** ls v fH ki zsr g S] e/;i zn s'k O ;ko lk f;d i jh{ kk e.My] H kksi ky( ¼r½¼r½¼r½¼r½ mu 'kCn ksa rFkk v f H kO ;f Dr; ksa dk] tk s b u fu ;e ksa esa i z;qDr dh x b Z gSa] fdUr q

i f jH k kf" kr u gha dh x b Z gaS] o gh v FkZ g ksx k tks v f/kfu ;e esa mu ds f y, fn ;k x ; k g SA mi jk sD r ds v yko k fu ;e i qfLr dk e sa m i ;k sx fd ; s t ku s o k ys l af{ kIr k {k j fu E u ku q lkj mi jk sD r ds v yko k fu ;e i qfLr dk e sa m i ;k sx fd ; s t ku s o k ys l af{ kIr k {k j fu E u ku q lkj mi jk sD r ds v yko k fu ;e i qfLr dk e sa m i ;k sx fd ; s t ku s o k ys l af{ kIr k {k j fu E u ku q lkj mi jk sD r ds v yko k fu ;e i qfLr dk e sa m i ;k sx fd ; s t ku s o k ys l af{ kIr k {k j fu E u ku q lkj

gS% &gS% &gS% &gS% &

1- ^^ Mh-V h-b Z-^^ ls v fH ki z sr gS Mk;j s DV j V s Du h dy , tw ds’ku ] e/;i zn s’k ( 2- ^^ jk -x ka- i zkS-fo- ** ls v fH ki zsr g Sa jk tho x k a/kh i z kS|kSfx dh fo'ofo |ky;] H kksi ky ls g S( 3- ^^ e/;i zns'k ¼e -i z-½ ** ls v fH ki zsr gS e/; i zn s'k jkT; tks 0 1-1 1- 20 00 dks vf Lr R o esa v k;k g Sa( 4- ** f'k{ k. k 'kqYd NwV ;k s tu k lh V ksa** (TFW) ls r k Ri ;Z , slh lhV ksa l s gS f tl ds

lE c U/k esa , v kb Z lh Vhb Z } kjk v u qeksfn r leLr la LFkkv k sa e sa mu dh Lo hd` r i zos'k { ker k ds 5 i zfr'kr LFkku v f/k la[ ; (Supernumerary) jgsax sa] i z o s'k d soy e/; i zn s'k ds e wy& fu o klh v H ;fFkZ; ksa dk s ftu ds i fjo kj dh le Lr L =ksr ks ls dqy o k f" kZd v k; 4- 5 yk[ k :i ;s ls de gS] fn ;k tk o sx kA

5- Þlke kU; i wyß ls vf H ki zsr gS] i zfr i kB ~; Øe Lo hÑr v Urx z Zg . k ds 85 i zf r'kr LFkku ] tgk a dqy Lo hÑr v Urx z Zg. k ds 5 i zfr 'kr LFkku v fu o klh H kk jr h; v H ;fFkZ; ksa ls v kSj 1 0 i zf r'kr LFkk u laLFkkx r i z kFkfedr k dh J s.k h ls H kjs tk jg s gS ogka b ldk v FkZ g ksx k fd i zfr i kB~;Øe Lo hÑr v Urx z Zg .k ds 95 i zf r'kr LFkku ] tgka dqy Lo hÑ r v UrxZ zg.k ds 5 i zf r'kr LFkku dsoy v f u oklh H kk jr h;

~ 18 ~

v H ;fFkZ; ksa ls H kjs tk jg s g ksa v k Sj tgka v fu ok lh H k kjr h; rFkk laLFkk x r i z k Fk fedr k J s.k h ds v a rx Z r dksb Z i zo s'k u g ha fn , tk jgs g kas] o gka b ldk v FkZ gk sx k] izfr i kB~;Øe Lo hÑr v Urx Z zg. k ds 100 i zfr'kr LFk ku A i zR ;s d laL Fkk esa rFkk ml dh i zR ;sd c z kap esa lkekU ; i wy d s L F kku ksa esa s l s 1 6 i zfr'kr] 2 0 i zf r'kr , o a 1 4 i zfr'kr LFk ku v u q lwfpr tkfr;k sa] v u qlwfpr tu tkfr;k sa rFk k v U; fi NM+k ox ksaZ ¼v U; fi NM +s ox k saZ dh i z oxksaZ ds Øhehf y; j dk s NksM +d j½ ds fy; s tSlk fd b l lac a/k e sa jk T; l j dkj } kjk v f /klwfpr f d; k tk;sx k Øe 'k % v kjf{ kr j[ ks tk;sx s aA v u k jf { kr lh V ksa i j i z os' k d s fy ;s e /;i zn s'k d s e wy& f u o k lh d h c k/; r k v u k jf { kr lh V ksa i j i z os' k d s fy ;s e /;i zn s'k d s e wy& f u o k lh d h c k/; r k v u k jf { kr lh V ksa i j i z os' k d s fy ;s e /;i zn s'k d s e wy& f u o k lh d h c k/; r k v u k jf { kr lh V ksa i j i z os' k d s fy ;s e /;i zn s'k d s e wy& f u o k lh d h c k/; r k

ykx w u g ha gk sx h v Fkk Z r ~ v u kjf{ kr lhV ksa i j e /;i zn s'k d s eykx w u g ha gk sx h v Fkk Z r ~ v u kjf{ kr lhV ksa i j e /;i zn s'k d s eykx w u g ha gk sx h v Fkk Z r ~ v u kjf{ kr lhV ksa i j e /;i zn s'k d s eykx w u g ha gk sx h v Fkk Z r ~ v u kjf{ kr lhV ksa i j e /;i zn s'k d s e wy& fu o kfl;k sa d s wy& fu o kfl;k sa d s wy& fu o kfl;k sa d s wy& fu o kfl;k sa d s lk Fk& lk Fk v U; jkT; k sa d s mE ehn o kjksa d k s i z o s'k fn ;k tko sx k Alk Fk& lk Fk v U; jkT; k sa d s mE ehn o kjksa d k s i z o s'k fn ;k tko sx k Alk Fk& lk Fk v U; jkT; k sa d s mE ehn o kjksa d k s i z o s'k fn ;k tko sx k Alk Fk& lk Fk v U; jkT; k sa d s mE ehn o kjksa d k s i z o s'k fn ;k tko sx k A

2222 ---- 3333 ---- ykx w gksu k%&ykx w gksu k%&ykx w gksu k%&ykx w gksu k%&

;s fu ;e , slh lg k;r k u ik us o kyh fu th O ;ko lkf;d laLFkkv k sa ¼Lof oR r i ksf" kr½ dks ykx w gksax s] tks b l i z;k s tu ds fy, , -v kb Z- lh -V h-b Z- }k jk ;Fkk v f/k lwfpr O ;ko lkf;d i k B~;Øe ; Fkk c h -bZ- ] c h-QkekZ] r Fkk Mh-Qke kZ] lapkfyr d j jgh g ksaA

2222 ---- 4444 ---- i z o s'k f u ;e% &i z o s'k f u ;e% &i z o s'k f u ;e% &i z o s'k f u ;e% &

leLr O ;ko lkf;d laLF kk v ksa es a i z o s'k dh i zfØ;k fu E u ku q lkj gksx h %&

2222 ---- 4444 ---- 1111 L Fkku ksa d h mi yC/kr k&L Fkku ksa d h mi yC/kr k&L Fkku ksa d h mi yC/kr k&L Fkku ksa d h mi yC/kr k&

e/; i zn s'k esa fof H kUu laLFkk v ksa esa mi yC/k L Fk ku ksa dh la[;k fu E u ku q lkj gS%&

l aL Fkkvksa d s l aL Fkkvksa d s l aL Fkkvksa d s l aL Fkkvksa d s izd kjizd kjizd kjizd kj

i z os'k {ke rk d h i zf r'kr rki z os'k {ke rk d h i zf r'kr rki z os'k {ke rk d h i zf r'kr rki z os'k {ke rk d h i zf r'kr rk

fu t h laLFk k, v½ mu l aLFkk vksa e sa ft Ug ksaus v f[k y Hkkjrh ; rd uhd h f'k{kk ifj"k n l s vf uok l h Hkkjrh ; vH;f Fk Z;ksa d ks iz os 'k nsus d s fy;s vkSj l {ke izk f/kd k jh ls l aLFkkx r iz kFkf edrk d s v/k hu LFkk u Hk jus d h v uqK k iz k Ir ugh d h g S] l ke kU; iwy e sa LohÑ r v Ur x zZg .k d k 100 izfr'kr A c½ mu laLFkk vksa esa] ft Ugk ssuas izf r ik B~;Ø e LohÑ r vU rxz Zg .k dk 5 izfr'kr r d vf uok l h Hkkjrh ; vH;fFk Z;ksa l s H kjus ds fy; s vf [ky Hkk jr h; r du hd h f 'k {kk ifj"k n~ d k v uqeksnu iz kI r d j fy; k g S] fd Urq ft Ug ksau s l aLFkkx r iz kFkf ed rk iz ox Z ds v/kh u LFkk u Hk jus d s fy;s vkiu k f od Yi u gha f n;k gS] lkek U; iwy e sa L ohÑ r vU rxz Zg .k d k 95 izfr 'k r ¼; fn vf uok l h Hkk jrh; LFk ku u gha Hkjs x , gS r ks ;s LFkk u l k ekU; iwy d s LFkku ksa esa l aif jofr Z r gks t k,ax s½ A l ½ mu l aLFkkvksa e sa] f tUg kssu as izfr ikB ~;Ø e LohÑ r vUr xz Zg.k dk 5 izfr'kr dsoy vfuokl h H kkjrh; vH;fFk Z;ksa l s Hkjus d s fy; s vf [ky Hk kjrh; rduhd h f'k{kk if j" kn~ dk v uqeksnu iz kIr d j fy;k gS] rFkk ft Ug sa l {ke iz kf/k d kjh }kjk l aLFkk x r iz kFkfedrk iz ox Z d s v/kh u 10 izfr'kr rd LFkku Hkju s d s fy;s vuqK k fey x ;h gS] l kek U; iwy esa Loh Ñ r vUrx zZg .k dk 85 izfr'k r ¼ ;fn vf uok l h Hkkjrh ; okys LFkku u gha Hk js x , gS rks ;s LFkku l k ekU ; iwy d s LFkk uksa e sa l aifj of rZ r g ks tk ,ax s½ A

~ 19 ~

¼d½ f ofH kUu f’k{ k.k laLFkk v ksa e sa mi yC/k LFkku k sa dh v |ru tku dkjh i jke’kZ ¼Counselling½ lapkf yr dju s o kys l{ k e i z kf/kdkjh dh o sc lkb V www.dtempcounselling.org/ www.mptechedu.org i j mi yC/k djk b Z tko sx h A ¼[ k ½ ; fn fdlh ub Z laL Fkk dk s v u qe fr i zn ku dh tkr h gS] ;k fdlh fo|e ku laL Fk k e sa L Fk ku ksa dh la [ ;k dks i fjofr Zr f d; k tkr k g S ; k f o|eku laL Fkk esa n wljh i kjh ¼lsd .M f 'k Q~V ½ i z k jaH k dju s dh v u qKk ml o" kZ dh 30 twu ;k mld s i gys leqf pr i z kf/kdkjh } kjk i zn ku dh tkr h g S] r ks mls m l o" kZ ds i jke 'k Z ¼dkmalf yax ½ e sa lek fo"V f d;k tk l ds x k] c 'krsZ fd la LFkk u s laac af /kr fo 'o fo|k y; ls lE c )r k rFkk jk T; lj dk j ls v u qKk i zkI r dj yh g ks rFkk fi f o|eku laLFkkv ksa dh Lo hd` r LFkku k sa dh la[;k esa i fjo r Zu gk su s dh n 'kkk esa] ml d s fy, laac af/k r fo 'ofo |ky; ls i qu % lEc )r k i z kI r d ju s dh 'kr Z ykx w u gh a g ksx hA

2222 ---- 4444 ---- 2222 L Fkku ksaL Fkku ksaL Fkku ksaL Fkku ksa d k v koaV u @v k j{ k. k&d k v koaV u @v k j{ k. k&d k v koaV u @v k j{ k. k&d k v koaV u @v k j{ k. k&

i zR ;sd la LFkk esa r Fkk mldh i zR ;sd c z kap e sa lkek U; i wy ds ¼ dqy v arx z Zg. k ds 85 i zfr'kr LFkku ksa e sas l s½ 16 i zfr 'k r] 20 i zfr'kr , oa 1 4 i zfr'kr LFkku v u q lwf pr tkfr; ksa] v u q lwfpr tu tkfr ;ksa rFkk v U; fi NM+k ox ksaZ ¼v U ; fi NM+s ox ksaZ dh i z oxk saZ ds Øheh fy;j dks Nks M+ d j½ d s f y ;s tSlk f d b l lac a/k es a jkT; ljdk j } kjk v f/klwf pr fd;k tk; s x k Øe'k% vk jf {k r j[ks tk;sx sa A fo fH kUu v kjf{ kr J sf. k;k sa esa i zo s'k gsr q n ko k f d; k tk jgk gks r ks m E ehno kj dks ml ls lac af/kr i zek .k i = b l fu ; e i qfLrdk esa fn ;s x ;s fu /kkZfjr iz k:i e sa i jk e'kZ ds n kSjku i z Lr qr d ju k v fu o k;Z gk sx k A

fVI i.k h %fVI i.k h %fVI i.k h %fVI i.k h %

¼1½ fof H kU u vkjf{ kr Jsf. k;ksa esa l s mE eh nok j d soy ,d gh Js.k h esa vkj{ k.k dk nkok dj l drk gS A

¼2½ ft l Js. kh esa izos'k gsr q nkok fd ;k tk jgk gks] mE eh nok j dks m ll s l acaf/ k r izek.k i= bl fu;e iqf Lrd k esa fn, x, fu/ k kZf jr izk# i esa i jk e'k Z (Counselling) ds nkS jk u izLrqr djuk vf uok ;Z gS A

¼d ½ e /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfre /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfre /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfre /; i zn s'k dh v u q lwfp r tkfr (SC) r Fk k v u q lwf p r tu tkfrr Fk k v u q lwf p r tu tkfrr Fk k v u q lwf p r tu tkfrr Fk k v u q lwf p r tu tkfr (ST) J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&

, slk mE ehn ok j tks e /; i zns'k dh v u q lwfpr tkfr (SC) v Fko k v u q lwfpr tu tkf r (ST) Js. kh esa gksu s lac a/kh i k=r k dk n k o k djr k gS] mls b l fu ;e i qfLrdk e sa f n , x , fu /kkZfjr i zk#i 2¼v ½ vFk o k 2¼ c½ esa l{ ke v f/kdkjh } kjk tk jh fd;k x ;k ize k. k i = i z Lr q r dju k v ko';d gk sx k A ¼e/; i zn s'k 'kklu ] lke kU; i z'kklu fo H kkx ¼v kj{ k. k i zdks" B½ dk v kns'k Øeka d , Q& 7& 2 @9 6@v -i z-@, d] f n u kad 01 v x Lr] 1 9 96 rF kk 'kklu } kjk b l lac a/k e sa tkjh fd; s x ; s u o hu f n ’kk fu n sZ’k n s[ k sa½

~ 20 ~

¼[k½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ e /; i zn s'k dh v U; fi NM +h tkfr ¼ Øhe hys; j d k s Nk sM+d j ½ (OBC) J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&J s. kh %&

, slk mE eh no kj tks e/ ; i zns'k dh v U; f i N M+h tk fr ¼Øhe hys; j d ks NksM+ d j½ J s. kh esa gksu s lac a/kh i k=r k dk nk ok d jr k g S] mls b l fu ;e i qf Lr dk esa fn ;s x , fu /kk Zfjr i z k#i 3¼v ½ v Fk o k 3¼ c ½ esa l{k e v f/kdkjh } kjk tk jh f d; k x ;k i zek. k i = i z Lr qr dju k v ko';d gk sx kA ;f n l{ ke i z kf/kdkjh } kjk tkjh f d; k x ; k i zek. k i = 30 v i z Sy 2 010 ds i wo Z tkjh fd ;k x ;k gks rks mE e hno kj dks i fjo kj dh dqy o k f" kZd v k ; dk u o hu re v k ; i zek. k i = l{ ke i z k f/kdkjh } kjk tkjh fd;k x ;k gks dks i jk e’kZ ds le ; i z Lr q r dju k g ksx k A ¼n s[ ksa e /; i zn s'k 'kk lu ] lkek U; i z'kklu fo Hkkx ¼vk j{ k. k i zdk s" B ½ dk v kns'k Øeka d , Q& 7& 2@ 9 6@ vk -i z- @, d] fn ukad 12 e kpZ] 199 7 , o a v kns'k Øeka d , Q& 7& 16& 20 0 0@ vk -i z- @, d] H kksi ky fn u kad 0 6- 07-2 0 00 r Fkk 'kklu } kjk Øheh ys ; j ds l ac a/k esa tkjh f d; s x ;s u o hu fn ’kk fun sZ’k ½

¼x ½¼x ½¼x ½¼x ½ t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z t E ew , o a d k'eh j jk T; d s fo L Fkkfi r ox Z (J & K Migrants Seats)

gsr qgsr qgsr qgsr q L Fkku k sa d k v k j{ k. k %L Fkku k sa d k v k j{ k. k %L Fkku k sa d k v k j{ k. k %L Fkku k sa d k v k j{ k. k %

d'e h jh fo LFkkf i r i f jo kj ds i q = @i qf= ;ksa ds f y, fu th { ks= d h laL Fk ku ksa e saa , d& , d lhV i zo s'k { ker k ds v fr fjDr v f/k la[;k ds (over and above) v k/kk j i j mi yC/k gSA b l ox Z ds v arx Z r i zo s'k gsr q v ko sn u dju s o kys mE ehn o kj dks fu /kk Zfjr i zk#i & 12 esa tE e w , oa dk'ehj ds i z kf/k Ñr v f/kdkjh } kjk i zn Rr i zek.k&i = i z Lr qr dj uk gk sx kA

b lh ox Z ds v arx Z r e /;i zns'k lso k ds , sls v f/kdkfj;k s a , ao deZpk fj;ksa

ds i q =@i qf=;ksa dks f tu dh i n LFkki u k tE ew , o a dk'eh j jkT; e sa v krado kn h x frfof/k ;ksa ds fu ;a=. k es a jg h g ks v k Sj ftu d s i q= @i qf= ;ksa u s tE e w , ao dk'ehj jkT; ls v g Zdkjh i jh{ kk mR r h. kZ dh gks] dks H kh v kjf{ kr LFk ku ksa d s v arx Z r i zo s'k dh i k=r k g ksx hA , sls mE e hn o k jksa dks fu / kkZfjr iz k:i & 13 e sa i zek. k&i = i z kIr dj i z Lr q r dju k g ksx k A

¼?k½¼?k½¼?k½¼?k½ f ’k{ k. kf ’k{ k. kf ’k{ k. kf ’k{ k. k 'kqYd 'kqYd 'kqYd 'kqYd NwV NwV NwV NwV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV ;kst u k d s v arx Zr mi yC/k lhV

(Tution Fee Waiver Scheme):- ,- vkbZ- lh-V h-b Z- }kjk 'k kflr leLr laLFk kv k sa e sa r h u @pkj o" k hZ;] fMx z h ]

fMI yk sek , o a i ksLV f MIy ksek i kB~;Øek as d s fy, f 'k{ k. k 'kqYd e sa NwV dh ;kstu k v fu o k; Z :i ls ykx w gk sx h ftle sa i zfr i kB ~;Øe Lo hd` r i z os'k { ker k ds 5 i zfr'kr LFkku v f/k la[ ; :I k ls mi yC/k gksax ss A , sls v H ;FkhZ] f tu ds v fH kH k kodksa dh o kf"k Zd v k; 4- 5 yk[ k :i ; s ls de g S] b u LFkk u ksa d s fy, i zo s'k g sr q ik= gksax sA f' k{ k. k 'kqYd esa NwV dh

~ 21 ~

;kstu k ds v arx Z r fj;k; r dso y f'k{ k. k 'kqYd dh jkf 'k tSlk fd i z os'k rFkk Qhl fo fu ;ke d lfefr } kjk f u /kkZf jr dh x b Z gks] rd lhfe r gk sx h vkSj f'k{ k. k 'kqYd ds v frfjDr v U; leLr 'kqYd v H ;f Fk Z;k sa O n k jk og u f d, tk, ax sA b l J s . kh ds v H ;Fkh Z mi yC/k u gksu s i j] ; s LFkku v U; i z o x Z ds v H ;fFkZ;k sa ls u gha H kjs tk , sa x ssA b l J s. kh d s v ar x Z r i zo sf'kr v H ; Fk hZ dks lE i w.kZ i kB ~;Øe v of /k esa v i uh c z kap ;k laLFkk i f jo rZu dk v f/kdkj u g ha g ksx kA b u LFkku ksa ds fy, i jke’kZ ¼dkmalfy ax ½ ,o a i z os'k i zfØ;k mlh i zdk j ls gk sx h] tSlh fd fu ;fer i zo s'k ds fy;s l{ ke i zkf/kdkjh } kjk v f/klwfpr dh tk , A b l ; kstu k ds v /khu dsoy e /; i zn s'k d s e wy fu o k lh vH ;FkhZ gh i zos'k ds i k= gk sax s-

¼ M½¼ M½¼ M½¼ M½ , u, u, u, u ---- v kjv kjv kjv kj ---- v kb Zv kb Zv kb Zv kb Z- (NRI) lhV sa% & lhV sa% & lhV sa% & lhV sa% &

leLr la LFkk v ksa e sa f tu e sa , v kb Z lhV hb Z } kjk iz os’k { ker k dh 5 i zf r’kr lhV sa v fu o klh Hk kjr h; mE ehn o kjksa dks i z os'k n su s ds fy;s v u qe fr nh tko sx h mu i j i z os'k e/;i zn s'k jkti = esa i zdkf'kr vf uo k lh H kk jr h; v H ;fFkZ; ksa ds i z o s'k ls lac af/kr fu ;e **i zo s'k ¼v f[ ky Hkk jr h; rdu hdh f'k{ kk i fj" kn ~ }kjk v u qeksf n r i kB ~;Øeksa esa v fu o klh H kkjr h; dks v kj{ k. k½ fof u ;e] 20 11** fn u kad 19 e b Z] 2 011 ds v u q lkj f n ;s tko sax s A

2222 ---- 4444 ---- 3 3 3 3 i z o s'k g sr q i k=r k %i z o s'k g sr q i k=r k %i z o s'k g sr q i k=r k %i z o s'k g sr q i k=r k %

1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks1 ½ tk s H kk jr dk u kx fjd gks

2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k2 ½ 'kS{ kf .k d v gZ r k

lH kh iksyhV sdf u d eg kfo|k y; ksa ds i zFk e o " kZ e s i zo s'k gsr q mE ehn o kj dk fu E u k fyf[ k r esa ls dksb Z H kh , d i jh {k k foKku ¼ H kkSfr dh , ao jlk;u ½ rFkk x f .k r e q[; fo " k;ksa ds lk Fk mR r h. kZ gksu k v ko ';d g S% &

ek /;fed f'k{ kk eaMy] e /;i zn s'k v Fko k f dlh v U; ekU ;r k i zk Ir c ksMZ ls (10+2) i z. kk yh dh n lo ha d{ kk dh i jh{ kk@SSC i jh { kk v Fko k led{ k i jh{kk U;wu re 35 i zfr'kr v adksa ds lk Fk m R r h.kZ gk su k v fuo k;Z gksx k

UkkUkkUkkUkk sV %&sV %&sV %&sV %& 1- , sls mE ehn o kj H kh i zos'k d s fy ;s i k= gk sx sa f tU g ksu sa v gZdkjh i jh { kk

Ñi kad ¼x sz l½ d s lk Fk mR r h .k Z dh gk sx h rFkkfi mi jksDr ku q lkj U;wu re i zfr 'k r dk c a/ ku ykx w gksx k A

2- i hi hV h& 20 13 dh i z os'k i jh { kk e sa , sls l eLr m E ehno kj tks v gZdkjh i jh{ kk esa l= 20 12& 13 e sa lfE ef yr gks jgs g S] Hk kx ys

~ 22 ~

ldr s g S i jar q mUgsa i jke'kZ ds le; v gZdkjh i jh {k k dh ewy v ad lwph i z Lr q r dju k gksx h A

3333 ---- , sls mE ehn o kj f tu dh v gZdkjh i jh{ kk dh vad lwph x z sfMax flLV e i j v k/k kfjr g S] v adlw ph esa f n ;s i fjo r Zu lw= v u q lkj x szM dk s v adksa esa i fjof r Z r dju k g ksx kA

3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa 3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa 3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa 3 ½ e/ ;i zns'k ds o kLr fo d fu o klh l ac a/k h v ko'; dr k; sa ¼¼¼¼M.P. Domicile

Requirements½½½½ lkek U; i wy dh lhV ksa f tu i j f u ;ek u q lkj e /; i zn s'k ds vu q lwfpr tkfr@ v u q lwfpr tu tk fr@ v U; fi NM+k o x Z ¼Øhe hys; j dks Nks M+ dj½ v k j{ k. k dk i z ko /kku j[ kk x ; k g S] b u lhV ksa i j i z o s'k gs r q p;u d s f y; s i k=r k gk sx h%&

1- tk s H k kjr dk u k x fj d gk s A 2- ¼d½ f tlu s o " kZ 20 08 ls o " kZ 20 1 3 rd ds i kap o "kksZa dh v o f/k esa e/;i zns'k esa fL Fk r f 'k{ k .k laLFk k esa de ls de yx kr k j r hu o"k ksZ a rd v /;;u fd;k gk sA ¼i ze k. k i = i zk#i & 7 es a½ ]

v Fkov Fkov Fkov Fko kkkk ¼[ k ½ e /;i zn s'k dk o kLrfo d fu o klh lac a/k h i zek. k& i = ¼ i z k#i& 8 ds v u q lkj½ lac af /kr fty s ds dys DV j } kjk v Fko k dys DV j } kjk i z kf/k dr v f/kd kjh d s } kjk tk jh fd;k tk u k pk fg, A b l i zek. k i = e sa lan H kZ Øe ka d] tkjh d ju s dh frfFk o dk;kZy; dh lh y rFkk tkjh dj u s o kys v f/kdkjh ds u ke o i n dk Li " V mYys[ k gksu k v k o';d g SA

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼x ½ tks fu E u f yf[ kr dk i q =@ i q=h gks % & ¼1½ e/;i zn s'k 'kklu ds l so k jr v Fk o k lso kfu o `R r deZpkjh v Fko k e/;i zns'k 'kklu dh lso k esa g ksr s g q, e ` r deZpk jh v Fko k e/;i zns'k d s laox Z esa /k kfjr v f[ ky H k kjr h; lso k dk v f/kdkjh ¼i zek .k i = izk#i & 9 esa½ ]

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼2½ dsan z h ; 'kk lu dk , s lk deZpkjh ¼f tle sa l' kL= lsu k ds deZpkjh] H kk jr h; Mkdr k j] V syhQksu r Fk k jsyo s foH kk x ds de Z pkjh H kh lfE e fyr gSa½ v Fko k lko Ztf u d mi Øe dk , slk deZpk jh tks 1 tu o jh 20 1 3 dks v Fk o k mld s i woZ dh frfFk ls i zo s'k d h frf Fk rd e/;i zns'k esa i n LFk gksA ¼i ze k. k i = i z k #i & 10 es a½ ]

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼3½ , slk O ;f Dr tk s d sa n z h; 'k klu v Fko k jkT; 'kklu dh f d lh ; ks tu k d s v arx Z r e /;i zn s'k esa L Fk kb Z :i ls c l x ; k gks A ¼ i zek. k i = i z k#i & 11 e sa½ ]

Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod Li " V hdj. k& 1 v f H kH kkod % &% &% &% & fdlh H k h mE eh no k j ds v f H kH kko d ls r kRi ;Z , sls O ;fDr ls g S tks lac af/ kr ftyk n aMkf/k dk jh dh jk; e sa v ko sn d d s f i r k v kSj e krk dh e `R ;q ds c kn ls

~ 23 ~

v ko sn u i = i z Lr q r dju s dh f rfFk r d ml dk v Fko k mldh v py lai fR r dk v Fk o k n ksu ksa dk o k Lr fod laj{ kd@ fu ; a= d gk sA v fH kH k kod gksu s ds l ac a/k esa l{ k e U;k ;ky; ls rn k'k; dk i zek. k i = i z Lr qr dju k v fuo k;Z g ksx kA ;fn mE e hno k j ds fi r k thf o r u g ksa i jar q ek r k thf o r gks r ks ekr k dks g h mE eh no k j dk Lo kH k kfod v fH kH kk od e ku k tk o sx k v kSj v U; fdlh O ; fDr dks v fH kHk kod ds :i esa ekU ;r k u gha g ksx hA

Li " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = hLi " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = hLi " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = hLi " V hdj. k& 2 n R rd i q=@i q = h % % % % ;fn dksb Z v ko sn d v u kjf{ kr v Fk ok vkjf{ k r J s. kh esa n R rd i q=@i q=h ds v k/kk j i j iz os'k pkg r k gSa r ks mls n R r d i q =@i q =h gksu s ds l ac a/k esa lek/k ku dkj d i ze k. k iz Lr q r dju k gksx k tks i zo s'k ds f y, v ko sn u dh fu /kkZf jr v afr e frf Fk ds de ls de i kap o" kZ iwo Z izf ri kfn r o S/k n R rdu kek g ks] n Rrdu ke k rc rd ekU; u gh a fd;k tko sx k tc rd fd mldh i qf "V fo |ky;@eg kfo |ky; d s v fH k ys[ k r Fk k mPp@ ek/; fed @mPpr j ek /;fed@c h-, l- lh- H kk x , d v Fko k x r i kap o" k ksZ a ls v kosn d } kjk m R r h.kZ fdlh i jh{ kk ds i ze k. k i = ls u gha gk s tkr h gSA b u f u ;ek sa ds v arx Z r i zos'k dh i k=r k ds fy;s Åi j of .k Zr vf H kys[ k esa n tZ v ko sn d d s fi r k dk u ke gh dsoy e kU; g ksx kA b lds v frfj Dr v u q lwfpr tkfr ,o a v u q lwfpr tu tk fr ds n R r d vk o sn dksa ds ekeyksa esa ;g v ko '; d gksx k fd , sls v ko snd x ksn fy;s tk u s d s i wo Z H kh Øe'k% v u q lwfpr tkfr] v u q lwfp r tu tkfr ds gh jgs gk saaaaaa A , sls v ko sn d tks e wyr% v U; tkfr ds g kaaaas rFkk mUgsa fdlh v u q lwf pr tkfr] v Fko k tu tk fr ds O ;f Dr;k sa u s x ksn fy ; k g ks ] , sls v ko sn d v u q lwf pr tkfr , oa v u wlwfpr tu tkfr dk s i z kIr lqfo /kk , o a yk H k ds i k = u gha gksx saA

2222 ---- 4444 ---- 4 4 4 4 i zo s’k dh jhfri zo s’k dh jhfri zo s’k dh jhfri zo s’k dh jhfr

jkT; ;k d sUn z h; lj dk j O n k jk lE ;d~ :i l s i z kf /kd` r f dlh v fH k dj. k O n kjk lapkfyr lke kU; i z o s'k i jh{ k k ds ek/; e ls A i z kf/k dr v fH k dj. k lkekU; i z os'k i jh{ kk esa v H ;fFk Z;ksa O nk jk i z kIr vadk sa ds v k / kkj i j x q. kkx q. k@i z rh{ kk lwph r S;k j d jsx k r Fkk v f/klw fpr d jsx kA jkT; 'kklu } kjk v f/kÑr e/;i zn s'k O ;ko lk f;d i jh { kk e aMy } kjk v k; ksftr dh tku s o kyh i hih Vh&2 013 i z o s'k i jh{ k k dh esfjV ds v k/kk j i j i z o s'k f n ;s tk;sx s aA

2222 ---- 5555 i z o s’k dh i zf Ø; ki z o s’k dh i zf Ø; ki z o s’k dh i zf Ø; ki z o s’k dh i zf Ø; k

2222 ---- 5555 ---- 1111 v kv kv kv k Wu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyaxWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyaxWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyaxWu ykb Zu v k WQ dSE i l dk mal fyax i z os' k i zf Ø;k i z os' k i zf Ø;k i z os' k i zf Ø;k i z os' k i zf Ø;k

¼¼¼¼Online Offcampus Admission Procedure½½½½ %%%%

jkT; l jdk j } kjk fdlh fo f’k" V i kB ~;Øe ds fy, vk u ykb Zu vkWQ dSE i l dkmalfy ax ¼i jke ’k Z½ lapkf yr dju s dk fo fu ’p; fd, tku s dh n ’k k e sa jkT;

~ 24 ~

lj dk j } kjk b l i z; kstu ds fy, ?kksf" kr l{ ke i z kf /kdkjh] fo Lr ` r dk;ZØe dks v afre :Ik nsx k v kSj i zo s’k dh i zfØ;k rFkk fofH k Uu vaf re frf Fk ;k¡ ¼ dV v kWQ MsV ~ l½ ?kk sf" kr djr s g q, o sc lkb V i j mi yC/k djk, x kA v kWu ykb u v kWQ dSE i l dkmaflfyax dh i zo s'k i zfØ;k e /;i zn s'k jkti = e sa i zdkf'kr i zos'k fu ; e 20 0 8 ¼; Fkk l a'kksf /k r½ ds v u q lkj jg sx hA

2222 ---- 5555 ---- 2222 v fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; kv fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; kv fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; kv fu o klh H kkjr h ;ksa ds L Fk ku ksa d s f o: ) i zo s’k dh i zf Ø; k %&%&%&%&

leLr laL Fkkv k sa esa f tu esa , v kbZ lh V hb Z } kjk i zo s’k { kerk dh 5 i zfr’kr lhVsa v fu o klh H kkjr h; mE ehn o kjksa dk s i z o s'k n su s ds fy;s vu qefr n h tk o sx h mu i j i zos'k e/;i zn s'k jkti = esa i zdkf'kr vfuo klh H kkjr h; v H ;fFkZ;ksa ds i z o s'k ls lac af/kr fu ;e **i zo s'k ¼ vf [ky Hkkjr h; rdu h dh f'k{ kk i fj" kn ~ } kjk v u qe ksfn r i kB ~;Øeksa esa v fu o klh H kkjr h; dks v kj{ k.k ½ f ofu ; e] 2 01 1* * fn u kad 1 9 e b Z] 2 01 1 ds v u q lkj fn ; s tko sax sA

2 ---- 5555 ---- 3333 v fu o klh H kkjr h ; ds f jDr L Fkku ksa d k lai fjo r Zuv fu o klh H kkjr h ; ds f jDr L Fkku ksa d k lai fjo r Zuv fu o klh H kkjr h ; ds f jDr L Fkku ksa d k lai fjo r Zuv fu o klh H kkjr h ; ds f jDr L Fkku ksa d k lai fjo r Zu & & & &

v fu o klh Hkkjr h; ksa ds f jDr LFkk u ] tSlk fd v f u oklh Hkk jr h ; ds u H k js x ;s LFkku ksa dks l{ ke i z k f/kdkjh } kjk lkekU; iwy ds L Fkku ksa e sa lafo yh u d j fn , tk, ax s rFkk b u LFkk u ksa dh i wfr Z l{ ke i z kf/k dk jh } kjk] e/;i zn s’k d s ewyfu o kf l; ksa ds LFk ku ksa dh i z o s’k i zf Ø; k ds v u q lkj dh tk, ax hA

2222 ---- 6666 i z os' k gsr q p ;u i )fr %i z os' k gsr q p ;u i )fr %i z os' k gsr q p ;u i )fr %i z os' k gsr q p ;u i )fr % 2-6-1 i ksyhV sdfu d eg kfo |ky;ksa ds f MIyksek i kB ~;Ø e ds i zFke o" kZ esa i zo s'k gsrq

mE eh no k jksa ds p;u d s f y; s O ;ko lkf;d i jh { kk eaMy] H kk si ky } kjk fo Kku ¼H kk Sfrdh , ao jlk;u ½ rFkk x f .kr fo" k;ksa e sa i zo s'k i jh{ kk , d i z'u i = esa i hi hV h 201 3 v k;k sftr dh tko sx hA i z'u i = e sa H kk Sfrdh , o a jlk; u 'kkL= fo "k; ds 50& 5 0 i z'u rFk k x f. kr fo "k; ds 50 i z'u gk sax sA b l i zdk j i z'u i = e sa dqy 1 5 0 i z'u g k sax sA

2-6-2 i z o si z o si z o si z o s ' k i jh { kk ¼i h' k i jh { kk ¼i h' k i jh { kk ¼i h' k i jh { kk ¼i h ---- i hi hi hi h ---- V hV hV hV h ---- ½ vad k sa esa v f /kH k kj½ vad k sa esa v f /kH k kj½ vad k sa esa v f /kH k kj½ vad k sa esa v f /kH k kj

jk" V ª h ; Lr j i j v k;ksf tr [ k sydwn i zf r Li /kkZ esa Lo .k Z i n d iz kIr dju s o kys Nk=& Nk= kv ksa dk O ;ko lkf;d i jh{ kk eaMy } kjk v k;ksftr i hi hV h& 20 13 i zo s'k i jh{ kk esa i z kIr kadks a d s v k/k kj i j 1 0 i zfr 'kr v adksa dk v f /kH kkj n sdj esf jV lwph esa L Fkku fu/k kZfjr f d; k tk;sx kA mE ehn o kj dks jk " V ª h; Lr j i j v k;k sftr [ ksydwn i zfr Li / kkZ esa H kkx ys dj Lo . kZ i n d i z kIr dju s ds fo" k; esa fu / kkZfjr i z k#i 14 e s a i ze k.k&i = lapky d] [ k s y , o a ;q od dY;k. k f oH kkx ] e0i z0 'k klu ls i z kIr d j i z Lr q r d ju k gksx kA

~ 25 ~

2222 ---- 6666 ---- 3333 ;k sX; r k Øe lwf p;ka;k sX; r k Øe lwf p;ka;k sX; r k Øe lwf p;ka;k sX; r k Øe lwf p;ka 2222 ---- 6666 ---- 3333 ---- 1111 m Ee hno kjk sa }k jk i h- -i h- Vh- &2013 e sa iz k Ir kad ksa d s v k/ kkj i j f MIy k sek i kB~;Ø ek sa g srq

O; ko lkf ;d i jh{ k k eaMy ] Hk ksi ky }kjk ,d hd` r ;ksX ;r k Ø e lwfp ; kWa ¼Common Merit

Lists½ ] ds lkFk &lkFk vu kjf { kr (UR), v uqlwf pr t kf r (SC), v uqlwf pr t ut kf r (ST), v U; f iNM+h t kfr ¼Ø hf ef y ;j d ks Nk sM+d j½ ¼OBC½ Jsf .k ;k sa d s fy ;s J s.kh ok j@ox Z o kj vyx &vyx ; ksX ;rk Ø e lwf p; ka rS; kj d h t ko sx h A fM Iy k sek i kB ~ ;Ø e kasa e sa b u ;ksX ;rk Ø e l wfp ; ksa l s i z os'k l{ k e izk f /kd k jh } kjk v k; ksf tr ijke'kZ (Counselling) d s e k/;e ls f d ;s t k osax sA

2222 ---- 6666 ---- 3333 ---- 2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k2 le ku dqy v ad i z kIr i jh{ kk fFkZ;k sa d h i k jLi fj d i z koh.;r k (Interse Merit)

i h-i h-V h- 20 13 i jh{ kk esa le ku dqy v a d i z kIr dju s o kys mE e hn o kjksa dh i k jLi f jd i z ko h .; rk (Interse Merit) fo" k;ksa dh eg R r k ds fu E u f yf[ kr Øe esa mu ds i z kI rkadksa dk s v k/k kj c u kdj fu f'pr dh tk, x h & leku vad i z kIr gk su s i j x f.kr fo" k; e sa v f /kd v ad i z kIr dju s o kys mE eh no k j dks ;ksX;r k Øe lwph e sa Åi j j[ kk tk osx k A

fV I i . kh% &fV I i . kh% &fV I i . kh% &fV I i . kh% & 1- x f. kr fo " k; esa H kh le ku v ad gk su s i j vf /k d v k;q o kys mE ehn o kj dks

;ksX; r kØe lwph e sa Åi j j[ kk tko sx k A 2- 2-6-2 ds v arx Z r , sls mE ehn okj dk s tks 10 i zfr'kr v adksa dk v f /kH kkj fy,

gSa] esf jV lwph esa leku v ad i z kIr ml mE ehn ok j ls u hps j[ kk t k, xk ftl s , slk v f/kH kk j i z k Ir u gh a g S A

2222 ---- 6666 ---- 4444 i zo s'k i zo s'k i zo s'k i zo s'k i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %i zfØ ;k dh lkek U; tku dk jh %

2-6-4- 1 lkek U; i wy lhV ksa] f 'k{ k. k 'kqYd NwV ; ks tu k lhV ksa] tE ew d’eh j fo LFkkfi r lhV k sa d s fy;s i z o s'k dso y PPT-201 3 d h i zo s'k i jh{ kk ds v k/kkj i j O ;k o lkf; d i jh{ kk e aMy H kksi ky }k jk r S;kj dh x b Z ;k sX;r kØe lwf p;kas ds v u q lkj fn ;s tk l dsax s

2-6-4- 2 f'k{ k. k 'kqYd NwV ; ks tu k d s v arx Z r mi yC/k lhV k sa i j i z o s'k d s b PNqd mE eh no k jksa dks O ;ki e } kjk r S;kj dh x b Z ;ksX;r k Øe l wph ds v k /kk j i j g h ;ksX;r k Øe l wph ds v k /kk j i j g h ;ksX;r k Øe l wph ds v k /kk j i j g h ;ksX;r k Øe l wph ds v k /kk j i j g h

l{ ke i z k f/kdk jh } k jk l{ ke i z k f/kdk jh } k jk l{ ke i z k f/kdk jh } k jk l{ ke i z k f/kdk jh } k jk i zo s'k fn ;k tk o sx kA

2-6-4- 3 leLr i z o s’k dkmaflfya x ds ek /;e ls f d; s tko sax s A dkm af lfyax dk dk;ZØe fo fHkUu lek pkj& i =k sa e sa i zdkf’kr fd;k tko sx kA dkmaf lfy ax dk fo Lr ` r dk;ZØe l{ ke i z k f/kdkjh@l apkyu k y; r du hdh f’k{ kk dh o sc lkb V www.dtempcounselling.org @www.mptechedu.org i j mi yC/k jgsx kA b lds fy;s mE ehn o kjksa dks v yx l s dk sb Z H kh dk Wy y sV j u gha H ks tk t kosx k

2-6-4- 4 e wy i zek. k&i =e wy i zek. k&i =e wy i zek. k&i =e wy i zek. k&i =

dkmaflfy ax i zfØ;k ds n kSjku mEehn o kjksa dk s v i us ewy i zek. k& i = lR ;ki u gsr q i z Lrq r dju s gk sax s A rR i ’pkr ~ mE ehn o kjksa dks mu d s e wy i zek. k& i =

~ 26 ~

o k fi l dj fn ;s tk;sx s a A mE e hn o kjksa dks ewy i zek.k&i = i z osf’kr laLFkk esa tek u g ha djku k g S A

2-6-4- 5 i zFke o "kZ ds i kB ~;Øe esa laL Fk kv ksa ds v ar j. k gs r q v u qKk u gh a n h tk, x hA

2-6-4- 6 dqykf/ki fr } kjk f u /kkZf jr i zo s’k dh v afre frfF k ds i 'pkr ~ laL Fk kv ksa esa i zFk e

o" kZ e sa i z o s’k dh v u qefr u g ha n h tko sx h A

2222 ---- 7777 i z o si z o si z o si z o s ’ k dk Øe %&’ k dk Øe %&’ k dk Øe %&’ k dk Øe %& 2-7-1 l{ ke i z kf/kdkjh O n kjk dsUn z hd` r i jke'kZ ¼d kmaf lfyx ½ ls mu lLFkk v ksa ds

Lo hd` r iz os'k {k er k ds 5 i zfr 'kr LFkku v f uo k lh Hkkjr h ; vH ;f Fk Z;ksa ls H k js tk, ax s ftUgk sau s le qfpr i zkf/k dk jh ls b lds fy , vu qKk i z kIr dj yh g SA ;g LFkku l{ k e i z kf/kdkjh O n kjk v f /klwfpr i zfdz;k rFkk dk ;Z dze ds v u q lkj H k js tk, ax s rFkk dksb Z L Fkku fjDr jgu s dh n 'kk esa ;g L Fk ku lek U; i wy e sa lfE e fyr fd, tk dj ds Un z h;d` r i jke'kZ ¼dk malfyax ½ l s H kjs tk, ax sA

2-7-2 dsoy mu la L Fkkv ksa dk ss] ftUgksau s l aL Fk kx r i z kFkf edr k dh lhV ksa ds ek/;e l s i z kIr v frfjDr v k ; ls Lu krd] f MIyksek , o a i ksLV fMI yksek i kB ~;Øe ksa e sa v u q lwfpr tk fr , o a v u q lwfpr tu tkfr ds i zo sf'kr leLr v H ;fFkZ;ksa dks f'k{ k. k 'k qYd esa 10 i zfr'kr NwV i znk u dju s dh lge fr nh gks] Lo h dr i zo s'k { ker k ds 10 i zfr 'kr LFkku ksa dks lo Zi zFk e jkT; Lr jh; lk ekU; i zo s’k i jh{ kk esa ØeL Fkki u k ¼jSafdax ½ d s v k/k kj i j ;ksX; r kØe e sa , o a rR i 'pk r~ LFk ku f jDr jgu s dh n 'kk es sa v gZdkjh i jh{ kk ds i z kIr kadkas ds ;ksX;r kØe e sa v kSj , v kb Z lhV hb Z@jkT; 'kklu } kjk fu /k kZfjr i k=r k ek u n .M i wjk d ju s i j r Fkk l{ ke i z kf /kdkjh } k jk v f/klwfpr i zf Ø; k ds v u q lkj r Fkk l{ ke i zk f/kdkjh ds v f/kd` r i zfrfu f/k dh mi f LFkf r esa] laLFk k Lr j dh i jke 'k Z ¼ dkmalf yax ½ d s pj. k ds i z kjaH k gk su s ds i wo Z r d H kju s dh v u qefr n h tk;sx h A

laL Fk kx r i zkFkf edr k dh lhV ksa dk , d c kj fo dYi dk i z;ksx dj fy , tkus ds Ik 'pk r ~ ;fn lac af /kr laL Fkk b u LFkku ksa i j i z os'k u gh a dj i k r h gS v Fko k b u lhV ksa i j v kaf'kd :i ls i z o s'k d jr h gS] r ks ;s lhV sa fj Dr jgsax h , o a b Ugsa i jke 'k Z ¼dkmalfyax ½ ds fdlh H kh pj. k esa lf E efyr u gha fd;k tk, x k A b l i zo x Z ds v arx Z r iz o sf'kr v H ;FkhZ dk s lEi w. kZ i kB ~;Øe v of/k esa v i u h c zkap ;k laL Fk k i fjo rZu dk v f /kdkj u g ha g ksx kA i zo s'k fu jLr djk;s tk u s d ss dkj. k [ k kyh gksu s o kys L Fkku fjDr j[ ks tk, ax sA fd l h H k h Lr j i j] ;fn ;g i k ;k tkr k gS f d f dlh l aL Fk k v Fko k v H ;Fkh Z } kjk feF;k ;k x yr tku dkjh d s v k/kk j i j ;k lq lax r rF;ksa dks fNi kd j i z o s'k i zkI r fd;k gS v Fko k fn ;k x ;k gS r ks l{ ke iz kf /kdkjh leLr , sls i z o s'k fu jLr djsx k rFkk ; s LFk ku fjDr j[ k s tk, ax sa A

2-7-3 lkek U; i wy ds i jke'kZ ¼dkma lfyax ½ e s a] v k jf{ k r i zo xZ ds i zFke v H ; Fk hZ dks fu E ufyf[ kr dze ls c qyk;k tk; sx k] r kf d f j Dr v kjf{ kr LFkku i kjLi fjd :i

~ 27 ~

ls i fjofr Zr fd, tk ld sa%& v u q lwfpr tu tkfr] vu q lwfpr tkfr ] vu q lwf pr tu tkfr] vU ; f i NM+k ox Z] v u q lwfpr tu tkfr@v u q lwfpr tk fr-

2-7-4 v kjf{ kr iz ox ksZ ds i jk e 'kZ ¼dkma lfyax ½ la pkf yr d ju s d s i 'pkr ~] mi jksDr Øeku q lk j] fjDr L Fkku ] ;fn dksb Z gksa] v u kjf{ kr LFkkuk sa esa lafoyhu fd, tk, ax s v k Sj rc vu kjf{ kr LFkku ksa ds fy;s i jke'kZ ¼dkmalf yax ½ i z kjaH k dh tk, x h-

v kjf{ kr J s. kh ds , s ls m E e hno k j ftUk ds u ke v u kjf{ k r Js. kh dh e sfjV lwph es a H kh gS dks] v u kjf{ kr lhV ksa ds v ko aV u e sa H kh fopk jk Fk Z fy;k tk;sx kA mUgsa v kjf{ kr Js.k h ls v Fko k v u k jf {kr Js. kh ls] m u dh i lan dh i z kFkf edr k n h tk, x hA v kjf{ kr Js. kh ds , sl s v H ;fFkZ; ksa dks f tu dk i z o s'k v u kjf{ kr J s. kh dh lhV k sa i j f d;k tk, x k mu dh x .k u k v u kjf{ kr J s. kh esa dh tk, x hA

2-7-5 ;fn lkek U; i z os’k i jh {k k dh ; ksX;r k Øe ds v k/k kj i j v kjf{ kr i zo x ksZ ds i jke 'k Z ¼dk malfyax ½ la pkfyr dju s d s i 'pkr ~] mi jksDr Øe ku q lkj] f jDr LFkku ] ; fn dksb Z g ksa] v u k jf{ kr LFkk u ksa esa la fo yhu fd, tk, ax s v kSj r c v u kjf{ kr LFkku ksa ds fy ;s i jke'kZ ¼ dkmalf yax ½ i z k jaH k dh tk, x h --

v kjf{ kr J s. kh ds ,sls m E eh no kj ftUkds u ke vu kjf{ kr Js. kh dh e sfjV lwph esa H kh gS dks] v u kjf{ kr lhV ksa ds v ko aV u esa H kh fopkjkFkZ f y;k tk;sx kA mUg sa v kjf{ kr Js.k h ls v Fko k v u kjf{ kr Js. kh ls] m u dh i lan dh i z kFkfedr k n h tk, x hA v kjf{ kr J s. kh ds , sls v H ;f FkZ;k sa dks f tu dk i z o s'k vu kjf{ kr J s.k h dh lhV k sa i j f d;k tk, x k mu dh x .k u k v u kjf{ kr J s. kh esa dh tk, x h-

i jke 'k Z ¼dkmalfyax ½ ds mi ;q ZDr n k Sj ds i 'pkr ~ ;fn LFkku fjDr jg r s gSa r ks , sls LFk ku ] l{ ke i zkf/kdkjh } k jk v f/klwf p r i zfØ;k ds v u q lkj] l{k e i z kf/kdkjh ds v f/k d` r i zfrfu f/k dh mi fLFk fr esa e gkfo|ky; Lr j i j H kjs tk, ax s f tle sa , sl s v H ;fFkZ;ksa dks o jh; r k n h tk, x h tks i z os'k i jh {k k esa lfE e fyr gq, gksa A e g kfo |ky; Lr j dh i jke'kZ ¼ dk malfyax ½ gsr q i zR ;sd eg kfo |ky; ds f y, f u /kkZf jr frf Fk ;ka] fj fDr ;ka] v f/kd` r i zfrfu f/k dh tku dkjh l{ ke i z kf /kdkjh dh o sc lkb V ij mi yC/k jg sx hA b l i jke'kZ ¼dkmalfy ax ½ ls i z o sf'kr v H ; fFkZ;ksa ds c k js e sa tk u dkjh dh i zfo f"V ] l{k e i z kf/kdkjh d s v f/kd` r i zfrfu f/k ds lkFk lac af /kr e gkfo |ky; } k jk i jke'kZ ¼dkmalfy ax ½ dh o sc lk b V i j i jke'kZ ¼ dk mal fyax ½ dh fr fFk i j g h d ju k v fu o k;Z gSA

lkek U; i z os’k i jh{ k k ds ek /;e l s i jk e'kZ ¼ d kmalfyax ½ dh lwph d s v afr e v H ;FkhZ dks v o lj n su s ds i 'pk r ~ ; fn v g Zdkjh i jh {k k ds i z kIr kadksa ds v k/kkj i j i jke 'k Z ¼dkmalfy ax ½ v k;k sftr d ju s dk f ofu 'p; f d; k tkr k g S r ks mi yC /k leLr LFkku vu kjf{ kr Js. kh esa varx Z r fopk j e sa fy, tk, ax s , oa ftl ds fy, le Lr J s. k h ds v H ; Fkh Z dh , d l a ;qDr esfjV l wph ds v k/ kk j i j v ko aV u gksx kA

~ 28 ~

2222 ---- 8888 i z o s'k dk jn ~n f d;k tku k% &i z o s'k dk jn ~n f d;k tku k% &i z o s'k dk jn ~n f d;k tku k% &i z o s'k dk jn ~n f d;k tku k% &

¼ 1½ ¼ 1½ ¼ 1½ ¼ 1½ ; fn fdlh i zØe i j ;g i k ;k tk , fd v H ;Fkh Z us fdlh laLFkk esa ] fe F;k ;k x yr tku dk jh d s v k/kkj i j ;k lq lax r rF;k sa dks fNi kdj i z o s'k iz kIr fd;k g S ; k ; fn izo s'k ds i' pkr ~ f dlh H kh le; ;g ik ;k tk, fd vH;FkhZ dks fdlh H kwy ;k vuns[ kh ds dkj.k i z os' k fn; k x ;k Fkk] rks , sls vH ;Fk hZ dks fn; k x ;k i zos' k m lds v/;; u ds n kSj ku fdlh Hk h le ; f dlh i woZ lwp u k ds fcu k laL Fkk ds iz k pk;Z ;k l{ke i z kf/kdkj h On kj k r R dky jn ~n fd, tku s ds n k f;Ro k/khu g ksx k A

¼ 2½¼ 2½¼ 2½¼ 2½ ;fn vH ;Fkh Z vi u k iz os'k f o'ofo |ky ; ds dqy kf/ kifr } kj k ?kksf" kr iz os' k dh vafr e f rfFk ds 7 fn o l iwo Z rd jn ~n djo krk gSS rks vH ;FkhZ } kj k laL Fkk e sa tek dh x b Z ’ kqYd dh j kf’ k esa ls 1000@ & :- dh dV kSrh dj] ’ks" k leL r jk f’k ok fil dj n h tk ,x hA rFkkf i i j ke’ kZ ¼dkmUlfy ax ½ Qhl o kilh ;ksX; ug ha gk sx h A vafre frf Fk ds i ' pkr~ iz os'k fu jL r dj ku s i j f' k{k.k 'k qYd , oa vU; ' kqYd ¼dso y dkW ' ku e uh dks N ksM+dj½ o kfi l u gha g ksax sA

¼ 3½ ¼ 3½ ¼ 3½ ¼ 3½ jn ~n dj . k ds i ' pkr L Fkku kas d h f L Fkfr %&jn ~n dj . k ds i ' pkr L Fkku kas d h f L Fkfr %&jn ~n dj . k ds i ' pkr L Fkku kas d h f L Fkfr %&jn ~n dj . k ds i ' pkr L Fkku kas d h f L Fkfr %& i zo s'k d s jn ~n dj.k d s dkj.k ;k fu /kk Zfjr r k jh[ k ds H k hr j ¼ tSlk f d l{k e i z kf/kdkjh } k jk ?k ksf" kr fd;k tk, ½ v H ;FkhZ } kjk fji ksV Z u dju s ds dkj. k mn ~H kwr g ksu s o kys fjDr LFkku ] v x ys pj.k dh dk maflfy ax ¼;fn lapkfyr dh tkr h g S½ e sa v ko aV u ds fy;s mi yC/ k djk;k tk, x k-

2222 ---- 9999 f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % &f ’k{ k. k rFkk v U; Qh l % & i zo s'k r Fk k Qhl fo fu ;ke d lfe fr u s f MIyksek i kB~;Øe lapkfyr dju s o kyh fo fHkUu laLFkk v ksa } k jk mE ehn o kjksa ls fy ;s tk u s o kys f'k { k. k 'kqYd , o a v U; 'kqYd ds v kn s'k le ;& le; i j tkjh fd, g S A i zo s'k ysu s o kys m Eehn o kjksa dks i zpfyr f'k{ k. k 'kqYd , o a v U; 'kqY d i z o sf'kr laL Fk k esa te k dju s gksx saA laL Fk kx r iz k Fkfedr k dh lhV k sa dk f'k{ k .k 'kqYd v f /kdre ` 1- 50 yk[ k i zfr o" k Z i zfr fo|k Fk hZ lai w. kZ i kB ~;Øe v of /k ds fy;s n s; gk sx k , oa la LFk k f o'ks" k mi ;q ZDr lhV k sa i j b lls de f'k{ k. k 'kqYd i j H kh iz o s'k n s l dsx h rFkk fi ;g f'k{ k. k 'k qYd lkekU; i wy dh lh V ksa ds f'k{ k. k 'k qYd ls f dlh H kh i fjfLFkfr esa de u gk sx k i jUr q lac a f/ kr laL Fkk } kjk b l v k'k; dh v fx ze lwpu k lf efr dks rFkk l{ ke i z kf /kdkjh dk s n su k g ksx hA

2222 ---- 1111 0000 fu ;eksa@ izf Ø; kvk sa dk m ikar j.k% &fu ;eksa@ izf Ø; kvk sa dk m ikar j.k% &fu ;eksa@ izf Ø; kvk sa dk m ikar j.k% &fu ;eksa@ izf Ø; kvk sa dk m ikar j.k% & e/; izns' k j kT; ljdkj] L oP N rFkk ikjn' khZ izo s' k i zfØ;k lqfuf' pr dju s gsr q]

iz os' k r Fk k Qh l fo fu;ked lf efr ls lE ; d~ ij ke 'k Z dju s ds i' pkr~ izo s' k ds fy , f dlh mica/k @fu ;e@ izfØ;k dks la' kksf/k r dju s dk vf/k dk j lq jf{kr j[kr h gS vkSj bl izdkj fd;k x ; k dk sbZ mikarj.k vk c)dj g ksx kA

~ 29 ~

2222 ---- 1111 1111 vfH k dj.k dh vk sj ls fdlh mYy a? ku ;k bl vf /kfu; e ds mi ca/k ksa ds fdlh mYy a? ku ls O; fFkr dksbZ vH ;Fkh Z] izfØ;k ;k vf/k fu;e ds mica/kksa ds v u q lj.k esa ok n gsrq rFk k v f/kdfFkr pwd n' kkZ rs g q, lfefr dks vkosn u dj ldsx kA

2222 ---- 1111 2222 ik B ~;Øe% &ik B ~;Øe% &ik B ~;Øe% &ik B ~;Øe% &

,- vkbZ-lh-V h-bZ- Onk jk vu qeksfn r rdu hdh f'k{k.k laL Fkkvk sa ls l acaf /kr ikB ~;Øe rk fy dk esa fn, x , gSaA

2222 ---- 1111 3333 fu oZpu% &fu oZpu% &fu oZpu% &fu oZpu% &

bu fu ;eksa ds fu oZpu ds lac a/k e sa ;f n dksb Z i z'u mn ~Hkwr gksr k g S rks og j kT; ljdkj dks fu fn Z"V fd; k tk ,x k ftldk ml ij fof u' p; vafre g ksx k A

2222 ---- 1111 4444 v f/k dk fj rk% &v f/k dk fj rk% &v f/k dk fj rk% &v f/k dk fj rk% & fdlh H kh f oo kn ds e key s esa vf /kdkfj rk dsoy e/ ;izn s'k esa x fB r rFkk fL Fk r

U;k ;ky ;k sa r d g h lh fer jgsx hA

i z o s'i z o s'i z o s'i z o s' k fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZVk fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZVk fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZVk fu ;e dh i zf r lapkyu ky ; r du h dh f 'k{ kk dh o sc lkb ZV www.dtempcounselling.org ,oa www.mptechedu.org i j mi yC /k jgsx h Ai j mi yC /k jgsx h Ai j mi yC /k jgsx h Ai j mi yC /k jgsx h A

~ 30 ~

i z ek .k & i=ks a ds i zk: ii z ek .k & i=ks a ds i zk: ii z ek .k & i=ks a ds i zk: ii z ek .k & i=ks a ds i zk: i i z k:i & 1i z k:i & 1i z k:i & 1i z k:i & 1

m Eehno kj d s f irk@ekr k@o S/k vf Hk Hk kod d k ' ki Fk i =m Eehno kj d s f irk@ekr k@o S/k vf Hk Hk kod d k ' ki Fk i =m Eehno kj d s f irk@ekr k@o S/k vf Hk Hk kod d k ' ki Fk i =m Eehno kj d s f irk@ekr k@o S/k vf Hk Hk kod d k ' ki Fk i =

¼d soy v uq lwf pr t kfr @tu t kf r Js. kh d s m Ee h no kjksa d s f y ; s½¼d soy v uq lwf pr t kfr @tu t kf r Js. kh d s m Ee h no kjksa d s f y ; s½¼d soy v uq lwf pr t kfr @tu t kf r Js. kh d s m Ee h no kjksa d s f y ; s½¼d soy v uq lwf pr t kfr @tu t kf r Js. kh d s m Ee h no kjksa d s f y ; s½

u ke % ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

fi rk dk u ke % ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

v uq lwfp r t kfr @t ut kf r % ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -- ¼v uq -d k Ø ekad ½

/ke Z % ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

O ;o lk; % ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

i r k % ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --

eSa 'ki Fk i wo Zd d Fku d jr k g wa f d &

1- eSa H kkjr ds l afo /kku ds v u qPNsn 3 41@ 342 ds v arx Z r ftyk-- -- --- -- --- -- ----- ----- -¼e- iz-½ ds f y; s ?k ksf"kr ---------------------------- ----- --------- ----- ----- ----- ----- ----- --v u q lwfpr tkfr@ v u q lwfpr tu tk fr dk@ dh ln L ; gwWA

2- esjs } kjk v u qfo H kkx h; vf/k dk jh - ------------------------------ -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -ds l e { k

tkfr i zek. k i = iz k Ir dju s gsr q tks v ko sn u i = fn u akd- -- ---------------------- ----------dks i z Lr q r fd;k tk jg k g S mles a o f. kZ r tku dk jh es js Kku @fo 'o kl ds v u q lkj lR ; gSA

'ki Fkdr k Z d s gLr k{ kj

--- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ---

fV Ii . kh & tk s v u qi ;qDr fodYi gks m ls dkV n so sa , oa i zek. k i = i z Lrq r d js a A

~ 31 ~

i z k:i & 2 ¼v ½i z k:i & 2 ¼v ½i z k:i & 2 ¼v ½i z k:i & 2 ¼v ½

v uqlwf pr tkf r@t utkf rv uqlwf pr tkf r@t utkf rv uqlwf pr tkf r@t utkf rv uqlwf pr tkf r@t utkf r ize k. k&i=ize k. k&i=ize k. k&i=ize k. k&i= d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½

v u qHkk x----------------------------- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -ftyk-- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -e /;i zns'k i q Lrd Øeka d-- --- -- --- -- --- -- ---------------------- i zdj. k Øe ka d- ------------------------ -- i ze k.k i = Øekad-- --- -- --- -- ---------------------

L Fkk; h t kf r ize k. k i=L Fkk; h t kf r ize k. k i=L Fkk; h t kf r ize k. k i=L Fkk; h t kf r ize k. k i=

;g i zekf .kr fd ;k tk rk gS f d J h@Jh erh @dqekjh---- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- firk@ifr dk uke--- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --- fu ok lh xzk e@uxj -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- -- -- ---- - ---- - f o -[ ka- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- -- - -- -- --- rglh y --- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -f ty k -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - - laH kk x--- -- -- - -- -- -- -- -- ---- - ---- -- -- -- - -- -- ---- - ds --- -- ---- -- -- - -- -- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- -- -tkf r@ t ut kfr dk@dh lnL; gS v kS j bl tkfr@tutk fr dks laf o/ kk u d s vuqP Nsn 341 ds v /kh u e/ ;izns'k jk T; ds l aca/ k esa v uql wfp r t kfr@vuql wfp r t ut kfr ds : i esa fof uf nZ" V fd;k x;k gS vkS j ;g - -- -- --- -- ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -t kfr@tutk fr vuqlwf pr tk fr ,oa t ut kf r ¼ la'k ks/k u½ vf /k fu;e] 1976 ds varxZr e/ ; izns'k dh lwph esa vuqØekad-- -- ---- --- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --ij vaf dr gS A v r% Jh @Jh erh @d qekjh--- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- --- -- ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- -- fi rk@ifr dk uk e---- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- --vu qlwf pr tk fr@tutkf r dk@d h gS A

2- i z ekf .kr f d ;k t krk g S fd v ko snd J h @J her h@d q ek jh -- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ ----- -ds i f jo kj d h d qy o kf " kZd v k; : i,---- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ -- --- -- -- -- gSA f nukad -- -- ------ -- -- ------ -- --- -- g Lr k{ k jg Lr k{ k jg Lr k{ k jg Lr k{ k j

¼lh y ½¼lh y ½¼lh y ½¼lh y ½ i z e k.k hd j.k v f / kd kjh d k ukei z e k.k hd j.k v f / kd kjh d k ukei z e k.k hd j.k v f / kd kjh d k ukei z e k.k hd j.k v f / kd kjh d k uke i nu kei nu kei nu kei nu ke

f V Ii .kh ¼1½ v uq lwf p r t kf r d k v Fk Z gS laf o/kku ds v uqPNsn 341 d s v arxZ r f ofuf nZ"V e/; izn s'k jk T; l s lac af /k r vuqlwf pr t kf r rFk k v uq lwf p r tut k fr d k v FkZ g S laf o/k ku d s v uq PNsn 342 d s v arx Z r f ofu fnZ" V e/;iz ns'k jk T; l s lac af / kr t k ut kf rA

¼2½ d soy f uEuf yf [k r v f /kd kf j;k sa }k jk t k jh f d ; s x ;s i z ek .k &i = e kU; g ksaxsA ¼ v ½ d y sDV j@f M IV h d ysDVj@, l- Mh-v ks- ¼vu qf oHkkx h; v f /kd k jh½ m ilaHk kx h ; ef t LV ªsV@flV h ef tLVªsV ¼ c½ rglhy n kj ¼ n½ if j; kst uk i z 'kk ld @v f /kd k jh]o ` gn @e/; e@,d h d` r v kf no klh f od kl if j;kst u kA

;g i z e k.k i= m i jksD r esa ls f d lh Hkh ,d vf / kd kjh }k jk f u; r t kap ,o a v k Re lar qf "V ds i 'p kr g h t kjh fd ; k t ko s] u fd m EE khn ok j d s v fHk Hkk od }k jk f n; s x ;s 'ki Fk i= ds v k/k kj i j v kS j u gh LFk kuh ; f udk; ksa d s lnL;k sa }kjk t k jh f d ;s x ;s i z ek.k i = ds v k /kkj i jA

~ 32 ~

i z k:i & 2 ¼c ½i z k:i & 2 ¼c ½i z k:i & 2 ¼c ½i z k:i & 2 ¼c ½

v uqlwf pr tkf r@t utkf rv uqlwf pr tkf r@t utkf rv uqlwf pr tkf r@t utkf rv uqlwf pr tkf r@t utkf r ize k. k&i=ize k. k&i=ize k. k&i=ize k. k&i=

d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½d k;k Z Yk ;] v uqf oHkk x h; v f /kd kjh ¼i z e k .khd j.k½

v u qHkk x----------------------------- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -ftyk-- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -e /;i zns'k i q Lrd Øeka d-- --- -- --- -- --- -- ---------------------- i zdj. k Øe ka d- ------------------- ----- -- i ze k.k i = Øekad-- --- -- --- -- ---------------------

vL Fk k; h tkf r izek. k i=vL Fk k; h tkf r izek. k i=vL Fk k; h tkf r izek. k i=vL Fk k; h tkf r izek. k i=

;g i zekf .kr fd ;k tkrk gS f d J h@Jh erh @dqekjh---- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- firk@ifr dk uke--- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --- fu ok lh xzk e@uxj -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- -- -- ---- - ---- - f o -[ ka- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- -- - -- -- --- rglh y --- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -f ty k -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - - laH kk x--- -- -- - -- -- -- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- ---- - ds --- -- ---- -- -- - -- -- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- -- -tkf r@ t ut kfr dk@dh lnL; gS v kS j bl tkfr@tutk fr dks laf o/ kk u d s vuqP Nsn 341 ds v /kh u e/ ;izns'k jk T ; ds l aca/ k esa v uql wfp r t kfr@vuql wfp r t ut kfr ds : i esa fof uf nZ" V fd;k x;k gS vkS j ;g - -- -- --- -- ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -t kfr@tutk fr vuqlwf pr tk fr ,oa t ut kf r ¼ la'k ks/k u½ vf /k fu;e] 1976 ds varxZr e/ ; izns'k dh lwph esa vuqØekad-- -- ---- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --ij vaf dr gS A v r% Jh @Jh erh @d qekjh--- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- --- -- ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- - ---- -- -- -- - -- -- -- fi rk@ifr dk uk e---- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --- -- ---- -- --- -- --vu qlwf pr tk fr@tutkf r dk@d h gS A

2- izekf.k r fd;k tkrk gS fd vk osnd J h@Jherh @dqekjh -- -- --- -- ---- -- --- -- -- -- - -- -- ---- -- --- -- -d s if jokj dh dqy ok f"kZd vk ; :i,- - -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- ---- - ---- -- -- - -- -- -- --gS A

fn u kad --------------------------- g Lr k {k jg Lr k {k jg Lr k {k jg Lr k {k j

¼ lhy½¼ lhy½¼ lhy½¼ lhy½ i ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u ke i n u kei n u kei n u kei n u ke

;g iz e k.k &i= t kjh g ksus d s fn uak d l s 6 e kg d s f y ;s oS/ k gk sx kA

~ 33 ~

i z k:i & 3 ¼v ½i z k:i & 3 ¼v ½i z k:i & 3 ¼v ½i z k:i & 3 ¼v ½

e /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k re /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k re /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k re /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k r

LF kku ksa ij izo s' k d s f y; sLF kku ksa ij izo s' k d s f y; sLF kku ksa ij izo s' k d s f y; sLF kku ksa ij izo s' k d s f y; s izLrqr fd; s tku s ok ysizLrqr fd; s tku s ok ysizLrqr fd; s tku s ok ysizLrqr fd; s tku s ok ys i zek. k &i =i zek. k &i =i zek. k &i =i zek. k &i =

L Fkk; h i zek. k i =L Fkk; h i zek. k i =L Fkk; h i zek. k i =L Fkk; h i zek. k i = d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh

¼i zek. khd j. k½¼i zek. khd j. k½¼i zek. khd j. k½¼i zek. khd j. k½

v u qHkk x----------------------------- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -ftyk-- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -e /;i zns'k i q Lrd Øeka d-- --- -- --- -- --- -- ----------------------------------- i zdj. k Øe ka d- ------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ---- i ze k.k i = Øekad-- --- -- --- -- ----------------------------------

t kf r izek. k &i=t kf r izek. k &i=t kf r izek. k &i=t kf r izek. k &i= ;g iz e kf .kr fd ; k t kr k g S f d J h@J herh @dq e kjh- ------ --- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ---- ---- -- -- ------ -- --- -- -- ---- i q =@iq= h J h----- -- -- --- -- ------ -- -- ---- --------- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ -- -- ----- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ------ ---- -- ------ ----- -- -- ------ -- f u oklh xz k e@'kg j- -- -- -- ------ -- -- --------- -- -- ------ -- -- ----- ---- rg lhy - -- ---- -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- fty k -- -- --- ------ -- -- ------ -- --- -- --- e/; i zns'k d s f u ok lh gSa] t ks-- -- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ---t kf r ds gS a f tls f iNM+k ox Z ds : i e sa e/; i z ns'k 'kk lu] v kf ne t kfr] vu q lwfp r t kf r ,oa f i NM+k ox Z d Y;k .k foHkkx d h vf /klwpu k Ø ekad , Q 8& 5 i Pp hl 4&84] f nu kad 26 f nlac j] 198 4] } kj k v f /ke kU; f d ;k x ;k g S A J h --- -- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ------- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ - v kS j@;k mu d k if jok j lke kU;r% e/; i zns'k ds f ty k-- -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- ------------- -- ------ -- -- --- laHkk x - -- ----------- -- -- ------ -- ----- ---- esa f u ok l d jrk g S- ;g Hk h i z ek f .kr fd ; k tk rk gS f d J h- -- -- ------ -- -- ----- ---- ---- -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ---- ---- -- --- -- -- ------ -- -- ----- Ø he hys; j ¼ lEiU u ox Z½ O;f Dr;k sa@ox ksZ d h Js.kh e sa ug ha v kr s g S a] ft ld k m Yy s[k Hk kjr ljd kj d kf eZ d , oa iz f 'k{ k.k f oHk kx ds if jf 'k"V Ø 380@2@22@93 LFkk- ¼ ,l- lh-Vh -½ fn ukad 08-09-93 }k jk t kjh lwp h d s d k y e& 3 e sa r Fkk e/; i zns'k 'kkk lu] lke kU; i z 'kklu f oHkkx d s Kk i Ø e kad , Q- 7&26@93@1& v k- iz -] fn ukad 8 ek pZ 1994 d s lkFk lay X u if jf 'k"V Þ bZ Þ d h v uq lwp h ds d kWy e ¼3½ esa f d ;k x ;k g SA 2- iz e kf .k r f d ;k t k rk g S f d v ko snu J h@J herh@d q e kjh- -- --- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ---- ---- -- -- ----- ------ -- -- ------ -- - d s if jok j d h d qy o kf "kZd v k ; : i;s-- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- -- ---- -- -- --- -- ------ -- -- ------ -- --- -- -- -----g SA 3- ;g Hkh iz e kf .kr fd ;k t kr k g S fd og e/;izns'k jkT; e sa f n ukad ---- -- -- ----- -- ------ -- -- ------ ---- d ks i z otu d j p qd k gSA fn u kad --------------------------- g Lr k {k jg Lr k {k jg Lr k {k jg Lr k {k j

¼ lhy½¼ lhy½¼ lhy½¼ lhy½ i ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u ke i n u kei n u kei n u kei n u ke

~ 34 ~

i z k:i & 3 ¼c ½i z k:i & 3 ¼c ½i z k:i & 3 ¼c ½i z k:i & 3 ¼c ½

e /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k re /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k re /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k re /; i zns'k dh vU; f iN M+s oxZ ¼Øhe hys; j d k s Nk sM +dj ½ Js. k h d s vkj f {k r

LF kku ksa ij izo s' k d s f y; s i zLrqr fd; s tku s ok ysLF kku ksa ij izo s' k d s f y; s i zLrqr fd; s tku s ok ysLF kku ksa ij izo s' k d s f y; s i zLrqr fd; s tku s ok ysLF kku ksa ij izo s' k d s f y; s i zLrqr fd; s tku s ok ys i zek. k &i =i zek. k &i =i zek. k &i =i zek. k &i =

v LFkk; h i zek. kv LFkk; h i zek. kv LFkk; h i zek. kv LFkk; h i zek. k i =i =i =i = d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh d k;kZy ;] v u qfoH kk xh; v f/k dk jh

¼i zek. khd j. k½¼i zek. khd j. k½¼i zek. khd j. k½¼i zek. khd j. k½

v u qHkk x----------------------------- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -ftyk-- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -e /;i zns'k i q Lrd Øeka d-- --- -- --- -- --- -- ----------------------------------- i zdj. k Øek a d- ------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ---- i ze k.k i = Øekad-- --- -- --- -- ----------------------------------

t kf r izek. k &i=t kf r izek. k &i=t kf r izek. k &i=t kf r izek. k &i=

;g iz e kf .kr fd ; k t kr k g S f d J h@J herh @dq e kjh- ------ --- -- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- --------- ---- -- -- ------ -- --- -- -- ---- i q =@iq= h J h----- -- -- --- -- ------ -- -- ---- --------- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ -- -- ----- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ------ ---- -- ------ ----- -- -- ------ -- f u oklh xz k e@'kg j- -- -- -- ------ -- -- --------- -- -- ------ -- -- --- -- ---- rg lhy - -- ---- -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- fty k -- -- --- ------ -- -- ------ -- --- -- --- e/; i zns'k d s f u ok lh gSa] t ks-- -- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ---t kf r ds gS a f tls f iNM+k ox Z ds : i e sa e/; i z ns'k 'kk lu] v kf ne t kfr] vu q lwfp r t kf r ,oa f i NM+k ox Z d Y;k .k foHkkx d h vf / klwpu k Ø ekad , Q 8& 5 i Pp hl 4&84] f nu kad 26 f nlac j] 198 4] } kj k v f /ke kU; f d ;k x ;k g S A J h --- -- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ------- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ - v kS j@;k mu d k if jok j lke kU;r% e/; i zns'k ds f ty k-- -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- ------------- -- ------ -- -- --- laHkk x - -- ----------- -- -- ------ -- ----- ---- esa f u ok l d jrk g S- ;g Hk h i z ek f .kr fd ; k tk rk gS f d J h- -- -- ------ -- -- ----- ---- ---- -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ---- ---- -- -- --- -- ------ -- -- ----- Ø he hys; j ¼ lEiU u ox Z½ O;f Dr;k sa@ox ksZ d h Js.kh e sa ug ha v kr s g S a] ft ld k m Yy s[k Hk kjr ljd kj d kf eZ d , oa iz f 'k{ k.k f oHk kx ds if jf 'k"V Ø 380@2@22@93 LFkk- ¼ ,l- lh-Vh -½ fn ukad 08-09-93 }k jk t kjh lwp h d s d k y e& 3 e sa r Fkk e/; i zns'k 'kkk lu] lke kU; i z 'kklu f oHkkx d s Kk i Ø e kad , Q- 7&26@93@1& v k- iz -] fn ukad 8 ek pZ 1994 d s lkFk lay X u if jf 'k"V Þ bZ Þ d h v uq lwp h ds d kWy e ¼3½ esa f d ;k x ;k g SA 2- iz e kf .k r f d ;k t k rk g S f d v ko snu J h@J herh@d q e kjh- -- --- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ---- ---- -- -- ----- ------ -- -- ------ -- - d s if jok j d h d qy o kf "kZd v k ; : i;s-- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- -- ---- -- -- --- -- ------ -- -- ------ -- --- -- -- -----g SA 3- ;g Hkh iz e kf .kr fd ;k t kr k g S fd og e/;izns'k jkT; e sa f n ukad ---- -- -- ----- -- ------ -- -- ------ ---- d ks i z otu d j p qd k gSA fn u kad --------------------------- g Lr k {k jg Lr k {k jg Lr k {k jg Lr k {k j

¼¼¼¼ lhy½lhy½lhy½lhy½ i ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u kei ze k. khd j.k v f/k dk jh dk u ke i n u kei n u kei n u kei n u ke

;g iz e k.k &i= t kjh g ksus d s fn uak d l s 6 e kg d s f y ;s oS/ k gk sx kA

~ 35 ~

i z k :i & 4 ¼H k kx & v ½i z k :i & 4 ¼H k kx & v ½i z k :i & 4 ¼H k kx & v ½i z k :i & 4 ¼H k kx & v ½

lSf ud oxZ g srq izek . k i=lSf ud oxZ g srq izek . k i=lSf ud oxZ g srq izek . k i=lSf ud oxZ g srq izek . k i= H kwri wo Z lSf ud@e`r izf rj {k k d eZp kjh@L Fkk ; h : i l s f odykax i zf rj{ kk deZpkj h H kwri wo Z lSf ud@e`r izf rj {k k d eZp kjh@L Fkk ; h : i l s f odykax i zf rj{ kk deZpkj h H kwri wo Z lSf ud@e`r izf rj {k k d eZp kjh@L Fkk ; h : i l s f odykax i zf rj{ kk deZpkj h H kwri wo Z lSf ud@e`r izf rj {k k d eZp kjh@L Fkk ; h : i l s f odykax i zf rj{ kk deZpkj h

lan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak d -- ---- -- -- ----- ---- -- -- ----- ---- -- -- ----- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- -- ----- -- -- ---- ---- -- -- ----- -- -- ---- ---- -- -- ----- -- -- ---- ---- -- -- --- f nuk adf nuk adf nuk adf nuk ad -- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- -

;g iz e kf .kr fd ; k t kr k g S f d J h@J herh @dq e kjh- ------ --- -- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- --------- ---- -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- -- t k s O; ko lkf ;d ijh { kk eaMy ] Hkksi ky } kjk lap kf yr ¼ ijh{ k k d k u ke½ -- -- -- ----- ------ -- -- ------ -- -- ----- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- o"kZ - -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- ---- -ds v k /kkj i j ¼ ik B~ ;Ø e d k uk e½ ----- -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- ----------- -- ik B~ ; Ø e esa i z o s'k d s fy ; s m Ee hnokj J h @d q e kjh--- -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ ---- --- -- ds f i rk@e krk gS& ¼v ½ Fky lsuk@o k;q lsuk@uk S lsuk d s@d h ,d Hk wri woZ l Sfud g SA lsok f u of Rr@lso keq f Dr ds le;

o s - -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- ---- -- ------ -- -- ----- i n ij Fks@Fkh m ud k lf oZl Ø ekad --- -- -- ------ -- --- ---- -- -- ------ -- -- -Fkk A

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

¼c ½ m Ug ksau s Fk y lsuk @o k; qlsuk@u kS lsuk e sa-- -- ----------- -- -- ------ ---- -- --- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ------i n i j lf oZ l

Ø e kad -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ -ds v /khu lsok d h gSA lsok d s n kS jku os LFkk ;h : i ls

f od y kax gk s x , g S@lso k d s n kS jku m ud h e ` R;q o"kZ ----- ---- -- -- ----- ------ esa g ks p q d h g SA

LFkk u % -- -- ------ -- -- ------ -- f ty k lSfud d Y; k.k vf /kd kjh d s g Lrk{ k j f nukad % -- -- ------ -- -- ------ -- --- --

¼d k ;kZ y¼d k ;kZ y¼d k ;kZ y¼d k ;kZ y ; lhy ½; lhy ½; lhy ½; lhy ½

~ 36 ~

i z k:i & 4 ¼H kkx & c ½i z k:i & 4 ¼H kkx & c ½i z k:i & 4 ¼H kkx & c ½i z k:i & 4 ¼H kkx & c ½

eeee / ;i zns' k esa@ e/ ;i zn s'k d s c kg j v U; jkT; e sa d k;Z jr i zfr j{ kk deZpk jh / ;i zns' k esa@ e/ ;i zn s'k d s c kg j v U; jkT; e sa d k;Z jr i zfr j{ kk deZpk jh / ;i zns' k esa@ e/ ;i zn s'k d s c kg j v U; jkT; e sa d k;Z jr i zfr j{ kk deZpk jh / ;i zns' k esa@ e/ ;i zn s'k d s c kg j v U; jkT; e sa d k;Z jr i zfr j{ kk deZpk jh l an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak d -- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- -- fn u kadfn u kadfn u kadfn u kad --- -- ----- -------- -- ----- ---------- ----- -- ----- -------- -- ----- ---------- ----- -- ----- -------- -- ----- ---------- ----- -- ----- -------- -- ----- ---------- --

;g i zek f. kr fd;k tk r k g S fd J h@J he r h@dqek jh- --------------------------------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- - tks O ;ko lkf;d i jh{ kk eaMy] H kk si ky } kjk lapkfyr ¼i jh{ kk dk u ke ½-- -- -----------------------------------------o" kZ----- ----- ----- ------------------ ds v k/kkj i j ¼i k B~;Øe dk u k e½ -------------------------------- ----- ----- ----- ----- ikB ~;Øe esa i z o s'k d s fy ;s mE ehn o kj J h@dqekjh- ------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -ds fi r k@ek rk gS& ¼v ½ Fkyl su k@ o k;q lsu k@ukSlsu k esa --- -- --- -- --- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -v ksg n s i j lf oZ l

Øeka d-- -- ----- ----- ----- -- --- -- --- -- --------------- ds v /khu dk;Z jr i zf r j{k k de Zpkjh g S v k Sj o s e /;i zn s'k esa fLFkr i zfr j{ kk b dkb Z e sa i n LFk g S o s b l bdkb Z e sa fn u akd----- ----- ----- -------------- ----- ----- ---- ls lso k jr g SA

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

¼c ½ mUg ksau s Fkyl su k @o k ;qlsu k@u kSlsu k e sa--------------- -- --- -- --- -- --- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -dss v ksg n s i j lf o Z l Øek a d- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --- ds v /khu dk;Z jr i zfr j{ kk deZpkjh gS v kSj o s e/;i zn s'k jkT ; ds c k gj f LFkr i zfr j{kk b dkb Z e sa i n LFk g SA

LFkku % --------------------------- gLr k {k j % v kfQlj de ka fMax fn u kad% --------------------------- ¼dk;k Zy; lhy½

~ 37 ~

i z k:i & 5i z k:i & 5i z k:i & 5i z k:i & 5

H kwri woZ lSf ud }kj k LF kkbZ :i ls e/; izns' k e sa H kwri woZ lSf ud }kj k LF kkbZ :i ls e/; izns' k e sa H kwri woZ lSf ud }kj k LF kkbZ :i ls e/; izns' k e sa H kwri woZ lSf ud }kj k LF kkbZ :i ls e/; izns' k e sa O; o L Fkkf ir g ksu s lac aO; o L Fkkf ir g ksu s lac aO; o L Fkkf ir g ksu s lac aO; o L Fkkf ir g ksu s lac a /k h izek . k i=/k h izek . k i=/k h izek . k i=/k h izek . k i=

l an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak d -- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- -- fn u kadfn u kadfn u kadfn u kad --- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- --

esjs le { k i z Lr q r f d; s x ;s i ze k. k& i = ds v k/k kj i j i zekf .kr f d; k tkr k g S fd

J h@J h erh@ dqe kjh¼mE eh n ok j dk u ke ½-------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- --- tks O ;ko lkf;d

i jh{ kk eaMy] H kksi k y } kjk lapkf yr ¼i jh { kk dk u k e½----------- ----- ----- ----- ----- ------------ o" kZ---------------------ds

v k/kk j i j i kB ~;Øe e sa i zo s'k ds fy, mE ehn o kj ls---------------------------------- -- --- -- --- -- --i j ¼i kB ~;Øe

dk u ke½ ---------------------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ---- i kB ~;Øe e sa i z o s'k ds fy ;s mE ehn o kj

J h@dqek jh --- -- --- -- --- -- --- -- ----- ----- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- ds fi r k@ek rk lso kfu o R r Hk wriwo Z lSfu d

gSa v kSj LFkk ;h :i l s-----------------------------------------------------¼LFkku ½ rglhy---- ---------------------------------------------

ftyk-- -- --- -- ----- ----- -- --- -- --- -- --- -- ----- ----- ----- --e sa O ;o LFkkfi r gks x ;s gSA

LFkku % ------------------------- ftyk lSfu d dY;k. k v f/kdkjh d s g Lr k{ kj fn u kad% ---------------------------

¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½

~ 38 ~

i z k:i & 6i z k:i & 6i z k:i & 6i z k:i & 6

Lora= rk laxzk e l sukuh o xZ g srq izek. k i =Lora= rk laxzk e l sukuh o xZ g srq izek. k i =Lora= rk laxzk e l sukuh o xZ g srq izek. k i =Lora= rk laxzk e l sukuh o xZ g srq izek. k i =

l an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak d -- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- -- fn u kadfn u kadfn u kadfn u kad --- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- --

1- i ze kf. kr f d; k tk r k gS f d J h@ J her h ---------------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -¼mE e hno k j dk u ke½ J h@ J herh --- -- ----- ----- ----- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- ¼mE ehn okj ds f i r k @ekr k dk u k e½ ds@ o S/k ¼Legitimate½ i q=h@i q = gS tk s J he r h---------------------------------------------------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ¼Lo ra=r k lax z ke lSu ku h dk u k e½ ds@o S/k ¼Legitimate½ i q =h@ iq= gSA

2- J h@J h erh--- ------------------------------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ¼Lo ra=r k lax z ke lsu k u h dk u ke ½ dk u ke e /;izn s'k ds f tyk -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ---¼ftys dk u k e½ esa la/k kfjr ¼Maintained½ Lo r a=r k lax z ke lSu ku h dh iath ¼Register½ e sa Øekad- --- -- --- -- --- -- ----- -i j i ath d` r gSA

LFkku % --------------------------- gLr k {k j dy s DV j

fn u kad%fn u kad%fn u kad%fn u kad% -- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- -------- ¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½

~ 39 ~

i z k:i & 7i z k:i & 7i z k:i & 7i z k:i & 7

okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i= okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i= okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i= okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i=

l an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak dl an H kZ Øeak d -- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- ---- -- ------------- -- ----- -------- -- fn u kadfn u kadfn u kadfn u kad --- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- ----- -- ----- -------- -- ----- --

;g i zekf. kr fd;k tk r k gS fd J h@J he r h@dqek jh ------------------------------ -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -v kR e t@ vk R etk@i R uh@J h ------------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- tk s O ;ko lkf;d i jh { kk eaMy] H kk si ky }kjk lapk fyr ¼i jh{ kk dk u k e½-- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -- o" kZ----- ----- ----- ---ds v k/kkj i j ¼i kB ~;Øe dk u ke½ ------------------------- ----- ----- ----- ----- -- i kB ~;Øe e sa i zos'k d s fy; s mE eh no k j gS us fu ;f er Nk=@Nk= k ds :i esa b l laL Fkk- ----------------- ----- ----------------------------------------------------------------------------- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ¼laLF kk dk u ke½ e sa l=-------------------------------- ----- ---- ls l=---------------------------------------- rd v /;;u f d;k g S A

LFkku % -------------------------- laL Fk k i zeq[ k ds gLr k{ k j -- ----- ----- ----- ----- ----- -----

fn u kad%fn u kad%fn u kad%fn u kad% -- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- -------- u ke , o a i nu ke , o a i nu ke , o a i nu ke , o a i n --- -- -------- ----- -- ----- -------- -- --- -- -------- -- --- -- -------- -- ------- -- -------- ----- -- ----- -------- -- --- -- -------- -- --- -- -------- -- ------- -- -------- ----- -- ----- -------- -- --- -- -------- -- --- -- -------- -- ------- -- -------- ----- -- ----- -------- -- --- -- -------- -- --- -- -------- -- ----

¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½

~ 40 ~

i z k:i & 8i z k:i & 8i z k:i & 8i z k:i & 8

okL rf od f uoklh lacokL rf od f uoklh lacokL rf od f uoklh lacokL rf od f uoklh lac a/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k &i = a/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k &i = a/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k &i = a/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k &i =

lan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak d -- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- -- f nuk adf nuk adf nuk adf nuk ad -- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- -

i z ekf .kr fd ; k t k rk gS f d J h@J he rh@d q ek jh---- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ---- ---- ----- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- - v k Ret @v kRet k@i Ruh@J h -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ --------- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- - t ks r glh y -- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ -f ty k-- -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- ------------- -- -- e/; izn s'k d k fu ok lh g S] D;ksf d og

1- e/;i z ns'k e sa iSn k gq v k gS@gq b Z gS v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

2- og@m ld k i ky d @o S/k vf HkHkk od e/;iz ns'k e sa f u jarj d e ls -- d e 15 o" kksZ ls jg jg k gSA v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

3- m lds i ky d ksa e sa ls d ksb Z jk T; 'k klu d k lso kjr ;k lsok f u oRr d e Zp k jh g S vFko k d sUnz h ; 'kk lu d k d eZp kjh g S t ks e/ ;i z ns'k e sa l sok jr gSA

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k 4- og Lo;a v Fko k m ld s ik y d jkT; esa f iN ys i kap o"k ksZ ls d k sbZ vpy laif Rr] m |ksx

O; ol k; j[krs g SA

blblblbl dddd ss ss vf rf jD rvf rf jD rvf rf jD rvf rf jD r 1- m lus v iu h f 'k{ k k e/; izn s'k es a f LFkr f d lh Hkh e kU; rk i z kIr f 'k{ k.k laLFk k e sa d e ls d e rhu

o"kZ rd i z kI Rk d h g SA f tlesa d { kk ,d ls i woZ d h f 'k {kk lf Eef yr u gha g ksx hA v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

2- m lus e/; iz n s'k f LFkr fdl h Hkh ek U;r k iz k Ir f 'k{ k.k laLFkk ls f u Euf yf [kr i jh { kkv ksa es a ls d e ls d e , d ijh { kk m Rrh.k Z d h gSA

¼d ½ 10$2 iz .kk y h d h n loha@c kjg oh a d { k k d h i jh{ kk ¼[k½ v k Bo ha d { kk d h i jh{ k k

LFkk u % -- -- ------ -- -- ------ -- --- -- i z kf /kd r v f /kd kjh ds g Lrk{ kj f nukad % -- -- ------ -- -- ------ -- --- -- ¼d k ;kZy ; lhy½ f V Ii .kh % t k s va'k v ko';d u g ks m U gsa d kV fn; k t kosA

~ 41 ~

i z k:i & 9i z k:i & 9i z k:i & 9i z k:i & 9

okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i= okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i= okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i= okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i=

lan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak dlan HkZ Ø eak d -- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- -- f nuk adf nuk adf nuk adf nuk ad -- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- --- --- -- -- -- ---- ---- -- ----- - i z ekf .kr fd ; k t kr k gS f d J h@J herh @dq e kjh- ------ -- -- -- --------- -- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ ----- ---- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ - t ks O; ko lkf ;d ijh{ k k eaM y ] Hkk sik y }kjk lap kfy r ¼i jh { kk d k u ke½---- -- -- --- -- ------ -- -- ------ -- --- -- ------ -- -- ------ ----- -- -- ------ -- -- ----- o"kZ - -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- -----ds v k/ kkj ij ¼ ik B~ ; Ø e d k u ke½ -- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ -- --- -- -- ---i kB~ ;Ø e esa i z os'k d s fy ; s m Ee hnokj g S] J h@J her h---- -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- ----------- -- ---- -- -- ------ --d k @d h iq= @i q= h g SA

¼d ½ t ks- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- --------f oHkk x e sa-- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ---- -- --------i n i j -------- -- -- ------ -- -- --- ---- -- -- ------ -¼f rf Fk½

ls i nLFk e/;i z ns'k 'kk lu d s d e Zp kjh g S aA v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

¼[k½ t ks- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- --------f oHkk x esa-- ------ -- -- ----------- -- -- -------- -- ----- ---i n i j in LFk e/;iz ns'k 'k klu d s d e Zp kjh Fks v kS j t k s -- --------- ---- -- ------ -- -- --- -- ------ -- -- ------ ----- -- -¼frf Fk½ d ks b l f oHkk x ls lso k f uo ~ Rr gq ,aA

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k ¼x ½ t ks- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- --------f oHkk x esa-- ------ -- -- ----------- -- -- -------- -- ----- ---i n i j in LFk e/;iz ns'k 'k klu d s

d e Zp kjh Fks f t ud h e ` R;q lso k e sa j g rs g q ,- -- -- -- ------ ----- -- -- ---- ---- -- ¼f rf Fk½ d k s g ks x bZ Fkh A v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

¼?k ½ t ks- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- -- --------f oHkk x esa-- -- ----- -- -- ------ -- -- ----------- -- ------ -- -in i j i nLFk e/; iz ns'k laox Z esa /k kf jr v f [k y Hkkjr h; lsok d s v f /kd kjh g SA LFkk u % -- -- ------ -- -- ------ -- --- -- d k; kZy ; i z eq [k@l{ k e vf / kd kjh d s g Lrk{ k j f nukad % -- -- ------ -- -- ------ -- --- -- ¼d k ;kZy ; lhy½

~ 42 ~

i z k :i & 10i z k :i & 10i z k :i & 10i z k :i & 10

okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i=okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i=okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i=okL rf od f uoklh laca/ kh v ko' ; drk gsrq i zek .k&i=

lan H kZ Øeak d-- -- --- -- ----- ----- --------------- fn u kad-- -------------------------

i ze kf. kr f d; k tkr k gS fd J h@J h er h@ dqe kjh--------------------------------------------------

v kR e t@ vk R etk@i R uh@J h ------------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- tk s O ;ko lkf;d

i jh{ kk eaMy] H kksi k y } k jk la pkf yr ¼i jh { kk dk u k e½ -- ----- ----- ----- ---------------------------------------------

o" kZ----- ----- ----- -------------------------ds v k/kkj i j ¼i kB~;Øe dk u k e½---- ----- ----- ----- ----------------------------

i k B~;Øe esa i z o s'k ds f y;s m E ehn o kj g S] J h@J he r h-- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -

dk@ dh i q =@ i q =h gS] tks fn u kad 1 tu o jh 2 0 13 v Fk o k mlds i wo Z dh fr fFk-- -- --- -- --- -- -

------------------ ls e /;i zn s'k esa fL Fkr---- ----- ----- ----- ----- ----- ------- ----- ----- ----- ----- ----- foH kkx e sa-- ----- ----- ----- ----- -

--------------------------------i n i j i n LFk dsUn z h; 'kk lu @lko Ztf u d mi Øe d k@dh deZpkjh

gSA

LFkku % --------------------------- dk; kZy; i zeq[ k @l{ ke v f/kdkjh ds g Lr k{ kj - -------------

fn u kad% --------------------------- u ke , oa i n ------------------------------------------ --------------- ----- ----- ----- -----

¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½

~ 43 ~

i z k :i & 11i z k :i & 11i z k :i & 11i z k :i & 11

e/; izns' k e sa iquZ O; oLF kkiu laca/ kh izek . k&i= e/; izns' k e sa iquZ O; oLF kkiu laca/ kh izek . k&i= e/; izns' k e sa iquZ O; oLF kkiu laca/ kh izek . k&i= e/; izns' k e sa iquZ O; oLF kkiu laca/ kh izek . k&i=

lan H kZ Øeak d-- -- --- -- ----- ----- --------------- fn u kad-- -------------------------

i ze kf. kr fd;k tkr k gS fd J h@J h er h@ dqe kjh----- ----- ----- -- --- -- ----- ----- ----- ---------------------------------

tks O ;ko lkf;d i jh{ kk eaMy] H k ksi ky } kjk lapkfyr ¼i jh {kk dk u k e½---- -- ----- ----- ----- ----- ----- -

------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -- o" kZ---- ----- --------------- ds

v k/kk j i j ¼i kB ~;Øe dk u ke ½ -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --------------------i kB ~;Øe esa i zo s'k ds fy; s

mE eh no k j gS] J h@J he r h---- ----- -- --- -- --- -- --- -- --- -- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- dk@dh

i q = @i q =h g S] tk s--- -- ---------------------------------------------------- ;kstu k ds r gr e/;i zn s'k e sa

O ;o LFk kfir g SA ;g ; kstu k H kkjr 'kklu @ e/;i zn s'k 'kk lu } kjk Lo hd` r

i qu ZO ;o LFkki u ;kstu k ¼Resettlement scheme½ gSA

L Fkku %L Fkku %L Fkku %L Fkku % -- -- -------- -- --- ---- -- -------- -- --- ---- -- -------- -- --- ---- -- -------- -- --- -- -------------------------------- g Lr k{ kj % dy sD V j@ft yk ef t LV ª sVg Lr k{ kj % dy sD V j@ft yk ef t LV ª sVg Lr k{ kj % dy sD V j@ft yk ef t LV ª sVg Lr k{ kj % dy sD V j@ft yk ef t LV ª sV

fn u kad%fn u kad%fn u kad%fn u kad% -- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- -------- ¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½¼ dk;k Zy; lhy½

~ 44 ~

i z k :i & 12i z k :i & 12i z k :i & 12i z k :i & 12

t Ee w ,oa d' ehj j kT; ds f oLFk kf i r mEehnokj laca/ kh izek . k&i=t Ee w ,oa d' ehj j kT; ds f oLFk kf i r mEehnokj laca/ kh izek . k&i=t Ee w ,oa d' ehj j kT; ds f oLFk kf i r mEehnokj laca/ kh izek . k&i=t Ee w ,oa d' ehj j kT; ds f oLFk kf i r mEehnokj laca/ kh izek . k&i=

Office of the Zonal Officer

TO WHOM IT MAY CONCERN

Certified that .................................................................................

S/o or D/o ....................................................................................

R/o ............................................. Tehsil ........................................

District...........................................................................................

A/P.................................... Pin ......................... is registered from

No. ..................................................... R/Card No ……...................

At S. No. ..................................................... of his/her father

ration card issued from this zone.

Seal of Tehshildar Zonal Officer / Tehshildar

~ 45 ~

i z k :i & 13i z k :i & 13i z k :i & 13i z k :i & 13

e/; izns'k d s vf /k dkj h @deZpkj h f t udh inL Fk kiuk e/; izns'k d s vf /k dkj h @deZpkj h f t udh inL Fk kiuk e/; izns'k d s vf /k dkj h @deZpkj h f t udh inL Fk kiuk e/; izns'k d s vf /k dkj h @deZpkj h f t udh inL Fk kiuk vkr ad oknh xf rf of /k; k sa vkr ad oknh xf rf of /k; k sa vkr ad oknh xf rf of /k; k sa vkr ad oknh xf rf of /k; k sa ds f u; a= .k gsrq tEe w , oa d 'eh j jkT ; esa dh xbZ d k ize k. k&i=ds f u; a= .k gsrq tEe w , oa d 'eh j jkT ; esa dh xbZ d k ize k. k&i=ds f u; a= .k gsrq tEe w , oa d 'eh j jkT ; esa dh xbZ d k ize k. k&i=ds f u; a= .k gsrq tEe w , oa d 'eh j jkT ; esa dh xbZ d k ize k. k&i=

lan H kZ Øeka d -- --- ----- ----- --------------- fn u kad - -- ---------------------- i ze kf. kr fd;k tkr k g S fd J h@ J her h @dqekjh -- ----- ----- ----- ------------ -------- ----- ----- ----- ----- --- v kR e t@ vk R etk@J h ------------------------------------------------------------ tk s O ; ko lkf ;d i jh{ k k eaMy] e/; i zn s'k H kk si ky } k jk lap kfyr ¼i jh {kk dk u ke ½ ----- ----- ----- --------------------------------------------- o" kZ --------------- ----- ----- ----- ds v k/kkj i j ¼i kB ~; Øe dk u ke ½ - ----- ----- ----- ----- ----- -- ----- ----- ----- ----- ----- esa tE ew , o a d'e hj jkT; d s fo LFkkfi r mE eh no kjksa dh lhV ksa ds f o :) i z os'k dk mE eh no k j gS A J h------------------- ----- ----- ------------ -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -- ¼mE ehn okj dk u ke½ ds fi rk@e krk J h@ Jh erh --------------------------------------------- ----- ----- ----- ----- -- --- -- --- -- --- -- - e/;i zn s'k lso k ds v f/k dk jh @ deZpkjh gS ftu dh i n LFk kiu k tE ew , oa d'e hj jkT; esa v krado k n h x fr fof /k;ksa ds fu ; a=.k g sr q fn ukad - ----- ----- ----- ----- -- ----- -- ls f n u kad - ------------------------ ----- rd ------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ---- ¼LFkku dk u ke ½ esa jgh gS A

L FkkuL FkkuL FkkuL Fkku -- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- -------- gLr k {k jgLr k {k jgLr k {k jgLr k {k j fn u kadfn u kadfn u kadfn u kad -- -- ---------- -- ---------- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- --- -- ---------- --- -- ---------- --- -- -------- ¼ lhy½¼ lhy½¼ lhy½¼ lhy½

~ 46 ~

i z k :i & 14i z k :i & 14i z k :i & 14i z k :i & 14

j k "Vªh; [ ksy izf r; ksf xr k vk sa e sa Lo. kZ i nd vf t Zr d jus ok ys j k "Vªh; [ ksy izf r; ksf xr k vk sa e sa Lo. kZ i nd vf t Zr d jus ok ys j k "Vªh; [ ksy izf r; ksf xr k vk sa e sa Lo. kZ i nd vf t Zr d jus ok ys j k "Vªh; [ ksy izf r; ksf xr k vk sa e sa Lo. kZ i nd vf t Zr d jus ok ys f [k ykf M +; ks d s f y; s izek . k&i=f [k ykf M +; ks d s f y; s izek . k&i=f [k ykf M +; ks d s f y; s izek . k&i=f [k ykf M +; ks d s f y; s izek . k&i=

lan H kZ Øeka d -- --- ----- ----- --------------- fn u kad - -- ---------------------- i ze kf. kr f d; k tkr k gS fd J h@ Jh er h @dqe kjh ------------------- ----- ----- ----- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- -

v kR e t@ vk R etk@J h ------------------------------------------------------------------------- us o" kZ --------------- ----- ----- dh ------------------

------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ---- esa H kkjr ljdkj] ;q o k dk; ZØe , oa [ ksy

fo Hkkx ub Z fn Yyh }k jk ek U;r k i z kIr [ ksy lax B u ksa ds v f/kdkj i = i j v k ;ksftr ---- ----- ----- ----- ----- --- -- -

------------------------------------ ----- ----- ----- ----- ----- ----- ---- jk " Vª h; i zfr;ksfx rk esa - ----- ----- --------------------------------------- Lo. kZ

i n d v ftZ r f d;k gS A

L FkkuL FkkuL FkkuL Fkku -- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- -------- l apky dl apky dl apky dl apky d fn u kadfn u kadfn u kadfn u kad -- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- ---------- -- -------- -- --- -- -------- [ k sy v kSj ;q o d dY;k. k] e / ;i zns' k[ k sy v kSj ;q o d dY;k. k] e / ;i zns' k[ k sy v kSj ;q o d dY;k. k] e / ;i zns' k[ k sy v kSj ;q o d dY;k. k] e / ;i zns' k gLr k {k j , o a gLr k {k j , o a gLr k {k j , o a gLr k {k j , o a i n eqn z ki n eqn z ki n eqn z ki n eqn z k uk sV % &uk sV % &uk sV % &uk sV % & v k siu ] twf u; j] lhf u;j ,o a us'ku y x sEl jk "V ªh; [k s y i zf r ;ksf x r k d s v f rf jD r v U; jk "Vªh ;

i z fr; ksf x rkv ksa d ks b l gsr q jk"V ªh; i z fr ;ksf xrk d h J s.kh e sa ug h ek uk t k osx k A

~ 47 ~

r kf y dk& 1r kf y dk& 1r kf y dk& 1r kf y dk& 1

l = l = l = l = 2 01 3& 20 142 01 3& 20 142 01 3& 20 142 01 3& 20 14 esa fofH k Uu i ksy hV sdf u d laL F kkv ksesa fofH k Uu i ksy hV sdf u d laL F kkv ksesa fofH k Uu i ksy hV sdf u d laL F kkv ksesa fofH k Uu i ksy hV sdf u d laL F kkv ks a e sa i z o s'k g sr q a e sa i z o s'k g sr q a e sa i z o s'k g sr q a e sa i z o s'k g sr q l aH k kfor l aH k kfor l aH k kfor l aH k kfor l aL Fk ko kj , o a l aL Fk ko kj , o a l aL Fk ko kj , o a l aL Fk ko kj , o a c z kapc z kapc z kapc z kap o k j o k j o k j o k j lhV k sa d h la[;klhV k sa d h la[;klhV k sa d h la[;klhV k sa d h la[;k

DIRECTORATE OF TECHNICAL EDUCATION, MADHYA PRADESH

DISTRIBUTION OF SEATS IN PPT COURSES FOR THE SESSION 2013-2014

GOVERNMENT INSTITUTIONS/ AUTONOMOUS INSTITUTIONS/ AIDED INSTITUTIONS

S.NO. INSTITUTE NAME INSTITUTE TYPE BRANCH INTAKE

1 Alirajpur GOVT ET 60

Civil 60

2 Anuppur GOVT ET 60

Comp 60

3 Ashoknagar GOVT Civil 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

4 Badwani GOVT Comp 60

IT 30

Civil 30

Computer Hardware

Manintenance 30

Refrigeration and Air

Conditioning 30

5 Balaghat GOVT Civil 60

Comp 60

Elect 60

Mech 60

6 Betul GOVT Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

7 Bhind [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Comp 60

CE 60

8 Bhopal (Govt. Women's Polytechnica

College) G.I. Comp 60

ET 60

Architecture and Interior design 60

Interior Decoration and design 60

9 Bhopal (Sardar Vallabh Polytechnic

College)

GOVT

AUTONOMOUS Civil 60

Comp 55

Elect 65

ET 65

IT 55

~ 48 ~

Mech 60

CTM 60

Architectural Assistantship 60

Production Engg 60

10 Burhanpur [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Civil 30

Comp 60

ET 60

Mech 30

11 Chhindwara [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Comp 60

EEE 30

12 Dabra GOVT Comp 60

Elect 60

ET 60

13 Damoh GOVT

AUTONOMOUS Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

14 Datia GOVT ET 60

Elect 60

15 Dewas GOVT Mech 60

ET 60

16 Dhar GOVT

AUTONOMOUS Comp 60

IT 60

17 Dindori GOVT Civil 60

Comp 60

18 Gwalior (B.R.Ambedkar Polytechnic

College)

GOVT

AUTONOMOUS Civil 60

Comp 60

Elect 60

IT 60

Mech 60

Textile Tech 60

19 Gwalior (Govt. Women's Polytechnic

College) G.I. Comp 60

IT 60

Textile Design 60

Interior Decoration and design 60

ET 60

20 Harda GOVT Civil 60

Comp 60

Elect 60

Mech 60

~ 49 ~

21 Indore (Shri Vaishnav Polytechnic

College) GOVT AIDED Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

Production Engg 60

Textile Tech 60

Opto Electronics Engg 60

Automobile Engg 30

Opthalamic Tech 60

22 Indore (Women's Polytechnic College) G.I. AUTONOMOUS Comp 60

Architecture and Interior design 60

Interior Decoration and design 60

23 Itarsi GOVT ET 60

Mech 60

24 Jabalpur (Govt. Women's Polytechnic

College) G.I. Comp 60

ET 60

Food Tech 60

25 Jabalpur (Kala Niketan Polytechnic

College)

GOVT

AUTONOMOUS Civil 59

Comp 56

Elect 60

ET 60

IT 56

Mech 60

Printing Tech 60

Automobile Engg 60

26 Jaora GOVT

AUTONOMOUS Civil 60

Comp 60

Elect 60

Mech 60

27 Jatara GOVT Civil 60

ET 60

28 Jawad GOVT ET 60

Mech 60

29 Katni GOVT Mech 60

Comp 60

30 Khandwa GOVT

AUTONOMOUS Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

Refrigeration and Air 60

~ 50 ~

Conditioning

31 Khargone [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Comp 60

ET 60

IT 60

32 Khirsadoh GOVT Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

IT 60

33 Khurai GOVT Civil 60

Elect 60

Mech 60

34 Mandsaur GOVT ET 60

Comp 60

Digital Systems 60

35 Morena BOYS Comp 10

ET 10

Elect 10

Mech 10

36 Narsinghpur [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Comp 60

ET 60

37 Nasrullaganj GOVT Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

38 Nowgong GOVT

AUTONOMOUS Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

39 Pachore GOVT Elect 60

Mech 60

40 Panna Poly [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Comp 60

41 Pawai GOVT Civil 60

Mech 60

42 Raghogarh GOVT EI 60

Comp 60

Mech 60

43 Raisen GOVT ET 60

Civil 60

Mech 60

~ 51 ~

44 Rajgarh GOVT Civil 60

ET 60

45 Rewa GOVT ET 60

Computer Hardware

Manintenance 60

46 Sagar [Special Co-Ed Polytechnic

College] G.I._GOVT Comp 60

ET 60

Architecture and Interior design 60

47 Sanawad GOVT Civil 60

Computer Hardware

Manintenance 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 60

48 Satna GOVT Comp 60

Elect 60

Mech 60

Cement Tech 60

49 Sendhwa GOVT Civil 60

ET 60

50 Seoni GOVT Civil 60

Comp 60

Elect 60

Mech 60

51 Shahdol GOVT Civil 60

Comp 60

Elect 60

Mech 60

52 Shajapur GOVT Elect 60

Mech 60

53 Sheopur GOVT Mech 60

Comp 60

Computer Hardware

Manintenance 60

54 Shivpuri GOVT ET 60

Comp 60

55 Sidhi GOVT ET 60

Comp 60

56 Sironj GOVT Civil 60

Comp 60

ET 60

Mech 60

57 Tikamgarh GOVT Comp 60

Mech 60

~ 52 ~

58 Ujjain GOVT

AUTONOMOUS Comp 60

Elect 60

ET 60

IT 60

Mech 60

CTM 60

Chemical Engg 60

Refinary and Petro Chemical

(Petroleum Technology) 60

Plastic Tech 60

59 Umaria GOVT Mech 60

Elect 60

60 Vidisha (SATI Polytechinic College) GOVT AIDED Civil 60

Comp 60

Elect 60

ET 60

IT 60

Mech 60

Automobile Engg 60

Chemical Engg 60

Refinary and Petrochemical

Engg 60

61

Waidhan

GOVT

Comp 60

Elect 60

Mech 60

Civil 45

ET 60

Total

12916

SELF FINANCING INSTITUTIONS

62 Univesity Polytechnic College, RGPV,

Bhopal SELF_Financing Civil 60

Mech 60

Elect 60

ET 60

Total 240

PRIVATE INSTITUTIONS

63 Alia Polytechnic College, Bhopal PRIVATE Civil 120

Comp 60

Elect 60

ET 60

Mech 120

64 Ideal Institute of Information

Technology, Gwalior PRIVATE

Civil 120

Mech 120

65 Jaypee Polytechnic and Training Centre,

Rewa PRIVATE Comp 40

ET 40

~ 53 ~

Mech 40

66 RAMNATH SINGH INST OF TECH & SC,

GWALIOR PRIVATE Civil 60

Comp 60

ET 60

IT 60

MECH 60

Total 960

PRIVATE UNIVERSITY (Second Shift)

1 Oriental Institute of Science and

Technology, Indore PRIVATE

Civil 60

Mech 60

Total 120

PRIVATE INSTITUTIONS (Second Shift)

2 Aditya College of Technology &

Science, Satna PRIVATE

Cement 60

Mech 60

3 IES College of Technology, Bhopal PRIVATE ET/EC 60

Mech 60

4 ITM Group of Institution, Gwalior PRIVATE Civil 60

Elect 60

5 Jawaharlal Nehru College of

Technology, Rewa PRIVATE

Civil 60

Mech 60

6

PATEL GROUP OF INSTITUTION ( Patel

College of Science & Technology,

Bhopal)

PRIVATE

ET/ECE 60

Mech 60

Comp 60

IT 60

7 Prestiage Institute of Engineering &

Science, Indore PRIVATE

Civil 60

Mech 60

8 Radhaswami Institute of Technology,

Jabalpur PRIVATE

Civil 60

Mech 60

9 Shri Balaji Institute of Techonlgy &

Management, Betul PRIVATE

Civil 60

Mech 60

Total

1080

GRAND TOTAL

15316

u ksV %& , v kb Z lhV hb Z@jkT; 'kklu ds fu . kZ;ku qlk j rR le ; r kfy dk e sa n 'kkZb Z x b Z lhV ksa d h la[; k u ksV %& , v kb Z lhV hb Z@jkT; 'kklu ds fu . kZ;ku qlk j rR le ; r kfy dk e sa n 'kkZb Z x b Z lhV ksa d h la[; k u ksV %& , v kb Z lhV hb Z@jkT; 'kklu ds fu . kZ;ku qlk j rR le ; r kfy dk e sa n 'kkZb Z x b Z lhV ksa d h la[; k u ksV %& , v kb Z lhV hb Z@jkT; 'kklu ds fu . kZ;ku qlk j rR le ; r kfy dk e sa n 'kkZb Z x b Z lhV ksa d h la[; k i f jo r Zu h; g SAi f jo r Zu h; g SAi f jo r Zu h; g SAi f jo r Zu h; g SA G.I. = Girls Institution