E DREJTA E PRONËS DHE REGJISTRIMI I SAJ · konsiderohet si një nga të drejtat e njeriut, madje...

E DREJTA E PRONËS DHE REGJISTRIMI I SAJ ENKELEIDA PETANAJ (SHYLE)

I

DISERTACION

PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE

“DOKTOR”

“E DREJTA E PRONËS DHE REGJISTRIMI I SAJ”

Kandidati: Udhëheqësi shkencor:

Ma. Enkeleida PETANAJ (Shyle) Prof. Dr. Arta MANDRO

TIRANË, 2018


II

© E drejta e autorit: Enkeleida PETANAJ (Shyle)

Ky punim shkencor është formatuar sipas kërkesave të Rregullores së Rektoratit “Për organizimin Programeve

të Studimit të Doktoratave”, miratuar në Mbledhjen e Senatit Akademik të Universitetit të Tiranës me vendimin

nr. 20, datë 13.11.2008.

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara. Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim,

fotokopjim, përkthim, përshtatje, huapërdorje, shfrytëzim, transmetim, regjistrim, ruajtje, depozitim, përdorje

dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cenues me çfarëdo lloj mjeti apo forme, pa lejen

përkatëse me shkrim të autorit.


III

Mirënjohje

Puna intensive, e shtrirë në kohë dhe e thelluar në hulumtimin kërkimor, për hartimin e kësaj

teze doktorate, u bë e prekshme falë mbështjetjes së vazhdueshme të udhëheqësit shkencor, të

miqve dhe familjarëve të mi, për të cilët dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të sinqertë.

Mirënjohje të veçantë shpreh për Prof. Dr. Arta MANDRO, udhëheqësen e temës, për

mbështjen morale për realizimin e këtij studimi. Me këshillat, vërejtjet, sugjerimet,

inkurajimin e vazhdueshëm si dhe përvojën e ofruar, bëri të mundur finalizimin e këtij

studimi.

Falënderimet e mia u drejtohen të gjithë kolegëve, që më kanë ndihmuar për gjetjen e

dokumenteve të nevojshme për këtë studim, strukturave qeveritare dhe veçanërisht

Bibliotekës Kombëtare dhe bibliotekës “Shefqet Musaraj”, Vlorë, që më ndihmuan dhe më

mbështetën në realizimin e këtij studimi.

Mirënjohje e sinqertë shkon edhe për miqtë dhe familjaret, që më kanë mbështetur e

ndihmuar qoftë edhe me bisedime e shkëmbime mendimesh. Falenderoj Elonën, për

frymëzimin dhe inkurajimin e saj. Falenderoj Irmën, Jetën, Joanën, Memin, për të gjithë

kohën dhe përkushtimin e tyre.

U jam gjithashtu mirënjohëse profesorëve të Universitetit të Tiranës, Fakultetit të Drejtësisë,

veçanërisht Departamentit të së Drejtës Publike, Prof. Asoc. Dr. Kristinka JANCE, për

mbështetjen e pakursyer morale dhe profesionale.

Falenderoj më të shtrenjtët e jetës sime, fëmijët e mi, për kohën e munguar gjatë periudhës

së punimit të këtij studimi.

Për Dejvin, Orestin dhe Dilanin tim të vogël !

Enkeleida Petanaj (Shyle)

Tiranë, 2018


IV

TABELA E PËRMBAJTJES

Parathënie ............................................................................................................................... VII Qëllimi dhe objektivat.................................................................................................. XII

Pyetje kërkimore dhe hipoteza ................................................................................... XIII

Metodologjia .............................................................................................................. XIV

KREU I ...................................................................................................................................... 1 VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI TË DREJTËN E PRONËS .......................................... 1 1.1 E drejta e pronës, pronësia dhe prona - kuptimi juridik ........................................... 1

1.2 Aspekte ligjore dhe doktrinore për të drejtën e pronës ............................................. 7 1.2.1 Periudha pas shpalljes së Pavarësisë. Statuti Organik i Shqipërisë ....................... 7

1.2.2 Statuti i Lushnjës dhe zgjerimi i tij ........................................................................ 9

1.2.3 Statuti Themeltar i Republikës së Shqipërisë (1925) ........................................... 10

1.2.4 Statuti Themeltar i Mbretërisë së Shqipërisë (1928) ........................................... 12

2. Krijimi dhe zhvillimi i sistemit hipotekor pas shpalljes së Pavarësisë ..................... 21

2.1 Faktorët e përzgjedhjes së sistemit hipotekor ......................................................... 21 2.2. Regjistrimi i pasurive të paluajtshme gjatë mbretërisë së vetme shqiptare ........... 22

3. E drejta e pronës dhe regjistrimi i saj gjatë viteve 1945-1990 .................................. 24 3.1 Aktet e para me karakter legjislativ që i paraprinë Reformës agrare për konfiskimin,

shtetëzimin dhe shpronësimin ....................................................................................... 25 3.2 Statuti dhe Kushtetuta e Republikës Popullore të Shqipërisë ................................. 33

3.3 E drejta e pronës në Kushtetutën e RPSSH (1976) ................................................. 35 4. Sistemi i regjistrimit të pasurive të paluajtshme gjate qeverisjes komuniste dhe regresi i tij

....................................................................................................................................... 39 4.1 Sistemet e regjistrimit të pasurive të paluajtshme ................................................... 44

4.2 Thellimi i reformave kundër pronës private dhe ndikimi i tyre në sistemin e regjistrimit

....................................................................................................................................... 45

KREU II ................................................................................................................................... 47

VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI REFORMAT E TË DREJTAVE PRONËSORE PAS

VENDOSJES SË DEMORACISË .......................................................................................... 47

HYRJE ..................................................................................................................................... 47 2.1 Akte të posaçme për njohjen dhe fitimin e të drejtave të pronësisë ........................ 55 2.1.1 Reformat e tokës bujqësore. Problematikat kushtetuese dhe ligjore të zbatimit të saj 57

2.1.2 Procesi i privatizimit dhe karakteristikat e tij .................................................... 73

2.1.3 Procesi i kthimit dhe kompensimit të pronave ..................................................... 90

2.1.4 Transferimi i pronave shtetërore ........................................................................ 101

2.1.5 Informaliteti urban në Shqipëri. Procedurat dhe mënyrat ligjore të zgjidhjes .. 102

2.1.6 Fitimi i pronësisë nëpërmjet akteve të Këshillit të Ministrave .......................... 118

2.2 Problematikat në zbatimin e akteve ligjore të pronësisë dhe reformat politike për

zgjidhjen e tyre ............................................................................................................ 122 KREU III ................................................................................................................................ 141 E DREJTA E PRONËS, E DREJTË DHE DETYRIM KUSHTETUES .............................. 141

3.1 Superstruktura kushtetuese, që garanton ekzistencën reale të të drejtës së pronës si pjesë e

të drejtave të njeriut. ................................................................................................... 141

3.1.1. Parimet kushtetuese që garantojnë të drejtën e pronës si një nga të drejtat themelore të

njeriut në Kushtetutën shqiptare ................................................................................. 141


V

3.1.2 Karakteri dhe natyra e normave kushtetuese që parashikojnë të drejtat e njeriut153

3.1.3. Garanci juridiksionale kushtetuese në mbrojtje të të drejtave kushtetuese....... 155

3.1.4 Garanci procedurale kushtetuese që u japin efektivitet të drejtave dhe lirive themelore

..................................................................................................................................... 160

3.2 Garantimi i së drejtës së pronës si pjesë e gjeneratës së parë e të drejtave të njeriut161

3.2.1 E drejta e pronës në Kushtetutën e 1998 ............................................................ 163

3.2.2 E drejta kushtetuese mbi mënyrat e fitimit të pronësisë .................................... 168

3.3 Format e ndërhyrjes ndaj pronës ........................................................................... 178 3.3.1 Kriteret kushtetuese për ndërhyrjen në të drejtën e pronës ................................ 179

3.3.2. Kuptimi i shpronësimit, objekti dhe subjektet e tij ........................................... 189

3.3.4 Kufizime në ushtrimin e së drejtës së pronës..................................................... 198

3.4 Shpërblimi i drejtë apo rregullimi i drejtë ............................................................. 201

3.4.1. Vështrim krahasues i konceptit “shpërblim i drejtë” ........................................ 201

3.4.2. Shpërblimi i drejtë dhe rregullim i drejtë, në Kushtetutën e Republikës së Shipërisë 203

Metoda e vlerësimit të kompensimit duhet të jetë haptazi e arsyeshme. .................... 211

KREU IV ............................................................................................................................... 228

LLOJET E PRONËS, INSTITUCIONET, ORGANET QË PRODHOJNË TITUJT E

PRONËSISË DHE REGJISTRIMI I TYRE .......................................................................... 228

Hyrje ...................................................................................................................................... 228 4.1 Llojet e pronës në Republikën e Shqipërisë .......................................................... 229 4.1.1 Llojet e pronës publike dhe karakteristikat e saj ................................................ 229

4.1.2 Administrimi i pronës publike ........................................................................... 232

4.1.3 Mbrojtja e pronës publike .................................................................................. 233

4.2. Institucionet dhe titujt e pronësisë ....................................................................... 233

4.2.1Komisionet e shpërndarjes dhe likuidimit të pasurive të kooperativave bujqësore237

4.2.2. Komisioni qeveritar për vlerësimin, rivlerësimin dhe shpërndarjen e pasurisë së ish-

kooperativave bujqësore ............................................................................................. 238

4.2.3 Agjencia qendrore e ristrukturimit dhe privatizimit të ndërmarrjeve bujqësore 238

4.2.4 Komisionet e privatizimit të banesave shtetërore .............................................. 240

4.2.5. Komisioni i Përbashkët i Bashkisë dhe i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve241

4.2.6. Komiteti shtetëror për Kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve .... 241

4.3. Institucionet për administrimin dhe mbrojtjen e tokës bujqësore dhe titujve të pronësisë

mbi të .......................................................................................................................... 243

4.4. Institucionet e ngritura për shqyrtimin e vlefshmërisë së pasurive të paluajtshme245

4.5. Organet që prodhojnë tituj pronësie dhe regjistrimi i tyre ................................... 263

4.6 Titujt e pronësisë së organeve administrative, dhe regjistrimi i tyre .................... 265

4.6.1 Regjistrimi i fillestar i pasurive të paluajtshme ................................................. 267

4.7 Regjistrimi i vendimeve të organeve administrative ............................................ 273

KREU V ................................................................................................................................. 287 NDIKIMI I SISTEMIT TË REGJISTRIMIT TË PASURIVE TË PALUAJTSHME NË TË

DREJTËN E PRONËS .......................................................................................................... 288 5.1 Konceptit juridik i “regjistrimit të pasurive të paluajtshme” ................................ 288

5.2. Karakteristikat e sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme .................... 290

5.3 Sistemi i regjistrimit dhe përfitimet e tij .............................................................. 292

5.4 Krijimi i sistemit të unifikuar të regjistrimit të pasurive të paluajtshme .............. 295

5.5 Problematikat që kanë shoqëruar sistemin e regjistrimit ...................................... 299


VI

5.6 Efektet e regjistrimit të titullit të pronësisë dhe ndikimi në të drejtën e pronës ... 300

5.7 Digjitalizimi i sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme në Shqipëri, sfidë drejtë të

ardhmes për një sistem të unifikuar europian ............................................................. 302

Konkluzione dhe rekomandime .................................................................................. 305

BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................... 322


VII

Parathënie

Të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të

padhunueshme dhe qëndrojnë në themel të gjithë rendit juridik1. Kjo është arsyeja që herë

pas here i kthehemi trajtimit të temave të tilla, të cilat trajtojnë pjesë të këtyre të drejtave

themelore. Si e tillë, e drejta e pronës private është e garantuar.2

Sigurisht që sot, pas periudhave të ndryshme historike e politike (të tilla si rendi

skllavo-pronar, feudalizmi, kolektivizmi i komunizmit etj., të drejtat e njeriut janë parime

bazë, pa të cilat individët s’mund të jetojnë si qenie njerëzore me dinjitet. Respektimi i tyre

bënë të mundur progresin e plotë të individit dhe të shoqërisë. E drejta dhe liria shndërrohen

në koncepte themelore në momentin që sanksionohen nga Kushtetuta apo traktate të

rëndësishme ndërkombëtare si konventat.

Referuar të drejtës ndërkombëtare dhe akteve normative përkatëse, e drejta e pronës

konsiderohet si një nga të drejtat e njeriut, madje një e drejtë absolute. Është e sigurtë se

pronësia është instituti juridik përreth të cilit janë zhvilluar dhe vërtiten ende sot një sërë

debatesh dhe betejash politike. Forca të caktuara kanë mundur të luajnë politikisht me të

drejtën e pronës, duke e kthyer në mjetin kryesor të fitores. Pra, kjo e drejtë konsiderohet si

një e drejtë thelbësore dhe dobiprurëse nga njëra anë, si edhe nga ana tjetër parashtrohet si

kufiri ndarës midis shtresave të ndryshme shoqërore, dhe të padrejtësive shoqërore. E drejta

e pronës megjithëse është “një e drejtë” ajo nuk është një entitet abstrakt dhe ideal, por

imazhi i një realiteti të caktuar social.

E drejta e pronës, në rende të ndryshme juridike, ka pasur një mbrojtje të ndryshme.

Në vendet me regjim demokratik, mbrojtjes së saj i jepet një rëndësi e veçantë sepse

konsiderohet si kushti themelor për krijimin dhe garantimin e një statusi sa më të mirë në

ekonominë personale të subjekteve të ndryshëm dhe mandej në atë kombëtare dhe

ndërkombëtare.

Duke iu referuar Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, si aktin themelor në

hierarkinë e akteve normative të vendit, e drejta e pronës gjen një mbrojtje të veçantë.

Kështu, nëse i referohemi pikërisht nenit 41 të saj, kemi mundësi të krijojmë një vizion të

1 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, ligji nr.8417, datë 21.10.1998, neni 15/1 (amenduar me ligjin nr.9675,

datë 13.01.2007, amenduar me ligjin nr. 9904 datë 21.04.2008, amenduar me ligjin nr. 88/2012, datë

18.09.2012, amenduar me ligjin nr.137/2015, datë 17.12.2015, amenduar me ligjin nr. 76/2016, datë

22.07.2016).

2 Neni 41 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.


VIII

shpejtë, por të thellë lidhur me këtë të drejtë si një e drejtë e garantuar që fitohet sipas

mënyrave që Kushtetuta dhe Kodi Civil parashikon, e cila mund të kufizohet vetëm për

interesa publike me ligj dhe nga e cila vetëm ligji mund të parashikojë shpronësim,

përkundrejt një shpërblimi të drejtë etj.

Siç u parashtrua edhe më sipër, nisur nga fakti se Kushtetuta qëndron në majën e hierarkisë

së akteve nomrative në Republikën e Shqipërisë, e konsiderojmë si gurin themelor të

respektimit dhe garantimit të së drejtave në përgjithësi dhe të drejtës së pronës në veçanti.

Nëpërmjet këtij punimi doktorate do të përpiqemi të analizojmë reformat ligjore dhe

institucionale të ndërmarra ndër vite nga legjislatori shqiptar, në lidhje me fitimin e së

drejtës së pronës. Analiza do të ketë në vëmëndje problematikat, mangësitë, si dhe arsyet e

zvarritjes së reformave, për të arritur në konkluzionet dhe rekomandime të përshtatshme. Do

të përpiqemi të analizojmë përmbajtjen e dispozitave Kushtetuese dhe garantimin real të

tyre, si dhe pasqyrimin e tyre në legjislacionin shqiptar, si edhe elementë konkretë

procedural për sa i përket regjistrimit të pronës. Standardet e këtij legjislacioni do të

trajtohen në një këndvështrim të dyfishtë: si me Kushtetutën ashtu edhe me standardet

evropiane të kësaj fushe. Kjo e fundit do të analizohet edhe nën këndvështrimin e vendimeve

të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, të cilat janë të detyrueshme për shtetin

shqiptar dhe duhen njohur nga gjykatat dhe administrata përkatëse e cila mban përgjegjësinë

mbi garantimin e kësaj të drejte, në përputhje me parimet e legjislacionit shqiptar, të tilla si

ligjshmëria, kushtetueshmëria, e drejta e informimit, transparenca, barazia, mosdiskriminimi

etj. Punimi do të pasqyrojë edhe praktikën e Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë sikurse edhe

raste nga sistemi i drejtësisë në përgjithësi, duke përfshirë këtu vendimet unifikuese të

Gjykatës së Lartë.

Kushtetuta garanton të drejtën e pronës edhe përmes përcaktimeve laksative që i bën

mundësisë së kufizimeve të kësaj të drejte. Është e qartë që në një shtet demokratik, kufizimet

e të drejtave burojnë nga interesat e gjera të bashkëjetesës ndërmjet njerëzve. Ato janë të

lidhura me një interes të fortë publik. Kjo bashkëjetesë nënkupton detyrimet e shumta për

anëtarët e shoqërisë. Në momentin që me ligj përcaktohet nëse ka një interes publik duhet

bërë bilanci midis së drejtës individuale, me rëndësinë që paraqet interesi publik për të cilën

do kufizohet kjo e drejtë.

Pikërisht shkalla e kufizimit të të drejtave dhe lirive dhe konkretisht të së drejtës së

pronës, si edhe trajtimi i akteve normative që rregullojnë procesin e regjistrimit të saj do të

jetë një pjesë e rëndësishme e këtij punimi. Këtu do të synojmë të vëmë në balancë seriozitetin

e situatës kufizuese dhe mbrojtjen e të drejtës së pronës.


IX

Për më tepër themi se asnjë e drejtë dhe liri nuk do të kishte kuptim në qoftë se nuk do

ekzistonin mundësitë dhe mekanizmat e duhura, ku çdo subjekt të mbrohet kundër shkeljes

apo privimit të së drejtës. Kjo garanci është e domosdoshme në situatat kur pushtetet, të

çfarëdo lloji qofshin ato, janë të prira të shkelin të drejtat e njeriut sepse kështu e kanë më

lehtë të qeverisin ose sepse nuk e dinë cakun e ndërhyrjes. Edhe çështjet që kanë të bëjnë me

kufizimin e të drejtave kanë pasur historikun e tyre. Shoqërisë i është dashur kohë që të

parashikojë juridikisht standarde dhe asaj do t’i duhet edhe më shumë kohë e përkushtim për

t`i zbatuar ato faktikisht.

Kalimi i sistemit politik nga diktaturë e proletariatit në një sistemi demokratik

prularist u shoqërua me ndryshime të shumta të legjislative, politikash qeverisëse, veprimtari

gjyqësore dhe ekzekutive. Për këtë arsye lindi edhe nevoja e rihartimit të një sërë aktesh

normative, ndër të cilat edhe akti themelor, Kushtetuta. Në kushtet e një tranzicioni politik

dhe aspiratat e një vendi si Shqipëria për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare

qeveritare dhe Acquis Communautaire, solli lindjen e nevojës së përafrimit të legjislacionit

tonë me atë të së drejtës ndërkombëtare.

Në kushtet e një legjislacioni të trashëguar, në të cilin ishin të privuara një sërë të

drejtash themelore të parashikuara nga komuniteti ndërkombëtar, e drejta e pronës ishte

ndër ato më problematikat, pasi u kalua prej një sistemi koperativ, ku prona ishte e

përbashkët, në një sistem me të drejtë pronësore individuale. Në këto kushte lindi edhe

problematika e kthimit dhe kompensimit të pronës, e cila vijon edhe sot. Mirëpo, kjo kërkesë

dhe garantimi i kësaj të drejte është shoqëruar ndër të tjera edhe me problematika të shumta.

Si angazhim anëtarësimi në BE, sistemi ligjor shqiptar ka bërë hapa domethënës drejt

përmirësimit të tij dhe garantimit të të drejtave, duke hartuar një sërë strategjish, reformash

dhe duke siguruar zbatueshmërinë e tyre sipas parimit të ligjshmërisë, kushtetueshmërisë,

shtetit të së drejtës, transparencës, kredibilitetit, paanësisë, të drejtës për informim etj.


X

Lista e shkurtimeve

AITPP Agjencia e Inventarizimit dhe Transferimit të Pronave Publike

AKKP Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave

ALUIZNI Agjencia e Legalizimit Urbanizimit dhe Integrimit të

Zonave/Ndërtimeve Informale

AMTP Akti i Marrjes së Tokës në pronësi/përdorim

ATP Agjencia e Trajtimit të Pronave

BE Bashkimi Evropian

ELRA European Land Registry Association

ELRD European Land Registry Document

ELRN European Land Registry Network

EULIS European Land Informacion Service

GJEDNJ Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (Strasburg)

HTR Harta Treguese e Regjistrimit

IMOLA Interoperability model for land registers

KEDNJ Konventa Evropiane e të Drejtave të Njeriut

KKKP Komitetit i Kthimit dhe Kompensimit të Pronave

KLD Kanuni i Lekë Dukagjinit

KNT Komisioni i ndarjes së tokës

KPP Kartela e Pasurisë së Paluajtshme

KPPP Komiteti Përgatitor i Përgatitjes së Privatizimit

KQT Komisioni Qeveritar i Tokës

KRT Këshilli i Rregullimit të Territorit (në nivel lokal)

KRRTRSH Këshilli i Rregullimit të Territorit në Republikën e Shqipërisë

KV Komisionet Vendore

KVKKP Komisioni Vendor i Kthimit dhe Kompensimit të Pronave

LAMP Land Administration and Management Project

NKB Ndërmarrje Komunale e Banesave

NSH Ndërmarrje Publike/Shtetërore

OECD3 Organisation for Economic Co-operation and Development

3 Organisation for Economic Cooperation and Development – Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim.

OECD është një organizatë ndërkombëtare e përbërë nga tridhjetë e katër vende.


XI

OSBE Organization for security and coopetration in Europe

P.P Pasuritë e Paluajtshme

PHARE Public Health and the Agricultural Rural Ecosystem

PVTT Plani i Veprimit të Tregut të Tokës

QKR Qendra Kombëtare e Regjistrimit të Bizneseve

RF Regjistrim Fillestar

RPP Regjistrimi i Pasurive të paluajtshme

SRPP Sistemi i Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

USAID United States Agency for International Development

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

ZAMT Zyra e Administrimit dhe Mbrojtjes së Tokës

ZEE Zona Ekonomike Evropiane.

ZK Zonë Kadastrale

ZQRPP Zyra Qendrore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

ZRPP Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

ZVRPP Zyra Vendore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme


XII

Qëllimi dhe objektivat

Mirëfunksionimi i shteti të së drejtës dhe demokracisë bazohet mbi një sërë të drejtash dhe

lirish themelore. Ndër të drejtat primare renditet edhe e drejta e pronës. Në themel të këtij

studimi qëndron e drejta e pronës dhe regjistrimi i saj si një e drejtë kushtetuese në

Republikën e Shqipërisë. Kushtetuta, në krye të hierarkisë së legjislacionit, si edhe aktet e

tjera ligjore dhe nënligjore janë garantuesit e kësaj të drejte. Megjithatë, duhet parë me kujdes

kufizimet e kësaj të drejte individuale dhe raporti i saj me atë çka përbën elementin e interest

publik. Qëllimi i këtij studimi është në parashtrimin e kuadrit ligjor dhe politikave strategjike,

të cilat garantojnë këtë të drejtë, si edhe shpalosjen e procedurave regjistruese, për garantimin

e kësaj të drejte.

Gjithsesi ky është një punim modest dhe nuk do të mundet aspak të trajtojë të gjithë

problematikën e së drejtës së pronës dhe atë të regjistrimit të saj, por qëllimi kryesor i

studimit përmes analizës së thelluar është:

- Të paraqitet e drejta e pronës si e drejtë kushtetuese;

- Të shpaloset pse e drejta e pronës përbën një ndër të drejtat themelore të njeriut dhe

instrumentet e garantimit të saj;

- Të evidentohen praktikat gjyqësore në lidhje me të drejtën e pronës;

- Të parashtrohen format e ndërhyrjes ndaj pronës, të tilla si shpronësimet, kufizimet e

të drejtës së pronës etj;

- Të nxirret në pah instrumenti i shpërblimit dhe dëmshpërblimit;

- Të evidentohen organet, institucionet që prodhojnë tituj pronësie dhe dokumentacioni

për regjistrimin e tyre;

- Të shpaloset historiku i zhvillimit të sistemit të regjistrimit të pasurisë së paluajtshme

në Republikën e Shqipërisë;

- Të evidentohet rëndësia e sistemit të regjistrimit të pasurisë së paluajtshme në

garantimin e së drejtës së pronës;

- Të parashtrohen se cilat janë sistemet e regjistrimit të pasurive të paluajtshme;

- Të shpërfaqen praktikat e regjistrimit të së drejtave pronësore;

- Të parashtrohet se cila është e ardhmja dixhitale e regjistrimit të drejtës së pronës në

Shqipëri;


XIII

Pyetje kërkimore dhe hipoteza

Pyetje kërkimore:

✓ Cili është kuptimi juridik i pronës, pronësisë dhe pasurisë ?

✓ Si ka qenë garantuar e drejta e pronës në Shqipëri para vendosjes së demokracisë, dhe

si ka ndikuar sistemi politik në cënimin e kësaj të drejte?

✓ Si ka ndikuar në reformat legjislative të marra pas viteve ’90, cënimi i saj, gjatë

periudhës komuniste?

✓ Cilat ishin reformat legjislative që ndërmori Shqipëria pas viteve ’90 mbi të drejtat e

pronësisë dhe administrimin e tyre?

✓ Cilët komponentë i shkaktojnë problemet kryesore me natyrë pronësore në Shqipëri?

✓ Cilat janë pretendimet kryesore që i adresohen Gjykatës, lidhur me të drejtat e

pronësisë dhe administrimin e tyre?

✓ Përse Shqipëria mban numrin më të madh të problematikave me natyrë pronësore,

sipas konstatimit nga GJEDNJ?

✓ Cilët janë parimet kushtetuese që garantojnë të drejtën e pronës, dhe si ndikojnë ato

në garantimin e saj?

✓ Përse është e domosdoshme sanksionimi në kushtetutë edhe i formave të kufizimit të

së drejtës së pronës?

✓ Cilët janë kriteret kushtetuese që lejojnë kufizimin e kësaj të drejte?

✓ Cili është kuptimi i shpronësimit për interes publik?

✓ Përse shpërblimi duhet të jetë i drejtë dhe jo i plotë?

✓ Përse Shqipëria, nuk ka arritur ende standardet e kërkuara Evropiane në lidhje me

administrimin e të drejtave të pronësisë, edhe pse ka kryer reforma të shumta mbi të?

✓ Çfarë ndikimi ka evoluimi historik i administrimit të pasurive të paluajtshme në të

drejtën e pronës dhe në menaxhimin e sistemit të ri të regjistrimit të pasurive të

paluajtshme në Shqipëri ?

✓ Cilat janë efektet e regjistrimit të veprimit juridik në regjistrat e pasurive të

paluajtshme?

✓ Cilat janë reformat e përshtatshme që duhet të ndërmarrë Shqipëria në mënyrë që të

reduktojë problemet me natyrë pronësore?

✓ Si mund të zgjidhen problemet me natyrë pronësore evidente në Shqipëri lidhur me:

mbivendosjen e të drejtave pronësore, regjistrimi i tokave bujqësore, përfundimi i


XIV

regjistrimeve fillestare, regjistrimi i pasurive në zonat bregdetare, administrimi i

institucioneve publike “ad hoc” që shqyrtojnë të drejtat e pronësisë së pozitës juridike

të pronarëve të mëparshëm, apo ndërtimet informale, etj.?

✓ Cilat janë reformat ligjore që duhet të ndërmarrë Shqipëria në mënyrë që të

përmirësojë administrimin e pasurive të paluajtshme?

Hipoteza 1: Sistemi ynë ligjor, pavarësisht garantimit të së drejtës së pronës si një e drejtë

themelore kushtetuese, ka parashtruar mangësi dhe paqartësi në interpretim dhe

zbatueshmëri.

Hipoteza 2: Procedurat e fitimit dhe regjistrimit të së drejtë së pronës kanë qenë të

shoqëruara me element burokratikë.

Hipoteza 3: Mungesa e dokumentacioneve të rregullta ligjore ka sjellë probleme në përfitimin

e kësaj të drejte themelore.

Metodologjia

Për të realizuar qëllimin e studimit është përdorur metoda analitike, nëpërmjet mbledhjes

dhe përpunimit të literaturës. Nëpërmjet rishikimit të literaturës kemi bërë të mundur

identifikikimin, mbledhjen dhe sistemimin e librave, monografive, artikujve shkencorë,

konferencave kombëtare dhe ndërkombëtare, për të drejtat pronësore.

Përgjatë studimit janë marrë në analizë raportet më të rëndësishme për të drejtat e pronës dhe

regjistrimit të saj të organizatave qeveritare, dhe jo qeveritare, si dhe strategjitë e marra ndër

vite nga qeveritë shqiptare për zgjidhjen e çështjes së pronave në vendin tonë.

Nëpërmjet analizës së përgjithshme përshkruese jam përpjekur të bëj një prezantim të

përgjithshëm të situatës ligjore të së drejtës së pronës nën këndvështrimin historik dhe

mandej të standardeve aktuale të vendosura në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë dhe në

instrumentet e tjera ndërkombëtar të ratifikuar dhe përqasjen e atyre ligjore me sa më sipër.

Studimi është mbështetur në metodën historike. Analiza ligjore në kënvështrimin

historik mendoj se ka qenë e nevojshme, për vet faktin e ndikimit që ka në ditët e sotme

mënyra e njohjes, garantimit, dhe kufizimit të kësaj të drejtë përgjatë historisë së shtetit

shqiptar.Gjithashtu nëpërmjet kësaj metode evidentohet krijimi dhe ecuria e institucionit të

regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Kjo na ndihmon për të kuptuar faktin se nga aspekti

historik është i lidhur edhe ecuria e reformave dhe proceseve ligjore dhe institucionale të


XV

marra për të njohur, garantuar dhe kufizuar të drejtën e pronës. Problematikat janë të lidhura

në mënyrë të drejtpërdrejtë edhe me procesin e krijimit të institucionit të regjistrimit të

pasurive të paluajtshme dhe të regjistrimit të titujve të pronësisë.

Procesit të interpretimit dhe analizës së legjislacionit, kryesisht në rastet e

paqartësisë së normave, i vijnë në ndihmë faktorë të tjerë të jashtëm si: analizimi i aspektit

historik, kontekstit social dhe atij ekonomik.

Nëpërmjet metodës normative kemi mundur të analizojmë legjislacionin “si është”,

por edhe se si “duhet” të jetë ose se si “duhet të pëmirësohet”. Me anë të metodës së analizës

dhe sintezës kemi mundur të formulojmë cilat janë problemet ligjore në legjislacionin tonë.

Gjithashtu kjo metodë na ka ndihmuar të bëjmë identifikimin dhe zgjidhjen e problemeve të

teorisë dhe të praktikës, nëpërmjet interpretimit të tyre. Ajo na ka shërbyer për të sqaruar

paqartësinë e normave, vendosjen e tyre në një rend logjik e koherent dhe për të analizuar

ndërveprimin e tyre me të tjera norma.

Analiza e vendimeve gjyqësore. Metoda e analizës së praktikës gjyqësore ka qenë

gjithashtu një metodë mjaft e rëndësishme, e cila shërbeu për të parë mënyrën e interpretimit

dhe zbatimit praktik që gjykatat shqiptare dhe ato të huaja, i kanë bërë trajtimit të së drejtës së

pronësisë, institucionit dhe sistemit të regjistrimit të tyre. Si i tillë, studimi që po ju paraqesim

është një përpjekje jo vetëm për të analizuar teorikisht situatën e ndërlikuar të së drejtës së

pronës por edhe nën këndvështrimin e qëndrimeve të gjykatave të tilla siç janë Gjykata

Evropiane e të Drejtave të Njeriut, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, Gjykata e Lartë përmes

vendimeve unifikuese, etj si edhe disa vendime të spikatura marrë prej praktikës gjyqësore në

përgjithësi. Në këtë kuadër, duke pasur parasysh faktin që praktika gjyqësore Shqiptare në

fushën e të drejtës së pronësisë është e tejmbushur, evidenton realitetin se çështjet e pronësisë

dhe të regjistrimit të saj, përbëjnë një problem serioz në vend. Gjithashtu, edhe analiza e

vendime të gjykatave të huaja, si të Gjykatës Kushtetuese Gjermane dhe sidomos Gjykatës

Evropiane e të Drejtave të Njeriut, tregon që numri më i madh i problematikave drejtuar

këtyre gjykatave, janë me natyrë pronësore.

Duke pasur parasysh, mundësitë e mëdha dhe rezultatet e shumta të kërkimit, Interneti

është mbajtur parasysh si një element i rëndësishëm në përgatitjen e materialit thelbësor.

websitet kryesore të mbajtura parasysh janë shfrytëzuar kryesisht për gjetjen e dokumenteve

zyrtare, të deklaratave, të raporteve, të artikujve shkencore si dhe të të gjitha veprimtarive

kryesore të ndodhura të cilat i mbulon ky studim. Kryesisht, janë mbajtur parasysh sitet

zyrtare të Gjykatës Evropiane të Drejtave të Njeriut, Gjykatës Kushtetuese, Gjykatës së Lartë,

Avokati i Popullit, Qendra e publikimeve Zyrtare, të organizatave joqeveritare, si dhe të


XVI

përfaqësuesve të shoqërisë civile të cilët kanë kontribuar në shfrytëzimin e dokumenteve

primare. Të dhënat e marra janë përdorur nëpërmjet metodës sasiore. Gjatë punimit janë

pasqyruar të dhëna statistikore për të drejtat pronësore si dhe për regjistrimin e pasurive të

paluajtshme në Shqipëri.

Duke u mbështetur dhe në karakteristikat përshkruese të këtij studimi, disa nga

burimet primare të përdoruara janë Biblioteka Kombëtare, biblioteka “Shefqet Musaraj”

Vlorë, Këshilli i Evropës, përmbledhje e legjislacionit, etj, të cilat janë shfrytëzuar gjerësisht.

Disa sfida të tjera të cilat janë konsideruar me rëndësi për këtë studim janë ruajtja e

autenticitetit, kredibiliteti dhe paanësia, përfaqësueshmëria dhe të kuptuarit, interpretimi me

korrektësi i fakteve historike.

Materialet burimore, të cilat janë shfrytëzuar gjerësisht (përveç atyre të përmendura

në bibliografinë përmbledhëse) janë:

✓ Burimet administrative të institucioneve kryesore të Këshillit të Evropës

✓ Fletoret Zyrtare

✓ Burimet historike

✓ Studime dhe raporte të ndryshme

✓ Interneti

✓ Masmedia

Studimi është bazuar në hulumtimin kërkimor historik duke kryer një analizë cilësore, me

qëllim për të arritur në përfundime dhe rekomandime sa më të sakta, profesionale dhe me

vlerë studimore.

Përdorimi i materialeve, në rast citimi, është bërë duke referuar me hollësi autorin dhe

dokumentin përkatës. Në disa raste, literatura përmbledhëse e përshkruar në fund të studimit

është një pasqyrim i plotë i të dhënave të shfrytëzuara.

Një burim i rëndësishëm informacioni është dhe masmedia (qoftë e shkruar ose dhe

elektronike). Janë shfrytëzuar shkrime gazetareske dhe opinione të juristëve analistë.

Kjo metodologji e përdorur ka qenë gjithëpërfshirëse. Të dhënat e mbledhura janë

klasifikuar dhe përdorur në analizat cilësore të këtij studimi. Përfundimet janë një faktor tjetër

që tregon për efektivitetin e metodologjisë së përdorur.


1

KREU I

VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI TË DREJTËN E

PRONËS

1.1 E drejta e pronës, pronësia dhe prona - kuptimi juridik

Përpjekjet për të përcaktuar kuptimin e pronës janë të hershme. Të drejtën e pronës për

“vendin”, tokë e hasim qysh në Dhiatën e Vjetër, në Bibël. Gjithashtu, në Romën e vjetër

termi proprietas ose pronë do të thotë “diçka që i takon/përket dikujt”. Për romanët e drejta e

pronësisë ose e “drejta e zotnimit”paraqitej në dy kuptime :

(i) pushteti i pronarit mbi sendin (dominium sipas të drejtës romake) si dhe

(ii) raporti i përkatësisë së pronarit mbi sendin (në të drejtën romake proprietas)4.

Sipas kuptimit të parë, “Është pronari i sendit dhe askush tjetër ai që ushtron të gjitha të

drejtat mbi të, ndërsa sipas kuptimit të dytë “Pronari është ai të cilit i përket sendi , është

pronari ai që duhet të vërtetojë se sendi është i tij dhe se ai ka të drejtë të ushtrojë çdo të

drejtë mbi të”. Në të dyja kuptimet, pronari nënkupton pronarin e ligjshmëm, që e ka fituar

sendin sipas rregullave të detyrueshme dhe që ka të drejtat e tij absolute mbi sendin për ta

përdorur, gëzuar, për të përfituar frytet dhe të ardhurat e sendit si dhe për ta tjetërsuar atë.5

E gjithë kjo periudhë deri në ditët e sotme, ka qenë një përpjekje intensive për të konsoliduar

dhe për t’i dhënë vendin e duhur të drejtës së pronës në të drejtën pozitive.

Kështu, pronësia është një institut juridik, me rëndësi të veçantë ekonomike,

shoqërore dhe politike. Si e tillë, çështjet e pronësisë kanë qenë pjesë e mendimit juridik në

vazhdimësi. Studiuesit Nathanaili dhe Papuli, në një punim të tyre nënvizojnë se “Pronësia

është në thelb një marrëdhënie shoqërore, d.m.th. një marrëdhënie midis personave në lidhje

me vehtësimin e pasurive-sendeve, qofshin këto dhurata të natyrës, qofshin produkte të punës

së njeriut (p.sh., toka, ndërtesat, makinat, mjetet e tjera të prodhimit- ushqimet, veshmbathja,

orenditë shtëpiake dhe sende të tjera të konsumit)”6.

4I.Puhan, E drejta romake, Prishtinë, 1989, f. 239.

5A.Mandro, E drejta romake, Emal, 2007, f. 108.

6 A. Nathanaili, N.Papuli, Disa çështje mbi pronësinë dhe trashëgiminë, – Biblioteka e Gjyqtarit Popullor, Botim

i Ministrisë së Drejtësisë, Tiranë, 1961, f. 3.


2

Megjithatë, pronësia nuk nënkupton vetëm një marrëdhënie shoqërore me karakter

ekonomik; ajo është edhe një marrëdhënie juridike e rregulluar dhe e mbrojtur me ligj. Pra, si

çdo marrëdhënie shoqërore me karakter juridik, edhe marrëdhëniet e pronësisë rregullohen

nga normat e së drejtës, konkretisht nga e drejta e pronës.

Në librin e tij Pronësia, autori Avni Shehu, duke trajtuar në mënyrë të hollësishme të

drejtën e pronës, është shprehur se: “në shkencën e së drejtës së pronësisë nuk është arritur që

të jepet një përkufizim unik për pronësinë”.7 Përkufizimi i së drejtës së pronës është i vështirë

për faktin se, nga njëra anë tagrat që i njihen pronarit janë të shumta dhe, nga ana tjetër, në

disa raste këto tagra zvogëlohen aq shumë, saqë pushteti i pronarit mbi sendin mbetet

formal.8

Pavarësisht prej kësaj, juristët janë përpjekur të japin një përcaktim, duke u nisur sipas

tij nga dy pikëpamje kryesore:

- Pikëpamja e parë e bën përkufizimin duke u nisur nga tagrat e pronarit. Sipas saj, pronësia

është e drejta për të zotëruar, gëzuar dhe disponuar sendin brenda caqeve të caktuar në ligj.

- Pikëpamja e dytë e parashtron përkufizimin duke u nisur nga uniteti i pushtetit të pronarit.

Sipas saj, pronari sillet si të dojë me sendin e tij, duke përjashtuar çdo person tjetër që

ndërhyn në sjelljen e tij, përderisa kjo sjellje nuk është në kundërshtim me ligjin dhe me të

drejtat e të tjerëve.9

Sipas autorit O.S. Joffe, “pronësia si koncept shkencor, karakterizohet nga shkenca

juridike në dy kuptime:

a- pronësia si kategori ekonomike,

b- pronësia si kategori juridike10,

Pronësia, si fenomen ekonomik, sipas autorit, është forma shoqërore e përvetësimit të të

mirave materiale dhe jomateriale nga njerëzit, qofshin këta individë apo kolektiva.

Pronësia si kategori juridike, shpreh sanksionimin e marrëdhënieve ekonomike të pronësisë

nga ligji, nga normat e së drejtës dhe paraqitet si e drejtë pronësie. Karakteri dhe përmbajtja e

normave juridike mbi të drejtën e pronësisë i përgjigjet karakterit dhe përmbajtjes së

7 A. Shehu, Pronësia, Botimet Albin, Tiranë, 2000, f.2.

8 A. Shehu, Pronësia, Botimet Albin, Tiranë, 2000, f.1.

9 A.Shehu, Pronësia, Botimet Albin, Tiranë, 2000, f. 2.

10 O. S. Joffe, “Kuptimi dhe përmbajtja e së drejtës së pronësisë”, Drejtësia popullore, 1962, f.63.


3

marrëdhënieeve ekonomike të pronësisë11. Me sanksionimin nga ligji, kjo marrëdhënie

ekonomike e pronësisë merr formën e marrëdhënieve juridike të pronësisë12.

Në jurisprudencën tonë, autorë të ndryshëm kanë dhënë përkufizime të ndryshme. Kështu,

sipas autorit Andrea Nathanailit, “ pronësia në kuptimin subjektiv, është mundësia e njohur

nga e drejta objektive, nga ligji, individit apo kolektivit për të gëzuar, zotëruar dhe

disponuar, në mënyrë të pavarur dhe brenda kufijve të caktuar nga ligji, të mirat materiale

dhe jomateriale”13. Ndërkohë, pronësia në kuptimin objektiv, sipas autorit Adrian Nunit,

“është tërësia e normave juridike që rregullojnë marrëdhëniet ekonomike të pronësisë”14.

Koncepti i së drejtës së pronës sipas studiuesëve të pasurive të paluajtshme15, është i

gjerë, por në këndvështrim të ndarjes së pronës (në shtetërore, publike dhe private; të

luajtshme dhe të paluajtshme), një interes të veçantë paraqet trajtimi i pronës private. Kjo për

faktin se, prona private konsiderohet një arterie jetësore, ku tagrat e pronësisë (si disponimi,

posedimi dhe gëzimi) krijojnë marrëdhënie ekonomiko-sociale midis subjekteve të së drejtës.

Si e tillë, pronësia private hyn në qarkullimin civil dhe përcakton elementet e pasurisë

sociale16. Në ligj dhe në doktrinë shpjegohen dhe trajtohen dy koncepte që kanë lidhje me

pronën: koncepti “pronë” dhe koncepti “pronësi”. Këta dy terma, edhe pse të ngjashëm,

dallojnë në mënyrën e trajtimit që u bëhet nga doktrina, legjislacioni.

Termi “pronë” identifikohet me objektin e së drejtës, me sendin dhe rrjedhimisht edhe

me pasurinë. Si i tillë, ai ka rëndësi të studiohet dhe të interpretohet nga doktrina (dhe jo

vetëm prej saj) për të kuptuar përmbajtjen faktike të tij.

Ndërsa termi “pronësi” është një koncept i lidhur me pronën, sendin, madje është ky i

fundit ai që i jep vlerë pronësisë. Pronësia është tërësia e të drejtave që legjislacioni përcakton

mbi pronën, sendin. Pronësia, nëpërmjet së drejtës, tregon ushtrimin e tërësisë së tagrave të

pronës. Prona pa pronësi mund të ekzistojë, ndërsa pronësia pa pronë, jo17.

11 Po aty.

12 B. Maho, Fitimi i pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, Botimet Maluka, Tiranë, 2009, f.11.

13A.Nathanaili, “Disa çështje mbi pronësinë dhe trashëgiminë”, Botim i Ministrisë së Drejtësisë, Tiranë, 1961, f.

3.

14 A. Nuni, E drejta e biznesit, Botimet Morava, Tiranë, 2005, f. 320.

15 E.Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia

Botuese Mediaprint, Tiranë, 2015, f. 18.

16Po aty f. 18.

17 E. Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia



4

Por në doktrinë kemi hasur si koncept edhe “pasurinë”. Pasuria është tërësia e të drejtave

subjektive me karakter pasuror që i takojnë një personi. Pjesë përbërëse të pasurisë janë të

drejtat reale dhe të drejtat personale18. Pra sikurse është vërejtur nga studiuesi Abdulla Aliu,

koncepti i “pasurisë” është më i gjerë dhe ndonëse duket se ka një lidhje ndërmjet pronësisë

dhe pasurisë, është evidente që në lëmin juridik ka një dallim të qartë mes këtyre nocioneve.

Pasuria është tërësia e të drejtave subjektive me karakter pasuror që i takojnë një

personi. Pjesë përbërëse të pasurisë janë të drejtat reale dhe të drejtat personale.

Pronësia është një e drejtë pushteti që i njihet pronarit dhe që është e lidhur

gjithmonë me një send të caktuar.19

Dallimi midis pasurisë dhe pronësisë është se objekt i pronësisë mund të jenë vetëm

sendet, ndërsa pasuria është një koncept më i gjerë.

Disa autorë mendojnë se pronësia në nocionin akademik, mund të trajtohet edhe më

gjerësisht20. Ajo mund të trajtohet edhe në kutimin gjeodezik dhe atë social të saj.

Pronësia në kuptimin gjeodezik përfshin trajtimin dhe përcaktimin nga ana e specialistëve

gjeodezë, si inxhinierë, topografë, të pasurive të paluajtshme, të cilët, në studimin e tokës

bëjnë përcaktimin e saj psh. nëse është tokë që mban ndërtime apo jo, tokë ranishte mbi të

cilën mund të bëhen ndërtime,etj.

Pronësia në kuptimin social është më e rëndësishme sepse ajo është krijuar për të qenë

në dobi të shoqërisë. Në këtë kuptim pronësia përbën interes, trajtimi i pasurisë si aspekt i

stabilizimit shoqëror të komunitetit, e cila favorizohet ose diskriminohet nga trajtimi juridik

që i jepet pasurisë. Prona ka njëkohësisht edhe karakterin e dallueshëm shoqëror, sepse

përdorimi i saj duhet t’i shërbejë mirëqënies publike. Për sa kohë funsksioni i pronës është

një mjet për ruajtjen e lirisë vetjake, prona gëzon një mbrojtje të veçantë. Nga ana tjetër

ligjvënësi mund të vendos kufizime ndaj pronës sa më i madh të jetë funksioni i saj social.

Sidoqoftë, garancia kushtetuese e pronës nuk mund të pranojë kufizime jo proporcionale,

dmth kufizime që nuk justifikohen me konsiderata sociale.21

18 A. Aliu, E drejta sendore (e pronësisë), Prishtinë, 2004, f. 79.

19 Po aty, f.79.

20 E. Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia

Botuese “Mediaprint”, Tiranë, 2015, f. 35.

21Vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, Nr.30, datë 01.12.2005.


5

Kushtetutat kombëtare dhe dokumentet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut përmbajnë

parashikime për mbrojtjen e të drejtës së pronësisë. Megjithatë, ato nuk japin ndonjë

përkufizim të konceptit përkatës.22

Nuk ka një koncept të përbashkët Europian për pronësinë. Koncepti i pronësisë është

përkufizuar në mënyra të ndryshme. Për më tepër, në disa prej tyre, pronësia sipas së drejtës

private, ka një përcaktim të ndryshëm nga pronësia sipas së drejtës kushtetuese. Për këto

arsye organeve të Konventës, u lindi nevoja të përcaktonin konceptin e pronësisë në mënyrë

autonome. Çështja që shtrohej për diskutim, ishte nëse ky përcaktim duhej të mbetej brenda

konceptit tradicional të pronësisë si e drejtë reale (ius in rem), apo të adoptohej një përcaktim

më i gjerë, si ai i përdorur në të drejtën ndërkombëtare publike apo në disa të drejta

kushtetuese kombëtare. Si Komisioni, ashtu edhe Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut

(GJEDNJ) kanë parapëlqyer qasjen e dytë.23

Sipas konceptit të pronësisë të përpunuar nga Gjykata (GJEDNJ), nuk ka dyshim se të drejtat

reale (ius in rem) përbëjnë pronësi. Koncepti i pronësisë përfshin jo vetëm të drejtën

tradicionale të pronësisë mbi sendet, por edhe të drejta të tjera reale.24 Në çështjen Gassus

Dosier-und Fordertechnik GmbH kundër Holandës25, Gjykata vërejti se: “…. koncepti

“pronësi”… ka kuptim autonom, i cili, sigurisht nuk është i kufizuar vetëm në pronësinë mbi

të mirat materiale, por të drejta dhe interesa të tjerë të caktuar….mund të konsiderohen,

gjithashtu, “të drejta pronësie….”. Në kontekstin e dhënë është e parëndësishme nëse e

drejta e Gasus, në rastin konkret, duhet të konsiderohet si e drejtë pronësie, apo si e drejtë

reale garancie. Në çdo rast ajo përbën “pronesi”26. Neni 1, protokolli 1 i Konventës, garanton

të drejtën e pronësisë, dhe jo të drejtën për të përfituar me anë të trashëgimisë apo shprehjes

së vullnetit me pasoja juridike pasurore. Ai garanton te drejtën e pronës, si “një aspekt

tradicional dhe themelor të saj” që është e drejta e secilit të disponojë pasurinë e tij.27

22 A.Nuni, N. Dollani, “E drejta e pronësisë sipas konventës evropiane për të drejtat e njeriut

dhe liritë themelore (neni 1 i protokolli nr. 1)”, Studime juridike nr. 1, 2006, f. 6.

23 A. Nuni, N. Dollani, “E drejta e pronësisë sipas konventës evropiane për të drejtat e njeriut dhe liritë

themelore (neni 1 i protokolli nr. 1)”, Studime juridike, nr. 1, 2006, f. 9.

24 Po aty, f. 9.

25 Çështja Gasus Dosier-und Fodertechnik GmbH v. The Netherlands, Judgment of 23 February, 1995, series A

no. 306-B, & 46.

26 Laurent Sermet, “The European Convention on Human Rights and Property Rights”, Council of Europe

Publishing, Strasburg, 1998, (revised edition), f. 111.

27 Çështja Marckx kundër Belgjikës, (kërkesa nr. 6833/74, 13 Qershor 1979), Vendime të Gjykatës Evropiane në

shqyrtimin e të drejtave të njeriut, Strasburg, f. 34.


6

Për këtë arsye, detyrimet pozitive në këtë aspekt mund të kuptohen si përgjegjësi e shtetit për

të ruajtur sistemin e pronësisë private. Shteti duhet të sigurojë një sistem ligjor që të mund të

realizohet edhe e drejta e pronësisë.28

Për vetë faktin se në shkencën e së drejtës së pronës nuk është arritur të jepet një

përkufizim unik për pronësinë, po i referohem legjislacionit tonë për të bërë të mundur

përkufizimin e saj dhe konkretisht Kodit Civil. Referuar nenit 149 të Kodit Civil, “pronësia

është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendin, brenda kufijve të caktuar nga ligji”29.

Pra, si përfundim, mund të themi se pronësia është një marrëdhënie juridike civile

pasurore, ndërsa prona është objekti i saj. Ndërsa e drejta e pronës si një e drejtë kushtetuese

garanton tagrat e pronarit dhe, si e tillë, ajo garantohet nga Kushtetuta dhe nga ligje të

veçanta.

E drejta e pronës sipas autores Arta Mandro, konsiderohet si një prej të drejtave reale,

dhe si e tillë mbart të gjitha karakteristikat tipike të të drejtave reale, që janë:

▪ Së pari, është një e drejtë e plotë ose tërësore. E drejta e pronës klasifikohet ndër të drejtat

absolute, sepse i lejon titullarit çdo pushtet legjitim mbi përdorimin e sendit.

▪ Së dyti, është një e drejtë elastike, përderisa edhe kur kjo e drejtë kufizon pushtetet e

pronarit për shkak të një të drejtë tjetër reale të kufizuar mbi sendin, kthehet edhe një

herë automatikisht në gjendjen e mëparshme, nëse gjendja që e ka ndrydhur ndryshon,

ose pushon.

▪ Së treti, është një e drejtë autonome dhe e pavarur. Kjo nënkupton që ajo nuk ekziston për

shkak të të qenit të një të drejte paralele me rëndësi më të madhe. Përkundrazi, e

përjashton atë.

▪ Së katërti, është një e drejtë e përjetshme, pasi vazhdon pa ndërprerje, për aq kohë sa e

drejta nuk parashkruhet.30

E drejta e pronësisë paraqet një kategori historike të ndryshueshme. Përmbajtja e saj

ndryshohet për shkak të ndryshimit të përmbajtjes së marrëdhënieve ekonomike të pronësisë.

Por ndërsa pronësia në kuptimin ekonomik ekziston në çdo shoqëri njerëzore, e drejta e

pronësisë ka karter historik kalimtar. Prandaj në regjime ekonomike dhe juridike të ndryshme

e drejta e pronës, garantohet në mënyra të ndryshme.Në regjimet totalitare ka patur kufizim të

28 Çështja Marckx kundër Belgjikës, (kërkesa nr. 6833/74, 13 Qershor 1979), Vendime të Gjykatës Evropiane

në shqyrtimin e të drejtave të njeriut, Strasburg, f. 34.

29 Neni 149 i Kodit Civil, shpallur me Ligjin nr. 7850, datë 29.07.1994.

30 A. Mandro, E Drejta Romake, Emal, Tiranë, 2007, f. 159.


7

së drejtës së pronësisë, ndërsa në shoqëritë demokratike njihet, legjitimohet dhe mbrohet nga

e drejta e pronësisë.

1.2 Aspekte ligjore dhe doktrinore për të drejtën e pronës

Në vijim do të përpiqemi të bëjmë një paraqitje të trajtimit ligjor dhe teorik që i është bërë të

drejtës së pronës. Në këtë mënyrë jemi ndalur në disa prej akteve kushtetuese, që nga krijimi i

shtetit shqiptar. Kjo paraqitje na vjen në ndihmë, për të kuptuar si është garantuar kjo e drejtë

në regjimet e ndryshme politike në vendin tonë, dhe si kanë ndikuar ata mbi të.

1.2.1 Periudha pas shpalljes së Pavarësisë. Statuti Organik i Shqipërisë

Duke qenë se periudha para shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912, njihet

si periudhë e pushtimeve të huaja, edhe koncepti juridik mbi të drejtën e pronës para këtij

momenti historik ka pasur trajtime të tjera. Sipas studiuesve, shteti shqiptar pas vitit 1912,

filloi që dalëngadalë të zëvendësonte legjislacionin turk mbi tokën, duke rikonfirmuar

regjimin dhe rregullimin juridik të tokës, si edhe njëkohësisht të drejtave të subjekteve të saj

juridike. Shqipëria në fillesat e pavarësisë së saj kishte të gjitha karakteristikat e një shteti

feudal në fushën e pronësisë tokësore, ashtu edhe në atë të marrëdhënieve agrare. Megjithatë,

vlen të theksohet se prona në këtë periudhë kishte një lidhje të ngushtë me tokën si objekt i

saj. Është pranuar tashmë nga studiuesit e fushës31, se regjistrimi i parë i tokës në Shqipëri u

bë nga turqit (pushtuesit otomanë), të cilët regjistruan tokat, arat, pyjet livadhet dhe korijet.

Në atë periudhë, regjimi juridik i Perandorisë Osmane i njohu tokat si pronë shtetërore, ku

pronar juridik ishte perëndia dhe administrator i tyre ishte sulltani.32 Në këtë kohë, së bashku

me nocionin e pronës u njoh edhe koncepti i tapisë, si një dokument zyrtar që i jepej individit

për të vërtetuar të drejtën e tij mbi pronën (shtëpi, truall etj)33. Gjatë periudhës 1912-1920,

përpjekje më domethënëse e Qeverisë Shqiptare ishte iniciativa për të iventarizuar dhe

mbrojtur pasurinë e patundshme shtetërore34. Për këtë arsye në muajin shtator të vitit 1913,

31Pothuajse të gjithë studiuesit e përmendur më sipër, në trajtimin e koncepteve të “pronës”, “pronësisë” e kanë

pranuar kë fakt.

32E.Olldashi, E.Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe sistemi i regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia


33 Po aty, f.43.

34 B. Xhafa, Historia e Shqipërisë, Shtëpia botuese Rozafat, Shkodër, 2006, f. 240.


8

Qeveria ngriti një Komision Hetues me qëllim për të evidentuar tokat shtetërore të grabitura

nga privatët, por për shkak të paqëndrueshmërisë politike në atë kohë, ky Komision, pa

sukses, u shpërnda në vitin 191435.

Nga të dhënat historike 36, me krijimin e shtetit të ri shqiptar, Qeveria e Vlorës nuk e

preku pronësinë çifligare (jo vetëm çifligjet shtetërore, por edhe çifligjet vakëfe). Vetëm

çifligjet pronë shtetërore ndryshuan pronarin e tyre nga pronë e shtetit osman në pronë e

shtetit shqiptar.37 Çifligjet në pronësi të shtetit shqiptar zinin 56 237 ha dhe përfshinin 175

fshatra Ato ndodheshin kryesisht në Shqipërinë e mesme dhe në atë bregdetare. Pronësia

çifligare vakufore, ishte 13 700 ha, dhe pas shpalljes së pavarësisë, një pjesë e saj kaloi në

pronësi të komunitetit Mysliman, ndërkohë që pjesa tjetër u kthye në pronësi private.

Pronësia çifligare private zinte 140 000 ha, por në vitin 1912 kjo pronë, nuk ishte si në mesin

e shekullit të 19-të në pronësi të pak familjeve. Vetëm disa familje zotëronin gjysmën e saj

ose 72 mijë ha, ndërsa gjysma tjetër, pra rreth 68 mijë ha, ishte në duart e disa qindra

pronarëve të ndryshëm (agallarë, tregtarë, funksionarë etj)38.

Nga të dhënat mund të vërejmë se përveç pozitivitetit të shtetëzimit të çifligjeve, pra

të kalimit të tyre nga pronë e Perandorisë Osmane në pronë të shtetit shqiptar, asnjë reformë

nuk u krye për ndryshimin në marrëdhëniet e vjetra të pronësisë. Megjithëse vihen re disa

përpjekje të Qeverisë Shqiptare për të inventarizuar dhe mbrojtur pasurinë e patundshme

shtetërore. Në vitin 1913 Qeveria ngriti një Komision Hetues me qëllim për të evidentuar

tokat shtetërore të grabitura nga privatët, por për shkak të paqëndrueshmërisë politike ky

komision u shpërnda pa sukses në vitin 191439. Formimin e komisioneve të ngjajshëm do ta

hasim përgjatë këtij studimi në të gjithë historinë juridike të reformave ligjore për të drejtat e

pronësisë.

Ajo që vihet re gjatë kësaj periudhe është mos hartimi i një legjislacioni dhe

administrate të kualifikuar për mbrojtjen e pronësisë mbi tokën për shkak të dobësisë së

shtetit të ri shqiptar. Kjo situatë sipas disa politikanëve të kohës u shfrytëzua nga individët

për të grabitur çifligjet shtetërore, dhe të fuqizonin pasuritë e tyre të paluajtshme, duke u

35 Shqipëria gjatë viteve 1912-1937, Veprimi shtetëror në njëzetë vitet e parë të vetëqeverimit, Vëllimi I, Tiranë

1937, f. 216.

36 Historia e Popullit Shqiptar, Vëllimi i tretë, Periudha e Pavarësisë 1912-1939, Tiranë 2007, f. 112.

37 Po aty.

38 H. Shkoza, Financat e Shqipërisë, Shtëpia botuese Nikaj, Tiranë 1935, f. 3.

39 Shqipëria gjatë viteve 1912-1917, Veprimi shtetëror në njëzetë vitet e para të vetëqeverimit, Vëllimi I, Tiranë

1937, f. 216.


9

kthyer në latifondistë e parë shqiptarë40. Për studiusen Valentina Duka “problemi agrar në

fillim të viteve 20 përbënte “nyjën gordiane” për shoqërinë shqiptare, kohë kjo kur Shqipëria

gjendej në provën e vështirë të ndërtimit të një shteti demokratik”. Kjo ishte edhe arsyeja

sipas saj që problemi i pronësisë mbi tokën dhe mbi zhvillimin bujqësor në tërësi, të

shtroheshin si një problem i mprehtë në kuadrin e përgjithshëm të reformimit politik dhe

kulturor të shoqërisë shqiptare të asaj kohe41 .

Pas Kuvendit Kombëtar të Vlorës, parlamentarizmi si institucion u sanksionua në të

gjitha statutet që pasuan konsolidimin e shtetit shqiptar. Për herë të parë ai parashikohet në

Statutin Organik të Shqipërisë, të hartuar nga Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit, më 1914.

Statuti Organik i Shqipërisë u miratua në Vlorë më 10 prill 1914, i cili në themel të

trajtimi të tij, ndër të tjera kishte edhe çështjet e territorit dhe pronës. Kështu, në pikën e dytë

të këtij akti të hershëm normativ vërehet theksi që i vihet elementit të territorit si “të

pandashëm” dhe “patjetërsueshëm”. Ndërkohë, pika 5 dhe 6 e këtij statuti përcakton

shprehimisht se “Çdo person fizik apo juridik, qoftë i huaj, apo vendas mund të fitojë prona

në Shqipëri, në përputhje me ligjet në fuqi dhe me ato që do të nxirren më vonë për këtë

qëllim nga qeveria shqiptare. Shteti shqiptar mund të ketë në dorë të blejë, të japë, të marrë

me qira ose të shesë çdo lloj prone. Pasuritë vakëf do të jenë objekt i rregullimit të një ligji të

ri.”42 Ky statut përveç njohjes të së drejtës për pronë, nuk jep garanci të tjera për garantimin e

saj. Ajo që mund të vërejmë nga interpretimi i tij është fakti i proklamimit të së drejtës së

shtetit për tjetërsimin çdo lloj prone, pa përcaktuar ndonjë garanci për pronën private.

1.2.2 Statuti i Lushnjës dhe zgjerimi i tij

“Statuti i Lushnjës”, njihet edhe si ligji kushtetues i parë i vendit tonë. Pavarësisht

përmbajtjes së tij të shkurtër (prej një faqeje), ai dallohet për frymën demokratike e borgjeze,

që ishte mjaft e përhapur për kushtet e kohës dhe la gjurmë të thellë në historinë e shtetit dhe

të së drejtës së periudhës 1920-1924 në Shqipëri.

Formësimi dhe gdhendja për herë të parë e të drejtës së pronës si pjesë e të drejtave të

njeriut u bë në “Statutin e shtetit shqiptar” të vitit 1922. Sipas studiueses Aurela Anastasit,

“Statuti i Shtetit Shqiptar ose “Statuti i Zgjeruar i Lushnjës” përfaqësonte një akt kushtetues

40 Faik Konica në një shkrim të tij në gazetën “Shqiptari i Amerikës” datë 13 janar 1923, është shprehur në

lidhje me mënyrën e zgjerimit të çifligjeve.

41 Valentina Duka, Çështje të historisë së shqiptarëve, Shtëpia botuese e Librit Universitar, Tiranë 2008, f. 131.

42 Statuti Organik i Shqipërisë, Vlorë, 10 prill 1914.


10

me karakter demokratik. Në të kanë gjetur sanksionimin arritjet demokratike evropiane, duke

afirmuar parimet kryesore, si edhe të drejta dhe liritë themelore të njeriut”.43 Një nga këto të

drejta, e drejta e pronës parashikohej në nenin (artikullin) 19 të tij, në të cilin paraqitet

shprehimisht se ky akt normativ “... siguron nderin, jetën, pasurinë e të drejtat e popullit. E

drejta e pronës është e padhunueshme”.

Dispozitat e Statutit të Zgjeruar të Lushnjes garantonin jo vetëm pronën publike, por

edhe atë private. Ai është pa dyshim një nga aktet më të rëndësishëm në këtë periudhë edhe

për administrimin e banesave. Në këtë statut sanksionohet padhunueshmëria e banesës, si dhe

ndalimi i konfiskimit, i cili lejohej vetëm me ligj44. Garantimin e të drejtës së pronës në këtë

statut e vërejmë edhe nëpërmjet kufizimeve që ai vendos. Kufizimi i pronës private lejohej

vetëm përjashtimisht në dy forma: Në atë të shpronësimit për interes publik kundrejt një

shpërblimi të arsyeshëm të caktuar me ligj. Forma tjetër e kufizimit është nëpërmjet

konfiskimit të pasurisë, për personat që kanë ushtruar veprimtari kriminale. Kjo vetëm në

rastet e një vendimi gjykate në bazë të kushteve ligjore. Grantimi edhe i kufizimeve të së

drejtës së pronës nëpërmjet këtij akti kushtetues tregon edhe njëherë për karakterin

demokratik që Anastasi ka deklaruar në studimin e saj 45. Por për shkak të ndryshimeve të

shpejta politike, nuk u bë e mundur zbatimi i tij pasi me ndryshimin e qeverive, ndryshuan

edhe parimet kushtetuese dhe reformat në fushën e të drejtave të pronësisë.

Gjatë kohës së pushtimeve të huaja e deri në vitin 1922, pasuria e shtetit shqiptar

është administruar me anë të një zyre të posaçme me qendër në Lushnjë-Berat. Kjo zyrë

administrative shtatore e veçantë e varur nga Ministria e Financave, luajti deri diku rol

pozitiv, si për sa i përket pikëpamjes bujqësore, ashtu edhe të ndalimit të grabitjes së

pasurive, por u suprimua në vitin 1923 dhe detyrat e saj iu ngarkuan zyrave financiare të

vendit.46

1.2.3 Statuti Themeltar i Republikës së Shqipërisë (1925)

Reforma shumë të rëndësishme, me karakter kushtetues, ligjor dhe institucional, në lidhje me

mbrojtjen e së drejtës së pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme pronë private dhe shtetërore do

43 A.Anastasi, Historia e të drejtës Kushtetuese në Shqipëri (1912-1939), Shtëpia Botuese Pegi, Tiranë 2007.

44 Neni 113, 115, 123 i Statutit të Zgjeruar të Lushnjës, Fletore Zyrtare 4/1923.

45 A. Anastasi, Historia e të drejtës Kushtetuese në Shqipëri (1912-1939), Shtëpia Botuese Pegi, Tiranë 2007.

46 H.Shkoza, Financat e Shqipërisë, Shtëpia botuese Nikaj, Tiranë 1935, f. 9.


11

të realizoheshin mbas vitit 1925, kohë e cila ka të bëjë me vendosjen e Republikës dhe tri vite

më vonë me vendosjen e Monarkisë Kushtetuese. Në Statutin e Republikës së Shqipërisë

afirmohej forma e qeverisjes duke e përcaktuar Shqipërinë si Republikë Parlamentare e

kryesueme prej një kryetari, sovraniteti i së cilës buronte prej popullit . Ajo që vërehet në

këtë statut, është rregullimi ligjor në lidhje me sanksionimin dhe garantimin e së drejtës së

pronës, pa bërë dallim midis pronës private apo publike47. Statuti sanksiononte

padhunueshmërinë e së drejtës së pronës, të gjitha llojeve të saj. Vetëm kur i interesi i

vërtetuar botërisht e kërkon cënimin e saj ai bëhet në bazë të një shpërblimi të arsyeshëm

sipas ligjit, të paguar në dorë (peshim). Ajo që vihet re në këtë statut është parashikimi për

herë të parë në ndonjë akt kushtetues i dhënies së shpërblimit në dorë, në rastin e kufizimit të

pronës nëpërmjet shpronësimit. Për herë të parë në Statutin e Republikës sanksionohet edhe

mbrojtja e tokës, ku theksohet se toka konsiderohet pronë e thjeshtë (mylyq), duke u

shkëputur në këtë mënyrë nga kategorizimi i tokës në pesë kategori që bënte Ligji i tokës i

vitit 1857 “Eraz Kanuni”48. Sipas të dhënave juridike të kohës, parimet kushtetuese të

sigurisë së pronës të sanksionuara në statut u materializuan konkretisht në iniciativat

legjislative të marra nga Parlamenti, në lidhje me shpronësimet e kryera në atë kohë, për

sistemimin urban, nëpërmjet planeve urbanistike për zgjerim rrugësh, ngritje të ndërtesave

publike, dhe parqeve49. Nga ana e qeverisë u morën masa që në raste të shpronësimeve për

interes publik, jo vetëm të bëhej përllogaritja e masës së dëmshpërblimit, por edhe dhënie

efektive e tij.50

Kështu, sipas Statutit (1925) të gjitha tokat u ndanë në pronësi:

- Të shtetit;

47 Në nenin 119 të Statutit të Republikës, sanksionohet: “E drejta e pronës pa përjashtim është e padhunueshme,

vetëm kur interesi i vërtetuar botërisht e kërkon në bazë të një shpërblimi të arsyeshëm sipas ligjit, të paguar në

dorë (peshim), Fletore Zyrtare 8/1925.

48Statuti Themeltar i Republikës, Kaptina III, të drejtat e qytetarëve, nenet 124, 129 dhe 130. Në nenin 130

parashikohej: “toka konsiderohet pronë e thjeshtë (mylyq), por dispozitat që janë në fuqi mbi tokat, janë në

zbatim deri sa të ndërrohen me ligje të posaçme”, Fletorja Zyrtare nr.8/1925.

49 Neni 1,2,5 i ligjit “Mbi shpronësimin e pasurisë në Kryeqyte”t, Fletore Zyrtare 28/1928.

50 Kjo vërehet nga interpretimi i Nenit 3 të ligjit “Mbi Zhvillimin e përmirësimeve të Kryeqytetit”,i cili

garanton se: “Po qe se arka e Bashkisë s;ashtë në gjendje të bëjë pagesën nga mungimi i të hollave të

nevojshme, autorizohet Ministria e Financave që ti japë asaj hua për me ja kthye kjo, Ministrisë së Financave

mbasi të përfundojë afati i përcaktuar me ligj. Gjatë kohës që paguhen të hollat, bashkia detyrohet të japi

pohimin në zyrën e Kadastrës dhe kjo pa kurrfarë takes kadastrale t’u lëshojë titullin e zotërimit nëpunësve

blerës, Fletore Zyrtare 271/1926.


12

- Të personave juridikë;

- Të personave fizikë.

1.2.4 Statuti Themeltar i Mbretërisë së Shqipërisë (1928)51

Pas rimarrjes së pushtetit nga Mbreti Zog, ai u përpoq të bënte disa reforma në fushën e

legjislacionit. Hapin e parë e bëri me miratimin e Statutit Themeltar të Mbretërisë, i cili hyri

në fuqi më 01.12.1928, që sanksiononte të drejtën e pronësisë, për çfarëdolloj pasurie që të

ishte, si të padhunueshme.52 Në statut sanksionohej se toka ishte pronë e thjeshtë (mylk), dhe

regjimi juridik i saj do të bëhej më vonë nëpërmjet dispozitave të Kodit Civil. Sanksionimi në

statut, në vargun e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, nuk kishte të bënte me ndonjë

angazhim serioz të qeverisë zogiste për të respektuar e për të vënë në jetë këto të drejta, kjo

për vet faktin se ato mbetën formale 53. Jemi dakort me mendimin e Aurela Anastasit se

“mungesa e respektimit të të drejtave politike dhe mungesa e opozitës ishin shkaqet kryesore

që pengonin edhe respektimin e të drejtave të tjera individuale”.

E vetmja formë kufizimi në të drejtën e pronës, të parashikuar nga Statuti, është

shpronësimi, i cili rregullohej nga ligji i posaçëm, por që duhej të përmbushte disa kritere:

1. Të vërtetohej rregullisht nevoja e interesit botëror.

2. Të bëhej pagesa e vlerës së arsyeshme të saj.

Një veçanti që bie në sy në Statutin e Mbretërisë, është fakti se ai diskriminon edhe më

shumë pozitën e të huajve në raport me shtetasit shqiptarë, në lidhje me shitblerjen e tokave

rurale si dhe tokave që ndodhen në kufij54. Ky konkluzion vërehet për faktin e sanksionimit

kushtetues të ndalimit për të huajt për të pasur të drejta pronësie mbi tokat rurale55, si dhe të

pronave të patundshme në vendet që janë afër kufijve të shtetit ose në tokat bregdetare.

Megjithatë mbreti Zog është kujdesur që të drejtat e pronësisë të fituara më parë nga ana e

tyre të gjejnë mbrojtje nga statutit.

Reformën më të rëndësishme në fushën e pronësisë dhe të marrëdhënieve civile në

përgjithësi Mbreti Zog e bëri me miratimin e Kodit Civil të Mbretërisë Shqiptare. Ky Kod, që

51 Statuti i Mbretërisë në datë 01.12.1928.

52 Art.198 i “Statutit Themeltar të Mbretërisë Shqiptare”, Shtypshkronja “Mbrothësia Kristo” P. Luarasi, 1928”.

53 Aurela Anastasi në monografinë ,Historia e të drejtës Kushtetuese në Shqipëri (1912-1939), Shtëpia Botuese

Pegi, Tiranë 2007.

54 Valentina Duka, Historia e Shqipërisë 1912-200, Shtëpia botuese e Librit Universitar, Tiranë 2011, f. 484.

55 Neni 215 pg/2 i Statutit të Mbretërisë Shqiptare.


13

hyri në fuqi më 1 prill 1929, përcaktoi parimet kapitaliste mbi pronësinë, duke e shpallur

pronën private si të shenjtë dhe të paprekshme.

Konkretisht, në bazë të nenit 774 të Kodit Civil (1929): “Gjithë gjanat që mund të

formojnë objekt zotnimi publik ose privat, janë sende të lujtshme ose të palujtshme

(prona)”. Gjithashtu, në nenin 794 të po këtij kodi zotërimi është e drejta “me gëzue e me

disponue sende në mënyrë ma absolute, me konditë që mos të bahet një ushtrim i

ndaluem prej ligjeve ose rregulloreve”. Ndërkohë, në nenin 798 të Kodit Civil të vitit 1929

përmendet se: “Ai që ka zotërimin e tokës ka dhe atë të hapësirës që është mbi të, si dhe

atë ç’ka ndodhet mbi e nën sipërfaqe, përveç kur me ligj caktohet ndryshe”.

Në themel të Kodit Civil, të vitit 1929, ishte prona e pakufizuar private, e cila

mbështetej në të drejtën për të zotëruar sendet pa asnjë kufizim. Pronari i tokës e bënte të

vetën gjithçka që prodhohej nga ajo si dhe çdo gjë që bashkohej me të. Për sa u përket pyjeve

dhe kullotave duhet theksuar se në nenin 793, paragrafi 2, të Kodit Civil të Shqipërisë të vitit

1929, parashtrohet shprehimisht: “Pyjet dhe kullotat komunale, për të cilat bahet fjalë në

ligjën e pyjeve, janë të patjetërsueshme dhe u shtrohen rregullave të caktueme në të”. Pra, kjo

kategori pyjesh e kullotash ishte pronë ekskluzive shtetërore (komunale), ishte e

patjetërsueshme dhe shërbente vetëm për plotësimin e nevojave përkatëse të familjeve

bujqësore e blegtorale të secilit fshat, që përfshihej në territorin e komunës përkatëse si edhe

për përmbushjen e ndonjë nevoje tjetër të karakterit komunal. Për këtë arsye kjo kategori e

pronës së paluajtshme nuk ishte objekt i ligjit “Mbi reformën Agrare”56. Kjo reformë

përjashtonte nga shpronësimi i detyrueshëm pyjet që nuk ndodheshin brenda tokës së

shpronësueshme, si dhe pyjet gjer në 10 ha edhe kur këta ndodheshin brenda saj.57

Në zbatim të kësaj dispozite, praktika gjyqësore e sotme shqiptare i ka konsideruar të

pavlefshme (nul) tapitë arbitrare, në bazë të të cilave ndonjë çifligar pretendonte të drejta

pronësie mbi ndonjë kullotë a pjesë pylli komunal.

Kodi Civil i vitit 1929, përveç pronësisë, njihte dhe disa të drejta mbi sendet, që

ndodheshin në pronësinë e të tjerëve, siç ishin servitute personale (uzufruktet, përdorja dhe

bajtjet); servitudet tokësore (pengu, hipoteka dhe e drejta e parablerjes midis

bashkëpronarëve). Kodi Civil njihte, gjithashtu, nëdorësinë (posedimin) e një sendi ose

gëzimin e një të drejte që personi (nëdorësi) kishte vënë vetë ose me anën e një tjetri e

dorëmbante atë ose e ushtronte të drejtën në emër të nëdorësisë. Në lidhje me institutin e

56 Reforma Agrare e kryer nga Mbreti Zog me Ligjin datë 03.05.1930 “Mbi reformën Agrare”, mund të themi se

është një nga reformat e para për tokën në Shqipëri.

57 Ligji datë 03.05.1930 “Mbi reformën Agrare”, neni 6.


14

“nëndorësisë” me miratimin e ligjit “Për marrjen e masave të përkohshme mbi paditë e

nëndorësisë” në vitin 1927, bujku nëndorës edhe pse kishte fituar të drejtën e posedimit sipas

ligjit, mjaftonte që pronari të kishte titull pronësie (tapi) që ta nxirrte atë nga toka. Kjo i dha

mundësi shumë pronarëve të mëdhenj tokash që të ngrenë padi në gjykatë, duke pretenduar se

ishin pronarë të disa tokave të braktisura qysh në kohën e Turqisë, të cilat ishin zënë prej

kohësh nga fshatarët e varfër, Këta fshatarë sipas ligjeve në fuqi ishin bërë pronarë me

parashkrim fitues dhe nuk mund ti luante askush nga tokat e shtëpitë e tyre. Por gjykata

vendosi detyrimin e bujqve që tu kthenin tokën paditësve58.

Objekt i së drejtës së pronës sipas Kodit Civil të vitit 1929 janë sendet. Një veçori

dalluese e këtij Kodi është përcaktimi i sendeve të paluajtshme dhe klasifikimi i tyre. Kështu,

sipas Kodit Civil të vitit 1929 sendet janë të paluajtshme ose prej natyre, ose prej destinimit,

ose prej objektit, të cilit i referohen”59.

• sende të paluajtshme prej natyre janë: toka, godinat, mullinjtë dhe ndërtesat e

tjera, që janë të ngulura mbi shtylla ose që formojnë pjesë të një godine;

• sende të paluajtshme prej destinimit janë ato sende, të cilat i zoti i një prone i

ka vënë në të për shërbimin dhe kultivimin e saj (kafshët, veglat bujqësore, bari dhe fara).

Gjithashtu, sende të paluajtshme prej destinimi janë gjithë sendet e luajtshme të cilat

zotëruesi ia ka aneksuar një toke apo një godine për të mbetur atje qëndrimisht;

• sende të paluajtshme prej objektit të cilit i referohen janë të drejtat e

emfiteozdhënësit, dhe emfiteozmarrësit, si edhe e drejta e uzufruktit.

Tagrat që i njihen pronarit nga Kodi Civil i viti 1929 janë zotërimi dhe disponimi.

Pas hyrjes në fuqi të kodit Civil, një vëmendje e veçantë iu kushtua dokumentimit

nëpërmjet regjistrimit të pasurisë së paluajtshme. Kjo mundësohej nëpërmjet reformave

ligjore ku akti më i rëndësishëm gjatë kësaj periudhe është Ligji “Mbi zyrat e hipotekës” datë

17.04.1929, të cilin do e marrin në analizë si çështje më vetë që lidhet me Regjistrimin e

pasurisë së paluajtshme.

Garantimi i pronës private realizohej edhe përmes dispozitave të Kodit Penal të vitit

1928. Këto dispozita siguronin një mbrojtje të gjithanshme juridike dhe penale, duke

parashikuar figurat kryesore të krimeve si dhe dënimet përkatëse të shkeljeve. Kodi Penal i

vitit 1928 në titullin e X parashikonte 6 krerë të krimeve kundër pasurisë. Me gjithë masat

legjislative të ndërmarra nga shteti shqiptar, nga statistikat e pjesshme për krimet e ndodhura

58 P. Haxhi, Regjimi juridik i tokës në Shqipëri, Tiranë 1998, f. 33.

59 Kodi Civil i vitit 1929, neni 776, Botime Toena, Tiranë 1998.


15

në këtë periudhë, vihet re se krimet kundër pasurisë kanë qenë mjaft të përhapura, si pasojë e

papunësisë dhe shkaqeve të tjera shoqërore, por më tepër në prapambetjen e theksuar

ekonomike në të cilën ndodhej Shqipëria në vitet 20-4060.

Reforma Agrare e mbretit Zog

Gjatë regjimit të mbretit Zog një vëmendje e veçantë iu kushtua inventarizimit të

përgjithshëm të tokës.61 Nga të dhënat e inventarizimit rezultoi se në pronësi të çifligjeve

private ishin mbi 100 000 ha dhe po aq në pronësi të çifligjeve shtetërore. Në këtë periudhë

vërehet një dokumentim i sipërfaqes së tokës si të punueshme dhe të papunueshme, të dhëna

të cilat në se do të studioheshin në vitet më pas do të ndihmonin në zgjidhjen e çështjeve të

pronësisë.

Rezultatet e varfërisë së madhe që ekzistonte në zonat rurale u përdorën si mjet nga ana e

mbretit Zog dhe kabinetit qeveritar për zbatimin e reformës Agrare. Edhe pse ishte përdorur

një strategji e tillë nga kundërshtari i tij politik Fan Noli62, Zogu mori në konsideratë zbatimin

e saj nëpërmjet përgatitjes së një ligji të studiuar, sipas kushteve të bujqësisë shqiptare dhe

rrethanave ekonomike dhe sociale, duke këkuar mendimin e ekspertëve të huaj63. Profesor

Lorencinini, pasi e studioji terrenin në Shqipëri, kuadrin ligjor dhe institucional, që kishte të

bënte me të drejtën e pronësisë, i përcolli në formën e disa propozimeve zgjidhjet e

mundshme që parashikonte ai në miratimin e ligjit të Reformës Agrare dhe më konkretisht64:

• Riorganizimin në baza kapitaliste i ekonomive të mëdha bujqësore, sipas modelit të

ekonomive bujqësore kapitaliste të perëndimit;

60 I. Elezi, Mbrojtja juridike penale e pasurisë, Shtëpia botuese Albin, Tiranë 2002, f. 43.

61 Nga të dhënat e Tefik Selenicë në, “Shqipëria në vitin 1927”, Shtypshkronja Tirana 1928, pasqyrë

përmbledhëse e tokës së punuar, të papunuar dhe pyjeve, f. 36, ka rezultuar se, në fund të viti 1926, toka arë

zinte një sipërfaqe 217 315 ha, vreshtat 7 327 ha, kopshte 26 659 ha, tokë të punuar, në prefektura më të

zhvilluara të vendit. Ndërkohë, sipërfaqja e tokës së papunueshme rezultonte në 91 051 ha tokë, që mund të

punohej dhe 65 080 ha këneta dhe 10 204 ha moçalishte. Toka në fondin male dhe pyje 508 861 ha.

62 Kujtojmë këtu se ligji “Mbi reformën Agrare” e miratuar nga Qeveria e Nolit dalë nga Revolucioni i Qershorit

titullohej “Mbi shpronësimin e pasurisë shtetërore” që në emërtim nuk mund të konsiderohej një reformë

agrare.

63 Prof. Giovani Lorencinini u thirr nga Italia për të bërë këtë studim. Referuar Bernd J. Fisher; “Mbreti Zog dhe

përpjekja për stabilitet në Shqipëri”, Shtëpia botuese Çabej, Tiranë 2004, f. 182.

64 Valentina Duka, vep. e cit., f. 184


16

• Tu jepej fshatarëve pa tokë ose me pak tokë një pjesë nga çifligjet e shtetit në radhë të

parë, dhe nga latifondet e mëdha në një gradë më të kufizuar

• Dhënia e tokave ekonomive fshatare të bëhej kundrejt një shpërblimi, që do të

paguhej nëpërmjet Bankës Kombëtare Agrare, e cila do të siguronte kreditë e saj, duke

inskriptuar hipotekë mbi tokat e shpronësuara në favor të bujqve.

Mbi këto baza u miratua ligji “Mbi Reformën Agrare në 03.05.1930. Për t’i dhënë jetë

këtij ligji u miratuan edhe akte të tjera, ku më i rëndësishme ishte rregullorja “Mbi aplikimin

e reformës Agrare”. Gjatë viteve të reformës ligji pësoi disa ndryshime në vitin 1932 dhe

1936. Reforma Agrare e aplikuar nga mbreti Zog edhe pse inicioi për të ndihmuar familjet e

varfra fshatare në ekonominë e tyre, duke i paisur ata me tokë të punueshme, nuk i arriti

pritshmëritë për nxjerrjen e vendit nga skëterra e skamjes. Duke marrë parasysh faktin se nga

Reforma Agrare përfitonin familjet fshatare pa tokë, apo me fare pak tokë deri në 5 ha, me

këtë sipërfaqe toke bujqësore jetesa e këtyre familjeve përmirësohej, por ajo sërish mbetej e

varur për të punuar me qira tokat e latifondistëve me qëllim për të plotësuar të gjitha nevojat

e tij. Në këtë mënyrë vihet re se kjo Reformë Agrare, nuk i preku pronarët e mëdhenj të

tokave, për të rritur sipërfaqen që mund tu jepej familjeve bujqësore për tu punuar dhe për të

pasur rendiment. Kjo për faktin se kriteret dhe masat e shpronësimit të detyrueshme i

nënshtroheshin vetëm 1/3 e sipërfaqes mbi 40 ha që parashikonte ligji65, ndërsa 2/3 e saj i

mbeteshin pronarit të mëparshëm. Për këtë arsye, mundësia për të krijuar një fond të madh

tokash bujqësore ishte i pamjaftueshëm për zgjidhur problemin fshatar nga njëra anë dhe për

të ulur diferencimin klasor nga ana tjetër. Ajo që ndikoi edhe më negativisht në këtë reformë

ishte afati tepër i gjatë dhe burokratik i përmbylljes së reformës66, që i hapte rrugë abuzimit

në përfundimin e saj.

Ajo që vërehet në rregullimin ligjor të aktit “Mbi reformën Agrare”, është fakti i

parashikimit të dy pengesave ligjore.

• Në kufizimin e tjetërsimit të tokës bujqësore të ngelur mbas shpronësimit, duke

kufizuar lirinë e vullnetit për tjetërsimin lirisht të tokës, në kundërshtim edhe me vet parimet

e Kodit Civil të viti 1929, i cili ishte konsideruar si një akt përparimtar për kohën.

• Një kufizim tjetër ekzistonte në lidhje me institutin e trashëgimisë. Në rast vdekje të

familjarit të tokës bujqësore, me qëllim për të shmangur fragmentarizimin apo copëzimin e

65 Neni 6 i ligjit “ Mbi reformën Agrare” datë 03.05.1930, ndryshuar me ligjin, datë 02.08.1932 dhe Ligjin datë

10.03.1936.

66 Neni 34 i ligjit dt. 03.05.1930, “ Mbi reformën Agrare”.


17

tokës bujqësore të përfituar në favor të gjithë trashëgimtarëve të tjerë, toka i përkiste një

anëtari të familjes që caktohej nga trashëgimlënësi, dhe në mungesë të shfaqjes së këtij

vullneti, pronarin e ardhshëm e caktonte Zyra e Reformës Agrare67.

Kjo reforëm pati disa aspekte pozitive përsa i përket inventarizimit dhe krijimi të

institucioneve përkatëse në lidhje me tokën. Zyrat e Reformës Agrare të krijuara kishin

autoritet si në evidentimin e sipërfaqeve të tokës bujqësore të shpronësuara, dhe në

shqyrtimin e kërkesave të familjeve fshatare pa tokë apo me fare pak tokë, të cilat mund të

përfitonin nga dispozitat e ligjit.

Një tjetër arsye pozitive, mund të konsiderohet edhe detyrimi për të kryer shërbime

për përmirësimin e këtyre tokave brenda 15 vjetësh, në të kundërt ato i nënshtroheshin përsëri

shpronësimit. Ato quheshin toka të “konditume” për shkak të këtyre detyrimeve me kusht,

detyrim i cili ngelej edhe në rast të tjetërsimit nga ana e noterëve pasi ishte marrë miratimi

nga Zyrat e Reformës Agrare dhe vërtetimin e zotërimit nga hipoteka. Nëpunësi i kësaj të

fundit ishte i detyruar të bënte transkriptimin në regjistrat hipotekarë, duke evidentuar sasinë,

që kishte pronari i shpronësuar para tjetërsimit, dhe sasinë e humbur për shkak të shitjes,

duke bërë regjistrimin e nevojshëm në emër të pronarit të ri68.

Një tjetër anë pozitive mund të konsiderohet mbajtja e të dhënave të tokave që i

nënshtroheshin shpronësimit. Zyrat Agrare Lokale përveç efektit sasior kishin detyrim edhe

përcaktimin dhe pasqyrimin në një hartë me konture gjeografike të përcaktuara, zërin

kadastral të pasurisë, pra llojin e saj (vresht, ullishte pyll, kullotë godinë) si dhe pronarin që

shpronësohej. Po ashtu i rëndësishëm ishte fakti i dokumentimit në një procesverbal, si dhe i

lëshimit të certifikatës zyrtare në të cilën tregohej emri mbiemri i pronarit të shpronësuar,

qarku dhe vendi ku ndodheshin pasuritë e tij, lloji dhe sasia e tokës së pacenueshme, së

bashku me atë të “konditume” që i mbetej pas shpronësimit. Në të pasqyroheshin edhe

ndërtesat që gjendeshin në të, si dhe emrat e kufitarëve të çdo pasurie, së bashku me një hartë

topografike në rast se e kërkonte pronari që shpronësohej nga 1/3 e tokës së tij, me shpenzime

e tij, pasi në ato vite zhvillimet e reja teknike për kushtet e Shqipërisë ishin të larta69.

Nga referimi i pikave kryesore të kësaj reforme Agrare, disa studiues të tyre vërejnë.

se janë zbatuar kriteret e dhëna nga prof. Lorenconini. Kjo për faktin se pronësia e madhe

67 Neni 7 i ligjit dt. 03.05.1930, “ Mbi reformën Agrare”.

68 Neni 1 i ligjit dt. 30.08.1930, “Mbi rregulloren e aplikimit të ligjit mbi reformën agrare”, Fletore Zyrtare nr.

54/1930.

69 Po aty neni 9.


18

mbeti e paprekur nga kjo reformë pikërisht për të krijuar ekonomitë bujqësore të pronarëve të

mëdhenj, në mënyrë që të merrnin funksionin e ekonomive kapitaliste të perëndimit70. Fondi i

tokës që u krijua ishte relativisht i vogël.

Nisur nga këto fakte historike dhe juridike ne mendojmë, se sado që nga pikëpamja

juridiko-formale, ligji “Mbi reformën agrare” dhe rregullorja e saj kishin njëfarë merite, në

realitet nuk dhanë rezultatin më të mirë të mundshëm, ashtu sikurse ishte fryma që

sanksiononte çdo dispozitë të tyre. Afati i gjatë prej 15 vjetësh, kohë gjatë së cilës duhej të

bëhej e mundur zbatimi total i ligjit, flet për një mungesë vullneti për ta zbatuar atë sa më

shpejt në favor të interesave të fshatarëve pa tokë apo me pak tokë.

Fatkeqësisht pjesa më e madhe e ligjit “Mbi reformën Agrare”, ose mbeti në letër ose

dështoi tërësisht. Arsyeja kryesore e dështimit qëndronte në faktin se populli dhe klasa

politike shqiptare ishin tepër të lidhura me traditat e lashta shekullore, ndaj e kishin të

vështirë për të asimiluar me lehtësi idetë e reja në fushën e pronësisë së tokës71. Reforma pati

efektin pozitiv për sa i përket shtetasve kosovarë, të shpërngulur në vendin tonë, si pasojë e

përndjekjeve serbe. Për të ndihmuar familjet e ardhura nga Kosova në vitin 1932 doli ligji

“Mbi vendosjen e emigrantëve”72. Edhe pse reforma nuk arriti të jap rezultate, megjithatë,

vetëm fakti që Zogu kishte bërë një përpjekje drejtë reformës ishte mjaft kuptimplotë dhe

linte të nënkuptohej se ai kishte hequr dorë prej pozitës si kryetar i grupit konservator të

pronarëve të mëdhenj të tokave, të cilin e kishin kryesuar deri në vitin 192473 .

Megjithatë po të krahasohet me Reformën Agrare të viti 1946 ajo mund të

konsiderohet si përparimtare për kohën dhe kushtet ekonomike sociale në të cilën gjendej

vendi ynë.

Mbrojtja juridike për administrimin e pasurive të paluajtshme pronë shtetërore dhe private,

gjatë mbretërisë shqiptare

70 K. Çevi, V. Xhai, Regjimi juridik i tokës në Shqipëri, Botim i Ministrisë së Bujqësisë, Tiranë, 1956, f.32.

71 Bernd J. Fisher, Mbreti Zog dhe përpjekja për stabilitet në Shqipëri, Shtëpia botuese, Çabej, Tiranë, 2004, f.

188.

72Sipas autorit Besnik Maho në dizertatcionin për gradën shkencore “Doktor”, “Çështja e pronësisë mbi sende

të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë” vështrim historic, Mbreti Zog bleu nga familja e Servet Libohovës,

Çifligun e Sukthit, si dhe dhuroji në pronësi të shtetit për vendosjen e kosovarëve, çifligje të ndryshme. Këto në

fakt ishin përfituar nga vet mbreti Zog me ligjet e datës 05.09.1928 dhe ligjin e datës 05.04.1930 të akorduara

nga Asambleja Kushtetuese.

73 Bernd J. Fisher, Mbreti Zog dhe përpjekja për stabilitet në Shqipëri,vepër e përmendur, f. 2.


19

Përveç aktit themelor të shtetit, Statutit të Mbretërisë, si dhe Kodit Civil të vitit 1929, shtetit

Shqiptar i lindte detyrë edhe mbrojtja e pasurisë shtetërore dhe jo vetëm, nga grabitjet në të

gjitha format e saj, Që më herët në dekadën e parë të ekzistencës së tij çështjet e pronësisë

kanë qenë në qendër të debateve parlamentare. Për këtë qëllim janë miratuar ligje dhe janë

ngritur komisione të cilët nuk kanë rezultuar të suksesshëm. Nëpërmjet Ligjit të datës

20.03.1922 “Për ngritjen e një Komisioni Hetues dhe regjistrues të pasurive të grabitura” në

datë 01.04.1932, u ngrit Komisioni i dytë Hetues, për verifikimin e grabitjes së pronave

shtetërore74. Për të vënë në jetë zbatimin e këtij ligji detyroheshin të gjithë privatët kufitarë

me tokat shtetërore që ti paraqisnin Komisionit Hetimor dokumentet e zotërimit. Pas

verifikimit dhe dhënies së vendimit nga komisioni zyrat e kadastrës detyroheshin të lëshonin

tapitë. Aplikimi i këtij dekretligji vetëm në prefekturën e Beratit dhe atë të Durrësit, madje pa

i përfunduar ato si dhe suprimimi i komisionit për mungesë të buxhetin, hidhte dritë mbi një

fenomen, i cili nga njëra anë institucionet më të larta shtetërore nxirrnin ligje për mbrojtjen e

pronës shtetërore, dhe nga ana tjetër përfaqësuesit e tyre ishin ata që kishin përfituar më

shumë prej saj 75.

Sikurse kemi theksuar edhe më parë, nga statistikat e pjesshme për krimet e ndodhura

në këtë periudhë, vihet re se krimet kundër pasurisë kanë qenë mjaft të përhapura. Për këtë

arsye qeveria jo vetëm nëpërmjet masave legjislative por edhe gjyqeve kundër pronarëve të

dyshuar për përvetësim të pasurisë shtetërore, synonte jo vetëm evidentimin e tokave të

grabitura nga privatët në dëm të shtetit, por edhe kthimin e saj në pronësi të tij. Nëpërmjet

projektligjit “Për përvetësimet e pasurisë shtetërore nga privatët” autorizohej Ministria e

Financave si institucioni përgjegjës për organizimin e punës hetimore me qëllim evidentimin

e tokave të grabitura. Një hap më i guximshëm nga ana e qeverisë është edhe parashikimi i

sanksioneve ndaj gjykatësve që do të shqyrtonin paditë kundër personave përgjegjës, për ti

shqyrtuar më shpejt dhe me drejtësi, në të kundërt do të merreshin masa disiplinore ndaj tyre

deri në shkarkim76. Rezultatet e Komisionit të formuar i cili e ushtroi veprimtarinë e tij deri

në 31.03.1934 janë të pjesshme, por mbartin vlerën e tyre, ne evidentimin e pasurisë

shtetërore, dhe në cilësinë e provës materiale në gjykatën kompetente për ndjekje ligjore77.

74 Ligjshmëria e komisionit mbështetet në Ligjin e datës 20.03.1922 “Për ngritjen e një Komisioni Hetues dhe

regjistrues të pasurive të grabitura” në datë 01.04.1932.

75 Historia e popullit shqiptar, vepër e përmendur f.11.

76 Ligji datë 14.05.1931 “Mbi të vënit dorë mbi tokat shtetërore të grabitura nga privatët, Fletorja Zyrtare nr.

33/1931.

77 H.Shkoza vepër e përmendur,f. 225


20

Për mbledhjen e të ardhurave aq të domosdoshme në periudhën në të cilën

referohemi78, qeveria u përpoq të aplikonte edhe dhënien me koncesion të çifligjeve pronë

shtetërore. Edhe pse ekzistonin kushtet për lidhjen e kontratës së qerasë, ajo nuk u miratua

nga ana e Parlamentit.

Konfiskimet në bazë të vendimeve gjyqësore me karakter politik ishte një mënyrë

tjetër për rritjen e të ardhurave të shtetit. Nëpërmjet disa iniciativave legjislative nëpërmjet

ligjit “ Mbi internimin e familjeve dhe konfiskimin e pasurive të arratisurve” datë 31.01.1922,

si dhe ligjit “ Mbi ndëshkimet për faje politike” i datës 11.03.1925, u konfiskohej e gjithë

pasuria e tundshme dhe e patundshme e të dënuarve për kryerjen e një krimi, dhe të

pandehurve me faje politike që arratiseshin.

Kjo formë konfiskimi i cili u aplikua edhe më vonë gjatë regjimit Komunist, më tepër

sesa një mënyrë për të rritur të ardhurat e shtetit, ishte një mjet presioni për kundërshtarët

politik.

Marrja e pronës pa një vendim gjyqësor dhe vetëm me anë të një akti administrativ, pa

parashikuar mundësinë e mbrojtjes ligjore të pronës private ishin antikushtetuese edhe për vet

kohën. Cenimi i së drejtës së pronës vinte kryesisht si dënim, për të arratisurit politik

(kriminelët), të cilët, në rast se nuk dorëzoheshin brenda 15 ditëve nga data e dorëzimit të

letër paraqitjes, u sekuestrohej pasuria e paluajtshme, dhe nëse brenda 10 ditëve nga

plotësimi i formaliteteve të sekuestrimit nuk dorëzoheshin, u digjeshin shtëpitë 79.

Administrimi i pasurive të sekuestruara për arsye të mos pagimit të detyrimeve

financiare i jepte të drejtë shtetit për tjetërsimin e tyre në pronë shtetërore, dhe të shitjes së

këtyre nëpërmjet ankandit80.

Të gjitha këto akte na tregojnë, se garantimi i së drejtës së pronës, si pjesë e të

drejtave të njeriut në këtë periudhë, nuk ishte e garantuar për të gjithë individët. Përkundrazi

kufizimi i saj u përdor nga pushtetit si mjet presioni kundër kundërshtarëve politik.

78 Nga hetimet e kryera nga Komisioni gjatë kësaj periudhe rezultonte se 33700 ha pronë shtetërore ishte

grabitur në qarkun e Fierit dhe 1800 ha pronë shtetërore ishte grabitur në qarkun e Lushnjes. “Shqipëria gjatë

viteve 1912-1937”, vep. e cit., f. 217.

79 Dekret ligji datë 20.07.1930, Mbi internimin e familjeve të ushtarëve të rekrutave dhe të rezervistëve të

arratisur si dhe dekret ligji i datës 29.08.1930, Mbi internimin e fëmijëve, sekuestrimin e pasurisë dhe mbi

djegien e shtëpive të të arratisurve kriminelë, Fletoret Zytare 56, 57/1930

80Kjo pasqyrohej në ligjin “Mbi shitjen e pasurisë së patundshme pronë shtetërore,” datë 27.12.1927 Fletore

zyrtare nr. 6/1926.


21

Duhet theksuar fakti se nga shpallja e Pavarësisë e në vazhdim ka një periudhë e

përpjekjeve për të bërë të mundur konsolidimin e pronës shtetërore. Kjo gjë u mundësua

veçanërisht nëpërmjet përmirësimit të kuadrit ligjor për administrimin, shitjen, shkëmbimin

dhe dhurimin e kësaj pronësie.

Por sanksionimi dhe garantimi i së drejtës së pronës private linte shumë për të

dëshiruar. Kjo për faktin se, të gjitha forcat politike që erdhën në pushtet, e përdorën këtë

drejtë për tu pasuruar në dëm të pronës shtetërore, publike, si dhe e përdorën si mjet kundër

kundërshtarëve të tyre poltik.

2. Krijimi dhe zhvillimi i sistemit hipotekor pas shpalljes së Pavarësisë

2.1 Faktorët e përzgjedhjes së sistemit hipotekor

Shqipëria ashtu sikurse vendet e tjera të Europës Juglindore, ishin të kushtëzuara në

përzgjedhjen e sistemit të regjistrimit kadastral të pasurive, sepse ato iu referuan

metodologjisë së sistemit të regjistrimit të regjimit pushtues. Shqipëria ka qenë një nga

territoret e pushtuara nga Perandoria Osmane për shekuj me radhë,dhe deri në vitin 1912, iu

nënshtruar regjimit qeverisës të saj edhe sa u përket regjistrimeve kadastrale. Ky pushtim i

gjatë ka lënë gjurmë ndër të tjera edhe në qasjen ndaj të drejtave të pronës dhe pronësisë 81.

Zhvillimi historik në Shqipëri për krijimin e kadastrës dhe matjes së tokës de jure ka

filluar me daljen e ligjit “Mbi titujt defterhane” në vitin 1874. Tapitë lëshoheshin për titujt e

pronësisë përkatëse duke treguar: “Emrin e personit, llojin e tokës, adresën, emrat e

pronarëve kufitarë”. Rrjeti i zyrave Kadastrale të trashëguara në Shqipëri nga Perandoria

Osmane, trajtonin regjistrimin e transaksioneve që përfshinin pasuritë e ndodhura në zonat

rurale. Zyra e ipotekës, vazhdoi të kryejë rolin e saj si depozituese e veprave të shitjes dhe

trashëgimive.

Pas vitit 1912, u bënë përpjekje për zëvendësimin e legjislacionit turk mbi tokën, por

në thelb mbeti i njëjti legjislacion dhe i njëjti sistem kadastral. Akti i parë më i plotë për

regjistrimin e tokave ka qenë ligji “Mbi organizimin e zyrave kadastrale dhe mbi detyrat e

nëpunësve të tyre”, i vitit 1926, edhe pse për disa autorë është pranuar se deri në vitin 1929,

81 Edward Tawil, “Property rights in Kosovo: A haunting legacy of a society in transition”, International Center

for Transitional Justice, February, 2009, f. 3; aksesuar në adresën: https://www.ictj.org/sites/default/files/ICTJ-

FormerYugoslavia-Kosovo-Legacy-2004-English.pd.


22

nuk pati ndryshime legjislative apo studime të reja të matjeve kadastrale mbi tokën, por u

referoheshin matjeve që ishin bërë nën regjimin otoman.82

Ky ligj kishte për qëllim krijimin e një inventari të tokave dhe të pronarëve të tyre.

Nëpërmjet këtij ligji u realizua krijimi i regjistrave kadastralë, duke realizuar pasqurimin e

situatës faktike mbi këto pasuri, si përsa i përket statusit të tyre juridik, ashtu edhe të

vendndodhjes e madhësisë së sipërfaqes respektive. Kështu u realuzuan dis të dhëna jo të

plota, por në të shumtën e rasteve, kanë qenë të mjaftueshme për të individualizuar atë.83

2.2. Regjistrimi i pasurive të paluajtshme gjatë mbretërisë së vetme shqiptare

Kodi Civil i Zogut përbënte aktin më të rëndësishëm normativ që rregullonte institutin e

regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Për herë të parë u sanksionua në Kodin Civil të Zogut

(viti 1929), parimi se “prona është e shenjtë dhe e paprekshme”. Në Kodin Civil të Zogut,

instituti i hipotekës84 e trajton gjerësisht në 112 nene, çka tregon për rëndësinë dhe garancinë

që u jepej transaksioneve juridike mbi një pasuri të paluajtshme .85

Me Ligjin “Mbi aplikimin e Kodit Civil Shqiptar”, i vitit 1929, u suprimua kadastra

ekzistuese dhe iu dha fund ndarjes të aplikuar sipas ligjit të vjetër (atij të vitit 1856). Kjo

periudhë përbën veçanti për Shqipërinë, sepse për herë të parë krijohen zyrat e ipotekës86 dhe

suprimoi Kadastrat. Sipas Ligjit “Mbi zyrat e Hipotekave dhe mbi taksat e tyre”, zyrat e

hipotekave merreshin me transkriptimin 87 e akteve për transferimin e zotërimit (shit-blerje,

testamente, dhurime etj.) dhe me inskriptimin88 e ipotekave ose të drejtave të tjera reale mbi

82V.Xhaji, K. Çevi, vep. e cit.

83 F.Kaloshi, Regjistrimi i pasurive të paluajtshme, Shtëpia Botuese Albpaper, Tiranë, 2013, f.18.

84Ipotekë – është institucioni i njohur për regjistrimin e pasurive të paluajtshme, dhe ka dallim nga termi

Hipotekë – bllokim i pronës si garanci për të tretët. Hipoteka ka kuptimin e inskriptimit të pronës, bllokimit të

saj, pra kufizimin e pasurisë së paluajtshme në favor të një të treti person fizik apo juridik.

85Neni1898 i Kodit Civil të Zogut, “Hipoteka është e pa ndaleshme dhe qendron e' tane, mbi gjithe sendet e

viegueme. Mbi secilin nga keto dhe mbi çdo pjese të tyre. Hipoteka është e lidhur me sendet dhe i ndjek në duart

e çdo poseduesi”.

86 Ligji “Mbi zyrat e ipotekave dhe taksat e tyre”, datë 17.04.1929.

87 Transkriptim - është kalimi i të drejtave të pronësisë nga një subjekt tek një tjetër I cili kryhet nëpërmjet

shitjes, dhurimit, shkëmbimit të pasurisë së paluajtshme, përfitimit nga dëshmia e trashëgimisë, etj. dhe

evidentimi i tij në regjistrin e pasurive të paluajtshme. Transkriptim, nënkupton regjistrimin e titullarit të ri të

pasurisë së paluajtshme që ka fituar pronësinë mbi pasurinë e paluajtshme.

88 Inskriptim - nënkupton kufizimin/bllokimin e ligjshëm të pasurisë së paluajtshme në favor të një të treti për

një shkak të ligjshëm që mund të bazohet në një akt marrëveshje (kontratë) apo në një vendim gjyqësor.


23

pronat, qofshin këto urbane ose bujqësore. Zyrat e hipotekave kryesisht nuk merreshin në

mënyrë të detyrueshme me regjistrimin total të pronësisë të çdo sipërfaqe tokë bujqësore,

trualli, ndërtese, pylli dhe kullote, me qëllim për të krijuar një evidence të plotë mbi

sipërfaqen e tokës në përgjithësi dhe të ndërtesave të çdo lloji dhe kategorie të ndodhura mbi

to. Zyrat e Ipotekave nuk merreshin me regjistrime, pasi për të krijuar një evidencë të plotë

duhej të bëhej një regjistrim i përgjithshëm i pasurisë, duke kryer më parë edhe matje

kadastrale më të sakta 89. Gjithashtu, kadastra nuk lëshonte asnjë dokument fizik për

vërtetimin e pronësisë, sepse ajo ishte e dobët dhe e karakterit të një regjistri deklarativ. Pra

institucionet e sigurisë dhe garancisë së pasurive nga pikëpamja juridike, kanë funksionuar

kryesisht për disa qytete kryesore dhe për një numër të kufizuar të pronarëve në zonat

rurale90.

Pasuritë regjistroheshin nga personat e interesuar vetëm atëherë kur nevojitej prej tyre

mbrojtja ligjore për kryerjen e transaksionit mbi to 91. Por, mungesa e regjistrimit ishte më

evidente në fshat, ku pjesa më e madhe e pasurive dhe transaksioneve mbi to ishte e pa

regjistruar. Kjo ishte një nga pengesat kryesore për kryerjen e aktit noterial të tjetërsimit të

pasurisë së paluajtshme 92.

Duke qenë se Ligji, “Mbi organizimin e zyrave noteriale” sillte pengesë për

tjetërsimin e pasurisë93, për të bërë të mundur kryerjen e veprimeve me një pasuri, u

përdorën mjete të tjera për të ligjëruar transaksionin. Personat të cilët pretendonin se ishin

pronarë të tokës, truallit, shtëpisë, pyllit, kullotës apo livadhit që dëshironin të tjetërsonin,

duhej të merrnin nga zyrat e kadastrës apo hipotekës një çertifikatë negative dhe duke e

paraqitur këtë në Gjykatën e Paqit dhe të provonin me mjete të tjera shkresore, plus dhe

dëshmitarët që ishin kufitarët e pronës të tyre, pronësinë mbi këto prona94. Vetëm pasi të

zotëronin vendimin gjyqësor që quhej “akt njoftuni pronësi”, ata do të kishin mundësi që

nëpërmjet aktit noterial të shitjes, dhurimit ose pjesëtimit të bënin që të regjistroheshin në

emrin e blerësit, beneficiarit ose të inskriptohesh hipoteka në emrin e kreditorit të tyre

hipotekar.

89V.Xhai, K.Çevi, Regjimi Juridik i tokës në Shqipëri, Botimi i Ministrisë së Bujqësisë, Tiranë 1956, f. 19.

90 www.zrpp.gov.al

91 Po aty.

92 Po aty.

93 Tjetërsuesi ose hipotekuesi duhet të paraqiste dokument të kadastrës së vjetër ose të zyrës së hipotekave, nga i

cili të rezultonte direkt (ose me anë trashëgimie) se ai ishte pronar i tokës ose i ndërtesës.

94 V. Xhai, K.Çevi, Regjimi juridik i tokës në Shqipëri, Botim i Ministrisë së Bujqësisë, Tiranë, 1956, f. 29.


24

Regjistrimi i pasurive të paluajtshme, pavarësisht se cilit subjekt i regjistrohej një

pronë, atij privat apo shtetit, ka pasur si pozitivitet, transparencën e çdo pasurie të

paluajtshme dhe të sigurimit të mbrojtjes ligjore mbi pasurinë e regjistruar, pavarësisht faktit

se në vendin tonë një regjistrim i tillë, për të gjitha pasuritë e paluajtshme ka qenë në

përqindje shumë të ulët. Por duhet të theksojmë se për vitet 1912-1945 shërbimi kadastral dhe

hipotekor nuk ofronte regjistrimin e një pasurie të paluajtshme në nr. pasurie, kartelë pronësie

dhe hartë treguese sikurse kërkon sistemi i sotëm i regjistrimit të pasurive të paluajtshme me

qëllim për të rritur edhe më shumë transparencën e sipërfaqes dhe të formës që paraqiste një

pasuri e paluajtshme si dhe për të garantuar mungesën e grabitjes.

3. E drejta e pronës dhe regjistrimi i saj gjatë viteve 1945-1990

Sanksionimi dhe garantimi i së drejtës së pronës gjatë regjimit komunist, ka pasur zhvillimet

e veta, në varësi të ndryshimeve ideologjike politike. Pas çlirimit të vendit, me ardhjen në

pushtet të Partisë Komuniste, u morën masa legjislative, të cilat ishin me karakter relativ, deri

në miratimin e Kushtetutës së Republikës Popullore të Shqipërisë. Përshkrimi i akteve

kryesore dhe reformave të marra gjatë regjimit komunist, do të na ndihmojnë të kuptojmë

cenimin e rëndë të së drejtës së pronës private, si dhe ndikimin e saj në të drejtat dhe liritë

themelore të individët dhe familjeve e tyre. Kjo për të kuptuar më mirë arsyet se pse pas

vendosjes së demokracisë në Shqipëri, ishte detyrë parësore morale e shtetit, për të kthyer jo

vetëm të drejtën e shkelur, por nëpërmjet saj rikthimin e dinjitetit të mohuar.

Periudhën pas çlirimit të vendit e deri në vendosjen e demokracisë në vendin tonë,

për qëllime studimi e kemi ndarë në dy faza. Faza e parë e reformave ekonomiko-shoqërore

dhe politike, me ndikim në të drejtën e pronës nga viti 1945, deri në miratimin e Kushtetutës

së vitit 1976, duke marrë në studim aktet e para më të rëndësishme për të drejtën e pronës, për

të përgatitur më pas një korpus të tërë reformash për arritjen e qëllimeve politike për

eleminimin e pronës private, deri në sanksionimin nga ana e Kushtetutës së vitit 1946, të

parimit të reformës agrare, “Toka i përket ati që e punon”.

Faza pas miratimit të kësaj kushtetute (miratimi i Kushtetutës së Republikës Socialiste

të Shqipërisë dhe aktet në zbatim të saj), e deri në vitet 1990, është faza ku me pronë

konsiderohet vetëm prona e shtetit dhe e organizatave kooperativiste.

Pas viteve 1990, nëpërmjet zhvillimeve të vrullshme demokratike, në mënyrë po aq të

vrullshme filloi të ndryshoi edhe shtrati ligjor i të drejtave të njeriut, dhe së drejtës së pronës,

si pjesë e tyre. Por kjo do të trajtohet në një kre të veçantë, në mënyrë të detajuar.


25

Fillimisht do të trajtojmë aktet e para me karakter legjislativ që i paraprinë gjithë reformës që

do të merrej në vazhdimësi nga ana e Partisë Komuniste, për të vënë në jetë ideoligjinë e saj

kundër pronës private. Për të vënë në jetë reformën agrare si një nga prioritetet e Partisë

Komuniste lindte si nevojë eliminimi i pronës private. Ky proces nuk mund të bëhej në

mënyrë të menjëhershme, por u realizua shkallë-shkallë. Fillimisht do të përpiqemi të japim

disa të dhëna mbi pronësinë, në atë periudhë, të cilat u shfrytëzuan nga partia pushtet për të

justifikuar aktet juridike të ndërrmara, për eleminimin e pronës private,dhe më pas do të

përpiqemi të bëjmë një trajtim ligjor dhe doktrinar të akteve ligjore për të drejtën e pronës,

dhe reformave të marra, si dhe ndikimi i tyre në respektimin e së drejtës pronës, dhe

garantimit të saj.

3.1 Aktet e para me karakter legjislativ që i paraprinë Reformës agrare për konfiskimin,

shtetëzimin dhe shpronësimin

Pas Luftës së Dytë Botërore, në Shqipëri ekzistonin disa lloje pronësie:

- prona e borgjezisë së huaj (shteteve dhe shtetasve të huaj), në formën e koncesioneve e

të kapitalit hua;

- prona kapitaliste e borgjezisë së vendit, në industri dhe në degët e tjera të ekonomisë;

- prona e madhe çifligare mbi tokën;

- prona kapitaliste dhe gjysmë kapitaliste mbi tokën;

- prona e prodhuesve të vegjël në fshat dhe në qytet.

Nga të dhënat statistikore që i përkasin kësaj periudhe, rezulton se më tepër se 79% e

popullsisë jetonte në fshat, duke e lidhur jetesën me pronësinë mbi tokën. Sipas këtyre të

dhënave95:

a) 23,42% e familjeve bujqësore proletare nuk kishin fare tokë;

b) 17,59% e familjeve bujqësore të varfra kanë pasur mesatarisht nga 0,5-1 ha tokë;

c) 47,33% e familjeve bujqësore të mesme kanë pasur mesatarisht nga -5 ha tokë;

d) 11,48% e familjeve bujqësore të pasura kanë pasur mesatarisht nga 5-50 ha tokë;

e) 0,9% e familjeve bujqësore më të pasura të vendit kanë pasur mesatarisht nga 50-200

ha tokë.

Kjo shpërndarje e tokës tregonte gjendjen e rëndë ekonomike në të cilën ndodhej pjesa më e

madhe e popullsisë 96. Fakti që një përqindje kaq e lartë e popullsisë ishte në gjendje të

95 V.Xhai, K.Çevi, Regjimi Juridik i tokës në Shqipëri, Botimi i Ministrisë së Bujqësisë, Tiranë 1956, f. 29.

96AQSH, Fondi 855, viti 1945, dosja 15. Nga të dhënat rezultonte se rreth 78% e familjeve bujqësore zotëronin

nga 0-5 ha tokë dhe një pjesë shumë e vogël rezulton të kishte mbi 5 ha tokë.


26

vështirë ekonomike, qe edhe arsyeja apo justifikimi për ndërmarrjen e reformave radikale për

pasuritë e paluajtshme në përgjithësi dhe reformave për tokën në veçanti.97 Në këtë mënyrë,

në mbledhjen e dytë të Këshillit Antifashist Nacional-Çlirimtar, më 23.10.1944, u pranuan

një sërë aktesh të rëndësishme ligjore, që përmbanin norma juridike Kushtetuese. Një nga

këto ishte edhe deklarata “Mbi të drejtat e qytetarëve”. Deklarata shpallte, njëkohësisht

barazinë e shtetasve para ligjit; garantimin e pronës private; lirinë e iniciativës private në

jetën ekonomike etj. Pavarësisht sanksionit në këtë Deklaratë, të parimeve demokratike, ajo

që në fakt ndodhi pas ardhjes në pushtet të Partisë Komuniste ishte ndërrmarja e një sërë

akteve me karakter legjislativ për konfiskimin, shtetëzimin dhe shpronësimin e pasurive

private.

Ndër aktet e para normative që miratoi kryesia e Këshillit Antifashist

Nacionalçlirimtar, pas ardhjes në pushtet, ishin ligje që kishin të bënin me rekuizimin e

produkteve farmaceutike dhe ndërtesave98, konfiskimin e pasurive të tundshme e të

patundshme të të arratisurve politike99, pasuritë e vëna në shmangie të tatimit të

jashtëzakonshëm të fitimeve të luftës100 etj.

Të gjitha këto akte normative kishin si qëllim të përbashkët jo vetëm marrjen e pasurisë pronë

private dhe kalimin e saj në pronë publike pa shpërblim, por edhe goditjen e kundërshtarëve

politik të regjimit. Sikurse pranohet nga të dhënat historike të kohës101, fillimisht, nëpërmjet

procesit të shtetëzimit të menjëhershëm dhe pa shpërblim, u krye reforma ndaj pronës

kapitaliste të borgjezisë së vendit dhe asaj të huaj, si dhe ndaj pronës së madhe private

kapitaliste dhe çifligare mbi tokën102.

Konfiskimi si një nga format e cenimit të së drejtës së pronës u sanksionua nëpërmjet

ligjit nr. 24 datë 15.12.1944. “Mbi rekuizimin e prodhimeve, produkteve farmaceutike dhe

ndërtesave”. Ndërhyrja nga qeveria si dhe komandat e reparteve ushtarake, komandat e

97Një nga drejtimet kryesore të partisë komuniste pas çlirimit të vendit ishte “zbatimi i reformave të mëdha

shoqërore dhe ekonomike për popullin dhe në radhë të parë i reformës agrare”. AKERRSH, viti 1945, dosja

184, f. 2.

98 Me Ligjin Nr.24, datë 15.12.1944, “Mbi rekuizimin e prodhimeve, produkteve farmaceutike dhe ndërtesave”

synohej rekuizimi apo marrja e sendeve ushqimore, produkteve farmaceutike dhe ndërtesave nga privatë në

favor të Shtetit.

99 Ligji Nr.25, datë 15.12.1944, “Mbi konfiskimin e pasurive të tundshme e të patundshme të të arratisurve

politikë”.

100 Ligji Nr.37, datë 13.01.1945, “Për tatimin e jashtëzakonshëm të fitimeve të luftës”.

101 Ky qëndrim u mbajt në Kongresin e Përmetit dhe u ripohua në mbledhjen e dytë të KANÇ-it.


27

qarqeve, për të marrë (të rekuizonin) sendet ushqimore (grurë, misër, thekër, elb, sheqer,

oriz,etj), ndërtesat, mjetet dhe automjetet e transportit ishte jo vetëm një cenim shumë i rëndë

i të drejtës së pronës por edhe një dhunim i banesë, pavarësisht justifikimit për nevoja të

domosdoshme për rindërtimin e vendit103. Edhe pse në ligj parashikohej mundësia e pagimit

të një çmimi të arsyeshëm menjëherë sipas rastit, apo me këste, kjo e drejtë e njohur nga ligji

pak herë mund të ndodhte nëse i referohemi kushteve historike të vendit.

Akti më represiv i pushtetit të asaj kohe ishte ligji nr. 25 datë 15.12.1944 “Mbi

konfiskimin e pasurive të tundshme dhe të patundshme të të arratisurve politikë”. Si një De

Zhavy e njohur për qeverisjen e shtetit shqiptar që nga krijimi i tij, çdo forcë politike e ardhur

në pushtet synonte së pari goditjen e kundërshtarëve politik. Ligji në fjalë ndiqte të njëjtën

vijimësi duke i detyruar kundërshtarët e regjimit të qëndronin jashtë vendit, në të kundërt,

ashtu sikurse është dokumentuar do të ekzekutoheshin me vdekje. Konfiskimi pa shpërblim e

të gjithë pasurisë së luajtshme dhe të paluajtshme, dhe kalimin e saj në pronësi të shtetit ishte

një cenim shumë i rëndë i pronës private. 104 Vendimet që jepeshin me shumicë në atë kohë

pasi botoheshin, në gazetën zyrtare, një kopje tyre i dërgohej Komisionit të posaçëm për

Konfiskimet, Zyrës së Hipotekave për transkriptim.

Kuvendit i Shqipërisë në vitin 2010 ka bërë të mundur një botim105, në të cilin mund të

gjejmë të gjitha vendimet për pasuritë e sekuestruara dhe pronarët e tyre.

Nga këto të dhëna historike arrijmë të krijojmë idenë se pjesa më e madhe mund të themi e

vendimeve të marra ishin të dokumentuara, dhe në ditët e sotme mund të ishin përdorur nga

shteti shqiptar, për zgjidhjen e çështjes së pronësisë në Shqipëri pas vendosjes së regjimit

demokratik . Kjo për faktin se këto të dhëna gjenden në Arkivin Qendror të Shtetit, i cili ishte

edhe institucioni kryesor për administrimin e këtij dokumentacioni, me vlerë provuese për ish

pronarët.

Një tjetër akt normativ që synonte goditjen jo vetëm fizike por edhe pasurore të

kundërshtarëve politikë të regjimit ishte edhe Ligji Nr.37, datë 13. 01.1945, “Për tatimin e

jashtëzakonshëm të fitimeve të luftës”. Në bazë të këtij ligji, fitimet e mëdha të realizuara nga

shtetasit shqiptarë dhe të huaj në Shqipëri, në ushtrimin e aktiviteteve tregtare, industriale

ndërmjet datave 07 prill 1939 e deri në dhjetor të viti 1944, i nënshtroheshin tatimit të

103 Dekretligji Nr.24, datë 15.12.1944, “Mbi rekuizimin e prodhimeve dhe produkteve farmaceutike,

ndërtesave”, Fletore zyrtare nr,2/1945.

104 Neni 1 i Ligjit Nr.25, datë 15.12.1944, “Mbi konfiskimin e pasurive tundshme e të patundshme të të

arratisurve politikë”, Fletore zyrtare nr. 2, viti 1945.

105 Legjislacioni shqiptar 1945-1955, Treguesi alfabetik bibliografik i Kuvendit të Shqipërisë, Tiranë, 2010.


28

jashtëzakonshëm të fitimeve të luftës. Në rast mospagimi të këtyre detyrime financiare gjatë

luftës, sekuestrohej pasuria e paluajtshme. Sekuestroja mbi sendet e luajtshme dhe të

paluajtshme qëndronte derisa bëhej pagimi i tatimit, në të kundërt sendet e sekuestruara ose

shiteshin në ankand për të nxjerrë vlerën e tatimit të paguar, ose kalonin në pronësi të

shtetit106. Ky mund të konsiderohet si një nga aktet normative më pozitive, pasi e gjithë

pasuria e luajtshme dhe e paluajtshme iu sekuestrua personave, të cilët i ishin shmangur

pagimit të detyrimeve financiare gjatë luftës. Ky ligj u konsiderua një praktikë më se e

ligjshme, që u ndoq jo vetëm në vendin tonë, por edhe në vende të tjera, kryesisht të Europës

Lindore. Të gjitha sekuestrimet e pasurive të paluajtshme (toka, ndërtesa, troje, pyje dhe

kullota) që iu morën subjekteve të sipërcituara u konsideruan marrje e drejtë e pasurisë edhe

pas vitit 1990. Kjo është arsyeja që të gjithë atyre personave që iu sekuestrua pasuria e

paluajtshme mbi bazën e këtij ligji, nuk u konsideruan subjekte të shpronësuara në bazë të

ligjit të vitit 1993 “Për njohjen, kthimin dhe kompensimin e pronave”. Nëpërmjet Ligjit Nr.

40, datë 14.01.1945, “Për konfiskimin e pasurive private”, synohej konfiskimi i të gjithë

pasurisë së privatëve ose të një pjese të saj, si ndëshkim aksesor që vendoset me vendimin

gjyqësor të formës së prerë të Gjykatës ose të Autoritetit Shtetëror Përgjegjës. Në këtë ligj

lihej vend për abuzim, pasi vendimmarrja për të urdhëruar se cila pjesë e pasurisë së

luajtshme dhe të paluajtshme të një personi do të sekuestrohej, si dhe arsyet e sekuestrimit,

bëheshin nga dy organe shtetërore të ndryshme që ishin Gjykata dhe Komiteti Ekzekutiv i

Këshillit Nacionalçlirimtar të Prefekturës ose të N/Prefekturës107.

Një tjetër ligj, i cili synonte të vinte nën kontroll lëvizjen dhe pasuritë e shtetasve të

huaj në Shqipëri, ishte Ligji nr. 85, korrik 1945, “Mbi konfiskimin e pasurive të nënshtetasve

të huaj që dalin jashtë shtetit pa leje”. Mbi bazën e këtij ligji, të gjithë nënshtetasit e huaj që

jetonin në Shqipëri dhe dilnin jashtë shtetit pa lejen e autoriteteve kompetente të “Qeverisë

Demokratike”, cilësoheshin si të arratisur politikë dhe u konfiskohej pasuria që zotëronin në

Shqipëri108.

106 Neni 10, 11, 12 dhe 18 i Ligjit nr. 37, datë 13.01.1945, “Për tatimin e jashtëzakonshëm të fitimeve të luftës”,

Fletore zyrtare nr..3/1945.

107 Konfiskimi i pasurisë vendosej prej gjykatës kompetente, me vendimin e dënimit penal të formës së prerë.

Me marrjen e vendimit, një kopje e tij i dërgohej më pas Zyrës së Pasurisë të Shtetit pranë Ministrisë së

Financave, e cila menjëherë vinte dorë mbi pasurinë e konfiskuar dhe e administronte si pasuri shtetërore. Një

kopje tjetër i dërgohej Zyrës së Hipotekave përkatëse për transkriptim në favor të Shtetit, kur konfiskimi kishte

për objekt sende të paluajtshme.

108 Ligji Nr. 85, “Mbi konfiskimin e pasurive të nënshtetasve të huaj që dalin jashtë shtetit pa leje”, Fletore

Zyrtare nr. 35 /1945.


29

Masat paraprake të lartpërmendura përgatitën terrenin për zbatimin praktik të

Reformës Agrare, si nga ana politiko-shoqërore, ashtu edhe nga ajo organizative. Por me

gjithë këto masa paraprake, zbatimi faktik i Reformës Agrare haste vështirësi shumë të

mëdha si mungesa e të dhënave statistikore të sakta, po ashtu edhe mungesa e instrumenteve

matës dhe hartave topografike, e gjeometrave gjeodetë dhe mbi të gjitha mungesa e

studimeve shkencore109.

Shtetëzimet. Gjatë viteve të para të qeverisjes komuniste, u miratuan një sërë aktesh

të tjera normative, të cilat kishin si qëllim kalimin e pasurisë së paluajtshme pronë private në

pronë shtetërore pa shpërblim. Por, në ndryshim nga ligjet e tjera, ligjet në fushën e

shtetëzimeve synonin të vendosnin nën zotërimin e shtetit sektorë ekonomikë shumë herë më

të rëndësishëm, mbi të cilët regjimi monist realizonte një nga shtyllat e tij kryesore në

ekonomi; kalimin nga prona private në atë të përbashkët socialiste. Po ky proces në ndryshim

nga ai i shpronësimit, rëndonte mbi pronën private, pasi nuk parashikohej ndonjë formë

dëmshpërblimi për pasuritë e shtetëzuara. Ndër aktet më të rëndësishme normative do të

veçonim dekretligjin nr. 242/1946, “Mbi shtetëzimin e farmacive private”, dekretligjin nr.

243/1946, “Mbi shtetëzimin e stabilimenteve tipografike”, dekretligjin nr. 245/1946, “Mbi

shtetëzimin e fabrikave të vajit”, dekretligjin nr. 244/1946, “Mbi shtetëzimin e disa tokave”,

dekretligjin nr. 330/1946, “Mbi shtetëzimin e fabrikave të miellit dhe dekretligjin nr.

422.1947, “Mbi shtetëzimin e kinemave private”. Procesit të shtetëzimit nuk i shpëtuan as

shtetasit e huaj, mes të cilëve, pa diskutim, numrin më të madh të atyre që kishin investuar

dhe blerë objekte të ndryshme e zinin shtetasit italianë. Sipas akteve të miratuara, u vendos se

e gjithë pasuria, të drejtat dhe interesat e Italisë e të shtetasve italianë që gjendeshin në

territorin e Republikës Popullore të Shqipërisë, kalonin në pronësi të shtetit shqiptar.110 Në

këtë mënyrë, nëpërmjet një sërë aktesh normative, u krye shtetëzimi i sektorëve të ndryshëm

të ekonomisë.

Shpronësimet. Reforma më e rëndësishme që u ndërmor për vendosjen e pronës

shoqërore socialiste të mjeteve të prodhimit ishte Reforma Agrare. Referuar ideologëve

komunistë111, u morën masa me karakter revolucionar për kryerjen e Reformës Agrare112.

109 V. Xhai dhe K. Çevi, vep. e cit., f.34

110 Nenet 1 dhe 2 të Ligjit nr. 627, dt. 01.06.1948, “Mbi kalimin në pronësi të Shtetit të pasurisë italiane të

ndodhur në Shqipëri”, Fletore Zyrtare nr. 65/1948.

111“Diktatura e proletariatit ka për detyrë të bëjë zëvendësimin e marrëdhënieve të vjetra agrare në fshat me

marrëdhënie të reja socialiste. Për të arritur këta objektiva politikë, ekonomikë e shoqërorë, diktatura e

proletariatit duhet të zbatojë pa humbur kohë masa revolucionare që çojnë në zhdukjen e pronës së madhe


30

Hartimi i kësaj reforme ka pasur debate të forta në Këshillin Ekonomik gjatë

paraqitjes së projekt ligjit, pasi sipas raportit që e shoqëronte atë zbatimi i reformës Agrare në

mënyrë të menjëhershme dhe të përgjithshme paraqitej i pamundur. Ky raport sugjeronte

kryerjen e reformës në disa etapa, ku fillimisht do të realizohej ndarja e varësisë midis bujqve

dhe pronarëve të tokës për t’i dhënë kohë qeverisë që të përpunonte planin për zbatimin e

plotë të reformës Agrare113 . Projektligji i paraqitur pranë Komitetit Qendror dhe qeverisë së

përkohshme sigurisht që do të konsiderohej i papranueshëm dhe i papërshtatshëm, pasi ata

nuk mund të pranonin një reformë të pjesshme dhe transitore, që binte në kundërshtim me

parimet ideologjike dhe premtimet që i kishin bërë fshatarësisë, dhe kërkonin zbatimin e një

reforme më radikale për të goditur pronarët e mëdhenj të tokave. Në këtë projekt të parë të

ligjit “Për Reformën Agrare” parashikohej një e drejtë e pronarëve të tokës për t’u

dëmshpërblyer, gjë që ishte e papranueshme. Kjo mendojmë se ishte arsye kryesore e hedhjes

poshtë dhe mos miratimit të tij. Në projektligjin e ri kërkohej shpronësimi i tokës bujqësore

në pronësi private pa shpërblim, ndërsa shtetëzimi i pyjeve do të kryhej nëpërmjet

shpërblimit. Në projektligjin e ri reduktohej sipërfaqja e tokës së shpronësuar për pronarin për

shkak të heqjes së dëmshpërblimit për pasurinë e shpronësuar. Edhe projektligji i dytë i

hartuar nuk u pranua nga ana e qeverisë për arsye të sasisë së madhe të tokës që i ngelej

pronarit dhe për shkak të parashikimit të elementit të shpërblimit për shtetëzimin e pyjeve114.

Ligji “Mbi Reformën Agrare” u miratua në datën 29 gusht të viti 1945 nga kryesia e Këshillit

Antifashistë Nacionalçlirimtar.

Parimi i kësaj reforme ishte “Toka i përket atij që e punon”. Në bazë të saj, u ndahej

tokë fshatarëve dhe nënshtetasve shqiptarë që nuk kishin, nëpërmjet shpronësimit të

detyruar115.

Fondi i tokave që do t’u ndahej fshatarëve, nënshtetas shqiptarë, do të sigurohej nga:

1. Çifligjet e shtetit;

2. Pronat bujqësore të konfiskuara përgjithësisht;

private të tokës, në pengimin e zhvillimit të kapitalizmit në fshat dhe të shpërbërjes së fshatarësisë punonjëse në

të varfër e të pasur”, V.I.Lenin, Vepra, vëll. 33, f. 197-198.

112 Ligji nr. 108, datë 29.08.1945, “Mbi Reformën Agrare” dhe ndryshimet e mëpasshme.

113AQSH, Fondi 894, viti 1945, dosja 448.

114 Diskutimet që u bënë në Qeveri në datën 17 gusht 1945 në lidhje me këtë projekt ligj. AQSH, Fondi 889, viti

1945, dosja 72.

115 Neni 1 i Ligjit, datë 29.08.1045, “Mbi reformën agrare”.


31

3. Pronat bujqësore private dhe të enteve private dhe fetare me përjashtimet e

përcaktuara në nenin 2 të këtij ligjit;

4. Tokat e të vendosurve nga regjimi i Zogut ose nga ish Drejtoria e Imigracionit kur ato

ishin tanimë të braktisura;

5. Ullinjtë e konfiskuar;

6. Vreshtat dhe pemishtet e konfiskuara;

7. Godinat bujqësore dhe veglat e tyre që ndodheshin në tokat që shpronësoheshin.

Secili nga bujqit që përfitoi nga Reforma Agrare, fitoi ligjërisht të drejtën e pronësisë pas

përfundimit të matjes, caktimit të parcelës dhe sipërfaqes së saj dhe kjo u regjistrua në

regjistrin e posaçëm që u krijua në zyrën e hipotekave në emrin e tij116. Nuk lejohej, për asnjë

arsye, që tokat e mëdha të binin në duart e privatëve. Në këtë mënyrë, kufizohej sipërfaqja e

tokës që mund të ishte në pronësi private, duke përcaktuar se sasia maksimale e sipërfaqes së

tokës së punueshme nuk mund t’i kapërcente 40 hektarët. Në bazë të reformës, çdo familjeje

bujqësore, përveç sipërfaqes së llogaritur, i jepej edhe 300 m2 truall banese117. Me anë të këtij

ligji, mendoj se masat e marra synonin të godisnin në mënyrë të drejtpërdrejtë pronarët e

mëdhenj të tokave dhe të kufizonin të drejtën e pronës mbi tokën bujqësore, si dhe dobësimin

e pushtetit ekonomik të asaj klasa politike që kishte dalë kundër regjimit politik të kohës.

Pronari që zotëronte më tepër sipërfaqe toke nga sa lejonte ligji i vitit 1945, ishte i detyruar të

bënte denoncim në zyrat e Reformës Agrare, në të kundërt dërgohej në Gjykatën Ushtarake

dhe dënohej në bazë të ligjit për sabotatorët e pushtetit118. Reforma Agrare linte jashtë fushës

së veprimit disa prona, të cilat nuk mund të shpronësoheshin:

1) Godinat, pendët dhe veglat e punës që do t’i shërbejnë pronarit për shfrytëzimin e

tokës;

2) Vreshtat dhe pemishtet private;

3) Tokat, që ishin në përdorim të fermave, fidanishteve dhe shkollave bujqësore të Shtetit;

4) Mbitokat e minierave, guroreve dhe e vendeve arkeologjike;

5) Sipërfaqet e tokave që nevojiteshin sipas vendimit të Komitetit Ekzekutiv të K.N.C. të

N/Prefekturës për ndërtime të interesit publik (banime, godina shkollash, industrish).

Gjithashtu, për sa u përket pronave, që nuk shpronësoheshin në këtë grup, futeshin edhe

ullinjtë dhe ullishtat, pasi regjimi juridik i tyre rregullohej me një ligj të veçantë. Deri në

116 Neni 12 i Ligjit nr. 108, datë 29.08.1945, “Mbi reformën agrare”, Fletore Zyrtare nr. 39/1945.

117 Po aty, neni 9.

118 Po aty, neni 3 i ligjit.


32

daljen e këtij ligji të posaçëm, ndalohej tjetërsimi me çdo titull ose hipotekimi i tyre119. Po

shumë shpejt nëpërmjet dekretligjit nr. 253 datë 27.05.1948 u sanksionua shpronësimi

krejtësisht i pronarëve të tyre, nëse nuk i punonin vetë ato, ndërsa ata që i kultivonin u lihej

deri në 5 ha dhe në rast se kishte më shumë se një familje u shtohej edhe 2 ha për kurorë.

Ligji nr. 108, datë 29.08.1945, “Mbi reformën agrare”, vendoste disa pengesa për sa i

takon mënyrës së administrimit të tokës bujqësore që mbetej mbas shpronësimit nga ana e

pronarëve që shpronësoheshin, ashtu edhe të tokës bujqësore që u shpërndahej falas familjeve

në nevojë, pa tokë apo me fare pak tokë. Këto pengesa kishin të bënin me mënyrën e

tjetërsimit, pjesëtimit dhe hipotekimit të tokave bujqësore. Kur konstatohej shkelje, pronësia i

kalonte shtetit me vendim të komisioneve të çështjeve agrare pranë Komiteteve Ekzekutive të

Këshillave Popullorë, që kishin të drejtë të vinin dorë drejtpërdrejt mbi pasurinë e fshatarit,

pa qenë nevoja për vendim gjyqi.120 Për më tepër, në ligjin “Mbi Reformën Agrare” ishte e

parashikuar se “të gjithë pronarët që mbajnë një sipërfaqe toke për ta punuar ose administruar

vetë në bazë të dispozitave të këtij ligji, nuk marrin asnjë shpërblim për pjesën tjetër të tokës

që u shpronësohet”121.

Ajo që vihet re dhe që cenon rëndë të drejtën e pronës nëpërmjet këtij ligji, është fakti

i parashikimit të një dëmshpërblimi qesharak për ata pronarë që pranonin të shpronësoheshin

plotësisht nga pronat e tyre. Vlera e shpërblimit është 10 kg grurë për hektarë nga Arka e

Shtetit, i cili nuk do shlyhej menjëherë, por në 10 këste vjetore duke filluar nga vjeshta e vitit

1946. Një dispozitë tjetër që rëndonte mbi pronarin ishte edhe shlyerja e detyrimeve të marra

prej tij nëpërmjet kredive, borxheve të ndryshme mbi tokën që i mbetej e pashpronësuar122.

Në këtë drejtim vlen të theksohet fakti se të gjitha familjet bujqësore që përfituan nga

ligji “Mbi reformën agrare” dhe u quajtën de jure pronare të tokave bujqësore, që ua ndanë

komisionet e ndarjes së tokës bujqësore, sikurse të gjithë pronarët e tjerë që do të

shpronësoheshin për tokën që i ngelej pa u shpronësuar, do të kishin vetëm të drejtën e

gëzimit dhe zotërimit të të mirave që buronin nga prona e tyre.

Është pranuar nga studiuesit e kohës se Reforma Agrare që u zbatua në Shqipëri nuk i

arriti pritshmëritë e veta. Ajo pati dështime për arsye se:

• Mungonin të dhënat kadastrale mbi sasinë e tokave bujqësore që disponoheshin, për të

ditur fondin e tokave që do i nënshtroheshin reformës dhe masën e tyre;

119 Po aty, neni 7.


121 Neni 21 i Ligjit nr. 108, datë 29.08.1945, “Mbi Reformën Agrare”.

122 Po aty, neni 15.


33

• Mungonin të dhënat e sakta për gjendjen dhe sasinë e bujqve pa tokë dhe me pak tokë;

• Mungonin teknikët, agronomët dhe gjeometrat që do të merreshin me matjet e tokave.

Zbatimi i reformës do të sillte një ndarje jo të drejtë të tokave bujqësore si dhe një copëzim

apo fragmentarizim të mëtejshëm të ngastrave bujqësore.

Megjithatë, jemi të mendimit se gjetja e disa të metave në refromën agrare, do ti shërbenin

partisë Komuniste për ndërrmarrjen e një sërë masave të mëtejshme për zbatimin e kësaj

reforme. Kjo për faktin se faza e paraë e kësaj reforme pati rezultat vetëm për shpronësimin e

pronarëve të mëdhenj të tokave dhe hodhi bazat për procesin e kolektivizimit dhe

kooperativizimit që do të kryhej sipas ideologjisë komuniste.

Nga ana e qeverisë Komuniste, u morën masa që të konstitucionalizoheshin reformat

e mara prej saj. Fillimisht nëpërmjet Statutit të Republikës Popullore të Shqipërisë123,

ligjëroheshin të tria këto procese, që kishin lindur më herët dhe që do të vazhdonin të

realizoheshin edhe në të ardhmen. Ato kishin si qëllim kryesor eliminimin e pronës private,

mbi të gjitha të pronës së paluajtshme private dhe kalimin e saj në pronë shtetërore apo të

përbashkët.

3.2 Statuti dhe Kushtetuta e Republikës Popullore të Shqipërisë

Akti i parë kushtetues pas çlirimit të vendit, Statuti i Republikës së Shqipërisë i

miratuar në 11.01.1946124, do të sanksiononte sistemin socialist të ekonomisë dhe pronën

socialiste mbi mjetet dhe veglat e prodhimit, që u vendosën si pasojë e likuidimit të sistemit

të vjetër ekonomik dhe të pronës feudale e kapitaliste

Pavarësisht se në nenin 11 të Kushtetutës së Republikës Popullore të Shqipërisë,

sanksionohej që “Garantohet pronësia private dhe iniciativa private në ekonomi”,125 nga

ana e tij shteti mori masa për të kufizuar pronën private dhe për të grumbulluar të gjithë

pasurinë në duart e tij. Në këtë mënyrë tregtia e jashtme ishte nën kontrollin e shtetit, si dhe

rregullimi dhe kontrolli i gjithë tregtisë së brendshme të vendit.

123 Neni 9 i Statutit të Republikës Popullore të Shqipërisë, dt. 11.01.1946, Fletore Zyrtare nr. 19/1946.

“Garantohen pronësia private dhe iniciativa private në ekonomi. Garantohet e drejta e trashëgimit të pasurisë

private. Asnjeri nuk mund të përdorë të drejtën e pronësisë private në dëm të kolektivitetit. Pronësia private

mund të kufizohet e të shpronësohet kur e lyp interesi i përgjithshëm dhe në bazë të një ligje. Me ligj do të

caktohet në ç’rast dhe sa do të shpërblehet pronari. Po me ato kushte mund të shtetëzohen disa degë të

ekonomisë ose sipërmarrje kur e do interesi i përgjithshëm.” Me miratimin e Kushtetutës së Republikës

Popullore të Shqipërisë në vitin 1950, Art. 9 me të njëjtën përmbajtje u zëvendësua me nenin 11.

124 I shpallur me dekret Nr. 24, datë 15.03.1946, shpallje e Statutit të Republikës Popullore të Shqipërisë, gazeta

zyrtare nr. 19, e martë, 19 mars 1946, f. 8.

125 Neni 11 i Kushtetutës të Republikës Popullore të Shqipërisë, Fletore Zyrtare nr.53/ 1950.


34

Gjithashtu, prona private mbi tokat e mëdha nuk mund të ishte në duart e privatëve,

kurrsesi për asnjë arsye.126 Ky ishte një parim kushtetues, i cili u vu në zbatim edhe nëpërmjet

ligjeve të nxjerra nga pushteti popullor. Kështu, kemi një kufizim në të drejtën e pronës, duke

e përcaktuar me ligjin “Mbi Reformën Agrare” nr. 108, datë 29.08.1945, maksimumin e

sipërfaqes së tokës, e cila mund të ishte në pronësi private

Në Kushtetutën e Republikës Popullore të Shqipërisë parashikohej mundësia që prona

private të kufizohej dhe të shpronësohej, kur e lypte interesi i përgjithshëm dhe në bazë të një

ligje. Në këtë mënyrë parashikohej se e drejta e pronës private mund të kufizohej jo vetëm në

rastin e një interesi të përgjithshëm, por edhe me ligj të veçantë.

Gjithashtu, me ligj do të caktohej në ç’rast dhe sa do të shpërblehej pronari. Ajo nuk

garantonte se shpërblimi i pronarit do të ishte i plotë apo i drejtë, apo në ç’mënyrë do të

shpërblehej pronari. Për më tepër në ligjin e sipërcituar “Mbi Reformën Agrare”, ishte e

parashikuar se “gjithë pronarët që mbajnë një sipërfaqe toke për ta punuar ose administruar

vetë në bazë të dispozitave të kësaj ligje, nuk marrin asnjë shpërblim për pjesën tjetër të tokës

që u shpronësohet”.127

Në fazën e parë të zhvillimit të shtetit ekzistonin këto forma pronësie:

▪ Pasuria e përbashkët e popullit128;

▪ Pasuria e organizatave kooperativiste popullore;

▪ Pasuria e personave privatë, fizikë ose moralë.

Si formë kryesore ishte ajo e pasurisë së përbashkët të popullit, që gjendej në duart e shtetit,e

cila nënkuptonte të gjitha minierat dhe pasuritë e tjera të nëntokës, ujërat, burimet natyrale,

pyjet dhe kullotat, mjetet e komunikacionit ajror, hekurudhor e detar, postat e telegrafët,

telefonat, radiostacionet dhe bankat.129 Megjithatë, në Kushtetutë sanksionohej një diferencim

midis pronës shtetërore dhe llojeve të tjera të pronës së lejuar. Në këtë mënyrë “Pasuria

shtetërore gëzonte përkrahje të veçantë nga shtetit”.130 Mbrojtja e pronës shoqërore

(shtetërore dhe kooperativiste) garantohej nga normat e së drejtës kushtetuese, që ishin në

fuqi në atë periudhë, duke e ngritur në formë parimi nevojën e domosdoshme të mbrojtjes së

saj. Konkretisht, në nenin 35 të Kushtetutës së asaj periudhe parashikohej shprehimisht se

“çdo shtetas detyrohet të ruajë dhe të forcojë pasurinë shoqërore (shtetërore dhe


127 Neni 21 i ligjit nr. 108, datë 29.08.1945 “Mbi Reformën Agrare”.



130 Neni 9/2 i Kushtetutës të Republikës Popullore të Shqipërisë, Fletore Zyrtare nr.53/ 1950.


35

kooperativiste), bazë e shenjtë dhe e paprekshme e demokracisë popullore, burim i fuqisë së

Atdheut, mirëqenies dhe i kulturës së të gjithë punonjësve. Ata që prekin pasurinë shtetërore

janë armiq të popullit”.

Shteti kujdesej veçanërisht për lëvizjen kooperativiste të popullit, duke e përkrahur

dhe favorizuar atë.131 Kështu, pasuria e organizatave kooperativiste popullore, një nga format

e pronës shtetërore, gjen një rregullim të gjerë, duke krijuar një degë më vete, “e drejta

kooperativiste”. Për këtë degë të së drejtës, përveç parimeve socialiste lidhur me zbatimin e

punës, mbi të cilin lindin dhe zhvillohen marrëdhëniet e punës, e drejta kushtetuese

sanksiononte edhe garanci reale për zhvillimin në maksimum të forcave të prodhimit,

sidomos në fushën e bujqësisë.

Mbi bazën e pronës socialiste u zhvilluan marrëdhëniet socialiste në prodhim, kurse

mbi bazën e pronës private, marrëdhëniet kapitaliste dhe të prodhimit të vogël të mallrave. Si

armiq të popullit konsideroheshin sipas regjimit të gjithë kundërshtarët politik, të cilët ishin

edhe pronarët e mëdhenj të tokave, pyjeve, kullotave etj . Për këtë arsye kjo pasuri me

justifikimin se duhet ti përkiste mbarë popullit, si dhe me qëllim për rimëkëmbjen e vendit, u

krye edhe kalimi i tyre në pronësi të shtetit pa shpërblim.

Duhet theksuar se gjatë viteve të para të regjimit komunist ekzistonte një dualizëm

midis ndarjes së tokës bujqësore në bazë të Ligjit 108/1946, “Mbi reformën agrare”,

familjeve bujqësore, si dhe akumulimit të tokave bujqësore në favor të kooperativave të reja

bujqësore që po krijoheshin dhe që përbënin subjektin kryesor të administrimit të tokës

bujqësore.

3.3 E drejta e pronës në Kushtetutën e RPSSH (1976)

Në shtetin socialist, bazën e ekonomisë e përbënte sistemi socialist i ekonomisë dhe prona

socialiste mbi mjetet dhe veglat e prodhimit. Zhvillimi i ekonomisë bëhej në bazë të një plani

të përgjithshëm shtetëror, ku i gjithë kompleksi i marrëdhënieve shoqërore ngrihej mbi

marrëdhënie ekonomike socialiste.

Reforma ligjore dhe institucionale në lidhje me titujt e pronësisë në përgjithësi dhe

mbi tokën bujqësore në mënyrë të veçantë vazhdoi dhe u përsos edhe më tej pas miratimit të



36

akteve kushtetuese, për të përmbushur qëllimet kryesore të pushtetit komunist. Këto reforma

synonin të realizonin dy qëllime kryesore:

a) Planifikimin e çdo sektori të ekonomisë së vendit përfshirë këtu edhe të titujve të

pronësisë, mbi të gjitha kategoritë e pasurive të paluajtshme;

b) Asgjësimin e pronës private në fshat, duke përmbyllur me sukses procesin e

kooperativizmit si dhe asgjësimin e pronës private në qytet, duke e kaluar të gjithë sipërfaqen

e trojeve në tokë shtetërore.

Dispozitat e Kushtetutës së vitit 1976 nuk njihnin ndonjë përgjegjësi kushtetuese të

shtetit kundër shkeljeve e të drejtave të individëve, sepse sipas mënyrës së rregullimit të atyre

të drejtave në Kushtetutë, burimi i tyre ishte shteti dhe jo natyra njerëzore.132 Kështu, nëse i

referohemi nenit 16 të Kushtetutës së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë:

“Ekonomia e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, është ekonomi socialiste, që

mbështetet në pronën socialiste mbi mjetet e prodhimit. Në Republikën Popullore Socialiste

të Shqipërisë nuk ka klasa shfrytëzuese, janë zhdukur dhe ndaluar prona private dhe

shfrytëzimi i njeriut nga njeriu”. Në këtë mënyrë, ndalohej prona private dhe iniciativa e lirë.

Shteti njihte dhe mbronte pronën vetjake, me anë të së cilës do të kuptojmë “të ardhurat nga

puna dhe nga burime të tjera të ligjshme, shtëpia e banimit dhe sende të tjera, që shërbejnë

për plotësimin e nevojave materiale e kulturore, vetjake e familjare.”

Pra, mbi të gjitha vlen të theksohet se baza e së drejtës së pronës në regjimin socialist

ishte prona socialiste. Ajo gjen një rregullim të veçantë në Kushtetutën e Republikës

Popullore Socialiste të Shqipërisë të viti 1976, duke e ngritur mbrojtjen e saj në një parim të

përgjithshëm, “Prona Socialiste është baza e paprekshme e rendit socialist, burim i

mirëqenies së popullit dhe i fuqisë së Atdheut; ajo ka mbrojtje të veçantë nga shteti”133.

Në bazë të nenit 18 të Kushtetutës së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë,

miratuar më 28.12.1976, toka bujqësore dhe të gjitha llojet e tjera të tokave u bënë edhe de jure

pronë ekskluzive e atij shteti. Si rrjedhojë, bujku dhe blegtori jo vetëm që nuk kishin në pronësi

asnjë pëllëmbë tokë, por ishin të detyruar të punonin në kooperativën bujqësore ose në

ndërmarrjen bujqësore shtetërore, ku përfshihej fshati i vendbanimit të tij.

Llojet e pronës, të njohura nga Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste të

Shqipërisë e vitit 1976, janë:

▪ Prona socialiste (prona shtetërore dhe kooperativiste);

132Kushtetuta e Republikës Popullore të Shqipërisë e vitit 1976, e miratuar me Ligjin nr. 5506, dt. 28.12.1976

dhe ndryshuar me Ligjin nr. 6799, dt. 29.6.1983, nenet 1-3.

133 Po aty, Neni 17.


37

▪ Prona vetjake.

Pra, siç mund të vërejmë Kushtetuta e vitit 1976 njihte vetëm pronën vetjake si formë të

pronës private, në të cilën bënin pjesë të ardhurat nga puna, shtëpia e banimit dhe sende të

tjera që shërbenin për plotësimin e nevojave materiale.134 Ndërkohë që, sipas Kodit Civil të

Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë (neni 23), ekzistonte edhe prona personale.

Kështu, sipas KC, “pronë personale dhe private mund të jetë çdo pasuri që nuk është e

ndaluar të jetë në pronësi të personave”. Pra, kuptohet qartë se ekzistojnë dallime midis

pronës personale dhe pronës private, të cilat qëndrojnë në llojin e sendeve që janë objekt i

tyre dhe në destinimin e tyre. Ndërkohë, në pronën personale hyjnë të ardhurat dhe kursimet

nga puna, ndërtesat për banim, sendet e nevojshme për ekonominë shtëpiake dhe çdo send

tjetër që shërbente për përdorimin personal ose familjar. Në pronë private, sipas Kodit Civil

të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, bëjnë pjesë pasuritë që përdoren si mjete

prodhimi ose si mallra.

Siç mund të vihet re, shteti në këtë periudhë ishte në rolin drejtues të ekonomisë, duke

kontrolluar të gjitha fushat e saj.

Sikurse rezulton nga kapitulli i të drejtave ekonomike, Shteti Socialist në vitin 1976

bëri një shtetëzim të përgjithshëm të të gjithë territorit të vendit, për sa u përket tokave

bujqësore në formën e bahçeve të vogla, kopshteve dhe trojeve në qytet dhe në fshat, duke i

konsideruar të gjitha pronë shtetërore. Në këtë rast, një aneksim i tillë u bë drejtpërsëdrejti

nga akti më i rëndësishëm themeltar i shtetit, pa pasur nevojë për ligje në fushën e

shtetëzimeve, shpronësimeve apo konfiskimeve, të cilat i analizuam më sipër.

Këto dispozita, të cilat proklamonin se e gjithë pasuria tokësore u përkiste

organizatave kooperativiste dhe ndërmarrjeve bujqësore, në fakt i shërbenin ideologjisë

komuniste, dhe ishin false, pasi çdo shtetas që punonte në fshat ishte thjesht një punonjës me

mëditje apo një rrogëtar, që kishte në pronësinë e vetë vetëm veglat e prodhimit bujqësor.

Studiuesit pranojnë se arritjet e Reformës Agrare që proklamoheshin në pjesën hyrëse të

Kushtetutës, binin të gjitha poshtë, sepse pas miratimit të këtij akti normativ, çdo familje

bujqësore jo vetëm që nuk kishte më në pronësinë e saj deri në 5 ha tokë bujqësore, sa i la

Reforma Agrare, por as edhe bahçja apo kopshti ku ngrihej banesa e tyre nuk quhej më pronë

private. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për trojet në qytet, të cilat u konsideruan të gjitha

134 Kushtetuta e Republikës Popullore të Shqipërisë e vitit 1976, e miratuar me Ligjin nr. 5506, dt. 28.12.1976

dhe ndryshuar me Ligjin nr. 6799, dt. 29.6.1983.


38

pronë shtetërore, edhe pse në pjesën më të madhe të territorit urban në qytete gjendeshin

banesa private. Vetëm shtëpitë e banimit në fshat dhe në qytet mbeteshin pronë private.

Në këtë mënyrë, kjo Kushtetutë i tha fund pronës private dhe krijoi mundësinë për

kontrollin e mëtejshëm të jetës ekonomike dhe sociale të qytetarëve, si dhe i hapi rrugën

planifikimit të mëtejshëm të territorit nëpërmjet procedurave të shpronësimit, duke i hequr

Shtetit jo vetëm de facto, por edhe de juro detyrimin për të dëmshpërblyer shtetasit, të cilëve

ua cenonte pronën. Kushtetuta njihte formalisht të drejtën e shtetasve për të bërë kërkesa,

ankesa, vërejtje dhe propozime në organet kompetente për çështje personale, shoqërore dhe

shtetërore, si edhe sipas kushteve të caktuara në ligj, të drejtën të kërkonin zhdëmtim nga

shteti ose nga nëpunësit e tij për dëmet e shkaktuara nga veprimet e paligjshme të organeve

shtetërore dhe të nëpunësve gjatë ushtrimit të detyrës.135

Duke pasur si qëllim mbrojtjen e tokës bujqësore, në vitin 1978 u miratuan dy akte të

rëndësishme normative, Ligji “Për mbrojtjen e tokës” dhe Rregullorja e Këshillit të

Ministrave, “Për regjistrimin dhe ndryshimet në gjendjen e tokave”.

Sipas Ligjit nr. 5686/1978, “Për mbrojtjen e tokës”, qysh në preambulën e tij

sanksionohej parimi se kalimi i tokës në pronë e vetme e shtetit, ishte një fitore e rëndësishme

e arritur nën udhëheqjen e Partisë së Punës të Shqipërisë, për forcimin e mëtejshëm të rendit

ekonomik socialist, që mundësoi Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë e

vitit 1976. Ky akt normativ nxirrte në pah faktin në lidhje me bujqësinë shqiptare në atë

kohë se: toka bujqësore, e cila tashmë ishte shtetëzuar, duhej të ruhej dhe të mbahej fort dhe

se ajo ishte burimi kryesor i bukës të gojës të një populli.

Në përmbushje të qëllimit të eliminimit edhe të oborrit kooperativist që i takonte një

familjeje bujqësore si dhe për të fuqizuar më tej kooperativat bujqësore, në vitin 1985 u

miratua Vendimi i Këshillit të Ministrave nr. 505, datë 8.12.1980, “Për disa masa për

kufizimin e mëtejshëm të oborrit kooperativist dhe për tufëzimin e bagëtive të familjeve

kooperativiste”.

Sipërfaqja e tokës që u ishte dhënë familjeve kooperativiste në përdorim vetjak, të

mbillej me bimë bujqësore vetëm për nevojat e tyre. Akti parashikonte kufizime, dhe

sanksione duke mos lejuar mbjelljen e tokës për shitje në treg. Në rast se familja

kooperativiste e përdorte oborrin për treg, qoftë edhe pjesërisht, asaj do t’i hiqej përgjithnjë

sipërfaqja e tokës së dhënë në përdorim vetjak.

135 Kushtetuta e Republikës Popullore të Shqipërisë e vitit 1976, e miratuar me Ligjin nr. 5506, dt. 28.12.1976

dhe ndryshuar me Ligjin nr. 6799, dt. 29.6.1983, neni 59.


39

Me Ligjin nr. 5592, datë 15.06.1977 u miratua Kodi Penal i Republikës Popullore

Socialiste të Shqipërisë, i cili hyri në fuqi më 1 tetor 1977. Kështu, mbrojtja juridike e pronës

shtetërore bëhej jo vetëm nëpërmjet normave civile, por edhe përmes atyre të së drejtës

penale. Në pjesë të posaçme të tij konsideroheshin si vepra penale të gjitha aktet e ndërmarra

kundër pasurisë shtetërore socialiste dhe dënoheshin me masa të rënda, deri edhe dënim me

vdekje.

Kolektivizimi i pasurive të paluajtshme, i njohur dhe aplikuar edhe në vende të tjera

socialiste, është përkufizuar nga akademikë me termin “nacionalizëm”, si mënyrë fitimi të

pronës nga shtetit. Kështu Abdulla Aliu, në trajtimin që i bën termit dhe kuptimit juridik të

nacionalizmit, ndër të tjera argumenton: “Nacionalizmi, është kalimi i pronës private dhe

sendet e caktuara në pronësi shtetërore. Nacionalizmi është marrja e pasurisë zakonisht me

konpemsim... nazionalizmi ka të bëjë me një grup të tërë të veprimtarisë ekonomike”.136

Në këtë periudhë në Shqipëri, ndryshe nga vende të tjera, nuk u njoh shpronësimi,

(edhe pse de jure ekzistonin dispozitat ligjore), por u aplikua konfiskimi i pasurive të

paluajtshme.

4. Sistemi i regjistrimit të pasurive të paluajtshme gjate qeverisjes komuniste dhe regresi i

tij

Ndërsa në vendet anëtare të BE-së regjistrimi i pasurive të paluajtshme dhe matjet kadastrale

të pasurisë vijuan rregullisht, ndërkohë që në Shqipëri zhvillimi kadastral i pasurive të

paluajtshme u ndërpre për shkak të regjimit qeverisës. Me sanksionimin e parimit se: prona

është shtetërore dhe disponues i saj është vetëm shteti, në këtë periudhë u ndalua prona

private dhe transaksionet mbi të nuk kryheshin më. Zbatimi i Reformës Agrare137 nëpërmjet

shtetëzimit, konfiskimit, shpronësimit e kishin tkurrur pronën private dhe me Kushtetutën e

76 u eliminua përfundimisht koncepti i saj. Si rrjedhim, edhe institucionet që regjistronin

pasuritë e paluajtshme, e humbën pothuajse tërësisht funksionin e tyre. Pronësia private njihej

në një përqindje të vogël vetëm mbi ndërtesat në zonat rurale, por jo në ato urbane.

Ndërkohë, toka truall dhe toka bujqësore ishin në pronësi të shtetit.

136 A. Aliu, E drejta Sendore (Pronësia), Prishtinë 2004, f.123.

137 Ligji nr. 108, datë 29.08.1945, “Mbi Reformën Agrare” dhe ndryshimet e mëpasshme.


40

Në një analizë krahasuese të kryer nga organizata The US Agency for International

Development138, është vërejtur se: “Për shkak të politikës së ndjekur në regjimin totalitar mbi

ndalimin/kufizimin e transaksionit të pasurive dhe mbylljen e institucioneve administrative të

tyre, të dhënat mbi pasuritë e paluajtshme nuk u azhurnuan më. Sistemet e regjistrimit

administroheshin nga autoritetet gjyqësore, që vërtetonin kalimin e pronësisë (në ato pak

raste kur kishte transaksione). Por roli i institucionit të regjistrimit të pasurive (kadastra dhe

Ipoteka), gradualisht u zbeh, për shkak të mungesës së iniciativës së lirë private.

Për shkak të “regresit institucional” që pësoi regjistrimi dhe administrimi i pasurive të

paluajtshme, u krijuan probleme mbi identifikimin e të dhënave të pasurisë, pasojat e të cilit u

reflektuan në vitet pasardhëse. Si rrjedhim, pati mungesë të sistemit të matjeve topografike

mbi tokën, mungesë të përditësimit të të dhënave të sakta kadastrale si në aspektin juridik,

ashtu edhe në atë teknik, mungesë të përcaktimit të kufijve të pasurisë, mungesë të

administrimit dhe përditësimit të të dhënave të pasurisë etj.

Kjo solli pasoja në administrimin e pasurive të paluajtshme, të cilat u mbartën dhe u

reflektuan më vonë në kohë, ku më së shumti u evidentuan ne fillim të viteve ‘90 dhe në

vijim, një pjesë e të cilave edhe në ditët e sotme.

Aktet e para normative në formën e urdhëresave për regjistrimin e tokave bujqësore

kishin si qëllim krijimin e një kadastre provizore, për të pasqyruar matjet e Reformës

Agrare139. Nëpërmjet Urdhëresës Nr.46 datë 04.12.1947, “Mbi Kadastrën Provizore”, u

realizua qëllimi i regjistrimit për efekte ekonomiko-bujqësore dhe për formimin e librave të

rinj kadastral të pronësisë në bazë të kësaj reforme. U bë regjistrimi i të gjithë sipërfaqes

tokësore shtetërore, private dhe e personave juridikë, me përjashtim të zonës së qyteteve.

Nëpërmjet këtij akti u bë e mundur krijimi i kadastrës për tokat bujqësore, dhe kadastrës për

tokat urbane. Për herë të parë në një akt normativ vërejmë edhe regjistrimin sipas zërave

kadastral140.

Megjithëse sistemi kadastral ishte i organizuar teknikisht mjaft mirë që në vitin 1947,

ai nuk ishte i plotë dhe i saktë pasi nuk kishte për bazë parcelën e bazuar në të drejtat e

pronësisë së tokës, por te parcela e poseduesit faktik e cila kishte të bënte më tepër me

138 G.Adlington, “Report Comparative Analysis of Land Administration System”, The US Agency for

International Development, Moldavi, Mars, 2002, f. 1.

139 Urdhëresa nr. 46 datë 04.12.1947, “Mbi Kadastrën Provizore”.

140 Neni 2 i urdhëresës nr. 46, dt. 04.12.1947, Mbi Kadastrën Provizore, Fletore Zyrtare nr. 87/1947.


41

kadastrën fiskale dhe jo atë juridike141. Autorë të ndryshëm kanë vërejtur faktin se ky sistem

pati mangësi, sepse ai nuk pasqyronte të drejtën e plotë të pronësisë së subjektit mbi këtë

tokë, por përcaktonte të drejta të kufizuara ( të drejta reale më të vogla se e drejta e

pronësisë) dhe nuk pasqyrohej origjina e saktë e pronës përpara zbatimit të ligjit “ Për

Reformën Agrare”, e vitit 1946. Për shkak të eksperiencës sime personale si specialiste në

ZVRPP, jam dakort me arsyetimin e mësipërm duke vërejtur edhe disa mangësi në lidhje me

mungesën e të dhënave gjeografike ( nëpërmjet hartëzimit të parcelave dhe vendosjes së një

numri pasurie për çdo parcelë), me informacionin juridik të pronësisë, i cili ka qenë shkaku

kryesor i mbivendosjeve të titujve të pronësisë, deri në krijimin e Sistemit të Integruar të

Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme në vendin tonë.

Dekreti nr. 2083, datë 06.07.1955 “Mbi pronësinë”, parashikonte rastet e regjistrimit

të veprimeve juridike mbi pasuritë e paluajtshme dhe të drejtat reale mbi to, dhe është një nga

aktet kryesore juridike që rregon të drejtën e pronësisë dhe të regjistrimit të saj. Në këtë akt

sanksionohet edhe një herë kontrollin e organeve të shtetit mbi pronën private, dhe në mënyrë

të veçantë mbi tokën bujqësore. Ky dekret sanksiononte se : “Kalimi i pronësisë së tokave

bujqësore bëhet me vendim të organit shtetëror kopetent dhe regjistrohet, përndryshe nuk

është i vlefshëm”142. Në këtë mënyrë edhe pse mund të lejohej kalimi i pronësisë së pasurisë

së paluajtshme, ai bëhej vetëm nëse merrej miratimi i organeve shtetërore, në të kunëdërt

sikurse e kemi trajtuar më sipër143, kishte sanksione. Nga kjo dispozitë vërehet se neni 83 i

Kodit Civil144 të sotëm, ngjason me të jo vetëm sepse njeh të drejtën e tjetërsimit të pasurive

të paluajtshme, por edhe për faktin e vlefshmërisë së veprimit juridik të kalimit të pronësisë

nëpërmjet regjistrimit të pasurisë së paluajtshme në regjistrat hipotekorë.

Nëpërmjet akteve të mëvonshme145, u morën masa për krijimin e kadastrës, nëpërmjet

Dekretit nr. 2151 datë 08.11.1955, “Mbi sistemin agrar të tokave dhe regjistrimin e tyre”. Për

zbatimin e tij u ngritën komisione me përfaqësues të Kadastrës të Komitetit Ekzekutiv të

nënprefekturave, Komitetit të Fshatarëve të Varfër dhe nga një i deleguar i Këshillit Popullor.

Pronarëve, të cilëve u regjistroheshin pronat, duhet të ishin prezent gjatë regjistrimit, për të

141E. Olldashi, E.Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia

Botuese Mediaprint, Tiranë 2015, f.47.

142 Neni 41/pg. III-të i Dekretit nr. 2083, datë 06.07.1955 “Mbi pronësinë”.

143 Në trajtimin që u kemi bërë reformave të marra për konfiskimin, e pasurive gjatë regjimit Komunist.

144 Neni 83 i Kodit Civil: “Veprimi juridik për kalimin e pronësisë së sendeve të paluajtshme, dhe të drejtave

reale mbi to, duhet të bëhet me akt noterial dhe të regjistrohet, përndryshe nuk është i vlefshëm”.

145 Dekreti nr. 2151 datë 08.11.1955 “Mbi sistemin agrar të tokave dhe regjistrimin e tyre”.


42

dhënë informacionin që do t’u kërkohej, duke qenë përgjegjës për saktësitë e elementeve që

jepnin gjatë kryerjes të regjistrimeve.

Pavarësisht masave ligjore dhe institucionale të marra nga pushteti i kohës, librat e pronësisë

nuk paraqisnin gjendjen e vërtetë të tokës, për shkak edhe të mungesës së matjeve

topografike në terren, si dhe të të dhënave arkivore kadastrale të mëparshme, që edhe këto

mungonin. Ajo që është vërejtur sipas studiuesve të kohës është fakti se për të shmangur

detyrimet ndaj shtetit (barrës fiskale të tatimit mbi tokën bujqësore), pronarët, deklaronin se

zotëronin tokë bujqësore, pyje dhe kullota etj., me pak nga sa kishin në të vërtetë.

Nga ana e studiuesit Besnik Maho146, vërehet fakti, se për të shmangur efektet që

vinin nga zbatimi i Ligjit, “Mbi Reformën Agrare”, shumë pronarë të tokave bujqësore,

pyjeve, kullotave dhe livadheve, lejuan që një pjesë e konsiderueshme e pronave të

regjistrohej në emër të bujqve hyzmeqarë në tokat e tyre. Në këtë mënyrë, në regjistrat

kadastralë të viteve 1948 dhe 1950, mjaft toka bujqësore, pyje, kullota dhe livadhe u

regjistruan në emër të argatëve apo të bujqve hyzmeqarë në ato toka. Ky regjistrim fiktiv apo

i pavërtetë, sipas tij, ka krijuar mjaft probleme sot në lidhje me dosjet administrative të

kthimit dhe të kompensimit të pronave të subjekteve të shpronësuara.

Në aktet e mëvonshme legjislative si Dekretligji nr. 1102, datë 27.11.1950, “Mbi

shërbimin kadastral të tokave”, vihet re qëllimi i regjistrimit të tokave jo për t’i shërbyer

qytetarit, por për të krijuar evidencë për t’u përdorur nga shteti që të vinte në zbatim

kooperativizmin e tokës bujqësore në fshat si dhe asgjësimin e pronës private në qytet, duke e

kaluar të gjithë sipërfaqen e trojeve në tokë shtetërore. Ky akt plotësoi hapat proceduralë në

lidhje me regjistrimin e tokave bujqësore, por pa cenuar thelbin e ligjit të parë147.

Sipas këtij akti, regjistrimi i tokave përbëhej nga regjistrime të cilat pasqyroheshin në

dy regjistra148:

Regjistrin themeltar

Regjistri i vazhdueshëm.

Regjistrimi themeltar bazohej në matjen e parë të parcelave të tokës, ndërsa

regjistrimi i vazhdueshëm bazohej në ndryshimet e mëpasme të gjendjes juridike apo faktike

146 Në disertacionin me temë “Çështja e pronësisë mbi sende të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë”

(vështrim historik), f .173.

147 Dekretligji nr. 1102, datë 27.11.1950, “Mbi shërbimin kadastral të tokave”

148 Neni 4, paragrafi i I-rë i Dekretligji nr. 1102, datë 27.11.1950, “Mbi shërbimin kadastral të tokave”.


43

të tokës.149 Sipas këtij akti150 “regjistrimi i evidencave kadastrale mbi tokën (zotënimi),

sipërfaqja dhe kulturat kadastrale, mbështetet mbi parcelën e tokës”.

Sistemi kadastral i krijuar në bazë të këtij dekreti ka vlerë lidhur me faktin se u bë një

regjistrim tërësor i tokave duke u bazuar në matje gjeodezike pothuajse të sakta mbi bazë

parcele, si dhe u krijuan regjistrat përkatës, duke krijuar kështu një sistem inventarizimi të

tyre151.

Regjistrimi i tokave, sipas akteve të mëvonshme si Dekretligji nr. 2151/1955, “Mbi

sistemimin agrar të tokave dhe regjistrimin e tyre”152, kishte për qëllim që, për nevojat e

sistemimit agrar dhe të degëve të ndryshme të ekonomisë popullore, si dhe për mbrojtjen e të

drejtave dhe interesave të ligjshëm të pronarëve të tokave, të përmblidhte dhe të ruante në një

formë sistematike dhe të dukshme, të dhëna të sakta mbi të drejtën e pronësisë dhe mbi

gjendjen natyrale ekonomike të tokave dhe të pasurive të tjera të paluajtshme. Ishin

gjithmonë organet shtetërore ato që realizonin dhe mbikëqyrnin procesin e regjistrimit të

tokave.153

Regjistrimi i tokave bujqësore dhe i pasurive të tjera të paluajtshme, të ndodhura

jashtë qyteteve, kryhej në regjistrat themeltarë të kadastrës që ishin lista e fshatrave, regjistri i

familjeve bujqësore, regjistri i ngastrave (parcelave) dhe përmbledhësja e tokave të fshatit.154

Tokat bujqësore dhe pasuritë e tjera të paluajtshme që duheshin regjistruar në regjistrat e

kadastrës, shënoheshin në këta regjistra si vijon:

- kur ishin në pronësi të familjeve bujqësore, në emrin e kryetarit të familjes bujqësore;

- kur ishin në pronësi të kooperativave bujqësore ose të organizatave shoqërore dhe

kooperativiste, në emrin e kooperativave bujqësore dhe të organizatave shoqërore;

- kur ishin lënë në administrimin e ndërmarrjeve bujqësore shtetërore ose të

institucioneve shtetërore, në emër të shtetit, duke shënuar në listën e pronësisë si

shfrytëzuese ndërmarrjet ose institucionet shtetërore.

Familjet bujqësore, kooperativat bujqësore, ndërmarrjet shtetërore dhe pronarët e ndryshëm

detyroheshin që, për çdo ndryshim që donin të bënin në tokat bujqësore, që ndodheshin në

149 Neni 4, paragrafi i II-të i Dekretligji nr. 1102, datë 27.11.1950, “Mbi shërbimin kadastral të tokave”.

150 Po aty neni 3.

151 E.Olldashi, E.Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia

Botuese Mediaprint, Tiranë 2015, f.47.

152 Dekretligji nr. 2151/1955, “Mbi sistemimin agrar të tokave dhe regjistrimin e tyre”.




44

fshat ose brenda qytetit, por të regjistruara në regjistrat e kadastrës, në lidhje me pronësinë,

sipërfaqen dhe kulturat kadastrale, të kërkonin autorizimin e komisioneve të çështjeve agrare.

Familjet bujqësore, kooperativat bujqësore, ndërmarrjet shtetërore dhe pronarët e

ndryshëm, që ishin autorizuar të bënin ndryshime në pronësinë, sipërfaqen dhe kulturat

kadastrale, si dhe që kishin ngritur ndërtesa në këto toka, detyroheshin brenda 20 ditëve nga

data e ndryshimit ose e ngritjes së ndërtesës, të lajmëronin zyrën e kadastrës kompetente për

veprimet e rastit.

Gjithashtu, këta persona ishin të detyruar të lajmëronin zyrën e kadastrës brenda këtij

afati për çdo ndryshim që bëhej në tokat bujqësore, të shkaktuara nga agjentët e natyrës, si

dhe për çdo ndryshim në tokat jobujqësore të ndodhura në fshat . Për një sqarim dhe

interpretim më të plotë të Dekretligjit nr. 2151/1955, “Mbi sistemimin agrar të tokave dhe

regjistrimin e tyre”, në vitin 1956 Këshilli i Ministrave miratoi Rregulloren “Mbi zbatimin e

sistemimit agrar të tokave”155. Në bazë të këtyre akteve normative, që nga momenti i

miratimit të tyre dhe deri në fund të viteve ‘90, filloi dhe u përmbyll mbi 90% e kadastrimit të

tokës bujqësore mbi bazën e matjeve topografike në teren, të cilat krijuan një regjistër mjaft

të saktë të sipërfaqeve të tokës bujqësore, pyjeve, kullotave dhe livadheve në çdo cep të

vendit, qoftë kur ato ishin pronë private fillimisht, qoftë më vonë kur kaluan në zërin

kadastral “Shtet” të administruara nga kooperativat bujqësore.

4.1 Sistemet e regjistrimit të pasurive të paluajtshme

Në këtë periudhë ekzistonin dy sisteme të regjistrimit të pasurive të paluajtshme që dallojnë

nga njëri-tjetri.

• Sistemi i regjistrimit të pronarëve ose kadastrës;

• Sistemi i traskriptimit.

Sipas sistemit të parë, fitimi i pronësisë dhe i të drejtave të tjera reale mbi pasuritë e

paluajtshme bëhet vetëm me regjistrimin e tyre në këto regjistra.

Sipas sistemit të dytë, fitimi i pronësisë bëhet që në momentin e lidhjes së kontratës

midis palëve.

155Rregullore e Këshillit të Ministrave Nr.4 dt. 6.1.1956, “Mbi sistemimin agrar të tokave dhe regjistrimin e

tyre”, Fletore Zyrtare nr. 2/1956.


45

4.2 Thellimi i reformave kundër pronës private dhe ndikimi i tyre në sistemin e regjistrimit

Dispozitat e Kushtetutës së vitit 1976 nuk njihnin ndonjë përgjegjësi kushtetuese të

Shtetit ndaj shkeljeve të të drejtave të individëve, sepse sipas mënyrës së rregullimit të atyre

të drejtave në Kushtetutë, burimi i tyre ishte shteti dhe jo natyra njerëzore156. Zhdukja e

pronës private ishte tashmë parim kushtetues157. Nga kjo dispozitë vërejmë se jo vetëm e

drejta e disponimit, por edhe ajo e drejta e zotërimit të pronësisë mbi tokën u zvenit në

mënyrë graduale dhe “de facto”, në vitin 1976 nuk kishte më pronë private mbi tokën, ndërsa

“de jure”, me ligjin nr. 5506, datë 28.12.1976 “Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste

të Shqipërisë”; u sanksionua përfundimisht se toka ishte në pronësi të shtetit.

Si rrjedhojë, nuk kishte arsye për ekzistencën e enteve të tilla si hipoteka që kishin si

funksion të tyre regjistrimin e transaksioneve të pronësisë. Me shuarjen e konceptit juridik të

pronës private në vitin 1975 zyrat e hipotekës u mbyllën dhe e fundit ishte ajo eTiranës në

vitin 1980.

Për shkak të kësaj politike, që ndalonte/kufizonte transaksionet e pasurive dhe

mbylljen e institucioneve administrative të tyre, të dhënat mbi pasuritë e paluajtshme nuk u

azhurnuan më. Sistemet e regjistrimit administroheshin nga autoritetet gjyqësore, që

vërtetonin kalimin e pronësisë (në ato pak raste kur kishte transaksione). Por roli i

institucionit të regjistrimit të pasurive (kadastra dhe Ipoteka)158, gradualisht e humbi

konceptin e saj, për shkak të mungesës së iniciativës së lirë private. Entitete të tilla u mbyllën,

sepse u konsiderua i panevojshëm regjistrimi i pasurive të paluajtshme që ishin në pronësi

publike dhe në pronësi të Shtetit. Këto institucione mbetën vetëm në funksion arkivues. Toka

dhe ndërtimet mbi të, nuk mund të përvetësoheshin nga individët, pasi ato i dispononte vetëm

shteti, i cili ua jepte në përdorim individëve.

Mendohet se Shqipëria ka njohur një sistem më të rreptë të centralizimit të pasurisë së

paluajtshme, ku pronësia private dhe transaksioni mbi të u kufizua ndjeshëm. Në pronësi

156 Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e miratuar me Ligjin nr. 5506, dt. 28.12.1976 dhe

ndryshuar me Ligjin nr. 6799, dt. 29.6.1983, nenet 1-3.

157 Referuar nenit 16 të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë.

158 G.Adlington, “Report Comparative Analysis of Land Administration System”, The US Agency for

International Development, Moldavi, Mars, 2002, f. 1.


46

private u njohën vetëm shtëpitë e banimit, kryesisht në fshat dhe pjesërisht në zonat

urbane.159

Në Shqipëri, institucionet ekzistuese që administronin pasuritë e paluajtshme,

kryesisht Kadastra dhe Ipoteka, u mbyllën dhe mbetën vetëm në funksion arkivues. Mbeti

funksional vetëm institucioni i kadastrës së tokave, që merrej me evidentimin e krijimit të

hartave të tokave bazuar te “parcela e përdorimit të saj”. Ka ekzistuar një kadastër pyjesh e

kullotash, kadastër e ujërave, të cilat ishin skematike, por nuk ka funksionuar asnjëherë

kadastër urbane160.

Me Ligjin nr. 6727, datë 29.01.1983 “Për mbrojtjen e tokës”, i ndryshuar me ligjin nr.

7010, datë 03.12.1985, parashikohet regjistrimi i detyrueshëm i të gjitha tokave në kadastrën

e tokave, si dhe çdo ndryshim i bërë në to pas regjistrimit fillestar.

Në Shqipëri deri në vitin 1991, ka ekzistuar vetëm institucioni i kadastrës së tokave që

merrej me evidentimin e hartëzimit të tokave “bazuar te parcela e përdorimit të saj”. Ka patur

një kadastër pyjesh e kullotash mjaft skematike, kadastër të ujrave, të cilat përdoreshin nga

institucione të ndryshme për qëllime të caktuara (veçanërisht për planifikim të centralizuar),

por nuk ka ekzistuar asnjëherë një kadastër urbane.

159 David J. Stanfield and Sonila Jazo, Report “The evolution of immovable property registration in Albania”,

Terra Institute Albania Reports, Maj 2008, f.2, e aksesueshme në adresën:

http://www.terrainstitute.org/albania_report/Evolution_IPR_ver2.pdf.

160 Po aty.


47

KREU II

VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI REFORMAT E TË

DREJTAVE PRONËSORE PAS VENDOSJES SË

DEMORACISË

HYRJE

Pas vitit 1990 Shqipëria u përfshi nga ndryshime të mëdha politike, ekonomike, sociale etj.

Me ardhjen e demokracisë u kalua nga ekonomia e centralizuar drejt ekonomisë së tregut.

Qeveria e parë demokratike, mori masa për shfuqizimin e një sërë ligjesh të miratuara gjatë

regjimit komunist, të cilat cenonin të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, përfshirë edhe të

drejtën e pronës, e cila përbënte një problem mjaft shqetësues e që kërkonte zgjidhje të

menjëhershme. Në gusht të 1990-s u lejuan investime të kapitalit të huaj dhe u rregullua me

ligj veprimtaria e tyre.161 Shërbimet private u rregulluan me vendim të Këshillit të

Ministrave. Filloi kështu decentralizimi i ekonomisë, që deri më tani ishte e përqendruar .162

Toka (truall) si pjesë e pasurisë së paluajtshme filloi të jepej me qira edhe për shqiptarët

jashtë atdheut.163 Në këtë mënyrë i hapej rruga ndërtimeve të reja urbane, me qëllim

zhvillimin e ekonomisë dhe iniciativës së lirë.

Nëpërmjet Dekretit 7476, datë 12.03.1991 “Për lejimin dhe mbrojtjen e pronës e

veprimtarive private”, u sanksionua liria dhe mbrojtja e veprimtarisë private. Në këtë mënyrë

veprimtaria private organizohej dhe funksiononte si individ, ortakëri, kolektiv ose

kooperativë, ndërmarrje apo shoqëri aksionarë. Këto janë përpjekjet e para në kuadrin

legjislativ, të cilat parashikuan edhe marrjen e masave për ruajtjen e kësaj prone nga

shkatërrimet apo dëmtimet.

Me ligjin kushtetues, nr. 7491, datë 29.04.1991, “Për dispozitat kryesore kushtetuese” u

shfuqizua Kushtetuta e vitit 1976, e cila, kishte shpallur “de jure” monopolizimin nga shteti të

161 Dekreti Nr.7406 datë 31.07.1990 “Për mbrojtjen e investimeve të huaja”, dekreti 7407 date 31.07.1990 “Për

veprimtaritë ekonomike të ndërmarrjeve me pjesëmarrjen e kapitalit të huaj në Republikën Popullore

Socialiste të Shqipërisë.

162 Vendim i Këshillit të Ministrave Nr. 228, datë 11.07.1990, “Për riorganizimin e shërbimeve dhe artizanatit”.

163 Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr. 364, datë 05.10.1991, “Për qiranë e truallit që u jepet në përdorim për

ndërtime personave fizikë e juridikë vendas e të huaj, si dhe për çmimin e truallit që u shitet vendasve”.


48

çdo dege e nëndege të ekonomisë.164 Përmes këtij ligji të ri u sanksionuan, ndër të tjera, parimet

themelore për krijimin dhe zhvillimin e ekonomisë së tregut, kryesisht:

a) shumëllojshmëria e pronave;

b) iniciativa e lirë e secilit subjekt ekonomik

c) roli rregullues i shtetit në fushat më kryesore të zhvillimit ekonomik;

d) subjekte të së drejtës së pronësisë ishin shteti, personat juridikë e fizikë;

e) të gjitha llojet e pronësisë gëzonin mbrojtje ligjore të barabartë (nenet 10 e 11).

Ligji Për dispozitat Kryesore Kushtetuese e viti 1991, fillimisht nuk parashikonte një katalog

të lirive dhe të drejtave të njeriut. Arsyeja kryesore për këtë boshllëk në kartën e parë

kushtetuese shqiptare pas rënies së diktaturës, ishte sa pamjaftueshmëria e kohës, në një

periudhë historike ku ngjarjet zhvilloheshin me shpejtësi, aq edhe mungesa e eksperiencës

dhe njohjes së juristëve vendas të teorisë dhe praktikës së të drejtave të njeriut165. Dispozitat

Kryesore Kushtetuese iu nënshtruan pesë ndryshimeve , brenda pothuajse dy vjetëve, derisa

u plotësua edhe me Kreun e veçantë “Të drejta dhe liritë Themelore të Njeriut166. Ky ligj

parashikonte rregullime më konkrete të të drejtave të njeriut sipas modelit të marrëveshjeve

ndërkombëtare më të rëndësishme në fushën e të drejtave të njeriut në përgjithësi dhe të

drejtës së pronës në veçanti167.

Parimet e sanksionuara në Ligjin “Për Dispozitat Kryesore Kushtetuese”, gjejnë

mbrojtje të veçantë në këtë ligj dhe e drejta për pronë private dhe trashëgimit të saj , nuk

mund ti mohohet askujt168. Nëpërmjet Këtij akti jo vetëm që ligjërohet e drejta e fitimit,

gëzimit dhe tjetërsimi të pronës, si një e drejtë themelore kushtetuese, por garantohet në nivel

kushtetues, parimi i mos cënimit të saj po edhe i të drejtave të tjera, pa një proces të rregullt

ligjor.169 E vetmja forëm kufizimi ishte shpronësimi pë interes publik dhe gjithmonë kundrejt

shpërblimit të plotë. Kjo lloj strukture që garanton të drejtën e pronës, është referim, sikurse

përmendëm në aktet më të rëndësishme ndërkombëtare. Konkretisht parashikimi i 164 Referuar në nenin 27-28, të Kushtetutës së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, të vitit 1976.

165 Referuar intervistës së Z.Theodhori Sollaku, dhënë autorit Denar Biba në punimin e disertacionit me temë

“Të drejtat e Njeriut dhe Konsitucionalizmi-një prespektivë shqiptare”. f .135. 166 Nëpërmjet Ligjit Nr.7692, datë 31.03.1993, “Mbi të drejtat dhe Liritë Themelore të Individëve”, Fletorja

Zyrtare, Nr. 3,Viti 1993, “Për një shtojcë në ligjin Nr.7491, datë 29.04.1991, “Për dispozitat kryesore

kushtetuese”.

167 Duke pasur në vëmendje Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut.

168 Referuar nenit 27 të Ligjit Nr.7692, datë 31.03.1993, “Mbi të drejtat dhe Liritë Themelore të Individëve”,

Fletorja Zyrtare, Nr. 3,Viti 1993, “Për një shtojcë në ligjin Nr.7491, datë 29.04.1991, “Për dispozitat kryesore

kushtetuese”.



49

moscenimit të së drejtës së pronës pa një proces të rregullt ligjor ishte një nga pikat e nenit 1

të Protokollit për të drejtën e pronës. Edhe koncepti i shpërblimit të plotë (dhe jo të drejtë apo

të arsyeshëm), ishte një garanci më e madhe për të drejtën e pronës. Kjo nënkupton faktin se

në këtë kohë qeveria kishte detyrimin që në raste të shpronësimit për interes publik,

shpërblimi duhet të jetë i plotë. Megjithë sanksionimin në këto dy akte më të rëndësishëm të

kohës, të parimeve kushtetues të cënimit të së drejtës së pronës vetëm për interes publik,

kundrejt shpërblimit, i cili duhet të jetë i plotë, jurisprudenca që u krijua ndër vite është një

nga arsyet që sot, zbatimi i reformave ligjore për kthimin e pronës së ish pronarëve, të mos

ketë rezultuar efektiv. Referuar një vendimi të rëndësishëm për të drejtën e pronës të

Gjykatës Kushtetuese të vitit 1994,170 nëpërmjet interpretimit të saj ajo çmoi se: “ shfuqizimi

i legjislacionit të miratuar nga regjimi komunist për rreth 50 vjet, nuk mund të çojë në

rivendosjen e marrëdhënieve të pronësisë siç kanë qenë në vitin 1944, as në shpërblimin e

plotë të dëmeve të pësuara, për arsye të ndryshimeve objektive në kohë e për shkaqe të

justifikuara juridike”.171 Edhe pse ky ishte një interpretim pa arsyetim se cilat ishin këto

shkaqe të justifikuara juridike, apo ndryshime objektive në kohë, ai ishte, pika e referimit në

jurisprudencë, për të determinuar faktin se, ish pronarëve u kishte humbur e drejta e pronës,

gjatë regjimit komunist. Megjithatë, këto mangësi të vërejtuara, u plotësuan në vitet në vijim,

nga interpretimet e saj.

Pas daljes së paketës kushtetuese, lindi nevoja për hartimin e gjithë bazës ligjore, me

qëllim që të vendosej një rend i ri ekonomik dhe të zbatohej kalimi nga një sistem me ekonomi

të centralizuar e të kontrolluar nga shteti, në një sistem ekonomik të bazuar në parimet e tregut të

lirë. Mbi këtë bazë të re kushtetuese e ligjore, si dhe të akteve të tjera nënligjore të pushtetit

ekzekutiv, filloi procesi i “vetëshpronësimit”172 të shtetit në favor të pronësimit të individit.

Nëpërmjet Ligjit Nr. 7512, datë 10.08.1991 “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës

private, të nismës së lirë, të veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit” u caktuan sektorët

e ekonomisë që ishin të lirë të privatizoheshin, duke përfshirë në to edhe njësitë e tregtisë, të

artizanatit, të shërbimeve jetësore etj. dhe duke hapur rrugë për privatizimin e tyre.

Me miratimi e këtij ligji, shumë degë të ekonomisë u privatizuan dhe në vazhdimësi nga

ana e shtetit u morën masa për privatizimin edhe të atyre degëve që ishin në eksluzivitetin e

shtetit. Megjithatë, duhet thënë se me gjithë miratimin e këtij kuadri ligjor e nënligjor shteti nuk

u shpronësua menjëherë nga pasuritë, të cilat në atë kohë figuronin ‘de jure’ në pronësi të tij.

170 Vendimit Nr.4, datë 08.04.1994, të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë. 171 Po aty

172 Po aty.


50

Përkundrazi, ai vazhdoi të vepronte me cilësinë e tij si pronar dhe, si i tillë, ai përcaktonte vetë

pronat shtetërore që mund të privatizoheshin, organet e ngarkuara për të bërë privatizimin, si dhe

mënyrat e realizimit të tij. Kështu, në paragrafin e dytë të ligjit nr. 7512, datë 29.04.1991

sanksionohet se “ndërmarrjet ose njësitë e tjera shtetërore, të degëve me rëndësi të veçantë të

ekonomisë, kombëtare... mund të privatizohen në raste të veçanta me ligj” .

Privatizimi i sektorëve me rëndësi të veçantë filloi të realizohej në vitin 1998 me

miratimin e ligjit nr. 8306 datë 14.03.1998 “Për strategjinë e privatizimit të sektorëve me rëndësi

të veçantë”. Ky është një nga proceset më të rëndësishme për zhvillimin reformave ekonomike

të vendit. Në vitin 208 iu hap rrugë procesit të privatizimit, nëpërmjet procedurave të tenderit

kombëtar nëpërmjet VKM 82, datë 03.02.2008 “për miratimin e instruksioneve për paraqitjen

hapjen dhe vlerësimin e ofertave për privatizimin e ARMO “SHA” e amenduar me VKM 133,

datë 15.02.2008.

Në lidhje me procesin e privatizimit ka patur diskutime se ai u krye në mungesë të një

plani a strategjie të studiuar dhe në situata pronësie të paqarta. Kjo për faktin se para kryerjes së

privatizimeve, duhej së pari të ishte kthyer prona e marrë në mënyrë të padrejtë gjatë regjimit

Komunist ish pronarit, dhe më pas, të kryeheshin reformat ligjore për ndarjen e pasurisë

kombëtare.

Po në vitin 1991 u miratua edhe një ligj tjetër themeltar për sistemin demokratik të

cilin filluam të jetojmë Ligji nr. 7501, datë 19.07 1991 “Për tokën”, i cili u dha të drejtën e

përfitimit të tokës bujqësore të gjithë personave me banim në fshat, me qëllim të përmirësimit

të gjendjes së vështirë ekonomike për shkak të ndryshimeve ekonomike dhe sociale që po

kalonte vendi. Kriteret e ndarjes së tokës bujqësore u miratuan me vendim të posaçëm të

Këshillit të Ministrave, nr. 255, datë 02.08.1991. Edhe pse në këtë vendim, ishin përcaktuar

qartë kriteret e ndarjes së tokës bujqësore, ajo që është vërejtur si shqetësim në vite, ka qenë

fakti i moszbatimit të tyre në shumë zona të vendit.

Miratimi i këtyre ligjeve u pasua edhe nga ligje të tjerë, të cilët në vetvete kishin për

qëllim privatizimin e pjesëve të tjera të pasurisë shtetërore. Megjithatë për shkak të mungesës

së eksperiencës apo për shkak të mungesës së vullnetit politik, reformat që u ndërmorën, u

kryen pa një studim të posaçëm, se si do të kryhej dhënia e së drejtës së pronësisë, për

individët. Ajo që vërehet është fakti se mënyrat e fitimit të pronësisë për sendet e paluajtshëm,

u kryen me ligje të posaçëm. Kjo edhe për faktin se deri në vitin 1994 nuk ishte miratuar ende

Kodi Civil, në të cilin u sanksionuan edhe mënyrat e fitimit të saj.

Një tjetër mënyrë fitimi i së drejtës së pronës, ishte Ligji Nr. 7652, datë 23.12.1992,

“Për privatizimin e banesave shtetërore”. Qiramarrësit e banesave shtetërore, mund të


51

kërkonin pranë ndërmarrjeve shtetërore, kryerjen e veprimeve për njohjen e pronësisë së tyre,

duke lidhur kontratat për privatizimin e këtyre banesave. Por ky ligj, përjashtonte mundësinë

e privatizimit të banesave të ish pronarëve, duke mos iu njohur të drejtën e pronësisë

subjekteve që banonin në to, të cilët pas një kalvari të gjatë nëpër dyert e gjykatave

përfundimisht u nxorrën me forcë nga këto banesa.

I vënë përballë problemeve të mprehta politike, ekonomike e sociale, si rrjedhojë e

politikës së sistemit tashmë të kaluar totalitar komunist, procesi i privatizimit të pronës

shtetërore e vuri shtetin e ri demokratik përballë një realiteti të ri ndaj pronarëve privatë. Këta të

fundit paraqiteshin tashmë të zhveshur nga pronat e tyre të ligjshme me veprime krejt arbitrare e

pa asnjë bazë ligjore, nëpërmjet shtetëzimeve, shpronësimeve, konfiskimeve e masave të tjera, të

bazuara në akte ligjore e nënligjore, si dhe në vendime gjyqësore, të cilat binin në kundërshtim

me frymën e drejtësisë e të dinjitetit njerëzor, me të drejtat universale të patjetërsueshme e të

gjithëpranuara në botën demokratike perëndimore.

Nëpërmjet Ligjit Nr. 7698, datë 15.04.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave

ish-pronarëve”, shteti i ri demokratik, ndonëse nuk ishte përgjegjës për padrejtësitë e së kaluarës,

mori përsipër detyrimin moral e ligjor për të vënë në vend, sa të jetë e mundur më mirë, disa nga

padrejtësitë e regjimit të mëparshëm që i përkasin periudhës pas datës 29 nëntor 1944173.

Ky ligj sanksionoi të drejtën e pronës për ish-pronarët dhe trashëgimtarët e tyre mbi

pasuritë e paluajtshme të shtetëzuar, të konfiskuar, të marrë nga shteti pa të drejtë. Duke iu

referuar formulimit të nenit 1 të këtij ligji e një sërë dispozitash të tjera, ligji në fjalë përshkohet

nga parimi sipas të cilit shteti merr përsipër (detyron vetveten) t’u kthejë ish-pronarëve,

domethënë, t’i ripronësojë ata me ato prona që faktikisht dhe juridikisht është e mundur të

kthehen, mbasi ekzistojnë në mënyrë efektive e janë në fondin e pronës shtetërore, ose mbahen

pa arsye të përligjura nga të tjerët. Nëpërmjet kësaj zgjidhjeje jo vetëm që synohet të vihen në

vend të drejtat e cenuara e të shkelura të ish-pronarëve, por në të njëjtën kohë u pritet rruga

padrejtësive të tjera eventuale ndaj personave që nuk kanë pse të mbajnë përgjegjësi e të

detyrohen për arbitraritetet e një regjimi të përmbysur.174 Këtij qëllimi do t’i shërbente pak më

vonë edhe Ligji Nr. 8337, datë 30.04.1998, “Për kalimin në pronësi të tokës bujqësore, pyjore,

livadheve dhe kullotave”, i cili në nenin 3 të tij parashikonte kalimin e pronësisë së tokës

bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave, për efekt të zbatimit të Ligjit 7698 datë 14.04.1993

“Për Kthimin dhe Kompensimin e Pronave”.

173 Vendimi Nr.4, datë 08.04.1994, i Gjykatës i Kushtetuese. 174 Po aty.


52

Menjëherë pas daljes së ligjit Nr.7698, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave u

morën masa legjislative për të garantuar kompensimin e ish-pronarëve, në rastet kur nuk

mund të bëhej kthimi fizik i pronës së tyre. Kështu, me Ligjin Nr.7699, datë 21.04.1993, “Për

kompensimin në vlerë të ish-pronarëve të tokës (ndryshuar me ligjin Nr.7981, datë

27.07.1995), u njihet ish-pronarëve të tokave apo trashëgimtarëve të tyre ligjorë e drejta e

kompensimit të ish-pronave për tokën, që kanë pasur në pronësi në kohën e daljes së Ligjit

Nr.108, datë 29.8.1945 “Për reformën agrare”, të cilat ndodhen jashtë vijave kufizuese të

qendrave të banuara, brenda të cilave vepron Ligji Nr.7698, datë 15.4.1993 “Për kthimin e

kompensimin e pronave ish-pronarëve.”

Edhe në fusha të tjera të ekonomisë filloi procesi i transformimit në mënyrë graduale

dhe konkretisht, me hyrjen në fuqi të ligjit Nr. 7926, datë 20.04.1995 “Për transformimin e

ndërmarrjeve shtetërore në shoqëri tregtare”, ndërmarrjet e transformuara kaluan në një

regjim tjetër juridik, të rregulluar nga ligji Nr. 7638, datë 19.11.1992 “Për shoqëritë tregtare”.

Në to shteti paraqitej si ortak ose aksionist i vetëm. Në këto kushte, privatizimi i tyre në tërësi

ose i një pjese (pakete) aksionesh nuk është privatizim objektesh konkrete, por shitje

aksionesh e për pasojë aksionari i vetëm, në bazë të ligjit “Për shoqëritë tregtare”, mund t’i

shesë lirisht ato pa qenë i lidhur nga ndonjë kusht siç është ai i parablerjes.

Sipas studiuesve të huaj këto ligje përmbanin një përzierje elementesh, që përcaktonin

marrëdhëniet e personave me objektet e prekshëm dhe të drejtat e paluajtshme të tokës.175 Disa

elemente u mbajtën nga periudha komuniste, të tjerë u morën nga modelet e kodeve civile

evropiane(veçanërisht nga kodi civil Italian). Gjithsesi element të tjerë që reflektonin tradita

shqiptare të marrëdhënieve familjare dhe klaneve dhe zakoneve rajonale.176

Këto ligje sollën në sistemin ligjor shqiptar institutet bazë të të Kodit civil, të lidhura me

pronën e paluajtshme, pronësinë, kontratën e qirasë, dhe të drejtat e përdorimit. Gjithsesi

përmbajtja e këtyre instituteve, nuk mund të qartësohej, sepse rishikimi i Kodit Civil nuk ishte i

plotë deri në vitin 1994. Afatet dhe kushtet për blerje, mbajtje përdorim dhe vendosje, mund të

përcaktoheshin vetëm sipas kategorisë së tokës ose objekteve të pronësisë, siç përshkruhej në

secilin ligj dhe sipas dokumenteve, që jepeshin nga agjencitë shtetërore kur transferonin

objektet.

Me gjithë masat legjislative të ndërmarra nga ana e shtetit shqiptar, gjendja juridike e

së drejtës së pronës në Shqipëri linte për të dëshiruar. Ajo përdorej gjithashtu si argumenti

175 Referuar Kathrine M. Kelm , “Rast studimi: Shqipëria, “Konferencë rajonale për çështjet e tokës në Evropën

Lindore”, Budapest, Prill 3-6 Mars. 2002. 176 Po aty.


53

kryesor i palëve gjatë fushatës së tyre politike për marrjen e postit politik. Në këtë mënyrë,

lindte nevoja që masat legjislative e marra nga ana e shtetit shqiptar në nivel kombëtar të

plotësoheshin edhe me angazhime në nivel ndërkombëtar, të kushtëzuara këto nga objektivat

e shtetit tonë për pjesëmarrje në familjen e madhe Evropiane.

Kështu menjëherë pas pranimit si anëtare e Këshillit të Evropës në korrik të vitit

1995, Shqipëria ratifikoi instrumentet kryesore të Këshillit të Europës në fushën e të drejtave

të njeriut si Konventa Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut

dhe disa protokolle të saj.

Kushtetuta e re e miratuar në 28 nëntor të vitit 1998, e cila ishte hapi më i

rëndësishëm i shtetit shqiptar në këto vite të demokracisë, përmban rregullime edhe të

garancive që ofron shteti për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut në

përgjithësi dhe të drejtës së pronës në veçanti. Rregullimi i ri kushtetues është shumë më i

avancuar se paketa e vjetër e ligjeve kushtetuese, për sa i përket strukturës, mënyrës së

rregullimit të çështjeve dhe garancive që parashikon177.

Për sa i përket dispozitave specifike mbi të drejtat e njeriut, të përfshira në Kushtetutë,

rregullat e parashikuara në të janë përgjithësisht të një natyre më të plotë, ezauruese në

mënyrë koncize në raport me rregullimet e mëparshme.178 Të drejtat dhe liritë e njeriut janë

vendosur në kreun II të Kushtetutës, menjëherë pas parimeve të përgjithshme për

funksionimin e shtetit shqiptar, si edhe e drejta e pronës është një prej tyre. Kjo është

padyshim një tregues i rëndësisë që i është dhënë mbrojtjes së tyre.

Megjithëse garancitë e parashikuara në Kushtetutë dhe në akte të tjera ligjore e

nënligjore në mbrojtje të së drejtës së pronës ishin të shumta, por pavarësisht nga kjo,

problemi i pronës, nuk kishte gjetur një rregullim të drejtë dhe përfundimtar, duke shkaktuar

në këtë një mënyrë një sërë problemesh të cilat kërkonin zgjidhje. Ishte kjo arsyeja që

hartuesit e Kushtetutës parashikuan një dispozitë nëpërmjet së cilës të njihej dhe të garantohej

në nivel kushtetues e drejta e pronës së fituar deri në momentin e miratimit të Kushtetutës.

Për këtë arsye në nenin 181 të Kushtetutës u parashikua :

1. Kuvendi, brenda dy deri tre vjetëve nga hyrja në fuqi e kësaj Kushtetute, nxjerr ligje

për rregullimin e drejtë të çështjeve të ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e

kryera para miratimit të kësaj Kushtetute, duke u udhëhequr nga kriteret e nenit 41.

177 E.Alimehmeti, “Mjetet ankimore në sistemin ligjor shqiptar në vështrim krahasues me kërkesat e nenit 13 të

Konventës Evropiane të Drejtave të Njeriut” - Temë Doktorature, Tiranë, 2008, f. 52.

178 Po aty.


54

2. Ligjet dhe aktet e tjera normative të miratuara para datës së hyrjes në fuqi të kësaj

Kushtetute dhe që kanë të bëjnë me shpronësimet dhe konfiskimet, do të zbatohen kur nuk

vijnë në kundërshtim me të.

Megjithë sanksionimin në Kushtetutë të afatit tre vjeçar, për rregullimin e drejtë të çështjeve

të shpronësimeve dhe konfiskimive, vetëm në vitin 2004, parlamenti shqiptar miratioi një

ligji të ri “Për kthimin dhe kompensimin e pronave”, i cili kishte si qëllim të bënte disa

plotësime, për efekte të krijimit të mundësive maksimale për kthimin apo kompensimin e

plotë të ish-pronarëve, pa kufizimet që kishte ligji i vjetër lidhur me kompensimet dhe

zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që kishin lindur, por edhe që mund të lindnin pas hyrjes në

fuqi të këtij ligji.

Në këtë mënyrë me këtë ligji u njihej e drejta e pronës dhe u kthehej pa kufizim

pronat e paluajtshme subjekteve, të cilëve u ishte hequr kjo e drejtë në bazë të akteve ligjore,

nënligjore, vendimeve penale të gjykatave ose të marrë në çdo mënyrë tjetër të padrejtë nga

shteti duke filluar nga data 29.11.1944.

Në dallim nga ligji i mëparshëm nr. 7698, datë 15.04.1993, ligji i ri u njihte të drejtën

e pronës ish-pronarëve edhe për tokën bujqësore, por parashikohej kufizim për sa i përket

kthimit të saj në masën 60 hektarë. Kështu, subjektet e shpronësuar dhe të kompensuar sipas

ligjeve të mëparshëm, që ishin në fuqi kanë të drejtën e përfitimit për pjesën e pronës së

pakthyer ose të pakompensuar. Dispozitat e këtij ligji iu nënshtruan shqyrtimit gjyqësor nga

ana e të dyja gjykatave, ajo e Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese, të cilat nëpërmjet vendimeve

të tyre krijuan një jurisprudencë të pasur në trajtimin e çështjeve të pronës.

Për të bërë të mundur zgjidhjen sa më të drejtë të çështjes, Parlamenti miratoi edhe një

sërë ligjesh të tjera, të cilat ishin më konkrete në përcaktimin e njohjes të së drejtës së pronës

dhe të mundësisë së kthimit apo kompensimit të saj.

Ligjet reja të mëvonshme marrin masa më efektive për garantimin e njohjes të drejtës

së pronës së ish-pronarëve dhe për më tepër krijojnë mundësi më të mëdha për kthimin fizik

të tyre, por edhe në marrjen e masave konkrete për kompensimin në vlerë, megjithatë ata nuk

i përmbushën pritshmëritë e ish pronarëve. Të oragnizuar për të mbrojtur të drejtat e tyre në

disa shoqata ata iu drejtuan Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut, e cila ndër vite

nëpërmjet vendimeve të saj, ka vendosur detyrime për shtetin shqiptar për zgjidhjen

efemktive të së drejtës së pronës.

Megjithëse reforma në fushën e të drejtave të pronësisë synon mbrojtjen e të drejtës së

qartë të pronësisë dhe eliminimin e pasigurisë ligjore, dhe shihet nga qeveria si një çështje e

ndërthurur dhe parakusht për konsolidimin e shtetit ligjor, zhvillimin ekonomik, tërheqjen e


55

investimeve të huaja dhe për plotësimin e kritereve për integrim në BE, problemet vazhdojnë

të ekzistojnë, duke qenë se mekanizmat për sigurimin e të drejtave të pronësisë i bëjnë bisht

zgjidhjes përfundimtare të saj179.

2.1 Akte të posaçme për njohjen dhe fitimin e të drejtave të pronësisë (mund te mos

qendroje)

Një nga reformat më rëndësishme për vendin por edhe jetike për fshatarësinë, ishte

reforma e tokës180 . Kjo reformë u mbështet në ligjin 7501 datë 19.07.1991 “Për tokën”. i cili u

dha të drejtën e përfitimit të tokës bujqësore pa shpërblim të gjithë personave me banim në

fshat, me qëllim të përmirësimit të gjendjes së vështirë ekonomike për shkak të ndryshimeve

ekonomike dhe sociale që po kalonte vendi (gati 2/3 e popullsisë, gjithsej).181 Ndërsa kriteret

e ndarjes së tokës bujqësore u miratuan me vendim të posaçëm të Këshillit të Ministrave, Nr.

255, datë 02.08.1991. Por zbatimi i këtyre kritereve ndryshonte nga krahina në krahinë182. Kjo

qasje e pabarabartë solli mosmarrëveshje të shpeshta, të cilat zakonisht, autoritetet vendore nuk

ishin në gjendje t’i zgjidhnin. Titulli i pronësisë që përfitohej sipas këtij ligji ishte “Akti i Marrjes

së tokës në Pronësi”183.

Një kategori tjetër që iu nënshtrua reformës ishin banesat, apartamentet, si dhe shtëpitë

me oborr, të cilat kaluar në pronësi të banorëve të tyre nëpërmjet dy mënyrave:

➢ Banesat në pronësi të shtetit (apartamentet e banimit si ato të ndërtuara nga regjimi

komunist edhe ato të ish pronarëve të shtetëzuar, konfiskuara apo të shpronësuara184), i

shiteshin me vlerë të ulët anëtarit më të rritur të familjes 185.

179Referuar të dhënave në strategjinë ndërsektoriale “Reforma në fushën e të drejtave të pronësisë, 2012-

2020” dhe të planit të saj të veprimit, miratuar me VKM Nr.405 datë 27.06.2012, Fletore Zyrtare Nr.86.

180 Miratuar me Ligjin Nr.7501, datë 10.08.1991, “Për tokën”, ndryshuar me ligjin Nr.8053, datë 21.12.1995,

“Për kalimin në pronësi pa shpërblim të tokës bujqësore”, i ndryshuar në 2012.

181 Sipas raportit për Shqipërinë të Economist Inelligence Unit, 1993 Countyr Report for Albania “deri në vitin

1993, ishte privatizuar 92% e tokave të kooperativave”.

182 Për këtë konkluzion i jemi referuar studimit të Bankës Botërore, të vitit 2012.

183 Pavarësisht se ky titull jepej në emër të kryefamiljarit, përfitonin në bazë të sipërfaqes për frymë të gjithë

anëtarët e familjes bujqësore.

184 Familjet qiramarrëse të këtyre banesave morën statusin e “Familjes qiramarrëse në ish-pronë private”.

185 Ligji nr. 752, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e banesave shtetërore”.


56

Nga të dhënat186 rezultoi se rreth 5500 familje jetonin në banesa që u përkisnin

subjekteve të shpronësuar dhe shteti mori përsipër sistemimin e tyre me strehim në vende të

tjera, me qëllim lirimin e banesave dhe kalimin e tyre në favor të pronarëve të njohur nga

organet kompetente të njohjes dhe kthimit të pronave . Legjislacioni187 për kthimin dhe

kompensimin e pronës. parashikonte afatin 3 vjeçar të lirimit të banesave, por në një nga

vendimet e para në përballjen kushtetuese me këtë kategori, kjo dispozitë u shfuqizua për efekt

të trajtimit me strehim të tyre. Në vitin 2009 filloi zbatimi i programit për strehimin e tyre nga

Enti Kombëtar i Banesave.188 Nga evidentimi në terren, kryer nga EKB-ja në bashkëpunim me

organet e qeverisjes vendore, në vitin 2007-2008 rezulton se janë rreth 2500 familje në shkallë

vendi të pasistemuara me strehim në programet e aplikuara për këtë kategori EKB sipas ligjit189.

Shtëpitë e vogla (apartamentet) në “pronësi personale”, të njohura si pronë private edhe

nga regjimi komunist, mbetën në pronësi të familjeve që i zotëronin, të cilëve u duhet të

vërtetojnë blerjen apo transferimin administrativ. Duke qenë se kanë qenë pronë personale edhe

më parë, mund të thuhet edhe në shekuj,në disa qytete ka qenë e vështirë për to sigurimi i një

titulli pronësi me qëllim regjistrimin e tyre.

Tokat dhe godinat për qëllime tregtare, industrial, apo shërbime mund të privatizoheshin,

ose të jepeshin me qira subjekteve të ndryshëm.190

Kategoria e ish pronarëve që para viti 1945 kishin qenë pronarë të tokave bujqësore dhe

jobujqësore si dhe prona të tjera të cilët kërkonin rikthimin fizik të tyre, ose kompensimin

financiar.191Për këtë kategori subjektesh janë marrë dhe vazhdojnë të zbatohen iniciativa të

rëndësishme në kuadër të respektimit dhe garantimit të së drejtë së pronës.

186 Shiko “Reforma në fushën e të drejtave të pronësisë, 2012-220 dhe të planit të saj të veprimit”. Fletore

Zyrtare nr.86, viti 2012.

187 Neni 9 i Ligjit nr. 9586, datë 17.07.2006, “Për kthimin e Kompensimin e pronave”, i shfuqizuar me vendimin

nr. 11, datë 04.04.2007, i Gjykatës Kushtetuese.

188 Referuar të dhënave të qeverisë deri më 31 mars të viti 2012, janë lidhur rreth 286 kontrata kredie me interes

0%, që i përkasin kësaj kategorie.

189 Ligji nr. 9232 datë 13.05.2004 “Për programet social për strehimin e banorëve të zonave urbane”, të

ndryshuar, si dhe udhëzimit nr. 6257, datë 02.09.2008, “Mbi përcaktimin e masë s së subvencionit për familjet

që përfitojnë kredi të zbutura të rimbursuara nga shtetit”, i Ministrisë së Financave dhe Ministrit të Punëve

Publike dhe transportit.

190 Ligji nr. 7512, datë 10.08.1991, “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private dhe nismës së lirë, të

veprimtarive private dhe privatizimit”.

191 Ligji nr. 7698 datë 15.04.1993 “Për kthimin dhe Kompensimin e Pronës ish pronarit” i shfuqizuar nga Ligji

nr. 9235, datë 29.07.2004, “Për Kthimin dhe Kompensimin e Pronave”, shfuqizuar me ligjin nr. 133 /2015.


57

Një reformë u krye edhe mbi tokat shtetërore dhe komunale të ndara në varësi të

ndryshme sipas përdorimit. Këtu përfshiheshin pyjet, kullotat dhe tokat ujore në zonat rurale.

Pronat publike, rrugët etj në zonat urbane.

Në vazhdimin e procesit të reformës për tokën shteti kishte të drejtën për të rimarrjen e

disa nga tokat e mëparshme të ish-fermave shtetërore192, toka bujqësore refuzuara (toka që u

refuzuan nga familjet që u takonin), dhe toka të shoqërive industrial. Në qytete, shteti kishte të

drejtën për të rimarrë tokat e hapura që rrethojnë godinat e apartamenteve, dhe godina të tjera

shërbimi dhe komerciale.

Të gjitha pronat e tjera që të cilat nuk kanë mundur të fitojnë titullin e pronësisë, apo nuk

janë bërë të ditura janë në pronësi të shtetit.

Ligji i nr. 7512, datë 10.08.1991193 “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private, të

nismës së lirë, të veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit”, caktoi sektorët e ekonomisë

që ishin të lirë të privatizoheshin, duke përfshirë në to edhe njësitë e tregtisë, të artizanatit, të

shërbimeve jetësore etj. dhe duke hapur rrugë për privatizimin e tyre.

Me miratimi e këtij ligji shumë degë të ekonomisë u privatizuan dhe në vazhdimësi nga

ana e shtetit u morën masa për privatizimin edhe të atyre degëve që ishin në eksluzivitetin e

shtetit.

2.1.1 Reformat e tokës bujqësore. Problematikat kushtetuese dhe ligjore të zbatimit të saj

Reforma e tokës bujqësore është një nga reformat më të rëndësishme të shtetit shqiptar, në

fushën e të drejtave të pronësisë së tokës. Sikurse vërehet nga emërtimi objekti material i

ligjit është toka, por jo toka në përgjithësi por ajo bujqësore.194 Ky ligj u dha të drejtën e

përfitimit të tokës bujqësore pa shpërblim të gjithë personave me banim në fshat, me qëllim të

përmirësimit të gjendjes së vështirë ekonomike për shkak të ndryshimeve ekonomike dhe

sociale që po kalonte vendi195. Kriteret e ndarjes së tokës bujqësore u miratuan me vendim të

posaçëm të Këshillit të Ministrave, Nr.255, datë 02.08.1991. Në bazë të VKM-së, përfitonin

192 Ligji 8053, datë 21.12.1995, “Për kalimin në pronësi pa shpërblim të tokës bujqësore”.

193 Ndryshuar më pas me ligjet, nr. 7653, datë 23.12.1992; nr. 7723 datë 21.06.1993; nr. 7925, datë 19.04.1995; nr.

8159, datë 07.11.1996; nr. 8306, datë 14.03.1998; nr. 8333, datë 23.04.1998; nr. 9070, datë 22.05 2003.

194 Neni 2/1, i Ligjit nr. 56/2012, “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin nr. 8053”, dt. 21.12.1995, “Për

kalimin pa shpërblim të tokës bujqësore”, të ndryshuar, është përcaktuar kufizimi: “Nuk i jepet titulli i pronësisë

individit, të trajtuar me ligj me tokë bujqësore, por që nuk disponon AMTP-në, kur në pronën e tij është një

objekt në proces legalizimi”.

195 Sipas studimit të Bankës Botërore, Botimi II, “Qeverisja në mbrojtjen e të drejtave mbi pronën e paluajtshme

në Shqipëri: Sfidë e vazhdueshme”, gati 2/3 e popullsisë gjithsej, ishte përfituese nga ky ligj.


58

tokë bujqësore seicili nga anëtarët e familjes bujqësore, në bazë të fondit të tokës bujqësore

që ishte në dispozicion të kooperativës bujqësore në momentin e tjetërsimit. Rreth 445 mijë

familje bujqësore apo individë kanë marrë tituj pronësie AMTP-je, duke përfituar secila nga

1,2, 1,3 ha tokë bujqësore. Ajo që është vërejtur, është fakti se në shumë zona të Shqipërisë

nuk u zbatuan këto kritere. Në zona të veriut, por edhe ato bregdetare komunitetet lokale nuk

e shpërndanë tokën sipas frymëve, por sipas familjeve dhe trashëgimisë së pronës që prej

kohërave përpara regjimit komunist.

Duke qenë se nuk rezultonin evidenca të sakta për fondin e tokës bujqësore, filluan

problematika në ndarjen e saj, duke krijuar diferencime dhe pabarazi në këtë proces.

Përveç ligjit, u nxorrën edhe akte të veçanta për shpërndarjen e tokës bujqësore. Nëpërmjet

VKM-së 452, datë 17.10.1992, ndryshuar me VKM-në 161, datë 08.04.1993, u bë

shpërndarja e tokës së ish kooperativave dhe ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të familjeve

të tyre.196 Por përveç kalimit në pronësi të tokës bujqësore, një formë tjetër është edhe dhënia

e tokës në përdorim, për kategorinë e familjeve me banim në fshat që nuk kanë qenë anëtarë

të kooperativës bujqësore. Titulli i aktit shkurtimisht ishte AMTP-ja,197 sikurse edhe ai i

dhënies në pronësi dhe jo rrallë herë konfrontoheshin nga pjesa e madhe e popullit që nuk

kishte arsimin e duhur për të bërë dallimin e tagrave të pronësisë. Për të administruar

zbatimin e Ligji 7501, u krijua Komisioni qeveritar i Tokës pranë Ministrisë së Bujqësisë,

komisionet e ndarjes së tokës, pranë komunës, dhe komisioni i ndarjes së tokës pranë fshatit.

Sipas statistikave,198 vlerësohet se deri në vitin 1993, ishte privatizuar 93 për qind e tokave

të kooperativave. Në ligjin fillestar 7501, nuk lejohej tjetërsimi i tokës bujqësore, në mënyrë

që të ndaloheshin spekulimet, si dhe për të siguruar të huajt të mos merrnin në kontroll toka

në fshatra apo komuna. Toka e fermave shtetërore iu shpërnda punonjësve të fermave vetëm

me të drejtë pronësie jo përdorimi199. Kjo mënyrë e shpërndarjes së tokës bujqësore dhe në

përdorim, edhe në pronësi sipas studiuesve, nuk ishte në përputhje me kushtet ekonomiko-

shoqërore që po ndërtoheshin në vendin tonë, duke e bërë reformën në vetvete një reformë të

cunguar. Kjo gjendje e dyzuar e ndarjes së tokave bujqësore do të përbënte shkak për të gjithë

ata fermerë që kishin marrë tokë në përdorim të mos aplikonin praktika të qëndrueshme

196 Neni 1 dhe 2 i VKM-së, 452, datë 17.101992, “Për ristrukturimin e ndërmarrjeve bujqësore”, ndryshuar me

VKM 161, datë 08.04.1993.

197 Akti i marrjes së tokës në pronësi, por edhe në përdorim, në varësi të kritereve të ndarjes së tokës.

198 Referuar raportit të Economist Intelligence Unit, të vitit 1993, “Cauntry Report for Albania”.

199 Ky kufizim u hoq më vonë nga Ligji nr. 8053, datë 21.12.1995, “Për kalimin në pronësi pa shpërblim të tokës

bujqësore”, ish-punonjësit të fermave mund t’i transferonin të drejtat e përdorimit në të drejta pronësie.


59

bujqësore.200 Zbatimi i ligjit “Për Tokën, solli si pasojë copëzim të tokës bujqësore, duke

rrezikuar dukshëm produktivitetin nëpërmjet keqpërdorimit, jo nëpërmjet funksionit të saj

natyror. Mungojnë sipërfaqet e mëdha të tokave bujqësore, të përdorura në mënyrë efektive

për të konsoliduar bujqësinë kombëtare dhe eksportimin konkurrues të produkteve bujqësore.

Ajo që vërehet është edhe përfitimi i tokës truall përreth shtëpisë në 200 m2 e cila ishte një

mënyrë ligjore për të ligjëruar të drejtën e pronësisë së banesave në zonat rurale, dhe

specifikimi në AMTP, dhe rregullimi i mëvonshëm i saj nëpërmjet vendimit nr. 432 gjej

vendimin për 01 trojet. Por edhe pse u njoh e drejta e pronësisë së trojeve nëpërmjet këtij

vendimi, që të fitoje të drejtën e pronësisë të kësaj pasurie, duhej detyrimisht që prona të

regjistrohej në zyrën e regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Ajo regjistrohej vetëm nëse

ishte kryer regjistrimi sistematik. Ky regjistrim kryhej për të gjithë zonën dhe nuk mund të

bëhej për një pasuri të caktuar. Meqënëse shumë zona kadastrale në Shqipëri janë ende të pa

regjistruara, sidomos ato me zhvillim të madh ekonomik sikurse janë zonat bregdetare, shumë

prona ende sot kanë ngelur pa regjistruar, duke mos pasur mundësi që subjektet të fitojnë të

drejtën e pronës të njohur nga ky vendim. Për këtë arsye duhet të gjenden alternativa ligjore

të cilat ti japin mundësi poseduesit të këtyre pronave pë tu bërë pronar de jure të tyre.

Për të mbrojtur tokat bujqësore që nuk u ndanë në bazë të Ligjit Nr. 7501/1991 “Për

tokën bujqësore” me akt në pronësi ose në përdorim, u miratua dy vjet më vonë vendim Nr.

231, date 19.5.1993, i Këshillit të Ministrave “Për tokat që refuzohen të merren në pronësi

ose në përdorim dhe zgjidhjen e kërkesave të shtetasve për lënien e tokës”. Në bazë të këtij

vendimi, tokat e llogaritura në fondin e tokës bujqësore të ish-kooperativave bujqësore për t’u

ndare sipas Ligjit nr. 7501, datë 19.7.1991, “Për tokën” dhe akteve nënligjore në zbatim të tij,

të cilat refuzohen të merren në pronësi a në përdorim, mbeteshin toka bujqësore shtetërore.

Tokat bujqësore të ndërmarrjeve bujqësore, kur nuk merreshin në pronësi ose në përdorim

nga familjet që u takonte të merrnin tokë, viheshin në dispozicion të Ministrisë së Bujqësisë

dhe të Ushqimit (Agjencisë Qëndrore të Ristrukturimit dhe Privatizimit të Ndërmarrjeve

bujqësore), për të bërë rishpërndarjen e tyre, në bazë të kërkesës së komisionit të ndarjes së

tokës të rrethit.

Dorëzimi i tokës bujqësore, bëhej mbi bazën e kërkesës së pronarit ose të përdoruesit

të tokës në prani të Komisionit të Ndarjes së Tokës të fshatit dhe përfaqësuesit të komunës,

duke mbajtur procesverbal në dy kopje të firmosura nga të pranishmit, ku shënohet numri

200 D.Meçani, E drejta e përgjithshme e tokës, Tiranë, 2004, f.61.


60

kadastral, vendi, kufizimet dhe sipërfaqja e tokës201 Deri në vitit 2003202, ekzistonin rreth

134 mijë ha tokë bujqësore në pronësi të shtetit203. Kjo sipërfaqe administrohet nga Bashkitë

e Komunat sipas Ligjit Nr. 8312, datë 26.03.1998, “Për tokat bujqësore të pandara” i

ndryshuar, nëpërmjet dhënies me qira personave fizikë dhe juridikë, vendas apo të huaj, për

një periudhë prej 99 vjet për qëllime bujqësore blegtorale.

Problematika gjatë procesit të ndarjes së tokës bujqësore

Ndarja e tokës bujqësore u shoqërua me veprime abuzive të kundraligjshme në dhënien e

titujve të pronësisë mbi tokën bujqësore, si në sipërfaqet e dhëna në pronësi, të cilat jo

gjithmonë kanë figuruar në zërin kadastral “Tokë bujqësore”, ashtu edhe në subjektet e

trajtuara me tokë, të cilat jo kurdoherë kanë qenë subjekte të njohura nga ligji. Ndër të tjera,

nga vlerësimi i informacioneve të institucioneve shtetërore, veprimtaria e të cilave lidhet me

tokën bujqësore, dhe i ankesave të qytetarëve rezulton, se ka familje bujqësore apo individë,

të cilët:

a) janë pajisur me akte të marrjes së tokës në përdorim pas shkurtit 1996, si dhe janë

pajisur me akte të marrjes së tokës në pronësi;

b) janë pajisur me akte të marrjes së tokës në pronësi pa u pajisur më parë me aktin e

marrjes së tokës në përdorim;

c) janë pajisur me akte të marrjes së tokës në përdorim para shkurtit 1996, por nuk

disponojnë akte të marrjes së tokës në pronësi;

ç) janë pajisur me akte të marrjes së tokës në përdorim pas shkurtit 1996, por nuk

disponojnë akte të marrjes së tokës në pronësi;

d) nuk janë pajisur as me akte të marrjes së tokës në përdorim dhe as me akte të marrjes

së tokës në pronësi

201 Nenet 2-4 i Vendimit Nr. 231, dt. 19.5.1993, “Për tokat që refuzohen të merren në pronësi ose në përdorim

dhe zgjidhjen e kërkesave të shtetasve për lënien e tokës”, Fletore Zyrtare Nr. 8, f. 504, ndryshuar me Vendimin

e Këshillit të Ministrave Nr. 116, dt. 21.3.1994.

202 Të dhënat janë marrë nga qeveria shqiptare, në strategjinë ndërsektoriale “Reforma në fushën e të drejtave

të Pronësisë dhe të planit të saj të veprimit, 2012-2020”, Fletore Zyrtare 86, Viti 2012, pasi nuk ka të dhëna

zyrtare pas këtij viti.


61

Për këtë arsye në vitin 2008,204 me ligj, u krijua një mekanizëm për shqyrtimin e vlefshmërisë

ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi tokat bujqësore me qëllim konsolidimin e tregut

të tokës bujqësore dhe zhvillimin e një ambient të përshtatshëm për investime në fushën e

bujqësisë.

Ashtu sikurse në gjithë historinë mbi 100 vjeçare të shtetit të shqiptar, për ngritje

komisionesh hetimore,205 për zbatimin e ligjit u ngritën Komisionet Vendore pranë

institucionit të Qarkut, që varen dhe raportojnë pranë Komisionit Qeveritar të Tokës.

Nga raportimet e komisioneve vendore të prefekturave, pranë Komisionit Qeveritar të

Tokës , në tetor 2011 rezulton se që nga krijimi i tyre janë shqyrtuar:206

- 12607, kërkesa të paraqitura nga individë dhe institucione;

- 2952, përgjigje administrative (kërkesa jashtë juridiksionit apo të paplota);

- 724, vendime për pavlefshmëri të pjesshme apo të plotë të AMTP-ve;

- 1314 vendime të tjera;

- 429,7 ha ka qenë sipërfaqja totale objekt i vendimeve për pavlefshmëri të AMTP-ve.

Të dhënat refelektojnë, punën jo të mjaftueshme të këtyre komisioneve, për arritjen e

qëllimit për të cilin u ngritën për arsye të joefektivitetit të tyre në kohë.

Miratimi i Ligjit Nr. 9948, datë 07.07.2008, “Për shqyrtimin e vlefshmërisë ligjore të krijimit

të pronësisë mbi tokën bujqësore”, solli reagime nga ana e subjekteve të cilët kishin fituar të

drejtën e pronësisë të tokës bujqësore nëpërmjet ligjit. Pretendimet e tyre bazoheshin :

- Së pari, në parimin e sigurisë juridike, sepse miratimi i këtij ligji, krijon ambient

pasigurie për një masë të madhe pronarësh, për faktin se nga të dhënat statistikore të

vetë qeverisë rezultonte se vetëm deri në vitin 1993 ishte ndarë 93% e tokës

bujqësore.

- Së dyti, cenonte parimin e ndarjes dhe balancimit ndërmjet pushteteve, pasi u jep

kompetencë komisioneve vendore të zgjidhin konflikte në fushën e të drejtave të

pronës të ngritura dhe miratuara me VKM-në Nr.1269, datë 17.09.2008 “Për

përbërjen, mënyrën e funksionimit dhe detyrat e përgjegjësitë e strukturave shtetërore

të ngarkuara për shqyrtimin e vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë

mbi tokën bujqësore”.

204Ligji nr,9948, datë 07.07.2008 “ Për shqyrtimin e vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi

tokën bujqësore, i ndryshuar.

205I referohem komisioneve hetimore si të viti 1913, 1914, ashtu edhe atyre të regjimit komunist të viti 1946.

206 Informacioni është marrë nga nga qeveria shqiptare, në strategjinë ndërsektoriale “Reforma në fushën e të

drejtave të Pronësisë dhe të planit të saj të veprimit, 2012-2020”, Fletore Zyrtare 86, Viti 2012, F.14.


62

- Së treti, pretendohej cenimi i të drejtës së pronës private dhe procesit të rregullt

ligjor.

Kjo për arsye, se ka shumë subjekte, që gjatë viteve 1993-2009, kanë fituar pronësinë

e tokës bujqësore me vendime gjyqësore të formës së prerë, të cilat mund të shfuqizohen për

efekt të zbatimit të këtij ligji, dhe kjo konsiderohet si shpronësim ose kufizim në të drejtën e

pronës, i cili është në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë dhe Konventës

Evropiane për të drejtat e njeriut.207 Këto pretendime u parashtruan nga Avokati i Popullit

para Gjykatës Kushtetuese, e cila nëpërmjet vendimit Nr. 29, datë 31.05.2010, pranoi në

njëfarë mënyre argumentet e Avokatit të Popullit, por me anë të një interpretimi pajtues të saj

shmangu shfuqizimin e aktit normativ si antikushtetues208.

Kushti që vendosi Gjykata Kushtetuese në këtë rast ishte që të ruhej parimi i sigurisë

juridike dhe të mos prekeshin titujt e pronësisë të fituar sipas akteve të dala më parë në kohë,

duke mos penalizuar subjektet përfituese nga zbatimi i tij. Gjithashtu, garantoi që ky ligj nuk

duhej të interpretohej në mënyrat që prek parimet e ndarjes së pushtetit dhe procesit të

rregullt gjyqësor. Në këtë mënyrë, komisionet e ngritura për verifikimin e titujve të pronësisë

nuk kanë të drejtë që të heqin tituj pronësie, por ta dërgojnë rastin para gjykatës kur

konstatojnë shkelje të ligjit. Gjykata e ka konsideruar të paprekshëm ushtrimin e funksioneve

gjyqësore nga organet administrative, në rastin konkret komisionet e verifikimit të titujve të

pronësisë. Një gjë e tillë bie ndesh me parimin e ndarjes së pushteteve.209

Gjatë periudhës së funksionimit të KVVTP-ve, janë shqyrtuar mbi 2 000 tituj

pronësie, është konstatuar pavlefshmëria ligjore për 40% të tyre dhe është ndjekur procedura

e paraqitjes në gjykatë. Afati i veprimtarisë së komisioneve sipas dispozitave të Ligjit

9948/2008, do të përfundonte brenda 3 vjetëve nga data e hyrjes së tij në fuqi, por ai ligj nuk

gjeti zbatim në një masë të gjerë dhe nuk i përmbushi gjithë detyrimet, pra nuk arriti që të

realizonte verifikimin e të gjitha kërkesave, brenda tri viteve që ishte në fuqi210.

Ky ligj, duke qenë se e humbi fuqinë juridike, në vitin 2012, shkaktoi jo pak

problematika deri në daljen e ligjit të ri. Këto problematika,211 u reflektuan me kalimin e

208 Xh.Zaganjori, A.Vorpsi, D.Biba, Parime kushtetuese dhe të drejta themelore në jurisprudencën e Gjykatës

Kushtetuese, Tiranë, 2012 f. 194.

209 Po aty.

210 Referuar raportit vjetor të Avokati i Popullit, 2010, f. 67. i aksesueshëm në adresën nnnnn

211 Numri i madh i kërkesave gjatë vitit 2012, janë ato që kanë të bëjnë me problemin dhe procedurat e

tjetërsimit të tokave bujqësore të ish-kooperativave dhe ish-ndërmarrjeve bujqësore, bazuar në Ligjin nr. 7501,


63

kohës dhe u bënë evidente edhe nga ankesat drejtuar Avokatit të Popullit, i cili në raportin e

vitit 2012, konstatoi se:

“Në kushtet kur Ligji nr. 9948, datë 07.07.2008, “Për shqyrtimin e vlefshmërisë

ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi tokën bujqësore” ndaloi rindarjen e tokave

bujqësore të pandara, krijimit të titujve të rinj të pronësisë mbi të (toka, të cilat do kalonin në

fondin fizik për kompensimin në natyrë të të shpronësuarave) dhe mbarimit të funksioneve

dhe veprimtarisë së komisioneve te tokave, u krijua një boshllëk ligjor për rastet e subjekteve

që, për arsye të ndryshme, nuk kishin përfituar tokë bujqësore në përdorim apo në pronësi, u

ishin pushtuar tokat bujqësore nga të tretët, kishin mbivendosje, nuk ishin pajisur me Aktin e

marrjes së tokës në pronësi apo në përdorim e të tjera. Në këto rrethana, të gjitha ankesat

ishin të pabazuara në ligj ose jashtë kompetencave dhe juridiksionit (i ishte mohuar e drejta e

aksesit në gjykatë).212

Iniciativat e propozuara nga Qeveria, për ndryshimin dhe përmirësimin e ligjeve të

vitit 1995 dhe atij të vitit 2012213, hasën jo pak kundërshtime në komisionin e ligjeve të

Kuvendit të Shqipërisë. Ndryshimet ligjore parashikonin plotësimin e AMTP-ve vetëm nëse

plotësohen kriteret bazë, si më poshtë:

1. Të kenë qenë subjekte të përfitimit të tokës bujqësore në pronësi.

2. Të përdorin tokën faktikisht për qëllime bujqësore.

3. Sipërfaqja për të cilën do të jepet titulli i pronësisë në çdo rast nuk mund të kalojë

sipërfaqen që i takonte sipas normës për frymë të fshatit.

Gjithashtu parashikoheshin disa kufizime, për sa i takon dhënies në pronësi të sipërfaqeve të

caktuara të tokave bujqësore, të cilat janë trajtuar më parë apo janë aktualisht objekt i trajtimit

datë 19.07.1991, “Për tokën”, i ndryshuar, Ligjin nr. 8853, datë 21.12.1995, “Për kalimin në pronësi pa

shpërblim të tokës bujqësore”, i ndryshuar, Ligjin nr. 8337, datë 30.04.1998, “Për kalimin në pronësi të tokës

bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave”, VKM-në nr. 230, datë 22.07.1991, “Për krijimin e komisioneve të

tokave”, VKM-në nr. 255, datë 02.08.1991, “Për kriteret e ndarjes së tokës bujqësore”, i ndryshuar me VKM-në

nr. 306, datë 30.06.1994, “Për masat që do të merren për zonat e përmbytura nga ndërtimi i HEC-ve në rrethet

Kukës, Has, Tropojë dhe Pukë” e të tjera.

212 Referuar raportit vjetor të Avokati i Popullit, viti 2010, f. 117. i aksesueshëm në adresën nnnnn 213Nëpërmjet Ligjit Nr.58/2012 , “Për disa ndryshime në ligjin nr. 9948, datë 07.07.2008”, “Për shqyrtimin e

vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi tokën bujqësore”, Ligjit Nr. 56/2012, “Për një shtesë

në Ligjin Nr.8053, datë 21.12.1995”, “Për kalimin në pronësi pa shpërblim të tokës bujqësore”, dhe Ligjin

57/2012 “Për përfundimin e procesit të kalimit në pronësi përfituesve të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve

bujqësore”.


64

nga ligje dhe institucione të tjera shtetërore, sipas të cilave toka bujqësore nuk kalon në

pronësi në rastet kur:

a) është regjistruar në regjistrin e pasurive të paluajtshme të Zyrës së Regjistrimit të

Pasurive të Paluajtshme si pronë private;

b) është përfshirë në procesin e legalizimeve, sipas Ligjit nr. 9482, datë 3.4.2006, “Për

legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje”, të ndryshuar;

c) është lëshuar AMTP, deri më datën 15.8.2008, nga komisionet e ndarjes së tokës,

pavarësisht nëse është regjistruar ose jo në regjistrin e pasurive të paluajtshme;

ç) me vendim të Këshillit të Ministrave apo vendime të KRRTSH/KKT-së nuk është

më e tillë. Këtu nuk përfshihen familjet ose individët që kanë fituar tokë bujqësore si

bashkëthemelues të ish-kooperativave bujqësore apo të ndërmarrjeve bujqësore;

d) është objekt kërkese, e cila po shqyrtohet nga Agjencia e Kthimit dhe

Kompensimit të Pronave, por nuk është dhënë ende vendim;

dh) është objekt i një konflikti gjyqësor, për të cilin njësia e qeverisjes vendore është

vënë në dijeni zyrtarisht nga gjykata;

e) është dhënë me qira, në bazë të Ligjit nr. 8318, datë 1.4.1998 “Për dhënien me qira

të tokës bujqësore e pyjore, të livadheve e kullotave që janë pasuri shtetërore”, si dhe aktet

nënligjore në zbatim të tij ose ka kaluar në administrim të Ministrisë së Bujqësisë, Zhvillimit

Rural dhe Administrimit të Ujërave, me destinacion dhënien me qira sipas Vendimit nr. 45,

datë 29.1.2014, të Këshillit të Ministrave, “Për kalimin në administrim të Ministrisë së

Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave të fondit të tokës bujqësore të ish-

ndërmarrjeve bujqësore dhe ish-institucioneve kërkimore shkencore të kësaj ministrie,

aktualisht në dispozicion të Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave”.

Nga analiza e dispozitave ligjore, vërehet se që në nenin e parë të këtij ligji (pas

ndryshimit të bërë), vendoset kufizimi për fitimin e të drejtës së pronësisë për toka bujqësore,

të atyre individëve, të cilët për pamundësi nuk u pajisën me dokumentin e Akti i Marrjes së

Tokës në Pronësi, për arsye të ndryshme. Gjatë zbatimit të ligjit në praktikë, u konstatuan

problematika të cilat mund ti grupojmë si më poshtë:

Për kategorinë e subjekteve që ishin larguar në emigracion, ose që për shkak të

migrimit kishin lëvizur në qytete duke shpërngulur edhe gjendjen civile, por që vazhdonin të

banonin në fshat dhe ta kultivonin tokën që kishin në përdorim.

Problemi i dytë që doli në pah ishte sasia e tokës bujqësore që kishte kaluar në fondin

e Agjencisë së Kthimit dhe kompensimit të Pronave me Vendim të Këshillit të Ministrave,

pasi nga verifikimi në ZRPP të statusit juridik figuron në pronësi të shtetit, për shumë arsye


65

(si për mospërfundimin e regjistrimit fillestar të pasurive të paluajtshme në disa zona

Kadastrale nëpërmjet sistemit sistematik, ashtu edhe për faktin se e drejta e përdorimit nuk

ishte objekt i regjistrimit në ZRPP). Problemi tjetër qëndron në faktin e tjetërsimit të zërit

kadastral nga tokë bujqësore në truall. Megjithëse subjektet plotësojnë kriteret e banimit, të

gjendjes civile dhe janë përdorues të tokës bujqësore, nuk mund të përfitojnë nga ligji për

shkak të tjetërsimit të statusit juridik të ndryshuar nga tokë bujqësore në truall. U evidentuan

shumë raste ku familjet bujqësore kishin në përdorim sipërfaqe toke (të ndara ndërkohë nga

ish-Komisionet e Ndarjes së Tokës), apo Akte të Marrjes së Tokës në Përdorim të pa kthyer

në Pronësi. Kjo situatë kërkonte zgjidhje nëpërmjet iniciativave të reja legjislative, nëpërmjet

të cilës do të rifillote procesi i pajisjes me AMTP, proces i cili vijon , si në territorin e ish-

kooperativave bujqësore, ashtu edhe në territorin e ish-Ndërmarrjeve Bujqësore.

Kështu me Ligjin nr. 171/2014 datë 18.12.2014 “Për përfundimin e procedurave

ligjore të kalimit të tokës bujqësore të ish- ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të përfituesve”,

Ligjin nr.172 datë 18.12.2014, “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 9948, datë

7.7.2008, “Për shqyrtimin e vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi tokën

bujqësore”, të ndryshuar dhe VKM 337 datë 22.04.2015 “Për përcaktimin e procedurave të

kryerjes së procesit të kalimit të tokës bujqësore të Ish-ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të

përfituesve”, dhe VKM-së 338, datë 22.04.2015, Njësitë Administrative dhe Bashkitë

përkatëse, kanë detyrimin ligjor që të pajisin me Aktin e Marrjes së Tokës në Pronësi në

territorin e ish-Kooperativave/Ndërmarrjes Bujqësore, ato subjekte të cilët plotësojnë kriteret

e vendosura me Ligjin dhe VKM-të e më- sipërme.

Në lidhje me situatën aktuale si dhe me problematikat e vërejtura, duhet thënë që

zbatimi në praktikë i VKM-së dhe Ligjeve të mësipërme, për sa i përket procesit të pajisjes

me AMTP, nuk ka pasur ecurinë e pritur, madje në disa Njësi Administrative thuajse nuk ka

nisur fare, edhe pse ka shumë familje bujqësore, të cilët e përdorin tokën bujqësore të ndarë

nga ish-Komisioni i Ndarjes së Tokës, por që nuk kanë përfituar AMTP në lidhje me të.

Nga të dhënat e deklaruara nga disa përfaqësues vendor, në zonat veriore, prej 20

vitesh janë përgatitur aktet të marrjes së tokës në pronësi, por banorët kanë refuzuar ti marrin

ato. Mospajisja me AMTP dhe si rrjedhojë edhe me çertifikatën e pronësisë, sjell pasoja

negative jo vetëm për individin por edhe për zhvillimin e zonës pasi, fermeri as nuk mund ta

shesë e ta blejë tokën, as mund ta fusin në qarkullim ekonomik, as mund të marrë një leje

ndërtimi për të bërë diçka për shtëpinë e tij. Ai, si fermerë, as nuk mund të marrë një përfitim

nga Ministria e Bujqësisë në lidhje me subvencionet, pasi nuk ka dokumente pronësie.


66

Një iniciativë e muajve të fundit të qeverisë Shqiptare ka nxitur mjaft debate në lidhje

me cenimin e së drejtës së pronës, nëpërmjet një vendimi për “Pezullimin e përkohshëm të

vijimit të procedurave të kalimit në pronësi të përfituesve të tokës bujqësore të ish-

ndërmarrjeve bujqësore dhe të regjistrimit të akteve të marrjes së tokës në pronësi, në zonën

me rëndësi për fondin e mbështetjes së investimeve strategjike214”.

Megjithëse qeveritë, kanë shpallur disa nisma për të luftuar ato që ata e quajnë

“abuzime” me tokën publike, ato kanë dështuar në masat e marra për rikuperimin e tokës, për

llogari të shtetit.

Problematika që ekziston për tjetërsimin e tokës bujqësore

Tjetërsimi i tokës bujqësore ( por edhe të pronës në përgjithësi), deri në miratimin e Kodit

Civil kruhen në bazë të dispozitave të ligjit të posaçëm i cili njihte edhe fitimin e saj, dhe

përcaktonte edhe mundësinë dhe dokumentacionin për tjetërsimin i cili ishte ai i fitimit të saj.

Toka bujqësore e përfituar mbi bazën e Ligjit Nr.r.7501/1991 “Për Tokën” regjistrohet në

emër të kryefamiljarit si pasuri e paluajtshme në bashkëpronësi të familjes bujqësore dhe

administrohet nga kjo e fundit në bazë të rregullave të përcaktuara në Kodin Civil.

E drejta e tjetërsimit të tokës bujqësore u sanksionua nëpërmjet Ligjit Nr. 7983/1995,

“Për shitblerjen e tokës bujqësore, livadheve dhe kullotave”. Nëpërmjet tij synohej,

rregullimi juridik i kalimit të pronësisë mbi tokën bujqësore, livadhet dhe kullotat, nëpërmjet

kontratës së shitblerjes, siç është parashikuar në Kodin Civil215. Fryma e ligjit kishte një qasje

pozitive për interesat e subjekteve të shpronësuara duke theksuar se tokat bujqësore, livadhet

dhe kullotat pronë shtetërore, nuk mund të shiten deri në kompensimin e ish-pronarëve,

përveç rasteve kur parashikohet ndryshe në ligj.

Por që të kryhej tjetërsimi i tokës bujqësore së pari duhej të kryhej regjistrimi i saj në

regjistrat publikë të Zyrës së Regjistrimit të pasurive të Paluajtshme. Për kryerjen e kësaj

procedure, nga ana e familjes bujqësore duhej t`i paraqiteshin regjistruesit dokumentet e

mëposhtëme:

214 Vendimit Nr.138, datë 23.2.2018, “Për pezullimin e përkohshëm të procedurave të kalimit në pronësi të

përfituesve të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore dhe të regjistrimit të akteve të marrjes së tokës në

pronësi, në zonën me rëndësi për fondin e mbështetjes së investimeve strategjike”.

215Referuar Nenit 5 të Ligjit Nr.7983, datë 27.07.1995, “Për shitblerjen e tokës bujqësore, livadheve dhe

kullotave”, rregullonte mënyrën e tjetërsimit të tokës bujqësore.


67

a) Një kërkesë për regjistrimin e aktit noterial të shitblerjes së tokës bujqësore,livadheve e

kullotave të familjes, që duhet të jetë e firmosur nga kryetari i familjes.

b) Një prokurë të posaçme të noterizuar, në të cilën pjesëtarët e familjes bujqësore, që në

momentin e tjetërsimit gëzojnë zotësi për të vepruar dhe që kanë qenë anëtarë të familjes në

momentin e marrjes në pronësi të kësaj toke.

Procedura e mësipërme synonte të mbronte interesat e të gjithë anëtarëve të familjes

bujqësore, ku shitja e mundshme e tokës bujqësore, livadheve e kullotave duhet të ishte në

dijeninë e çdo anëtari të familjes, të cilët edhe pse mund të mos banonin me kryetarin e

familjes bujqësore, të kishin mundësi të shprehnin mendimin e tyre në lidhje me tjetërsimin.

Nga ana tjetër, ligji vendoste edhe sanksione ndaj atij anëtari që edhe pse kishte ardhur në

dijeni të lajmërimit për shitblerje të tokës bujqësore, nuk kishte shprehur vullnetin e tij për

tjetërsimin e saj.

Duhet theksuar, se kjo procedurë kruhej vetëm në ato zona kadastrale, në të cilat

kishte përfunduar procesi i regjistrimit fillestar sistematik, dhe për prona për të cilat figuronte

një kartelë pasurie në regjistrin e pasurive të paluajtshme. Referuar të dhënave të Zyrës së

Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme edhe pse ka një numër të konsiderueshëm të zonave

kadastrale që kanë kryer këtë proces, ato janë në zona jo shumë të zhvilluara. Në ato zona

kadastrale të cilat kanë prioritet më të lartë për zhvillim ekonomik, apo zona kadastrale me

përparësi zhvillimin e turizmit(të cilat kanë edhe kërkesat më të mëdha për tjetërsimin e tokës

bujqësore), nuk është kryer ende procesi i regjistrimit fillestar sistematik. Kjo pengesë ka

bërë që tjetërsimi i tokës bujqësore në këto zona të kryhet në mënyrë jo ligjore, apo

informale. Për më tepër pasiguritë në titujt juridikë të paregjistruar kanë shtuar rritjen e

informalitetit të objekteve pa leje.

Një e drejtë mjaft e rëndësishme, që buronte nga Ligji Nr. 7983/1995 për

tjetërsimin e tokës bujqësore, ishte e drejta e parablerjes216. Mbi bazën e kësaj së drejte,

familja bujqësore apo personi që dëshironte të shiste tokën bujqësore, livadhin ose kullotën,

detyrohej të bënte publikimin e ofertës në fshat, duke respektuar radhën e përparësisë së të

tretëve si më poshtë:

- të paralindurve dhe të paslindurve madhorë në vijë të drejtë, vëllezërve dhe motrave;

216 Po aty, neni 6 i ligjit sanksionon: “Kur familja, personi, dëshiron të shesë tokën bujqësore, livadhin ose

kullotën, detyrohet të bëjë publikimin e ofertës në fshat, duke respektuar radhën e përparësisë së të tretëve, me

përjashtim të rasteve të nenit 5 të këtij ligji si në vijim: 1. Të paralindurve dhe të paslindurve madhorë në vijë të

drejtë, vëllezërve dhe motrave. 2. Kufizuesve të parcelës - objekt shitblerjeje. 3. Ish-pronarit. 4. Banorëve të

tjerë të fshatit. 5. Cilitdo shtetas shqiptar”.


68

- kufizuesve të parcelës - objekt shitblerje;

- ish-pronarit;

- banorëve të tjerë të fshatit;

- cilido shtetasi shqiptar.

Përcaktimi i radhëve të personave, që gëzonin të drejtën e parablerjes, ishte një hap

pozitiv pasi shkonte përtej përcaktimeve të vendosura nga neni 204 i Kodit Civil, duke e

zgjeruar rrethin e personave që gëzonin të drejtën e parablerjes. Personat e sipërcituar,

gëzonin jo vetëm të drejtën e parablerjes, por nga ana tjetër ata mbartnin detyrimin përkatës

që në bazë të ofertës së bërë nga familja bujqësore duhej të përgjigjeshin brenda 15 ditëve.

Në rast mospërgjigjeje, brenda këtij afati, konsiderohej si refuzim i ofertës.

Ligji nr. 7983, datë 27.7.1995, “Për shitblerjen e tokës bujqësore, livadheve dhe

kullotave” i shtriu efektet e veta juridike për tre vite në vendin tonë, pasi në vitin 1998

Kuvendi i Shqipërisë e shfuqizoi atë nëpërmjet një ligji të ri.217. Sipas këtij ligji çdo familje

bujqësore, që ka përfituar tokë bujqësore në bazë të Ligjit nr. 7501/1991 “Për tokën “ mund ta

tjetërsojë atë te çdo person fizik ose juridik shqiptar. Kalimi i pronësisë së kësaj toke nuk

mund të bëhet në favor të personave fizikë apo juridikë të huaj, që megjithatë gëzojnë të

drejtën e marrjes së saj me qira218

Në bazë të këtij ligji, kalimi i pronësisë mbi tokën bujqësore, pyjore, livadhet, kullotat

nga ana e familjes bujqësore në favor të çdo shtetasi, personi fizik dhe juridik vendas, duhet

të realizohet në përputhje me kërkesat ligjore për kalimin e pasurisë së paluajtshme.

Gjithashtu, personi apo personat në favor të të cilëve ka kaluar pronësia mbi tokën bujqësore

duhet të paraqesin në zyrën e regjistrimit të pasurisë së paluajtshme dokumentet vijuese219

a) certifikatën e vërtetimit të pronësisë të zyrës së regjistrimit të pasurisë së paluajtshme,

shoqëruar me aktin noterial për kalimin e pronësisë dhe hartën treguese të vendndodhjes së

pronës.

b) aktet që vërtetojnë përbërjen e familjes bujqësore në çastin e kalimit të pronësisë, të

vërtetuar nga certifikata e gjendjes civile, vërtetimi i pushtetit lokal dhe deklarata e

përbashkët e anëtarëve të familjes.

c) skicën topografike të pasurisë që do të jetë objekt i kalimit të pronësisë.

ç) prokurën noteriale të përfaqësimit, kur kalimi i pronësisë nuk kryhet nga të gjithë

anëtarët e familjes,bashkëpronarë të pasurisë së paluajtshme.

217 Ligji Nr.8337, dt. 30.4.1998, “Për shitblerjen e tokës bujqësore, livadheve dhe kullotave”.




69

Në lidhje me dispozitat ligjore me karakter procedurial (neni5/c), ka diskutime në

lidhje me vërtetimin e përbërjes së familjes bujqësore në çastin e kalimit të pronësisë. Për

disa zbatues të ligjit, të gjithë personat që bëjnë pjesë në familjen bujqësore në momentin e

tjetërsimit të tokës janë edhe bashkëpronarë të saj. Por në praktikë ka pasur paqartësi në

lidhje me të drejtën e gruas dhe të fëmijëve të lindur pas fitimit nga ana e bashkëshortit

anëtarë i familjes bujqësore. Rasti më i ndeshur në praktikë është kur familja bujqësore që ka

përfituar një sipërfaqe të caktuar tokë bujqësore sipas ligjit nr. 7501, datë 19.07.1991 “Për

tokën”, në momentin e fitimit të pronësisë nga ky ligj përbëhej nga katër persona që kanë

përfituar në pjesë të barabarta. Ndërkohë djali, anëtarë i familjes bujqësore martohet dhe nga

martesa e tij lind një fëmijë në vitin 2005. Në këtë moment katër anëtarët e kësaj familje që

janë njëkohësisht edhe bashkëpronarë të tokës bujqësore bien dakord ta shesin, por nusja e

djalit nuk është dakord të shesë këtë tokë. Gjithashtu regjistruesi i ZRPP-së i kërkon

autorizim nga gjykata për tjetërsimin e pjesës së fëmijës së porsalindur në këtë tokë.

Natyrshëm lind pyetja nëse bashkëshortja e djalit të kësaj familje, ka përfituar tokë

bujqësore, kur ajo s`ka qenë në përbërjen familjare në datë 01.08.1991, përkundrazi jetonte

me familjen e saj në qytet, apo nëse ka përfituar tokë bujqësore i mituri i lindur në vitin

2005?

Deri tani në praktikën gjyqësore shqiptare dhe në kuadrin ligjor në lidhje me

bashkëpronësinë e anëtarëve të familjes bujqësore nuk ka një praktikë të unifikuar, për arsye

të ndeshjes së dispozitave të Ligjit Nr. 7501 dt. 19.07.1991, “Për tokën” me dispozitat e Kodit

Civil, kapitulli për bashkëpronësinë e familjes bujqësore si dhe nenin 5/c të Ligjit nr. 8337,

datë 30.4.1998, “Për kalimin në pronësi të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave”.

Nga analiza e dispozitave të mësipërme vërehet se bashkëpronarë të tokës bujqësore u

bënë të gjithë ata anëtarë të familjeve shqiptare që banonin dhe jetonin në fshat apo në

ndërmarrje të ndryshme, por dhe që ishin në përbërjen familjare të familjes bujqësore para

daljes së Ligjit Nr.7501, datë 19.07.1991, “Për tokën”. Pra, në bazë të dispozitave të ligjit,

vetëm ata persona që kishin lindur para 1 gushtit të vitit 1991, kishin të drejtë për t`u bërë

bashkëpronarë në pjesë të caktuara të tokës bujqësore që do të përfitonin pas shpërbërjes së

kooperativave dhe fermave bujqësore. Pra, numri i anëtarëve të gjallë të familjeve bujqësore

dhe rrjedhimisht numri i personave që do të ishin bashkëpronarë mbi tokën bujqësore, që do

të përfitohej, ishte një numër i përcaktuar qysh në momentin e miratimit të ligjit “Për tokën”.

Por ndërkohë, dispozitat e Kodit Civil, në kapitullin për bashkëpronësinë, jo vetëm që

nuk janë koherente me dispozitat e ligjit “Për tokën”, por në mënyrë të veçantë ato theksojnë


70

se bashkëpronësia në familjen bujqësore krijohet për shkak të gjinisë, martesës, birësimit apo

pranimit si anëtar i saj (neni 222 i Kodit Civil).220

Sipas kësaj dispozite , rrethi i personave bashkëpronarë mbi tokën bujqësore jo vetëm

që nuk është i përcaktueshëm sipas kritereve të ligjit “Për tokën”, por ky rreth i

bashkëpronarëve ka tendencën të rritet duke i dhënë mundësinë të bëhen bashkëpronarë mbi

tokën bujqësore të shpërndarë në vitin 1991 edhe personave që lindin më vonë, si dhe

personave të tjerë që bëhen anëtarë të familjes bujqësore nëpërmjet martesës apo birësimit.

Edhe neni 5/ c i Ligjit Nr. 8337, datë 30.4.1998, “Për kalimin në pronësi të tokës

bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave”, ka të njëjtin karakter. Kjo dispozitë kërkon si

dokument bazë për regjistrimin, një çertifikatë të përbërjes familjare, jo atë të vitit 1991 kur

doli ligji “Për tokën”, por çertifikatën e përbërjes familjare në momentin e tjetërsimit të tokës

bujqësore221.

Këto interferime ligjore dhe mungesa e të unifikimit të dispozitave ligjore midis

këtyre tri ligjeve, kanë sjellë probleme në qarkullimin juridiko-civil si dhe në praktikën

gjyqësore. Pas miratimit të ligjit të vitit 1998 në shumicën e zyrave noteriale, kryetari i

familjes bujqësore nuk mund të tjetërsojë tokën bujqësore që ai dhe anëtarë të tjerë të familjes

e kanë përfituar mbi bazën e Ligjit 7501 “Për tokën”, pa marrë më parë autorizimin nga

gjykata kompetente. Miratimi nga ana e gjykatës e autorizimit për tjetërsimin e tokës

bujqësore , shton numrin e anëtarëve të familjes bujqësore me një anëtar apo bashkëpronar të

ri të lindur pas datës 01.08.1991. Por në praktikën gjyqësore, jo të gjitha gjykatat kanë patur

të njëjtin qëndrim. Një pjesë e gjyqtarëve kanë pranuar kërkesat për lëshim të autorizimit për

tjetërsim të pjesës së tokës të fëmijës së lindur pas datës 01.08.1991, mbi bazën e dispozitave

të Kodit Civil për bashkëpronësinë e anëtarëve të familjes bujqësore si dhe nenit 5/c të Ligjit

nr. 8337, datë 30.4.1998, “Për kalimin në pronësi të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe

kullotave”. Ndërsa një pjesë tjetër e gjyqtarëve kanë rrëzuar kërkesat me arsyetimin se nuk

mund të lëshohet autorizimi në bazë të nenit 234 të Kodit të Familjes (ky nen është baza

ligjore ku mbështet kërkesa anëtarëve madhorë të familjes bujqësore për t`iu drejtuar

gjykatës me kërkesën për lëshimin e autorizimit për tjetërsimin e pasurisë së paluajtshme të

fëmijës së mitur), për një person i cili nuk ka përfituar tokë mbi bazën e Ligjit 7501 “Për

tokën” dhe rrjedhimisht nuk është bashkëpronar në familjen bujqësore.

220Referuar Nenit 222 të Kodit Civil i cili jep konceptin e bashkëpronësisë së familjes bujqësore. “Pronësia mbi

pasurinë e anëtarëve të familjes bujqësore, u përket në tërësi anëtarëve të saj, të cilët nëpërmjet punës ose të

drejtave të tjera të fituara, kanë kontribuar në krijimin e në mbajtjen e ekonomisë bujqësore”.

221Sipas Nenit 5 të Ligjit Nr. 8337, datë, 30.4.1998, “Për shitblerjen e tokës bujqësore, livadheve dhe kullotave”.


71

Kodi Civil i cili hyri në fuqi në nëntor të vitit 1994, nuk mund të përmbajë dispozita me

karakter prapaveprues, dispozita të cilat për më tepër cenojnë apo zvogëlojnë masën e të

drejtave që kanë përfituar persona të tjerë mbi bazën e një ligji tjetër. Dispozitat e Kodit

Civil, kapitulli për bashkëpronësinë,( neni 222 ) si dhe neni 5 /c të Ligjit nr. 8337, dt.

30.4.1998, Për kalimin në pronësi të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave, marrin

të drejta duke futur në rrethin e personave bashkëpronarë të familjes bujqësore edhe ata

persona që kanë lindur pas datës 01.08.1991, apo janë bërë anëtarë të familjes bujqësore në

bazë të martesës ose birësimit. Këto dispozita ligjore, që bazohen në frymën e dekretit “Për

pronësinë” të vitit 1954 përveçse nuk janë koherente, janë të kundraligjshme dhe

antikushtetuese. Si pasojë e këtyre dispozitave sot nuk ka një qarkullim civil të unifikuar të

tokës bujqësore në rrethe të ndryshme të vendit. Kujtojmë që gjyqtarët, të cilët punojnë në të

njëjtën gjykatë, mbajnë qëndrime të ndryshme për këtë problem.222

Bashkëpronësia si institut i së drejtës civile krijohet me vullnet të palëve (kontrata e

blerjes së një prone nga disa persona, apo krijimi i një objekti të paluajtshëm nga kontributi i

disa personave) ose aksidentale jashtë vullnetit të palëve (siç është trashëgimia testamentare

apo ajo ligjore (një pronë u vjen në bashkëpronësi disa personave pas vdekjes së

trashëgimlënësit).

Sipas studiuesit Besnik Maho, ajo çka nuk pajtohet me parimet e së drejtës civile

lidhur me bashkëpronësinë, është fakti se rrethit të bashkëpronarëve, nuk mund t`i shtohen

persona të tjerë në mënyrë benificiare nëpërmjet dispozitave të ligjeve të tjera, sepse në rastin

e familjes bujqësore nuk ekziston nevoja e një diskriminimi pozitiv në favor të fëmijës së

mitur, të lindur pas 01.08.1991. Për rrjedhojë mbivendosja e dispozitave të ligjeve të

analizuara, përfshirë këtu edhe dispozitat e Kodit Civil për bashkëpronësinë e anëtarëve të

familjes bujqësore, çon në paqëndrueshmërinë e marrëdhënieve juridike civile që kanë për

objekt të saj token bujqësore. Sa më sipër bashkëpronarë të një toke bujqësore do të jenë ato

subjekte që ligji “Për tokën” i parashikon si përfitues të së drejtës së pronësisë në momentin e

daljes të tij.223 Për këtë jemi dakort me mendimin, se unifikimi i praktikës gjyqësore me një

vendim unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë ose ndryshimi i përmbajtjes

së dispozitave të Kodit Civil, kapitulli për bashkëpronësinë e familjes bujqësore si dhe një

pjesë e dispozitave të Ligjit nr.8337, datë 30.4.1998, “Për kalimin në pronësi të tokës

bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave” në unifikim të plotë me ato të Ligjit nr.7501, datë

222 Referuar B.Maho, në Disertacionin me temë “Çështjet e pronësisë mbi sende të paluajtshme në Republikën e

Shqipërisë”. f.269. 223 Po aty.


72

19.07.1991, “Për tokën”, ligj i cili është ende në fuqi, do të shmangte pengesat për familjet

bujqësore gjatë tjetërsimit të tokës bujqësore.

Në një analizë ligjore224, mbi drejtat e pronësisë së gruas në zonën bregdetare ka

rezultuar se: “Pavarësisht kësaj të drejte225 që ligji i njeh grave si anëtare të familjes

bujqësore, në praktikë ajo thuajse nuk aplikohet”226. Gratë, në pjesën më të madhe, nuk janë

të ndërgjegjshme për të drejtën e kërkimit të pjesës së tyre, si në rastin kur banojnë në

familjen e origjinës, ashtu edhe kur shkëputen prej saj në rastin e martesës.

Në mungesë të mentalitetit të gruas për të kërkuar të drejtat e saj të pronësisë, do të

ishte e arsyeshme që vetë ligji të parashikonte një mekanizëm ligjor për të garantuar që pjesa

që i përket gruas nga pasuria e familjes bujqësore të ishte e ndarë. Në këtë mënyrë, kjo do të

shmangte fenomenet kur pasuria, edhe pse e regjistruar në emër të anëtarëve të familjes

bujqësore, të administrohej nga burri, i cili në mënyra të ndryshe e konsideron veten pronarë

të vetëm të pasurisë227.

Përveç problematikave të përmendura më sipër, Ligji Nr. 7501, datë 19.07.1991, “Për Tokën”,

ka qenë objekt edhe i shqyrtimit nga ana e Gjykatës Kushtetuese, për shkak të krijimit të

konflikteve sociale midis ish-pronarëve dhe përfituesve të rinj të së drejtës së pronësisë mbi

tokën bujqësore. Nëpërmjet vendimin Nr. 7, datë 14.09.1994, të Gjykatës Kushtetuese nuk i

dha të drejtë pretendimeve të ish pronarëve për një rikthim të tokave bujqësore. Kështu të

shpronësuarit pretendonin se “ky regjim juridik i tokave bujqësore, që është caktuar me ligjet

antikushtetuese të 228, nuk ka asnjë precedent në praktikën ligjvënëse të vendeve demokratike e

madje është më komunist se ligji “Mbi reformën agrare” i miratuar nga shteti diktatorial i Enver

Hoxhës”.

Argumentimi i saj mbështetej në gjykimin se, Ligji nr. 7501, datë 19.07.1991, “Për

Tokën” me shtojcat e tij të mëvonshme, si edhe me Ligjin nr. 7699, datë 21.04.1993 “Për

kompensimin në vlerë të ish-pronarëve të tokës bujqësore”, kanë tiparet e një reforme agrare të

224 Kjo analizë ligjore është përgatitur nga ekspertët e Institutit Shqiptar për Studime Ligjore dhe Territoriale

(A.L.T.R.I) në kuadër të projektit me temë: “Provision of public survey and study on women’s rights to own and

access property rights in the coastal area of southern Albania”, financuar nga OSCE Presence in Albania. 225 Ligji u jep mundësinë atyre që të mund të kërkojnë pjesën e vet në pasurinë e familjes

bujqësore. Në këtë rast pjesa vlerësohet dhe jepet në para 226 Referuar studimit “Analizë ligjore mbi të drejtat e pronësisë së gruas në zonën bregdetare të jugut”, F.37. 227 Po aty f.38.

228 Ligji nr. 7501, datë 19.07.1991, “Për Tokën”, si dhe Ligji nr. 7699, datë 21.04.1993, “Për kompensimin në

vlerë të ish-pronarëve të tokës bujqësore”.


73

mbështetur në parimin e drejtësisë shoqërore, në harmoni me kushtet historike e aktuale të

Shqipërisë229.

Edhe pse shoqata “Pronësi me drejtësi” pretenedonte, se regjimi juridik i krijuar për

tokën bujqësore, ishte edhe më komunist se ai i regjimit të mëparshëm, Gjykata Kushtetuese u

shpreh se: “Përfaqësuesit e kësaj shoqate nuk kanë pasur parasysh se reforma agrare e regjimit

totalitar komunist u zbatua në Shqipëri pa asnjë lloj kundërshpërblimi, sepse edhe ato sasi krejt

të pakta toke që iu njohën disa pronarëve të vegjël, jo bujqër me Ligjin nr. 108, datë 29.08.1945,

“Për Reformën Agrare”, u morën faktikisht me vendime të komisioneve për zbatimin e reformës

agrare pranë komiteteve ekzekutive të nënprefekturave përkatëse qysh në vitin 1945, ndërsa me

Ligjin datë 27.05.1945, u mohua tërësisht edhe “de jure” pronësia e personave të

lartpërmendur mbi çdo sasi toke bujqësore”230.

Gjykata Kushtetuese hodhi poshtë edhe argumentin e të shpronësuarve në lidhje me atë

që e quanin gjendje paradoksale dhe antikushtetuese përderisa, “në disa zona të veriut 65% e

tokës bujqësore është ndarë nga vet fshatarët sipas kufijve legjitimë të vjetër dhe jo sipas

dispozitave të ligjit në fuqi”. Ajo argumentoi se duke iu referuar statistikave zyrtare të Ministrisë

së Bujqësisë, 95% e tokës u ishte shpërndarë familjeve bujqësore në shkallë vendi, prandaj ligji

ishte i aplikueshëm”.

Edhe pse jemi dakort, me parimin e drejtësisë shoqërore të proklamuar nga ana e

Gjykatës Kushtetuese, mendojme se nëse do të ishte kryer më parë kthimi i tokës bujqësore në

një masë të caktuar ish-pronarëve, dhe më pas të kryehej ndarja e saj, do të kishim më pak

konflikte sociale. Në shumë raste ata që pëfituan tokën bujqësore, nuk e përdorën atë sipas

frymës së ligjit, për arsye të largimit në emigracion, pasi nuk mund të jetonin me të ardhurat që

nxirnin nga kultivimi i tokës. Gjithashtu një pjesë e saj, ajo në zonat bregdetare, jo vetëm që nuk

është përdorur sipas destinacionit të saj, por u zaptua dhe u ndërtuan objekte pa leje, nga

subjekte jo përfitues të tokës bujqësore.

2.1.2 Procesi i privatizimit dhe karakteristikat e tij

Pas daljes së paketës kushtetuese, lindi nevoja për hartimin e gjithë bazës ligjore, me

qëllim që të vendosej një rend i ri ekonomik dhe të zbatohej kalimi nga një sistem me ekonomi

të centralizuar e të kontrolluar nga shteti, në një sistem ekonomik të bazuar në parimet e tregut

të lirë. Por procesi i privatizimit në Shqipëri, u mendua si një mënyrë çlirimi prej pronës

shtetërore dhe ndërmarrjeve publike. Për këtë arsye ky proces u krye në mungesë të një plani a

229 Vendimi Nr. 7, datë 14.09.1994, i Gjykatës Kushtetuese. 230 Po aty.


74

strategjie të studiuar dhe në situata pronësie të paqarta Përveç disa ligjeve specifike, ky proces u

realizua kryesisht nëpërmjet akteve normative të Këshillit të Ministrave.

Karakteristikat e proceseve të privatizimit

Procesi i privatizimit në Shqipëri u mbështet në disa parime:

✓ Pronës private

✓ Iniciativës së lirë

✓ Procesit të privatizimit

Objektivi kryesor i këtij procesi ishte nxitja e pronësisë private dhe asaj në grup, nëpërmjet

transferimit të së drejtës nga shteti te individi, apo grupe individësh.

Karakteristika të këtij procesi ishin:

✓ Shpejtësia

✓ Drejtësia sociale

✓ Transparenca

Privatizimi në vendin tonë u bë nëpërmjet dy formave për fitimin e së drejtës së pronës :

1. Zhveshja nga pronësia

2. Forma jo zhveshëse nga pronësia

Zhveshja nga pronësia është forma me anë të së cilës kryhej shitja direkt ose e paracaktuar e

kalimit të së drejtës së pronësisë, që kryhej nëpërmjet ankandit ose tenderit, si dhe shitja te një

blerës i paracaktuar. Zhveshja nga pronësia kryhej për:

1. Objektet e privatizuara nëpërmjet shitjes direkt kanë qenë banesat, dyqanet restorante,

pjesë të ndërmarrjes.

2. Shitja drejtuesve dhe punonjësve. E drejta e pronësisë mund t’u transferohej,

nëpërmjet shitjes së objekteve shtetërore, drejtuesve apo një grupi punonjësish të ish-

ndërmarrjes.

3. Ankandi publik . Kjo formë aplikohej për tjetërsimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të

mesme nëpërmjet një konkurrimi të hapur.

4. Likuidimi në rastet e falimentimit - bëhej mbyllja dhe likuidimi i aktiviteteve të saj.

5. Privatizimi masiv, nëpërmjet shpërndarjes pa pagesë të letrave me vlerë për

popullsinë.

Forma e privatizimit nëpërmjet investitorit strategjik:

Shteti është iniciatori i kryerjes së negociatave midis investitorit që do të marrë shumicën e

aksioneve. Instrumenti për zbatimin e kësaj metode është ankandi i hapur ose tenderi. Nëpërmjet

kësaj forme synohet sigurimi i teknologjive dhe mjeteve financiare si kusht për investitorin

strategjik.


75

Forma jo zhveshëse nga pronësia:

Nëpërmjet kësaj forme shteti transferon vetëm të drejtat e përdorimit dhe /ose të drejtat e

zhvillimit. Qëllimi i kësaj metode është të tregojë aftësinë mbijetuese të ndërmarrjes në treg para

se të kryhet privatizimi. Forma jo zhveshëse nga pronësia aplikohej nëpërmjet:

1. Transformimit - nëpërmjet ligjeve përkatëse synohet shndërrimi i ndërmarrjeve

shtetërore në shoqëri tregtare private. Qëllimi i kësaj metode është të bëjë të afta ndërmarrjet

shtetërore të rriten dhe të përballojnë ekonominë e tregut me rregulla loje të njëjta.

2. Ristrukturimit të ndërmarrjeve shtetërore për t’u rritur vlerën e tyre dhe për t’u bërë

më të qëndrueshme.

3. Qiradhënia ishte një formë tjetër, me anë të së cilës pronari shtet i një aktivi, përmes

një marrëveshjeje kontraktore, i kalon një subjekti tjetër të drejtën e përdorimit dhe të zhvillimit

të aktivitetit, për përfitime prej tij kundrejt një pagese.

Shoqëritë me kapital të përbashkët konsiderohen si partneritet ndërmjet shtetit dhe

subjekteve ligjore private, që zotërojnë dhe ndajnë së bashku rreziqet. Kjo konsiderohet si

metoda më e dështuar.

Kontrata shërbimi me anë të së cilës një autoritet publik nënkontrakton një firmë private

për të kryer disa shërbime specifike. Kjo ndodh në sektorin e shërbimeve sociale, si mbledhja e

mbeturinave dhe pastrime.

Kontratat koncesionare ( menaxhimi dhe koncesioni) Shteti nëpërmjet koncesionit

transferon të drejtat e përdorimit dhe/ose zhvillimit të sektorit privat. Gjerësisht u përdor në

sektorin minerar, infrastrukturë, burime natyrore etj.

Procesi i privatizimit u njoh dhe u garantua që në vitin 1991 nëpërmjet Ligjit nr. 7512,

datë 10.08.1991 “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private, të nismës së lirë, të

veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit”.

Ky ligj, nëpërmjet sanksionimit, garantimit dhe mbrojtje së pronës private dhe nismës

së lirë, i hapte udhë kalimit nga një ekonomi e planifikuar dhe e kontrolluar nga shtetit, në një

ekonomi të tregut të lirë. Edhe pse u morën masa për privatizimin e disa sektorëve të

ekonomisë, para ekspertëve shtrohej natyrshëm pyetja:

A duhet të privatizohen të gjitha pronat shtetërore? Janë disa prona të cilat nuk mund të

privatizohen, apo të privatizohen në kushte të veçanta. Kështu u arrit në konkluzionin se disa lloj

pronash nuk mund të privatizohen:

• Pronat me rëndësi shtetërore për të gjithë vendin nuk mund të privatizohen, e po kështu

edhe pronat shtetërore joprodhuese (ndërtesat dhe instalimet e administratës qendrore, gjykatat


76

ushtria etj) apo instalimet e infrastrukturës publike që i shërbejnë gjithë shoqërisë (stacionet,

kanalet, rrugët).

• Pronat shtetërore që kanë aktivitet në formën e ndërmarrjeve shtetërore.

• Pronat shtetërore që veprojnë në fushën e shërbimeve komunale.

Megjithatë me miratimi e këtij ligji, shumë degë të ekonomisë u privatizuan dhe në vazhdimësi

nga ana e shtetit u morën masa për privatizimin edhe të atyre degëve që ishin në eksluzivitetin e

shtetit. Ligji i sipërpërmendur caktoi sektorët e ekonomisë që ishin të lirë të privatizoheshin,

duke përfshirë në to edhe njësitë e tregtisë, të artizanatit, të shërbimeve jetësore etj., dhe duke

hapur rrugë për privatizimin e tyre. Por duhet theksuar, se me gjithë miratimin e këtij kuadri

ligjor e nënligjor, shteti nuk u shpronësua menjëherë nga pasuritë, të cilat në atë kohë figuronin

de jure në pronësi të tij. Përkundrazi, ai vazhdoi të vepronte me cilësinë e tij si pronar dhe, si i

tillë, ai përcaktonte vetë pronat shtetërore që mund të privatizoheshin, organet e ngarkuara për të

bërë privatizimin, si dhe mënyrat e realizimit të tij. Kështu, në paragrafin e dytë të Ligjit nr.

7512, datë 29.04.1991, sanksionohet se “ndërmarrjet ose njësitë e tjera shtetërore, të degëve me

rëndësi të veçantë të ekonomisë, kombëtare... mund të privatizohen në raste të veçanta me ligj”.

Për realizmin e objektivave të privatizimit u krijuan institucione, si Agjencia Kombëtare

e Privatizimit, organ në varësi të Këshillit të Ministrave, të cilit i jepej e drejta për drejtimin,

organizimin dhe bashkërendimin e punës në procesin e privatizimit. Sipas dispozitës së

sipërpërmendur, “Ajo jep autorizimin, shpall formën, cakton kohën dhe radhën e kalimit të

objekteve të pronës shtetërore në pronë private”.AKP-ja ishte përgjegjësia për të kryer dhe

organizuar proçedurat e shitjes së pronës shtetërore. Agjencia e Kombëtare e Privatizimit, sot

Drejtoria e Privatizimit në varësi të Ministrisë të Ekonomisë, ishte organi kompetent që bënte

vlerësimin e pronës duke pasur për kritere gjendjen fizike të pronës, karakterin e prodhimit a

të shërbimit të objektit.

Dokumenti, që lëshonte AKP-ja apo titulli i pronësisë ishte së pari kontarata e privatizimit me

AKP, si përfaqësuese e Shtetit, dhe ligjërimi i saj nëpërmjet akteve noteriale . Mbas lidhjes së

kontratave të privatizimit, si dhe kalimit të pronësisë së ndërtesës dhe truallit në emër të tyre,

janë kryer veprime të ndryshme juridike në lidhje me këto pasuri të paluajtshme, siç kanë

qenë kalimi i pronësisë të tyre nga subjektet që i privatizuan tek të tretët nëpërmjet kontratës

së shitjes, dhurimit, shkëmbimit si dhe nëpërmjet trashëgimisë.

Ligji nëpërmjet dispozitave proçedurale, sanksionon kalimin e pronësisë nga shteti tek

privati, ku një vend të rëndësishëm zënë dispozitat në lidhje me proçedurat e kalimit të

pronësisë së paluajtshme nga shteti te subjektet private. Në bazë të neneve 23 dhe 24 të këtij

ligji, kalimi i pronës shtetërore në pronë private bëhet nëpërmjet ankandit, shitjes së lirë të


77

aksioneve, dhënies falas të aksioneve shtetërore personave fizikë vendas, si dhe me çdo

mënyrë tjetër të përshtatshme. Vlerësimi i pronës shtetërore që do të privatizohet, bëhet duke

pasur parasysh edhe gjendjen fizike, vendndodhjen dhe karakterin e prodhimit a të shërbimit

të objektit231. Për sa i përket ankandit, ajo që të bie në sy në dispozitat e lartpërmendura është

favorizimi që u bën legjislatori shtetasve shqiptarë për ta pasur ata përparësinë e marrjes pjesë

në ankand. Vetëm nëse proçedura e ankandit të parë do të dështonte, atëherë në ankandin e

dytë, që do të zhvillohej, mund të merrnin pjesë në garë edhe shtetas të huaj. Në ligj

theksohet edhe ruajtja e destinacionit të pronës shtetërore që privatizohet, pavarësisht se në

realitet subjektet që privatizuan ndërtesat përkatëse në shumicën e rasteve i dhanë atyre një

tjetër destinim pa marrë lejën e Agjencisë Kombëtare të Privatizimit. Megjithatë për të

garantuar subjektet e huaj, në këtë ligj është parashikuar se investimet e huaja dhe prona

private e personave fizikë a juridikë, vendas a të huaj, në territorin e Republikës së

Shqipërisë, nuk mund të shpronësohen ose shtetëzohen dhe as nuk mund të jenë objekt

masash të tjera të barasvlershme me shtetëzimin ose shpronësimin me përjashtim të rasteve të

veçanta në interes të përdorimit publik dhe gjithmonë me pagesë dhe me një zhdëmtim të

plotë.

Nga viti 1992 deri në vitin 2006, kohë gjatë së cilës funksionoi Agjencia Kombëtare e

Privatizimit, në vendin tonë është privatizuar më shumë se 80 % e pronës shtetërore. Në vitin

2006 AKP-ja u suprimua dhe kompetencat e saj i mori Drejtoria e Shitjes së Pronës Publike,

e cila ushtron funksionet pranë Ministrisë së Financave me qëllim privatizimin e objekteve

pronë shtetërore ende të paprivatizuara. Aktualisht ky institucion mban emrin Drejtoria e

Drejtimit të Pronës Publike, një emër i ri, por që nuk ndryshon qëllimin për të cilin është

krijuar.

Meqenëse rregullimi me anë të një ligji, për një problem kaq parësor siç është

privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore të ekonomisë të të gjitha niveleve, të vogla, të mesme

dhe të mëdha, ka qenë dhe është një proces i vështirë, janë nxjerrë edhe shumë akte të tjera

normative që kanë vijuar me një rregullim më të hollësishëm të parimeve të sanksionuara në

kuadrin e privatizimeve.232 Mbi këtë bazë të re kushtetuese e ligjore, si dhe të akteve të tjera

231 Referuar Nenit 23 dhe 24 të Ligjit Nr.7512, dt. 01.08.1991, “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës

private, të nismës së lirë të veprimtarisë private të pavarur dhe privatizimit”, të cilët rregullojnë procedurat e

kalimit të pronësisë së objekteve dhe trojeve shtetërore që do të privatizoheshin nga shteti te subjektet private.

232 Ndër këto akte do të veçonim:

- Vendimin Nr. 282, dt. 25.6.1992, të Këshillit të Ministrave, “Për kriteret e vlerësimit të pronës shtetërore që

privatizohet”.


78

nënligjore të pushtetit ekzekutiv, filloi procesi i “vetëshpronësimit” të shtetit në favor të

pronësimit të individit. Nëpërmjet këtyre akteve synohej të përcaktoheshin qartësisht kriteret e

vlerësimit të pronës shtetërore që do të privatizohej, si dhe të qirave të objekteve që do

jepeshin në përdorim të tretëve. Pas daljes së Ligjit Nr. 7512, datë 01.08.1991, “Për

sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private, të nismës së lirë të veprimtarisë private të

pavarur dhe privatizimit”, si dhe akteve të tjera normative në plotësim të tij, jo të gjitha

subjektet e interesuara kanë qenë dakord me kompetencat që i jepeshin AKP-së në kuadrin e

procesit të privatizimit të pronës shtetërore.

Miratimi i Vendimit Nr. 248, datë 27.05.1993, “Për disa masa për shpejtimin e

privatizimit të ndërmarrjeve të vogla e të mesme”, ka qenë pjesë e jurisprudencës së Gjykatës

Kushtetuese, për arsye se kryerja e privatizimit nga AKP-ja dhe degëve të saj nëpër rrethe jo

nëpërmjet procedurave të ankandit, por nëpërmjet formave të tjera të privatizimit ishte në

kundërshtim me Ligjin nr. 7512, datë 01.08.1991, “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës

private, të nismës së lirë të veprimtarisë private të pavarur dhe privatizimit” si dhe ligjin “Për

dispozitat kryesore kushtetuese. Në vendimin e saj Gjykata Kushtetuese deklaroi se:

“kompetencat e AKP-së dhe degëve të saj në rrethe për të realizuar procesin e privatizimit jo

vetëm nëpërmjet procedurave të ankandit, por edhe të formave të tjera të privatizimit, ishin të

parashikuara shprehimisht si në vendimin e atakuar të Këshillit të Ministrave, ashtu edhe në

ligjin bazë të procesit të privatizimit të pronës shtetërore”233.

Procesi i transformimit, filloi edhe në fusha të tjera të ekonomisë në mënyrë graduale,

dhe konkretisht, me hyrjen në fuqi të Ligjit Nr. 7926, datë 20.04.1995, “Për transformimin e

ndërmarrjeve shtetërore në shoqëri tregtare”, ndërmarrjet e transformuara kaluan në një

regjim tjetër juridik, të rregulluar nga ligji nr. 7638, datë 19.11.1992 “Për shoqëritë tregtare”.

Në to shteti paraqitej si ortak ose aksionist i vetëm. Në këto kushte, privatizimi i tyre në tërësi

ose i një pjese (pakete) aksionesh nuk është privatizim objektesh konkrete, por shitje

aksionesh e për pasojë aksionari i vetëm, në bazë të ligjit “Për shoqëritë tregtare”, mund t’i

shesë lirisht ato pa qenë i lidhur nga ndonjë kusht siç është ai i parablerjes.

- Ligjin Nr. 7980, dt. 27.7.1995, “Për shitblerjen e trojeve”.

- Vendimin Nr. 203, dt. 03.05.1995, të Këshillit të Ministrave, “Për privatizimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të

mesme”.

- Vendimin Nr. 169, dt. 13.3.2003, të Këshillit të Ministrave, “Për kriteret dhe procedurat e vlerësimit dhe të

shitjes së trojeve të ndërmarrjeve shtetërore, që i nënshtrohen privatizimit”.

233 Vendimi Nr. 12, datë, 26.10.1993, i Gjykatës Kushtetuese.


79

Privatizimi i sektorëve me rëndësi të veçantë filloi të realizohej në vitin 1998, me

miratimin e Ligjit Nr. 8306, datë 14.03.1998, “Për strategjinë e privatizimit të sektorëve me

rëndësi të veçantë”. Ky është një nga proceset më të rëndësishme për zhvillimin e reformave

ekonomike të vendit. Në vitin 2008 iu hap rrugë procesit të privatizimit, nëpërmjet procedurave

të tenderit kombëtar nëpërmjet VKM nr. 82, datë 03.02.2008, “Për miratimin e instruksioneve

për paraqitjen hapjen dhe vlerësimin e ofertave për privatizimin e ARMO “SHA”, e amenduar

me VKM nr. 133, datë 15.02.2008.

Gjatë viteve të tranzicionit në vendin tonë kanë lindur konflikte të ndryshme për sa i

përket përplasjes së interesave midis personave, që kanë privatizuar një pjesë të aksioneve të

ndërmarrjeve shtetërore dhe subjekteve të shpronësuara, që bazuar në ligjin “Për kthimin dhe

kompensimin e pronave” të vitit 1993 kanë pasur të drejtën e parablerjes në të gjithë godinën

e ndërmarrjes shtetërore apo në një pjesë të aksioneve të saj, në varësi të raportit midis vlerës

së truallit me atë të godinës së ndërmarrjes shtetërore. Megjithatë Gjykata Kushtetuese, ka

njohur fitimin e pronësisë private në mënyrë të prejardhur nga e drejta e pronësisë

shtetërore. duke garantuar vlefshmërinë kontratave për kalimin e pronësisë së sendeve nga

shteti tek individi, nëpërmjet këtij ligji.234.

Objekt i shqyrtimit të Gjykatës Kushtetuese në vitin 1995, ka qenë përcaktimi i

përparësisë në lidhje me privatizimin e objekteve shtetërore midis dy grupeve shoqërore, të

dhunuara nga regjimi monist, shtresa e të përndjekurve politikë dhe ajo e subjekteve të

shpronësuara235. Gjykata Kushtetuese në këtë rast, mbajti qëndrimin në favor të subjekteve të

shpronësuara duke pranuar kërkesën e tyre për shpalljen antiligjor të vendimit të Këshillit të

Ministrave, në lidhje me privatizimin e Hotel "Rozafës" Shkodër në favor të të përndjekurve

politikë. Përparësi sipas këtij vendimi të Gjykatës Kushtetuese do të kishin subjektet e

shpronësuara, në pronën e të cilëve shteti kishte ndërtuar objekte të ndryshme shtetërore që

do t`i nënshtroheshin procesit të privatizimit. Ajo që duhet theksuar në këtë vendim është

fakti se kur bëhet fjalë për respektimin e së drejtës së privatizimit të objekteve të

ndërmarrjeve shtetërore që ndodhen në pronat e subjekteve të shpronësuara, të drejtën e

përparësisë në privatizim duhet ta kenë këta të fundit në raport me ata që i përkasin shtresës

së të persekutuarve politikë.

Privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore, të vogla dhe të mesme, ka qenë objekt edhe i

veprimtarisë së Gjykatës Kushtetuese në vitin 1997 kur në të u paraqit për shqyrtim një

234 Vendimit Nr.4, datë, 8.04.1994, i Gjykatës Kushtetuese.

235 Vendimi Nr.10, date, 31.07.1995, i Gjykatës Kushtetuese.


80

konflikt midis subjekteve të shpronësuara të cilat synonin të privatizonin objektet e ndodhura

mbi pronën e tyre dhe subjekteve të tjera private të cilat kishin përfituar nga procesi i

privatizimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. Në vendimin e saj,236 Gjykata

Kushtetuese thekson edhe njëherë faktin e pamohueshëm juridik, se e drejta e subjekteve të

shpronësuara, për të pasur përparësi në privatizimin e godinave të ndërmarrjeve shtetërore,

apo siç njihet ndryshe e drejta e parablerjes, është një e drejtë që zë vend jo vetëm në nenin

21 të Ligjit nr. 7698, datë 15.04.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave”, por gjen

mbrojtje e zbatueshmëri edhe në kuadrin ligjor që ka të bëjë me privatizimin e ndërmarrjeve

të vogla dhe të mesme. Përcaktimi i kushteve dhe i kritereve për ushtrimin e së drejtës së

parablerjes nga subjektet e shpronësuara, jo vetëm që nuk e ngushton thelbin e kësaj të drejte,

por përkundrazi e institucionalizon atë dhe e bën më të qartë në lidhje me mënyrën se si duhet

ta ushtrojnë.

Fitimi i së drejtës së pronësisë nëpërmjet Ligjit Nr.7980, datë 27.7.1995, “Për

shitblerjen e trojeve”

Për privatizimin e trojeve dhe në përputhje me frymën e Ligjit nr. 7512, datë 01.08.1991,

“Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private, të nismës së lirë, të veprimtarisë private të

pavarur dhe privatizimit”, Kuvendi i Shqipërisë në vitin 1995 nxori ligjin “Për shitblerjen e

trojeve”. E drejta për të privatizuar troje shtetërore nuk i lindi subjekteve private në vitin

1991, por vetëm në vitin 1995, kur u miratua Ligji nr.7980, datë, 27.7.1995, “Për shitblerjen e

trojeve”. Ligji jep përkufizimin e termit truall, rastet se kur një truall konsiderohet i zënë,

subjektet që kanë të drejtë të privatizojnë tokën truall, si dhe mënyrën e caktimit të çmimit

mbi truallin që do të shitej.

Sipas këtij ligji, truall quhet e gjithë toka që ndodhet brenda vijave kufizuese të

qyteteve (bashkive), pavarësisht nëse përdoret për ndërtim, kopsht, arë etj, si dhe toka jashtë

vijave kufizuese që në momentin e trajtimit është përdorur ose do të përdoret për ndërtim, me

kusht që të jetë përfunduar dokumentacioni që vërteton tjetërsimin e tij, duke mos qenë më

tokë bujqësore, livadh apo kullotë etj.

Ndërsa në të gjitha ato raste kur mbi një truall janë bërë investime të ligjshme

(themele, gërmime, instalime, kanalizime, ndërtesa etj.) që e kalojnë si vlerë çmimin e atij

trualli, për efekt të këtij ligji trualli konsiderohet i zënë.

236Vendimi Nr. 8, dt. 25.04.1997, i Gjykatës Kushtetuese.


81

Një moment shumë i rëndësishëm për ndërmarrjet që privatizoheshin ishte edhe privatizimi i

truallit nën godinat e ndërmarrjeve shtetërore si dhe trualli funksional i tyre. Vendimi Nr.230,

datë, 04.04.1998, i Këshillit të Ministrave, “Për privatizimin e pjesëve të kapitalit të zotëruar

nga shteti në shoqëritë me kapital të përbashkët”, si dhe vendimit Nr.169, datë. 13.3.2003,

“Për kriteret dhe procedurat e vlerësimit dhe të shitjes së trojeve të ndërmarrjeve shtetërore,

që i nënshtrohen privatizimit ose transformimit të tyre në shoqëri tregtare”, përbëjnë aktet

kryesore të Këshillit të Ministrave, në kuadrin e procesit të privatizimit të ndërmarrjeve

shtetërore. Për efekt të këtij vendimi, truall konsiderohet sipërfaqja nën objekt dhe sipërfaqja

funksionale e tij, e përcaktuar si e tillë në gentplanin e objektit që është pjesë e

dokumentacionit të privatizimit, të përgatitur nga Komisioni i Vlerësimit të ndërmarrjes. Në

rastet kur subjekti i shpronësuar është bërë pronar i objektit të ndërmarrjes shtetërore duke

përdorur të drejtën e parablerjes, trualli kalon në favor të tij pa shpërblim. Personat që

gëzojnë të drejtën e parablerjes, janë të gjithë atë persona që janë trajtuar si të tillë me vendim

të KKK ose AKKP-së sot. Ishin të shumtë subjektet e shpronësuara/trashëgimtarët e tyre, të

cilëve iu njihej e drejta e pronësisë me anë të vendimeve të KKP dhe mbi tokat e të cilëve

janë ndërtuar objekte shtetërore. Për këtë arsye, nëpërmjet këtij akti i njihet e drejta e

parablerjes apo e përparësisë për objektet e ndërtuara në rast privatizimi. Megjithatë në

praktikë ka rezultuar se për arsye të mos inventarizimit të pronës shtetërore apo regjistrimit të

vendimit të KKP( pasi e drejta e njohjes së pronësisë pa kthimin fizik të saj nuk regjistrohej),

shumë objekte të ndërtuara në troje të ish-pronarëve kanë ngelë pa privatizuar. Subjektet që

dëshironin të privatizonin mjediset e një ndërmarrje shtetërore duhet të lidhnin dy kontrata

me degën e AKP-së në rrethe. Kontrata lidhej me përfaqësues të ndërmarrjes pasi ata të

konkurronin dhe të dilnin fitues për blerjen e godinës së ndërmarrjes shtetërore. Dhe pasi të

kishin bërë pagesën e saj, duhet të shprehnin vullnetin nëse dëshironin të merrnin pjesë edhe

në privatizimin e truallit nën godinën e ndërmarrjes shtetërore si dhe truallit funksional të

ndërtesës, apo të lidhnin kontratë qiraje për truallin. Së dyti, në rast se shfaqin dëshirë të

blinin truallin nën objektin shtetëror, këtë gjë duhet ta realizonin duke lidhur kontratën e

shitjes me akt noterial midis degës të AKP-së, përfaqësuesit të ndërmarrjes që jepte pëlqimin

për privatizim dhe subjektit/subjekteve në pozitën e palës blerëse237. Nga eksperienca e punës

sime në ZRPP, janë hasur jo rrallë, dokumentacione jo të rregullta ligjore. Në disa raste

subjektet paraqitnin vetëm kontratën me AKP-në por pa konfirmimin e noterit. Në të tjera

raste sipërfaqja e truallit në planvendosjen që e shoqëronte atë, nuk përputhej me vendodhjen

237 E drejta për të privatizuar troje shtetërore nuk i lindi subjekteve private në vitin 1991, por vetëm në vitin

1995, kur u miratua Ligji Nr.7980, date, 27.7.1995, “Për shitblerjen e trojeve”.


82

e saktë të pronës, apo me sipërfaqen e blerë nga subjekti. Në rastet kur sipërfaqja në plan

vendosje ishte më e vogël se ajo që subjekti kishte paguar dhe kishte lidhur kontratën,

regjistrimi kruhej sipas paln vendosjes. Subjekti i drejtohej gjykatës për saktësimin e saj,

duke shtuar numrin e çështjeve gjyqësore në gjykatat tona. Mbas vitit 2006, procesi i

privatizimeve u krye nëpërmjet akteve normative të cilët sanksiononin procedura të caktuara

për kryerjen e privatizimeve të objekteve sipas funksioneve dhe administrimit të tyre238.

Nëpërmjet këtyre akteve u krye kalimi i pronësisë mbi trojet e paprivatizuara, mbi të cilat

janë ndërtuar ndërtesa, mbi bazën e lejeve të ndërtimit, të lëshuara nga komitetet pluraliste të

këshillave, në periudhën e funksionimit të tyre, sipas gentplaneve në kohën e lëshimit të lejes

së ndërtimit.239 Ajo që kam konstatuar gjatë punës sime në institucionin e ZRPP-së, janë

problemet në lidhje me dokumentacionin në shumë bashki dhe komuna të Shqipërisë. Shumë

subjekte kishin kryer pagesën e truallit nëpërmjet mandat pagesës, por nuk kishin asnjë

dokumentacion tjetër ligjor, pasi nuk ishte kryer procedura nga ana e organeve të qeverisjes

vendore. Ajo që u vërejt gjatë kryerjes së regjistrimit fillestar në zonat kadastrale të qytetit të

Vlores, ishte fakti i mungesës së planvendosjeve që shoqëronin tjetërsimin e trojeve. Në

shumë raste sipërfaqja e truallit që posedonte subjekti ishte më e madhe se planvendosja që

shoqëronte dokumentacionin. Na rezultoi gjithashtu, se kishte zhvendosje të pronës së

tjetërsuar, duke krijuar edhe mbivendosje me prona të tjera. Për këto arsye nuk mundën që të

kryhej regjistrimi i pasurive, apo u krye regjistrimi i tyre me kufizime në seksionin përkatës

të kartelës së pronësisë, me shënimin mungesa dhe pasaktësi në dokumentacion. Rezultojnë

nga të dhënat se janë rreth trembëdhjetë mijë troje dhe banesa në në të gjithë territorin e

vendit, ku më të spikatura janë në zonat turistike. Një pjesë e poseduesve të këtyre trojeve

dhe banesave, ose iu drejtuan gjykatës, ose u detyruan ti deklaronin ato si objekte pa leje,

duke e blerë përsëri atë, ose duke i lënë ato në informalitet. Këtyre kategorie subjektesh duhet

tu gjendet një zgjidhje ligjore, për tu dhënë mundësinë e fitimit të së drejtës së pronësisë

nëpërmjet akteve ligjore. Duke qenë se ekziston precedenti i njohjes dhe fitimit të së drejtës

së pronësisë, nëpërmejt akteve normative, Këshilli i ministratve duhet të marri masa që

nëpërmjet një vendimi tu njohë të drejtën e pronësisë, dhe atë të regjistrimit të saj, në rastet

238 Vendimi Nr.35, date, 24.1.2007, “Për procedurat dhe format e shitjes së truallit, të pajisur me infrastrukturë,

për qëllime tregu, procedura e shitjes së truallit”, Botuar në Fletoren Zyrtare Nr.14, fq. 232; Vendimi Nr. 794,

datë 21.11.2007 “Për kriteret e vlerësimit të pronës shtetërore, që privatizohet apo transformohet, dhe për

proçedurën e shitjes”; Vendimi nr.428, datë 9.6.2010, “Për kriteret e vlerësimit të pronës shtetërore, që

privatizohet apo transformohet, dhe për proçedurën e shitjes”.

239 Refuar Nenit 2 të Ligjit Nr.10 270, dt. 22.4.2010, “Për të drejtën e privatizimit të truallit shtetëror në

përdorim dhe për taksën mbi të drejtën e përdorimit të tij”.


83

kur ekziston dokumentacioni i duhur ligjor në njësitë adminsitartive. Ky proces mendoj që

duhet të kryehet nga institucioni i ri që do të krijohet. Por jam e mendimit, që organet e

qeverisjes lokale të vendosin në dispozicion të gjithë dokumentacionin e duhur ligjor, që

procedua të mos fillojë përsëri me iniciativë të individit, por të kryhet nga institucionet

shtetërore, për të shmangur abuzimet me dokumentacionin. Në vitin 2006 edhe institucioni që

merrej me privatizimin e pronës shtetërore, AKP-ja, u suprimua dhe kompetencat e saj i mori

Drejtoria e Shitjes së Pronës Publike, e cila ushtron funksionet pranë Ministrisë së Financave

me qëllim privatizimin e objekteve pronë shtetërore ende të paprivatizuara. Aktualisht ky

institucion mban emrin Drejtoria e Drejtimit të Pronës Publike, një emër i ri, por që nuk

ndryshon qëllimin për të cilin është krijuar.

Një fushë e gjerë e privatizimeve ishte edhe ajo e trojeve të paprivatizuara, mbi të cilat janë

ndërtuar ndërtesa, në bazë të lejeve të ndërtimit të lëshuara nga organet e qeverisjes vendore,

pas datës 10.8.1991 si dhe trojet e objekteve apo ndërtesave, ish-pronë e ish-kooperativave

bujqësore, shitja e të cilave është realizuar nga ish-kooperativat bujqësore apo organet e

qeverisjes vendore nëpërmjet Ligjit nr.10 270, datë 22.4.2010, “Për të drejtën e privatizimit të

truallit shtetëror në përdorim dhe për taksën mbi të drejtën e përdorimit të tij”, dhe

ndryshimeve të tij.240

Shqipëria ka ndërmarrë një proces të madh privatizimesh, i cili ka ndikuar si

pozitivisht dhe negativisht. Në fillimet e privatizimit ka mbizotëruar militantizmi dhe

politivizimi, dhe mungesa e profesionalizmit. Ai u imponua si një proces me ritme të shpejta

pa u bërë studimet e nevojshme, për rrethanat, kushtet, llojin e pronës, mundësitë e mbijetesës

së disa degëve të ekonomisë deri në privatizim. Një pjesë e privatizimeve janë konsideruar të

pasuksesshme. Megjithatë ajo që është pozitive është zbutja e ekonomisë familjare nëpërmjet

privatizimin e banesave dhe dhënies së mundësisë ekonomike nëpërmjet ndërmarrjeve të

vogla, apo njësive të shërbimit.

Privatizimi i banesave shtetërore

Duhet pranuar se miratimi i ligjeve për privatizimin e pasurive të paluajtshme u pasua edhe

nga ligje të tjerë, të cilët në vetvete kishin për qëllim privatizimin e pjesëve të tjera të pasurisë

shtetërore.

Një fushë tjetër e privatizimeve, që pati vëmendjen e ligjvënësve ishte dhe privatizimi

i banesave shtetërore, si dhe krijimi i tregut të lirë të banesave private.

240 Neni 1 i Ligjit Nr.10 270, dt. 22.4.2010, “Për të drejtën e privatizimit të truallit shtetëror në përdorim dhe për

taksën mbi të drejtën e përdorimit të tij”, ndryshuar në datë. 23.04.2012, Fletore Zyrtare 24/2012.


84

Me hyrjen në fuqi të Ligjit nr. 7652, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e banesave

shtetërore”, qiramarrësit e banesave shtetërore mund të kërkonin pranë ndërmarrjeve

shtetërore kryerjen e veprimeve për njohjen e pronësisë së tyre. Ligji parashikonte kushtet

dhe mënyrat e privatizimit të banesave shtetërore.

Banesat që u privatizuan regjistroheshin në emër të qiramarrësit dhe anëtarëve të tjerë

madhorë të familjes së tij, duke bërë në këtë mënyrë bashkëpronare edhe bashkëshortet apo

vajzat mbi 18 vjeç. Nëse banesa përdorej nga disa qiramarrës, ajo kalonte në pronësi të çdo

qiramarrësi, në bazë të pagesës që ka në kontratën e qirasë. Kur qiramarrësit binin dakord

midis tyre, banesa mund të kalonte tërësisht në pronësi të njërit qiramarrës.

Për efekt të zbatimit të këtij ligji, merrej për bazë përbërja familjare dhe gjendja e

strehimit që rezultonte në regjistrat themeltarë të shtetasve në datën 1 dhjetor 1992. Trualli që

zinte ndërtesa e banimit vlerësohej si zë i veçantë dhe kalonte në bashkëpronësi të pronarëve

te banesës. Kur privatizohej një banesë e veçantë e rrethuar me oborr, i cili është përdorur e

mirëmbajtur në mënyrë të përhershme nga qiramarrësit, oborri kalonte në bashkëpronësi të

tyre. Pronësia mbi banesën fitohej me kryerjen e veprimeve përkatëse, sipas ligjit dhe

regjistrimin e aktit të pronësisë në zyrat e hipotekës. Sa i përket administrimit pronarëve u

njihej e drejta për të tjetërsuar, lëshuar me qira apo për ta hipotekuar banesën e tyre. Edhe ky

proces privatizimi u krye mbi bazën e një numri aktesh ligjore dhe nënligjore.241

Problematika nga zbatimi i ligjit mbi banesat shtetërore

Ky ligj përveç mundësisë që ju dha subjekteve për të pasur mundësinë për strehim, në kohën

e ndryshimeve të vrullshme ekonomike dhe politike të vendit, nxori në pah edhe disa

problematika që i përkasin:

➢ Bashkëpronësisë së grave.

Në zbatimin e këtij ligji problemet kanë ekzistuar për të drejtat pronësore të personave të cilat

nuk ishin në çertifikatat e përbërjes familjare në datën 1 dhjetor 1992. Nëse martesa para

kësaj date i bënte ato bashkëpronare, martesat e mëvonshme i konsideronin këto banesa

241Nër to mund të veçojmë:

-Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr.431, datë 12.10.1992, “Për krijimin dhe organizimin e Entit Kombëtar të

Banesave”;

-Vendim Nr.337, datë 16.4.1996, “Për forcimin e kontrollit në ndryshimet dherikonstruksionet e mjediseve në

ndërtesat ekzistuese në bashkëpronësi”, me qëllim miradministrimin e banesave, që u ndanë në bazë të ligjit për

privatizimin e banesave shtetërore në vitin 1992, në lidhje me bashkëpronësimin që krijohej prej tyre në vitin

1996;

-Vendim i Këshillit të Ministrave Nr. 407, datë 29.8.2002, “Për mënyrën e trajtimit me strehim të invalidëve

paraplegjikë dhe tetraplegjikë”;

- Ligji Nr.9232, datë 13.5.2004, “Për programet sociale për strehimin e banorëve të zonave urbane”;

- Ligji Nr .9416, datë 20.5.2005 “Për proçedurat e privatizimit të banesave të ndërtuara ose të blera me fonde

shtetërore nga enti kombëtar i banesave”.


85

pasuri të vëna para martesës e për pasojë gratë nuk kishin të drejta pronësie mbi to. Në

kushtet kur në qytete pasuria e paluajtshme përbëhet kryesisht nga banesa ku bashkëshortët

jetojnë, kuptohet mungesa e aksesit që mund të kenë gratë mbi këtë kategori banesash.

Po kështu edhe në shitblerjen e tyre rezulton që pavarësisht shprehjes së vullnetit të

grave në momentin e tjetërsimit të pronës, edhe kur ato janë bashkëpronare, shpeshherë është

vullneti i burrit ai që dominon në vendimet e tjetërsimit të banesave. Po kështu, hipotekimi

për efekte marrje kredie me titullare gratë, rezulton të mos jetë i praktikuar. Në shumicën e

rasteve janë burrat ata që janë titullarë në kontratat e kredisë dhe në hipotekimin e banesave.

➢ Në lidhje me banesat e privatizuara prone e ish-pronarëve.

Çështja e zgjidhjes të problemit midis interesave të subjekteve të shpronësuara dhe

atyre qiramarrës përbën një çështje për të cilën ka pasur një vëmendje institucionale dhe

ligjore nga njëra anë përgjatë këtyre viteve demokraci, por njëkohësisht ka pasur mjaft debat

kushtetues në lidhje me rrugën ligjore të zgjidhjes së kësaj problematike.

Kjo çështje ka qenë fillimisht objekt rregullimi i Ligjit Nr.7652, datë 23.12.1992, “Për

privatizimin e banesave shtetërore” si dhe të Ligjit Nr.7698, datë 15.04.1993, “Për kthimin

dhe kompensimin e pronave”. Praktika e Gjykatës Kushtetuese në lidhje me këtë problem

është e larmishme, pasi qëndrimi që ajo ka mbajtur në vite nuk është i njëjtë242.

Me Vendimin Nr.11, datë 27.08.1993, Gjykata Kushtetuese ka rrëzuar kërkesën e

subjekteve qiramarrëse, që banojnë në banesat e kthyera ish-pronarëve mbi bazën e Ligjit

7698/1993 për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve. Qëndrimi që ajo mban në

këtë vendim për disa studiues është i drejtë, pasi dispozitat e Ligjit 7698/1993 “Për kthimin

dhe kompensimin e pronave” si dhe dispozitat e Ligjit 7652/1992, “Për privatizimin e

banesave shtetërore”, nuk cenojnë interesat e këtyre subjekteve në raport me interesat e

subjekteve të shpronësuara si dhe të subjekteve të tjera qiramarrëse në banesat shtetërore.

Qëndrimi i Gjykatës Kushtetuese do të ndryshonte në vitin 2004, kur Kuvendi i

Shqipërisë miratoi Ligjin e ri Nr. 9235, datë 01.07.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e

pronës”. Në nenin 9 të tij sanksionohej: “Banesat, pronë e subjekteve të shpronësuara,

lirohen nga qiramarrësi brenda një afati 3-vjeçar. Qiramarrësit vazhdojnë të paguajnë qira

të përcaktuar nga Këshilli i Ministrave deri në dy vjet pas hyrjes në fuqi të këtij ligji.”

242 Vendimin Nr.11, datë 27.08.1993, i Gjykatës Kushtetuese, Vendimi Nr.26, datë 02.11.2005, i po kësaj

Gjykate, Vendimi Nr.11, datë 04.04.2007, si dhe Vendimi Nr.1, datë 06.02.2013, janë ndër vendimet thelbësore

në lidhje me problemin e banesave të subjekteve të shpronësuara.


86

Kjo dispozitë e ligjit me Vendimin Nr.26, datë 02.11.2005, të Gjykatës Kushtetuese

të Republikës së Shqipërisë u deklarua si antikushtetuese, duke lënë një vakum ligjor për

zgjidhjen e çështjes.

Dy vjet më vonë, Ligji nr. 9235, datë 01.07.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e

pronës”, pëson ndryshime rrënjësore si në aspektin organizativ të institucioneve të ngarkuara

për zbatimin e tij, ashtu edhe për sa i përket dispozitave të tjera me karakter material dhe

procedurial që atij iu shtuan. Lidhur me nenin 9 të shfuqizuar nga Gjykata Kushtetuese,

ligjvënësi plotëson boshllëkun ligjor, në korrik 2006, në pikën 1/a,b duke sanksionuar se:

banesat, pronë e subjekteve të shpronësuara, të cilat u janë dhënë me qira qiramarrësve nga

shteti para hyrjes në fuqi të Ligjit nr. 7652, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e banesave

shtetërore dhe që shfrytëzohen për nevoja strehimi, kalojnë në posedim të subjekteve të

shpronësuara”.

Kjo dispozitë ligjore, u bë sërish objekt i ankimimit në Gjykatën Kushtetuese, e cila

me Vendimin e saj Nr.11, datë 04.04.2007, vendosi ta shfuqizojë sërish si të papajtueshëm

me Kushtetutën nenin 9 të Ligjit nr. 9583, datë 17.07.2006, “Për disa ndryshime e shtesa në

Ligjin nr. 9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, pothuajse me të

njëjtin arsyetim dhe qëndrim që ajo kishte mbajtur në Vendimin e saj Nr.26, datë 02.11.2005.

Kjo situatë ligjore do të ndryshonte, nëpërmjet VKM-në, Nr.3, datë 01.03.2012, “Për

lirimin e banesave të pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat e

subjekteve të shpronësuara”.

Në këtë vendim, që në nenin 1 sanksionohej se “Kjo VKM ka për objekt lirimin dhe

dorëzimin e banesës nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të

shpronësuara, emrat e të cilëve janë dërguar nga Enti Kombëtar i Banesave në Bankën

Kombëtare Tregtare, në vijim referuar BKT-së, për kreditim, në kushtet deri 30 vjet afat, me

0 (zero) % interes vjetor, duke qenë të detyruara të aplikonin për këtë projekt strehimi,

brenda datës 1 nëntor 2012”.

Për sa u përket subjekteve qiramarrës, në bazë të këtij akti normativ, ata kanë të drejtë

të trajtohen me strehim në banesa sociale nga këshillat bashkiakë, duke pasur përparësi në

programet e banesave sociale për qira243.

243Referuar Neneve 1-3, të Vendimit Nr.3, datë 01.03.2012, të Këshillit të Ministrave, “Për lirimin e banesave të

pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat e subjekteve të shpronësuara”.


87

Miratimi i këtij akti, i cili erdhi si pasojë e një vakumi ligjor qysh nga viti 2007, kur

Gjykata Kushtetuese abrogoi nenin 8 të Ligjit nr. 9235, datë 29.07.2004, “Për kthimin dhe

kompensimin e pronës”, dhe pati efektet si pozitive ashtu edhe negative.

Si efekt pozitiv të tij, është vlerësuar iniciativa, e cila solli miratimin e aktit të mësipërm

normativ, pasi nga viti 2007 e deri në fillim të marsit të vitit 2012, kishte një vakum në Ligjin

9235/2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” i ndryshuar, pasi neni 9 u shfuqizua nga

Gjykata Kushtetuese. Në këtë drejtim, akti normativ i sipërcituar synon t`i japë fund

problemit që ekziston midis qeramarrësve të banesave dhe subjekteve të shpronësuar.

Gjykata Kushtetuese në vendimet e vitit 2005 dhe 2007 e vë theksin në moscenimin e

sigurisë juridike e cila ka të bëjë me respektimin e parimeve kushtetuese që lidhen me shtetin

ligjor. Edhe pse, sa u përket këtyre vendime duhet të pranojmë se biem dakord me parimin e

sigurisë juridike, nga ana tjetër gjithashtu ky parim duhet të vlejë njësoj për të dyja grupet

shoqërore, bazuar edhe te nenit 18 i Kushtetutës.

E drejta e pronës, për sa i përket sigurisë juridike që duhet të ofrojë kuadri kushtetues

dhe ligjor i një shteti, nuk qëndron më pak në hierarki sesa e drejta për strehim, përkundrazi.

Në të vërtetë, në qoftë se ka interesa të cilët kanë qenë më të nëpërkëmbur si në aspektin

social, ekonomik dhe juridik, këta janë interesat e subjekteve të shpronësuara. Qëndrimi që

mbajnë Kolegjet e Bashkuara në dy vendimet e tyre unifikuese të viteve 2002 dhe 2004 i

cilëson ata pronarë më se të ligjshëm që kanë humbur vetëm posedimin dhe gëzimin e pronës

të tyre, por jo të qenit pronar (titullin e pronësisë)244.

Për sa u përket subjekteve qiramarrës, në aspektin kushtetues detyrimi që ka shteti

ndaj subjekteve qiramarrëse, për t`i strehuar në raport me të drejtën e pronës të subjekteve të

shpronësuara mbi banesat e tyre, e drejtë që nuk ka humbur asnjëherë, nuk ka të njëjtën

shenjë barazie. E drejta e strehimit në Kushtetutë hyn në Objektivat Socialë (neni 59/b), por

jo në kapitullin e lirive dhe të drejtave të njeriut, çka do të thotë se ka një karakter të dyzuar

në lidhje me të drejtën e pronës (nenet 11 dhe 41 të Kushtetutës). E drejta për strehim përbën

244 Në vendimin unifikues Nr.24, datë 13.3.2002, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë mbajnë këtë

qëndrim “... Ligji Nr.7514,datë 30.9.1991, “Për pafajësinë, amnistinë dhe rehabilitimin e ish-të përndjekurve

politikë”, dhe Ligji Nr.7698, datë 15.04.1993, “Për Kthimin dhe Kompensimin e Pronave ish-pronareve”, nuk

janë mënyra të reja të fitimit të pronësisë, por korrigjim i padrejtësisë së bërë dhe, për këtë qellim, shfuqizojnë

ipso lege të gjitha aktet e mëparshme ligjore, me të cilat u ishte marrë prona pronarëve padrejtësisht. Ato nuk

krijojnë një situatë të re (nuk kanë efekt konstitutiv), por ristabilizojnë ligjshmërinë dhe drejtësinë. Shfuqizimi i

akteve të sipërpërmendura ka si efekt kthimin e palëve në gjendjen e mëparshme, duke rregulluar situatën e

paligjshmërisë lidhur me të drejtën reale më të rëndësishme, atë të pronësisë (jo të drejta të tjera reale e aq më

pak të drejtat e detyrimeve).


88

detyrimin pozitiv të shtetit që brenda mundësive të tij të marrë masa për strehimin e familjeve

në nevojë dhe jo vetëm të subjekteve qiramarrëse. Ky detyrim nuk e vesh shtetin dhe personat

e tretë me të njëjtën përgjegjësi, ashtu si e drejta e pronës, që është një drejtë e shenjtë dhe që

duhet të respektohet nga të gjithë (pasi detyrimi i shtetit dhe i të tretëve në lidhje me këtë të

drejtë ka karakter negativ/mosveprimi)245.

Gjithashtu nëse i referohemi nenit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ-së si dhe nenit 41 të

Kushtetutës sanksionohet e drejtat e pronës si një e drejtë e shenjtë, e cila thuhet se është e

garantuar në territorin e Republikës të Shqipërisë. Ky parim kushtetues, i cili parqet

detyrimin solemn të shtetit dhe të të tretëve ndaj pronës, do të thotë se pronari i një pasurie të

caktuar, përfshirë edhe banesat e subjekteve të shpronësuara, ka të drejtë ta gëzojë, ta

posedojë dhe ta disponojë brenda kufijve të përcaktuar me ligj dhe se shteti dhe të tretët janë

të detyruar të mos e pengojnë atë në ushtrimin e lirshëm të tagrave të pronësisë (detyrimi i

shtetit në këtë rast është një detyrim me karakter negativ)246. Referuar këtij interpretimi,

parimi i sigurisë juridike kërkon që çdo person, që është zot i një pasurie të caktuar, të ndihet

realisht i tillë ku personat e tretë, përfshirë dhe organet shtetërore të mos e kufizojnë atë në

ushtrimin e tagrave të së drejtës së pronësisë. Në të vërtetë, pronësia që u është njohur

subjekteve të shpronësuara në banesat e tyre me VKK është një “pronësi boshe” për aq kohë

sa ata ende nuk i gëzojnë, posedojnë dhe disponojnë banesat e tyre private247.

Një pjesë e subjekteve qiramarrëse, në marrëveshje me subjektet e shpronësuara, kanë

lejuar që këto të fundit të hyjnë në posedimin dhe gëzimin e pronës së tyre të ligjshme, për

arsye se nga vetë subjektet e shpronësuara u është gjetur një banesë alternative, qiraja e së

cilës është paguar nga subjektet e shpronësuara (një fakt i tillë, që është pranuar vullnetarisht

apo me vendime gjyqësore për zgjidhjen e problemit, përveç karakterit human dhe detyrimit

245 A. Ryan, “ Property, Botim i Open University Press, Londër, 1987, gjendet në Bibliotekën Kombëtare, f.62.

246 Po aty, f. 63.

247 L.Bianku, “Jurisprudenca e Gjykatës të Strasburgut”, Çështja Londroth dhe Sporong, f.357, “Në këtë

çështje, shteti suedez gjeti në shkelje të së drejtës së pronësisë në lidhje me vendimin që kishte miratuar Këshilli

Bashkiak i qytetit të Oslos për të shpronësuar disa banesa në qendër të qytetit. Edhe pse akti i shpronësimit nuk

u zbatua asnjëherë dhe dy shtetasit suedezë nuk e humbën të drejtën për të poseduar dhe gëzuar banesat e tyre

dhe as mundësinë ligjore për t`i tjetërsuar, ata ishin të trysnuar dhe të dhunuar psikologjikisht për gëzimin e

posedimin e qetë dhe disponimin efektiv të banesave të tyre. Sigurisht, shenjë krahasimi nuk mund të bëhet, pasi

parimi i sigurisë juridike që ka të bëjë me garantimin e së drejtës së pronësisë, flet qartë se subjektet e

shpronësuara që ende nuk kanë marrë në posedim dhe gëzim banesat e tyre në vendin tonë, ndodhen në kushte

më disfavorizuese”.


89

moral, që kanë shfaqur subjektet e shpronësuara, duhet thënë se nuk i vesh ata me asnjë

detyrim ligjor dhe kushtetues për të vepruar në këtë mënyrë)248.

Në aktin normativ që ka miratuar KM-ja në nenin 4, vërejmë disa lehtësi të karakterit

financiar dhe infrastrukturor që nuk i përfiton asnjë familje tjetër që e gjen veten në listën e

personave të pastrehë pranë bashkive përkatëse, por që nuk gëzon pozitën e subjekteve

qiramarrëse. Në këtë drejtim, interesat e kredive që jepen janë me përqindje zero për 30 vjet

dhe, nga ana tjetër, u kërkohet këshillave bashkiakë të bashkive përkatëse që, brenda datës 15

nëntor 2012, të planifikojnë numrin e banesave, kur objektet janë me fondet e tyre. Për

financime me fondet e pushtetit qendror, këshillat bashkiakë duhet të shpërndajnë të paktën

1/2 e kuotës për këtë kontingjent. Sipas kësaj dispozite, shihet qartë garancia që shteti jep për

banesat e ngritura me fonde të buxhetit qendror, ku ½ e banesave të përgatitura për t’iu

shpërndarë subjekteve të pastreha i përfitojnë subjektet qiramarrëse (kur dihet tashmë se

shumica e banesave që ngrihen nga EKB-ja dhe vihen në dispozicion të këshillave bashkiakë

bëhen të mundura me fonde të buxhetit qendror). Kjo mënyrë zgjidhjeje e situatës do të thotë

se në një qytet ku numri i subjekteve qiramarrës është dhjetëra herë më i vogël se subjektet e

tjera të pastreha, nuk kanë të njëjtin trajtim, përkundrazi numri i banesave që u rezervohen

subjekteve qiramarrëse është ½ e numrit total të banesave të ndërtuara, duke përbërë në këtë

mënyrë një diskriminim pozitiv për këto subjekte në raport me subjektet e tjera të pastreha.

Ndër efektet negative, që nuk janë parashikuar në aktin normativ Nr. 3, datë 01.03.2012, “Për

lirimin e banesave të pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë”, do të veçonim249:

Së pari, pamundësinë e organeve të Pushtetit Lokal për të pasur disponibël mjedis

strehimi të mjaftueshëm për të strehuar mbi një mijë familje që kanë statusin e subjekteve

qiramarrëse. Në rast se organet e Pushtetit Lokal do ta kishin një mundësi të tillë në mjedise

strehimi, përmbushja e detyrimit për strehimin e subjekteve qiramarrëse do të kishte ndodhur

më herët. Fakti që nuk ka ndodhur lidhet jo vetëm me elemente subjektive, siç janë njohjet,

ryshfeti apo depozitimi i kërkesë për strehim, që në shumë raste nuk është kryer, por edhe

248 Nga dispozitat e Ligjit Nr. 8030, datë 15.11.1995, “Për kontributin e shtetit për familjet e pastreha”, i

ndryshuar me Ligjin nr. 8647, datë 24.07.2000, “Për kontributin e shtetit për familjet e pastreha”, duhet theksuar

se një pjesë e subjekteve qiramarrëse u sensibilizuan për pozitën e tyre juridike si posedues në banesat e

subjekteve të shpronësuara, duke pranuar të përfitojnë kredi me kushte lehtësuese dhe në këtë mënyrë të

sistemohen në banesat e ngritura nga EKB-ja, apo në treg të lirë me kushte lehtësuese.

249 B.Maho, A.Lika, “Procesi i njohjes, kthimit dhe kompensimit të pronave përgjatë 20 viteve demokraci”,

Botim i Qendrës Shqiptare për Kërkime Ekonomike, në Revistën Nr. 3, Tiranë, 2015, f. 127.


90

elemente objektive sikurse është pamundësia e mjediseve të ndërtuara me fonde publike për

strehimin e qytetarëve në nevojë.

Së dyti, akti normativ parashikon detyrimin që të marrësh një kredi, por me qëllim që të

kesh mundësi ta paguash atë apartament që do të sigurojnë organet e pushtetit lokal në

bashkëpunim me Entin Kombëtar të Banesave. Kredia që merret në institucionet bankare

private efektivisht është e pamundur të jepet, pasi shumica e atyre që kanë statusin e

subjekteve qiramarrëse janë në moshë të thyer, marrin një pension që varion nga 10 mijë lekë

të rinj deri në 20 mijë, shumë e cila nuk mjafton për të jetuar dhe aq më pak për të shërbyer si

garanci për të siguruar marrjen dhe shlyerjen e një kredie. Në këto kushte, marrja e kredisë

për këtë kategori ka qenë objektivisht e pamundur. Konflikti i lindur midis organeve

përmbarimore dhe këtyre qytetarëve në momentin që ligji hyri në fuqi, tregoi edhe një herë se

pamundësia e tyre për të gjetur një strehë tjetër me kushte lehtësuese ka qenë tërësisht e

pamundur.250

2.1.3 Procesi i kthimit dhe kompensimit të pronave

Lindja e së drejtës për kthimin dhe kompensimin e pronës dhe rregullimi ligjor për

kompensimin e pronës

I vënë përballë problemeve të mprehta politike, ekonomike e sociale, si rrjedhojë e politikës së

sistemit tashmë të kaluar totalitar komunist, procesi i privatizimit të pronës shtetërore e nxori

shtetin e ri demokratik përpara një realiteti të ri ndaj pronarëve privatë. Këta të fundit

paraqiteshin tashmë të zhveshur nga pronat e tyre të ligjshme me veprime krejt arbitrare e pa

asnjë bazë ligjore, nëpërmjet shtetëzimeve, shpronësimeve, konfiskimeve e masave të tjera, të

bazuara në akte ligjore e nënligjore, si dhe në vendime gjyqësore, të cilat binin në kundërshtim

me frymën e drejtësisë e të dinjitetit njerëzor, me të drejtat universale të patjetërsueshme e të

gjithëpranuara në botën demokratike perëndimore.

Nëpërmjet Ligjit Nr. 7698, datë 15.04.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave

ish-pronarëve”, shteti i ri demokratik, ndonëse nuk ishte përgjegjës për padrejtësitë e së kaluarës,

mori përsipër detyrimin moral e ligjor për të vënë në vend, sa të jetë e mundur më mirë, disa nga

padrejtësitë e regjimit të mëparshëm që i përkasin periudhës pas datës 29 nëntor 1944.

Ky ligj sanksionoi të drejtën e pronës për ish-pronarët dhe trashëgimtarët e tyre mbi

pasuritë e paluajtshme të shtetëzuar, të konfiskuar, të marrë nga shteti pa të drejtë. Duke iu

referuar formulimit të nenit 1 të këtij ligji e një sërë dispozitash të tjera, ligji në fjalë përshkohet

250 Po aty.


91

nga parimi sipas të cilit shteti merr përsipër (detyron vetveten) t’u kthejë ish-pronarëve,

domethënë, t’i ripronësojë ata me ato prona që faktikisht dhe juridikisht është e mundur të

kthehen, mbasi ekzistojnë efektivisht e janë në fondin e pronës shtetërore, ose mbahen pa arsye

të përligjura nga të tjerët. Nëpërmjet kësaj zgjidhjeje jo vetëm që synohet të vihen në vend të

drejtat e cenuara e të shkelura të ish-pronarëve, por në të njëjtën kohë u pritet rruga padrejtësive

të tjera eventuale ndaj personave që nuk kanë pse të mbajnë përgjegjësi e të detyrohen për

arbitraritetet e një regjimi të përmbysur.

Menjëherë pas daljes së Ligjit 7698, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave”, u

morën masa legjislative për të garantuar kompensimin e ish-pronarëve, në rastet kur nuk

mund të bëhej kthimi fizik i pronës së tyre. Kështu, me Ligjin Nr .7699, datë 21.04.1993,

“Për kompensimin në vlerë të ish-pronarëve të tokës” (ndryshuar me Ligjin Nr. 7981, datë

27.07.1995), u njihet ish-pronarëve të tokave apo trashëgimtarëve të tyre ligjorë e drejta e

kompensimit të ish-pronave për tokën që e kanë pasur në pronësi në kohën e daljes së Ligjit

Nr.108, datë 29.8.1945, “Për reformën agrare”, të cilat ndodhen jashtë vijave kufizuese të

qendrave të banuara, brenda të cilave vepron Ligji Nr. 7698, datë 15.4.1993, “Për kthimin e

kompensimin e pronave ish-pronarëve”.

Këtij qëllimi do t’i shërbente pak më vonë edhe Ligji Nr. 8337, datë 30.04.1998, “Për

kalimin në pronësi të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave”, i cili në nenin 3 të tij

parashikonte kalimin e pronësisë së tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave, për efekt të

zbatimit të Ligjit 7698, datë 14.04.1993, “Për Kthimin dhe Kompensimin e Pronave”. Ky ligj i

hapi rrugën zhvillimit të tregut të lirë të shitblerjes së tokës bujqësore, me qëllim zhvillimin e

ekonomisë edhe në fushën e bujqësisë. Megjithatë, ligji në fjalë pengonte kalimin e së drejtës

së pronësisë të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave në personat fizikë dhe

juridikë të huaj, duke penguar në këtë mënyrë investimet nga shtetasit e huaj.

Me gjithë masat legjislative të ndërmarra nga ana e shtetit shqiptar, gjendja juridike e

së drejtës së pronës në Shqipëri linte për të dëshiruar251. Ajo përdorej gjithashtu si argumenti

251 Banka Botërore në studimin e saj “Statusi i reformës së tokës dhe tregut të pronave të paluajtshme në

Shqipëri”, Tiranë 2006, f.90, ka theksuar se: “Klauzolat në ligjet e kthimit dhe kompensimit të vitit 1993 ishin të

pamjaftueshme, sepse shumicës së familjeve që pretendonin kthim i duhej dhënë tokë alternative ose

kompensim financiar. Në trazirat ekonomike qeveria ishte e paaftë të gjente qoftë tokën që do të jepej si kthim

alternativ apo vlerën dhe tipin e kompensimit financiar. Situata u bë edhe më komplekse, sepse në disa fshatra të

zonave kodrinore dhe malore ish-pronarët mundën të siguronin ndarjen e tokës bujqësore sipas kufijve të para

vitit 19945. Në zonat e tjera peri-urbane, të ardhurit nga zonat rurale zunë ato toka të cilat ishin subjekt për

kthim dhe ndërtuan në to. Këto veprime spontane me rezultate të kundërta për ish-pronarët vunë në pikëpyetje

legjitimitetin e përjashtimit të tokës bujqësore. Ndërkohë, pretendentë të kthimit të pronave filluan të


92

kryesor i palëve gjatë fushatës së tyre politike për marrjen e postit politik. Në këtë mënyrë,

lindte nevoja që masat legjislative, të marra nga ana e shtetit shqiptar në nivel kombëtar, të

plotësoheshin edhe me angazhime në nivel ndërkombëtar, të kushtëzuara këto nga objektivat

e shtetit tonë për pjesëmarrje në familjen e madhe europiane. Debati mbi të drejtat e ish-

pronarëve nuk u zgjidh as në periudhën kur u përgatit kushtetuta e Shqipërisë. Kushtetuta e re

e aprovuar me referendum më 22 nëntor 1998, përmban klauzola të forta që garantojnë të

drejtën e pronës private. Shumë persona i interpretuan këto klauzola sikur nënkuptonin kthim

dhe kompensim të plotë për të gjithë pronarët e para vitit 1945. Të tjerë nuk e panë këtë si

garanci kaq të gjerë. Kjo çështje i referohej Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut e

cila është ratifikuar nga Republika e Shqipërisë, si dhe rastit ligjor të Gjykatës Europiane për

të Drejtat e Njeriut (ECHR). Sipas kësaj gjykate nuk ka të drejtë absolute të kthimit dhe

secili shtet ka një mundësi të gjerë të trajtimit të nivelit të duhur të kompensimit dhe mënyrës

së vlerësimit të pronës.252 Nga pikëpamja europiane, ishte e nevojshme që të garantohej një

kompensim i fortë në çdo rrethanë, sepse objektet legjitime të interesti publik mund të

përbënin një shumë, e cila ishte më e vogël sesa vlera e plotë e tregut.253

Kryesisht për këtë arsye shteti shqiptar filloi të angazhohej në mënyrë serioze jo

vetëm për reforma legjislative për njohjen e të drejtave të pronës, por edhe nëpërmjet

garantimit real të tyre. Kështu, menjëherë pas pranimit si anëtare e Këshillit të Europës në

korrik 1995, Shqipëria ratifikoi instrumentet kryesore të Këshillit të Europës në fushën e të

drejtave të njeriut, siç ishin Konventa Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive

Themelore të Njeriut dhe disa protokolle të saj. Për shkak të shqetësimeve sociale që po

ngriheshin kundër shtetit për çështje të rikthim\kompensimit, hartuesit e Kushtetutës së vitit

1998 përfshijnë nenin 181, i cili i kërkonte Parlamentit që, “para fundit të nëntor 2001”, të

kishte miratuar “ligje për rregullimin e drejtë të çështjeve të ndryshme që lidheshin me

shpronësimet dhe konfiskimet që kishin ndodhur para miratimit të kësaj Kushtetute”. Pak

përpara skadimit të afatit kushtetues, nëntor 2001, Këshilli i Ministrave aprovoi

amendamente për dy ligjet kryesore të kthimit dhe kompensimit. Ata ngritën një Komision të

posaçëm parlamentar për të rishikuar projekt-amendamentet (komisioni ad hoc). Puna e tij

përqendrojnë vëmendjen e tyre në zona turistike si zona të mundshme për toka alternative. Në fund të fundit,

procesi i kompensimit nuk u krye kurrë dhe pretendimet e ish-pronarëve vazhdojnë të jenë të paplotësuara.

252 Jonas v. Czech Republic App 23063/93, ECHR.

253 Referuara rastit Papachelas v. Greece (1990) ,në studimin e Bankës Botërore “Statusi i reformës së tokës dhe tregut të pronave të paluajtshme në Shqipëri”, Tiranë 2006, f.91


93

supozohej të mbaronte nga fundi i nëntorit 2002. Megjithatë, mundimi i qeverisë dhe i

komisionit ad hoc u cenua nga paaftësia për ta shqyrtuar çështjen në një mënyrë analitike.

Komisioni nuk arriti të identifikonte problemet e legjislacionit në fuqi dhe nuk realizoi një

përshkrim të pjesshëm ose të plotë të situatës. Në veçanti, nuk kishte inventar të tokës

shtetërore, e cila do të përdorej për kompensim. Nuk kishte konsiderata se si të gjendeshin

kompensime monetare apo se si të përcaktohej vlera e tokës bujqësore dhe urbane e cila nuk

do të mund të kthehej. Nuk u përmendën fshatrat dhe komunat, ku Ligjit nr. 7501 për

shpërndarjen e tokës nuk ishte zbatuar.254 Nga perspektiva e komunitetit ndërkombëtar,

OSBE - prezenca në Shqipëri - ka marrë rolin udhëheqës në adresimin e shpërndarjes së

pronës dhe çështjeve të kompensimit. Me asistencën e saj, në vitin 2003, qeveria organizoi

një model të ri për të shqyrtuar pyetjet dhe çështjet e shpërndarjes dhe kompensimit. Një

vendim i rëndësishëm caktoi që në hartimin e procesit të rishikimit të ligjit “Për rikthimin dhe

kompensimin” të përfshiheshin tri partitë kryesore politike. Një Grup Ekspertësh Teknikë

(Technical Expert Group - TEG) i përbërë nga 2 ekspertë të huaj dhe 5 shqiptarë u themelua

për të hartuar një ligj të ri, duke përdorur amendamentet e draftit të prezantuar nga këshilli i

ministrave dhe duke kundërshtuar projektligjin e paraqitur në emër të grupeve të interesit të

ish-pronarëve. Ekspertët Shqiptar përfshinin përfaqësues të Partisë Demokratike, Partisë

Socialiste dhe Republikane. TEG analizoi të dhënat në përdorim, u takua me grupet e

ndryshme të interesit dhe hartoi një projektligj. Ligji i rishikuar nr. 9235, “Për kthimin dhe

kompensimin e pronës” u aprovua pas diskutimesh në parlament me disa ndryshime255.

Në dallim nga ligji i mëparshëm Nr.7698, datë 15.04.1993, ligji i ri u njihte të drejtën

e pronës ish-pronarëve edhe për tokën bujqësore, por parashikohej kufizim për sa i përket

kthimit të saj në masën 60 hektarë. Kështu, subjektet e shpronësuara dhe të kompensuara

sipas ligjeve të mëparshme që ishin në fuqi, kanë të drejtën e përfitimit për pjesën e pronës së

pakthyer ose të pakompensuar. Ligji mbi pronën i vitit 2004, anuloi ligjin e mëparshëm,

parashikonte dy forma të kthimit të pronave të paluajtshme, që do të thotë kthimin sipas disa

kushteve të caktuara të pronës origjinale dhe kompensimin në rast të pamundësisë nga ana e

autoriteteve për të kthyer pronën origjinale. Ky ligj krijoi Komitetin Shtetëror Për Kthimin

dhe Kompensimin e Pronave, i cili kishte një rol të rëndësishëm. Ai shprehej mbi

ligjshmërinë e vendimeve të komisioneve lokale mbi pretendimet për kthimin dhe

kompensimin e pronave. Por ishte Këshilli i Ministrave ai që përcaktoi rregullat dhe kriteret e

254Po aty.

255 Ligji Nr. 9235, datë 29 korrik 2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave”.


94

tyre nëpërmjet Vendimit Nr. 872, datë 12.12.2007, “Për kriteret teknike të vlerësimit dhe

përllogaritjes së masës së shpërblimit të pasurive, që shpronësohen, të pasurive që

zhvlerësohen dhe të drejtave të personave të tretë”.

Pikërisht për efekt të plotësimit dhe rregullimit të mangësive që kishte legjislacioni që

rregullonte të drejtën e pronësisë së subjekteve ish-pronarë, si dhe për shkak të konflikteve të

shumta që u krijuan, ligjvënësi miratoi Ligjin nr. 9235/2004, “Për kthimin e kompensimin e

pronës”, i cili kishte për objekt: “a) rregullimin e drejtë, sipas kritereve të nenit 41 të

Kushtetutës, të çështjeve të së drejtës së pronësisë që kanë lindur nga shpronësimet,

shtetëzimet ose konfiskimet; b) kthimin, edhe aty ku sipas këtij ligji kthimi i pronës është i

pamundur, kompensimin e saj; c) procedurat për realizimin e kthimit dhe kompensimit të

pronave, si dhe gjithë organet administrative të ngarkuara për realizimin e tyre”.

Me hyrjen në fuqi të këtij ligji, u shfuqizuan të gjitha dispozitat ligjore të ligjeve të

mëparshme, që rregullonin të drejtat e pronësisë që kishin ekzistuar para vitit 1944 dhe ishin

cenuar në mënyrë të padrejtë nga pushteti i kohës, pas datës 29.11.1944. Ky ligj i njohu të

drejtën çdo subjekti që pretendonte se ishte cenuar në të drejtën e tij të pronësisë pas datës

29.11.1944, nëpërmjet shtetëzimit, shpronësimit apo konfiskimit të pasurisë së paluajtshme

(vendimeve penale të formës së prerë), që të kërkonte sipas parashikimeve të këtij ligji,

rivendosjen në vend të kësaj të drejte nëpërmjet kthimit fizik të tyre apo kompensimit të saj,

në një nga format e parashikuara. Fusha e veprimit të këtij ligji shtrihet edhe për pasuritë e

paluajtshme të shtetasve shqiptarë, të krijuara përpara 7 prillit 1939 dhe që janë sekuestruar

sipas nenit 14 të Ligjit nr. 37, datë 13.1.1945, “Ligja e tatimit të jashtëzakonshëm për fitimet

e luftës”.

Ligji i vitit 2004 u mbikëqyr nga të dyja gjykatat, ajo Kushtetuese dhe Gjykata e

Lartë, pasi, nga zbatimi praktik i dispozitave ligjore të ligjeve të sipërcituara, si dhe

ndryshimeve që u janë bërë atyre në kohë, në praktikë dolën një sërë problemesh ligjore të

cilat sollën si nevojë interpretimin e këtyre normave në nivel kushtetues (pra, nëse dispozitat

e këtij ligji bien ose jo ndesh me parimet kushtetuese), si dhe nga Kolegjet e Bashkuara të

Gjykatës së Lartë për të bërë një unifikim të praktikës gjyqësore, si në aspektin material ashtu

edhe në aspektin procedurial.

Gjykata Kushtetuese, gjatë kontrollit të kushtetutshmërisë së këtij ligji, në vendimin

nr. 30/2005 ka arsyetuar se ligji në fjalë përshkohet nga parimi sipas të cilit shteti merr

përsipër (detyron vetveten) t’u kthejë ish-pronarëve, domethënë t’i ripronësojë ata me ato

prona që faktikisht dhe juridikisht është e mundur të kthehen, mbasi ekzistojnë efektivisht e

janë në fondin e pronësisë shtetërore, ose mbahen pa arsye të përligjura nga të tjerët. Në


95

tërësinë e tij, ligji ishte në përputhje me parimet e sanksionuara nga neni 41 i Kushtetutës dhe

parashikonte të drejtën e kompensimit me vlerë të plotë dhe kthimin e plotë të pronës, nëse

ajo nuk ishte e zënë (me përjashtim të tokës bujqësore që kthehet deri në 100 ha). Ndërkohë,

neni 13 i këtij ligji parashikonte se vlera e pronës që kompensohet nxirret duke u bazuar në

çmimin e tregut, llojin e pasurisë dhe qëllimin e përdorimit të saj, sipas standardeve

ndërkombëtare të vlerësimit të pasurisë së paluajtshme.

Nga zbatimi i këtij ligji ka rezultuar se rreth 90 459 ha tokë u është kthyer subjekteve

të shpronësuara, nga të cilat 4 359 ha truall, 4138 ha tokë bujqësore, 79 879 ha tokë pyjore

dhe 2 083 ha tokë e kombinuar. Gjithashtu, janë njohur për kompensim rreth 55 283 ha tokë,

nga të cilat rreth 7 333 ha truall, 43 100 ha tokë bujqësore, 4 000 ha tokë pyjore dhe 850 ha

tokë e kombinuar256.

Për të bërë të mundur zgjidhjen sa më të drejtë të çështjes, Parlamenti miratoi edhe

një sërë ligjesh të tjera, të cilat ishin më konkrete në përcaktimin e njohjes të së drejtës së

pronës dhe të mundësisë së kthimit apo kompensimit të saj, të cilët nuk i dhanë zgjidhje

përfundimtare këtij problemi. Për këtë arsye Kuvendi i Shqipërisë, me Ligjin Nr. 133/2015,

“Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave”, ka miratuar

rregullat e reja mbi rregullimin dhe shpërblimin e drejtë të çështjeve të së drejtës së pronësisë

që kanë lindur nga shpronësimet, shtetëzimet ose konfiskimet, në përputhje me nenin 41 të

Kushtetutës dhe nenin 1 të Protokollit 1 të Konventës Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave

të Njeriut dhe Lirive Themelore; krijimin dhe administrimin e Fondit të Kompensimit, që do

të shërbejë për kompensimin e pronave; si dhe përcaktimin e procedurave për trajtimin e

pronës e përfundimin e procesit të kompensimit të pronave, si dhe të organeve administrative

të ngarkuara për realizimin e tyre. Ligji është bazuar në rekomandimet e GJEDNJ-së, sipas

vendimit Manushaqe Puto e të tjerë kundër Shqipërisë, zbatimi i të cilit është detyrim për

shtetin shqiptar.

Ky ligj është propozuar në funksion të mbrojtjes dhe të garantimit të të drejtave

kushtetuese dhe lirive themelore të njeriut. Ai është konsideruar si një mënyrë për të riparuar

padrejtësitë gjatë procesit të shtetëzimit të pronës private në regjimin komunist, në përputhje

me parimin e sigurisë juridike dhe shtetit të së drejtës, si dhe të ushtrimit të së drejtës së

shpronësimit kundrejt një shpërblimi të drejtë dhe në balancë të plotë me interesin publik.

256 Të dhënat janë marrë nga qeveria shqiptare në Strategjinë Ndërsektoriale, “Reforma në fushën e të drejtave të

pronësisë 2012-2020”, Fletore zyrtare Nr.86, Viti 2012, f.9.

http://www.justice.gov.al/spaw2/uploads/files/File/Legjislacioni_Brendshem_Web/Strategjia_Reforma_ne_fushe_e-te-drejtave_te_pronesise.pdf

http://www.justice.gov.al/spaw2/uploads/files/File/Legjislacioni_Brendshem_Web/Strategjia_Reforma_ne_fushe_e-te-drejtave_te_pronesise.pdf


96

Me këtë ligj synohet që ish-pronarëve t’u jepet mundësia të rivendosin të drejtat e

mohuara të pronësisë. Ligji ka dy qëllime kryesore: a) përfundimin e procesit të trajtimit të

pronës nëpërmjet njohjes dhe kompensimit të pronave atyre subjekteve të shpronësuara nga

shteti padrejtësisht nga data 29.11.1944; b) rregullimin dhe shpërblimin e drejtë të

kompensimit të pronës, si dhe ekzekutimin e vendimeve përfundimtare të kompensimit

brenda afateve të përcaktuara në këtë ligj.

Miratimi i ligjit të ri ka kaluar përmes një procesi të kundërshtuar nga grupet e

interesit, si dhe institucionet kushtetuese të pavarura, si Presidenti i Republikës dhe Avokati i

Popullit. Këto subjekte e kanë konsideruar Ligjin Nr. 133/2015, si në kundërshtim me

Kushtetutën dhe rregulla të veçanta të tij si cenim i së drejtës së pronësisë për kategoritë e

ish-pronarëve. Opozita parlamentare ka kërkuar që ligji të mos cenojë standardet

ndërkombëtare të vendosura nga Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut, si dhe të mos

cenojë të drejtat tashmë të fituara nga ish-pronarët, duke u siguruar atyre një shpërblim të

drejtë dhe të plotë, bazuar në çmimin e pronës në momentin e njohjes së të drejtës së

pronësisë.

Ndër çështjet problematike të ligjit të ri, për të cilat edhe është kundërshtuar në

Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë, janë:

Së pari, ligji i ri nuk e njeh më konceptin e “kthimit të pronës”, por e trajton atë si një nga

format e kompensimit. Konkretisht, “kompensim” është shpërblimi i drejtë, sipas

procedurave të përcaktuara në ligj. Format e kompensimit janë: “kompensim financiar”,

“kompensim fizik nga fondi i tokës” dhe “kompensim fizik brenda pronës së njohur subjektit

të shpronësuar”. “Kompensim fizik brenda pronës së njohur subjektit të shpronësuar” është

sipërfaqja e pasurisë që është vendosur t’u jepet subjekteve të shpronësuara me vendim

përfundimtar.

Së dyti, sipas ligjit të ri, për efekt të ekzekutimit, të gjitha vendimet përfundimtare për

kthimin dhe kompensimin e pronës do t’i nënshtrohen vlerësimit financiar nga ATP-ja, si më

poshtë: a) prona e njohur për kompensim vlerësohet në bazë të zërit kadastral që ka pasur në

kohën e shpronësimit; b) prona e kthyer vlerësohet duke e përcaktuar atë nga diferenca e dalë

midis vlerës së saj, sipas zërit kadastral aktual, dhe vlerës po të saj, por këtë herë sipas zërit

kadastral në kohën e shpronësimit. Vendimet përfundimtare që kanë të njohur vetëm të

drejtën e kompensimit, vlerësohen financiarisht, sipas zërit kadastral që ka pasur prona në

kohën e shpronësimit. Në rastet kur subjektet e shpronësuara kanë përfituar me vendim

kthimi dhe kompensimi, diferenca e llogaritur, zbritet nga vlerësimi i pronës së njohur për

kompensim.


97

Së treti, ligji parashikon se në rast se ATP-ja merr vendim për njohje dhe kompensim

fizik në pronën e subjektit, prona vlerësohet sipas rregullave të ligjit të ri. Kur nga ky

vlerësim rezulton se subjekti përfiton një pronë që ka vlerë më të lartë sesa prona që ka pasur

në momentin e shpronësimit, atëherë subjektit i kompensohet fizikisht sipërfaqja që i

korrespondon vlerësimit dhe pjesa tjetër e pronës kalon në fondin e tokës me vendim të ATP-

së. Të gjitha vendimet përfundimtare, që kanë njohur të drejtën e kompensimit dhe ato që do

të merren deri në përfundim të procesit, do të zbatohen sipas parashikimeve të ligjit të ri.

Vlerësimi financiar i vendimeve përfundimtare për kompensim do të bëhet duke vlerësuar

financiarisht pronën e njohur për kompensim, sipas rregullave të ligjit të ri, në përputhje me

procedurën e mëposhtme: a) nëse vlerësimi i pronës së kthyer me vendim përfundimtar

rezulton se është më i madh sesa vlerësimi i tokës së njohur për kompensim, atëherë subjekti

i shpronësuar konsiderohet i kompensuar; b) nëse vlerësimi i pronës që është njohur për

kompensim është më i madh sesa vlerësimi i tokës së kthyer, atëherë subjektit i kompensohet

diferenca; c) në rast se vendimi përfundimtar nuk ka vendosur kthim prone, atëherë llogaritet

vlerësimi financiar i pronës së njohur për kompensim, bazuar në zërin kadastral që ka pasur

prona në momentin e shpronësimit; ç) në rast se vendimi përfundimtar nuk ka vendosur

kompensim prone, atëherë vendimi dhe dokumentacioni përkatës arkivohen sipas rregullave

të përcaktuara në legjislacionin në fuqi për arkivat.

Së katërti, kërkesat e bëra para hyrjes në fuqi të këtij ligji, si dhe kërkesat e bëra brenda

afatit të përcaktuar në këtë ligj, do t’i nënshtrohen trajtimit të pronës nëpërmjet njohjes së të

drejtës së subjekteve të shpronësuara me vendim të ATP-së dhe kompensimit të tyre sipas

këtij ligji. Në çdo rast, aty ku është e mundur, i jepet përparësi kompensimit fizik në pronën

që i njihet subjektit me vendim të ATP-së. Subjekteve të shpronësuara u njihet e drejta e

pronësisë dhe u kompensohen pa kufizim fizikisht, brenda pronës së njohur, pronat e

paluajtshme të lira, sipas përcaktimeve të këtij ligji, me përjashtim të tokës bujqësore, e cila

kompensohet fizikisht deri në 100 ha.

Së pesti, kundër vendimit të ATP-së për njohjen e së drejtës, palët e interesuara dhe

Avokatura e Shtetit kanë të drejtë të bëjnë ankim, brenda 30 ditëve nga data e njoftimit të

këtij vendimi, pranë Gjykatës së Apelit, sipas rregullave të Kodit të Procedurës Civile të

Republikës së Shqipërisë.


98

Në analizë të këtyre arsyeve, disa subjekte257 i janë drejtuar Gjykatës Kushtetuese,

duke nxjerrë në pah disa problematika kushtetuese në lidhje me ligjin e ri. Sikurse

pretendohet prej tyre, “Ligji cenon parimin e sigurisë juridike”, pasi: “Skema e ofruar për

zgjidhjen e problemit sistemik në lidhje me mosekzekutimin e vendimeve të kompensimit të

pronarëve që kanë një vendim përfundimtar administrativ nuk garanton efektivitet në

zgjidhjen e problemit dhe as qartësi dhe parashikueshmëri.

Në nenin 15 të Ligjit Nr. 133/2015, “Afatet e vlerësimit financiar të vendimeve për

kompensim”, përcaktohet një afat kohor prej tre vjetësh për të bërë vlerësimin financiar për

secilin subjekt, që ka një vendim të mëparshëm përmes të cilit i njihet e drejta për

kompensim. Kjo qasje cenon sërish sigurinë juridike dhe zgjat me ligj procesin e

kompensimit të pronave.

Sipa pretendimeve të subjekteve, “Rivlerësimi i vendimeve përfundimtare administrative

dhe gjyqësore në lidhje me kompensimin cenon parimin e sigurisë juridike”, pasi përmes këtij

ligji shkelet parimi i sigurisë juridike në trajtimin e kompensimit financiar të pronës të

njohura dhe të dhëna për kompensim prej vitesh, për sa kohë qeveria synon që përmes këtij

ligji, t’i kthehet llojit të tokës në momentin e shpronësimit. Sipas tyre kjo do të thotë të bësh

një rishikim të vendimit përfundimtar që ka kthyer/kompensuar pronën.

Një tjetër pretendim ka të bëjë edhe me “Skemën e ofruar për trajtimin e dosjeve të

patrajtuara apo ato që do të depozitohen rishtazi pas hyrjes në fuqi të ligjit bie ndesh me

parimin kushtetues të sigurisë juridike, të barazisë para ligjit dhe të së drejtës së ankimit.

Neni 21 i ligjit përcakton të drejtën e subjektit të shpronësuar për t’u kompensuar në pronën e

tij, referuar metodologjisë të përcaktuar në nenin 6 dhe 7 të ligjit të trajtuar më sipër, ndryshe

nga sa përcaktonte ligji i mëparshëm, që njihte të drejtën e kthimit e të kompensimit të pronës

në momentin e dhënies së vendimit. Në këtë qasje, legjislatori ka krijuar një pasiguri juridike

në lidhje me pritshmëritë e subjektit të shpronësuar, i cili pret të kompensohet në tokën e vet,

pasi më parë të bëhet vlerësimi për tokën e tij, referuar llojit të pronës në momentin e

shpronësimit.

Subjeketet ju drejtuan Gjykatës Kushtetuese edhe me pretendimin se ligji cenon parimin

e barazisë para ligjit dhe mosdiskriminimit pasi urdhëron rivlerësimin e vendimeve

përfundimtare administrative dhe gjyqësore në lidhje me kompensimin. Fakti që një ish-

257 Presidenti i Republikës së Shqipërisë, 1/5 e deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë; Avokati i Popullit; Partia

Republikane e Shqipërisë; shoqata e pronarëve legjitimë “Shqiptarët”, shoqata “Krahina jonë”; shoqata

“Bregdeti”; shoqata kombëtare “Pronësi me drejtësi”, i janë drejtuar Gjykatës Kushtetuese e cila ka vendosur

mbi këto pretendime nëpërmjet Vendimit, Nr. 1 /2017.


99

pronar i është drejtuar më parë GJEDNJ-së dhe i është dhënë shpërblimi i drejtë me vendim

gjykate dhe një tjetër akoma nuk ka marrë kompensimin, nuk mund të lejojë ligjvënësin të

krijojë një situatë pabarazie, pavarësisht interesit publik që synohet të mbrohet përmes këtij

ligji.

Një tjetër pretendim kishte të bënte me faktin se ligji cenon të drejtën e pronës në kuptim

të nenit 1, Protokolli 1 i KEDNJ-së, pasi nuk parashikon vlerësimin real të pronës, sipas

vendimeve përfundimtare administrative dhe gjyqësore në lidhje me kompensimin. Vlerësimi

i vendimit të parë duke përdorur një mënyrë dhe formë të ndryshme kompensimi referuar

vlerës së tokës në momentin e shpronësimit cenon të drejtën e pronës të fituar përmes një

vendimi përfundimtar, të cilin shteti ka dështuar prej vitesh ta ekzekutojë sipas standardeve të

kërkuara nga Konventa.

Nëpërmjet pretendimit se ligji cenon të drejtën e ankimit, pasi për sa kohë gjykata

shqyrton çështje të themelit, është e domosdoshme që pala të rezervojë të drejtën të apelojë

atë vendim në një shkallë më të lartë. Gjykata e Lartë është gjykatë e ligjit dhe si e tillë nuk

mund të shqyrtojë themelin e çështjes.

Gjithashtu nisur nga fakti se referencat në çmime dhe harta të ndryshme me qëllim

kompensimi do të krijojnë situatë pabarazie midis pronarëve, gjë që bie ndesh me parimin e

barazisë së shtetasve para ligjit, ata pretendojnë se ligji nuk parashikon kompensim financiar

të drejtë sipas çmimit të kohës por sipas hartës që ka bërë qeveria, e cila nuk është bazuar në

çmimin e tregut, duke mos respektuar orientimet e GJEDNJ-së.

Gjykata Kushtetuese (e cila gjatë gjykimit iu drejtua për marrjen një opinioni të

specializuar, organit këshillimor ndërkombëtar (amicus curia), të Këshillit të Europës,

konkretisht Komisionit të Venecias ), me Vendimin Nr. 1, datë 16.01.2017 shfuqizoi nenin 6,

pika 3 dhe 5 të Ligjit nr. 133/2015258, me arsyetimin se këto parashikime ligjore janë

258 Neni 6 i Ligjit Nr. 133/2015 parashion se: “1. Për efekt të ekzekutimit, të gjitha vendimet përfundimtare për

kthimin dhe kompensimin e pronës do t’i nënshtrohen vlerësimit financiar nga ATP-ja si më poshtë: a) prona e

njohur për kompensim vlerësohet në bazë të zërit kadastral që ka pasur në kohën e shpronësimit; b) prona e

kthyer vlerësohet duke përcaktuar atë nga diferenca që do të rezultojë midis vlerës së kësaj prone, sipas zërit

kadastral në kohën e shpronësimit. 2. Vendimet përfundimtare që kanë njohur vetëm të drejtën e kompensimit

vlerësohen financiarisht, sipas zërit kadastral që ka pasur prona në kohën e shpronësimit, sipas shkronjës “a”

të pikës 1 të këtij neni. 3. Në rastet kur subjektet e shpronësuara kanë përfituar me vendim kthimi dhe

kompensimi, diferenca e llogaritur sipas shkronjës “b” të pikës 1, zbritet nga vlerësimi i pronës së njohur për

kompensim, e llogaritur sipas shkronjës “a”, të pikës 1 të këtij neni. 4. Vlerësimi për vendimin përfundimtar që

ka njohur të drejtën e kompensimit bëhet duke marrë si referim zërin kadastral, sipas origjinës së pronës, që

ndodhet më afër pronës që do të kompensohet duke u bazuar në hartën e vlerës në kohën e hyrjes në fuqi të këtij


100

konceptuar si një shpronësim i ri, duke qenë se parashikonin rivlerësimin e pronave të

kthyera apo kompensuara më parë. Gjykata Kushtetuese ndër të tjera u shpreh se, në këtë

këndvështrim këto dy dispozita krijojnë problem lidhur me sigurinë juridike, konkretisht

përsa i përket paqartësisë dhe paparashikueshmërisë së legjislacionit, duke vlerësuar se

përmbajtja e pikave 3 dhe 5 të nenit 6 të Ligjit 133/2015 nuk është në pajtim me parimin e

sigurisë juridike, pasi përllogaritja e sipërfaqes së përfituar dhe asaj që do të zbritet ose

shtohet sipas formulës së parashikuar në pikën 1 të nenit 6 është e paqartë dhe krijon

konfuzion në zbatim sa i takon pritshmërive të shtetasve.259GJK në vendim u shpreh ndër të

tjera se: “...Omissis...Gjykata lidhur me dispozitat të cilat parashikojnë dhënien e një mase të

caktuar kompensimi, por që ende nuk janë ekzekutuar, vlerëson se ato ngrenë çështjen e

“pritshmërisë legjitime”, por sipas ligjit nuk do t’i nënshtrohen rivlerësimit. Prandaj për këto

raste nuk mund të thuhet se ka “ndërhyrje” në kuptim të nenit 1 të Protokollit nr. 1 të

GJEDNJ, për sa kohë këto vendime do të ekzekutohen. Përsa i përket vendimeve që

përcaktojnë kthimin ose kompensimin vetëm me sipërfaqe dhe jo me vlerë financiare, skema e

re e kompensimit, parashikuar nga ligji nr. 133/2015, ndryshoi metodën e vlerësimit, e cila

mund të rezultojë në një masë kompensimi më të ulët. Ndonëse masa më e ulët e kompensimit

nuk mund të cilësohet si shpronësim formal, ajo mund të cilësohet mjaft mirë si “ndërhyrje të

tjera” sipas nenit 1 të protokollit nr. 1 të GJEDNJ Megjithatë, Gjykata vlerëson se ekziston

një bazë ligjore mjaftueshëm e qartë dhe e detajuar për ndërhyrjen në këtë çështje. Po ashtu,

siç u theksua më lart, ndërhyrja duket se ndjek një qëllim legjitim, pasi qëllimi i ligjit nr.

ligji. Në rast se pranë pronës që do të kompensohet gjenden disa zëra kadastralë të njëjtë me atë të origjinës së

pronës, me distance të njëjtë dhe vlera të ndryshme, atëhere për referim në përllogaritje merret zona që ka

çmimin më të lartë. 5. Në rast se ATP-ja merr vendim për njohje dhe kompensim fizik në pronën e subjektit,

prona vlerësohet sipas pikës 1 të këtij neni. Kur nga ky vlerësim rezulton se subjekti përfiton një prone që ka

vlerë më të lartë sesa prona që ka pasur në momentin e shpronësimit, atëhere subjektit i kompensohet fizikisht

sipërfaqja që i korrespondon vlerësimit dhe pjesa tjetër e pronës kalon në fondin e tokës me vendim të ATP-së.

6. Vlera e aksioneve, obligacioneve, kompensimit financiar apo çdo lloj kompensimi tjetër, duke përfshirë vlerën

e pronës së përfituar nga dispozitat ligjore për ndarjen e tokës bujqësore, që subjekti apo trashëgimtarët e tij

kanë përfituar më pare, zbritet nga shuma e [përllogaritur për kompensim. 7. Për vendimet e kompensimit të

papërcaktuara në vlerë dhe ende të paekzekutuara, nga periudha e njohjes të së drejtës për kompensim dhe deri

në marrjen e shpërblimit, subjektet e shpronësuara do të përfitojnë indeksimin, sipas vlerës zyrtare të inflacionit

dhe interesit bankar, sipas mesatares vjetore të nxjerrë nga Banka e Shqipërisë në momentin e hyrjes në fuqi të

këtij ligji.”

259 Vendimi Nr.1, datë 16.01.2017 të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, paragrafi 40 dhe 42.


101

133/2015 është përfundimi efektivisht i procesit të trajtimit të pronës nëpërmjet njohjes dhe

kompensimit të saj brenda afatit të arsyeshëm260.”

2.1.4 Transferimi i pronave shtetërore

Të gjitha pronat e shtetit janë objekt i inventarit dhe në vazhdimësi transferimi apo në

administrim, ose në pronësi, duke fituar të drejtën e regjistrimit në pronësi. Në mënyrë të

veçantë, njësitë e qeverisjes vendore marrin kontrollin mbi pyjet dhe kullotat, që ndodhen pranë

fshatrave, për t’u përdorur në sipërmarrje nga banorët. Ndërkohë që pronat publike (shkollat,

klinikat mjekësore, objektet social-kulturore de sportive dhe rrugët) po i transferohen në pronësi

njësive të qeverisjes vendore. Për transferimin e pronave të paluajtshme të shtetit te njësitë e

qeverisjes vendore në vitin 2001261, u krijua Agjencia e inventarizimit dhe transferimit të

pronave publike, me qendër në Tiranë dhe me degë në çdo qark të vendit (12 në total).

Tjetërsimi i sipërfaqeve truall realizohej edhe nëpërmjet, organeve administrative lokale.

Kështu në bazë të vendimit nr. 35, datë 24.1.2007, “Për procedurat dhe format e shitjes së

truallit i’u dha mundësia çdo bashkie të tjetërsojë sipërfaqet e trojeve, pronë e shtetit, që i

kanë kaluar asaj bashkie si rezultat i transferimit të pronësisë që u bën atyre Këshilli

Ministrave në bazë të Ligjit nr. 8744, datë 22.2.2001, “Për transferimin e pronave të

paluajtshme publike të shtetit në njësitë e qeverisjes vendore”, në favor të subjekteve private.

Trualli shtetëror, i blerë nga subjektet private, duhet të regjistrohet në zyrën e regjistrimit të

pasurive të paluajtshme. Në bazë të këtij akti normativ shitja e truallit, të pajisur me

infrastrukturë, bëhet nga ana e bashkisë me ankand.

Në bazë të këtij akti normativ i sigurohet mundësia çdo institucioni të Pushtetit Lokal

për të tjetërsuar troje pronë shtetërore që kanë kaluara në favorin e tyre me vendim të

Këshillit të Ministrave në drejtim të subjekteve private, që dëshirojnë të realizojnë një

investim mbi truallin e shitur (për nevoja banimi/sociale/ekonomike etj), duke respektuar në

çdo rast studimet urbanistike në fuqi.

Ky vendim i jep fuqi reale çdo bashkie në vendin tonë për t’u sjellë si pronare me

trojet që i kanë kaluar në pronësi me qëllim sigurimin e të ardhurave të nevojshme në favor të

komunitetit dhe një mirëmenaxhimi sa më cilësor të territorit që ato mbulojnë. Aktet

260 Po aty.

261 Me Vendimin e Këshillit të Ministrave Nr.500, datë 14.08.2001, “Për inventarizimin e pronave të

paluajtshme shtetërore dhe transferimin në njësitë e qeverisjes vendore”.


102

ligjore,262 i hapën rrugën procesit të decentralizimit të organeve të pushtetit lokal nga

pushteti qendror si dhe u dhanë të drejtë këtyre njësive të pajisjen me troje, toka bujqësore,

objekte shtetërore ende të paparivatizuara, në pronësi dhe në përdorim, të cilat përbëjnë një

aset të rëndësishëm në veprimtarinë e këtyre organeve. Deri në vitin 2012 janë marrë 363

vendime për miratimin e listës së inventarëve të njësive të qeverisjes vendore. Megjithë masat e

marra, transferimi i pronave nga qeverisja qëndrore në administrim apo pronësi të njësive

vendore, nuk ka ecur me ritmet e duhura. Një problematikë akoma edhe më shqetësuese ka qenë

mos regjistrimi i tyre në regjistrin publik të pasurive të paliajtshme, për arsye të tarifave të

aplikimit pë regjistrim që kjo qeverisje duhet të paguante pranë zyrave vendore të regjistrimit të

pasurive të paluajtshme. Në rastet e legalizimeve të objekteve informale, të cilët ishin ndërtuar

në pronat që ishin në administrim apo pronësi të Bashkive përkatëse, gjendja juridike e marrë në

ZVRPP figuronte shtet. Kjo i hapte rrugë vazhdimit të procedurave për legalizim të objektit

informal, pa marrë më parë konfirmimin, apo pa vënë në dijeni këtë të fundit, edhe pse

legjislacioni i legalizimit parashikonte marrjen e konfirmimit pë vazhdimin e këtyre procedurave

nga bashkia përkatëse.

2.1.5 Informaliteti urban në Shqipëri. Procedurat dhe mënyrat ligjore të zgjidhjes

Në Shqipëri, ashtu sikurse edhe në vende të tjera të rajonit, pas viteve 1990, për arsye të

mosushtrimit të kompetencave të autoriteteve shtetërore në mbrojtje të tokës, u shfaq

informaliteti urban i ndërtimit të objekteve pa leje. Ky fenomen pati një shtrirje në hapësirë e

kohë dhe, sikurse është pranuar edhe nga vetë politikanët, ai u shndërrua në një “kalë beteje”

gjatë fushatave elektorale në Shqipëri. Për këtë arsye, të gjitha forcat politike që kanë ardhur

në pushtet, kanë synuar zgjidhjen e fenomenit nëpërmjet iniciativa ligjore. I gjithë procesi i

legalizimit, urbanizimit dhe integrimit të ndërtimeve pa leje synon sjelljen në një gjendje

ligjshmërie të ndërtimeve të kryera në kundërshtim me planet urbanizuese, pa lejen ose në

tejkalim të lejes së dhënë prej organeve të qeverisjes vendore, në një territor që menaxhohet

në respekt të këtyre planeve, pikërisht prej këtyre organeve. Miratimi dhe ndryshimet e

shpeshta ligjore, si dhe kriteret e procedurat e miratuara jo rrallëherë janë konsideruar si

262 Ligji Nr. 8743, datë 22.2.2001, “Pronat e paluajtshme të shtetit”, i azhurnuar me Ligjin nr. 9558, datë

08.06.2006. Ligji Nr.8744, datë 22.2.2001, “Për transferimin e pronave të paluajtshme publike të shtetit në

njësitë e qeverisjes vendore”. VKM, Nr.500, datë 14.8.2001, Për inventarizimin e pronave të paluajtshme

shtetërore dhe transferimin e pronave në njësitë e qeverisjes vendore, i azhurnuar me Vendimin Nr.1277, datë

23.12.2009.


103

antikushtetuese, pasi cenojnë të drejtën e pronës, jo vetëm të pronarit, por edhe të të gjithë

anëtarëve të shoqërisë. Në Shqipëri, pas rënies së diktaturës komuniste dhe vendosjes së

demokracisë, dëshira e njerëzve për liri u reflektua edhe në lëvizjen e njerëzve nga zonat

rurale drejt qyteteve, një ëndërr që më parë lejohej vetëm nëpërmjet dhënies së lejes së

banimit, nga organet e pushtetit popullor të kohës së komunizmit. Shumica e njerëzve, për

arsye ekonomike, migruan nga zonat rurale drejt qyteteve të mëdha, të nxitur nga mundësitë

më të mëdha ekonomike që u ofronin qytetet, si për t’u punësuar ashtu dhe për të ushtruar

ndonjë aktivitet ekonomik, për të plotësuar kështu nevojat ekonomike të familjeve të tyre.

Numri i vetëdeklarimeve sipas qarqeve në të gjithë vendin, edhe pas fushatës së

vetëdeklarimeve të vitit 2015, rezulton sipas tabelës 1263.

DREJTORIA

2005

2006

2013

2014

2015

Total

Totali real

(-30%)

BERAT 224

9

53

04

5

20

80

77

44

7

16

597

11618

DIBËR 65 14

14

1

81

23

00

28

3

42

43

2970

DURRËS 132

33

24

690

4

574

24

708

54

00

72

605

50823

ELBASAN 680

8

11

920

3

756

22

286

12

02

45

972

32181

FIER 255

6

25

996

1

935

24

862

14

13

56

762

39734

GJIROKASTËR

AST

190 17

38

1

99

26

60

51

3

53

00

3710

KORÇË 382

8

57

49

1

033

63

93

78

7

17

790

12453

KUKËS 201 18

16

1

81

14

52

19

3

38

43

2691

LEZHË 270

1

82

58

2

357

89

10

11

77

23

403

16383

SHKODËR 152

7

16

953

2

691

12

983

13

22

35

476

24834

VLORË 669

6

16

297

2

497

10

797

12

72

37

559

26292

TIRANË 239

46

61

652

4

130

37

045

33

72

13

0145

91102

TOTAL 640

00

18

1787

2

4054

16

2473

17

381

44

9695

31478

9

Në fakt, sipas ALUIZNI-t, numri real i vetëdeklarimeve për periudhën 2006-2015

rezulton të jetë 320 000 objekte. Nga këto vetëdeklarime, rreth 20-30% e tyre janë dublikime

(i njëjti objekt i deklaruar disa herë.) Gjithashtu, në vetëdeklarime janë përfshirë edhe një

numër objektesh, që nuk mund të përfshihen në legalizim për shkak të kohës së ndërtimit të

tyre. Kjo shifër varion nga 7-10% të vetëdeklarimeve.

Po t’u referohemi të dhënave (figura nr. 1), në disa qytete informaliteti është më i

përhapur se në të tjera. Kështu, në qarqet Tiranë, Durrës, Fier, ky fenomen ka një rritje më të

madhe, tek e cila mendoj se kanë ndikuar disa faktorë. Së pari, janë qarqet me shtrirje më të

263 Të dhënat janë marrë nga institucioni i Aluiznit, në adresën wwww.aluizni.gov.al.


104

madhe gjeografike në vend. Së dyti, janë qarqet me numrin më të madh të popullsisë. Së treti,

konsiderohen si qarqet me zhvillim ekonomik më të madh.

Figura nr. 1

Për numrin e madh të ndërtimeve informale dhe ndikimin social që ato kanë në

familjet shqiptare, nga njëra anë, por, nga ana tjetër, edhe për shkak të mosfunksionimit të

shtetit, të gjitha forcat politike që kanë ardhur në pushtet në Shqipëri pas vendosjes së

demokracisë kanë pranuar zgjidhjen e situatës nëpërmjet nismave ligjore, duke legalizuar

objektet pa leje. Në vazhdimësi, politika shqiptare dhe legjislatori shqiptar, ka marrë përsipër

t’i trajtojë objektet informale nëpërmjet iniciativave ligjore, që jo rrallëherë janë bërë objekt

kundërshtimesh.

Një nga mënyrat e fitimit të pronësisë në Shqipëri është edhe nëpërmjet ligjit për

legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e objekteve pa leje. Ky ligj lindi si domosdoshmëri e

gjetjes së zgjidhjeve ligjore të fenomenit të ndërtimeve pa leje. Ky fenomen lindi në hapat e

parë të zhvillimeve demokratike, ku rëndësia e mbrojtjes të së drejtës së pronësisë private e

publike mbi tokën nuk konsiderohej si prioritet i qeverisë së dalë nga lëvizjet demokratike.

Edhe pse u krijuan dhe ekzistonin mekanizmat institucionalë për të lindur dhe regjistruar këto

të drejta, ata nuk siguronin dhënien në një kohë të arsyeshme të titujve të pronësisë dhe

identifikimin e saktë të kufijve të pronës. Pavarësisht se përmirësimet ligjore erdhën shumë

vonë në kohë, në raport me zhvillimet dhe nevojat shoqërore, ato nuk rezultuan të efektshme,

duke i hapur rrugë kështu procesit të informalizimit të tregut urban të banesave. Sipas një

raporti të Bankës Botërore, ndërtimet e paligjshme përbëjnë një të tretën e inventarit strehues

gjithsej dhe kanë kushtuar afro 10 miliardë euro për t’u ndërtuar. Për këtë arsye, nëpërmjet

procesit të legalizimit synohej të shndërrohej këtë “kapital të vdekur” në kapital të dobishëm

dhe funksional, i cili mund të futet në sistemin formal. Mungesa e një titulli qartësisht të


105

ligjshëm i pengon personat që i kanë pronat në shfrytëzim që të veprojnë në tregun formal të

pronave apo t’i përdorin pronat si kolateral për të marrë kredi.

Në atë kohë, legalizimi u konsiderua si një kundërpërgjigje pragmatike ndaj

rrjedhojave të vështira gjithnjë në rritje që erdhën nga zënia e tokës dhe ngulja e paligjshme

në masë.

Megjithatë, reforma e legalizimit duhej të ndërmerrej për të:

➢ integruar në shoqëri një komunitet të madh banorësh që kanë ndërtuar pa leje, në

mënyrë që t`u ofrohet mundësia këtyre banorëve për të pasur një banesë të përshtatshme;

➢ ndaluar ndërtimet pa leje në të ardhmen;

➢ stabilizuar regjimin juridik mbi të drejtat e pronësisë mbi tokën dhe për të vendosur

stabilitetin e marrëdhënieve ekonomiko-shoqërore, duke shmangur konfliktin social ndërmjet

personave privatë;

➢ mbrojtur apo ligjëruar dhe për të vënë në qarkullim civil kapitalin e investuar në

fushën e ndërtimeve.

Ka pasur disa përpjekje kryesore për t’i vendosur në rregulla vendbanimet informale në

Shqipëri. Përpjekja e parë nëpërmjet Ligjit nr. 9304, datë 23.10.2004, “Për legalizimin dhe

urbanizimin e zonave informale”, dhe Ligjin nr. 9209, datë 23.3.2004, “Për legalizimin e

shtesave në ndërtime”. Për shkak të njohurive dhe burimeve të pamjaftueshme të pushtetit

vendor, u morën masa për ndryshime të reja ligjore më 2006 me ligjin për legalizimin,

urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve të paligjshme. Ligji i ndryshuar i legalizimit krijoi

Agjencinë e Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale

(ALUIZNI) dhe përcaktoi funksionet e lidhura kryesisht me legalizimin, urbanizimin dhe

regjistrimin e pronave të legalizuara. Në vitin 2009 u miratua një ligj specifik, i cili rregullon

marrëdhëniet e pronësisë mbi truallin dhe objektet e ndërtuara në zonat e stimuluara me

përparësi turizmin, që janë dhënë për realizimin e veprimtarive të stimuluara264. Institucioni

përgjegjës për kryerjen e procedurave për kalimin e pronësisë subjekteve të interesuara, mbi

njësitë e ndërtuara dhe truallin brenda zonës së stimuluar, është Agjencia e Legalizimit,

Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale.

Fitimi i pronësisë së parcelës ndërtimore

Mënyra e fitimit të pronësisë së paluajtshme të parcelës ndërtimore të objekteve pa leje

fillimisht kalonte në dy faza:

264 Ligji Nr.10 186, datë 5.11.2009, “Për rregullimin e pronësisë mbi truallin shtetëror në zonat me përparësi

turizmin”, ndryshuar me Ligjin nr. 10395, datë 10.3.2011, Botuar në Fletore Zyrtare, Nr. 34, ndryshuar me

Ligjin Nr. 67/2014, datë 25.7.2014, Botuar në Fletore Zyrtare , Nr. 115.


106

1. Miratimi nëpërmjet aktit administrativ (Vendimit të Këshillit të Ministrave) të kalimit

të së drejtës së pronësisë mbi parcelën ndërtimore të objektit informal.

2. Kalimi i pronësisë së parcelës ndërtimore ose truallit nga shteti te vetëdeklaruesi

nëpërmjet kontratës së kalimit në pronësi.

Me ndryshimet ligjore e drejta e pronësisë fitohet që në momentin e miratimit të Vendimit të

Këshillit të Ministrave të kalimit të pronësisë së parcelës ndërtimore nga shteti apo personat

privat te vetëdeklaruesi i ndërtimit pa leje 265.

Në këtë mënyrë jo vetëm u eliminua kontrata e kalimit në pronësi para noterit, por për

subjektet e vetëdeklarimit, të cilëve nuk u është miratuar e drejta e kalimit në pronësi, leja e

legalizimit miratohet përpara kryerjes së këtyre procedurave.

Pra, kemi dy lloj procedurash për fitimin e titullit të pronësisë së objekteve pa leje të

pasqyruara sipas skemës.

265 Pika 1 e Vendimit Nr 465, datë 22.6.2016, “Për përcaktimin e procedurave dhe rregullave për kalimin e së

drejtës së pronësisë mbi parcelën ndërtimore të objekteve informale”.

http://www.aluizni.gov.al/vendim-nr-465-date-22-6-2016-per-percaktimin-e-procedurave-dhe-rregullave-per-kalimin-e-se-drejtes-se-pronesise-mbi-parcelen-ndertimore-te-objekteve-informale/

http://www.aluizni.gov.al/vendim-nr-465-date-22-6-2016-per-percaktimin-e-procedurave-dhe-rregullave-per-kalimin-e-se-drejtes-se-pronesise-mbi-parcelen-ndertimore-te-objekteve-informale/


107

(Skema 1).

OBJEKTE INFORMALE TË CILAVE U

ËSHTË MIRATUAR E DREJTA E KALIMIT

ME VKM

PROCEDURA E MARRJES SË TITULLIT TË PRONËSISË SË OBJEKTIT PA LEJE

OBJEKTE INFORMALE TË CILAVE NUK U

ËSHTË MIRATUAR E DREJTA E KALIMIT TË

PRONËSISË

PLOTESIMI OSE JO I KRITEREVE TË VKM 280 DATË 01.04.2015 E NDRYSHUAR

VENDIM PERJASHTIM NGA LEGALIZIMI VENDIM KUALIFIKIMI

EMETIMI I FATURËS PËR PARCELËN NDERTIMORE

NJOFTIM

IKMT

NJOFTIMI I

SUBJEKTIT

LEJE LEGALIZIMI ME OSE PA BARRË HIPOTEKORE

APLIKIMI DHE PËRCJELLJA E DOSJES NË ZRPP

EMETIMI I LEJES SË LEGALIZIMIT PA MARREDHËNIE ME TRUALLIN

EMETIMI I LEJES SË LEGALIZIMIT DHE

APLIKIMI PËR ZRPP

HARTIMI I MATERIALEVE PËR VKM

EMETIMI I FATURËS PËR PARCELËN

NDERTIMORE PAS MIRATIMIT TË VKM


108

Kalimi i pronësisë në rastin kur trualli i objektit informal është pronë jopublike shtetërore.

Për të fituar të drejtën e pronësisë së objektit pa leje, drejtoritë e varësisë të

ALUIZNI-t përgatitin dokumentacionit tekniko-ligjor për kalimin e të drejtës së pronësisë së

parcelave ndërtimore, nga shteti te poseduesit e ndërtimit informal. Ky dokumentacion

përgatitet pasi është bërë verifikimi paraprak i praktikave të legalizmit që i përkasin një

objekti të veçuar apo një zone, ose blloku informal. Në materialin e përgatitur përfshihet

infirmacion (konfirmimi zyrtar, planvendosja, dokumentacioni ligjor shoqërues, etj.) mbi

gjendjen juridike të parcelave ndërtimore të objekteve informale, që merret nga Zyrat

Vendore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, për të cilën poseduesi i objektit informal

nuk është pronar i vërtetuar me dokumentacion ligjor.

Dokumentacioni për miratimin e Vendimit të Këshillit të Ministrave të kalimit të së

drejtës së pronësisë mbi parcelën ndërtimore të objektit pa leje, përcillet për miratim në

Drejtorinë Qendrore të ALUIZNI-t dhe më pas Këshillin e Ministrave dhe përmban:

- Hartën vektor në të cilën paraqiten objektet informale dhe parcelat për të cilat

propozohet miratimi i kalimit të së drejtës së pronësisë.

- Tabelën e të dhënave, gjeneralitetet e vetëdeklaruesit, të dhënat e pasurisë.

- Relacionin shpjegues mbi propozimin për kalimin e të drejtës së pronësisë

(sintezë e të dhënave teknike dhe e informacionit ligjor të pasurive informale).

- Dokumentacionin (origjinal) administruar zyrtarisht nga ZVRPP-të, mbi

gjendjen juridike të parcelave ndërtimore të objekteve informale, në zonën/blloku kadastral,

shoqëruar nga harta treguese e pasurive.

Me miratimin e kalimit të së drejtës së pronësisë nëpërmjet aktit administrativ të

Këshillit të Ministrave, vetëdeklaruesit i lind e drejta e fitimit të pronësisë, e cila realizohej

nëpërmjet kalimit të pronësisë me anë të kontratës së shitjes së pasurisë së paluajtshme sipas

dispozitave të Kodit Civil. Me shlyerjen e detyrimeve financiare sipas çmimit të blerjes së

truallit nga ndërtuesit informal, realizohej lidhja e kontratës së shitjes së pasurisë së

paluajtshme nga shteti te poseduesi i ndërtimit informal, ku në cilësinë e palës përfaqësuese

të shtetit ishte drejtori i ALUIZNI-t të qarkut përkatës. Kjo e drejtë iu njoh ALUIZNI-t vetëm

në vitin 2008. Me anë të këtij ligji (2008), ligjërohet e drejta e ALUIZNI-t, që të kryejë

procedurat për kalimin e pronësisë së parcelës ndërtimore të objekteve informale nga shteti te

poseduesi i ndërtimit pa leje.

Ndryshimet më të fundit ligjore e kapërcejnë fazën e kalimit në pronësi nëpërmjet

kontratës për shitjen e pasurisë nga ana e ALUIZNI-t dhe e drejta e pronësisë mbi parcelën


109

ndërtimore të legalizuar transferohet nëpërmjet aktit administrative të Këshillit të Ministrave,

i cili është i vlefshëm për regjistrimin përfundimtar të parcelës ndërtimore në regjistrin e

pasurive të paluajtshme. Kjo për arsye se me të njëjtin akt administrative kryhet edhe

miratimi i masës së vlerës së kompensimit për sipërfaqet të cilat rezultojnë në pronësi private.

Ndryshimi kryesor është dhënia e lejes së legalizimit për objektin informal, pa

marrëdhënie me truallin dhe pa iu njohur e drejta e pronësisë poseduesit të ndërtimit informal

nëpërmjet aktit administrative të Këshillit të Ministrave. Propozimi për kalimin e së drejtës së

pronësisë dhe miratimin e masës e vlerës së kompensimit financiar përgatitet nga drejtoritë e

ALUIZNI-t, pas miratimit të lejes së legalizimit. Në këtë mënyrë, poseduesi i ndërtimit

informal, me regjistrimin e lejes së legalizimit për objektin në ZVRPP, bëhet pronar i saj,

ndërkohë që nuk përcaktohet një afat kohor brenda të cilit drejtoritë e ALUIZNI-t duhet të

hartojnë projektvendimet për kalimin në pronësi të parcelës ndërtimore. Kjo procedurë vë në

pikëpyetje mënyrën e fitimit të pronësisë së këtyre objekte deri në momentin e miratimit të

kësaj të drejte nëpërmjet aktit administrativ të Këshillit të Ministrave.

Rregjimi juridik i kalimit të së drejtës së pronësisë mbi tokën nga pronari i ligjshëm drejt

ndërtuesit informal

Ligji nr. 9304, datë 28.10.2004, “Për legalizimin dhe urbanizimin e zonave informale”,

parashikonte vazhdimin e procedurave të legalizimit edhe në pronësi të subjekteve privat. Në

rastet kur nga gjendja juridike e konfirmuar nga ZVRPP rezulton se parcela ndërtimore e

objektit informal është në pronësi private, ligji parashikon humbjen e detyrueshme të zotësisë

për të poseduar tokën edhe nga pronari i ligjshëm, nëse midis tij dhe ndërtuesit informal nuk

do të arrihej një marrëveshje. Në rastet kur palët nuk arrijnë një marrëveshje me njëra-tjetrën,

atëherë ligji sanksionon zhveshjen e pronarit të ligjshëm nga e drejta e pronësisë mbi

sipërfaqen e tokës, duke i njohur atij të drejtën e kompensimit, në përputhje me standardet që

parashikon ligji për kthimin dhe kompensimin e pronës. Shpronësimi, në ligjin e vjetër, si

masë e përshtatshme me karakter detyrues vendoset ndaj pronarëve të ligjshëm pa përcaktuar

me qartësi dhe siguri të mjaftueshme se si do të veprohej për përmbushjen e të drejtës së

kompensimit, cila do të ishte procedura konkrete e shpronësimit, cili do të ishte organi

shtetëror që do realizonte procesin e kompensimit. Kuadri ligjor për këtë qasje u zëvendësua

në vitin 2006 me ligjin për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve të

paligjshme, i cili, me shtesat dhe ndryshimet që i janë bërë, parashikon një mekanizëm për

kalimin te kërkuesi të pronësisë mbi tokën ku është ndërtuar objekti i legalizuar dhe përfshin

një të drejtë kompensimi për ish-pronarin, si edhe një formulë për llogaritjen e kompensimit.


110

Nëpërmjet ligjit të ri u bë një rregullim më i drejtë, sa i takon kalimit të së drejtës së pronësisë

mbi tokën nga pronarët e ligjshëm drejt ndërtuesve informalë. Në ndryshim nga ligji i

mëparshëm, ligji i ri kishte si objekt të tij, krahas legalizimit, urbanizimit, integrimit të

ndërtimeve pa leje dhe zonave informale edhe kalimin e pronësisë së parcelës ndërtimore,

përkundrejt të drejtës për shpërblim të pronarit të ligjshëm. Neni 15 i ligjit për kalimin e

pronësisë së parcelës ndërtimore, sanksiononte regjistrimin në regjistrat e pasurive të

paluajtshme të pronave që legalizohen, sipas të dhënave të lejes së legalizimit. Kjo nënkupton

faktin se marrja e një dokumenti administrativ nga ALUIZNI (lejes së legalizimit), shndërron

në pronar personat që kanë ndërtuar pa leje në pronën e pronarit të ligjshëm. Ndërsa, me

regjistrimin e lejes së legalizimit në ZRPP, subjektit privat, pronarit legjitim të tokës, i lind e

drejta e kompensimit. Sipas ligjit, ndërtuesi informal është kthyer në pronar të ligjshëm të

parcelës ndërtimore me lëshimin e titullit të pronësisë, lejes së legalizimit, ndërsa me

regjistrimin e saj në ZRPP në favor të ndërtuesit informal, për pronarin legjitim fillojnë

procedurat e shpronësimit për sipërfaqen e tokës së zënë nga ndërtimet informale. Prandaj,

ajo çka vihet re në ligjin e legalizimeve të vitit 2006, është se ligjvënësi sanksionon privimin

nga prona të pronarëve të ligjshëm pa u kryer më parë shpronësimi.

Kjo situatë paligjshmërie do të gjente rregullim ligjor nëpërmjet Ligji nr. 9895, datë

09.06.2008, “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin nr. 9482/2004”, të ndryshuar.

Në vitin 2016 ALUIZNI raporton se është kryer procedura e kalimit në pronësi për 8

606 parcela ndërtimore dhe është miratuar e drejta për shpërblim financiar për 2 980 subjekte

pronarë të pasurive të paluajtshme që janë prekur nga ndërtimet pa leje. Të ardhurat e

arkëtuara nga procesi i legalizimit janë rreth 2,4 miliardë lekë, nga të cilat, afro 1,7 miliardë

lekë, janë transferuar në fondin financiar të kompensimit të pronarëve. Ndërkohë rezulton se

në vite janë miratuar 37 VKM dhe totali i vlerës së kompensimit të miratuar në këto VKM

është 18,9 miliardë lekë. Ajo që është vënë re sipas ATP është se rreth 3 500 subjekte

përfitues nuk janë paraqitur fare në ATP për të aplikuar me qëllim përfitimin e shpërblimit të

miratuar për ta në VKM-të përkatëse.

Këto shifra janë larg pritshmërive të pronarëve dhe akoma më larg situatës reale të

atyre pronarëve që ende nuk u është njohur e drejta e kompensimit për pasuritë e tyre që u

janë zënë nga ndërtimet pa leje.


111

Kalimin e së drejtës së pronësisë subjekteve të interesuara apo personave të

stimuluar266.

Kalimi i së drejtës së pronësisë subjekteve të interesuara apo personave të stimuluar

mbi njësitë e ndërtuara dhe truallin brenda zonës së stimuluar, si dhe për veprimtaritë

joturistike në zonë me përparësi turizmin, kryhet me kërkesë të personave të stimuluar, që

kanë përmbushur të gjitha detyrimet që rrjedhin nga marrëveshja e qirasë dhe e zhvillimit.

Procedurat do të zbatohen edhe për personat që ushtrojnë “veprimtari joturistike” në zonë me

përparësi turizmin. Subjekti i interesuar, që gëzon njësinë e ndërtuar, duhet të paraqesë pranë

ALUIZNI-t, brenda 60 ditëve pas njoftimit publik, dokumentet e mëposhtme:

a) kërkesën për kalimin e së drejtës së pronësisë mbi truallin, të plotësuar sipas formularit

tip të miratuar nga ministri përgjegjës;

b) dokumentacionin që provon veprimin juridik ndërmjet personit të stimuluar dhe

subjektit të interesuar për kalimin e së drejtës së pronësisë mbi njësinë e ndërtuar;

c) planimetrinë dhe sipërfaqen në m2 të njësisë së ndërtuar;

ç) dokumentet e pronësisë për njësinë e ndërtuar, nëse ka;

d) kopje të dokumentit të identifikimit ose ekstrakt të regjistrit tregtar.

ALUIZNI bashkërendon punën me Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme për

verifikimin e gjendjes juridike dhe në terren të njësive të ndërtuara dhe me Agjencinë e

Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, për të evidentuar nëse ka kërkesa të depozituara nga

subjekte, të cilat pretendojnë të drejtën e pronësisë mbi zonën e stimuluar. ALUIZNI, në

përfundim të verifikimeve të kryera me institucionet harton një relacion shpjegues mbi

procesin e verifikimit të kryer dhe një plan rilevimi, duke pasqyruar të dhënat urbanistike të

zonës së stimuluar.

Nëse marrëveshja e qirasë ose e zhvillimit është e lidhur me personin e stimuluar në

truall shtetëror, përpara datës së kthimit dhe kompensimit fizik nga Agjencia e Kthimit dhe

Kompensimit të Pronave, ALUIZNI kalon pronësinë e truallit në favor të subjektit të

interesuar apo personit të stimuluar. Personat që figurojnë pronarë, kompensohen në

përputhje me procedurat e parashikuara në legjislacionin në fuqi për legalizimin, urbanizimin

dhe integrimin e ndërtimeve pa leje.

Sipërfaqja e parcelës ndërtimore, për të cilën kalohet e drejta e pronësisë

266 Me VKM Nr.310, datë 5.5.2010, “Për mënyrën dhe llogaritjen e afateve të pagimit të çmimit të truallit, për

kalimin e së drejtës së pronësisë mbi truallin shtetëror, në zonat me përparësi turizmin” është bërë rregullimi

ligjor, ndryshuar me Vendim Nr.475, datë 3.6.2015.


112

Sipërfaqja e parcelës, për të cilën miratohet kalimi i së drejtës së pronësisë, në rastin e

ndërtimeve pa leje me funksion banimi, si rregull, duhet të jetë deri në masën e trefishit të

bazës së ndërtimit, por në çdo rast jo më e madhe se 500 m². Megjithatë, kur për shkak të

përmasave ose planvendosjes së parcelës ndërtimore, krijohen sipërfaqe të lira që nuk mund

të shfrytëzohen më vete për ndërtim, ato i shiten poseduesit të ndërtimit pa leje sipas vlerës së

pronës, të miratuar me vendim të Këshillit të Ministrave. Kalimi i së drejtës së pronësisë për

këto sipërfaqe kryhet vetëm nëse poseduesi i ndërtimit pa leje shpreh vullnetin nëpërmjet një

kërkese me shkrim. Përcaktimi i sipërfaqes së parcelës ndërtimore pati shumë diskutime gjatë

hartimit për ndryshimet ligjore. Kjo për faktin se në zonat me zhvillim të tregut të pasurive të

paluajtshme, qytetarët dhe biznesmenët prireshin për përfitimin e një sipërfaqe sa më të

madhe trualli, për shkak edhe të lehtësirave që sollën ndryshimet ligjore për vlerën e saj, në

raport me sipërfaqen. Me kufizimin deri në trefishin e bazës së objektit nuk lihet rrugë për

abuzim në rastin e objekteve më një sipërfaqe modeste ndërtimi. Nga praktika është vërejtur

se ka pas objekte me sipërfaqe ndërtimore 17 m2 që kanë përfituar sipërfaqe të parcelës deri

në 500 m2.

Për ndërtimet pa leje me funksion social-ekonomik zbatohet vetëm kriteri i trefishit i

sipërfaqes së bazës së ndërtimit, duke mos e kufizuar atë por, nëpërmjet përcaktimit rast pas

rastit. Kjo dispozitë lë vend për abuzim, pasi funksioni i objektit përcaktohet nëpërmjet

evidentimit në terren nga punonjës të ALUIZNI-t.

Kriteret për legalizimin e objekteve pa leje

1 .Kriteret e përgjithshme ligjore për legalizimin e objekteve pa leje

Planifikimi urban është një proces sa teknik aq edhe politik, sepse ka të bëjë me mirëqenien e

njerëzve, kontrollin dhe përdorimin e tokës, kompozimin e mjedisit urban, si dhe me

mbrojtjen dhe pasurimin e mjedisit natyror. Administrimi i tokës përfshin një gamë të gjerë

sistemesh dhe procesesh, një pjesë e të cilave është e lidhur ngushtë me zotërimin e tokës,

ndërsa menaxhimi përfshin funksione që lidhen me rregullimin, zhvillimin dhe përdorimin e

tokës, mbledhjen e të ardhurave prej këtyre funksioneve dhe zgjidhjen e konflikteve që

shkaktohen nga marrëdhëniet e pronësisë dhe të përdorimit të tokës.267 Përcaktimi i kritereve

ligjore për legalizimin e objekteve informale duhej para së gjithash të respektonte këto

parime, sepse, paralelisht me legalizimi e objekteve informale, duhej bërë edhe urbanizimi i

tyre. Por ndërsa urbanizimi është prerogativë e pushtetit vendor, legalizimi i objekteve

267 Vendimi i Gjykatës Kushtetuese Nr. 3, datë 02.02.2009.


113

informale lindi si nevojë për shkak të pamundësisë së organeve të pushtetit vendor për të

ushtruar përgjegjësitë e tyre si dhe të përmasave që mori informaliteti, i cili u shndërrua në

një çështje me rëndësi kombëtare.

Ligji nuk përcakton në mënyrë të detajuar kriteret, por është akti normativ që i

përcakton ato. Në ligj përcaktohet vetëm përjashtimi nga legalizimi i objekteve informale.

Nga fryma e përgjithshme e ligjit, arrijmë të kuptojmë se të gjitha objektet pa leje

legalizohen, me përjashtim të atyre objekteve që, në bazë të akteve ligjore e nënligjore në

fuqi, cenojnë veprat kryesore të infrastrukturës publike, akset rrugore kombëtare, territorin e

institucioneve publike, integritetin e monumenteve të kulturës.268

Pra, në ligj përcaktohet si kusht kryesor afati i ndërtimit të objektit që, me ndryshimet

e fundit ligjore, është 27.06.2014 dhe verifikimi i kritereve përjashtuese të përcaktuar në

VKM.

Janë objekt i ligjit, objektet pa leje, shtesat anësore/në lartësi, në një ndërtim me leje

kur, nga pikëpamja ndërtimore:

➢ kanë të ndërtuar, të paktën, një kat mbi ose nën tokë;

➢ janë të ndërtuara me materiale të qëndrueshme, të ngritura, të paktën, në strukturë

dhe janë të lidhura pazgjidhshmërisht me tokën;

➢ nuk janë në kushtet e nenit 35, të Ligjit nr. 9482, datë 3.4.2006.

Po t’i referohemi nenit 35 të ligjit, ai u bën një trajtim të veçantë ndërtimeve pa leje të

ngritura mbi troje private të të tretëve. Sipas këtij ligji, kur planet e përgjithshme vendore dhe/ose

planet e detajuara vendore parashikojnë ndërtime mbi 6 kate nga niveli zero, nuk u nënshtrohen

procedurave për legalizim. Në këto raste, statusi i parcelës ndërtimore nuk ndryshon deri në

momentin e zhvillimit të pronës (parcelës ndërtimore), sipas planit të përgjithshëm vendor

dhe/ose planit të detajuar vendor të miratuar dhe ndërtimi pa leje, deri në këtë moment,

shfrytëzohet nga subjekti posedues.

Të dyja palët (si pronari i truallit dhe/ose investitori, ashtu edhe poseduesi i ndërtimit pa

leje) duhet të lidhin marrëveshje noteriale, e cila të përcaktojë vënien në dispozicion të poseduesit të

pasurisë së paluajtshme ndërtimore, në çastin e përfundimit të objektit. Marrëveshja noteriale

dorëzohet pranë autoritetit përgjegjës dhe ALUIZNI-t, qysh në momentin e paraqitjes së kërkesës

për leje zhvillimi të pronës. Leja e zhvillimit i referohet lejes së ndërtimit të miratuar nga

268 Neni 39 i Ligjit Nr. 9482, datë 3.4.2006, “Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje”,

i ndryshuar.


114

autoriteti përgjegjës për planifikimin e territorit. Në asnjë rast, sipërfaqja ndërtimore që do të

vihet në dispozicion, nuk mund të jetë më e vogël se sipërfaqja e përcaktuar për strehimin e

familjeve të pastreha, sipas normave ligjore në fuqi për këtë kategori.

Në rastin kur marrëveshja nuk arrihet nga palët, pronari i truallit dhe/ose investitori

detyrohet të sistemojë me banesë familjen që posedon ndërtimin pa leje, sipas afateve dhe

procedurave të përcaktuara në Ligjin nr. 9232, datë 13.5.2004, “Për programet sociale për

strehimin e banorëve të zonave urbane”, i ndryshuar.

Megjithatë, me VKM Nr.756, datë 26.10.2016, “Për përcaktimin e kritereve,

procedurave e dokumentacionit të zbatueshëm për të kualifikuar ndërtimet pa leje, shtesat

anësore dhe/ose në lartësi, në ndërtime me leje” u kapërcye dispozita ligjore, duke

parashikuar edhe raste që nuk parashikoheshin në ligj.269 Në rastin konkret, nëse pronari i

ligjshëm i truallit të zënë, nëpërmjet një deklarate noteriale, shpreh vullnetin për heqjen dorë

nga e drejta e zhvillimit të parcelës ndërtimore apo miratimin e legalizimit në favor të

poseduesit, duke pranuar trajtimin përmes kompensimit financiar, nuk ka kufizime për

vazhdimin e procedurave të legalizimit.

Një zgjidhje e debatueshme është parashikuar në rastet kur poseduesi i ndërtimit

informal është bashkëpronar në truallin mbi të cilin ngrihet objekti pa leje. Kështu,

pavarësisht prej pjesës ideale që i takon në bashkëpronësinë e parcelës ndërtimore, procedurat

e legalizimit të objektit pa leje vazhdojnë në favor të tij dhe bashkëpronarët e tjerë

kompensohen në varësi të sipërfaqes që u takon.270 Kjo dispozitë të bën të kuptosh se nga ana

e ALUIZNI-t bëhet një pjesëtim i detyruar në natyrë, duke cenuar disa parime të institutit të

bashkëpronësisë. U jepet e drejta për legalizim edhe shtesave pa leje në lartësi, si dhe

shtesave anësore pa leje, kur sipërfaqja e bazës së shtesës është më e vogël se 50% e

sipërfaqes së bazës së objektit/pallatit ekzistues. Të gjitha këto raste janë përjashtime nga

trajtimi i veçantë që parashikon vetë ligji.

269 Kjo VKM ndryshoi VKM Nr.280, datë 01.4.2015, “Për përcaktimin e kritereve, procedurave e

dokumentacionit të zbatueshëm për të kualifikuar ndërtimet pa leje, shtesat anësore dhe/ose në lartësi, në

ndërtime me leje”.

270 Nëse poseduesi është bashkëpronar në pasurinë ku ndodhet ndërtimi i legalizuar, për rregullimin e pronësisë

në parcelën ndërtimore zbatohen këto rregulla: Kur pjesët takuese ideale të bashkëpronësisë janë të

papërcaktuara, ato prezumohen të barabarta (në përpjesëtim me numrin e të gjithë bashkëpronarëve). Pjesa

takuese ideale e poseduesit llogaritet në sipërfaqen e parcelës ndërtimore. Nëse, pas kësaj, nuk plotësohet

sipërfaqja e parcelës ndërtimore, për sipërfaqen e mbetur të saj kryhet kalimi i pronësisë në favor të poseduesit,

si dhe kompensimi i bashkëpronarëve të tjerë, sipas pjesëve të tyre ideale. Mosmarrëveshjet për ndarjen e

parcelës dhe për masat e pjesëve takuese zgjidhen nga gjykata.

http://www.aluizni.gov.al/vendim-nr-280-date-1-4-2015-i-ndryshuar-me-vkm-nr-756-date-26-10-2016-per-percaktimin-e-kritereve-procedurave-e-dokumentacionit-te-zbatueshem-per-te-kualifikuar-ndertimet-pa-leje-shtesat-a/




115

Kriteret për legalizimin e ndërtimeve në zonat informale të miratuara

Kriteret, ashtu sikurse edhe vetë ligji, kanë ndryshuar me kohën, duke u përshtatur edhe me

gjendjen faktike të situatës së ndërtimeve pa leje. Ligji nuk i parashikon këto kritere të

veçanta, duke ia deleguar qeverisë të bëjë rregullimet e posaçme.271 Nëse i referohemi VKM-

së Nr.756, datë 26.10.2016, kualifikimi i ndërtimeve informale nga drejtoritë e ALUIZNI-t

bazohet vetëm në kriteret e përcaktuara në mënyrë shteruese në këtë vendim. Kjo nënkupton

se objekti pa leje, nëse gjendet në një nga rastet e parashikuara në këtë vendim, nuk mund të

kualifikohet për legalizim. Në të gjitha rastet e tjera, ai lejohet të legalizohet. Pra, ajo që nuk

është e ndaluar në këtë vendim është e lejuar. Po të studiojmë ndarjen e bërë për kriteret,

vërejmë se objektet informale të ndërtuara brenda zonave informale të miratuar, kanë prioritet

dhe kanë kritere më pak strikte sesa në zonat e tjera. Këto kritere mund t’i grupojmë si më

poshtë:

➢ Kritere për shkak të infrastrukturës rrugore apo hekurudhore;

➢ Kritere për shkak se cenojnë vëllimin apo pamjen e jashtme të monumenteve të

kulturës, apo cenojnë integritetin e objekteve të trashëgimisë kulturore;

➢ Kritere për shkak të cenimit të territorit të institucioneve publike (godinat e

institucioneve shtetërore, të shkollave e kopshteve publike, spitaleve, qendrave shëndetësore,

kampuseve studentore e të tjera të ngjashme).

➢ Kritere për zonën e sigurisë të centraleve prodhuese të energjisë elektrike dhe

nënstacioneve elektrike, të brezit mbrojtës të tubacionit të gazsjellësit, naftësjellësit, puseve të

nxjerrjes së naftës, të linjës energjetike të interkonjeksionit;

➢ Kriteret për objektet brenda zonave dhe/ose nënzonave të mbrojtura, shkalla e

mbrojtjes së të cilave nuk lejon ndërtime, në përputhje me përcaktimet e Ligjit nr. 8906, datë

6.6.2002, “Për zonat e mbrojtura”, i ndryshuar, dhe të akteve nënligjore në zbatim të tij;

➢ Kriteret për objektet afër bregut të detit, liqenit ose lumit, brenda distancës në të cilën

nuk lejohen ndërtime, siç përcakton dokumenti i planifikimit të territorit.

271 Neni 45/1.


116

Kriteret për legalizimin e ndërtimeve jashtë zonave informale të miratuara

Objektet informale të ndërtuara jashtë zonave informale dhe të ngritura brenda datës

27.06.2014 i nënshtrohet procedurës së kualifikimit nëpërmjet verifikimit të kritereve

përjashtuese nga legalizimi. Këto kritere mund t’i grupojmë si më poshtë:

➢ Kritere për shkak të infrastrukturës rrugore, në rastet e shkeljes së distancave nga

rrugët ekzistuese të përcaktuar në Kodin Rrugor, jashtë qendrave të banuara;

➢ Kriteret përjashtuese kur objekti është ngritur brenda kufirit të zonës ekonomike272;

është ngritur në zonat arkeologjike të kategorisë “B”, të shpallura me VKM dhe për

të cilat nuk është miratuar procedura e legalizimit nga Këshilli Kombëtar i

Arkeologjisë;

➢ Kur objekti është ngritur brenda brezit mbrojtës të sistemeve kryesore të kullimit;

➢ Ndërtime informale brenda kufirit të vijës turistike.

Edhe pse që nga moment i miratimit të ligjit, ka kaluar një kohë relativisht e gjatë procesi i

legalizimit ende nuk ka përfunduar. Kjo ndër të tjera ka sjellë edhe problematika të cilat janë

evidentuar edhe nga oragnet Kushtetuese. Në mënyrë të përmbledhur, shkeljet e konstatuara

në auditimet e zhvilluara nga KLSH, përgjatë periudhës 2013 – 2017, konsistojnë në:

Vonesa në administrimin e praktikave dhe trajtimin e kërkesave në proces; regjistrimin e

lejeve të ndërtimit mbi truall shtetëror; regjistrimin e pasurive me ndryshime të zërave

kadastral; regjistrimin në bashkëpronësi të paligjshme të pasurive bujqësore; mos regjistrimin

e sipërfaqeve të përbashkëta në ndërtimet e reja duke shmangur taksën e kalimit të pronësisë;

regjistrimin e pronave me mbivendosje; mos bërjen e bilancit AMTP-LN, listave printim III

dhe listave të trojeve sipas kryefamiljarëve, dhe në Drejtoritë Rajonale të ALUIZNI-t dhe

mos administrimi i të dhënave të sakta mbi vet deklarimet në vite; mos evidentimi i

subjekteve që do të përjashtohen nga procedurat e legalizimit; pajisjen me leje legalizimi pa

paguar më parë taksën e ndikimit në infrastrukturë; mosrespektimin e afateve ligjore për

procedurat e kualifikimit; mungesën e dokumentacionit që pasqyron periudhën e ndërtimit pa

leje; legalizimin e objekteve pa respektuar distancat nga brigjet, nga rrugët nacionale e

urbane; legalizimin e objekteve pranë linjave dhe shtyllave të tensionit të lartë, kanaleve

kulluese. Ajo që theksohet është fakti që krahas dëmit ekonomik të matshëm në këto

institucione (ALUIZNI dhe ZVRPP) ekziston edhe një dëm ekonomik i fshehur dhe i

pamatshëm, shumë herë më i lartë se i pari, i cili lidhet me një zinxhir të stërzgjatur pasojash

sociale, mjedisore, ligjore dhe njerëzore, të shkaktuara si pasojë e paligjshmërive të kryera

ndër vite nga ana e punonjësve dhe drejtuesve të ALUIZNI-it dhe ZVRPP-ve të cilat së

bashku me problematikën e proceseve gjyqësore përbëjnë dhe burimin kryesor të faturave të

272 Ligji Nr.9789, datë 19.7.2007, “Për krijimin dhe funksionimin e zonave ekonomike”, dhe akteve nënligjore

në zbatim të tij.


117

papërballueshme që Shteti Shqiptar duhet të paguajë tashmë dhe në vijim si pasojë e

vendimeve të Gjykatës së të Drejtave të Njeriut në Strasburg.273

Ndërtimet pa leje në Shqipëri dhe numri i tyre i madh është një fakt që nuk mund të

kundërshtohet. Zgjidhja ekstreme nëpërmjet prishjes së tyre ashtu sikurse ka ndodhur në

ndonjë nga vendet e rajonit do të shkaktonte një dramë sociale. Është fakt gjithashtu që kjo

situatë ka ardhur si rezultat i mosushtrimit të kompetencave nga ana e organeve vendore dhe

qendrore, që kishin për detyrë administrimin e territorit. Për këtë arsye, shteti kishte

detyrimin edhe t’i jepte zgjidhje problemit. Pavarësisht prej përdorimit politik të situatës së

informalitetit, në vazhdimësi janë ndërmarrë iniciativa ligjore për zgjidhjen në kohë dhe me

kosto të ulët. Marrja e masave ligjore për legalizimin, e objekteve informale nuk ka munguar,

megjithatë nisma ligjore me karakter penal ka qenë e vonuar. Ajo që ka munguar ka qenë

ndërhyrja e shtetit për të parandaluar fenomenin dhe për ta zgjidhur atë në një kohë më të

shkurtër. Dhënia e kompetencave të njëjta disa institucioneve nuk ka ndikuar në përmbylljen

e procesit por në zvarritjen e tij. Koordinimi ndërmjet institucioneve ka munguar dhe është

bërë pengesë për procesin. Emërimi politik i drejtuesve ka ndikuar negativisht. Për shkak të

ndryshimit të shpeshtë të tyre ka sjellë një ngadalësim të procesit dhe kosto financiare për

procedurat e përsëritura.

Për një zgjidhje më të shpejtë është e nevojshme vendosja e një përparësie në

procesin e legalizimit, duke punuar në bazë të blloqeve kadastrale. Nëpërmjet tyre do të bëhej

e mundur edhe përmirësimi/përditësimi i hartës treguese të ZVRPP-së, nga njëra anë por edhe

unifikimi i të dy hartave duke shmangur gabimet në sistemin e regjistrimit të pasurive të cilat

sjellin mbivendosje jo reale të pasurive duke u bërë kështu pengesë për vazhdimin e

procedurave të legalizimit të objekteve. Trajnim i specializuar i administratës së ALUIZNI-t

dhe ZVRPP-së do të kishte ndikim në shpejtësinë e procedurave.

Krijimi i një institucioni të përbashkët do të ishte një zgjidhje për shmangien e procedurave

burokratike të marrjes së gjendjeve juridike dhe të regjistrimit të lejeve të legalizimit, por kjo

duhet bërë nëpërmjet inisiativave legjislative për harmonizimin e legjislacionit.

Përfundimi i verifikimit në terren të objekteve informale dhe krijimi i hartës vektoriale të

zonave informale nëpërmjet kompanive të specializuara të fushës, do të ndihmonte në

zgjidhjen në një kohë më të shkurtër të procesit.

Procesi i urbanizimit dhe integrimit të objekteve pa leje duhet të bëhet paralelisht me procesin

e legalizimit të tyre. Sa më shpejt të përfundojë procesi i legalizimit të objekteve informale,

aq më e shkurtër do të jetë koha e urbanizimit të këtyre zonave dhe kjo do të ndikonte

pozitivisht edhe në ekonominë e vendin.

273 Referuar Raportit të Kontrollit të Lartë të Shtetit të vitit 2017, f.5, aksesuar në adresën www.klsh.org.al.


118

2.1.6 Fitimi i pronësisë nëpërmjet akteve të Këshillit të Ministrave

➢ Vendimi Nr.608, datë 05.09.2012, “Për përcaktimin e procedurës së kalimit të

pronësisë të pasurive të paluajtshme, të ndërtuara deri më 10.08.1991, e truallit funksional të

tyre, kur nuk posedohen akte pronësie, si dhe për regjistrimin e tyre”274.

Për të gjitha ato pasuri, që kanë qenë ndërtuar pra datës 10.08.1991 dhe për të cilat

subjektet nuk kishin akte të fitimit të pronësisë, u pa e nevojshme të gjendej një mënyrë

ligjore për zgjidhjen e çështjes të së drejtës së pronësisë dhe rregullimit juridik, në respektim

të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, në përgjithësi, dhe të së drejtës së pronës, në

veçanti. Kështu nëpërmjet këtij vendimi u përcaktua institucioni i autorizuar si dhe

procedurat e kalimit në pronësi të pasurive të paluajtshme, të ndërtuara deri më 10.08.1991, e

të truallit funksional të tyre, në rastet kur nuk posedohen akte të fitimit të pronësisë, me

qëllim regjistrimin fillestar apo regjistrimin e tyre në regjistrin publik të pasurive të

paluajtshme me titull të qartë të pronësisë. Institucioni i autorizuar nga Këshilli i Ministrave

për kalimin në pronësi të pasurive të paluajtshme është bashkia ose komuna, ku gjendet

pasuria e paluajtshme. Procedura e kalimit në pronësi të këtyre pasurive kryhet me kërkesë të

të interesuarit dhe në rastet kur është duke u kryer regjistrimi fillestar i pasurive të

paluajtshme në një zonë kadastrale të caktuar, kjo procedurë kryhet me kërkesë të

regjistruesit apo të një personi ose të çdo grupi të ngarkuar nga kryeregjistruesi.

Që bashkia apo komuna të kryejë procedurat paraprake për kalimin në pronësi të

pasurive të paluajtshme e të truallit funksional të tyre subjektetve, duhet që të plotësohen disa

kushte:

✓ Objektit të ndërtuar t’i ketë përfunduar karabinaja dhe mbulesa deri më 10.8.1991;

✓ Trualli funksional duhet të rezultojë fizikisht i lirë dhe i pazënë nga ndërtime pa leje,

të cilat janë objekt i Ligjit Nr.9482, datë 3.4.2006, “Për legalizimin, urbanizimin dhe

integrimin e ndërtimeve pa leje”, i ndryshuar;

✓ Madhësia e sipërfaqes së truallit funksional në posedim të përfituesit të jetë ajo që

është miratuar sipas dispozitave ligjore ekzistuese deri në daljen e Ligjit Nr.7693, datë

6.4.1993, “Për urbanistikën”;

274 Ndryshuar me Vendim Nr.812, datë 16.11.2016, “Për disa ndryshime në Vendimin Nr.608, datë 5.9.2012, të

Këshillit të Ministrave”, “Për përcaktimin e procedurës së kalimit të pronësisë të pasurive të paluajtshme, të

ndërtuara deri më 10.8.1991, e të truallit funksional të tyre, kur nuk posedohen akte fitimi pronësie, si dhe për

regjistrimin e tyre”, i ndryshuar.


119

✓ Objekti, trualli nën të dhe trualli funksional të mos jenë të regjistruar në regjistrin

publik të pasurive të paluajtshme apo edhe kur janë të regjistruar, mungon akti i fitimit të

pronësisë;

✓ Objekti i ndërtuar dhe trualli funksional janë të patrajtuar nga legjislacioni përkatës

për njohjen, kthimin e kompensimin e pronës apo për legalizimin dhe urbanizmin e

ndërtimeve pa leje.

Në rastet kur ka përfunduar regjistrimi fillestar, kërkesa e individit depozitohet tek

institucioni i autorizuar (bashkia, apo njësia qeverisjes vendore) e shoqëruar me: a)

dokumentin e lëshuar nga Zyra Vendore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (ZVRPP),

që vërteton se pasuria nuk është e regjistruar në regjistrin publik apo është regjistruar dhe i

mungon akti i fitimit të pronësisë; b) planin e rilevimit të pasurisë, të përgatitur nga një

subjekt i licencuar për punime topografike; c) vërtetimin e lëshuar nga ZVRPP-ja se për këtë

pasuri të paluajtshme nuk ka pasur kërkesë për regjistrim nga ndonjë subjekt tjetër; ç)

dokumentin zyrtar, të lëshuar nga organet e pushtetit vendor brenda kompetencave të tyre, që

provon se ndërtimi është bërë para vitit 1991.

Pas verifikimit të kushteve të lartpërmendura dhe marrjes së informacionit nga Zyra

Qendrore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, Agjencisë Kombëtare të Kthimit dhe

Kompensimit të Pronave, ALUIZNI-t, Zyrës së Gjendjes Civile dhe çdo organi shtetëror që

administron të dhëna për pasurinë e paluajtshme dhe për vërtetimin e gjendjes familjare të

poseduesit të pasurisë së paluajtshme përpara datës 10.8.1991, institucioni përgjegjës kryen

verifikimin në terren për përcaktimin e sipërfaqes dhe të kufijve të pasurisë, duke hartuar

edhe relacionin përkatës. Relacioni përmban të dhënat e sakta për sipërfaqen që kërkohet të

tjetërsohet, me planvendosjen e saj për sipërfaqen në metra katrorë. Pas shqyrtimit të

kërkesës, brenda afatit ligjor prej 30 ditësh dhe pas periudhës së afishimit publik, në rast se

nuk është paraqitur ankesë apo pretendim për pronën, institucioni merr vendim për pranimin

e kërkesës të cilën ia përcjell Këshillit të Qarkut për vendim. Pas marrjes së vendimit nga ky i

fundit, apo me kalimin e afatit ligjor, institucioni i autorizuar, brenda 30 (tridhjetë) ditëve nga

miratimi i Këshillit të Qarkut, bën kalimin e pronësisë së pasurive të paluajtshme e të truallit

funksional të tyre në emër të personave, sipas përbërjes familjare që figuron në certifikatën

familjare deri më 10.8.1991, dhe e dërgon vendimin për regjistrim në ZVRPP-në kërkuese.

Me VKM Nr.608 të vitit 2012, subjekti kërkues kryente vetëm pagesën për tarifat e

shërbimit, ndërkohë që me ndryshimet që iu bën kësaj VKM-je në vitin 2016, kërkuesi duhet

të kryejë pagesën e çmimit për tjetërsimin e truallit funksional, për llogari të ATP për fondin


120

e kompensimit të pronave275. Me paraqitjen e dokumentit bankar, që vërteton kryerjen e

pagesës së kalimit në pronësi të truallit, institucioni i autorizuar, brenda 20 ditëve nga

administrimi i tij, nënshkruan aktin përfundimtar të kalimit të pronësisë së pasurive së

paluajtshme e të truallit funksional të tyre në emër të personave, sipas përbërjes familjare që

figuron në certifikatën familjare deri më 10.8.1991, dhe e dërgon vendimin për regjistrim në

ZVRPP-në përkatëse, duke vënë në dijeni dhe personat përkatës përfitues.

➢ Vendimi i Këshillit të Ministrave nr. 578, datë 29.8.2012, “Për përcaktimin e

procedurës së kalimit në pronësi të oborreve në përdorim”

Edhe ky akt përbën mënyrë për fitimin e pronësisë për ato sipërfaqe që kanë të shënuar

“oborre në përdorim”. Kalimi i kësaj sipërfaqeje toke në pronësi bëhet pas një procesi

administrativ të kryer nga AKKP-ja, sot ATP-ja. Sipërfaqja duhet të jetë e lirë nga ndërtimet

informale dhe nuk duhet të jetë trajtuar me njohje e kthim të pronës ish-pronarit. “Oborr në

përdorim”, sipërfaqja e tokës në pronësi shtetërore, në funksion të një ndërtimi të ligjshëm

për qëllime banimi. Kjo sipërfaqe toke përfshin tokën nën ndërtim dhe, sipas rastit, edhe

tokën rreth saj. Autoriteti shtetëror i ngarkuar për tjetërsimin e oborreve në përdorim është

ATP-ja, e cila vepron gjatë procedurave të regjistrimit fillestar me kërkesë të regjistruesit apo

të një personi ose çdo grupi të ngarkuar nga kryeregjistruesi (kërkuesi). Që të kryhet kalimi

në pronësi poseduesve të oborreve në përdorim, duhet të plotësohen këto kushte:

✓ Të jenë në posedim, të qetë dhe pa ndërprerje, të pronarit të ndërtimit;

✓ Brenda tyre ose në lidhje funksionale me to gjendet ndërtim i cili:

- është i regjistruar në regjistrat e ZRPP-së, në pronësi të kërkuesit;

- është ngritur para datës 10.8.1991;

✓ Të jenë në pronësi të shtetit, ndonëse të paregjistruara si të tilla, por të patransferuara

në inventarin e pronave të organeve të qeverisjes vendore, në përputhje me Ligjin Nr.

8744, datë 22.2.2001, “Për transferimin e pronave të paluajtshme publike të shtetit në

njësitë e qeverisjes vendore”, i ndryshuar.

Që një subjekt të fitojë të drejtën e pronës për oborret në përdorim, duhet të paraqesë

kërkesë sipas formularit të miratuar nga ATP nëpërmjet postës ose drejtpërdrejtë. Krahas

kërkesës, kërkuesi duhet të paraqesë:

275 Nga 1-100 m2 = 200 mijë lekë; 101-200 = 300 mijë lekë; 201-300 m2 = 400 mijë lekë; 301-400 m2 = 500 mijë

lekë; 401-500 m2 = 600 mijë lekë; sipërfaqja maksimale që mund të tjetërsohet nuk duhet të jetë më shumë se

500 m2.


121

✓ dokumentin për të drejtën e pronësisë së kërkuesit mbi ndërtimin, që gjendet brenda

ose në lidhje funksionale me oborrin në përdorim, i lëshuar nga ZRPP-ja;

✓ genplanin e oborrit në përdorim, që kërkohet të tjetërsohet, i hartuar nga një subjekt i

licencuar për punime topografike;

✓ dokumentin me të dhënat për gjendjen juridike të oborrit në përdorim, që kërkohet të

tjetërsohet, i lëshuar nga ZRPP-ja. Me anë të këtij dokumenti provohet se oborri në përdorim

është në pronësi të shtetit, ndonëse i paregjistruar dhe se nuk bën pjesë në inventarin e

pronave të paluajtshme të qeverisjes vendore;

✓ dokumentet që provojnë faktin se ndërtimi, i cili gjendet brenda ose në lidhje

funksionale me oborrin në përdorim, që kërkohet të tjetërsohet, është kryer përpara datës

10.8.1991. Këto dokumente mund të jenë një leje ndërtimi, e lëshuar nga organi përgjegjës i

kohës, një akt zyrtar, i lëshuar nga arkivi teknik i ndërtimit, një akt i nxjerrë nga Drejtoria e

Përgjithshme e Arkivave, një vendim gjyqësor për vërtetimin e faktit juridik të ndërtimit dhe

të kohës së ndërtimit, aktnjoftimi përkatës ose dokumente zyrtare, të lëshuara nga organet e

pushtetit vendor brenda kompetencave të tyre;

✓ dokumentin që provon pronësinë e mëparshme mbi oborrin në përdorim, që, për

shkak të ligjeve të kohës, i ka kaluar në përdorim, pa kundërshpërblim, nëse kërkuesi aplikon

për tjetërsimin e tij pa kundërshpërblim.

Nga një studim i bërë276, rezulton se në pjesën dërrmuese të rasteve, aplikues për të

përfituar të drejtën e pronësisë sipas këtij vendimi janë burrat. Kjo bën që vendimi i drejtorit

të përgjithshëm të AKKP-së për kalimin e të drejtës së pronësisë mbi oborrin në përdorim të

jepet në favor të kërkuesit (që është burri). Një përcaktim i tillë bën që edhe regjistrimi i

vendimit të drejtorit të përgjithshëm të AKKP-së në ZRPP të bëhet në emër vetëm të burrit.

Fitimi i pronësisë nëpërmjet akteve të ZRPP, neni 24/b

Në mungesë të dokumentacionit të pronësisë për pasuritë e paluajtshme, gjatë viteve të

tranzicionit, një mënyrë fitimi për pronën e paluajtshme ka qenë rregulluar nëpërmjet nenit

24/b të ligjit “Për regjistrimin e pasurive të Paluajtshme”. Ky nen parashikonte fitimin e së

drejtës së pronësisë nga individët, familjet dhe personat juridikë privatë apo shtetërorë që

zotërojnë pronën në përputhje me legjislacionin dhe që nuk disponojnë dokumente pronësie.

Ata në bazë të këtij neni i paraqesin regjistruesit një kërkesë për regjistrim pronësie. Kjo

kërkesë duhet të përmbajë deklaratën personale të pronësisë të vërtetuar tek noteri, një gent-

plan të pasurisë, deklaratat noteriale të pronarëve fqinjë për vërtetimin e çka është thënë në

kërkesë në lidhje me pronësinë dhe kufijtë e pasurisë që pretendohet, si dhe kopje të

276 Referuar studimit “Analizë ligjore mbi të drejtat e pronësisë së gruas në zonën bregdetare të jugut”, F.37.


122

vërtetuara nga noteri të dokumenteve të ndryshme që mbështesin kërkesën për regjistrim.

Gjatë eksperiencës sime pranë ZRPP Vlorë, por edhe gjatë regjistrimit fillestar sistematik në

shumë zona kadastrale, numri i kërkesave për regjistrim në bazë të këtij neni ka qenë shumë i

madh. Kjo për asye se pronat e ndërtuara para vitit 1990, sidomos banesat private nuk

dispononin dokumenta pronësie. Kjo ishte një mënyrë për të bërë të mundur regjistrimin e

tyre, pasi poseduesit nuk mund të kryeni asnjë veprim në qarkulllimin civil.

2.2 Problematikat në zbatimin e akteve ligjore të pronësisë dhe reformat politike për

zgjidhjen e tyre

Pavarësisht prej hapave ligjorë dhe institucionalë të ndërmarrë nga autoritetet për

implementimin e reformave mbi të drejtat e pronësisë gjatë viteve ‘90, ndryshimet politike,

ekonomike dhe demografike që ndodhën në këtë periudhë, krijuan konfuzion dhe vështirësi

në zbatimin e ligjeve dhe kontrollin e tokës. Shqipëria renditet e fundit për vitin 2015, në

Indeksin e të Drejtave të Pronësisë, krahasuar me vende të tjera të rajonit të Ballkanit. 277

277 Referuar deklarimeve të qeverisë shqiptare në “Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim,

2015-2020”, f.189. http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/Strategjite_ndersektoriale/Strategjia_Refor

ma_ne_fushe_e-te-drejtave_te_pronesise.pdf.


123

Këto problematika kanë ardhur si rezultat i disa faktorëve:

- Ndryshimet e shpeshta të kuadrit ligjor mbi të drejtën e pronësisë, nga dalja e akteve

të para në vitin 1991. Këto ndryshime janë realizuar me qëllim përmirësimin e legjislacionit,

por në të vërtetë ato thjesht kanë shtuar konfuzionin dhe kanë krijuar një situatë pasigurie

lidhur me titujt e pronësisë.

- Miratimi i Kodit Civil, pas daljes së akteve të para për fitimin e të drejtave të

ndryshme të pronësisë, si dhe e regjistrimit të tyre, ka pasur ndikimin e vet. Nëse u hedhim

një vështrim të përgjithshëm akteve ligjore dhe nënligjore, numërohen rreth 100 ndryshime të

ligjeve për pronat në këto vite, pas rënies së sistemit komunist dhe njohjes me ligj të pronës

private.

Numëroheshin rreth 16 ligje kryesore, që bashkë me aktet nënligjore të dala për

zbatimin e tyre, rregullojnë sektorë të ndryshëm të së drejtës së pronës dhe përcaktonin

institucionet përgjegjëse. Reformat në fushën e të drejtave të pronësisë, në mënyrë të

vazhdueshme janë monitoruar nga institucione dhe organizma ndërkombëtarë. Qëllimi i tyre

ka qenë jo vetëm në kuadër të njohjes me situatën ligjore të këtyre të drejtave, sesa me

garantimin e tyre, si nëpërmjet legjislacionit, por edhe efektivisht, nga ana e qeverive që kanë

qenë në pushtet, nga të dyja krahët politike.

Monitorimi dhe studimi i këtyre reformave, si dhe dhënia e rekomandimeve për

zgjidhje të situatave të caktuara, erdhi si rezultat i ndikimit në mënyrë të drejtpërdrejtë i

mekanizmave ndërkombëtarë, në kuadër të rrugëtimit të Shqipërisë për në Bashkimin

Europian. Nga ana tjetër, një ndikim në reformat e ndërmarra, ka qenë edhe shtytja nga ana e

shoqatave që përfaqësonin grupe të ndryshme të pronarëve, nëpërmjet kërkesave të tyre në

GJEDNJ. Kjo e fundit, pa diskutim, ka rolin kryesor dhe më të rëndësishëm, nëpërmjet

vendimeve të saj, në zgjidhjen e një sërë problemesh të hasura në legjislacionin e ngatërruar

të të drejtave të pronës. Me qëndrimet e saj, ka qenë një busull orientuese, për politikëbërjen

shqiptare dhe një mekanizëm, më se i vlefshëm, për zgjidhjen e çështjeve të pronave.

Nëse do t’u referoheshim raporteve të ndryshme, në koherencë me ndryshimet ligjore

të ndërmarra nga ana e legjislatorit dhe qeverisë shqiptare, si dhe vendimeve të GJEDNJ,

vërejmë se janë pikërisht, ndikimi i tyre në hapat e ndërmarrë, nga këta të fundit, që së

bashku me progresraportet për anëtarësimin e Shqipërisë në BE, kanë qenë një shtysë e

fuqishme për garantimin e të drejtave të pronës.


124

Kështu, nëse i referohemi raportit të Bankës Botërore të vitit 2006, “Statusi i

reformës së tokës dhe i tregut të pronave të paluajtshme në Shqipëri”278, konkludojmë se

dobësitë e sistemit duket të jenë rezultat i tre faktorëve kryesorë:

Si faktorë i parë, konsiderohet mungesa e një marrëveshjeje mbi metodën më të mirë

për të arritur qëllimet e reformave, pavarësisht prej synimeve të pranuara gjerësisht që

reformat e tokës dhe të drejtave të pronësisë duhet të kenë, dhe nga kjo arsye shumë

vendime themelore të politikave mbeten të pa implementuara.

Së dyti, reformat janë zbatuar në një mënyrë kategorike që do të thotë, me definicione

të ndryshme ligjore për lloje të ndryshme të pronave bujqësore, pyjore, kullota, banesa

publike apo toka tregtare ose industriale, duke krijuar një sistem kompleks me shumë

zbrazëti dhe mbivendosje.

Dhe si faktor i tretë vlerësohet të jetë fragmentimi i njësive të pronave dhe

parcelave të tokës, duke kërkuar në këtë mënyrë angazhimin e çdo pronari në marrëveshje

të shumëfishta suplementare për të realizuar përdorimin rutinë të pronës. Të marrë së

bashku, këta faktorë e kanë bërë të vështirë adaptimin e marrëdhënieve të tregut dhe

modeleve të të drejtës civile europiane, në mjedisin shqiptar, duke ngadalësuar progresin e

reformave dhe duke e bërë sistemin të cenueshëm ndaj rritjes së praktikave informale dhe

korruptive.

Në të gjitha progresraportet e Shqipërisë,279 theksohet se respektimi i të drejtës së

pronës përbën një ndër prioritetet për integrimin e vendit tonë në Bashkimin Europian.

Ndërkohë që në Opinionin e Komisionit Europian mbi aplikimin e Shqipërisë për

anëtarësimin në BE, theksohet se korrupsioni në procesin e kthimit dhe kompensimit të

pronave mbetet një shqetësim serioz.280 Madje, konstatohet se kthimi, legalizimi dhe

kompensimi i pronës udhëhiqen nga një kuadër ligjor që ndryshon gradualisht dhe nga

agjenci me mbivendosje kompetencash, duke arritur një shkallë kompleksiteti që vë në rrezik

gëzimin efektiv të të drejtave të njeriut në këtë fushë.

278 Aksesuar në www.worldbank.org.

279Referuar, Progres raporti i Shqipërisë, 2013, fq. 56; aksesuar në adresën:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2013/package/al_rapport_2013.pdf.

Progres raporti i Shqipërisë, 2014, fq. 22; aksesuar në adresën:

www.integrimi.gov.al/files/documents_files/PROGRES-RAPORTI_2014.doc.

Progres raporti i Shqipërisë, 2015, fq. 57, aksesuar në adresën:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2015/20151110_report_albania.pdf. 280 Commission Opinion on Albania’s application for membership of the European Union, Brussels, 9.11.

2010, COM (2010) 680.

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2013/package/al_rapport_2013.pdf

http://www.integrimi.gov.al/files/documents_files/PROGRES-RAPORTI_2014.doc


125

Nga analiza e studimeve të raporteve mbi situatën e të drejtës së pronës në vendin

tonë281, janë identifikuar problematika për menaxhimin e proceseve që lidhen me kthimin dhe

kompensimin e pronave, legalizimin e ndërtimeve informale dhe atë të vlerësimit të titujve të

pronësisë. Këto problematika në proceset e përmendura kanë krijuar një mjedis të

përshtatshëm për lulëzimin e korrupsionit, duke e rënduar edhe më tepër, garantimin e të

drejtës së pronës si një e drejtë kushtetuese themelore.

Problematikat që janë bërë prezente lidhen me:

➢ Çështjet e pronësisë që lidhen me kthimin apo kompensimin e ish-pronarëve të

shpronësuar gjatë regjimit komunist.

➢ Ndryshimet e herë pas hershme të kuadrit ligjor për të drejtën e pronësisë, pavarësisht

se kanë ardhur si pasojë e nevojave për përmirësimin e tij, shpesh kanë sjellë mbivendosjen e

kompetencave të institucioneve përgjegjëse në këtë fushë.

➢ Ngadalësimi i regjistrimit të pasurisë bregdetare dhe urbane, duke e përcaktuar atë si

një prioritet kyç i Partneritetit Europian, duke reflektuar faktin që siguria ligjore mbi

pronësinë e pronës është jetike për të përmbushur angazhimet e Shqipërisë për në BE.

➢ Si dhe zbatimi i dobët të drejtave të pronës.

Gjatë vitit 2011-2012, Transparency International Albania282, në kuadër të projektit

“Advocacy and Legal Advice Centre”, realizuar me mbështetjen e Bashkimit Europian, ka

trajtuar një sërë rastesh të paraqitura nga qytetarët, të cilët kanë në thelb të drejtën e pronës283.

Sipas raportit të kësaj agjencie rezultoi se problemet më të shpeshta të hasura nga qytetarët

kanë qenë:

- Tejzgjatje të procedurave administrative për njohjen, kthimin e kompensimin e pronës;

- Mosekzekutime të vendimeve administrative apo gjyqësore që lidhen me pronat;

- Vështirësi në sigurimin e dokumentacionit të plotë për të përfituar të drejtat e garantuara

me ligj;

- Mbivendosje të krijuara nga vendimmarrjet e organeve të ndryshme për të njëjtën

çështje.

281 Raport progreset e BE-së për vitet 2005-2012.

282 Transparency International, “Transparenca dhe prona, e drejte dhe detyrim kushtetues”, Projekt I financuar

nga Bashkimi Evropian, 2012, fq. 3; aksesuar në adresën: http://tia.al/wpcontent/

uploads/2013/11/Transparenca-dhe-Prona_E-drejte-dhe-detyrim-Kushtetues.pdf.

283 Mbi 40% e rasteve të prezantuara nga qytetarët kanë në themel të tyre të drejtën e pronës.

http://tia.al/wpcontent/


126

Përgjatë periudhës 2010-2014, nga ana e Institucionit të Avokatit të Popullit284, raportohet se

janë administruar gjithsej 1 375 ankesa, në të cilat është ngritur pretendimi i shkeljes së të

drejtës së pronësisë nga ana e organeve të administratës publike. Numri i ankesave sipas

organeve ndaj të cilave pretendohet shkelja e së drejtës të pronësisë, paraqitet si më poshtë:

1. Ndaj zyrave vendore të regjistrimit të pasurive të paluajtshme si dhe Zyrës Qendrore të

Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme - gjithsej 407 raste.

2. Ndaj Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të pronave - gjithsej 248 raste.

3. Ndaj bashkive dhe komunave - gjithsej 426 raste.

4. Ndaj ALUIZNI-t - gjithsej 149 raste.

5. Inspektorati Kombëtar i Mbrojtjes së Territorit (INUK dhe INUV) - gjithsej 145 raste.

Referuar objektit të ankesave, Institucioni i Avokatit të Popullit, gjatë procesit të shqyrtimit të

tyre, ka vërejtur se shkelja e të drejtës së pronësisë, në një numër të konsideruar rastesh, vjen

edhe si rrjedhojë e mosrespektimit të parashikimeve ligjore nga ana e punonjësve të ngarkuar

me ligj për kryerjen e veprimeve të caktuara. Nga sa u tha më sipër, po rendisim në vijim disa

nga problematikat e evidentuara nga Institucioni i Avokatit të Popullit gjatë këtyre viteve të

fundit në trajtimin e ankesave dhe hetimin administrative që ka kryer.

- Përgatitje në mënyrë të parregullt e dokumentacionit hartografik nga ana e zyrave

vendore të regjistrimit të pasurive të paluajtshme gjatë regjistrimit fillestar të titujve të

pronësisë, veprime të cilat kanë krijuar mbivendosje pronash e për rrjedhojë konflikte

civile midis subjekteve.

- Moszhvillim i procedurave administrative nga ana e zyrave vendore të regjistrimit të

pasurive të paluajtshme në afatin e parashikuar.

- Moskryerje e veprimeve për korrigjimin e dokumenteve të cilat përmbajnë të dhëna

të gabuara pronësie.

- Mosregjistrim apo vonesë pa shkak në regjistrimin e titujve të pronësisë.

- Mosregjistrim i plotë i sipërfaqes së tokës bujqësore nga ana e zyrës vendore të

regjistrimit të pasurive të paluajtshme sikurse është përfituar në pronësi prej familjes

bujqësore, sipas Ligjit nr. 7501, datë 19.07.1991, “Për tokën”.

- Mosdhënie e informacionit për pronësi, sikundër është kërkuar prej subjektit të

interesuar.

- Moslëshim dokumentesh pronësie apo moskthim përgjigjeje në afat, subjekteve të

cilët kanë aplikuar për t’u pajisur me dokument pronësie mbi pasurinë e paluajtshme.

284 Referimi është marrë nga “Raport i veçantë mbi problematikat që lidhen me të drejtën e pronës në Shqipëri”

Tiranë 2012, f.24.


127

- Moskryerje e veprimeve për regjistrimin e ndërtimeve të para datës 10.08.1991,

sikurse është përcaktuar në VKM nr. 608, datë 05.09.2012, për të cilat subjektet

poseduese nuk disponojnë akte të fitimit të pronësisë.

- Zvarritje e procedurave nga ana e njësisë së pushtetit vendor për nxjerrjen e titullit të

pronësisë për ndërtimet e kryera para datës 10.08.1991, në përputhje me VKM nr.

608, datë 05.09.2012.

- Vonesa në dorëzimin e vlerës në të holla subjekteve të shpronësuara.

- Zvarritje e procesit të shqyrtimit të kërkesave (aplikimeve) për legalizimin e

ndërtimeve informale.

- Moskryerje e procedurave nga ana e IKMT, në përputhje me parashikimin e kryer në

ligj, me rastin e zhvillimit të procesit të prishjes së ndërtimeve të ligjshme dhe

informale.

- Mosnxjerrje dhe moskomunikim i akteve përkatës nga ana e IKMT, subjekteve

poseduese apo pronarë të ndërtimit objekt prishjeje.

- Zvarritje e procesit të shqyrtimit të vlefshmërisë së titujve të pronësisë mbi tokën

bujqësore nga Komisionet Vendore pranë prefektit të çdo Qarku.

- Mospajisje me tokë bujqësore e familjes bujqësore në zona të ndryshme sipas

normës për frymë të vendosur.

- Mosnxjerrje e akti të ri (dublikat) të pronësisë nga ana e njësisë së pushtetit vendor,

me rastin e humbjes së titullit të pronësisë (AMTP) nga ana e familjes bujqësore.

- Mospërgatitje e materialit hartografik prej komisionit të ndarjes së tokës në fshat apo

njësia e pushtetit vendor, për ngastrat e dhëna në pronësi familjes bujqësore, sipas

Ligjit nr. 7501, datë 19.07.1991, “Për tokën” etj.

2.3. Problematikat e ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronave” në Vendimet e

Gjykatës Eruopiane për të Drejtat e Njeriut ndaj Shqipërisë

Ratifikimi i Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut pati një ndikim të drejtpërdrejtë si

në kuadrin ligjor ashtu edhe në veprimtarinë e gjykatave tona, veçanërisht të Gjykatës

Kushtetuese. Kjo duket qartazi në vendimet e dhëna nga ana e kësaj Gjykate pas ratifikimit të

Konventës. Megjithëse pranojmë se ligji “Për kthimin dhe kompensimin e pronave” përbënte

një arritje të madhe për kohën në të cilin u miratua, ai nuk ishte në gjendje të zgjidhte të

gjitha problemet e trashëguara nga e kaluara. Duke e analizuar me kujdes, do të shohim se ai

parashikonte një sërë kufizimesh në të drejtën e pronës:


128

Së pari, ai nuk arriti të kthejë në mënyrë të plotë të drejtën e pronës, sepse në të nuk

parashikohej rregullim ligjor për kthimin e pasurisë së paluajtshme në formën e tokës

bujqësore, madje toka përjashtohej nga kthimi (siç trajtohej në Ligjin nr. 7501, “Për

tokën”285). Në ligj dhe nuk gjendet as ndonjë dispozitë që të rregullojë të drejtën e pronës për

pasurinë e luajtshme, marrë padrejtësisht nga ana e shtetit të diktaturës.

Së dyti, ligji, në kohën e daljes së tij, nuk kishte marrë parasysh angazhimet që

Shqipëria do të merrte në kuadër të anëtarësimit në Këshillin e Europës dhe të ratifikimit më

pas të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut.

Duke filluar nga tetori i vitit 1996, Shqipëria ka ratifikuar Konventën Europiane për të

Drejtat e Njeriut dhe është e detyruar ta zbatojë atë, edhe pse kjo Konventë nuk lidhet në

mënyrë të drejtpërdrejtë me shpronësimin origjinal të tokës dhe pronës në Shqipëri, sepse

ende nuk ishte ratifikuar nga ana jonë, kur u bë pjesa më e madhe e shpronësimeve.

Me gjithë miratimin që në vitin 1988 të Aktit themelor të shtetit shqiptar, i cili

parashikonte detyrime për rregullimin e drejtë të çështjeve të ndryshme që lidhen me

shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit të kësaj Kushtetute, duke u udhëhequr

nga kriteret e nenit 41, legjislatori shqiptar vetëm pas pesë vjetësh ndërmori iniciativa për

zbatimin e këtyre detyrimeve, nëpërmjet miratimit të Ligjit të ri nr. 9235, datë 29.07.2004,286

“Për kthimin dhe kompensimin e pronave”. Ky ligj kishte si qëllim të bënte disa plotësime,

për efekte të krijimit të mundësive maksimale për kthimin apo kompensimin e plotë të ish-

pronarëve, pa kufizimet që kishte ligji i vjetër, lidhur me kompensimet dhe zgjidhjen e

mosmarrëveshjeve që kishin lindur ose do të lindin pas hyrjes në fuqi të këtij ligji.

Ndër faktorët që ndikuan në gjithë këtë është ndikimi i GJEDNJ në reformat ligjore

për të drejtën e pronës. Gjykata, në të gjitha çështjet e shqyrtuara ndaj Shqipërisë, ka

rikonfirmuar qëndrimin se pretendimet e ankuesve, që mbështeteshin në vendime

administrative apo gjyqësore të cilat, në bazë të ligjit të kthimit dhe kompensimit të pronës, u

njihnin të drejtën e kompensimit, konsiderohen “asete apo pasuri” në kuptim të nenit 1 të

Protokollit shtesë të Konventës.287 Në çështjen Beshiri kundër Shqipërisë, Gjykata konstatoi

se autoritetet kishin një detyrim sipas vendimit të Gjykatës së Apelit, për t’u ofruar ankuesve

një formë kompensimi në vend të kthimit në natyrë të tokës.

285 Neni 2, Ligji nr. 7698, datë 15.04.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve”.

286 Botuar në Fletoren Zyrtare nr. 61, datë 31.08.2004.

287 “Beshiri dhe të tjerë kundër Shqipëri”, paragrafi 99, dhe çështja “Nuri dhe të tjerë kundër Shqipërisë”,

paragrafi 32.


129

Ndërkohë, në një tjetër vendim, Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë, ankuesit

gëzonin një pretendim për kompensim në natyrë dhe vlerë monetare, bazuar përsëri në një

vendim të Komisionit të Pronave.

Në tërësi, jurisprudenca e Gjykatës ndaj Shqipërisë, në çështjet që lidhen me procesin

e kompensimit të pronës, ka vërejtur dy arsye kryesore që kanë çuar në prishjen e balancës së

drejtë ndërmjet kërkesës për mbrojtjen e interesit publik dhe respektimin e të drejtave të

personave privatë, të cilën e kërkon neni 1 i Protokollit shtesë të Konventës.

Së pari, mungesën e mjeteve efektive që garantojnë ekzekutimin e vendimeve të

kompensimit. Gjykata, në jurisprudencën e saj ndaj Shqipërisë në trajtimin e konceptit “mjete

efektive”, është ndalur si në efikasitetin e formave të kompensimit që parashikon legjislacioni

shqiptar, ashtu edhe në verifikimin, nëse legjislacionin shqiptar i kompensimit rregullon

procedurën e ekzekutimit të vendimeve dhe garanton apo jo të drejtën për t’u ankuar ndaj

veprimeve ose mosveprimeve të autoriteteve shtetërore.

Efikasiteti i formave të kompensimit në sistemin e brendshëm, nga njëra anë, përbën

kushtin e parë për të garantuar të drejtat pronësore në formën e titujve të kompensimit. Nga

ana tjetër, rregullimi i procedurave të ekzekutimit të vendimeve të kompensimit, të drejtës për

t’u ankuar në legjislacionin përkatës, është themelor për zgjidhjen e problematikës së

kompensimit në sistemin e brendshëm ligjor shqiptar.

Që në çështjen Beshiri dhe të tjerë kundër Shqipërisë, ankuesit kanë pretenduar

mungesën e efektivitetit të mjeteve juridike në legjislacionin për kthimin dhe kompensimin e

pronës, në raport me standardet që sanksionon neni 13 i Konventës. Gjykata vazhdimisht

është shprehur se, rregulli i shterimit të mjeteve juridike të brendshme, referuar nenit 35 § 1

të Konventës, detyron ankuesit të shterojnë mjetet juridike, që në sistemin ligjor vendës janë

normalisht në dispozicion dhe të mjaftueshme për t’u bërë të mundur atyre të sigurojnë

rivendosjen e së drejtës së shkelur. Mjetet juridike duhet të jenë mjaftueshmërisht të

besueshme, si në praktikë ashtu edhe në teori. Pa këtë garanci, të cilën është përgjegjësi e

shtetit ta sigurojë, këto mjete nuk do të mund të shterohen sipas nevojave dhe do të mbeten jo

efektive. Gjykata doli në përfundimin se mjetet juridike në legjislacionin që rregullon

kompensimin e pronës ishin të pamjaftueshme për të vënë në vend shkeljen e pretenduar.

Në vendimin Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë, Gjykata bëri një analizë më të

gjerë të efektivitetit të procedurave të ekzekutimit të vendimeve në lidhje me themelin e

pretendimeve të ankuesit. Ajo konfirmoi edhe një herë se: “Legjislacioni për kthimin dhe

kompensimin e pronës nuk adresonte mjete juridike efektive për të realizuar të drejtën e

kompensimit. Në të drejtën e brendshme që rregullon kthimin dhe kompensimin e pronës nuk


130

ka asnjë dispozitë që rregullon ekzekutimin e vendimeve të Komisionit, nuk parashikohet as

ndonjë afat ligjor për ankimimin e vendimeve të Komisionit para gjykatave të brendshme, si

dhe nuk ka asnjë mjet specifik për ekzekutimin e tyre”. Gjykata vërejti se ligji për kthimin

dhe kompensimin e pronave i njihte Këshillit të Ministrave të drejtën e përcaktimit të formës

dhe mënyrës së përshtatshme të kompensimit. Nga ana tjetër, Këshilli përcakton rregullat e

detajuara dhe metodat për këtë kompensim, por deri në momentin e daljes së këtij vendimi

asnjë masë e tillë nuk ishte miratuar. Nisur nga ky konstatim, Gjykata bëri një analizë të

thelluar të nenit 13.

Sipas saj, neni 13 garanton disponueshmërinë në nivel kombëtar të mjeteve që

mundësojnë zbatimin e thelbit (substancës) të të drejtave dhe lirive të Konventës në çdo

formë që ato mund të kërkojnë mbrojtje nga sistemi i brendshëm ligjor i një vendi. Efekti i

këtij neni kërkon parashikimin e një mjeti të brendshëm, i cili lejon autoritetin kombëtar

kompetent që të përcaktojë njëkohësisht si thelbin e ankimit për shkeljen përkatëse të

Konventës, ashtu edhe sigurimin e një mjeti të përshtatshëm ankimues për të bërë të mundur

rivendosjen e së drejtës, edhe pse palët kontraktuese i lejojnë vetes një lloj diskrecioni, për sa

i përket mënyrës me anë të së cilës ato sigurojnë pajtueshmërinë me detyrimet në kuadër të

këtij neni. Gjykata shprehet se, mjeti i kërkuar në kuadër të nenit 13, duhet të jetë “efektiv”,

si në praktikë, ashtu edhe në kuptimin ligjor, veçanërisht në kuptimin që ushtrimi i tij të mos

pengohet në mënyrë të pajustifikueshme nga veprimet ose mosveprimet e autoriteteve të

shtetit përkatës. Gjykata, vërejti se, pavarësisht nëse vendimi përfundimtar për t’u ekzekutuar

merr formën e një vendimi gjykate ose vendimi të një autoriteti administrativ, legjislacioni i

brendshëm dhe Konventa parashikojnë që ai duhet të ekzekutohet. Nisur nga këto parime, ajo

konstatoi se asnjë masë nuk ishte ndërmarrë për të ekzekutuar vendimet e Komisionit në

favor të ankuesve. Në vlerësim të Gjykatës, mosmarrja e masave të nevojshme për të siguruar

mjetet për ekzekutimin e vendimeve të komisionit, kishte çuar në privimin e ankuesve nga e

drejta e tyre për një mjet të brendshëm efektiv, i cili do t’u mundësonte sigurimin e zbatimit

të së drejtës së tyre civile të kompensimit.

Nisur nga ky përfundim, Gjykata i kërkoi shtetit shqiptar që, në legjislacionin e

brendshëm i cili rregullon ekzekutimin e vendimeve të kompensimit të pronës, të adaptojë një

mjet juridik që siguron një korrigjim të vërtetë dhe efektiv të shkeljeve të identifikuara të

Konventës. Në vlerësim të Gjykatës, përcaktimi i mjetit të duhur, nënkupton që shteti duhet,

inter alia, të caktojë organin kompetent, të përcaktojë rregullat procedurale, të sigurojë


131

zbatimin e këtyre rregullave në praktikë dhe të shmangë të gjitha pengesat për dhënien e

kompensimit sipas ligjit të kthimit dhe kompensimit të pronës.288

Ndërsa një analizë më të zgjeruar të nocionit mjete juridike efektive, sipas kuptimit të

nenit 13 të Konventës, e gjejmë në vendimin pilot Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër

Shqipërisë. Në këtë vendim, Gjykata i bëri një analizë të hollësishme nocionit “mjete

juridike” në legjislacionin shqiptar të kompensimit të pronës, duke e identifikuar atë me

masat e ndërmarra dhe në veçanti me format e kompensimit që parashikonte ky legjislacion.

Qëllimi kryesor i Gjykatës ishte që t’i bënte të qartë shtetit shqiptar se problematika e

ekzekutimit të vendimeve të kompensimit lidhej, mbi të gjitha, me joefikasitetin e formave të

kompensimit. Gjykata konstatoi se:

a) kompensimi në natyrë, i parashikuar nga neni 16, pikat a dhe b të ligjit të mëparshëm,

si dhe neni 11, pikat a, a/1 dhe b të ligjit aktual, nuk ishte adresuar asnjëherë me masa ligjore

dhe nënligjore, si dhe asnjë kompensim i tillë nuk ishte dhënë, ndaj kjo formë kompensimi

nuk përbënte një mjet ligjor efektiv;

b) kompensimi me anë të aksioneve shtetërore dhe të ardhurave nga procesi i privatizimit,

sipas nenit 11, pikat c dhe ç të ligjit, nuk ishte aplikuar asnjëherë;

c) ligji aktual nuk rregullonte mënyrën se si do të realizohej kompensimi me obligacione

shtetërore që parashikohej në nenin 16, pika a e ligjit të mëparshëm, element i

domosdoshëm ky në kushtet kur Gjykata e Lartë, me vendimin e 24 marsit 2005, kishte

disponuar se dispozitat e ligjit aktual nuk kanë efekt prapaveprues;

d) kompensimi financiar, si forma e vetme e kompensimit e aplikuar gjatë viteve 2005-

2009, kishte pasur shumë kufizime.

Sipas kësaj skeme, e drejta për të përfituar kompensim u njihej vetëm subjekteve që

kishin një vendim për kompensim tërësor të pronës dhe nuk kishin përfituar kthim prone me

të njëjtin vendim apo me vendim tjetër, duke ndjekur kriterin e radhës kronologjike, nisur nga

data më e hershme e dhënies së vendimit. Madje, skema parashikonte edhe kufizime në lidhje

me masën dhe llojin e kompensimit. Sipas saj, kompensimi jepej vetëm për tokën truall deri

në masën 200 m2, pavarësisht prej sasisë së sipërfaqes së truallit të njohur për kompensim.

Gjykata, në vlerësimin e saj për efektivitetin e procesit të kompensimit financiar, nxori një

sërë problematikash të mëdha që e bënin skemën e kompensimit të adoptuar në vitet 2005-

2009 joefektive në themelin e saj.

288 Çështja “Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë”, paragrafi 94.


132

Për Gjykatën, aplikimi i skemës së kompensimit financiar kishte krijuar jo vetëm

pabarazi dhe pasiguri në realizimin e të drejtës civile të kompensimit të pronës, por në këtë

skemë procedurat e tepërta që u ngarkoheshin subjekteve dhe mungesa e vlerësimit të

kamatëvonesave në përllogaritjen e kompensimit, ishin një barrë e tepërt që cenonte

balancën e drejtë ndërmjet kërkesave të mbrojtjes së interesit të përgjithshëm të komunitetit

dhe mbrojtjes së të drejtave e lirive themelore të njeriut.

Së pari, kompensimi financiar në një shumë të barabartë me vlerën prej 200 m2,

pavarësisht prej sipërfaqes së parcelës së tokës të njohur për qëllim kompensimi, nuk

garantonte barazi efektive të trajtimit të ankuesve. Një veprim i tillë përbënte shkelje të

parimit të barazisë së trajtimit të subjekteve, sipas të cilit personat, situatat e të cilëve janë

mjaft të ndryshme, duhet të trajtohen ndryshe.

Së dyti, nëse ankuesit do të kishin aplikuar dhe do të ishin kompensuar në lidhje me

200 m2, e drejta e tyre për zbatimin e pjesës tjetër të vendimeve të tyre do të ishte e pasigurt.

Gjykata e ilustroi këtë me Ankimin nr. 46684/07, Ahmatas dhe të tjerë, sipas të cilit kishin

marrë kompensim financiar në vitet e mëparshme, por nuk kishin asnjë siguri se kur do të

merrej pjesa tjetër.

Së treti, Gjykata konstatoi se kuadri ligjor i detyronte ankuesit e pasuksesshëm të

riaplikonin për kompensim financiar vitin pasues. Ajo u shpreh se barra për të respektuar një

vendim të formës së prerë kundër shtetit qëndronte kryesisht tek autoritetet shtetërore, të cilat

duhet të përdorin të gjitha mjetet e disponueshme në sistemin e brendshëm ligjor, me qëllim

përshpejtimin e zbatimit, duke parandaluar kështu shkeljet e Konventës. Shteti ka detyrimin

të organizojë sistemin e tij ligjor, në mënyrë të tillë që të jetë i aftë të menaxhojë

infrastrukturën teknike dhe logjistike për të garantuar që skema e kompensimit të jetë në çdo

kohë “efektive dhe e shpejtë”.

Së katërti, duke qenë se ekzekutimi i vendimit datonte shumë vite pas njohjes së të

drejtës, Gjykata theksoi se nuk do të ishte efektive nëse dhënia e kompensimit financiar nuk

do të merrte parasysh dëmin jomonetar të shkaktuar si rezultat i moszbatimit tejet të zgjatur,

gjë që nuk rezultonte në praktikën e ndjekur nga autoritetet shqiptare. Nisur nga kjo analizë,

ajo nxori përfundimin se kompensimi financiar nuk është efektiv dhe, si rrjedhim aplikuesit

nuk kanë pasur mjet të brendshëm ligjor efektiv që të mundësonte kompensim të

mjaftueshëm dhe të përshtatshëm për shkak të moszbatimit të zgjatur të vendimeve të

Komisionit që jepnin kompensim.


133

Së pesti, kohëzgjatja dhe vonesat në procedurën e ekzekutimit të vendimeve të

kompensimit përbëjnë një tjetër aspekt që cenon balancën e drejtë që kërkon neni 1 i

Protokollit shtesë të Konventës.

Që në çështjen Beshiri dhe të tjerë... Gjykata konstatoi se, pas shpalljes së vendimit në

vitin 2001, autoritetet neglizhuan t’u ofronin ankuesve ndonjë opsion të përshtatshëm për

kompensim, në pajtim me vendimin e formës së prerë të gjykatës. Në vështrim të Gjykatës,

neglizhenca e autoriteteve në marrjen e masave të nevojshme për të ekzekutuar vendimin e

datës 11 prill 2001, i kishte zhveshur dispozitat e nenit 6§1 të Konventës nga të gjitha efektet

e dobishme, si dhe i kishte çuar në prishjen e balancës së drejtë që kërkon neni 1 i Protokollit

shtesë të Konventës. Në vendimin e parë quasi pilot, Ramadhi dhe të tjerë..., Gjykata bëri një

analizë të thelluar të neni 6.1 të Konventës. Ajo u shpreh se, në fushën civile të tij, neni 6

zbatohet vetëm kur ekziston një mosmarrëveshje mbi një të “drejtë”, që konsiderohet, të

paktën mbi baza të vërtetueshme, si e njohur në të drejtën e brendshme, e drejtë e cila duhet

të jetë e vërtetë dhe serioze. Në vështrim të Gjykatës, ajo mund të mos jetë e lidhur vetëm me

ekzistencën aktuale të një të drejte, por edhe me qëllimin dhe mënyrën e ushtrimit të saj. Për

më tepër, rezultati i procedimeve duhet të jetë drejtpërdrejt vendimtar për të drejtën civile në

fjalë. Duke dashur të sqarojë këto elemente, ajo analizoi natyrën e të drejtës së kompensimit

të pronës, si dhe të mosmarrëveshjes që lind si rezultat i mospërmbushjes së saj. Në këtë

këndvështrim, Gjykata u shpreh se, mosmarrëveshja lidhur me të drejtën e kompensimit, e

cila për nga natyra është një e drejtë civile, është një mosmarrëveshjeje ndërmjet shtetit dhe

ankuesit, për të përcaktuar të drejtën e tij të pronësisë. Nëpërmjet vendimeve të Komisionit

kompetent për çështjen në fjalë, shteti u njohu të drejtën e kompensimit ankuesve.

Pavarësisht se legjislacioni i brendshëm nuk përcaktonte kohën se kur këto vendime do të

bëheshin përfundimtare (do të merrnin formë të prerë), Gjykata vërejti se, për më shumë se

12 vjet, themeli i këtyre vendimeve nuk u kundërshtua para ndonjë gjykate dhe, ligjërisht,

asgjë nuk pengonte ekzekutimin e tyre të menjëhershëm. Si pasojë, Gjykata i konsideroi të

drejtat që burojnë prej këtyre vendimeve si të formës së prerë dhe të ekzekutueshme. Përveç

kësaj, të drejtat që buronin prej këtyre vendimeve dhe procedurat vijuese të ekzekutimit ishin

të lidhura ngushtësisht me njëri-tjetrin (efikasiteti i të parit varet në fund të fundit nga suksesi

i të fundit).

Në vijim të interpretimit, Gjykata u shpreh se neni 6 i siguron kujtdo të drejtën për

t’iu drejtuar një gjykate për çdolloj pretendimi lidhur me të drejtat dhe detyrimet e veta civile.

Prandaj në këtë nen mishërohet “e drejta për gjykim”, në të cilin aksesi në gjykatë përbën

vetëm një aspekt të tij. Ajo evidentoi se ankimi në fjalë nuk kishte lindur si rezultat i ndonjë


134

pengese për të filluar procedimet për njohjen e të drejtave të tyre të pronësisë sipas ligjit për

kthimin dhe kompensimin e pronës, por për vënien në ekzekutim të së drejtës së fituar. Në

këndvështrim të Gjykatës, e drejta e aksesit në gjykatë përfshin jo vetëm të drejtën për të

filluar një proces, por edhe të drejtën për të siguruar një zgjidhje të mosmarrëveshjes nga një

gjykatë. Në gjykimin e saj, përcaktimi i të drejtave civile, si ajo e kompensimit, korrespondon

me kohën kur e drejta e njohur bëhet realisht efektive, pavarësisht nga forma e autoritetit për

ta ekzekutuar.

Gjykata, qysh në vendimin e dytë që ka dhënë ndaj Shqipërisë289 e në vijim në mënyrë

të vazhdueshme, ka shprehur shqetësimin se kishte identifikuar herë pas here keqfunksionim

të përhapur dhe sistemik në ligjin apo praktikën e shtetit shqiptar, për sa i takon ekzekutimit

të vendimeve të kompensimit të pronës në favor të subjekteve të shpronësuara.290 Në të gjitha

vendimet, Gjykata ka konstatuar se burimi i shkeljeve të Konventës nuk janë veprimet apo

masat e autoriteteve publike, por gjendja që krijon “vakumi ligjor” i legjislacionit për kthimin

dhe kompensimin e pronës.291 Ajo, bazuar në nenin 46 të Konventës, i bëri të ditur shtetit

shqiptar se është i detyruar të përzgjedhë masa të përgjithshme dhe, kur është e përshtatshme,

masa të veçanta që duhet të adaptohen nga legjislacioni i brendshëm, për t’i dhënë fund

shkeljes së konstatuar dhe mënjanimit sa të jetë e mundur të efekteve të saj. Përzgjedhja e

masave që shteti duhet të ndërmarrë, bazuar në Rezolutën e Komitetit të Ministrave (2004)

dhe Rekomandimin (2006), është objekt monitorimi nga Komiteti i Ministrave.

Që në çështjet Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë, ankime të paraqitura në vitin

2002, Gjykata doli në përfundimin se plotësimi i vakumit ligjor konsistonte në:

a) bërjen e hartave për vlerësimin e pronës;

b) përcaktimin e një fondi të përshtatshëm, si për ankuesit të cilëve u është dhënë e

drejta të marrin kompensim në natyrë, ashtu edhe për ata që u është dhënë e drejta të marrin

kompensim në vlerë;

c) përcaktimin e procedurave të shpërndarjes së këtyre fondeve.

Në vlerësim të Gjykatës, marrja e masave të mësipërme ishte një çështje urgjente.

Gjykata përsëriti të njëjtin qëndrim edhe në çështjen Driza292, Nuri293, Hamzaraj294 dhe

289 Çështja “Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë”.

290 Çështjet “Driza, Hamzaraj, Nuri, Vrioni kundër Shqipërisë”.

291 Çështja “Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë”, paragrafi 90.

292 Çështja “Driza kundër Shqipërisë”, paragrafët 125 dhe 126.

293 Çështja “Nuri kundër Shqipërisë”, paragrafi 42.

294 Çështja “Hamzaraj kundër Shqipërisë”, paragrafi 45.


135

Vrioni kundër Shqipërisë dhe Italisë295, ku konstatoi sërish dështimin e autoriteteve shqiptare

në ekzekutimin e vendimeve të kompensimit të pronës.

Pas dhënies nga Gjykata të pesë vendimeve ndaj Shqipërisë296, Komiteti i Ministrave i

Këshillit të Europës, sipas nenit 54 të Konventës, në cilësinë e autoritetit monitorues në

ekzekutimin e vendimeve të Gjykatës, i urdhëroi autoritetet shqiptare të angazhohen

seriozisht në hartimin e një plani veprimi që do të siguronte korrigjim përfundimtar dhe të

qëndrueshëm të shkeljeve të konstatuara. Prandaj, Komiteti i Ministrave vlerësoi se

autoritetet shqiptare në mënyrë urgjente duhet të paraqisnin një plan konkret veprimi lidhur

me zgjidhjen e çështjeve të pronësisë mbi token dhe kryesisht për ekzekutimin e vendimeve

të formës së prerë. Në Memorandumin CH/Inf/DH (2010)20 të datës 25 maj 2010 të

Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës për masat strategjike për situatën e pronave në

Shqipëri, autoritetet shqiptare u angazhuan edhe për krijimin e një skeme transitore

kompensimi, që vendoste kritere më të drejta nga ato të mëparshmet.297 Kjo skemë kishte për

qëllim të garantonte vijueshmërinë e procesit të kompensimit të pronës deri në miratimin e

skemës përfundimtare, e cila do të ishte funksionale në janar të vitit 2013298. Madje, deri në

këtë moment, besohej se shteti shqiptar do të kishte informacion për numrin e subjekteve që

kërkonin kompensim dhe një faturë totale financiare për këtë proces299. Autoritetet shqiptare

hartuan një dokument (plan veprimi), i cili u miratua nëpërmjet Memorandumit

CH/Inf/DH(2010)20 të 25 majit 2010 të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës dhe

më pas me Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 350, datë 29.04.2011.

Ky plan parashikonte dy skema kompensimi: skemën kalimtare dhe skemën

përfundimtare. Skema përfundimtare parashikonte një tërësi veprimtarish të detajuara që do

të ndërmerreshin paraprakisht me qëllim identifikimin, evidentimin, vlerësimin dhe

projektimin në hartë digjitale të çdo vendimi të dhënë për kompensimin e pronës, deri në

përcaktimin e saktë të një fature të përgjithshme financiare. Me përfundimin e kësaj pune

paraprake, skema përfundimtare e kompensimit do të miratohej me ligj brenda muajit nëntor

295 Çështja “Vrioni dhe të tjerë kundër Shqipërisë dhe Italisë”, paragrafi 282.

296 Çështjet “Driza, Beshiri, Rramadhi, Hamzaraj dhe Nuri kundër Shqipërisë”.

297 Skemë e cila u miratua me VKM Nr.192, datë 09.03.2011, “Për përcaktimin e rregullave dhe të kritereve për

shpërndarjen e fondit të kompensimit, pronarëve, në të holla, për vitin 2011”.

298 VKM Nr.350, datë 29.04.2011, “Për miratimin e planit të veprimit për zgjidhjen e problematikës së çështjeve

të pronësisë, e identifikuar në Memorandumin e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës”, Fletore Zyrtare

67, f. 2697.

299 Po aty, pika 1.2, paragrafi 1.


136

të vitit 2011. Plani rregullonte edhe procedurat e ekzekutimit të vendimeve të kompensimit,

duke sanksionuar dy forma kompensimi, kompensimin financiar dhe kompensimin fizik.300

Kjo skemë parashikonte që kompensimi për subjektet e shpronësuara të jepej në masën 100%

të pronës së shpronësuar sipas vlerës së tregut, i ndarë në këste të barabarta.

Në mungesë të të dhënave të sakta, për të evidentuar çdo vendim të dhënë në vite, si

dhe vendimet që i janë nënshtruar rishikimit gjyqësor, kjo skemë parashikonte detyrimin e

subjekteve të shpronësuara për të aplikuar pranë AKKP, brenda një periudhe 6-mujore nga

hyrja në fuqi e saj. Skema parashikonte që shteti të gëzonte diskrecion në caktimin e llojit të

kompensimit që do të përfitonte subjekti për çdo këst kompensimi, në varësi të fondit fizik

apo financiar që ka në dispozicion AKKP në momentin kur trajton një subjekt të caktuar.

Sipas kësaj skeme, kompensimi do të kryhej automatikisht nga shteti dhe subjektet nuk do të

kishin të drejtë të kërkonin kompensim në njërën formë apo tjetrën. Në rast se subjekti nuk e

pranonte kompensimin e dhënë, skema parashikonte humbjen e së drejtës për kompensim për

atë këst.301 Skema parashikonte përparësinë e aplikimit të kompensimit fizik në raport me atë

financiar. Kompensimi fizik parashikohej të kryhej duke marrë parasysh kriterin kronologjik,

sipas zonave kadastrale, në të cilat fondi fizik i kompensimit ishte në dispozicion. Fillimisht,

kompensimi fizik kryhej brenda qarkut ku ndodhej prona e kompensuar dhe, nëse

kompensimi fizik nuk ishte i mundur, ai do të jepej sa më afër qarkut ku ndodhej prona e

kompensuar. Përcaktimi i këtij fondi do të përfundojë brenda fundit të vitit 2018, ndërkohë

që, derisa fondi për kompensim fizik sistematik të bëhet efektiv, do të shpërndahet fondi

fizik, që kohë pas kohe do të jetë gjendje. Ky dokument pranon se skema e plotë e

kompensimit do të finalizohej brenda vitit 2013, ndërsa procesi i përfundimit të shqyrtimit

administrativ të kërkesave do të përmbyllej në fund të vitit 2014. Në vitin 2012, plani i

veprimit u bë pjesë edhe e Strategjisë Ndërsektoriale, Reforma në Fushën e të Drejtave të

Pronësisë.302

Reformat e ndërmarra për përmirësimin e legjislacionit të regjistrimit të pasurive të

paluajtshme në Shqipëri, kanë qenë të larta në numër krahasuar me të gjitha vendet

Evropiane. Reforma e të drejtave të pronësisë në Shqipëri, është një çështje ndërsektoriale që

300 VKM Nr. 350/2011, skema përfundimtare, pikat 1–14.

301 Pika 7 e VKM Nr. 350, datë 29.04.2011, “Për miratimin e planit të veprimit për zgjidhjen e problematikës së

çështjeve të pronësisë, e identifikuar në Memorandumin e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës”,

Fletore Zyrtare 67, f. 2697.

302 VKM Nr.405, datë 27.06.2012, “Për miratimin e strategjisë ndërsektoriale, Reforma në fushën e të drejtave të

pronësisë 2012-2020, si dhe planit të veprimit të saj”.


137

konsolidon shtetin e së drejtës dhe nxit investimet e zhvillimin ekonomik. Edhe pse janë

ndërmarrë reforma të ndryshme mbi pronësinë mbi 100 të tilla303 që nga viti 1990 e në vijim,

të drejtat mbi pronën nuk janë mjaftueshëm të sigurta dhe përbëjnë një sfidë të rëndësishme

ndaj qeverisjes. Aktualisht numërohen 16 ligje kryesore, të cilët së bashku me aktet

nënligjore të dala për zbatimin e tyre, rregullojnë sektorë të ndryshëm të së drejtës së pronës

dhe përcaktojnë institucionet përgjegjëse. Këto ligje janë ndryshuar dhe rishikuar

vazhdimisht, por ndryshimet e shpeshta legjislative kanë ndikuar në krijimin e praktikave jo

uniforme ekzekutive e gjyqësore.304

Reformat më të rëndësishme të ndërmarra, konsiderohen ato në lidhje me garantimin e të

drejtës së pronës private dhe përmirësimin e sistemit të regjistrimit dhe administrimit të

pasurive të paluajtshme. Në Shqipëri kjo reformë është ende në zhvillim e sipër dhe ky fakt

vazhdon të gjenerojë probleme për sa i përket formave të zhvillimit hapësinor në vend.305

Nga një analizë e historisë legjislative mbi të drejtat e pronësisë konstatohet se problematika

është komplekse. Për sa i përket të drejtave të pronësisë, prioritet kyç në Shqipëri mbetet

strategjia e reformës së pronësisë e miratuar në vitin 2012. Qeveria krijoi tre struktura

monitorim dhe konsultimi për zbatimin e tij.306 Por strategjitë dhe plani i veprimit për

reformën e të drejtave të pronësisë, duhet të rishikohen në mënyrë që të vazhdojnë të jenë

koherente dhe të qëndrueshme për sa i përket objektivave dhe burimeve të financimit .307

Bashkëpunimi ndërinstitucional për legjislacionin është përmirësuar, por, në përgjithësi, ka

nevojë të përmirësohet akoma më tepër; përgjegjësitë e institucioneve përkatëse që

303 Transparency International, “Transparenca dhe prona, e drejte dhe detyrim kushtetues”, Projekt i

financuar nga Bashkimi Evropian, 2012, fq. 3; aksesuar në adresën: http://tia.al/wpcontent/

uploads/2013/11/Transparenca-dhe-Prona_E-drejte-dhe-detyrim-Kushtetues.pdf.

304“Strategjia ndersektoriale, “Reforma në fushën e të drejtës së Pronësisë 2012-2020”, Ministria e

Drejtësisë fq. 9, aksesuar në adresën:

http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/Strategjite_ndersektoriale/Strategjia_Reforma_ne_fushe_e-tedrejtave_

te_pronesise.pdf.

305 A. Gjika, D.Shutina, “Sfidat e pushtetit vendor mbi Zhvillimet Urbane dhe Sektorin e Strehimit

Në Shqipëri”, Co-Plan, Institute for habitat development, 2010, fq. 25, aksesuar në adresën:

http://www.academia.edu/4774324/Challenges_of_the_Local_Government_On_Urban_Development_and_

Housing_in_Albania_Zhvillimet_Urbane_dhe_Sektori_i_Strehimit_n%C3%AB_Shqip%C3%ABri.

306Progres raporti i Shqipërisë, 2013, f.56; aksesuar në

adresën:http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2013/package/al_rapport_2013.pdf.

307 Progres raporti i Shqipërisë, 2013, f.19; aksesuar në adresën:



138

menaxhojnë pasuritë e paluajtshme.308 Nevojiten më shumë përpjekje për të përditësuar dhe

zbatuar strategjinë 2012 - 2020 për të drejtat e pronësisë dhe për të përfunduar procesin e

regjistrimit të pronave, për të siguruar zbatimin e vendimeve gjyqësore dhe vazhduar

procesin e kthimit dhe kompensimit të pronave.309 Megjithatë me konstatimet e fundit të

Transparency Internacional për vitin 2017310, rritet shpresa se, për shkak të angazhimeve dhe

njëkohësisht detyrimeve për anëtarësimin në BE, politika shqiptare do të jetë e kujdesshme në

trajtimin e çështjeve të pronave. Gjatë gjashtë viteve të fundit, Shqipëria, e cila shënoi 38

pikë në indeksin e fundit të perceptimit të korrupsionit, përjetoi disa përmirësime me kalimin

e një pakete reformuese të reformës gjyqësore, e para e këtij lloji në rajon. Kjo paketë mund

t'i atribuohet strategjisë së zgjerimit të Bashkimit Europian dhe përpjekjeve që Shqipëria po

merr në përpjekje për t'iu bashkuar BE. Në progresraportin e fundit është rekomanduar se,

progres mbetet për t’u bërë në fushën e të drejtave pronësore me përditësimin e legjislacionit

aktual dhe forcimin e koordinimit institucional.

Opinionet e grupeve të interesit

Grupet e interesit janë subjektet e shpronësuara që kërkojnë zbatimin e të drejtave të njeriut

dhe të detyrimeve kushtetuese. Ata janë të mirëorganizuar në shoqata311. Sipas shoqatës

“Pronësi me Drejtësi”312, problematikat e çështjeve të pronave pengohet nga mungesa e

vullnetit politik. Sipas tyre duhet të ndryshojë metodologjia, në trajtimin e çështjes së njohjes

dhe kthimit/kompensimit të pronës, duke miratuar një ligj të veçantë për tokat në zonën

turistike Vlorë - Sarandë. Sipas ligjeve të miratuara gjatë periudhës 1991 - 2015 tokat e ish-

NB në zonat turistike ju jepen në pronësi vetëm subjektit të shpronësuar, ndërsa në realitet

këto toka janë përvetësuar nga subjekte të tjerë.

II – Sipas opinioneve të Shoqatës “Bregdeti”, rezulton mosrregullimi i drejtë i çështjeve të

ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit të Kushtetutës,

308 Progres raporti i Shqipërisë, 2014, f.56, f.57; aksesuar në adresën:

www.integrimi.gov.al/files/documents_files/PROGRES-RAPORTI_2014.doc.

309 Progres raporti i Shqipërisë, 2015, f.59; aksesuar në adresën

http://www.integrimi.gov.al/al/dokumente/raportet-e-ke-per-shqiperine/raporti-i-ke-2015.

310 https://files.transparency.org/content/download/2172/13704/file/CPI2017_FullDataSet.xlsx

311 Shoqata “Pronësi me Drejtësi”; Shoqata “Bregdeti”; “Shoqata “Krahina Jonë (Dukat-Tragjas-Rradhimë)”;

Shoqata Kombëtare e Pronarëve Legjitimë “SHQIPTARËT”.

312 Referuar opinioneve mbi gjëndjen e të drejtës të pronës dhe propozime për zgjidhjen e çështjes nga shoqatat

e pronarëve, në “Raporti i veçantë mbi problematikat që lidhen me të drejtën e pronave” të Avokatit të Popullit

të vitit 20012”, f.17.aksesuar në www.avokatipopullit.gov.al.

https://files.transparency.org/content/download/2172/13704/file/CPI2017_FullDataSet.xlsx


139

duke mos u respektuar në këtë mënyrë kriteret e nenit 41 si dhe detyrimet e sanksionuara në

nenin 181 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Kjo shoqatë pretendon se ka ndodhur

dhe ndodh cenimi i drejtpërdrejtë i të Drejtave Themelore të Njeriut të garantuara nga

Kushtetuta (Neni 15/pika 1, Nenin 41/pika 1 dhe Nenin 42Ipika 1) si dhe të Kartës

Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut (Neni 17).

Kjo pasi nuk është zhvilluar dhe nuk zhvillohet proces i rregullt verifikues nga ana e

organeve të ngarkuara me ligj në respektim të parashikimit të kryer në nenin 15 të Ligjit nr.

7501 “Për tokën”, sipas të cilit çdo personi juridik a fizik që i jepet tokë në përdorim dhe nuk

e shfrytëzon atë për qëllime bujqësore a blegtorale gjatë një viti, i hiqet e drejta e përdorimit

te saj. Sipas opinionit të tyre procesi për kalimin në pronësi të tokës bujqesore, mbështetur në

vendime të këshillave komunal e bashkiak aktuale është pa asnjë bazë ligjore dhe do të sjellë

vetëm gjenerimin e një vale të re abuzimesh. Nuk respektohen nga ana e organeve përkatëse

të Shtetit detyrimet ligjore lidhur me njohjen, kthimin dhe kompensimin e tokës pronarëve

legjitime. Nga ana e organeve përkatëse të Shtetit nuk përcaktohet detyrimit ligjor për

caktimin e pronave, fond pasurie të paluajtshme, për kompensim fizik të pronarëve legjitime.

Sipas konstatimeve të shoqatës ka rezultuar dëmtimi i rëndë i interesave të pronarëve

legjitime, për shkak të:

➢ Shtyrjes së vazhdueshme të afateve në ligj për njohjen,

kthimin/kompensimin e pronës.

➢ Dhënies përparësi legalizimit të ndërtimeve informale në tokat objekt

kërkimi pranë AKKP prej pronarëve të ligjshëm.

➢ Tjetërsimit të pronave publike në kundërshtim të hapur me detyrimin ligjor

për mos tjetërsimin e tyre deri në përfundimin e kompensimit të pronarëve të

shpronësuar (rast flagrant sipas tyre është nxjerrja në shitje nga Ministria e

Mbrojtjes, e territoreve të reparteve ushtarake të mbyllura).

Për zgjidhjen e situatës pët ta konsiderohet si alternativë kompensimin fizik me toka në

bashkëpronësi të komunitetit të çdo fshati apo në pronësi të shtetit, të cilat ndodhen në

territore me përparësi zhvillimin e turizmit në krahinën tonë. Caktimin e pronave, fond

kompensimi fizik për subjektet të cilët janë njohur pronar me të drejtë kompensimi të

pasurive të paluajtshme. Zhvillimin e procesit të kompensimit në mënyrë transparente me

përfshirjen e komunitetit të krahinës tonë në zgjidhjen e të drejtës së pronësisë mbi token

III - “Shoqata “Krahina Jonë (Dukat-Tragjas-Rradhimë)” Vlorë, ka këkuar të zbatohet neni

181 i Kushtetutës. Sipas kësaj shoqate mund të krijohen hapësira ligjore që ish pronarit t’i


140

kthehet prona e tij dhe përfituesve të tokave bujqësore të trajtohen me tokat e reja që ka hapur

ish kooperativa ose përfituar nga bonifikimi i kënetës. apo të kompensohen nga shteti.

Kullotat ish pronë private e banorëve të Fshatit Dukat, sot në administrim të Bashkisë

Orikum, të bëhen objekt njohje në pronësi subjekteve pronar nga ana e njësisë së pushtetit

vendor. Për të gjitha pronat e ish pronarëve të zëna me objekte sociale e publike si zyra,

shkolla, terrene sportive, varreza dhe objekte të tjera sociale, të parashikohet kompensimi i

tyre në buxhetin e pushtetit vendor.

IV - Shoqata Kombëtare e Pronarëve Legjitimë “SHQIPTARËT”

Kjo shoqatë ka kërkuar që personave fizik dhe juridik, që kanë përfituar në pronësi tokë

bujqësore sipas Ligjit 7501 datë 19.07.1991, nr. 8053 datë 21.12.1995, dhe të mbivendosur

me pronën e ish-pronarëve, t’u hiqet pronësia dhe prona të hipotekohet në emër të pronarit të

vjetër. Të parashikohet me ligj kthimi i floririt dhe pasurive të tjera të luajtshme të

sekuestruara pronarëve pas vitit 1994. Pronat e zëna me vepra publike të kompensohen me

mjete financiare dhe mënyrë të propozuar nga shoqatat dhe jo me short. Të mos pengohen

pronarët e vjetër legjitim nga kufizimet në kohë për paraqitjen e dokumenteve për njohje,

kthim dhe kompensim pranë AKKP. Të mundësohet aksesi i plotë e subjekteve për marrjen e

informacioneve rreth pronësisë pranë organeve shtetërore. Të konvertohen me vlerë këmbimi

tregu bllokimi i pronave për 70 vjet ashtu si aplikohet kamatëvonesa si p.sh. për energjinë

elektrike dhe çdo lloj fitimi të munguar. Konvertimi të realizohet me anulim taksash për disa

vite proporcionalisht me pronën. Pronat e pretenduara nga pronarët legjitim që janë në

proces, ose dhe të bllokuara për shkak të skadimit të afatit të çeljeve të dosjeve dhe që shteti i

ka dhënë me koncesion, qira, përdorim ose për përdorime publike, të vendosen menjëherë në

funksion të AKKP.

Duke analizuar opinionet dhe kërkesat e shoqatave që përfaqësojnë interesat e grupeve të

ndryshme të pronarëve, mendoj se ato janë legjitime, dhe në përputhje me të drejtat e tyre

kushtetues. Ato duhet të merren parasysh nga ana e legjislatorit dhe qeverive, të çdo krahu

politik pasi vetëm duke u dhënë mundësi për trajtimin më të drejtë të tyre, do tu jepej

zgjidhje ndoshta jo në mënyrë përfundimtare, por të drejtë një nga çështjet që konsiderohet si

prioritet i vendit për në BE.


141

KREU III

E DREJTA E PRONËS, E DREJTË DHE DETYRIM

KUSHTETUES

3.1 Superstruktura kushtetuese, që garanton ekzistencën reale të të drejtës së pronës si

pjesë e të drejtave të njeriut.

Praktika historike botërore, por edhe ajo shqiptare, ka provuar se në realitet, vetëm njohja dhe

formalizimi pozitiv i të drejtave të njeriut, në formën e të drejtave kushtetuese, nuk përbën

një garanci të mjaftueshme, se do të pasohet patjetër me mbrojtje të efektshme ndaj

dhunimeve të këtyre të drejtave. Për këtë arsye, brenda një kushtetute duhet të ekzistojnë

elemente të cilat së pari duhet të krijojnë bazën strukturore (ligjore dhe institucionale), për

realizimin dhe mbrojtjen e efektshme të të drejtave të njeriut në nivel shtetëror.

Elemente të tilla janë parakusht i domosdoshëm për garantimin e një mbrojtje efektive

të të drejtave dhe lirive të njeriut, ku e gjen veten edhe e drejta e pronës. Kështu, në kornizën

kushtetuese të vendit tonë, ekzistojnë elemente që konsiderohen si parakusht për promovimin

dhe mbrojtjen efektive të të drejtave të njeriut, të cilat janë:

✓ Parimet udhërrëfyese të parashikuara në kushtetutë;

✓ Karakteri i normave kushtetuese që parashikojnë të drejtat e njeriut, si dhe natyra e

tyre;

✓ Garancitë proceduriale kushtetuese që i bëjnë të efektshme këto të drejta dhe liri

themelore;

✓ Garancitë juridiksionale kushtetuese në mbrojtje të tyre.313

3.1.1. Parimet kushtetuese që garantojnë të drejtën e pronës si një nga të drejtat themelore

të njeriut në Kushtetutën shqiptare

313 The Danish Institute for Human Rights, The Constitutional Protection of Human Rights, 2012, ISBN: 978-

87-91836-62-6.


142

Parimet juridike janë ato që për të mbështetur të drejtën në tërësi, bëjnë që prej tyre të varet

ekzistenca e çdo “figure” juridike të veçantë. Në këtë kontekst, duhet theksuar superioriteti i

parimeve të tilla bazë si liria, barazia, drejtësia, siguria juridike, mbi normat konkrete, pasi

këto parime përbëjnë vetë themelin e rendit juridik, por është e domosdoshme të analizohet

raporti midis parimeve të tilla bazë si paqja sociale, drejtësia, siguria juridike dhe se cili prej

tyre do të ishte parësor nga një perspektivë filozofike. Paqja si themel i së drejtës na sjell në

vëmendje se ideja e ruajtjes (konservimit) social është e pranishme tek e drejta në përgjithësi,

por, së bashku me idenë e konservimit, shfaqet edhe ajo e përmirësimit, e progresit social. E

me të drejtë, në këtë “dikotomi” – ruajtje (konservim) versus progres social - prodhohet

tensioni midis dy parimeve, njërit me karakter statik – parimi i sigurisë juridike, tjetri me

karakter dinamik – ai i progresit social.314

Parime kushtetuese me ndikim të drejtpërdrejtë për krijimin e një mjedisi të përshtatshëm për

implementimin e të drejtave të njeriut konsiderohen të jenë demokracia, republikanizmi,

shteti i së drejtës, konstitucionalizmi, ndarja dhe balancimi i pushteteve.315 Kushtetuta jonë e

ka vendosur parimin e dinjitetit të njeriut316, menjëherë pas “pavarësisë së shtetit” dhe

“tërësisë së territorit të tij”, por përpara “të drejtave dhe lirive” të njeriut e “drejtësisë

shoqërore”. Vendosja e këtij parimi që në nenet e para të saj, tregon faktin domethënës që

“dinjiteti njerëzor” është dalluar nga “të drejtat dhe liritë e njeriut” e, mbi të gjitha, që

“dinjiteti i njeriut” u paraprin “të drejtave dhe lirive të njeriut” dhe “drejtësisë shoqërore”. Në

këtë mënyrë, nëpërmjet këtij neni të Kushtetutës, kushtetutbërësit kanë dashur të evidentojnë

faktin se konstituimi i një qenie njerëzore dinjitoze është qëllimi i Kushtetutës shqiptare;

ndërkohë që garantimi i lirive dhe të drejtave të njeriut përbën rrugën përmes së cilës do të

mbërrihet tek ky qëllim, ndërsa drejtësia shoqërore, rendi kushtetues etj., janë mjedisi për të

arritur këtë qëllim. Ndërkohë, në lidhje me kuptimin dhe natyrën juridike të këtij parimi,

studiues të tjerë mendojnë se ka njëfarë vakuumi317. Por është detyrë e Gjykatës Kushtetuese

shqiptare, e cila përmes jurisprudencës duhet të synojë dhënien e një përkufizimi, deri më sot

të munguar. Kështu, në Vendimin Nr.34, datë 20.12.2005, Gjykata Kushtetuese shfuqizoi një

akt të legjislatorit, duke arsyetuar ndër të tjera se: “Dëmshpërblimi dhe kompensimi i të

314 https://pd.al/wp-content/uploads/2016/02/KERKESE-GJYKATES-KUSHTETUESE-PER-LIGJIN-E-

PRONAVE.docx 315 Josef Blahož, “Consensual Character of Democratic Constitutional Principles and Human Rights”, The

Lawyer Quarterly, International Journal for Legal Research, Vol 3, No. 1, 2013.

316 Neni 3 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

317 L.Omari, A.Anastasi, E Drejta Kushtetuese (ribotim), Shtëpia Botuese ABC, Tiranë, 2010, f.69.


143

burgosurve dhe të përndjekurve politikë duhet të jenë më shumë se kaq. Ai duhet të jetë i tillë,

që të marrë parasysh edhe vuajtjet e shumta, dinjitetin e tyre”...

Në një tjetër vendim318, me objekt pushimin e çështjes penale nga prokurori, Gjykata

Kushtetuese, ndonëse përciptazi, bën për herë të parë lidhjen mes parimit të shtetit të së

drejtës dhe atij të dinjitetit të njeriut, duke e vendosur të parin në funksion të të dytit. Gjykata

arsyeton se “Parimi i shtetit të së drejtës midis të tjerave, presupozon që shteti duhet të marrë

të gjitha masat për të mbrojtur dinjitetin e njeriut, të drejtat dhe liritë e tij, rendin kushtetues,

pronën, mjedisin, të ndëshkojë çdo përpjekje të paligjshme kundër tyre...”.

Gjykata Kushtetuese shqiptare ka treguar gjithashtu largpamësi kur ka pranuar -

ndonëse jo në mënyrë të qartë e të drejtpërdrejtë - se parimi i dinjitetit është një koncept i

hapur, i cili në të ardhmen mund të shërbejë e të përdoret si “çadër” për të drejta të tjera, të

cilat nuk janë njohur pikë për pikë nga Kushtetuta, në nivelin e të drejtave të mbrojtura prej

saj. Ja si shprehet Gjykata Kushtetuese në Vendimin nr. 20, datë 01.06.2011 (me objekt

rihapjen e proceseve gjyqësore si pasojë e një vendimi të GJEDNJ): “Nisur nga tagrat që i jep

neni 124 i Kushtetutës, roli dhe funksioni i Gjykatës Kushtetuese është që, nëpërmjet

vendimeve, të transformojë dispozitat kushtetuese nga abstrakte-metafizike, në substanciale

dhe konkrete, duke u garantuar mbrojtje kushtetuese situatave juridike në të cilat ndodhen

individët. Për shkak të vetë formës tejet koncize që kanë dispozitat kushtetuese, nëpërmjet

vendimeve, pra interpretimit që bën Gjykata, bëhet e mundur që Kushtetuta të jetë ‘e gjallë’,

çka do të thotë se Gjykata i përshtatet evolucionit që bëjnë vlerat në vendin tonë, duke

garantuar që vlera të reja, të cilat ndoshta nuk ishin në vëmendje të hartuesve të Kushtetutës,

të marrin dinjitet, njohje dhe, mbi të gjitha, mbrojtje kushtetuese.”

Parime të tjera shumë të rëndësishme si demokracia, republikanizmi, shteti i së

drejtës, kostitucionalizmi, ndarja dhe balancimi i pushteteve, kanë ndikim të drejtpërdrejtë

për krijimin e një mjedisi të përshtatshëm, për implementimin e të drejtave të njeriut, dhe

garantimit të së drejtës së pronës nëpërmjet tyre. Në Kushtetutë përcaktohet parimi që e

drejta përbënë bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit319. Kjo nënkupton faktin se

Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë, nëpërmjet të cilit mund të

kufizohet edhe vendimmarrja e legjislatorit në rastet e kufizimeve të lirive dhe të të drejtave

të njeriut. Në këtë mënyrë, të drejtat dhe liritë themelore të njeriut mund të kufizohen vetëm

për një interes publik, ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve, vetëm nëpërmjet

318 Vendim Nr.14, datë 21.07.2008, i Gjykatës Kushtetuese Shqiptare.

319 Nenin 4 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.


144

vendimmarrjes së sovranit. Për më tepër, këto kufizime nuk mund të cenojnë thelbin e lirive

dhe të drejtave. Por në rastet e kufizimeve të lirive dhe të drejtave , Kushtetuta shqiptare

është më e avancuar se ajo e vendeve të tjera, duke e vendosur arsyen e legjislatorit për të

kufizuar të drejtat në filtrin e një akti madhor europian, kur sanksionon se kufizimet në asnjë

rast nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane të të Drejtave

të Njeriut.

Demokracia nuk mund të përkufizohet pa të drejtat e Njeriut, ndërkohë që të drejta e

njeriut nga ana tjetër nuk mund të mbrohen efektivisht vetëm në një shtet demokratik. Një

demokraci funksionale, që krijon një mjedis të përshtatshëm për të ndryshmit, nxit barazinë

dhe mbron liritë individuale, është çdo ditë e më tepër basti më i mirë ndaj përqendrimit të

pushtetit në duart e pak individëve, me pasojë të drejtpërdrejtë, me dhunimin e të drejtave të

njeriut. Rrjedhimisht mbrojtja më e mirë që mund t’u bëhet të drejtave të njeriut, vjen nga një

mjedis i qëndrueshëm demokratik, i bazuar te shteti i së drejtës.320

Parimi i shtetit të së drejtës

Koncepti i shtetit të së drejtës në formën e tij të plotë si koncept juridik dhe si koncept

kushtetues, mendohet se është formuluar për herë të parë nga juristi gjerman Robert von

Mohl. Ai theksonte se fjala “shtet i së drejtës” (Rechtstaat), ka kuptim dhe duhet interpretuar

shumë më gjerë nga sa ishte bërë më parë prej filozofit Emanual Kant. Sipas Mohl shteti i së

drejtës si koncept juridik përfshin në vetvete edhe një sërë elementësh e parimesh të tjera, të

cilat janë të lidhura ngushtë mes tyre, dhe kushtëzojnë në mënyrë të ndërsjellë njëri-tjetrin321.

Parimi i sundimit të ligjit (alias shteti i së drejtës) është një nga gurët e themelit të

Demokracisë kushtetuese modern. Koncepti i shtetit të së drejtës është mjaft i gjerë dhe i

ndërlikuar322. Për njohjen e parimit të shtetit të së drejtës, është e nevojshme së pari të

plotësohen tri kërkesa kryesore, që janë:

➢ Ekzistenca e një kushtetute demokratike;

➢ Njohja dhe respektimi i dinjitetit të njeriut dhe i të drejtave e lirive themelore të

shtetasve;

320 Internacional IDE, “Democracy and Human Rights: The Role Of UN”, Discussion Paper, September, 2013.

321 Xh.Zaganjori, Demokracia dhe shteti i së drejtës, Botimet Luarasi, f.74.

322 Po aty f. 80.


145

➢ Zhvillimi dhe kufizimi i veprimtarisë së organeve shtetërore dhe shoqërore, në

përputhje me Kushtetutën dhe ligjet323.

Parimi i shtetit të së drejtës sipas autorit Xhezair Zaganjori, kërkon ekzistencën e një

kushtetute të shkruar, në të cilën të përcaktohen parimet dhe rregullat bazë për ushtrimin e

pushtetit shtetëror. Në këtë mënyrë, sipas këtij elementi, “Kushtetuta nuk duhet të lërë asnjë

mundësi apo shteg të hapur që të rrezikojë shpërdorimin e pushtetit shtetëror dhe vendosjen e

diktaturës”324. Megjithatë, mendojmë se jo të gjitha konceptet mund të rregullohen në

Kushtetutë në mënyrë absolute. Kjo për arsyen se organet shtetërore që marrin vendimet, por

edhe mekanizma të tjerë në shtet e shoqëri, duhet të kenë një hapësirë të domosdoshme,

brenda së cilës të jenë të lirë të gjykojnë e të vendosin në mënyrë të pavarur. Megjithatë jemi

dakort me mendimin se një nga kërkesat kryesore të respektimit të këtij parimi është ajo për

ushtrimin e të gjithë veprimtarisë shtetërore e shoqërore, në përputhje me kushtetutën dhe

ligjet.

Midis teorive politike-juridike, ekziston konsensusi në lidhje me elementet që e

përbëjnë atë, duke i ndarë këta elemente në formal dhe material. Nga pikëpamja formale, një

shtet që bazohet te sundimi i ligjit, kërkon që të respektohet parimi i ndarjes së tre pushteteve

(legjislativit, ekzekutivit dhe gjyqësorit). Të tjera elemente të shtetit të së drejtës nga

pikëpamja formale është shtrëngimi i qytetarëve të vet, përmes ligjeve të nxjerra sipas

procedurave, të njohura, të mirëpërcaktuara dhe të bëra publike, si dhe askush nuk qëndron

mbi ligjin. Elemente të tjera formal përfshijnë edhe qëndrueshmërinë, qartësinë e ligjit, si dhe

të drejtën për t’iu drejtuar gjykatës. Këto elemente formale shoqërohen nga elementet

materiale dhe veçanërisht garantimi i të drejtave e lirive themelore të njeriut.

Elementet e shtetit të së drejtës në kuptimin formal, që paraqesin një rëndësi të

veçantë janë: detyrimi që ligjet e miratuara të jenë në përputhje me Kushtetutën; parimi

ndarjes së pushteteve; qeveri e ligjshme; garantimi i të drejtave dhe lirive themelore; siguria

juridike; barazia para ligjit325. Në mungesë të së drejtës, demokracia kushtetuese moderne do

të ishte e pamundur të funksiononte326. Kështu, në një demokraci kushtetuese, detyrimi për

t’u zbatuar i ligjeve të nxjerra, si vullnete të shumicave, e vë shtetin e së drejtës në krahë të

shtetit dhe kundër qytetarit, i cili mendon se ligjet në fjalë dhunojnë interesat e tij e, për

323 Po aty f. 79.

324 Xh.Zaganjori, Demokracia dhe shteti i së drejtës, Botimet Luarasi,Tiranë 2002, f.80. 325 Xh.Zaganjori, A.Anastasi, E.Methasani (Çani), Shteti i së Drejtës në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë,

Shtëpia Botuese Adelprint, 2011.

326 K.Saliu, E drejta Kushtetuese, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2011.


146

pasojë, janë të padrejta, megjithëse janë aprovuar nga shumica parlamentare legjitime.

Ndërkohë, në lidhje me mbrojtjen e të drejtave themelore kushtetuese, shteti i së drejtës është

në krah të qytetarit, në rastet kur ky i fundit e përdor Kushtetutën për t’u mbrojtur ndaj ligjeve

dhe politikave të shtetit.

Parimi i shtetit të së drejtës është i lidhur ngushtë me njohjen dhe respektimin e të

drejtave dhe lirive themelore të shtetasve. Ky është edhe qëllimi dhe synimi kryesor i këtij

parimi në shtetin demokratik. Është detyrë e përhershme e tij të garantojë dhe të krijojë

kushte sa më të përshtatshme për realizimin faktik të këtyre të drejtave dhe lirive në jetën e

përditshme.327

Ndikimi që ka ky parim në garantimin e të drejtave dhe lirive të njeriut cili është i një

rëndësie të veçantë, dhe me ndikim edhe në të drejtën e pronës. Zhvillimi i proceseve

demokratike dhe i demokracisë në përgjithësi kërkon detyrimisht njohjen dhe zbatimin sa më

të plotë të shtetit të së drejtës. Për shtetin demokratik është karakteristikë krijimi i raporteve

sa më të drejta ndërmjet administratës shtetërore dhe individit.

Në ditët e sotme doktrina aktuale, ka bërë një ridimensionim të këtij parimi, dhe

elementëve të tij. Ndonëse jo në mënyrë eksplicite, janë përcaktuar edhe parametrat

vlerësues të tij. Nga analizimi i tyre kemi mundësinë të vëmë në dukje edhe cilësinë

kushtetuese të ligjeve në përballjen e tij me parimin e shtetit të së drejtës. Në kërkesën

drejtuar Gjykatës Kushtetuese, nga një grup deputetësh të Kuvendit të Shqipërisë, në

shqyrtimin e ligjit për pronën të tillë parametra janë konsideruar si:328

a. Parametri i “racionalizimit formal të ligjeve”, i cili konsiston në një analizë

vlerësuese mbi cilësinë e formulimit të tekstit ligjor. Indikatorët vlerësues të kësaj analize

përfshijnë, por pa u kufizuar vetëm në ta: Kërkesën e qartësisë së tekstit normative; Aksesin

në njohjen e tekstit normativ; Kuptueshmërinë e ligjit; Racionalizimin formal - kodifikimin

dhe thjeshtimin; dhe përdorimin e dispozitave jonormative.

b. Parametri që lidhet me “Rregullimin kohor të veprimtarisë ligjvënëse”

(terminologji subjektive e konkrete e gjykatave europiane), që konsiston në testimin e

urdhërimeve konkrete të tekstit ligjor, të strukturës së re juridike apo rendit të ri ligjor të

krijuar rishtas. Nën këtë analizë, indikatorët vlerësues përfshijnë, por pa u kufizuar vetëm në

ta: Ndalimin e fuqisë prapavepruese të ligjeve - në raport me ndryshueshmërinë apo

evolucionin legjislativ; Ekzistencën e garancive ligjore kushtetutshmërisht të mbrojtura (që

327 Xh.Zaganjori, Demokracia dhe shteti i së drejtës, Botimet Luarasi, Tiranë 2002, f.89. 328 https://pd.al/wp-content/uploads/2016/02/KERKESE-GJYKATES-KUSHTETUESE-PER-LIGJIN-E-

PRONAVE.docx


147

nuk mund të ndryshohen absolutisht); Mbrojtjen e të drejtave të fituara (e konceptuar si

vijueshmëri në kohë e ushtrimit të tyre); Parimin e besimit të ligjshëm (ose anën subjektive të

parimit të sigurisë juridike); Frymëzimin e kufizimit të parimit të sigurisë prej vlerave apo të

drejtave kushtetuese; Mbrojtjen e stabilitetit kontraktor; Kufizimin e parimit të sigurisë, që të

përcaktohet prej interesit të përgjithshëm; Proporcionalitetin e kufizimit; dhe Ekzistencën e

normave rregullatore efektive për periudhën kalimtare.

Në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, parimi i shtetit të së drejtës gjen zbatim

kur thuhet se: “Pavarësia e shtetit… dinjiteti i njeriut, të drejtat dhe liritë e tij, drejtësia

shoqërore, rendi kushtetues… janë baza e këtij shteti, i cili ka për detyrë t’i respektojë dhe t’i

mbrojë…” ndërsa në nenin 4 shtohet më tej se: “E drejta përbën bazën dhe kufijtë e

veprimtarisë së shtetit. Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë…”

Në vijim, është e natyrshme që ka edhe shumë dispozita të tjera të Kushtetutës, të

cilat, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, lidhen me parimin e shtetit të së drejtës. Në

bazë dhe për zbatim të tyre, ka një sërë aktesh të tjera ligjore e nënligjore - të miratuara edhe

me ekspertizë apo konsulencë ndërkombëtare, kryesisht të Këshillit të Europës - përmes të

cilëve synohet plotësimi i kuadrit të përgjithshëm normativ për garantimin e elementeve të

veçanta të këtij parimi në jetën e përditshme. Marrë në tërësi, mund të thuhet se Kushtetuta e

vitit 1998 dhe legjislacioni aktual krijojnë një bazë të plotë e të qëndrueshme për njohjen dhe

zbatimin e parimit të shtetit të së drejtës në realitetin shqiptar329.

Parimi i sigurisë juridike, si një nga elementet e shtetit të së drejtës, është përcaktuar

tashmë si rregulli kushtetues, për të testuar cilësinë kushtetuese të ligjeve. Ky parim është

elaboruar gjerësisht nga jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese në disa nga vendimet e saj.

Madje, në vendimin Nr.27/2010, Gjykata Kushtetuese e trajton këtë parim, duke treguar se

cila pjesë e Kushtetutës e frymëzon dhe çfarë përmbajtje ai ka: “Parimi i sigurisë juridike del

nga preambula e Kushtetutës, në të cilën përshkruhen aspiratat e popullit shqiptar për një

shtet të së drejtës, si edhe nga neni 4 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, i cili

përcakton se e drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë shtetërore.”

“Shteti i së drejtës, i cili garantohet që në Preambulën e Kushtetutës sonë, është një

nga parimet më themelore e më të rëndësishme në shtetin dhe shoqërinë demokratike. Si i

tillë, ai përbën një normë të pavarur kushtetuese, prandaj shkelja e tij përbën në vetvete bazë

329 European Commission, Analytical Report, SEC (2010) 1335, 9 nëntor 2010. Cituar nga Xh.Zaganjori, A.

Anastasi, E.(Methasani) Çani, Shteti i së Drejtës në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, Shtëpia Botuese

Adelprint, Tiranë 2011.


148

të mjaftueshme për deklarimin e një ligji si antikushtetues”330.

Parimi i shtetit të së drejtës, i sanksionuar në nenin 4 të Kushtetutës, nënkupton

veprimin e të gjitha institucioneve shtetërore sipas së drejtës në fuqi, si dhe supremacinë e

Kushtetutës ndaj akteve të tjera normative. Çdo organ në një shtet të së drejtës, duhet të

veprojë për aq sa i lejon Kushtetuta dhe ligji, duke mos i tejkaluar kufijtë e përcaktuar prej

tyre. Në këtë kuptim, çdo institucion shtetëror duhet të ketë të përcaktuar qartë fushën e

kompetencave të veta brenda të cilave është i autorizuar të veprojë në përputhje me kërkesat

kushtetuese dhe ligjore331.

Elementet të tij janë elaboruar nga jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese, nga e cila

do të veçonim disa aspekte, siç janë: siguria juridike, mbrojtja e të drejtave të fituara, si dhe

pritshmëritë e ligjshme.

Gjykata ka theksuar se, siguria juridike, është ndër elementet thelbësore të shtetit të së

drejtës. Parimi i shtetit të së drejtës, ku mbështetet një shtet demokratik, nënkupton sundimin

e ligjit dhe mënjanimin e arbitraritetit, me qëllim që të arrihet respektimi dhe garantimi i

dinjitetit njerëzor, drejtësisë dhe sigurisë juridike. Siguria juridike parakupton, veç të tjerash,

besueshmërinë e qytetarëve te shteti dhe pandryshueshmërinë e ligjit për marrëdhëniet e

rregulluara. Besueshmëria ka të bëjë me bindjen e individit se nuk duhet të shqetësohet

vazhdimisht ose të jetojë me frikë për ndryshueshmërinë dhe pasojat negative të akteve

juridike, të cilat mund të cenojnë jetën e tij private ose profesionale dhe të përkeqësojnë një

gjendje të vendosur me akte të mëparshme.332

Parimi i sigurisë juridike përfshin, krahas qartësisë, kuptueshmërisë dhe

qëndrueshmërisë së sistemit normativ, edhe besimin te sistemi juridik333. Ky parimi kërkon

domosdoshmërisht një formulim të qartë të normave ligjore, pasi një rregullim i pasaktë i

normës ligjore, që i lë shteg zbatuesit për t’i dhënë asaj kuptime të ndryshme dhe me pasoja,

nuk shkon në përputhje me qëllimin, stabilitetin, besueshmërinë dhe efektivitetin që synon

vetë norma juridike. Është kërkesë e parimit të sigurisë juridike fakti se një ligj në tërësi,

pjesë apo dispozita të veçanta të tij, në përmbajtjen e tyre duhet të jenë të qarta, të

përcaktuara dhe të kuptueshme. Prandaj, është detyrë e gjykatave ose organeve të tjera

shtetërore e shoqërore, të ngarkuara me ligj, që mangësi të caktuara të një ligji t’i plotësojnë

natyrshëm përmes interpretimit dhe zbatimit të tij në praktikë. Por që të realizohet një gjë e

330 Vendimi Nr.34, datë 20.12.2005 i Gjykatës Kushtetuese.

331 Vendim Nr.15, datë 15.04.2010, të Gjykatës Kushtetuese.

332 Shih Vendimin Nr.31, datë 18.06.2010, të Gjykatës Kushtetuese.

333 Shih, Vendimet Nr.15, datë 10.03.2016, dhe Nr.25, datë 28.04.2014, të Gjykatës Kushtetuese.


149

tillë, para së gjithash, ligji duhet kuptuar saktë dhe drejtë. Prandaj, duhet të dalë qartë qëllimi

i hartimit të tij. Ai duhet të përcaktojë mjetet e ndërhyrjes, subjektet të cilave u drejtohet,

raportet e caktuara të sjelljes dhe mënyrën e zbatimit të tij. Rezultati që synohet duhet të jetë i

pritshëm dhe pasojat të parashikueshme për subjektet të cilave u drejtohet ligji në tërësi apo

dispozita të veçanta të tij.334

Për të zbatuar drejt këtë parim kërkohet, nga njëra anë, që ligji në një shoqëri të ofrojë

siguri, qartësi dhe vazhdimësi, që individët t’i drejtojnë veprimet e tyre në mënyrë korrekte e

në përputhje me të, dhe, nga ana tjetër, të mos qëndrojë statik nëse duhet t’i japë formë një

koncepti, siç është ai i drejtësisë në një shoqëri që ndryshon me shpejtësi.335

Por Gjykata, është shprehur gjithashtu se parimi i sigurisë juridike nuk garanton

çdolloj pritshmërie për mosndryshim të një situate të favorshme ligjore. Ky parim nuk mund

të prevalojë në çdo rast. Kjo do të thotë që, nëse paraqitet rasti që një rregullim ligjor ndryshe

i një marrëdhënieje ndikohet drejtpërdrejt nga një interes i rëndësishëm publik, me të gjitha

elementet e tij thelbësore, ky interes mund të ketë përparësi ndaj parimit të sigurisë juridike.

Në këtë pikëpamje, duhet parë në çdo rast se në ç’masë dhe deri ku besimi që ka qytetari në

situatën e favorshme ligjore paraqitet i rëndësishëm për t’u mbrojtur dhe cilat janë arsyet për

një mbrojtje të tillë. Jo çdo masë me efekte negative që merr ligjvënësi për subjektet e ligjit

është cenim i një të drejte të garantuar me Kushtetutë. Ligjvënësi, jo vetëm që ka të drejtë,

por është i detyruar të rregullojë me hollësi, nëpërmjet akteve të veta, të drejtat e parashikuara

në Kushtetutë. Vetëm ato të drejta, të cilat janë parashikuar si shprehimisht të pakufizueshme,

nuk mund të preken nga ligjvënësi.336

Siguria juridike, si koncept kushtetues, përfshin gjithashtu qartësinë, kuptueshmërinë

dhe qëndrueshmërinë e sistemit normativ. Në vendimin e saj nr. 43, datë 26.06.2015, Gjykata

Kushtetuese është shprehur se: “Në kuadër të respektimit të parimit të sigurisë juridike,

Gjykata ka theksuar se vetë siguria juridike, si element i shtetit të së drejtës, ka si kërkesë të

domosdoshme që ligji në tërësi apo dispozita të vecanta të tij, në përmbajtjen e tyre duhet të

jenë të qarta, të përcaktuara dhe të kuptueshme dhe zbatuar drejt parimin e sigurisë juridike,

kërkohet, nga njëra anë, që ligji në një shoqëri të ofrojë siguri, qartësi dhe vazhdimësi, në

mënyrë që individët t’i drejtojnë veprimet e tyre në mënyrë korrekte e në përputhje me të dhe,

nga ana tjetër, që vetë ligji të mos qëndrojë statik nëse duhet t’i japë formë një koncepti. Një

rregullim i pasakë i normës ligjore, që i lë shteg zbatuesit t’i jap asaj kuptime të ndryshme

334 Shih Vendimet Nr.34, datë 20.12.2005, dhe Nr.31, datë 19.11.2003, të Gjykatës Kushtetuese.

335 Vendimi Nr.36, datë 15.10.2007, i Gjykatës Kushtetuese.



150

dhe që sjell pasoja, nuk shkon në përputhje me qëllimin, stabilitetin, besueshmërinë dhe

efektivitetin që synon vetë norma........kur paqartësia krijon probleme të tilla që cojnë në

zbatimin e gabuar të dispozitave ligjore dhe në cenim të parimit të shtetit të së drejtës e të

sigurisë juridike, atëherë nuk mund të pranohet se këto norma janë të pajtueshme edhe me

frymën e Kushtetutës.”Po kështu, sipas gjykatës337, parashikimi i rregullimeve të përsëritura

dhe të pakoordinuara midis tyre në thelbin dhe pasojat që ato sjellin, krijojnë paqartësi dhe

për rrjedhojë cenojnë parimin e sigurisë juridike.

Por sipas jurisprudencës së Gjykatës kushtetuese një shtet i së drejtës është edhe një

shtet social, në të cilin kushtet ekonomike, sociale dhe kulturore krijohen për zhvillimin e

përgjithshëm vetjak, si dhe për garantimin e mirëqenies sociale. Përgjithësisht, në

jurisprudencën kushtetuese nocioni i shtetit social është përdorur paralel me atë të shtetit të së

drejtës, duke kuptuar me këtë të fundit jo thjesht ligjin formal, por edhe drejtësinë shoqërore.

Shteti që e ka shpallur veten si një shtet i së drejtës angazhohet njëkohësisht për të garantuar

të drejta sa më të gjera e të mundshme ekonomike dhe sociale, të cilat përcaktohen në

kushtetutë dhe në ligj. Parimi i shtetit social merr rëndësi për interpretimin e të drejtave

themelore, si dhe për interpretimin dhe kontrollin kushtetues të ligjeve - sipas kritereve të

rezervës ligjore - që kufizon të drejtat themelore. Nuk është e rekomandueshme që të drejtat

themelore të kufizohen, pa u konkretizuar më hollësisht dhe drejtpërdrejt nga organi

ligjvënës. Një veprim i tillë i përgjigjet detyrimit të shtetit për të garantuar një sistem social të

drejtë. Për përmbushjen e kësaj detyre, organi ligjvënës ka në dispozicion një hapësirë të

gjerë vlerësimi. Pra, parimi i shtetit social e vë shtetin përpara një detyrimi, por nuk jep asnjë

udhëzim se si duhet realizuar kjo detyrë në rastet e veçanta. Nëse do të ishte ndryshe, atëherë

ky parim do të binte ndesh parimin e demokracisë. Rendi demokratik i Kushtetutës do të

kufizohej dhe do të ngushtohej si rendi i një procesi të lirë politik, nëse formimit të vullnetit

politik do t’i vihej si kusht detyrimi kushtetues i një forme të caktuar e që nuk mund të

zgjidhet ndryshe. Për shkak të kësaj hapësire, parimi i shtetit social nuk mund të kufizojë në

mënyrë të drejtpërdrejtë të drejtat themelore.338

Parimi i ndarjes së pushteteve

Për sa i përket pranimit të këtij parimi në të drejtën kushtetuese shqiptare, ai është

337 Vendimi Nr.1/2017 i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

338 Vendimi BVerfGE 59, 231 (“Freie Mitarbeit”). Shiko botimin jubilar Vendime të Përzgjedhura të Gjykatës

Kushtetuese Gjermane, Botim i Fondacionit Konrad-Adenauer ,Viti, 2010.


151

sanksionuar nga Kushtetuta e vitit 1998 si një ndër parimet themelore shtetformues, i

parashikuar nga neni 7, sipas të cilit: “Sistemi i qeverisjes në Republikën e Shqipërisë

bazohet në ndarjen dhe balancimin ndërmjet pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor.”

Ndërsa, sipas Gjykatës Kushtetuese: “Parimi i ndarjes dhe i balancimit të pushteteve si një

nga bazat kryesore të shumë kushtetutave moderne, i parashikuar edhe në nenin 7 të

Kushtetutës, u jep mundësi të tri degëve të qeverisjes (legjislativit, ekzekutivit e gjyqësorit) jo

vetëm të respektojnë njëri-tjetrin në ushtrimin e funksioneve të tyre, por edhe të kontrollohen

e ndihmohen në mënyrë të ndërsjellë, me qëllim funksionimin sa më mirë të sistemit të

qeverisjes”339.

Sanksionimi përmes Kushtetutës i parimit të ndarjes (dhe balancimit) së pushteteve,

legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, është parakusht kryesor për sigurimin e një drejtësie të

pavarur çka, në vetvete, përbën conditio sine qua non për mbrojtjen efektive të lirive dhe të

drejtave kushtetuese.340

Parimi i barazisë dhe mosdiskriminimit

Barazia është një nga vlerat bazë të shoqërisë moderne. Mënyra se si i trajtojmë njerëzit,

është reflektim i vlerave që ne ushqejmë, i karakterit të një shoqërie dhe i normave që e

strukturojnë atë. Si palë në një kontratë shoqërore, të gjithë duhet të kenë qasje të barabartë

mbi të drejtat, mundësitë dhe shërbimet, në mënyrë që çdo person të mund të ushtrojë aftësitë

dhe të realizojë ëndrrat e veta në të njëjtin nivel me anëtarët e tjerë të shoqërisë. Barazia, më

shumë sesa një e drejtë natyrale është një produkt i arsyetimit të njeriut, i cili jeton në shoqëri

dhe synon ta realizojë barazinë nëpërmjet institucioneve përkatëse. Filozofia liberale kërkon

ta arrijë barazinë e personave para ligjit nëpërmjet formalizimit të sistemit juridik.

Demokracia kërkon të arrijë barazinë politike, nëpërmjet krijimit të përfaqësimit parlamentar

dhe të drejtës universale për të votuar. Filozofia socialiste kërkon ta arrijë barazinë sociale

dhe ekonomike përmes politikave sociale, të ndërthurura me politika fiskale.341

Barazia dhe (mos)diskriminimi janë parashikuar në nenin 18 të Kushtetutës. Sikundër

të drejtat kushtetuese, që materializojnë konceptin e lirisë gjenden të shpërndara në disa nene

të Kushtetutës (nenet 22, 23, 24, etj.), ashtu edhe nenet që specifikojnë më tej barazinë (nenet


340 Referuar D. Biba, “Të drejtat e Njeriut dhe Konstitucionalizimi, -një presprektivë shqiptare”, disertacion për

mbrojtjen e gradës shkencore “doktor”, f.174.

341 L.J. Mark Cooray, Jim J.Carlton, “Socialism in Australia”, ACFR Educational Publications, Sydney, 1985.


152

45/4, 54/1/2, 55/1) i ndeshim edhe përtej nenit 18, i cili parashikon të drejtën e përgjithshme

për barazi.

Paragrafi 1 i nenit 18 të Kushtetutës parashikon formulën standarde se “të gjithë janë

të barabartë përpara ligjit”. I lexuar i shkëputur, ky paragraf përbën të ashtuquajturën “barazi

formale”. Konsiderohet “formale”, pasi parimi deklarohet si të ishte një formulë abstrakte

matematike, duke përshkruar se situatat e ngjashme trajtohen në mënyrë të ngjashme, ndërsa

situatat e ndryshme në mënyrë të ndryshme.

Kushtetuta e vitit 1998 ka në vijim edhe një pjesë “të fortë” të saj, ku listohen një sërë

shkaqesh (si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja

ekonomike, arsimore, sociale ose përkatësia prindërore), të cilat nuk mund të shërbejnë si

bazë për një diskriminim të padrejtë. Përmendja e shkaqeve, lë të kuptohet atë çka më pas

plotësohet nga paragrafi 3 i nenit 18 se, diskriminimi është i mundshëm, nëse ekziston një

përligjje e arsyeshme dhe objektive. Në lidhje me këtë, Gjykata Kushtetuese është shprehur

se: “Parimi i barazisë, i parashikuar në nenin 18 të Kushtetutës, kërkon që të gjithë qytetarët

të jenë të barabartë përpara ligjit, jo vetëm në të drejtat themelore të parashikuara në

Kushtetutë, por edhe në të drejtat e tjera ligjore. Nga ana tjetër, Kushtetuta e Republikës së

Shqipërisë, duke sanksionuar parimin e barazisë para ligjit, nuk i ka dhënë asaj kuptimin e një

të drejte absolute, sepse ajo ka përcaktuar njëkohësisht edhe kushtet e kufizimit në ushtrimin

e kësaj të drejte. Paragrafi i tretë i nenit 18 të Kushtetutës pranon kufizimet e së drejtës për

barazi me përmbushjen e disa kushteve të posaçme, pikërisht të përligjjes së arsyeshme dhe

objektive. Ky parim kërkon që të gjitha subjektet të trajtohen në mënyrë të njëjtë, por nuk

formulon ndalime që të mund të bëhen trajtime të diferencuara kur individët e grupet nuk

ndodhen në kushte të njëjta a të ngjashme, apo kur ka justifikim të arsyeshëm e objektiv,

duke vendosur një raport të arsyeshëm dhe përpjesëtimor midis mjeteve të përdorura dhe

qëllimit që synohet të arrihet342.

Në një studim, 343 në lidhje me këtë parim janë shprehur se: “Përpjekjet për arritjen e

barazisë së plotë kërkojnë rishpërndarjen me detyrim të burimeve dhe pasurisë. Por, p.sh.,

është e pamundur të arrihet që, të ketë një barazi të tillë të gjithë peshkatarët e vendosur në të

njëjtën varkë në mes të liqenit të kapin një numër të barabartë peshqish, thjesht duke i dhënë

secilit prej tyre të njëjtin lloj kallami peshkimi. Duke qenë se kjo mund të ndodhë shumë

rrallë, për të mundësuar barazinë ndërmjet tyre është e nevojshme që të mblidhen të gjithë

342 Vendimi Nr.18, datë 29.07.2008 i Gjykatës Kushtetuese.

343 D.Biba, “Të drejtat e Njeriut dhe Konstitucionalizimi, -një presprektivë shqiptare”, disertacion për mbrojtjen

e gradës shkencore “Doktor”,F.196.


153

peshqit e kapur dhe të ndahen në mënyrë të barabartë mes peshkatarëve. Në po të njëjtën

mënyrë, çdo qytetari mund t’i sigurohet një e ardhur e barabartë me të tjerët vetëm përmes

transferimit të detyruar të pasurisë nga disa për te të tjerët. Akoma më tej, edhe nëse barazia

në pasuri do të arrihet, ajo ka nevojë për masa të mëtejshme detyruese që të ruhet në vijim.”

Për më tepër, pasojë e drejtpërdrejtë ekonomike e rishpërndarjes së detyruar të pasurisë do të

jetë zhdukja e nxitjes për të punuar dhe krijuar pasuri nga individët e aftë, shtypja e

tendencave produktive në shoqëri si dhe rritja e dembelizmit dhe e parazitizmit te të paaftët.

Si rezultat, shoqëria në tërësi do të bëhet më e varfër.344

3.1.2 Karakteri dhe natyra e normave kushtetuese që parashikojnë të drejtat e njeriut

Arritja më e madhe e Kushtetutës së vitit 1998 qëndron në rregullimin modern e të

kujdesshëm të normave ligjore e institucionale në nivel kushtetues, e veçanërisht të të

drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të vendosura në Pjesën II, menjëherë pas Parimeve

Themelore shtetformuese. Ndër vlerave që shpall Kushtetuta e vitit 1998, më kryesorja është

theksuar në Preambulën hyrëse, si vendosmëri e Popullit të Shqipërisë “... për të ndërtuar një

shtet të së drejtës, demokratik e social, për të garantuar të drejtat dhe liritë themelore të

njeriut... me zotimin për mbrojtjen e dinjitetit dhe të personalitetit njerëzor...”

Që në preambulën hyrëse të saj, Kushtetuta proklamon “Vendosmërinë e popullit të

Shqipërisë, për të ndërtuar një shtet të së drejtës, demokratik e social, për të garantuar të

drejtat dhe liritë themelore të njeriut”. Pjesa e dytë e Kushtetutës u kushtohet parimeve të

përgjithshme të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, si një katalog i potë (ndonëse jo i

fundmë) i tyre, në shembullin e homologeve të tjera europiane, kryesisht atyre të pas luftës së

dytë Botërore, apo demokracive të reja të themelore në vendet ish-komuniste të Lindjes345.

Një tjetër garanci në mbrojtje të të drejtave e lirive themelore është edhe parashikimi -

nga neni 17/2 - i Kushtetutës se “Kufizimet... në asnjë rast nuk mund të tejkalojnë kufizimet e

parashikuara në KEDNJ”. Në këtë mënyrë, neni 17/2 i siguron Konventës Europiane për të

drejtat e Njeriut, një status special, cilësisht të dallueshëm nga ai i ofruar për marrëveshjet e

tjera ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë që, nga ana e tyre, janë

superiore ndaj legjislacionit vendas, por inferiore ndaj Kushtetutës, në respekt të rregullimeve

të parashikuara nga nenet 116/1, 122 dhe 131/a të saj. Përkundrazi, përmendja e drejtpërdrejtë

344 D.Biba, “Të drejtat e Njeriut dhe Konstitucionalizimi, -një presprektivë shqiptare”, disertacion për mbrojtjen

e gradës shkencore “Doktor”, F.196.

345 Debati Kushtetues (red. Krenar Loloçi), Vëllimi I, botimi i prezencës së OSBE në Shqipëri, Tiranë 2006.


154

që i bëhet KEDNJ i jep asaj një status gati kushtetues, çka është pranuar edhe nga doktrina346

e jurisprudencës kushtetuese shqiptare. Gjykata Kushtetuese, në Vendimin e saj Nr.6, datë

31.03.2006, ka trajtuar si statusin e KEDNJ në legjislacionin shqiptar, duke u shprehur:

“Sipas nenit 116 të Kushtetutës, Konventa, si një marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar me

ligj, në hierarkinë e normave juridike renditet menjëherë pas Kushtetutës. Për pasojë, ajo zë

një vend të rëndësishëm në të drejtën e brendshme e bëhet e detyrueshme për t’u zbatuar për

çdo shtet, për të gjitha organet shtetërore, përfshirë këtu dhe gjykatat e çdo niveli si dhe

organet që zbatojnë vendimet e tyre. Garancitë e Konventës ndikojnë në interpretimin dhe

mbrojtjen e të drejtave e lirive themelore të individit, të shprehura nga Kushtetuta e

Republikës së Shqipërisë. Veç kësaj, Gjykata Kushtetuese çmon se teksti i Konventës dhe

jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut shërbejnë për të bërë interpretimin kushtetues dhe për

të përcaktuar, rast pas rasti, kufijtë e të drejtave themelore kushtetuese. Ky pozicion i

Konventës, vjen si pasojë e angazhimeve të Shtetit Shqiptar për t’i dhënë një mbrojtje të

garantuar të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Aspekt tjetër me rëndësi ka të bëjë me

detyrimet që rrjedhin nga jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut, për palët që marrin pjesë

në gjykim, sepse sipas nenit 41 të Konventës, palët kontraktuese, me ratifikimin e Konventës,

janë të detyruara të garantojnë përputhshmërinë e legjislacionit të brendshëm me Konventën.

Veç kësaj, praktika e kësaj Gjykate paraqet rëndësi për vlerat orientuese të jurisprudencës të

saj edhe për gjykatat shqiptare.

Tashmë një e drejtë kushtetuese, e drejta për një proces të rregullt ligjor, është

përpunuar dhe shtjelluar në terrenin shqiptar nga Gjykata Kushtetuese, kryesisht në dritën e

jurisprudencës së GJEDNJ, në zbërthim të nenit 6, paragrafi 1 i KEDNJ. Sidoqoftë, në këtë

pikë vlen të theksohet se, ndryshe nga KEDNJ, e cila flet për një gjykim të drejtë (në origjinal

anglisht “fair trial”), Kushtetuta shqiptare ka zgjedhur të adoptojë konceptin anglo-sakson

proces i rregullt ligjor (“due process of law”), i cili e shtrin ndikimin e tij përtej sallave të

gjyqit edhe në proceset me karakter administrativ, kur në këto të fundit janë në lojë “liria,

prona dhe të drejtat e njohura me Kushtetutë dhe me ligj”. Neni 42 i Kushtetutës parashikon

të drejtën për një “proces të rregullt ligjor” (pika 1), si dhe që cilido, për mbrojtjen e të

drejtave, lirive dhe interesave të tij kushtetues dhe ligjorë, ose në rastin e akuzave të ngritura

kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë e publik, brenda një afati të arsyeshëm, nga një

gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj. Mbrojtja që i garantohet individit nga

346 L.Omari, A.Anastasi, vep. e it.); S.Sadushi (vep. e cit.); K.Traja, “Kushtetuta dhe Sistemi i Mbrojtjes së të

Drejtave të Njeriut”, Botimi Kushtetuta e Re Shqiptare, Sfida e të Ardhmes Euroatlantike të Shqipërisë, Shtëpia

Botuese LUARASI, Tiranë 2002.


155

klauzola e procesit të rregullt ligjor nuk është e kufizuar vetëm në të drejtat që përfshihen në

Kushtetutë, por edhe në të drejtat e njohura nga ligji. Formulimi kushtetues i jep shtrirje të

gjerë procesit të rregullt ligjor për çdo shkelje ligjore. Ai e identifikon procesin e rregullt

ligjor si garantues jo vetëm ndaj veprimeve arbitrare që mund të kryejnë autoritetet shtetërore

mbi lirinë, pronën dhe të drejtat e tyre Kushtetuese dhe ligjore të individit, por edhe përgjatë

procedurave gjyqësore, të cilat duhet të jenë të drejta e të ndershme. Për shumë kohë, siç e

përshkruan Kristaq Traja, “për shkak të një zhvillimi të çuditshëm në procesin e miratimit të

Kushtetutës në Parlament më 1998”, procesi i rregullt ligjor i parashikuar në nenet 42/1 dhe

131/f të Kushtetutës mbeti e vetmja e drejtë themelore e individuale nga i gjithë katalogu, që

ruajti statusin e një të drejte të mbrojtshme në Gjykatën Kushtetuese. Sipas Trajës: “...

përjashtimi vetëm i një të drejte themelore, sikurse procesi i rregullt, nëse nuk kuptohet si një

qasje substantive, do të mbetet një zgjidhje më së paku e çuditshme dhe pa precedentë në

teorinë kushtetuese. Për këtë arsye, mendoj se Kushtetuta duhet interpretuar në atë mënyrë që

të ketë kuptimin më të arsyeshëm dhe efikas të mundshëm”347. Të drejtat e tjera, supozohej se

do të mund të mbroheshin përmes sistemit të zakonshëm gjyqësor. Nëse ky do të gabonte në

ndonjë rast, atëherë do të ishte Gjykata Kushtetuese, e cila nëpërmjet verifikimit të rregullsisë

së procesit gjyqësor, do të bënte korrigjimet përkatëse. Me ndryshimet kushtetuese të vitit

2016, kjo mangësi e Kushtetutës u riparua dhe tani, në bazë të nenit 131/f, individi mund të

regjistrojë një ankim në Gjykatën Kushtetuese kundër çdo akti të pushtetit publik ose vendimi

gjyqësor që i ka cenuar një apo më shumë të drejta dhe liri themelore kushtetuese (por vetëm

pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike efektive për mbrojtjen e këtyre të drejtave,

përveçse kur parashikohet ndryshe në Kushtetutë). Kjo e drejtë e parashikuar në Kushtetutë

ka rezultuar ndër vite si një nga garancitë më efektive për mbrojtjen e së drejtës së pronës në

vendin tonë. Jo vetëm se ka qenë një nga mënyrat e vetme pë t;ju drejtuar Gjykatës

Kushtetuese në rastet e cënimit të së drejtës së pronës, por ushtrimi i saj nga individët i hapi

rrugë procedurave të mëtejshme për në Gjykatën Europiane për të Drejtat e Njeriut.

3.1.3. Garanci juridiksionale kushtetuese në mbrojtje të të drejtave kushtetuese

Përparësia e Kushtetutës ndaj normave të tjera mund të sigurohet vetëm nëpërmjet

ekzistencës së një pushteti me natyrë juridiksionale, për të verifikuar përputhjen e të gjitha

347K.Traja, Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut dhe Procesi i Rregullt Ligjor sipas Kushtetutës

shqiptare, Buletin i Posaçëm i Gjykatës Kushtetuese dhe Komisionit të Venecias, Botime Klean, Tiranë, 2003.


156

akteve të pushtetit politik me kushtetutën. Ky kontroll juridiksional është pranuar mbi të

gjitha ligjet dhe normat e pushtetit ekzekutiv e atij gjyqësor348. Kushtetuta, pas ndryshimeve

të vitit 2016, në mënyrë të tërthortë pranon ekzistencën e “çdo komisionari të krijuar me ligj

për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara nga Kushtetuta” (neni 134, pika

“e”, i Kushtetutës), duke i listuar ata ndër subjektet që mund të vënë në lëvizje Gjykatën

Kushtetuese, por nuk kujdeset të detajojë emërtimin apo organizimin dhe funksionimin e tyre.

Ndër organet kushtetuese në procesin e garantimit të të Drejtave të Njeriut mund të cilësojmë

Avokatin e Popullit dhe Gjykatën Kushtetuese, ndonëse legjislacioni shqiptar aktual u ka

dhënë jetë edhe institucioneve të tjera si Komisionari për Mbrojtjen e të Dhënave Personale,

apo Komisionari për Mbrojtjen nga Diskriminimi.

Kushtetuta e vitit 1998, për herë të parë prezanton institutin e ombusdman-it, i cili në

versionin shqiptar quhet Avokati i Popullit. Legjislatori kushtetues i ka kushtuar atij të gjithë

Kreun VI të Kushtetutës. Edhe pse pretendohet se marrëdhënia e tij me të drejtat e Njeriut

është misionare pasi në nenin e parë të këtij kreu: “Avokati i Popullit mbron të drejtat, liritë

dhe interesat e ligjshëm të individit nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme e të

parregullta të organeve të administratës publike”, ky përkufizim, (sipas “Raportit mbi

Studimin e Përputhshmërisë së Legjislacionit Shqiptar me Kërkesat e Konventës Europiane

për të Drejtat e Njeriut” të Këshillit të Europës (DGII, HRCAD(2002)1), “mund të gjenerojë

gabime në lidhje me efektivitetin e Avokatit të Popullit si një instrument mbrojtës për qëllim

të neneve 13 e 35 të Konventës Europiane”. Hartuesit e këtij Raporti, nuk shpjegojnë më tej

mbi këto gabime të pretenduara, por nga konteksti del se norma kushtetuese është e mangët,

pasi (sipas autorëve) kjo mangësi plotësohet nga Ligji nr. 8454, datë 4.2.1999, “Për Avokatin

e Popullit”, neni 2 i të cilit jep një përkufizim më të plotë të detyrave të Avokatit të Popullit,

kur parashikon se: “Avokati i Popullit mbron të drejtat, liritë dhe interesat e ligjshëm të

individit nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme e të parregullta të organeve të

administratës publike, si dhe të të tretëve që veprojnë për llogari të tij. Ai është nxitës i

standardeve më të larta të të drejtave dhe lirive të njeriut në vend. Avokati i Popullit, i

udhëhequr nga parimet e paanësisë, konfidencialitetit, profesionalizmit dhe pavarësisë,

ushtron veprimtarinë në mbrojtje të të drejtave dhe lirive të njeriut, të parashikuara në

dispozita kushtetuese dhe në ligje.

348 Philipe Lauvaux, “Konstitucionalizmi dhe shteti i së drejtës”, E Drejta Parlamentare dhe Politikat Ligjore, nr.

1, 2009.


157

Edhe pse korniza kushtetuese siguron që, nga perspektiva formale, Avokati i Popullit

të jetë i pavarur349, sipas Raportit të sipërpërmendur, dobësia e tij vjen pasi, Kushtetuta i

mundëson atij vetëm “të drejtën të bëjë rekomandime dhe të propozojë masa kur vëren

shkelje të të drejtave dhe lirive të njeriut nga administrata publike” (neni 63/3). Megjithëse

ligji “Për Avokatin e Popullit” nënkupton për këtë të fundit mundësinë për të rekomanduar

deri edhe fillimin e hetimeve, në qoftë se vëren se është konsumuar figura e një vepre penale,

të rekomandojë shkarkimin e funksionarit publik që ka kryer një shkelje të rëndë, apo t’u

rekomandojë organeve të ndryshme publike të bëjnë propozime aktesh ligjore e nënligjore,

sërish, në cilindo rast, mbetemi vetëm në kuadër të një vendimmarrje jo detyruese për

institucionet shtetërore. Të gjitha kompetencat e Avokatit të Popullit konsistojnë vetëm në

shpjegime, rekomandime, njoftime dhe propozime, pra, vetëm në masa pa asnjë efekt ligjor

detyrues, megjithëse ligji tenton të shprehet me një terminologji “të ashpër”. Sipas GJEDNJ,

përgjithësisht ankimi tek ombudsman-i nuk përbën mjet ankimi efektiv, me disa përjashtime,

referuar disa rrethanave specifike të çështjes350.

Megjithatë, mendojmë se roli i Avokatit të Popullit në garantimin e së drejtës së

pronës ndër vite ka qenë në përputhje me standartet kushtetuese. Që nga krijimi i

Institucionit të Avokatit të Popullit, e drejta e pronës si një e drejtë kushtetuese ka qënë në

fokusin e veprimtarisë së tij. Avokati i popullit, ka përgatitur në vite raporte për respektimin e

lirive dhe të drejtave të njeriut, në të cilët ka evidentuar edhe problematika në respektimin e

të drejtës së pronës (do të veçonim raportin e veçantë për të drejtën e pronës ), si dhe ka qenë

një nga subjektet që ka iniciuar procesin e kontrollit kushtetues në Gjykatën Kushtetuese

(vendimi nr.17/2010 i Gjykatës Kushtetuese). Roli i tij në këtë drejtim ka qenë një rol aktiv,

duke kryer studime, duke dhënë rekomandime, pavarësisht se sipas mendimit tonë do të

kishte më efikasitet nëse do të kishte më shumë raste të rekomandimeve për hetime penale351

349Kjo vërehet tekstualisht në (nenin 60/2). Ai zgjidhet nga tri të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit për një

periudhë prej 5 vjetësh, me të drejtë rizgjedhjeje (neni 61/1) dhe ka buxhet të veçantë, të cilin e administron dhe

e propozon vetë (neni 60/2/3). Edhe më tej, Avokati i Popullit gëzon imunitetin e gjyqtarit të Gjykatës së Lartë

(neni 61/3) dhe mund të shkarkohet vetëm me kërkesë të motivuar të jo më pak se një të tretës së deputetëve

(neni 62/1). Në këtë rast, Kuvendi vendos me tri të pestat e të gjithë anëtarëve të tij (neni 62/2).

350 Për më shumë, shiko Elsa Toska, Avokati i Popullit - institucion kushtetues, Disertacion për mbrojtjen e

gradës shkencore doktor (http://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2012/09/Elsa-ToskaDobjani-

Fakulteti-i-Drejtësisë.pdf).

351Në vitin 2016, Avokati i Popullit ka rekomanduar, “Fillimin e hetimit për veprën penale të “Shpërdorimit të

detyrës”, e kryer në bashkëpunim, parashikuar nga neni 248 e 25 të Kodit Penal, në ngarkim të inspektorëve të


158

kur ka vërejtur se është konsumuar figura e një vepre penale, apo të ketë rekomandojë

shkarkimin e funksionarit publik që ka kryer një shkelje të rëndë. Megjithatë, Institucioni i

Avokatit të Popullit, në mënyrë të vazhdueshme e ka sjellë në vëmëndje të Institucioneve

shtetërore zbatuese dhe atyre vendimmarrëse, gjëndjen e rëndë në të cilën ndodhet respektimi

i së drejtës të pronësisë si dhe parimit për zhvillimin e një procesi të rregullt ligjor, si rrjedhoj

e moszhvillimit të një procesi administrativ apo gjyqësor, prej organeve të ngarkuara me ligj,

në përputhje me aktet ligjore dhe nënligjore në fuqi. Nisur nga këto konkluzione ai ka

hartuar një raport të veçantë për të drejtën e pronës bazuar mbi informacionet zyrtare të

institucioneve352. Në mbrojtje të kësaj të drejte bazike të individëve, subjekteve fizikë apo

juridik, Institucioni i Avokatit të Popullit ka dhënë një ndihmesë të madhe, nëpërmjet

përdorimit të plotë të tërë instrumenteve që i jep Kushtetuta dhe Ligji në kryerjen me

profesionalizëm dhe paanshmëri të hetimeve administrative, si dhe në përdorimin me

efikasitet të mjeteve të tjera publike si pjesëmarrjen në debatet për çështjen e pronave në

televizion, në shtypin e shkruar, në konferenca apo dhe seminare, me qëllim sensibilimin e

problematikave që shqetësojnë komunitetin e pronarëve të ligjshëm, por dhe në dhënien e

propozimeve për përmirësime ligjore për zgjidhjen përfundimtare të kësaj çështje.

Në se i referohemi studimeve të kryera, Avokati i Popullit në vazhdimësi ka konstatuar

se ka shkelje në vijim të normave që rregullojnë pronësinë. Nisur ankesat e 2600

qiramarrësve në banesat e të shpronësuarve gjatë vitit 2012, ai i përcolli Kryetares së

Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, Kryetarit të Komisionit për Çështjet Ligjore,

Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Kryetarit të Grupit Parlamentar të Partisë

Demokratike, Kryetarit të Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste , Kryetarit të Grupit

Parlamentar të Lëvizjes Socialiste për Integrim dhe deputetëve të pavarur një memo lidhur

me Aktin Normativ të Këshillit të Ministrave Nr.3 datë 1.08.2012 . Në të nënvizohej fakti, se

akti normativ i nxjerrë nga Këshilli i Ministrave është një akt i cili krijon problematika të

thella duke patur rrezik potencial, krijimin e konflikteve të reja sociale.

I.K.M.T Tiranë, të cilët kanë marrë pjesë në prishjen e banesave të antarëve të Komunitetit Rom, ndodhur në

rrugën “Irfan Tomini” Selitë, në datat 18 dhe 19.02.2016”.

352 Avokati i Popullit, në 19 Nëntor 2015 dorëzoi në Kuvend një Raport të Veçantë, “Mbi problematikat që

lidhen me të drejtën e pronës”. Në këtë Raport të Veçantë janë evidentuar një sërë problematikash të konstatuara

në vite, për shmangien e të cilave janë dhënë një numër rekomandimesh, një pjesë e të cilave gjejnë pasqyrim

në projektligjin “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompesimit të pronave”.


159

Sipas të dhënave përgjatë periudhës 2010-2014, nga ana e Institucionit të Avokatit të

Popullit, janë administruar gjithësej 1375 ankesa, në të cilat është ngritur pretendimi i

shkeljes të së drejtës së pronësisë nga ana e organeve të administrates publike.

Institucioni i Avokatit të Popullit në mbështetje të nenit 63 të Kushtetutës së

Shqipërisë që sanksionon të drejtën e Avokatit të Popullit të bëjë rekomandime dhe të

propozojë masa kur vëren shkelje të të drejtave dhe lirive të njeriut nga administrata publike,

me shkresen nr. K3/P30-6, datë 26.06.2012 i rekomandoi Ministrit të Drejtësisë, që : “Në

hartimin e akteve ligjore dhe nënligjore për përcaktimin e rregullave dhe të kritereve për

shpërndarjen e fondit të kompensimit financiar ish pronarëve, të gjejë zbatim të saktë dhe të

plotë Vendimi Unifikues nr.6 datë 24.01.2007 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë,

si dhe e drejta e secilit trashëgimtar të të shpronësuarit, si kreditorë solidarë, të kërkojë nga

Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, Tiranë, pagimin e të gjithë detyrimit në të

holla, duke liruar debitorin ndaj gjithë kreditorëve, në bazë të paragrafit të dytë të neni 428

të Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë”. Ky rekomandim u mor parasysh nga ana e

Ministrisë së Drejtësisë e cila ka konfirmuar se : “…..Rekomandimi juaj është reflektuar në

përmbajtjen e projektvendimit “Për përcaktimin e rregullave dhe kritereve për shpërndarjen

e fondit të kompensimit pronarëve në të holla, për vitin 2012, i cili do të miratohet nga

Këshilli i Ministrave pas përfundimit të proçedurës së konsultimit të jashtëm’’. “

projektvendimit “Për përcaktimin e rregullave dhe kritereve për shpërndarjen e fondit të

kompensimit pronarëve në të holla, për vitin 2012, i cili do të miratohet nga Këshilli i

Ministrave pas përfundimit të proçedurës së konsultimit të jashtëm’’.

Gjithashtu, Institucioni i Avokatit të Popullit në raportin e veçantë për të drejtën e

pronës ka konstatuar se gjatë 2 viteve të fundit, Qeveria nuk ka bërë asgjë konkrete për

zbatimin e të drejtës së pronës, konform nenit 181 të Kushtetutës353. Bilanci i vetëm është

legalizimi i ndërtimeve informale në tokat e ish-pronarëve apo shtetërore. AKKP prej vitesh

funksionon si institucion që pengon kthimin e pronës. Ligjet dhe VKM e nxjerra për

legalizimin e ndërtimeve informale, veçanërisht në zonat turistike, janë në shkelje të

Kushtetutës. Nga verifikimet ka rezultuar se mbi 8000 persona kanë humbur jetën për

konflikte pronësie (e deklaruar nga deputetë në Kuvendin e Shqipërisë). Nuk ka një relacion

zyrtar nga Ministria e Brendshme për personat që kanë humbur jetën apo janë plagosur për

shkak të pronës. Sipas raportit të gjitha ligjet për pronën janë defektozë. Autoritetet e

353 http://www.avokatipopullit.gov.al/sq/content/21112015-raport-i-ve%C3%A7ant%C3%AB-p%C3%ABr-

%C3%A7%C3%ABshtjet-e-pronave


160

ngarkuara me ligj nuk ekzekutojnë vendimet gjyqësore të formës së prerë vendase apo të

GJEDNJ për pronat. Shteti Shqiptar nuk ka ekzekutuar një numër vendimesh të dhëna prej

GJEDNJ. Rekomandimet drejtuar Kuvendit nga ana e tij në raportin e veçantë për çështjet e

pronave ,354 kemi vërejtur se janë marrë në kosideratë gjatë miratimit të ligjit të ri 133/2015.

3.1.4 Garanci procedurale kushtetuese që u japin efektivitet të drejtave dhe lirive themelore

Shtrirja e garantimit të të drejtave të njeriut në një vend - siç rezulton edhe nga historia e të

drejtës kushtetuese shqiptare - matet jo vetëm nga pozitivizimi në masë i tyre, përmes

normave përkatëse kushtetuese, por, përpara së gjithash, nga mënyra se si këto norma

interpretohen dhe zbatohen në praktikë. Në Kushtetutën e vitit 1998, gjenden të

sanksionuara dy lloj garancish proceduriale që u japin efekt të drejtave dhe lirive të njeriut.

1) procedura e vështirë për rishikimin e kushtetutës dhe 2) kontrolli i

kushtetutshmërisë së ligjeve nga ana e një gjyqtari, të cilit i është dhënë kompetenca të

sigurojë respektimin e këtij kompromisi shoqëror.

Duke pasur parasysh qasjen “pushtuese” që ekzekutivi ka adaptuar dekadat e fundit

ndaj legjislativit, ajo çka u mbetet qytetarëve është të kthejnë sytë nga pushteti gjyqësor, si

mekanizmi kryesor kushtetues, për të detyruar një qeverisje të përgjegjshme e llogaridhënëse

dhe për të siguruar mbrojtjen e të drejtave të tyre themelore. Gjyqësori vepron si gardian mbi

organet e tjera të shtetit, ndërkohë që përkujdeset edhe për ruajtjen e besnikërisë së tyre ndaj

parimit të ndarjes së pushteteve. Brenda kompetencave të tij kushtetuese e ligjore, ai vepron

si mbrojtësi kryesor i të drejtave dhe lirive themelore. Dispozitat e hollësishme kushtetuese

apo një katalog i pasur të drejtash të njeriut në Kushtetutë nuk janë në vetvete të mjaftueshme

për të garantuar zbatimin dhe respektimin korrekt të rregullimeve normative mbi këto të

drejta. I takon gjyqësorit që t’u japë atyre efektivitet dhe jetë. Si gardian i konstitucionalizmit,

gjyqësori siguron që organet publike të mos ndërhyjnë në hapësirat e njëra-tjetrës dhe që ato

ta ushtrojnë pushtetin dhe autoritetin brenda kufijve të përshkruar nga Kushtetuta. Roli i

gjyqësorit përfshin edhe mbrojtjen dhe zbatimin e të drejtave themelore kushtetuese e, më

kryesorja, sigurimin e supermacisë së Kushtetutës.

Reforma në drejtësi është një nga reformat më të rëndësishme të marra gjatë viteve të

demokracisë së shtetit shqiptar, por mendoj se nuk mund të vendosësh një arnë mëndafshi në

354 http://www.avokatipopullit.gov.al/sq/content/21112015-raport-i-ve%C3%A7ant%C3%AB-p%C3%ABr-

%C3%A7%C3%ABshtjet-e-pronave


161

një veshje të leckosur, domethënë se nuk është e mundur të vihet në jetë një reforëm e veçuar

pa ndryshuar themelet e krejt sistemit.

Një rol të posaçëm në mbrojte të të drejtave dhe lirive themelore të parashikuara në

Kushtetutë, kjo e fundit ia ka ngarkuar Gjykatës Kushtetuese. Juridiksioni kushtetues, si vijim

i kontrollit gjyqësor, është pikërisht ai i cili bën që një kushtetutë të konsiderohet efektivisht

“ligj” - në kuptimin specifik legal të termit - dhe jo një proklamatë politike. Regjimet e sotme

demokratike jo vetëm që janë “konstitucionalizuar”, por edhe janë “juridiksionalizuar”.

Kushtetutat kanë pushuar së qeni më thjesht programe. Ato janë shndërruar në norma

detyruese, ndërkohë që detyra për t’i bërë ato të respektuara i është besuar funksionit

moderues e arbitrues të gjyqtarit. Të përcaktosh kufirin midis gjykimit të legjitimitetit të

ligjeve dhe gjykimit mbi thelbin/meritën e tyre nga Gjykata Kushtetuese është një operacion

jo i thjeshtë. Gjykatës i takon në fakt të gjykojë legjitimitetin e një ligji duke prezumuar në

masën e saj të vlerësimit ekzistencën e kritereve elastike si arsyeshmëria, në sensin e

përgjithshëm; ndërgjegjjen sociale; “të drejtën e gjallë”; “përdorimin e mirë të pushtetit

legjislativ”; vlerat estetiko-kulturore, madje duke mbajtur parasysh se disa dispozita

kushtetuese përmbajnë koncepte të papërcaktuara, janë formuluar në mënyrë të përgjithshme,

tregojnë qëllime të përgjithësuara që legjislatori duhet të ndjekë. Të mbyllësh sferën e

gjykimit të legjitimitetit pa pushtuar sferën e diskrecionalitetit që i përket legjislatorit, të

evitosh që gjykimi mbi përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën të transformohet në një

gjykim mbi “drejtësinë” ose “barazinë” ose “oportunitetin” e ligjeve ose në një vlerësim mbi

“vlerat” që ligjet përmbajnë, kërkon mbi të gjitha, nga ana e Gjykatës Kushtetuese, një

vetëkufizim rigoroz të pushteteve të saj (self-restraint) në kuptimin që ajo vetë duhet të vërë

në themel të vlerësimeve të saj kritere dhe masa objektivisht të bazuara në normat

kushtetuese, pa ndërhyrë në zgjedhjet e operuara nga legjislatori355.

3.2 Garantimi i së drejtës së pronës si pjesë e gjeneratës së parë e të drejtave të njeriut

E drejta e pronës është pjesë e atyre të drejtave që konsiderohen si të drejtat e gjeneratës së

parë, e përbërë nga të drejtat civile dhe politike, nocion i propozuar nga juristi çeko-francez

Karel Vasak356. Të drejtat e gjeneratës së parë janë të ndikuara nga liberalizmi klasik, që e

355 Temistocle Martines, Diritto Costituzionale - Decima edizione interamente riveduta da Gaetano Silvestri,

2000, f. 459.

356 Referuar D.Biba, “Të drejtat e Njeriut dhe Konstitucionalizimi, -një presprektivë shqiptare”, disertacion për

mbrojtjen e gradës shkencore “Doktor”, f.245.


162

sheh shoqërinë si një organizim në formësimin e të cilit individët konkurrojnë ndërmjet tyre

në mënyrë autonome, të pavarur. Të pranishme në kushtetutat e pothuajse të gjitha shteteve të

botës, si dhe në plan të parë të deklaratave e konventave ndërkombëtare për të drejtat e njeriut

të miratuara pas Luftës së Dytë Botërore, këto koncepte thelbësore të liberalizmit perëndimor

konsiderohen në mënyrë romantike si triumfi i individualizmit të Hobs e Lok kundër Hegelit,

i cili kishte në qendër të veprës së tij për madhështinë e shtetit.357

Por teoria socialiste është kritike ndaj karakterit qartësisht “formal” e borgjez të të

drejtave të kësaj gjenerate, me argumentin se ato, duke lënë të paprekura pabarazitë reale,

janë boshe në brendinë e tyre për sa i përket shumicës së qytetarëve.358

Qasja se, të drejtat e njeriut ekzistojnë sepse janë të parashikuara nga kushtetuta(t),

nuk është e mjaftueshme për të justifikuar të drejtat e njeriut. Madje, nëse do ta konsideronim

kushtetutën e një vendi si burim të vlefshmërisë së lirive e të drejtave të njeriut, do të

gabonim, duke qenë se, rrjedhimi logjik i këtij prezumimi është fakti që, kur kushtetuta në

fjalë pushon së ekzistuari, atëherë edhe liritë e të drejtat e njeriut nuk ekzistojnë më(!).

Megjithatë konstitucionalizimi i të drejtave të njeriut në kushtetutat moderne shënon

gjithashtu edhe kalimin nga shteti i së drejtës legjislative, në shtetin e të drejtave kushtetuese.

Por, transformime të tilla të të drejtave të njeriut në ligje pozitive nuk mund të

konsiderohen kurrë si zgjidhje përfundimtare. Ato janë përpjekje për të dhënë një formë

institucionale, për të sjellë siguri përmes të drejtës pozitive, e që janë të vlefshme veçse nëse i

qëndrojnë korrekt të drejtave të njeriut. Për këtë arsye, të drejtat “kushtetuese” duhet të

përkufizohen si “të drejta që janë regjistruar në një kushtetutë” me qëllim transformimin e të

drejtave të njeriut në të drejta pozitive - apo, në fjalë të tjera, me qëllim për të pozitivizuar të

drejtat e njeriut”.359

Rrjedhimisht, të drejtat e njeriut mbeten të vlefshme e prodhojnë legjitimet të

veprimeve të bazuara tek ato, edhe nëse nuk gëzojnë status kushtetues apo bien ndesh me

mënyrën se si janë përkthyer në norma të së drejtës pozitive, duke qenë se është pikërisht

përputhshmëria me të drejtat e njeriut (si koncept universal, abstrakt) ajo çka i jep vlera

demokratike një kushtetute, dhe jo anasjelltas. Ndaj edhe meriton të theksohet se,

“vlefshmëria e të drejtave të njeriut nuk varet në asnjë mënyrë nga të qenit ose jo e tyre të

357 F. P. Casavola, I Diritti Umani, Cedam, Padova, 1997.

358S.Marzocchi, Sui Diritti Umani, faqja zyrtare on line e Fondacionit Enaudi për Studime Politike e Ekonomike

http://www.fondazione-einaudi.it/Download/lezione%20Marzocchi.doc.

359 Robert Alexy, “Discourse Theory and Fundamental Rights”, in Arguing Fundamental Rights (ed. Agustin

Jose Menendez and Erik Oddvar Eriksen), Dordrecht: Springer, 2006.


163

konstitucionalizuara”360. “Vlefshmëria morale e të drejtave të njeriut mund të shoqërohet nga

vlefshmëria e tyre pozitive, që konsiston në norma të përshtatshme ligjore, të cilat shërbejnë

për t’i bërë ato shoqërisht të efektshme”361.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, duke qenë ligji themeltar i shtetit shqiptar,

përbën një nga garancitë themelore dhe më kryesore për të gjitha të drejtat dhe liritë

themelore të njeriut, ku gjen shprehjen e saj edhe e drejta e pronës.

Kuptimi i garantimit që Kushtetuta i ka bërë të drejtës së pronës private, është kuptimi

i një të drejte themelore që lidhet ngushtë me lirinë individuale, duke ruajtur kështu

funksionin e saj privat. Por nga ana tjetër, ka karakter të pamohueshëm shoqëror, pasi

përdorimi i saj i shërben mirëqenies së përgjithshme publike. Në këtë këndvështrim, ajo

mbetet një e drejtë kushtetuese plotësisht e kufizueshme dhe aspak me karakter absolut.362

Nisur nga sa kanë theksuar studiuesit më lart, e drejta e pronës si pjesë e gjeneratës së

parë e të drejtave të njeriut, për arsye të karakterit të saj dinamik, nuk mund të konsiderohet

më një e drejtë themelore absolute.

3.2.1 E drejta e pronës në Kushtetutën e 1998

Kushtetuta e re e miratuar më 28 nëntor 1998, e cila ishte hapi më i rëndësishëm i shtetit

shqiptar në këto vite të demokracisë, përmban rregullime të garancive që ofron shteti për

mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut në përgjithësi dhe të drejtës së pronës në

veçanti. Ajo garantoi vendosjen në mënyrë përfundimtare të sistemit të ekonomisë së tregut të

bazuar pronën private dhe publike, si edhe në lirinë e veprimtarisë ekonomike363.

Por, ndërsa prona publike garantohet dhe gjen rregullim edhe në ligjin e veçantë “Për

pronat e paluajtshme të shtetit”, garantimi i pronës private është i veçantë nga ana e

Kushtetutës. E drejta e pronës private garantohet nga neni 41 i saj, si edhe në vazhdim nga

nenet 42 dhe 181.

Kështu, nëse i referohemi nenit 41 të saj, kemi mundësi të krijojmë një vizion të

shpejtë, por të thellë, lidhur me këtë të drejtë, si një e drejtë e garantuar e cila fitohet sipas

mënyrave që parashikojnë fillimisht Kushtetuta dhe pastaj Kodi Civil dhe që, për interesa

360 Robert Alexy, Law, Morality, and the Existence of Human Rights, Ratio Juris, No. 25, 2012.

361 Po aty.

362L.Omari, A.Anastasi, E drejta Kushtetuese, Shtëpia Botuese ABC, Tiranë, 2008, f.152-154.

363Neni 11 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.


164

publikë, mund të kufizohet vetëm me ligj dhe nga ku vetëm ligji mund të parashikojë

shpronësim vetëm përkundrejt një shpërblimi të drejtë.

Duke e parë në tërësi këtë dispozitë, mendoj se në të sanksionohen mënyrat

kushtetuese të fitimit, garantimit të pronës private, si edhe format e kufizimit të saj.

Kështu prona fitohet me anë të dhurimit, trashëgimisë apo nëpërmjet blerjes si mënyra

të prejardhura të fitimit. Ndërsa nuk përjashton edhe mënyrat e tjera klasike të fitimit të

pronës, të cilat disiplinohen rreptësisht me ligjin material civil. Pronësia nuk mund të fitohet

me çdolloj mënyre, por vetëm me ato të rregulluara shprehimisht nga Kodi Civil, të cilat janë

mënyrat klasike, dhe me ligje të veçanta. Kodi Civil në nenin 163 të tij përcakton se:

“Pronësia fitohet nëpërmjet mënyrave të caktuara në këtë Kod dhe mënyrave të tjera të

caktuara me ligj të veçantë”. Kjo do të thotë se edhe e drejta e pronës private e fituar nga

Ligjet nr. 7501 dhe nr. 7512, nr. 7652 apo nga ligje të tjera të miratuara para hyrjes në fuqi të

Kushtetutës garantoheshin tashmë me hyrjen në fuqi të Kushtetutës.

Gjatë regjimit komunist , përveç cenimit që iu bë të drejtave themelore të njeriut, nga

ana e shtetit socialist u morën një sërë masash me karakter kufizues edhe ndaj të drejtave

ekonomike dhe konkretisht ndaj të drejtës së pronës. Kjo përvojë e hidhur u mbajt parasysh

nga ana e legjislatorit shqiptar në momentin e hartimit të Kushtetutës si dhe në vijimësi në

hartimin e kuadrit ligjor për të drejtën e pronës, në mënyrë që kjo e drejtë e shpërdoruar nga

ana e qeverisë komuniste, të mos përdorej edhe nga ana e çdo qeverie apo force politike që do

të vinte në pushtet. Duhej kështu të sanksionohej patjetër nga ana e normës më të lartë jo

vetëm garantimi i saj por edhe të sanksionoheshin shprehimisht mënyrat e kufizimit të saj.

Kushtetuta garanton të drejtën e pronës edhe përmes përcaktimeve taksative që i bën

mundësisë së kufizimeve të kësaj të drejte. Teknika e zgjedhur nga kushtetutëbërësi për

kufizimet e të drejtave e lirive themelore është ajo e një formule kufizuese të veçantë, të

parashikuar nga neni 17 i Kushtetutës së vitit 1998, ndryshe nga teknika e përdorur në Ligjin

për Dispozitat Kryesore Kushtetuese, e cila i parashikonte kufizimet rast pas rasti (sikundër

edhe KEDNJ). Në rastin e të drejtës së pronës, në vijim të kritereve të nenit 17,

kushtetutëbërësi e ka konsideruar të nevojshme të ritheksojë se kufizimi i kësaj të drejte bëhet

me ligj dhe vetëm “për interesa publikë”. Cenimi i të drejtës së pronës nuk mund të bëhet pa

shpërblim dhe ky shpërblim duhet të jetë i drejtë. Megjithatë - Gjykata Kushtetuese

përkujdeset të theksojë në jurisprudencën e saj - “shpërblim i drejtë” nuk do të thotë

domosdoshmërisht “shpërblim i plotë”, por “aq sa është e mundur, brenda mundësive dhe

kushteve ekonomiko-sociale të vendit”. Sidoqoftë, shprehja “shpërblim i drejtë”, nuk mund të


165

konsiderohet formulim i zbrazët”364. Megjithatë, “interesi publik” që justifikon cenimin e të

drejtës së pronës, jo domosdoshmërisht nënkupton “të gjithë publikun” apo posaçërisht

hapësirën publike. Gjykata Kushtetuese në këtë këndvështrim ka adaptuar qasjen e GJEDNJ,

e cila shprehet se “në analizën e faktit, nëse privimi bëhet për një interes publik apo jo,

shteteve u njihet një hapësirë e gjerë vlerësimi në zbatimin e politikave ekonomike dhe

sociale”. Gjykata njeh edhe shpronësimin në dobi të personave privatë të bërë mbi bazën e

një politike të llogaritur për të arritur drejtësi shoqërore brenda komunitetit. Në

vendimmarrjen e saj, Gjykata Kushtetuese ka pranuar edhe konceptin e shpronësimit de facto,

në ato raste kur, për shkaqe të ndryshme jo të prejardhura nga një rregullim ligjor, pronari ka

humbur plotësisht të drejtën për të gëzuar dhe disponuar pronën e tij365.

Çdo individ në Republikën e Shqipërisë ka të drejtën e pronës private dhe shteti merr

të gjitha masat e nevojshme për të garantuar mbrojtjen e saj. Në fakt, Shqipëria është vendi i

vetëm ish-komunist që ka shprehur në nivelin kushtetues, pas mbi 5 viteve nga fillimi i

procesit të kthimit dhe kompensimit të pronave, detyrimin e ligjvënësit për rregullimin e

drejtë, sipas kritereve që Kushtetuta sanksionon në nenin 41 të saj të çështjeve që lidhen me

shpronësimet dhe konfiskimet e kryera gjatë rrëgjimit komunist. Mbi të gjitha, ky deklarim i

sovranit ishte shprehje e gjerësisë dhe thellësisë së problematikës së shpronësimeve që kishte

prekur shoqërinë shqiptare gjatë viteve të komunizmit, por edhe një garanci për subjektet e

shpronësuara për vijueshmërinë e trajtimit të kërkesave me standarde të reja, më të drejta.

Kalimi i sistemit politik nga diktaturë e proletariatit në një sistemi demokratik

pluralist u shoqërua me ndryshime të shumta të legjislative, politika qeverisëse, veprimtari

gjyqësore dhe ekzekutive. Në kushtet e një legjislacioni të trashëguar, në të cilin privoheshin

një sërë të drejtash themelore të parashikuara nga Komuniteti Ndërkombëtar, e drejta e

pronës ishte ndër ato më problematiket, pasi u kalua prej një sistemi kooperativ, ku prona

ishte e përbashkët, në një sistem me të drejta pronësore individuale. Në këto kushte, lindi

edhe problematika e kthimit dhe kompensimit të pronës, e cila vijon edhe sot. Në kuadër të

mbrojtjes kushtetuese të së drejtës së pronës, dhënia e një zgjidhjeje sa më kushtetuese të

drejtave të ish-pronarëve, lidhet ngushtë me kthimin dhe kompensimin e pronave. Çështja e

kthimit dhe kompensimit të pronave njihet si një përpjekje e shtetit për të bërë drejtësi

shoqërore në përgjigje të shkeljes së një të drejte themelore të njeriut, si ajo për respektimin e

pronës private. Për shkak se regjimi i të drejtës së pronësisë në vitet e tejzgjatura të




166

tranzicionit, pas vendosjes së demokracisë, ka qenë shpesh i paqëndrueshëm, procesi i

kompensimit të pronave kishte mbetur në kuadrin deklarativ. Ndërhyrjet dhe ndryshimet në

legjislacionin përkatës, prej vitit 1991 e në vazhdim, sollën miratimin e një numri aktesh

ligjore dhe nënligjore, për zbatimin e të cilave janë ngritur edhe institucionet dhe instrumentet

përkatëse, detyrë funksionale e të cilave ishte kthimi apo kompensimi i pronës ndaj pronarëve

të ligjshëm, zgjidhja e konflikteve administrative brenda juridiksionit të ushtrimit të

kompetencave të tyre.

Hartuesit e kushtetutës, të gjendur përballë kësaj problematike që lidhej me

rregullimet ligjore për të drejta e pronës, menduan vendosjen në Kushtetutë të një dispozite,

në bazë të së cilës të garantohej neni 41 i saj, duke vendosur afate për rregullimin e drejtë të

të gjitha çështjeve që kishin të bënin me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para

miratimit të kësaj kushtetute, duke bërë referimet në kriteret kushtetuese që garantonin të

drejtën e pronës, në lidhje me dy proceset: shpronësimet dhe konfiskimet.

Kështu, në nenin 181 të Kushtetutës sanksionohet: “Kuvendi, brenda dy deri në tre

vjetëve nga hyrja në fuqi e kësaj Kushtetute, nxjerr ligje për rregullimin e drejtë të çështjeve

të ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit të kësaj

Kushtetute, duke u udhëhequr nga kriteret e nenit 41. Ligjet dhe aktet e tjera normative të

miratuara para datës së hyrjes në fuqi të kësaj Kushtetute dhe që kanë të bëjnë me

shpronësimet dhe konfiskimet, do të zbatohen kur nuk bien në kundërshtim me të.”

Ajo çka deklarohet në nenin 181, që “brenda dy deri në tre vjetëve nga hyrja në fuqi e

Kushtetutës, Kuvendi ka detyrimin të nxjerrë ligje për rregullimin e drejtë të çështjeve të

ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera gjatë regjimit komunist”,

duket sikur vë në dyshim standardet e legjislacionit të mëparshëm (masat e kthimit dhe

kompensimit, format dhe përllogaritjen e kompensimit etj.) dhe e fton legjislatorin të ndërtojë

një marrëdhënie të re, më të drejtë, të udhëhequr nga kriteret e nenit 41 të saj, si: interesi

publik, shpërblimi i drejtë, proporcionaliteti, barazia etj. Qëllimi i legjislatorit në referimin te

ky nen, ka të bëjë mbi të gjitha me standardet që duhen zbatuar në rastet kur prona e

shpronësuar nuk mund të kthehet për shkaqe ligjore, por duhet të kompensohet. Kjo për

faktin se, për çështjet e kthimit të pronës, nuk ka standarde të pranuara në të drejtën e

brendshme apo ndërkombëtare, ndërsa nuk mund të thuhet e njëjta gjë në rastet e

shpronësimit të pronës, ku sovrani i ka rezervuar pronës private një mbrojtje të përshtatshme

nga çdo kufizim i mundshëm.

Pyetjet që ngrihen në këtë rast janë: A kërkon vetë Kushtetuta, nisur nga përmbajtja

e neneve 181 dhe 41, që shpronësimi i pronës nga regjimi komunist të barazohet me një


167

shpronësim aktual? A përbën një detyrim kushtetues kompensimi i subjekteve të

shpronësuara me të njëjtat standarde që zbatohen në shpronësimet aktuale? A është ky qëllimi

i kësaj dispozite? Këtyre pyetjeve u është përgjigjur Gjykata Kushtetuese në Vendimin Nr.30,

të vitit 2005, në të cilin ajo është shprehur se, ligji për kthimin dhe kompensimin e pronave,

nuk ka në përmbajtjen e tij konceptin e shpronësimit të pronës së subjekteve të shpronësuara,

por respektimin nga ligjvënësi të kritereve që parashikon neni 41 i Kushtetutës së Republikës

së Shqipërisë për kthimin e pronave të shpronësuara, të konfiskuara apo të shtetëzuara

padrejtësisht. Në nenet 41 dhe 181, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë ka pranuar kriteret

e “rregullimit të drejtë” dhe të “shpërblimit të drejtë”. Në vlerësim të Gjykatës, rregullimi

kushtetues në këto dy dispozita, u detyrohet jo vetëm funksionit të dyfishtë privat dhe

shoqëror që mbart në vetvete e drejta e pronës, por edhe rrethanave historike, politike,

ekonomike, shoqërore e juridike, të cilat kanë ndikuar në situatën e krijuar dhe, si të tilla,

ligjvënësi nuk mund të mos i kishte parasysh. Nisur nga këto argumente, Gjykata u shpreh se

qëllimi i ligjvënësit ishte vendosja e kritereve për shpërblimin ose kompensimin në dobi të

ish-pronarit, kompensim i cili mund të mos jetë i plotë, por i drejtë. Forma, masa dhe

përllogaritja e tij trajtohet veçanërisht në legjislacionin e posaçëm që rregullon kompensimin

e pronës së shpronësuar gjatë regjimit komunist.

Në lidhje me garantimin që Kushtetuta i bënë të drejtës së pronës, i referohemi në

mënyrë të drejtpërdrejtë edhe nenit 42 të saj ku thuhet: “Liria, prona dhe të drejtat e njohura

me Kushtetutë dhe me ligj, nuk mund të cenohen pa një proces të rregullt ligjor”.

Kushtetuta i jep të drejtën e nismës të kontrollit kushtetues kujtdo që pretendon për

shkeljen e të drejtave kushtetuese, qoftë edhe të atyre të mbrojtura nga konventa, nëpërmjet

një procesi të rregullt ligjor.366

Sipas neneve 131/f e 134/2 të Kushtetutës, individët mund t’i drejtohen Gjykatës

Kushtetuese për shkeljen e të drejtave kushtetuese për një proces të rregullt ligjor, vetëm për

çështje që lidhen me interesat e tyre dhe pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike për

mbrojtjen e të drejtave të tyre.

Në këtë kontekst, nga ana e Gjykatës Kushtetuese janë marrë një sërë vendimesh për

të përcaktuar konkretisht edhe elementet e një procesi të rregullt ligjor. Kështu, në vendimet e

saj ajo ka theksuar se, e drejta për një proces të rregullt ligjor luan rol qendror në sistemin e

mbrojtjes së të drejtave të njeriut. Realizimi i kësaj të drejte shfaqet në aspekte të ndryshme

366 Vendimi Nr.17, datë 18.07.2005, i Gjykatë Kushtetuese.


168

ku ndër të cilat mund të përmendim legjitimimin e individit, kur ky ka interes për të mbrojtur

të drejtat kushtetuese të cenuara nga një proces i parregullt.

Përveç garantimit që Kushtetuta i bënë të drejtës së pronës nëpërmjet nenit 41 dhe

nëpërmjet të drejtës themelore për një proces të rregullt ligjor, parashikuar nga neni 42, në

neni 43 të saj parashikohet edhe e drejta e ankimit në gjykatë.

Në këtë mënyrë, e drejta e pronës private, si kategori bazë ekonomike-juridike e

ndërvarur nga struktura përkatëse politike shoqërore e shtetit, mënyrat e fitimit, shpronësimet

dhe kufizimet e saj vetëm për interesa publikë dhe kundrejt një shpërblimi të drejtë, si dhe e

drejta për t’u mbrojtur nga cenimet e saj nëpërmjet një gjykimi administrativ ose gjyqësor

publik, janë të garantuara nga Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë. Këtej buron detyrimi i

garantimit të mbajtësit të të drejtës konkrete të një hapësire të lirë në fushën pasurore

nëpërmjet mbrojtjes dhe sigurimit të të drejtave të pronës, përdorimit, disponimit dhe

mundësitë e organizimit të pavarur të jetës.

3.2.2 E drejta kushtetuese mbi mënyrat e fitimit të pronësisë

E drejta e pronës private garantohet edhe nëpërmjet sanksionimit në Kushtetutë të mënyrave

të fitimit të pronës private. Ajo vetë përcakton mënyrat e fitimit të pronësisë private, duke

sanksionuar shprehimisht ato klasiket367. Kështu, prona fitohet me anë të dhurimit,

trashëgimisë apo nëpërmjet blerjes, si mënyra të prejardhura të fitimit. Gjithashtu, me anë të

një rezerve ligjore të përforcuar, ajo u referohet mënyrave të tjera klasike368, të cilat

disiplinohen rreptësisht me ligjin material civil. Pronësia nuk mund të fitohet me çdolloj

mënyre, por vetëm me ato të rregulluara shprehimisht nga Kodi Civil, që janë mënyrat

klasike, si dhe me ligje të veçanta. Megjithatë, studiues të ndryshëm mendojnë se “ky

formulim kushtetues nuk lë shkak për parashikime të tjera të fitimit të pronësisë jashtë këtij të

fundit”369. Ky formulim kushtetues tregohet më strikt në raport me kushtetutat e vendeve të

tjera, të cilat, për këtë çështje, i referohen thjesht ligjit. Kjo dispozitë është ndoshta, një

reagim ndaj përvojës së regjimit komunist, periudhë në të cilën, si në asnjë vend tjetër të

Europës Lindore (me përjashtim të ish-Bashkimit Sovjetik), ndodhi shtetëzimi i të gjithë

pasurisë së qytetarëve, siç ishte rasti i Tokës.370

367 L.Omari, A.Anastasi, E Drejta Kushtetuese (ribotim), Shtëpia Botuese ABC, Tiranë, 2010, f. 152.

368 Po aty, f.153.

369 Po aty, f.152.

370 Shih, Debati Kushtetues, vepër e cituar f.122.


169

Kodi Civil, në nenin 163 të tij, përcakton se: “Pronësia fitohet nëpërmjet mënyrave të

caktuara në këtë Kod dhe mënyrave të tjera të caktuara me ligj të veçantë”. Për këtë arsye

mendojmë se duke qenë se vetë Kodi Civil hyri në fuqi më 04.11.1994, ai duhet të

parashikonte si mënyra fitimi të pronësisë jo vetëm ato klasiket, por edhe fitimin e pronësisë

me ligje të veçanta, të cilat ishin nxjerrë nga legjislatori shqiptar pas vitit 1991 e deri më

1994. Kjo do të thotë që edhe e drejta e pronës private e fituar nga Ligjet Nr. 7501 dhe Nr.

7512, 7652, apo ligje e akte të tjera të miratuara para hyrjes në fuqi të Kushtetutës,

garantoheshin tashmë me hyrjen në fuqi të Kushtetutës.

Sanksionimi në dispozitën kushtetuese të fitimit të pronës u arrit pas një debati të

madh mes anëtarëve të komisionit për hartimin e saj. Garantimi nga norma kushtetuese e

pronës së fituar me ligj të veçantë u referohej ligjeve të mëparshme që lidheshin me fitimin e

pronësisë, por në mënyrë të veçantë i referohej Vendimit Nr.4, datë 8.04.1994, të Gjykatës

Kushtetuese, që ishte shprehur “Një nga mënyrat e ligjshme të fitimit të pronësisë është edhe

kontrata e shitjes si veprim juridik i dyanshëm. Ajo është e vlefshme edhe për kalimin e

pronësisë së sendeve nga shteti tek individi, duke shërbyer kështu si mjet juridik për fitimin e

pronësisë private në mënyrë të prejardhur nga e drejta e pronësisë shtetërore”.

Sipas Gjykatës, “Pronësia e trojeve dhe e ndërtesave (lokaleve) të përmendura në

nenet 12 dhe 17 të Ligjit ‘Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve’, është

fituar sidomos nëpërmjet kontratave të lidhura me agjencitë përkatëse të privatizimit ose, në

disa raste, nëpërmjet ndërtimit të lokalit mbi truallin e dhënë në mënyrë të rregullt nga

shteti”. Ligjvënësi, duke e ditur se “Trojet e zëna nga persona të tjerë fizikë ose juridikë, që i

kanë blerë nga shteti pas 1 janarit 1991 për ndërtimin e banesave individuale dhe lokaleve të

tregtisë e shërbimeve, i kthehen në pronësi ish-pronarit, ndërsa shteti i kthen personit fizik

ose juridik që e ka blerë, shumën e derdhur për truallin”, (neni 12, paragrafi I) dhe se “Në

trojet, në të cilat janë ndërtuar lokale, ish-pronarit të truallit i njihet pronësia mbi truallin”,

(neni 17, paragrafi I), ndërhyn në kontratat e shitjes të lidhura rregullisht në bazë të ligjit të

kohës dhe, në mënyrë të njëanshme, urdhëron prishjen tërësore apo të pjesshme të këtyre

kontratave. Kjo përbën një cenim të hapur të së drejtës së pronësisë private, të njohur e të

garantuar si e drejtë themelore e njeriut (neni 27 i Ligjit “Për të Drejtat dhe Liritë Themelore

të Njeriut). Sipas Gjykatës, kontratat në të cilat shteti ka marrë pjesë si palë shitëse e këtyre

lokaleve, edhe sikur të vërtetohen shkaqe të përligjura që i bëjnë të pavlefshme, nuk mund të

zgjidhen në mënyrë të njëanshme, por nga shteti, nëpërmjet organeve të tij ligjvënëse apo

ekzekutive, sepse shkelet parimi i njohur juridik i gjithëpranuar, sipas të cilit askush, qoftë ky

edhe shteti, nuk mund të bëhet gjyqtar i çështjes së vet (Nemo judex in causa sua).


170

Në jurisprudencën tonë ka pasur qëndrime të ndryshme për faktin nëse e drejta e re

(ligji) për kthimin e pronës së shpronësuar përbën mënyrë të veçantë, të re, fitimi pronësie,

sipas dispozitave të Kodit Civil apo një mënyrë të prejardhur. Por përgjigja e kësaj pyetjeje

nuk ka qenë krejtësisht e qartë në interpretimet që ndeshen në praktikën gjyqësore shqiptare.

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë ka mbajtur gjithnjë një qëndrim konsekuent

në lidhje me faktin se e drejta e kthimit të pronës nuk njëjtësohet me të drejtën për pronë,

ndërsa Gjykata e Lartë, në një vendim të Kolegjeve të Bashkuara, ka mbajtur një qëndrim të

ndryshëm, duke e konsideruar të drejtën për kthimin e pronës si një e drejtë që nuk ka

humbur asnjëherë. Gjykata Kushtetuese, në vitin 1994, duke interpretuar qëllimin e ligjit për

kthimin dhe kompensimin e pronave, ka shprehur qëndrimin se: “Shteti i ri demokratik,

ndonëse nuk është përgjegjës për padrejtësitë e së kaluarës, ka marrë përsipër detyrimin moral e

ligjor për të vënë në vend, sa të jetë e mundur më mirë, disa nga padrejtësitë e regjimit të

mëparshëm, pra që i përkasin periudhës pas datës 29 nëntor 1944”371.

Më tej, Gjykata Kushtetuese, duke interpretuar nenin 21 të Ligjit Nr.7512/1991, “Për

nismën e lirë”, u shpreh se, me miratimin e këtij ligji, u çel rruga që personave fizikë a juridikë

privatë t’u kalohet në pronësi kundrejt pagesës truall për ndërtim. Nëpërmjet kësaj dispozite

ligjore, u përcaktua shprehimisht se: “Personat juridikë a fizikë vendës, pronarë të ndërtesave

ekzistuese të çdo lloji, janë edhe pronarë të truallit që zënë këto ndërtesa...” Për Gjykatën, ky

deklarim ligjor përbën bazën kushtetuese e ligjore për krijimin e pronësisë të pronarëve blerës të

trojeve e të lokaleve. E drejta e tyre subjektive e pronësisë vjen nga e drejta e pronësisë

shtetërore dhe jo nga e drejta e pronësisë së ish-pronarëve të mëparshëm. Si rrjedhim, nuk

ekziston e nuk ka bazë për krijimin e ndonjë marrëdhënieje juridike për shkak të pronësisë

(gëzimit, posedimit e disponimit) të trojeve të blera e objekteve të ngritura mbi to, si dhe të

detyrimeve përkatëse midis ish-pronarëve dhe pronarëve të rinj. Nga sa më sipër, Gjykata

Kushtetuese në interpretim të dispozitave të ligjit pranoi se e drejta e pronësisë e pronarëve të

ligjshëm ka humbur si rezultat i akteve ligjore, nënligjore, vendimeve gjyqësore apo akteve të

tjera të nxjerra nga regjimi i mëparshëm. Sipas saj, krijimi i një baze të re ligjore është në

vullnetin e shtetit të ri demokratik. Ky shtet merr përsipër (detyron vetveten) t’u kthejë ish-

pronarëve ato prona që faktikisht dhe juridikisht është e mundur të kthehen, mbasi ekzistojnë

efektivisht dhe janë në fondin e pronësisë shtetërore, ose mbahen pa arsye të përligjura nga të

tjerët. Për trojet që janë zënë me ndërtime shtetërore të përhershme, apo që janë tjetërsuar në

subjekte të tjera, që aktualisht i gëzojnë, posedojnë e disponojnë ato mbi një bazë të ligjshme e

371 Vendimi i Gjykatës Kushtetuese Nr.7/1994, f. 5.


171

me mirëbesim, riparimi do të bëhet vetëm nëpërmjet kompensimit në natyrë apo në para e letra

me vlerë (neni 16 i ligjit). Nëpërmjet kësaj zgjidhjeje, jo vetëm që synohet të vihen në vend të

drejtat e cenuara e të shkelura të ish-pronarëve, por, në të njëjtën kohë, u pritet rruga

padrejtësive të tjera të mundshme ndaj personave që nuk kanë pse të mbajnë përgjegjësi e të

detyrohen për arbitraritetet e një regjimi të përmbysur372.

Në praktikën e Gjykatës së Lartë ndeshim një qëndrim tjetër. Kjo Gjykatë, duke

interpretuar nëse ligji për kthimin e pronës përbën apo jo një mënyrë të re fitimi të pronësisë

mbi tokën, shprehet se: “Ligji Nr.7514, datë 30.9.1990, ‘Për pafajësinë, amnistinë dhe

rehabilitimin e ish të përndjekurve politikë” dhe Ligji Nr.7698, dt. 15.04.1993, “Për Kthimin

dhe Kompensimin e Pronave ish-Pronarëve’, nuk janë mënyra të reja të fitimit të pronësisë,

por korrigjim i padrejtësisë së bërë dhe, për këtë qëllim, shfuqizojnë ipso lege të gjitha aktet e

mëparshme ligjore, me të cilat prona u ishte marrë pronarëve padrejtësisht. Ato nuk krijojnë

një situatë të re (nuk kanë efekt konstitutiv), por ristabilizojnë ligjshmërinë dhe drejtësinë”373.

Në vijim të jurisprudencës në këtë fushë, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë

kanë analizuar dhe interpretuar natyrën dhe qëllimin e Ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e

pronave ish-pronarëve” dhe nocionin kthim i pronës përdorur si në titullin e ligjit (rubrica

legis fit lex), ashtu edhe në përmbajtjen e tij374. Kolegjet e Bashkuara janë shprehur

konkretisht se: “... Ligjvënësi me këto akte të rëndësishme normative ka njohur padrejtësinë

shkeljen e të drejtave të pronësisë ish-pronarëve dhe ka vendosur të rinjohë të drejtën e

pronësisë së tyre, duke u kthyer pronat e shtetëzuara, të shpronësuara, të konfiskuara apo të

marra pa të drejtë në forma të tjera dhe, në pamundësi, duke i kompensuar ato. Këto ligje,

duke e konsideruar të padrejtë atë që kishte ndodhur më parë, parashikuan kthimin e të

drejtave të pronarëve mbi pronën, kur objekt i saj ishin sende të paluajtshme...” Në këtë

kuadër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë i kanë konsideruar këto akte ligjore që u

drejtohen ish-pronarëve apo trashëgimtarëve të tyre, jo si mënyrë të re të fitimit të pronësisë

në favor të tyre, por si mjete që mbrojnë dhe garantojnë të drejtën e pronësisë dhe e bëjnë

efektive duke e bazuar edhe në argumente analogjie375. Kthimi i pronave ish-pronarëve ose

trashëgimtarëve të tyre është thelbi dhe qëllimi i këtyre ligjeve (anima legis dhe ratio legis).

Ky është edhe thelbi i mbrojtjes dhe garantimit të së drejtës së pronësisë jo vetëm në rrugë

gjyqësore, por edhe në atë administrative. Ligjet që kanë rregulluar procedurën e kthimit dhe

372 Po aty, f.5.

373 Vendim i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, Nr.23/2002.

374 Shih Vendimin Unifikues Nr.24, datë 13.3.2002, të Gjykatës së Lartë.

375 Po aty.


172

kompensimit të pronave nuk konsiderohen si mënyra të reja fitimi pronësie për shkak se, në

bazë të tyre, synohej kthimi i palëve në gjendjen e mëparshme, në të gjitha ato raste kur ishte

e mundur, duke u kthyer atyre të njëjtat prona që u ishin marrë në mënyrë të padrejtë nga ana

e shtetit të asaj kohe dhe jo prona të tjera376. Nga ana e Gjykatës së Lartë është analizuar jo

vetëm e drejta e pronësisë, por edhe mënyra e fitimit të pronësisë, duke iu referuar për këtë

qëllim instituteve të së drejtës civile që kanë rregulluar të drejtën e pronësisë në kohë të

ndryshme.

Ndërsa në vitin 2005, përsëri Gjykata Kushtetuese rikonfirmoi qëndrimin se,

mbështetur në jurisprudencën kushtetuese shqiptare, në kuptimin e nenit 181 të Kushtetutës

së Republikës së Shqipërisë, si dhe në kuptimin e përmbajtjes së legjislacionit të nxjerrë nga

ligjvënësi, pavarësisht nga veprimet e padrejta apo arbitrare që i janë bërë të drejtës së pronës

nëpërmjet akteve ligjore e nënligjore ose vendimeve gjyqësore, nxirret konkluzioni se

pronarët e humbën të drejtën e pronësisë. Ky konkluzion përbën arsyen pse këta persona,

duke mos gëzuar në vijimësi pronat e tyre në cilësinë e pronarit, kërkojnë që, nëpërmjet

procedurës së kthimit dhe kompensimit të pronës, ta rifitojnë këtë cilësi. Gjykata Kushtetuese

vërejti se mbajtja e një qëndrimi të kundërt, që nënkuptonte njohjen e së drejtës së pronës, si

një njohje e vazhdueshme dhe e pandërprerë e ekzistencës së saj, me gjithë ligjet që e kanë

ndryshuar regjimin e kësaj pronësie, vinte në dyshim si qëllimin, ashtu edhe vetë

vlefshmërinë e ligjeve që ishin nxjerrë për çështjen e kthimit dhe të kompensimit të pronave.

Mbështetur në këto argumente, Gjykata Kushtetuese nxori përfundimin se, Ligji “Për kthimin

dhe kompensimin e pronave” nuk ka në përmbajtjen e tij konceptin e shpronësimit të pronës

së pronarëve, por respektimin nga ligjvënësi të kritereve që parashikon neni 41 i Kushtetutës

së Republikës së Shqipërisë për kthimin e pronave të shpronësuara, të konfiskuara apo të

shtetëzuara padrejtësisht377.

Në një vendimmarrje tjetër, Gjykata Kushtetuese378 ka prishur vendimin e Gjykatës së

Lartë dhe e ka dërguar çështjen për rigjykim, duke arsyetuar, ndër të tjera, se: “Në çështjen në

shqyrtim, Gjykata e Lartë është shprehur në përmbajtjen e vendimit të saj se, neni 3 i Ligjit

Nr.7980, datë 27.07.1995, “Për shitblerjen e trojeve”, ka përcaktuar rastet përjashtimore kur

mund të realizohet kalimi i trojeve të lira nga pronë shtetërore në pronë private përpara se të

përfundojë proces i kompensimit fizik të ish-pronarëve. Në rastin objekt gjykimi nuk

vërtetohet që paditësi të ketë vërtetuar se ndodhet përpara këtyre rasteve përjashtimore dhe,

376 Shih Vendimin Unifikues Nr.4, datë 10.12.2013, të Gjykatës së Lartë.

377 Vendimi Nr.30/2005 i Gjykatës Kushtetuese.

378 Me Vendimin Nr.32/2015 të Gjykatës Kushtetuese.


173

për rrjedhojë, kontrata e shitblerjes është një veprim absolutisht i pavlefshëm, pasi vjen në

kundërshtim me nenin 92/a të Kodit Civil. Gjykata Kushtetuese vlerëson se Gjykata e Lartë

nuk mund të konkludojë a priori nëse është vërtetuar apo jo një fakt i caktuar, konkretisht

nëse paditësi ndodhet apo jo përpara rasteve përjashtimore që parashikon ligji”. Duke qenë se

shteti është një nga subjektet e marrëdhënies juridike të pronësisë, ai është subjekt i të drejtës

publike dhe i të drejtës private. Shteti është në pozitë të barabartë me subjektet e tjera, duke

mos pasur privilegje të veçanta të njohura. Shteti, në cilësinë e pronarit, ushtron të njëjtat të

drejta si subjektet e tjera të marrëdhënies juridike të pronësisë dhe si rrjedhojë merr përsipër

dhe të njëjtat detyrime si ata. Shteti, si subjekt i marrëdhënies juridike të pronësisë,

përfaqësohet nga organet e tij që përcaktohen me ligj. Problematika e ngritur në vendimin e

mësipërm - ku si subjekt i së drejtës është shteti (këto çështje janë në një numër të

konsiderueshëm në praktikën tonë gjyqësore) - e shprehur në qëndrimin e shumicës dhe të

pakicës, tregon edhe një herë se sa probleme hasen në zbatimin e legjislacionin tonë

administrativo-civil, në zgjidhjen e çështjeve konkrete etj.

Duke analizuar atë çka u tha më sipër, arrijmë në konkluzionin se ka ende një

legjislacion dhe praktikë të patrajtuar dhe unifikuar në lidhje me probleme, të tilla si: a janë të

garantuara mënyrat e tjera të fitimit të pronësisë me ligje të veçanta, ku shteti ka qenë aktori

dhe shkaktari kryesor në mangësitë e zbatimit të ligjit, si dhe hartimit të këtij

dokumentacioni; ku qëndron e përbashkëta dhe ndryshimi ndërmjet veprimit juridik,

kontratës së shitblerjes parashikuar nga Kodi Civil, nga nenet 705 e në vijim dhe kontratat

administrative; si do të kthehen palët në gjendjen e mëparshme dhe çfarë do të ndodhë në rast

se është e pamundur kthimi në gjendjen e mëparshme,pa cënuar të drejtë e pronës e fituar me

ligjin e veçntë (mbi truallin e shitur është ndërtuar pallat, apartamentet janë shitur etj.); a

mundet ZRPP, kryesisht edhe me iniciativën e saj, të konstatojë pavlefshmërinë absolute të

një kontrate administrative dhe, për këtë arsye, të mos e regjistrojë titullin e pronësisë. Këto

dhe probleme të tjera që dalin gjatë praktikës gjyqësore, bëjnë që një numër i madh çështjesh,

të cilat janë ende në gjykim, të mos gjejnë zgjidhje përfundimtare. Duke qenë se arsyeja e

krijimit të problematikës, është konflikti midis fitimit të së drejtës së pronës me ligjet e reja të

nxjerra nga ligjvënësi pas vitit 1990, me pronarët e ligjshëm, më poshtë po paraqesim disa

nga vendimet më specifike në lidhje me mënyrat e fitimit të pronësisë. Gjithashtu do të

përpiqemi të evidentojmë qëndrimin e fundit të Gjykatës së Lartë në lidhje me të drejtën për

kthimin dhe kompesimin e pronës.

Vendimi unifikues Nr.25/2003


174

Qëndrimi unifikues: Paditësi si subjekt i së drejtës tregtare, që është bërë pronar pas

privatizimit, nuk legjitimohet të ngrejë padi për shfuqizimin e vendimit të Komisionit të

Kthimit e të Kompensimit të Pronave ish-Pronareve, kur pjesa e truallit që u është njohur

atyre është përfshire në kapitalin e shoqërisë aksionare.

Vendimi unifikues Nr. 5379/2004

Qëndrimi unifikues: Në të gjitha rastet kur ka pretendime pronësie për pronat e marra nga

sindikatat, bazuar në dekretin nr. 204, ky dekret nuk ka vlera në raport me ish-pronarët. Këta të

fundit kanë rregullim të posaçëm ligjor për ish-pronën e tyre dhe asnjë akt tjetër (qoftë edhe

sikur dekreti të merrej i mirëqenë) është akt normativ më i ulët e nuk mund të prekë interesat e

tyre.

Vendimi unifikues Nr.5/2005

Qëndrimi unifikues: Në rastet kur regjimi komunist ka shtetëzuar prona kundër Kishës

Katolike, pavarësisht se ato kanë qenë të regjistruara në emër të personave fizikë apo

personave juridikë (shoqëri tregtare) krijuar para hyrjes në fuqi të marrëveshjes mes shtetit

italian dhe Selisë së Shenjtë, këto prona i kthehen apo kompensohen Kishës Katolike.

Me hyrjen në fuqi të Ligjit Nr.133/2015, mishërohet vullneti i shtetit për të

përfunduar procesin e kthimit dhe kompensimit të pronave pronarëve të origjinës, në

përputhje me Nenin 41 të Kushtetutës dhe Nenin 1 të Protokollit Nr. 1 të Konventës

Evropiane.380 Gjithashtu, ligji merr përsipër të sigurojë paprekshmëri absolute të pronave që u

kanë kaluar në pronësi personave të tretë mbi bazën e ligjeve të rradhitura në Aneksin 2 të

tij.381

Edhe pse ligji e kaloi testin e kushtetueshmërisë së tij382, gjyqtarët në pakicë ishin të

qëndrimit që Gjykata duhej të kishte deklaruar antikushtetues ligjin në tërësi pasi skema e

ofruar për zgjidhjen e problemit sistemik në lidhje me mosekzekutimin e vendimeve në lidhje

me kompensimin e pronarëve që kanë një vendim përfundimtar administrativ nuk garanton

efektivitet në zgjidhjen e problemit dhe as qartësi dhe parashikueshmëri.

379 Në Vendimin Nr.5/2004, Kolegjet kanë trajtuar gjerësisht efektet e Dekretit Nr.204, datë 05.06.1992, “Për

pasuritë e sindikatave” dhe të Ligjit Nr.8340/1, datë 06.05.1998, për mosmiratimin e këtij dekreti, në rastet e

konflikteve për pronësinë midis sindikatave dhe ish-pronarëve.

380 Ligji Nr.133/2015, Neni 1.

381 Po aty, Neni 25, pika 1(ç).

382Nëpërmjet Vendim Nr.1 datë 16.01.2017 Gjykata Kushtetuese ka vendosur “Shfuqizimin si antikushtetues të

nenit 6, pika 3 dhe 5, të ligjit nr.133/2015 “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të

pronave”, pasi cenon parimin e sigurisë juridike.


175

Ndërkohë në vendimin e fundit njehësues të Kolegjeve Civile të Gjykatës së

Lartë383, gjykata ka deduktuar, se mbrojtja e së drejtës së pronës, në aspektin kushtetues dhe

të së drejtës ndërkombëtare, nuk garanton kthimin e pronës të konfiskuar sipas sistemeve apo

regjimeve totalitare384. Procesi i kthimit dhe kompensimit të pronës në vendet e tranzicionit

post-komunist bazohet sa në të drejtën e pronës, po aq edhe në parimet e drejtësisë dhe

ndërshmërisë, mbi të gjitha në parimet e shtetit social. Kjo do të thotë se e drejta e pronës nuk

barazohet me të drejtën e kthimit/apo kompensimit. Neni 1 i Protokollit nr.1 të KEDNJ-së,

mbron vetëm pasurinë ekzistuese dhe nuk garanton të drejtën për të fituar pasuri. Por, nga ana

tjetër nëse sipas legjislacionit për kthimin dhe kompensimin e pronës, e drejta hipotetike për

kthim apo kompensim e ish-pronarit është shndërruar në një pritshmëri të ligjshme konkrete,

ajo do të konsiderohet aset në kuptim të nenit 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së dhe si

rrjedhojë gëzon mbrojtje sipas këtij parashikimi konventor.385

Duke e lidhur më tej interpretimin sipas jurisprudencës të GJEDNJ-së se koncepti i

pasurisë ka një parashikim autonom, i cili është i pavarur nga klasifikimi formal në ligjin

vendas,386 por sipas të cilës “Pasuri në kuptim të nenit 1 të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së janë

“pasuritë ekzistuese” “asetet” ashtu edhe “pritshmëritë e ligjshme”387, në kuadër të

legjislacionit me objekt kthimin dhe kompensimin e pronës, pritshmëria e ligjshme (e cila

duhet të jetë më konkrete sesa thjesht një shpresë)388, do të konsiderohet ajo çka është

vendosur në mënyrë përfundimtare nga organet administrative dhe gjyqësore dhe vetëm pas

këtyre procedurave, çdo ndërhyrje që në mënyrë të padrejtë cënon këtë pasuri, mund t’i japë

të drejtën individit të pretendojë shkelje të nenit 1 të KEDNJ-së.

Nga ana tjetër, shpresa për njohjen e ekzistencës të një të drejte të vjetër mbi pronën,

e cila për një kohë të gjatë ka qenë e pamundur të ushtrohej në mënyrë efikase, nuk mund të

konsiderohet si “pasuri”, bazuar në interpretimin e nenit 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së.

Por Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë duke iu referuar këtij koncepti konventor,

kushtetues dhe jurisprudencial të pasurisë, ka vlerësuar se, marrëdhënia juridike që ka lindur

midis shtetit dhe ish-pronarit ka qenë dhe është një marrëdhënie e një natyre të veçantë “sui

383 Vendimi Njehësues Nr.611, date, 07.02.2018 pg.52.

384 http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-REF(2016)049-e

385 Vendimi Njehësues Nr.611, date, 07.02.2018 pg.52. 386 Shiko çështjen Ish-mbreti i Greqisë dhe të tjerët kundër Greqisë [GC], nr. 25701/94, § 60 GJEDNJ 2000-XII

387 Shiko çështjen “Bici kundër Shqipërisë”.

388 Gratzinger dhe Gratzingerova kundër Republikës Çeke (vendim) [DHM], nr. 39794/98, GJEDNJ 2002-VII, §

69, dhe Kopecký kundër Sllovakisë [DHM], nr. 44912/98, § 35, GJEDNJ 2004-IX).

http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-REF(2016)049-e


176

generis”, me elementë sa juridiko-administrativë, po aq edhe juridiko-civilë.389 Aspekti

juridiko-administrativ lidhet me faktin se në lidhje me të drejtën e ish-pronarit do të vendosë

një organ i administratës publike, përfaqësues i shtetit pronar, kompetencat e të cilit janë

përcaktuar me ligj të veçantë dhe i cili do t’a artikulojë vullnetin e tij me një akt

administrativ. Nga ana tjetër, aspekti juridiko-civil, lidhet me faktin se pretendimet e ish-

pronarit, i cili i drejtohet organeve të kthimit dhe kompensimit të pronës lidhet me një të

drejtë subjektive në kuptim të neneve 42 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë dhe 32 të

KPC-së.

E drejta e një personi për t’u njohur pronar mbi një send rregullohet nga dispozitat e

Kodit Civil, gjë që del jashtë fushës së veprimit të së drejtës publike, që rregullon

veprimtarinë e organeve të administratës publike, në mbrojtje të interesit publik.390 Vendimet

e organeve të kthimit dhe kompensimit të pronës, kanë disponuar drejtpërsëdrejti mbi të

drejta subjektive, të cilat kanë qenë ekskluzive të titullarëve të caktuar dhe jo të shtetasve apo

publikut në tërësi siç janë interesat publikë. Për këtë arsye, vendimet e organeve

administrative, që kanë pasur si kompetencë kthimin dhe kompensimin e pronave, që kanë

njohur dhe kthyer pronën ish-pronarit, nuk janë akte administrative, në kuptimin klasik,

normal dhe të zakonshëm juridik të termit (strictu sensu), por akte sui generis të nxjerra nga

një organ sui generis, për të cilin GJEDNJ-ja ka përdorur termin e ri leksikor, quasi

gjykatë391. Ky konkluzion do të thotë se, në rastet kur kemi të bëjmë me të drejta subjektive,

edhe pse enti shtetëror ka shprehur vullnetin e vet nëpërmjet akteve, këto të fundit nuk

trajtohen dhe nuk goditen në gjykatë si akte administrative, por përkundrazi, shtetasi në

gjykatë, në një gjykim të zakonshëm kërkon të drejtën e pronës duke paraqitur prova në

mbështetje të kësaj të drejte392.

Në vijim të këtij arsyetimi, Kolegji vlerëson se në momentin që vendime të tilla

marrin formë të prerë, shteti konsiderohet i vetshpronësuar dhe ato shndërrohen në tituj

pronësie (mënyra të fitimit të pronësisë), për subjektin në favor të të cilit është disponuar, në

kuptim të nenit 163 të Kodit Civil, pronë në kuptim të nenit 41 të Kushtetutës dhe pasuri në

kuptim të nenit 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së. Nga momenti i marrjes formë të prerë të

vendimeve të organeve administrative të kthimit dhe kompensimit të pronës, ndodh zhveshja

389 Vendimi Njehësues Nr.611, date, 07.02.2018 pg.54. 390 “Ališić and others v. Bosnia-Hercegovina, Kroacia, Serbia, Sllovenia dhe FYROM” Grand Chamber date

16.07.2014,§108.

391 Shiko Vendimin e Gjykatës Kushtetuese Nr.27/2010.

392 Vendimi Njehësues Nr.611, datë 07.02.2018 i Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë, pg.54.


177

si titullar i së drejtës së pronës së shtetit dhe lindja e së drejtës së pronës të ish-pronarit apo

trashëgimtarit të tij. Kjo do të thotë, se nga momenti i vetshpronësimit të shtetit, me anë të një

vendimi të formës së prerë, që njeh dhe kthen pasurinë e paluajtshme apo e kompenson atë

me një pasuri tjetër, në favor të ish-pronarit, qoftë ky vendim i bazuar në ligj apo jo, të gjitha

pretendimet e subjekteve të tretë në qarkullimin civil në lidhje me atë pasuri apo të gjitha

mosmarrëveshjet që mund të gjenerojnë këto vendime (tituj pronësie), nuk do të kualifikohen

më si mosmarrëveshje me natyrë mikse administrativo-civile midis shtetit dhe ish-pronarit në

kuadër të procesit të njohjes dhe kthimit të pronës, por do të konsiderohen si mosmarrëveshje

me natyrë tipike juridiko-civile, midis subjekteve të së drejtës private, ish-pronarë ose jo që

pretendojnë mbrojtjen e të drejtave subjektive të pronësisë mbi një send të paluajtshëm, të

cilët në një konflikt eventual, do t’ia nënshtrojnë debatit gjyqësor, ekzistencën dhe

vlefshmërinë e titujve respektivë të pronësisë, sipas normave juridike të së drejtës civile,

procedurale dhe materiale393. Edhe në rastet kur kemi të bëjmë me padi, kundërpadi apo padi

të ndërhyrësit kryesor që synojnë të godasin si tituj pronësie vendimet e kthimit dhe

kompensimit të pronave të një subjekti tjetër, me pretendimin se organet administrative

kompetente për kthimin dhe kompensimin e pronës, duke shkelur ligjin kanë disponuar

pronën që duhej ta përfitonte paditësi, i padituri kundërpaditës apo ndërhyrësi kryesor,

gjykata ka rolin e vlerësuesit të zbatimit të ligjit mbi komisionin përkatës apo mbi agjensinë

ligjzbatuese përkatëse. Nën këtë regjim juridik do të testohet ligjshmëria e titujve

kundërthënës të pronësisë midis ndërgjyqësve në funksion të zgjidhjes përfundimtare të

konfliktit objekt gjykimi dhe të disponimit mbi të gjithë kërkimet e padisë, të kundërpadisë,

apo të padisë së ndërhyrësit kryesor. Kjo do të thotë, nga njëra anë, se titujt e pronësisë të

palëve ndërgjyqëse do të shqyrtohen, jo si akte administrative, por si tituj pronësie të

zakonshëm dhe, nga ana tjetër, diskutimi mbi procesin djallëzor të provueshmërisë (probatio

diabolica) nuk do të shtrihet në titujt e pronësisë origjinar apo titujt e pronësisë zinxhir të

trashëgimtarëve të ndërgjyqësve, përkundrazi, titujt e tyre të pronësisë do të analizohen në

funksion të testimit të provueshmërisë dhe përmbushjes së kritereve ligjore të ligjit për

kthimin dhe kompensimin e pronës.394

Me anë të këtij vendimi mendoj se i është dhënë interpretimi për zgjidhjen e një numri të

konsiderueshëm të çështjeve që po gjykohen, apo që do të jenë në gjykim, në gjykatat tona.

393 Po aty.

394 Vendimi Njehësues Nr.611, datë 07.02.2018 i Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë, pg.61.


178

3.3 Format e ndërhyrjes ndaj pronës

Kuptimi i garantimit që Kushtetuta i ka bërë të drejtës së pronës private, është ai i një

të drejtë themelore që lidhet ngushtë me lirinë individuale, duke ruajtur kështu funksionin e

saj privat. Por, nga ana tjetër, ka funksion të pamohueshëm shoqëror, sepse përdorimi i saj i

shërben mirëqenies së përgjithshme publike. Në këtë kuadër, ajo mbetet një kategori

kushtetuese plotësisht e kufizueshme dhe aspak me karakter absolut.395

Pra, e drejta e pronës si një e drejtë kushtetuese, është e kufizueshme me anë të ligjit dhe

vetëm për një interes publik.

Këtij qëndrimi i është përmbajtur Gjykata Kushtetuese kur ka pranuar se “e drejta e

pronësisë është e garantuar, por jo e paprekshme”396. Nevoja për një bashkëjetesë të qetë

midis anëtarëve të shoqërisë si dhe objektivave me interes të përgjithshëm, nuk do të thotë

detyrimisht që të drejtat themelore të garantohen pa kurrfarë kufizimi397.

Në këtë mënyrë, nëse i referohemi nenit 41/3 të Kushtetutës së Republikës së

Shqipërisë, vërejmë se me ligj mund të parashikohen shpronësime ose kufizime në ushtrimin

e së drejtës së pronës vetëm për interesa publikë dhe vetëm përkundrejt një shpërblimi të

drejtë398.

Nga analiza e dispozitave Kushtetuese, në Shqipëri, vetëm dy janë format e vetme që

lejohen për të kufizuar të drejtën e pronësisë:

• shpronësime ose kufizime që barazohen me shpronësimin;

• kufizime në të drejtën e pronës.

Sanksionimi në Kushtetutë, edhe i kufizimeve të së drejtës së pronës private, lindi si një

nevojë e detyruar nga faktet historike të kufizimit të saj nga ana e rregjimeve politike, jo

vetëm për interes publik, por në funksion të një ideologjie politike.

Sikurse kemi theksuar më herët, gjatë regjimit të “diktaturës së proletariatit” në Shqipëri,

shteti socialist përveçse cenoi të drejtat themelore të njeriut, mori një sërë masash me

karakter kufizues edhe ndaj të drejtave ekonomike dhe më konkretisht ndaj të drejtës së

pronës.

395 L. Omari, A.Anastasi, E drejta Kushtetuese, Shtëpia Botuese ABC, Tiranë, 2008, f. 153.


397 Vendimi i Gjykatës Europiane të Drejtësisë në Luksemburg, 4 korrik 2000, çështja Haim, C-424/97, Rec. p.

I-5123.

398 Neni 41/3 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.


179

Një arsye tjetër ishte fakti se edhe pas vendosjes së demokracisë në Shqipëri, gjatë

viteve të para të tranzicionit shqiptar kapacitetet e shoqërisë shqiptare për të garantuar të

drejta dhe liri të plota të njeriut ishin seriozisht në pikëpyetje.399

Për këtë arsye këto përvoja u mbajtën parasysh nga ana e legjislatorit shqiptar në

momentin e hartimit të Kushtetutës, si dhe në vijim në hartimin e kuadrit ligjor për të drejtën

e pronës, në mënyrë që kjo e drejtë e shpërdoruar nga ana e qeverisë komuniste, të mos

përdorej edhe nga ana e çdo qeverie apo force politike që do të vinte në pushtet. Duhej kështu

të sanksionohej patjetër nga ana e normës më të lartë jo vetëm garantimi i saj por edhe të

sanksionoheshin shprehimisht mënyrat e kufizimit të saj. Në këtë mënyrë, Kushtetuta

garanton të drejtën e pronës edhe përmes përcaktimeve konkrete që i bën mundësisë së

kufizimeve të kësaj të drejte, duke sanksionuar disa kritere kushtetuese pë këto kufizime.

3.3.1 Kriteret kushtetuese për ndërhyrjen në të drejtën e pronës

Kushtetuta dhe jurisprudenca shqiptare, para se të përcaktojnë format e ndërhyrjes, kanë

vendosur disa kritere kushtetuese që i garantojnë këto forma në të drejtat themelore të njeriut,

në përgjithësi, dhe asaj të pronës si pjesë e kësaj gjenerate. Pra, çka duhet të jetë më i

rëndësishëm se garantimi i vetë së drejtës, është fakti që, në rastet e kufizimit të saj, ky

garantim duhet të jetë në përputhje me kriteret kushtetuese. Edhe pse në nenin 41 të

Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë parashikohet mundësia e cenimit apo kufizimit të së

drejtës së pronësisë,400 ajo duhet të bëhet së pari në përputhje me parimet kushtetuese dhe me

kriteret e përcaktuar në të.

Në këtë mënyrë, nëse i referohemi nenit 15 të Kushtetutës Shqiptare, kemi

mundësinë të kuptojmë rëndësinë që kushtetutbërësi ka dashur të theksojë, nëpërmjet

sanksionimit në dispozitat Kushtetuese të karakterit të pandashëm, të patjetërsueshëm e të

padhunueshëm të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut.401

399Sikurse rezulton edhe nga raportimet e organizmave qeveritarë të US. Departament of State, “Albania country

report on Human Rights practices for 1996” release by The Byreau of Democracy, Human og Rights, and

Labor, januar 30, 1997, por edhe ato joqeveritare, referuar Human Rights Whatch, human Rights in post-

comunist Albania, March 1996, raport, Librray Of Congress catalog.

400 Neni 41/3. Ligji mund të parashikojë shpronësime ose kufizime në ushtrimin e së drejtës së pronës vetëm për

interesa publikë.

401 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 15, pg.1.


180

Por, nga ana tjetër, edhe pse në nenin 17 të Kushtetutës parashikohen kufizime të të

drejtave dhe lirive, ato mund të vendosen vetëm me ligj dhe për një interes publik ose për

mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve.402

Neni 17 i Kushtetutës -ndonëse për shkaktë natyrës proceduriale, nuk parashikon

ndonjë të të drejtë subjektive per se- përbën një nga prurjet më të vlefshme të prezantuara nga

Kushtetuta e 1998, pasi ai është neni që sanksionon formulën kushtetuese të kufizimit të të

drejtave dhe lirive themelore të njeriut403. Ky nen, edhe pse sanksion kufizimet e të drejtave

të njeriut, më së pari garanton që këto kufizime sigurojnë vetë të drejtën, pasi thelbi i së

drejtës është i paprekshëm. Kjo frymë e nenit 17 të Kushtetutës, ndikohet nga elementet e së

drejtës natyrore, e cila pranon se individët, i kanë poseduar dhe gëzuar (me kufizime

objektive) të drejtat themelore që në gjendjen e tyre natyrore e që më pas, me hyrjen në

shoqërinë e civilizuar, një pjesë të këtyre të drejtave i ceduan në favor të shtetit. Por elementi

natyror vërehet edhe në mundësinë përjashtuese të kufizimit të tyre nga parlamenti, përveçse

për interes publik, dhe për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve, gjithmonë në përpjesëtim me

gjendjen që e ka ndikuar atë404.

Pra, një e drejtë themelore e garantuar nga Kushtetuta, mund të kufizohet vetëm nëse

plotësohen këto kritere:

• kufizimi bëhet vetëm me ligj;

• për interes publik apo për mbrojtjen e të drejtave të tjerëve;

• kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë;

• kufizimi nuk mund të cenojë thelbin e lirive dhe të drejtave;

• nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane të të

Drejtave të Njeriut.

Nga sa më sipër, edhe prona private dhe e drejta e pronarit mbi të, nuk konsiderohet

më një “e drejtë e padhunueshme dhe e shenjtë”405 dhe as si një pushtet “i plotë dhe

ekskluziv”406 i pronarit mbi sendin, siç e konsideronte tradita liberale. Sot, të drejtat private të

pronarit i nënshtrohen një shumëllojshmërie të gjerë kontrollesh dhe detyrimesh ligjore të

vendosura nga Parlamenti apo ligjvënësi mbi pronarët për interesa publikë.407

402 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 17, pg.1.

403 Referuar studimit me temë, “Të drejtat e njeriut dhe Kostitucionalizmi -një prespektivë shqiptare” në

mbrojtjen e disertacionit të D.Biba, f.183. 404Po aty,f.155. 405 Sikurse konsiderohej në “Deklaratën e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit” të vitit 1879.

406 Po aty.

407 E.C.S. Wade dhe A.w. Bradley , “Constitutional and Administrative Law”, 1991, f. 497.


181

➢ Kufizimi “vetëm” me ligj, apo edhe “në bazë” të ligjit.

Është diskutuar nëse kriteri i kufizimit “vetëm me ligj” i organit legjislativ, duhet të

interpretohet “ngushtë”408, apo “edhe në bazë të ligjit”, me arsyetimin “se ligji nuk shteron

një çështje të caktuar dhe mund t’u lejojë shkallë diskrecioni organeve kushtetuese”409.

Duke iu referuar përmbajtjes së nenit 17 të Kushtetutës, vërejmë se kjo dispozitë, në

mënyrën se si është formuluar, nuk i ka lënë mundësi delegimi ndonjë organi tjetër, përveç

Kuvendit si organ përfaqësues. Qëllimi i këtij neni është, që në rastin e kufizimeve, jo vetëm

që duhet të respektohen kriteret e tjera të caktuara në të, por në mënyrë që garancitë të jenë sa

më të plota, kompetent duhet të jetë vetëm një organ dhe, pikërisht, organi më i lartë

ligjvënës. Shprehja “vetëm me ligj” ka kuptimin që, në rast se është i nevojshëm kufizimi i

një të drejte të parashikuar në Kushtetutë, atëherë ky vlerësim është në diskrecion vetëm të

ligjvënësit dhe jo të organeve të tjera, përfshirë edhe Këshillin e Ministrave410. Megjithatë,

termi “ligj” i përdorur në Kushtetutë dhe në përgjithësi në legjislacion, ka raste që nënkupton

një interpretim të gjerë, duke përfshirë edhe aktet nënligjore. Por ky diskutim është ezauruar

tashmë nga Gjykata Kushtetuese, e cila ka mbajtur një qëndrim më se korrekt në lidhje me

këtë çështje, sidomos në lidhje me kufizimet e së drejtës së pronës.

Sipas Gjykatës Kushtetuese interpretimi i togfjalëshit “vetëm me ligj”, duhet bërë në

kuptimin e ngushtë, në dallim nga dispozitat e tjera, ku ky term mund të kuptohet më gjerë.

Kjo për faktin se përdorimi i fjalës “vetëm”, nuk është i rastit, përkundrazi, është bërë për të

treguar se kufizime të tilla nuk mund të vendosen me ndonjë akt tjetër përveç ligjit411. Jam e

të njëjtit mendim me interpretimin se koncepti i zgjeruar i termit “ligj” që përdoret në

doktrinë, nuk vlen për nenin 17 të Kushtetutës, pasi çdo interpretim i kundërt do ishte, pa

dyshim, një zhvleftësim i garancisë që jep Kushtetuta për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të

njeriut dhe do t’i cenonte ato. E drejta e pronës, aq më tepër, është nga ato të drejta që,

sigurisht, në rast se do të kërkohej kufizimi i saj, ai duhet të bëhet vetëm me ligj të organit më

të lartë Kuvendit.

Megjithatë, edhe pse ky diskutim është ezauruar nga ana e Gjykatës sonë Kushtetuese,

akte të veçanta të nxjerra nga Këshilli i Ministrave për të kufizuar këtë të drejtë, ka pasur dhe

408 Interpretimi i ngushtë tek akti i posaçëm i miratuar nga Kuvendi, në bazë të procedurës të miratuar nga

Kushtetuta.

409 Referuar pretendimeve të përfaqësuesit të Këshillit të Ministrave në Vendimin Nr.20, datë 11.07.2006, të

Gjykatës Kushtetuese.

410 Vendimi Nr.20, datë 11.07.2006 i Gjykatës kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

411 Po aty.


182

kanë qenë evident. I dalë së fundi është Vendimi i Këshillit të Ministrave412, i cili pezullon

përkohësisht, pa përcaktuar afate shteruese, të gjitha procedurat e kalimit në pronësi të

përfituesve të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore dhe të regjistrimit të akteve të

marrjes së tokës në pronësi, në zonën me rëndësi për fondin e mbështetjes së investimeve

strategjike dhe në zonat me përparësi turizmin. Kjo për shkak të abuzimeve të kundraligjshme

gjatë zbatimit të ligjeve të shumta që kanë rregulluar kuadrin ligjor për shpërndarjen e

tokës413. Por pavarësisht qëllimit “të mirë”, ky vendim shkel kriterin e parë të vendosur nga

Kushtetuta, dhe të elaboruar nga Gjykata Kushtetuese, me anë të së cilit, kufizimi i pronës

duhet të bëhet vetëm me ligj, të organit më të lartë legjislativ, dhe jo të ndonjë organi tjetër.

➢ Shkaqet e shpronësimit për interes publik.

Shpronësimi, si term juridik, parashikohet nga neni 41 i Kushtetutës, i cili nga ana e tij i hap

rrugë miratimit të ligjit përkatës. Në ditët tona, teoria Kushtetuese na ofron një përkufizim të

tillë të konceptit “shpronësim”: “një subjekt mund të privohet nga e drejta e pronës që ka në

favor të një subjekti tjetër përgjithësisht publik, por jo detyrimisht”. Pra, njeh edhe

shpronësimin në dobi të personave privatë, bërë mbi bazën e një politike të llogaritur për të

arritur drejtësi shoqërore brenda komunitetit.414 Nga jurisprudenca kushtetuese, edhe kalimi i

pronësisë nga subjektet privat te subjektet që përfitojnë nga procesi i legalizimit, edhe pse në

asnjë nga dispozitat e ligjit nuk përmendet termi shpronësim, është pranuar si shpronësim de

fakto i këtyre pronarëve të cilëve u është zënë prona nga ndërtuesit pa leje415.

Në Kushtetutë është përcaktuar se, një nga kriteret në bazë të të cilit mund të

kufizohet e drejta e pronës private nëpërmjet shpronësimit, është vetëm për interes publik,

madje edhe kur shpronësimi bëhet në dobi të një pale të tretë, duhet detyrimisht që qëllimi i

tij të jetë për shkak të interesit publik.

412 I referohemi Vendimit Nr.138, datë 23.2.2018, “Për pezullimin e përkohshëm të procedurave të kalimit në

pronësi të përfituesve të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore dhe të regjistrimit të akteve të marrjes së

tokës në pronësi, në zonën me rëndësi për fondin e mbështetjes së investimeve strategjike”.

413 Sipas përfaqësuesit të qeverisë, z. Artan Lame, “Nuk mjaftojnë ligjet, sidomos në vende me sistemin ligjor

ende problematik, të paplotësuar, të kundërvënë, të mbivendosur, ku nuk kërkon njeri llogari për zbatimin e

ligjeve. Nëse nuk është edhe vullneti qeverisës për ta zbatuar, nuk ndodh asnjë gjë.

414 Livio Paladini, “Dirito Constituzionale”, CEDAM Padova, 1991, f. 689.

415 Edhe në Vendimin Nr.35, datë 10.10.2010, Gjykata Kushtetuese vlerëson se, megjithëse ligji nuk përmend

termin “shpronësim” dhe nuk siguron një procedurë formale shpronësimi, në bazë të nenit 15 të Ligjit, personat

e regjistruar në Regjistrin e Pasurive të Paluajtshme dhe që kompensohen për shkak të regjistrimit të zotëruesve

të ndërtesave të paligjshme do të quhen de facto dhe de jure të shpronësuar.


183

Kuptimi i interesit publik në Kushtetutën tonë nuk është përcaktuar “saktë”. Kjo për

vetë faktin se, në situata të ndryshme konkrete, ai është një term shumë i gjerë dhe në rast se

do i jepnin një përkufizim kushtetues, do të ishin të detyruar edhe vetë që, në momentin e

përkufizimit, të cenonin në një formë apo një tjetër të drejtën e një grupi të caktuar

individësh, kategorie sociale, apo edhe të një individi të vetëm. Fakti se ne shprehemi me

termin “interes publik” nuk duhet të na orientojë vetëm në një numër relativisht të madh

individësh apo realizimin e një politike të përgjithshme, por në vetë thelbin e këtij termi, i cili

më tepër ka të bëjë me ekuilibrin ndërmjet kufizimit të së drejtës së pronës në dobi të një të

mire të përgjithshme për shoqërinë.

Në lidhje me këtë koncept, Gjykata Europiane për të drejtat e njeriut i lë shtetit një

marzh të gjerë vlerësimi në përcaktimin e tij, duke pohuar se nocioni “interes publik” është

shumë i gjerë, por “se transferimi i detyrueshëm i pronësisë nga një individ te një tjetër, në

rrethana të veçanta, mund të përbëjë një masë ligjore në interes publik”. Kjo hapësirë gjen

zbatim sidomos në situata të tilla me ndryshime radikale, si ato të ndryshimit të një sistemi

socialist, në atë të ekonomisë së tregut”.

GJEDNJ pranon se, “për shkak të njohjes së saktë të shoqërive të tyre dhe nevojave që

ato kanë, në parim autoritetet kombëtare mund ta vlerësojnë më mirë sesa gjyqtari

ndërkombëtar atë çka është ‘në interes të publikut’”. Për këtë arsye, u takon autoriteteve

kombëtare të bëjnë vlerësimin fillestar, lidhur me ekzistencën e një problemi që shqetëson

publikun, duke garantuar marrjen e masave që do të zbatohen në fushën e ushtrimit të së

drejtës së pronësisë, duke përfshirë privimin dhe kthimin e pronës. Vetëm ato të drejta, të

cilat janë parashikuar si shprehimisht të pakufizueshme, nuk është e mundur të preken nga

ligjvënësi.

Por është detyrë e Gjykatës Kushtetuese, kur ushtron kontroll ndaj ndërhyrjeve të

ligjvënësit në rregullime që prekin të drejtat dhe liritë themelore, nëse ky kufizim është bërë

sipas kritereve të përcaktuara shprehimisht në Kushtetutë. Nëpërmjet jurisprudencës së saj,

Gjykata Kushtetuese është shprehur se: “Analiza dhe interpretimi nga Gjykata Kushtetuese e

disa prej koncepteve kushtetuese që kanë të bëjnë me ‘interesin publik’ dhe me ‘shpërblimin

e drejtë’ si dhe respektimi i parimeve të drejtësisë, të proporcionalitetit, apo të shtetit social,

përbëjnë njëkohësisht edhe kufijtë kushtetues të hapësirës së vlerësimit, mbi të cilat duhet të

orientohet ligjvënësi, për respektimin e së drejtës së pronës”416.

416 Vendim Nr.30, datë 01.12.2005, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë. Përmbledhje e

Vendimeve të Gjykatës Kushtetuese, Viti 2003, f. 100.


184

Për të qartësuar kuptimin e interesit të publik, do t’i referohemi doktrinës të së drejtës

kushtetuese, e cila ka pasur parasysh disa parime kryesore të funksionimit të shtetit të së

drejtës. Kështu, nga ana e Gjykatës sonë Kushtetuese janë marrë parasysh këto parime, të

cilat kanë qenë në vëmendje të saj kur i është dashur të bëjë interpretimin e ligjeve të

ndryshme, nëse kanë qenë në pajtim me Kushtetutën apo jo. Në rastin tonë mbrotja e të

drejtës së pronës dhe procesi i kthimit apo kompensimit të pronës, respektimi i parimit

kushtetues të sigurisë juridike apo barazisë përpara ligjit, janë cështje që përfshihen brenda

sferës së vlerësimit të Gjykatës Kushtetuese, dhe kanë zënë një peshë të rëndësishme në

jurisprudencën e Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë. Madje çështjeve të tilla u është kushtuar

vëmendje e posaçme edhe nga jurisprudenca evropiane. Sikurse kemi përmendur më sipër,

analiza dhe interpretimi nga Gjykata Kushtetuese e disa prej koncepteve kushtetuese që kanë

të bëjnë me “interesin publik”, është lidhur ngushtë me respektimin e këtyre parimeve

themelore:

▪ Parimi i drejtësisë;

▪ Parimi i proporcionalitetit;

▪ Parimi i shtetit social.

Kështu, në një vendim të saj, Gjykata Kushtetuese është shprehur se është pikërisht

respektimi i këtyre parimeve nga ana e legjislatorit ai që përbën edhe kufijtë kushtetues të

hapësirës së vlerësimit nga ana e shtetit për respektimin e së drejtës së pronës. 417

Gjykatës Kushtetuese i është dashur të bëjë interpretimin e disa prej neneve të Ligjit nr. 9235,

datë 29.07.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave” dhe, në lidhje me pretendimet e

ish-pronarëve për shpallje antikushtetuese të tyre, është shprehur se: “Çdo ndërhyrje ndaj

pronës mund të justifikohet vetëm nëse është në interesin publik ose të përgjithshëm”.

Në këtë kuptim, i njihet e drejta ligjvënësit që, për arsye të ekzistencës së interesit

publik, të mund të kufizojë hapësirën e disponimit të pronës private. Në funksion të kësaj

qëndron edhe parimi i drejtësisë, i cili kërkon që të merren në konsideratë jo vetëm interesat e

ish-pronarëve dhe të trashëgimtarëve të tyre, por edhe ato të anëtarëve të tjerë të shoqërisë, si

edhe interesi publik në tërësi.

Gjykata Kushtetuese ka pranuar gjithashtu se edhe siguria juridike si element

thelbësor i shtetit të së drejtës nuk mund të prevalojë në çdo rast. Kjo do të thotë se, nëse

paraqitet rasti që një rregullim ligjor ndryshe i një marrëdhënieje ndikohet drejtpërdrejt nga

417 Vendim Nr.30, datë 01.12.2005, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë. Përmbledhje e

Vendimeve të Gjykatës Kushtetuese, viti 2003, f. 100.


185

një interes publik, me të gjitha elementet e tij thelbësore, ky interes natyrshëm do të ketë

përparësi ndaj parimit të sigurisë juridike. “Nuk do të kishim të bënim me një rast të

garantimit të besueshmërisë në sistemin e normave juridike, nëse siguria lidhur me një situatë

të caktuar juridike nuk mund të justifikohej dhe nuk mund të mbrohej materialisht”418.

Respektimi i parimit të drejtësisë në rastet e kufizimit të së drejtës së pronës.

Bazuar në këtë parim, nëpërmjet një dispozite kalimtare në Kushtetutë419, është parashikuar

që, për rregullimin e çështjeve të ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e

kryera para kësaj kushtetute, Kuvendi duhet të nxjerrë ligje në përputhje me kriteret e nenit

41 të saj, duke përcaktuar dhe një afat maksimal “deri në tre vjet”, nga miratimi i

Kushtetutës. Ligjet dhe aktet e tjera normative të miratuara para datës së hyrjes në fuqi të

kësaj Kushtetute dhe që kanë të bëjnë me shpronësimet e konfiskimet, duhet të zbatohen kur

nuk bien në kundërshtim me të.

Sipas këtij parimi, shteti i ri demokratik, ndonëse nuk ishte përgjegjës për padrejtësitë e

së kaluarës, mori përsipër detyrimin moral e ligjor për të vënë në vend disa nga padrejtësitë e

regjimit të mëparshëm që i përkasin periudhës pas datës 29 nëntor 1944. Megjithatë, parimi i

drejtësisë kërkon që të merren në konsideratë jo vetëm interesat e ish-pronarëve dhe të

trashëgimtarëve të tyre, por edhe ato të anëtarëve të tjerë të shoqërisë, si edhe interesi publik

në tërësi. Kështu, parimi i drejtësisë dhe ai i proporcionalitetit, edhe në jurisprudencën e

vendeve të tjera ish-komuniste, “nuk kërkon ... të kthejë të drejtat e pronësisë për të gjithë

ish-pronarët a trashëgimtarët e tyre apo t’i kompensojë ata me vlerën e plotë”420. Objektivi i

kthimit të të drejtave të pronës nuk është fshirja e të gjitha padrejtësive, por reduktimi i tyre.

Dukë argumentuar më tej, duhet që “kthimi i të drejtave të pronës të mos shkaktojë padrejtësi

të tjera”421. Nga kjo pikëpamje, rregullimi i kthimit dhe kompensimit të pronës në origjinë,

synon të korrigjojë, “brenda mundësive dhe kushteve ekonomiko-sociale të vendit”,

padrejtësitë e regjimit të kaluar, të kryera në dëm të pronës private nëpërmjet shtetëzimeve,

shpronësimeve, konfiskimeve ose me çdo mënyrë tjetër të padrejtë.422

418 Klaus Stern, “Dus Staatsrecht des Bundes Republik Deutchland Band”, f.834.

419 Referuar nenit 181, të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

420 Vendimi Nr.2002-12-01, datë 25.3.2003. i Gjykatës Kushtetuese të Letonisë.

421 Vendimi P1. US 1/98, datë 22.9.1998, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës Çeke.

422 Vendimi Nr.26, datë 24.4.2001, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, Përmbledhje vendimesh,

viti 2000-2001, f. 194.


186

Në të gjitha qëndrimet e mbajtura në jurisprudencën kushtetuese europiane, duke

përfshirë këtu edhe atë shqiptare, konstatohet se, në respektim të parimit të drejtësisë dhe të

shtetit social, nuk mund të vendosen detyrime për kompensimin tërësor të pronës së

shpronësuar apo të shtetëzuar nga regjimet që nuk kanë respektuar standardet minimale të të

drejtave të njeriut dhe se “rivendosja e plotë e të drejtave të mëparshme të pronësisë, do të

ishte në kundërshtim me vetë parimin e barazisë”423.

Parimi i shtetit social dhe kufizimi i së drejtës së pronës.

Lidhur me zbatimin e parimit të shtetit social, marrja e pronës si rrjedhojë e zbatimit të një

politike që promovon drejtësinë sociale në komunitet, mund të konsiderohet si interes publik.

Pra, shteti duhet të respektojë edhe të drejtat e individëve të tjerë, në përputhje edhe me nenin

15 të Kushtetutës. Në këtë këndvështrim, për sa i përket interesit të përgjithshëm, praktika

gjyqësore është pasuruar mjaft sidomos në fushën e planifikimit urban.

Për sa i përket zhvillimit të qyteteve të mëdha, shtetet duhet të gëzojnë një liri të gjerë

vlerësimi, në mënyrë që të zbatojnë politikën e zhvillimit qytetës. Liria e gjerë e vlerësimit të

shteteve kontraktuese nënkupton që “autoritetet shtetërore, ligjvënëse, ekzekutive apo

gjyqësore, mund të veprojnë në mënyrë të tillë që të kufizojnë të drejtat dhe liritë e individit,

kur kjo kërkohet nga interesa më të lartë, por deri në atë masë sa këto veprime të mos jenë

arbitrare dhe të mos cenojnë të drejtat dhe liritë themelore të individëve”.

Sa u përket nocioneve të interesit publik, ka pasur mjaft kontestime në lidhje me

Ligjin e ri të shumëpërfolur nr. 9482, datë 03.04.2006, “Për legalizimin, urbanizimin dhe

integrimin e ndërtimeve pa leje”. Veçanërisht një nen i tij, ai 15/1, bie dukshëm në

kundërshtim me Kushtetutën. Sipas tij, “në rast se parcela ndërtimore e legalizuar figuron në

regjistrat e pronave të paluajtshme në emër të subjekteve private, atëherë me regjistrimin e

lejes së legalizimit, subjektit privat i lind e drejta për shpërblim në natyrë ose në para”. Ky

nen u kontestua nga ana e pronarëve, për vetë faktin e papajtueshmërisë së ligjit me kriteret

kushtetuese “interes publik”, “shpronësim”,

Në jurisprudencën e saj, Gjykata Kushtetuese ka pranuar se, meqenëse ligji për

legalizimet ka për objekt legalizimin e ndërtimeve pa leje dhe sidomos urbanizimin e zonave,

blloqeve e ndërtimeve informale dhe integrimin e tyre në zhvillimin territorial infrastrukturor

të vendit, duke përmirësuar kushtet e jetesës, ekziston “interesi publik” që mund të justifikojë

shpronësimin e pronarëve të ligjshëm dhe kalimin e pronave të tyre në pronësi të ndërtuesve

423 Komisioni Europian për Demokracinë nëpërmjet ligjit (Komisioni i Venecias); Opinion mbi projektligjin

“Për kthimin dhe kompensimin e pronës” të Republikës së Shqipërisë, Miratuar nga Komisioni i Venecias në

Seancën e 58 Plenare (Venecia, 12-13 mars 2004).


187

të ndërtimeve pa leje. Gjykata Kushtetuese çmon gjithashtu se, përcaktimi i bërë nga ligji për

legalizimet, sipas të cilit pronësia e tokës së shpronësuar nuk i mbetet shtetit, por i

transferohet zotëruesit të ndërtesës që legalizohet, në vetvete nuk përbën një pengesë që ky

përcaktim të konsiderohet si i domosdoshëm për “interes publik”424.

Ky interpretim i saj është në referim edhe të jurisprudencës së Gjykatës Europiane për

të Drejtat e Njeriut, e cila, në një nga vendimet e saj, konkretisht në çështjen James, bëri disa

saktësime në lidhje me termat “interes publik” dhe “interes i përgjithshëm”. Kështu, sipas saj,

interesi publik mund të ishte edhe interes i një individi tjetër: “Marrja e pronës për efekt të

zbatimit të politikave legjitime sociale, ekonomike apo të ndonjë lloji tjetër, mund të jetë në

‘interes të publikut’ edhe kur komuniteti nuk e përdor dhe nuk e gëzon në mënyrë të

drejtpërdrejt pronën e marrë”.425

Së fundi, nga ana e Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut janë dhënë “direktiva”,

për sa i përket zgjidhjes së çështjeve që kanë të bëjnë me nocionin e interesit publik, i cili

duhet kuptuar gjerë sidomos në vendimet për të nxjerrë ligje mbi shpronësimin, të cilat

marrin në konsideratë motive politike, ekonomike dhe shoqërore.426

Shpronësimi dhe kufizime të tjera që barazohen me të janë, pa dyshim, forma më e

rëndë e kufizimit të pronësisë private. Në këto raste kemi një transformim të sforcuar të

pronës te pronari tjetër, siç ndodh gjatë shpronësimit për një nevojë publike.427 Por, për të

konsideruar kushtetuese një ndërhyrje në të drejtën e pronësisë, nuk mjafton vetëm ekzistenca

e një “qëllimi të ligjshëm” në “interesin e përgjithshëm”, por duhet të ketë edhe marrëdhënie

të arsyeshme proporcionale ndërmjet masave të marra dhe synimit që kërkohet të realizohet

me privimin e personit nga prona e tij.

Parimi i proporcionalitetit dhe elementet e tij.

Që ndërhyrja ndaj pronës për një interes publik të mos përbëjë shkelje të nenit 41 të

Kushtetutës dhe të nenit 1 të Protokollit nr. 1 të Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut,

ajo duhet të jetë e përligjur dhe përpjesëtimore.

Kriteri i “Përpjesëtimit”, në doktrinën dhe jurisprudencën shqiptare, njihet si kriteri i

“proporcionalitetit”. Proporcionaliteti është standardi që vë në provë marrëdhënien ndërmjet

424 Vendimi Nr.35, datë 10.10.2007, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

425 Vendimi James dhe të tjerë kundër Britanisë së Madhe, datë 8.07.1986.

426 Vendimi ish-Mbreti i Greqisë dhe të tjerë kundër Greqisë, datë 23.11.2000, paragrafi 87.

427 L. Omari, A.Anastasi, E drejta Kushtetuese, Shtëpia Botuese ABC, Tiranë, 2008, f.153.


188

objektivit, që autoriteti publik synon të arrijë, me potencial cenimin e një të drejte themelore

individuale, dhe mjetit të përzgjedhur nga ky autoritet për të realizuar atë objektiv428.

Sipas jurisprudencës kushtetuese shqiptare, neni 17 i Kushtetutës “kërkon vlerësimin

e domosdoshmërisë së ndërhyrjes ligjore nga shteti, në varësi të natyrës së të drejtës, të

karakterit të interesit publik që duhet të mbrohet, të rrethanave konkrete që e diktojnë një

ndërhyrje në minimum dhe sa më pak të dëmshme nga pikëpamja e të drejtave të njeriut”429.

Elementet e proporcionalitetit të vendosur nga Kushtetuta dhe jurisprudenca e

Gjykatës Kushtetuese Shqiptare mund t’i përmbledhim si më poshtë:

➢ Objektivi që synohet të arrihet duhet të jetë kushtetueshmërisht i vlefshëm;

➢ Mjeti i përdorur për të arritur këtë objektiv duhet të jetë i përshtatshëm, për të arritur

atë qëllim, as më shumë e as më pak;

➢ Ndërhyrja në interesat e mbrojtur nga një e drejtë themelore individuale, duhet të jetë

aq sa është e nevojshme, për të arritur qëllimin e kërkuar.

Pra, gjatë analizimit të një dispozite ligjore, që lejon cenimin e së drejtës së pronës,

ajo që duhet përcaktuar është nëse objektivi që kërkohet të arrihet është me vlerë. Një

objektiv konsiderohet i vlefshëm nëse ai i shërben një qëllimi të rëndësishëm shoqëror, i cili

është i ndjeshëm për të drejtat e Njeriut, pra nëse ai synon të përmbush një qëllim të

rëndësishëm për ekzistencën e një kuadri shoqëror, që nga ana e tij njeh rëndësinë

kushtetuese të të drejtave të njeriut dhe nevojën për t’i mbrojtur ato430.

Proporcionaliteti është pikërisht marrëdhënie midis qëllimit dhe mjetit, ku qëllimi nuk

e justifikon mjetin në çdo rast. Si qëllimi ashtu edhe mjeti, duhet të jenë të vlefshëm dhe të dy

janë përbërës të testit të proporcionalitetit. Duhet të ekzistojë një lidhje përshtatshmëri

ndërmjet objektivit dhe mjetit. Pra, mjeti duhet të jetë ai i duhuri, për të arritur në mënyrë të

arsyeshme objektivin e synuar.

Elementi i dytë i proporcionalitetit është se mjeti i përdorur nga autoriteti publik,

duhet të dëmtojë sa më pak të jetë e mundur të drejtën e individit. Me qëllim që një ndërhyrje

ndaj pronës të bëhet e lejueshme, nuk duhet të ekzistojë vetëm një synim legjitim në interesin

publik, por duhet të ekzistojë një marrëdhënie proporcionale midis mjeteve të përdorura dhe

interesit publik. Duhet të vendoset një ekuilibër i drejtë midis kërkesave të interesit të

përgjithshëm të komunitetit dhe kushteve të mbrojtjes së të drejtave themelore të individit, ku

428 Vendimi ish-Mbreti i Greqisë e të tjerë kundër Greqisë, datë 23.11.2000.

429 Vendimi Nr.39, datë 16.10.2007, i Gjykatës Kushtetuese Shqiptare.

430 Jeremy Kirk, “Costitutional Guarantees, Characterisation and concept of Proportionality”, 21 Melburn, UL

Rieview 1997, cituar nga Aharon Barak.


189

kërkesa për një ekuilibër të tillë është mishëruar në nenin 41, paragrafi 2, i Kushtetutës si dhe

në nenin 181, i cili shprehet për një rregullim të drejtë. Referuar këtij koncepti, në opinionin

për vlerësimin e Ligjit Nr.133/2015, bazuar në kërkesën e paraqitur për amicus curia nga

Gjykata Kushtetuese, Komisioni i Venecias është shprehur: “... duke marrë parasysh situatën

specifike të Shqipërisë, mund të argumentohet se kuadri ligjor i ri dhe efektiv i parashikuar

nga Ligji Nr.133/2015, i cili mund të rezultojë në një masë më të ulët kompensimi për ish-

pronarët, gjithsesi i plotëson kërkesat e proporcionalitetit të parashikuara në nenin 1 të

Protokollit nr.1 të KEDNJ-së. Në mënyrë më specifike, duket e arsyeshme që ligji

Nr.133/2015 i referohet kategorizimit kadastral të pronës në kohën e shpronësimit pa u

konsideruar kjo gjë si një disproporcion ekstrem midis vlerës kadastrale zyrtare të tokës dhe

kompensimit të ish-pronarëve”.431

Më tej Gjykata dhe pse vlerëson se metodoligjia e re e vlerësimit për kompensimin

fizik dhe financiar të ish pronarëve, parashikuar ne Ligjin Nr.133/2015, rezulton në ndërhyrje

në të drejtën e pronës dhe mund të mos u përgjigjet pritshmërive të subjekteve që prek ligji,

vlerëson se në tërësinë e tij, ai respekton proporcionalitetin e ndërhyrjes në të drejtën e

kompensimit të pronës ish pronarëve dhe si e tillë(metodologjia) është në respektim të nenit

1 të Protokollit 1 të KEDNJ-së.

Megjithatë, jemi në sinkron me mendimin e pakicës të Gjykatës Kushtetuese,432 se

shteti nuk duhet të zgjedhë rrugën dhe metodën më të thjeshtë apo më të lehtë “për të

përfunduar procesin e trajtimit të pronës”, por duhet të bëjë vërtet përpjekje të realizojë de

facto të drejtën e pronës së pronarëve të shpronësuar padrejtësisht dhe të ulë sa më shumë

faturën financiare të taksapaguesve. Shteti duhet të përdorë mjetin më të përshtatshëm dhe që

garanton ndërhyrje sa më të vogël në të drejtat kushtetuese dhe jo mjetin më të rëndë, por që

arrin qëllimin më shpejtë, pa u kujdesur për shkeljet që shkakton në të drejtat e subjekteve.

3.3.2. Kuptimi i shpronësimit, objekti dhe subjektet e tij

Kushtetuta parashikon format e kufizimit të së drejtës së pronës, nëpërmjet shpronësimit apo

formave të tjera që barazohen me të, për shkak të një interesi publik të përgjithshëm,

ndërkohë që vetë kuptimi dhe procedura e shpronësimit rregullohen nga ligji specifik.

Shpronësimi, si term juridik, parashikohet nga neni 41 i Kushtetutës, i cili, nga ana e tij, i hap

431 Shih opinionin e Komisionit të Venecias miratuar në Seancën e 108-të Plenare Venecia, 14-15 Tetor 2016,

pg.44. 432 Shih mendimin e pakicës në vendimin Nr.1, date 16.01.2017 i Gjykatës Kushtetuese.


190

rrugë miratimit të ligjit përkatës. Duke qenë se në Kushtetutë nuk mund të parashikoheshin të

gjitha dispozitat për të rregulluar procedurat se si do të bëhej kufizimi i kësaj të drejte, nga

hartuesit e saj u gjend më e drejtë që t’i referoheshin ligjit specifik për rregullimet e

mëtejshme. Në ditët tona, teoria kushtetuese na ofron një përkufizim të tillë të konceptit

“shpronësim”: “një subjekt mund të privohet nga e drejta e pronës që ka në favor të një

subjekti tjetër përgjithësisht publik, por jo detyrimisht”. Pra, njeh edhe shpronësimin në dobi

të personave privatë të bërë mbi bazën e një politike të llogaritur për të arritur drejtësi

shoqërore brenda komunitetit.433

Në këtë mënyrë, Parlamenti Shqiptarë në datë 02.12.1999 miratoi Ligjin nr. 8561,

“Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për

interes publik”. Ligji nr. 8561, datë 22.12.1999, “Mbi shpronësimet dhe përdorimin e

përkohshëm të pronës private për interes publik”434 dhe katër vendimet të Këshillit të

Ministrave përcaktonin procedurat për shpronësimin e pronës së patundshme në Shqipëri.

Është Këshilli i Ministrave autoriteti kompetent, i cili me propozim të ministrit përkatës

vendos shpronësimin e pasurive të personave privat, nëse ekziston interesi publik i

përgjithshëm, kriter ky i kërkuar nga Kushtetuta.

Shpronësimi përfundohet me një vendim të Këshillit të Ministrave, bazuar në

propozimin e ministrit që drejton ministrinë që kërkon shpronësimin e pronës, i cili me ligj

përcaktohet si zyrtari kompetent.

Ligji nr. 8561, datë 2.12.1999, “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të

përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”, përveçse sanksionon edhe një herë

parimet kushtetuese për sa i përket kufizimit të së drejtës së pronës, sanksionon edhe disa

parime ligjore në bazë të të cilave duhet të kryhet shpronësimi si veprim juridik që kufizon

këtë të drejtë, në mënyrë për të qenë një veprim juridik në përputhje me Kushtetutën.

Parimet ligjore në bazë të të cilave bëhet shpronësimi janë:

• Së pari, garantimi i një procesi transparent;

• Së dyti, duke pasur për bazë barazinë e shtetasve;

433 L.Paladini, “Dirito Constituzionale”, CEDAM Padova, 1991, f. 689. Përmbledhje e Vendimeve të Gjykatës

Kushtetuese, viti 2005, f. 254.

434 Vendimi Nr.126, datë 23.03.2000, “Mbi përbërjen dhe procedurat e punës së Komisionit të veçantë për

shpronësimet”; Vendimi Nr.127, datë 23.03.2000, “Mbi brendinë dhe procedurat për aplikimet dhe njoftimin e

shpronësimit”; Vendimi Nr.138, datë 23.03.2000, “Mbi kriteret teknike të vlerësimit dhe llogaritjen e

shpronësimit”; Vendimi Nr.147, datë 23.03.2000, “Mbi rregullat dhe mënyrën e funksionimit të komisionit të

veçantë mbi shpronësimin”.


191

• Së fundi, duke pasur parasysh mbrojtjen e interesave dhe të drejtave të tyre pasurore.

Në mënyrë që të garantohet një proces transparent, ligji parashikon që procedura e

shpronësimit të përmbushë disa kërkesa në lidhje me të. Këtij qëllimi i shërben edhe

plotësimi i dokumentacionit të nevojshëm, si dhe vlerësimi paraprak i objekteve të

shpronësimit dhe i masës së shpërblimit që parashikohet për çdo pronar. Gjithashtu, një

garanci më tepër është edhe procesi i njoftimit dhe publikimit të kërkesës për shpronësim, për

interes publik. Ligji nr. 8561 kërkon që procedurat për njoftimin e drejtpërdrejtë, me synim

shpronësimin, duhet të nisë jo më shumë se dhjetë ditë pasi ministria përkatëse i dorëzon

Këshillit të Ministrave kërkesën e shpronësimit. Përveç kësaj, është e detyrueshme që plani

për shpronësimet e pronës të publikohet në një gazetë kombëtare për një periudhë njëjavore

gjatë periudhës së mësipërme prej 10 ditësh.

Në funksion të parimeve të sipërpërmendura është edhe parashikimi në ligj i së drejtës

së pronarit për të bërë ankim në gjykatë brenda 30 ditëve nga data e njoftimit. Gjatë kësaj

periudhe, edhe ministri kompetent nuk mund të kërkojë në Këshillin e Ministrave të marrë

vendimin e shpronësimit përpara afatit njëmujor nga dita e përfundimit të procedurave dhe

afateve të njoftimit të drejtpërdrejtë të pronarit që shpronësohet, si dhe para publikimit të

kërkesë për shpronësim.

Siç u përmend edhe më sipër, një nga parimet ligjore është edhe mbrojtja e interesave

dhe të drejtave pasurore të personave që shpronësohen. Për arritjen e këtij qëllimi, në ligj janë

parashikuar disa dispozita të cilat marrin në mbrojtje këto të drejta. Kështu, në ligj

parashikohet se ministria kompetente është e detyruar që, me përfundimin e procedurës së

shpronësimit, të vendosë masën e shpërblimit ose të kompensimit të pasurisë pronë private të

shpronësuar apo të zhvlerësuar, në një llogari të posaçme bankare.

Ligji “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë

private për interes publik” njeh si objekte shpronësimi:

▪ pasuritë e paluajtshme në formë toke;

▪ ndërtime me karakter të përhershëm, të çdo lloji;

▪ pasuritë e luajtshme: me vlerë historike, arkeologjike, kulturore ose shkencore në

rastet kur këto objekte rrezikohen të dëmtohen apo të zhduken;

▪ pasuritë, si të luajtshme ashtu edhe të paluajtshme, kur për shkaqe të forcave madhore

krijojnë rrezik të përhershëm për sigurinë dhe shëndetin publik deri në atë masë saqë, me

gjithë ndihmën e shtetit, këto rreziqe nuk mund të parandalohen nga pronari i tyre.

Ndërsa, si subjekte në favor të cilave bëhet shpronësimi, ligji parashikon:

▪ shtetin;


192

▪ personat juridikë publikë, vendës dhe të huaj;

▪ personat juridikë privatë, vendës dhe të huaj.

Shkaqet e shpronësimit për interes publik në legjislacionin shqiptar

Kuptimi i interesit publik në Kushtetutën tonë sikurse kemi theksuar edhe më parë, nuk është

përcaktuar “saktë”. Kjo për vetë faktin se në situata të ndryshme konkrete, ai është një term

shumë i gjerë dhe në rast se do t’i jepnin një përkufizim kushtetues, do ishin të detyruar edhe

vetë që, në momentin e përkufizimit, të cenonin në një formë apo një tjetër të drejtën e një

grupi të caktuar individësh, kategorie sociale, apo edhe të një individi të vetëm. Fakti se

shprehemi me termin “interes publik” nuk duhet të na orientojë vetëm në një numër

relativisht të madh individësh apo realizimin e një politike të përgjithshme, por në vetë

thelbin e këtij termi, i cili më tepër ka të bëjë me ekuilibrin ndërmjet kufizimit të së drejtës së

pronës në dobi të një të mire të përgjithshme për shoqërinë.

Konkretisht, në Ligjin nr. 8561, datë 22.11.1999, “Për shpronësimet për interes publik

dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë së paluajtshme”, parashikohet se

shpronësimi i pasurive pronë private bëhet vetëm për interes publik, në kushtet kur interesi

publik mbizotëron kundrejt interesave privatë të pronarëve të tyre, në përputhje me kushtet e

parashikuara nga ligji dhe parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare.435

Në këtë mënyrë, po t’i referohemi nenit 8 të Ligjit nr. 8561, datë 22.11.1999, shkaqet

e vetme të shpronësimit janë në funksion të interesit publik. Si shkaqe të këtij interesi publik

përmenden:

▪ realizimi i programeve apo i projekteve dhe i investimeve të parashikuara në

marrëveshje ndërkombëtare, me shtrirje në territorin e disa shteteve ku shteti ynë është palë;

▪ realizimi i projekteve dhe investimeve që paraqesin interes ose shtrirje

territoriale kombëtare ose vendore në fushën e transporteve të çdo lloji, të energjetikës, të

telekomunikacionit, të veprave ujore të çdo lloji, në shërbim dhe interes të publikut;

▪ për realizimin e projekteve dhe investimeve kombëtare ose vendore në

funksion të ruajtjes së mjedisit, të shëndetit, kulturës dhe arsimit publik, si dhe të

infrastrukturës, në shërbim dhe interes të publikut;

▪ për realizimin e programeve apo investimeve në fushën e mbrojtjes

kombëtare;

435 V.Kondili, E drejta civile II pjesa e posaçme, Shtëpia Botuese Geer, Tiranë, 2008, f. 101-103.


193

▪ për mbrojtjen e monumenteve dhe objekteve të paluajtshme të karakterit

arkeologjik, historik, kulturor dhe shkencor, kur këto qëllime, për vetë natyrën e këtyre

objekteve, nuk mund të realizohen nga pronari privat për shkak të pamundësisë objektive apo

të qëndrimit subjektiv të tij, me pasojë rrezikimin real të mosrealizimit, dëmtimit ose të

pengimit të funksionimit të tyre;

▪ për mbrojtjen e objekteve të luajtshme, me vlerë historike, arkeologjike,

kulturore ose shkencore, në rastet kur edhe me realizimin e detyrimeve të organeve

kompetente sipas ligjit, këto objekte rrezikohen të dëmtohen ose të zhduken;

▪ në rastet kur objekte të luajtshme dhe të paluajtshme, për shkaqe objektive ose

force madhore, krijojnë rrezik të përhershëm për sigurinë dhe shëndetin publik, në atë shkallë

që, me gjithë ndihmën e shtetit, këto rreziqe nuk mund të parandalohen nga pronari i tyre.

Kjo ishte një listë shteruese për shumë kohë që nga miratimi i ligjit, deri në

miratimin më 28 maj 2015 të Ligjit nr. 55/2015, “Për investimet strategjike në Republikën e

Shqipërisë”. Ligji nr. 55/2015, parashikon në nenin 28 të tij “Shpronësimet për interes

publik”, për të mundësuar zhvillimin dhe realizimin e projekteve investuese strategjike, të

cilat kanë përfituar statusin “Investim/investitor strategjik, procedurë e veçantë”. “Sektorë

strategjikë” sipas nenit 8 të këtij ligji, janë sektori energjetik dhe minerar, sektori ‘transport,

infrastrukturë e komunikimeve elektronike dhe mbetjet urbane’, sektori ‘turizëm’, sektori

‘bujqësi’, sektori ‘zonë e teknologjisë dhe e zhvillimit ekonomik’ dhe zonat me përparësi

zhvillimi”. Për këtë arsye lindi e nevojshme që të bëheshin ndryshime në Ligjin nr. 8561,

datë 22.12.1999436, “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë,

pronë private, për interes publik”, për harmonizimi i tij me ligjin 55/2015. Kjo pasi sikurse

theksuam më sipër, në nenin 8 të këtij ligji, renditet në mënyrë shteruese lista e shkaqeve për

të cilat mund të bëhet shpronësimi dhe, ndërkohë, me ndryshimet e fundit ligjore është

parashikuar si shkak të ri për kryerjen e shpronësimit për interes publik, edhe rastin e

realizimit të investimeve strategjike të parashikuar në ligjin 55/2015.

Gjithashtu, ndryshim reflektohet edhe në nenin 9, pika 2 e ligjit, që parashikon

paraqitjen e kërkesës nga subjekti juridik privat, në favor të të cilit bëhet shpronësimi, duke

436 Ndryshuar me ligjin Nr.20/2016, datë 10.3.2016, duke shtuar gërmën “f”, “Për realizimin e investimeve

strategjike, sipas legjislacionit në fuqi”, si dhe nenin 9/2, “ Personi juridik privat mund të paraqesë kerkesë për

shpronësim për interes publik, vetëm lidhur me shkaqet e shpronësimit të parashikuara në shkronjat “c”, “ç”

dhe “f të nenit 8 të këtij ligji.


194

shtuar në listën e germave të referuara në këtë pikë, edhe germën “f” të shtuar në nenin 8 të

ligjit.

Ajo që diskutohet për ndryshimet e kryera është nëse shtimi i një rrethane të re në

nenin 8 të Ligjit Nr. 8561, datë 22.12.1999, që parashikon shkaqet e shpronësimit në interes

publik, kufizon ose jo të drejtën e pronës.

Kështu, nëse i referohemi pikës 3, të nenit 41 të Kushtetutës ashtu sikurse kemi

pranuar edhe më herët, lejohet mundësia e kufizimit të së drejtës së pronës vetëm me anë të

ligjit. Por duhet patjetër që shpronësimi ose kufizimi në ushtrimin e së drejtës së pronës me

anë të ligjit të kryhet vetëm për interesa publikë, dhe jo për çdo lloj interesi, pavarërisht se ky

koncepti kushtetues nuk ka një përkufizim të saktë. Ndërkohë që ajo çka parashikohet në

pikën 4 të po këtij neni, garanton pronarin e pasurisë se në rastin e shpronësimit ose të

kufizimit të së drejtës së pronës që barazohen me shpronësimin, ai duhet të lejohet vetëm

përkundrejt një shpërblimi të drejtë.

Megjithëse në ligj përcaktohet se, në funksion të interesit publik shpronësimi mund të

bëhet për një sërë shkaqesh të përcaktuara në nenin 8 të ligjit (pra lista duket shteruese, vetëm

ato raste të renditura në këtë nen), në jurisprudencën e saj, Gjykata Kushtetuese është

shprehur se: “Interesi publik është nocion kushtetues jo shterues në kuptimin që lista e

çështjeve me interes publik nuk mund të jetë kurrsesi shteruese, pasi interesi publik duhet

kuptuar në sensin relativ, në varësi të situatave të ndryshme që krijohen”437.

Këtë të drejtë ua ka njohur shteteve edhe Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut,

e cila në lidhje me nocionin “interes publik”, i lë shtetit një marzh të gjerë vlerësimi në

përcaktimin e tij, duke pohuar se nocioni “interes publik” është shumë i gjerë, por

“transferimi i detyrueshëm i pronësisë nga një individ te një tjetër, në rrethana të veçanta,

mund të përbëjë një masë ligjore në interes publik”.438 Pra, duke ua lënë shteteve të drejtën

për të përcaktuar interesin publik të përgjithshëm, ai mund të vendos vetë se kur interesi i

përgjithshëm sundon mbi kufizimin e së drejtës së pronës për shkak të këtij interesi të

përgjithshëm. Por kjo nuk nënkupton apriori, që shtetet ti përdorin arsyetimet e GJEDNJ-së,

për të justifikuar iniciativat e tyre ligjore për të kufizuar të drejtën e pronës private të një

grupi individësh, në favor të një grupi të caktuar individësh me justifikimin e investimeve

strategjike për interes publik.

437 Vendim Nr.18, datë 14.05.2003, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

438 Jahnes dhe të tjerë kundër Mbretërisë së Bashkuar, datë 21.02.1986, paragrafi 40. Vendim i GJEDNJ.


195

Ndryshimet në Ligjin Nr.8561, datë 22.12.1999, “Për shpronësimet dhe marrjen në

përdorim të përkohshëm të pasurisë, pronë private, për interes publik”, sipas të cilit lejohet

shpronësimi për interes publik edhe në rastet e investimeve strategjike u diktua (sipas

relacionit që e shoqëron projekti ligjin), nga nevoja për ta harmonizuar atë me legjislacionin

në fuqi, përkatësisht me ligjin e miratuar nga Kuvendi, në datën 28 maj 2015, “Për investimet

strategjike në Republikën e Shqipërisë”. Sipas këtij ligji, lejohet shpronësimi për interes

publik edhe në rastet e investimeve strategjike. Sipas relacionit që e shoqëron atë, vet Ligji

Nr.8561, datë 22.12.1999, “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të

pasurisë, pronë private, për interes publik”, parashikon në nenin 8, germa “c” e tij,

shpronësimin në interes publik, “Për realizimin e projekteve dhe të investimeve, që paraqesin

interes ose shtrirje territoriale kombëtare ose vendore në fushën e transporteve të çdo lloji, të

energjetikës, të telekomunikacionit, të veprave ujore të çdo lloji, në shërbim dhe interes të

publikut”. Pra, edhe ligji i mëparshëm njihte dhe sanksiononte shpronësimin në interes publik

për rastet e investimeve, sipas përcaktimeve të bëra në germën “c” të nenit 8 të tij.

Për këtë arsye sipas opininit të Komisionit për Çështjet Ligjore, Administratën

Publike dhe të Drejtat e Njeriut, propozimi për shtimin e një shkaku të ri, për shpronësimin

për interes publik në rastet e investimeve strategjike, është në frymën e ligjit dhe ka si qëllim

rritjen e investimeve strategjike në vend, të cilat vlerësohet se do të sjellin dobishmëri në

interes të publikut. Në dallim nga ligjet e mëparshme, ligji i ri parashikon se shpronësimi

mund të bëhet jo vetëm në favor të shtetit dhe të personave juridikë publikë, por edhe në

favor të personave juridikë privatë, vendës apo të huaj, për realizimin nga ana e tyre të një

projekti, investimi apo objekti që, në çdo rast, është në përputhje me ligjin dhe interesin

publik. Ajo që vërehet nga ndryshimet ligjore, është fakti se shpronësimi për interes publik

kryhet në favor të ivestitorit strategjik që është një subjekt privat.

Por në analizë të ligjit, ajo që vërehet si mangësi është fakti, se Ligji përjashton nga

dëmshpërblimi poseduesit fizikë të pronës, pavarësisht nëse këta janë të ligjshëm apo të

paligjshëm. Për shembull, në rast se një qiramarrës pëson dëme për shkak të humbjes së

posedimit të tij (nga ana tjetër, posedimi mbrohet nga norma të Kodit Civil si një e drejtë më

vete edhe kur poseduesi është i ndryshëm nga pronari dhe madje kundër vetë pronarit), ligji

nuk merr parasysh dëmshpërblimin e dëmeve të mundshme. Ndërkohë, legjislacioni i

vendeve të zhvilluara njeh dhe kompenson edhe dëmet që shkaktohen, të ndryshme nga

humbja e pronës, aq më tepër kur këto dëme prekin të drejta të njeriut, siç është e drejta për

strehë. Gjithashtu, ligji aktual për shpronësimin nuk njeh si shkak për shpronësim rastin e

nevojës për strehim, duke bërë që autoritetet shtetërore të mos legjitimohen që të bëjnë


196

shpronësime për interes publik në rast të përmbushjes së këtij objektivi. Sot për sot, strehimi

nuk konsiderohet si interes publik, por në disa raste Gjykata Kushtetuese439 ka theksuar se

edhe strehimi (sidomos në rastin e kategorive emergjente) mund të konsiderohet si interes

publik, i cili sundon mbi të drejtën e pronës).

Në përgjithësi, shpronësimet mund të kryhen për projekte dhe investime publike, për

mbrojtjen e monumenteve arkeologjike, historike e kulturore, për mbrojtjen e shëndetit

publik dhe për arsye sigurie. Por kohët e fundit kanë marrë një vëmendje të veçantë

shpronësimet për infrastrukturën publike, të cilat jo në pak raste janë kundërshtuar dhe janë

vënë në pikpyetje procedurat e ndjekura nga ana e pushtetit ekzekutiv, në rastet e prishjes së

objekteve të banimit.

Edhe Banka Botërore në një studim tësaj ka arritur në konkluzionin se, mungesa e

titullit ligjor mbi tokën, nuk përjashton personat e prekur nga dhënia e asistencës së

risistemimit, pasi sipas ligjit shqiptar, dalin mospërputhje me këtë parim. Veçanërisht sipas

Ligjit të Planifikimit urban të vitit 1998, ndërtesat pa leje ndërtimi konsiderohen të

paligjshme dhe mund të shkatërrohen pa pasur nevojë që të paguhet kompensim.

Edhe për pronarët e ligjshëm, kemi vërejtur nga praktika gjyqësore, se kanë dalë në pah edhe

disa të meta që kanë parashikimet e këtij ligji. Një prej tyre ka të bëjë me faktin se pronari i

ligjshëm, ka të drejtë të kundërshtojë vetëm vlerën e shpronësimit, ndërkohë që në ligj nuk

jepet shprehimisht e drejta e tij të kundërshtojë për pavlefshmëri relative apo absolute

veprimet administrative dhe aktet që i përkasin procedures së shpronësimit.

Ka shumë raste nga praktika gjyqësore, kur pronarët e ligjshëm kanë pretenduar

pavlefshmëri të proçesit të shpronësimit, për shkak se procedura e ndjekur ka qenë në

kundërshtim me ligjin, por në mungesë të parashikimeve ligjore specifike për këtë lloj

kërkimi, gjykatat e fokusojnë hetimin dhe zgjidhjen e çështjeve te vlera e shpronësimit.

Nga rastet më të shpeshta që hasen në në praktikë janë edhe mos marrja e vlerës së

kompesimit. Nëpërmjet vendimit Nr.3342, datë 12.05.2015, të Kolegjit Administrativ të

Gjykatës së Lartë i cili ka marrë në shqyrtim një çështje ku pronarë të ligjshëm, ishin

zhveshur de facto nga pronësia e tyre mbi tokat bujqësore të përfituar me akt të marrjes së

tokës në pronësi sipas ligjit Nr.7501/1991, për ndërtimin e një vepre publike Ujësjellës.

Procedurat e shpronësimit ishin kryer, por nuk kishin përfunduar, vepra ishte ndërtuar, vlerat

e shpronësimit ishin miratuar, por pronarët nuk kishin marrë efektivisht këto pagesa. Në këtë

vendim, Kolegji Administrativ, i cili i dha të drejtë pronarëve të shpronësuar ka arsyetuar se:

439 Shih Vendimet Nr.12/2000, Nr.11/2007, të Gjykatës Kushtetuese.


197

“…Është e vërtetë se procedura e shpronësimit konsiderohet e përfunduar me daljen e

V.K.M, në të cilin pasqyrohen qartë: a) Qëllimi dhe shkaku ligjor i shpronësimit; b) pasuritë

pronë private që shpronësohen dhe pronarët përkatës; c) masa e shpërblimit për pronarët që

shpronësohen,e drejta e kompesimit si dhe afati dhe mënyra e pagimit; ç) afati i fillimit dhe i

mbarimit të shpronësimit, si dhe organi ose subjekti që merr në përdorim pasuritë pronë

private të shpronësuara; d) afati i fillimit dhe përfundimit të punimeve për projektin dhe

investimin ose për realizimin e qëllimit të shpronësimit; etj .

Por pyetja që shtrohet për diskutim në çështjen objekt gjykimi është pikërisht se çfarë ndodh

në rast se vetë organi shtëtëror i caktuar me ligj për shpronësimin, nuk përfundon

proceduren e shpronësimit, në një kohe që e ka marre pronën privatë dhe ka ndërtuar veprën

publike? A do të konsiderohet ky një shpronësim de facto i kryer dhe a ka të drejtë subjekti që

i është marrë prona, (por për të cilin nuk ka dalë akti përfundimtar i shpronësimit) të kërkojë

vlerën e saj? Kolegji Administrativ i Gjykatës se Lartë vlerëson se në një situatë të tille, kur

procedura e shpronësimit “de jure” nuk ka perfunduar, por “de facto” ajo eshtë realizuar, e

vetmja mundësi që ka subjekti i shpronësuar për të realizuar të drejtat e tij të ligjshme dhe të

cenuara nga organi shtetëror, është t’i drejtohet gjykatës duke kërkuar nga palët e paditura

që t’u paguajnë vlerën e pronës së marrë. Ky Kolegj çmon të theksojë, se mosveprimi i

organit publik apo vonesat në përmbushjen e detyrimeve ligjore nga ana e administratës

shtetërore të cilat sjellin si pasojë cenimin e të drejtave të subjekteve private konsiderohen në

kundërshtim me ligjin dhe me parimin e një administrate të përgjegjshme (neni 14

K.Pr.Administrative), parimin e barazisë (neni 11 i K.Pr.Administrative), parimi i drejtësisë

(neni 12 i K.Pr.Administrative), parimi i eficensës, (neni 16 i K.Pr.Administrative), etj. ...

Shpërblimi që duhet të marrin subjektet për pronat e marra per interesat publike, perveçse

është shprehur qartë në ligjet tona të brendshme, përputhet dhe me konceptin e sigurisë

juridike të ngritur me aq forcë nga GJEDNJ.440 Kjo Gjykatë, me të drejtë ka theksuar faktin

se në rast se shteti do të ndërhynte në mënyrë arbitrare në pronën e subjekteve private duke u

marrë atyre pronën per interesa publike, duke mos realizuar procedurat ligjore dhe duke mos

u dhënë atyre vlerën e pronës së marrë, do të shkelej rëndë parimi i sigurisë juridike, detyrim

ky i shtetit për ta respektuar dhe garantuar ndaj të gjithë shtetasve, të cilët kanë fituar dhe

gëzojnë në mënyrë të ligjshme pronat e tyre.

Referuar këtyre konflikteve ajo që konstatohet në gjykatat tona është se vlerat që përcaktojnë

komisionet e shpronësimeve janë më të ulta se sa vlerat që realisht dhe ligjërisht u takon të

marrin pronarët. Në shumicën e këtyre rasteve, gjykata u ka dhënë të drejtë pronarëve duke

440Referoju vendimit Nr.3342, datë 12.05.2015, të Kolegjit Administrativ të Gjykatës së Lartë.


198

përcaktuar një shpërblim të drejtë të tyre, në përputhje me ligjin dhe vendimeve të Gjykatës

Kushtetuese. Gjykata Kushtetuese në interpretim të neneve 41 dhe 181 të Kushtetutës së

Republikës së Shqipërisë ka analizuar kriteret e “rregullimit të drejtë” dhe të “shpërblimit të

drejtë”441. Gjithashtu referuar vendimit të GJEDNJ-së,442në lidhje me argumentet ligjore nëse

ndërhyrja kishte qenë e ligjshme, në vendimin e saj Gjykata e Rrethit arsyetonte se autoritetet

nuk kishin respektuar procedurën e plotë të shpronësimit sipas parashikimit në seksionet 9

deri në 16 dhe 20 deri në 21 të aktit të shpronësimit. Ministria kompetente nuk kishte

informuar pronarët e pronës ose kompaninë e ndërtimit për shpronësimin, për këtë arsye ata

dhe çdo palë e tretë tjetër ishin privuar nga mundësia për ta kundërshtuar atë. Gjykata e

Rrethit konstatoi se autoritetet kishin shkelur hapur procedurën e parashikuar në Kushtetutë

dhe në ligjin vendës, në lidhje me përcaktimin e kompensimit që duhej të paguhej në çështjet

e shpronësimit. Ajo e pranoi raportin e palës ankuese me arsyetimin se vlerësimi i pronës

bazohej në vlerën e tregut të hapur, duke ndjekur metoda bashkëkohore vlerësimi për pronat e

paluajtshme, të tilla si krahasimi i drejtpërdrejtë dhe gjendja e zhvillimit të pronës, si edhe

duke marrë në konsideratë vendndodhjen e pronës, zhvillimin e pronës, zhvillimin e saj

aktual bazuar në dokumentet ligjore, si edhe duke analizuar vlerat e shitjeve dhe të qirave për

pronat e ngjashme.

3.3.4 Kufizime në ushtrimin e së drejtës së pronës.

Zhvlerësimi i pasurisë443

Gjatë ndërtimit për interes publik mund të ndodhë që disa prona nuk janë të nevojshme të

merren plotësisht nga pronari, por në të njëjtën kohë pronari nuk do të jetë në gjendje të

gëzojë pronën si më parë dhe kështu ai ka të drejtën të kompensohet për zhvlerësimin e

pasurisë së tij. Situata përfshin zbatimin e disa kushteve të veçanta për përdorimin e pronës.

Situata është e dhënë me ligj si “Kompensim për Vlerën e Zhvlerësuar të Pronës” (neni 18),

duke qenë se vlera i jepet pronarit për shpronësimin e pjesshëm. Kjo procedure nuk zbatohet

aq shpesh në praktikë, por parashikohet në ligj dhe nëse pronarët janë të prekur në këtë

mënyrë gjatë zbatimit të projektit, ata kanë të drejtë të kërkojnë kompensim të plotë të pronës

së tyre. Kontrolli i përdorimit të pasurisë njihet edhe nga paragrafi 2 i nenit 1 të Protokollit

Nr. 1, të KEDNJ-së. Gjithashtu edhe GJEDNJ nuk i njeh shtetet si “gjykatës të vetëm” për të

441Vendimi Nr.30 datë 01.12.2005,i Gjykatës Kushtetuese. Sipas këtij vendimi, megjithëse se ajo ka pranuar se

shpërblimi ose kompensimi në dobi të ish-pronarit nuk mund të jetë i plotë ose vlera e tregut, ai duhet patjetër që

të jetë i drejtë dhe proporcional. 442Referuar Çështjes Sharxhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë (kërkesa Nr.10613/16), Fletore Zyrtare Nr.120/2018,

pg.38. 443 Ligji Nr.8561, datë 22.12.1999, “Për shpronësimet dhe marrjen e përkohshme të pronës private për interes

publik”, neni 18, http://www.energjia.gov.al/files/userfiles/Koncesione_2/2015/Ligji-_8561.pdf


199

vendosur në ndërhyrje në raste të tilla. Ajo i rezervon vetes të drejtën të kontrollojë masat e

marra në bazë të kriterit të proporcionalitetit.

Për interesin e përgjithshem, ligji mund të parashikojë edhe detyrime te tjera për

pronarin e sendit duke e detyruar atë të mos kryejë veprime të caktuara, të cilat kufizojnë

ushtrimin ekskluziv të tagrave që përfshihen në të drejtën e pronësisë. Pronari mund të

detyrohet të lejojë pronarin e pronës fqinjë që të kalojë në pronën e tij për të shfrytëzuar

pronën e vet. Rast tipik është pikërisht krijimi i servitutit (neni 261 e vijues i K.Civil).

Pronari i pronës që cënohet nga krijimi i servitutit ka të drejtë të shpërblehet për dëmin e

shkaktuar pronës së tij, por ai nuk mund të pengojë krijimin e servitutit.

Një aspekt i veçantë i kontrollit që mund ti bëhet përdorimit të pronës private është

konfiskimi. Konfiskim do të thotë marrje të pasurisë pa konpensim. Ai bëhet kur një pasuri

përdoret duke shkelur normat ligjore. Në vendimin e saj të datës 28 janar 2014, Gjykata

Administrative e Vlorës arriti në përfundimin se rrethimi i godinës kishte ndodhur pa

informuar pronarët ose kompaninë e ndërtimit dhe se nuk ishte lëshuar asnjë urdhër nga

autoritetet, i cili ndalonte kërkuesit të hynin në apartamentet e tyre. Gjithashtu ajo ka

konstatuar se nuk kishte asnjë bazë ligjore për ndërhyrjen e policisë në konfiskimin dhe

rrethimin e godinës. Për më tepër, kërkesa që kërkuesit t’u tregonin autoriteteve një

çertifikatë pronësie ose kartë identiteti për të hyrë në pronat e tyre nuk bazohej në ndonjë ligj

vendës ose në një vendim gjykate. Ndërsa GJEDNJ, në vendimin e saj Sharxhi dhe të tjerë

kundër Shqipërisë ka theksuar faktin se praktika e forcave policore, të cilat penguan njerëzit

të hynin në shtëpitë e tyre pa asnjë bazë ligjore, si edhe konfiskimi dhe rrethimi i ndërtesës në

kundërshtim me ligjin vendës, nuk janë në përputhje me shtetin e së drejtës në një shoqëri

demokratike, e cila respekton të drejtat dhe liritë themelore të garantuara sipas Konventës444.

Marrja në përdorim të përkohshëm i pasurisë445

Kur një pronë nuk mund të shfrytëzohet nga pronari sepse ligji ka vënë kufizime, Kushtetuta

edhe në këtë rast garanton që pronari të shpërblehet. Ky nen është huazuar nga projekt

kushtetuta zvicerane.

Një nga format e tjera në kufizimin e së drejtës së pronës është edhe mundësia për

marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë. Në ligj janë parashikuar shprehimisht kushtet

dhe rastet e marrjes së pasurisë në përdorim të përkohshëm, duke mos lënë vend për cenime

444 Shih, mutatis mutandis, Khalikova kundër Azerbajxhanit, nr.42883/11, §128, 22 tetor 2015.

445 Ligji nr. 8561, datë 22.12.1999, “Për shpronësimet dhe marrjen e përkohshme të pronës private për interes

publik”, nenet 27-37.


200

në mënyrë arbitrare. Pasuria e personave juridikë dhe fizikë privatë mund të merret për

përdorim të përkohshëm vetëm nëse ekzistojnë këto shkaqe të ligjshme:

- nevoja për punime dhe shërbime në funksion të interesit publik;

- përballimi i nevojave dhe emergjencave, për shkak të ngjarjeve nga forca madhore, të

gjendjes së jashtëzakonshme apo luftës;

- nevoja për realizimin e projekteve ose investimeve për interes publik, kur më parë

është marrë një vendim shpronësimi.

Marrja në përdorim të përkohshëm i pasurisë, pronë private, mund të bëhet edhe për

nevoja të realizimit të projekteve ose të investimeve për interes publik, për të cilën është

marrë një vendim shpronësimi; për të siguruar rrugën e nevojshme të transportit; për ngritjen

e kantiereve dhe magazinave; për hapjen e kanaleve të devijimit të ujërave; për instalimet e

rrjeteve të nevojshme inxhinierike; si dhe për nevoja të tjera të domosdoshme në funksion të

këtyre projekteve dhe të investimeve për interes publik. Marrja e pasurisë pronë private në

përdorim të përkohshëm në rastet e forcës madhore, të gjendjes së jashtëzakonshme, apo të

luftës, bëhet vetëm në rast se ato nuk garantohen nga ana e vetë individit. Kushti kryesor për

marrjen e përkohshme të pasurisë pronë private është se nuk mund të zgjasë pas rënies së

shkakut të ligjshëm për të cilin është marrë kjo pronë. Kushti tjetër është ai, sipas së cilit,

marrja e pasurisë mund të bëhet vetëm për nevoja të punimeve dhe shërbimeve për interesin

publik.

Kërkesa për marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë, pronë private, bëhet nga

organet shtetërore qendrore apo vendore, si dhe nga personi juridik i interesuar, dhe i

drejtohet kryetarit të bashkisë apo komunës përkatëse, i cili jep mendimin e tij dhe ia dërgon

për miratim prefektit.

Në rastet kur, për nevoja të organeve shtetërore qendrore, pasuria merret në përdorim

të përkohshëm, kërkesa i paraqitet ministrit kompetent. Kështu, për realizimin e një sërë

projekteve në shkallë kombëtare për llogari të shtetit, mund të merret në përdorim të

përkohshëm pasuria private e individëve.

Kufizimet e së drejtës së pronës janë parashikuar shprehimisht në ligj dhe nuk ka raste

të tjera përveç atyre. Cenimi i kësaj të drejte jashtë rasteve dhe kushteve të përcaktuara në ligj

përbën shkelje të kësaj të drejte. Që marrja në përdorim të përkohshëm i pasurisë private të

përmbushë kriteret e nenit 41 të Kushtetutës, ajo duhet të kryhet sipas procedurave të

caktuara ligjore.

Një nga këto procedura është edhe bërja e kërkesës për marrjen në përdorim të

përkohshëm të pasurisë private, e cila duhet të përmbajë:


201

▪ përshkrimin e pasurisë që do të merret në përdorim të përkohshëm;

▪ shkakun dhe afatin e marrjes në përdorim të përkohshëm;

▪ shpërblimin e ofruar.

Akti për marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë është titull ekzekutiv.

Kundërshtimi i vendimit për marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë, si dhe

mosmarrëveshjet në lidhje me dëmet e shkaktuara, i drejtohen gjykatës brenda 30 ditëve nga

marrja dijeni.

Në jurisprudencë njihen edhe forma të tjera të ndërhyrjes ndaj pronës, siç janë

shtetëzimet apo konfiskimet. Shtetëzimi është kalimi i detyrueshëm (dhe, në parim, pa

shpërblim) i pasurisë private në pronësi të shtetit, i kryer sipas kërkesave ligjore konkrete.

Konfiskimi është shpronësim i detyrueshëm dhe pa shpërblim, i të gjithë ose një pjese të

pasurisë, ose i disa sendeve të caktuara, në dobi të shtetit. Pasuria e konfiskuar kalon në

pronësi të shtetit që nga çasti që vendimi i shpronësimit ka marrë formë të prerë, pavarësisht

nga kalimi faktik i sendit në posedim të shtetit.446

3.4 Shpërblimi i drejtë apo rregullimi i drejtë

3.4.1. Vështrim krahasues i konceptit “shpërblim i drejtë”

Nëse i referohemi Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Amendamenti i Pestë i

saj shprehet se “Asnjë personi nuk do t’i privohet jeta, liria ose prona, pa procesin e duhur

ligjor: as prona private nuk mund të merret për përdorim publik pa një shpërblim të drejtë”

(just compensation). Ndërkohë që për të interpretuar konceptin “shpërblim i drejtë”, nga ana

e Gjykatë së Lartë të SHBA, janë përcaktuar rregulla të posaçme në lidhje me shpronësimet

prej qeverisë federale:

Rregulli i parë, sipas kësaj Gjykate, është se nuk ekziston një rregull i qartë për të

përcaktuar se sa një shpërblim është i drejtë në të gjitha rrethanat dhe rastet, as nuk ka një

rregull të fiksuar që të kërkojë pagesën në çdolloj mënyre të veçantë.

Si rregull i dytë vlen fakti se vlera e drejtë e tregut normalisht pranohet si një

standard i drejtë.

446 V.Kondili, E drejta Civile, Shtëpia Botuese GEER, Tiranë, 2008.


202

Rregulli i tretë që përcaktoi Gjykata kishte të bënte me faktin, se për të përcaktuar

nëese ka të bëjë me përcaktimin se sa një shpërblim është “i drejtë” është një përkufizim

juridik që nuk mund të parashikohet nga Kongresi.

Rregulli i katërt përcakton se shpërblimi i drejtë lidhet me vlerën e pronës në datën e

marrjes; dhe, nëse ajo vlerë reflekton çmimin që do të merrej në një shitje të negociuar mes

palëve, nuk ka rëndësi nëse pronari paguan më shumë apo më pak për pronën...

Në Kushtetutën Australiane sanksionohet fakti se është “Parlamenti, në zbatim të

kësaj Kushtetute, që ka fuqinë të përgatitë ligje për paqen, rregullin dhe mirëqeverisjen e

Commonwealth në lidhje me... blerjen e pronës në terma të drejtë nga çdo shtet, apo persona,

për çdo qëllim...” Ndërkohë që, nga ana e jurisprudencës dhe e specialistëve, shpjegohet më

tej se, “konteksti në nenet e kompensimit për blerjen e tokës është të sigurojnë që pronari i

shpronësuar të mos jetë as në pozicion më të keq, as më të mirë, për shkak të shpronësimit”.

Statutet aktuale njohin faktin se vlera e çmuar e shitjes së tokës mund të mos jetë e

mjaftueshme për të siguruar që një pronari nuk i janë shkaktuar edhe humbje të tjera.

Ndërkohë që, në Kushtetutën Zvicerane parashikohet se “Në rastet e shpronësimit dhe

kufizimit të pronësisë ekuivalent i shpronësimit, do të paguhet shpërblimi i drejtë”. Kjo do të

thotë që: “Neni 22(3) kërkon shpërblimin e plotë (volle Entschädigung) për shpronësimin

dhe, rrjedhimisht, parimi i përgjithshëm është që shpërblimi duhet të vendosë të

shpronësuarin në të njëjtin pozicion në të cilin ai do të kishte qenë në mungesë të

shpronësimit”. Masa e shpërblimit përbëhet nga vlera e tregut e pronës së shpronësuar, si dhe

çdo humbje e mundshme e vlerës, që rezulton nga një shpronësim i pjesshëm apo i

konsiderueshëm dhe nga kompensimi i dëmeve ose humbjeve që rrjedhin prej tij.

Në Ligjin Bazë të Republikës Federale Gjermane të vitit 1949, kërkohet që shpërblimi

që duhet të paguhet gjatë shpronësimit: “... të reflektojë një balancë të drejtë midis interesit

publik dhe interesit të personave të prekur”447.

Interpretimi i gjykatave për termin “i drejtë”, është si më poshtë: “Në përputhje me

precedentët ligjorë, termi ‘i drejtë’ nuk është sinonim i “shpërblimit të plotë”, por një masë që

duhet të përcaktohet ndoshta individualisht rast pas rasti, duke iu referuar drejtësisë qoftë për

personat e prekur, qoftë për interesin e komunitetit. Vlera e tregut e pronës, e përkufizuar si

çmimi që një blerës i vullnetshëm dhe i arsyeshëm do të ishte i gatshëm të paguante në vend

që të humbte blerjen, ose që një shitës i vullnetshëm e i arsyeshëm do të ishte i gatshëm të

447 Neni 14.3, “Grundgesetz für die Bundes Republik Deutschland”.


203

pranonte nga shitja, përbën një nga parimet bazë të përcaktimit të termit ‘i drejtë’; sidoqoftë,

duhet të merren parasysh edhe faktorë të tjerë, si vlera e pronës për vetë pronarin dhe

rrjedhojat e humbjeve të tjera.”

Një gjykatë në Afrikën e Jugut shprehet se balanca e barasvlershme e kërkuar nga

Kushtetuta për përcaktimin e shpërblimit të drejtë e të barabartë, në shumicën e rasteve,

arrihet më së miri duke përcaktuar në fillim vlerën e tregut të pronës dhe pastaj duke i shtuar,

apo duke i pakësuar vlerë, vlerës së tregut, siç mund ta kërkojnë rrethana të tjera të

rëndësishme.

Në të njëjtën linjë, Gjykata e Apelit në Nova Scotia (Kanada) mori në shqyrtim

shpërblimin e drejtë të një çifti, toka bujqësore e të cilit ishte dëmtuar si rezultat i ndërtimit të

një pjese të autostradës TransCanada, që kalonte në pronën e tyre. Përpara shpronësimit të

tokave të tyre për ndërtimin e autostradës, ata kishin pasur një biznes të rritjes dhe kultivimit

të boronicës për shumë vite. Tokat e shpronësuara përbëheshin si nga fusha tanimë të

kultivuara, ashtu edhe nga fusha që priteshin të kultivoheshin. Pronarët kishin pretenduar dhe

ishin shpërblyer jo vetëm për zhvillimin e pritshëm të boronicave në fushat e shpronësuara,

por edhe për një rrip 100 m të gjerë në të dy krahët e autostradës, për t’u mbrojtur nga efektet

e kripës së përdorur kundra ngrirjes gjatë dimrit. Përveç këtyre kompensimeve, atyre u ishte

dhënë edhe një shpërblim shtesë për humbjen e vlerës së shtëpisë së tyre, për shkak të

zhurmave të trafikut dhe për të mbuluar kostot e nevojshme për uljen e zhurmës brenda

shtëpisë.

3.4.2. Shpërblimi i drejtë dhe rregullim i drejtë, në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, në nenin 181 të saj, ka parashikuar rregullin, sipas të

cilit Kuvendi i Shqipërisë detyrohet të nxjerrë ligje për rregullimin e drejtë të çështjeve të

ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit të kësaj

Kushtetute, duke u udhëhequr nga kriteret e nenit 41, i cili parashikon:

➢ Ligji mund të parashikojë shpronësime ose kufizime në ushtrimin e së drejtës së

pronës vetëm për interesa publikë.

➢ Shpronësimet ose ato kufizime të së drejtës së pronës që barazohen me shpronësimin,

lejohen vetëm kundrejt një shpërblimi të drejtë.

➢ Për mosmarrëveshjet lidhur me masën e shpërblimit mund të bëhet ankim në gjykatë.

Pra sikurse vërejmë nga analiza e dispozitave , Kushtetuta jonë kërkonë si rregullim të drejtë,

ashtu edhe shpërblimin e drejtë.


204

Megjithatë, vetë kuptimi i shpërblimit të drejtë nuk është përcaktuar në Kushtetutën

tonë, por në Kodin Civil përcaktohet se shpërblimi konsiderohet i drejtë kur ky është i plotë

dhe paraprak dhe gjithmonë nëse e kërkojnë interesa publikë e të ligjshëm.

Kushtetuta nuk është dokumenti që mund t’i japë zgjidhje çështjes së masës së

rivendosjes së të drejtës, nëse nisemi nga fakti se Kushtetuta u hartua si një kontratë sociale

dhe politike. Ajo i hap rrugë rregullimit ligjor, për sa u përket çështjeve specifike që kanë të

bëjnë me shpronësimin, sepse në të kundërt do të kthehej në një dokument me një sërë nenesh

për të përcaktuar shprehimisht të gjithë procedurën e shpronësimit.

Duke u nisur nga përvoja e shumë vendeve të tjera demokratike, që, ashtu si vendi

ynë, kishin kaluar nga një periudhë tranzicioni të një regjimi politik, ku ekonomia ishte e

centralizuar, në ekonominë e tregut të lirë, por që këtë çështje e kishin zgjidhur nëpërmjet

“shpërblimit të drejtë”, edhe hartuesit e kushtetutës sonë u nisën nga ky parim, pra parimi i

shpërblimit të drejtë. Kjo për vetë faktin se duheshin mbajtur parasysh të drejtat e ish-

pronarëve, por edhe ato të pronarëve të rinj që kishin fituar këtë të drejtë me ligjet e nxjerra

nga shteti pas viteve 1990.

Pa dyshim, në një sërë vendesh të tjera me demokraci të konsoliduar, që nuk kishin

qenë nën një regjim komunist, çështja e shpërblimit është zgjidhur në një mënyrë tjetër,

nëpërmjet shpërblimit të plotë dhe paraprak.

Kjo do të ishte zgjidhja më e drejtë në rastin kur e drejta e pronës mund të kufizohej,

por për vendin tonë kjo nuk mund të arrihej, sepse shoqëria shqiptare e këtij brezi nuk mund

të mbajë në kurriz barrën e rëndë të padrejtësive të bëra nga një regjim i mëparshëm. Por nuk

mund të abrogoheshin as të gjitha ato ligje që ishin miratuar nga ana e shtetit demokratik deri

në momentin e hyrjes në fuqi të Kushtetutës së re. Për këtë arsye, hartuesit e Kushtetutës,

nisur nga problemet e deriatëhershme, menduan të vendosnin në të një normë e cila do të

lejonte që brenda dy deri tre vjetëve nga hyrja në fuqi e saj, sigurisht edhe nëpërmjet akteve

të tjera nënligjore që do të dilnin në vijim, do të kishte një rregullim më të drejtë të çështjeve

që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit të kësaj kushtetute. Në

këtë mënyrë, Parlamentin detyrohej që të dekretonte “ligje” për rregullimin e drejtë të

çështjeve të ndryshme të lidhura me shpronësimet dhe konfiskimet.

Rregullat që parashikoheshin të funksiononin përcaktonin garancitë e zakonshme

ndërkombëtare të së drejtës së pronës, të cilat do të bënin pjesë në të drejtën tonë të

brendshme nisur nga fakti se, çështjet e lidhura me shpronësimet dhe konfiskimet, nuk

shtriheshin vetëm gjatë periudhës së regjimit komunist - periudha e kohës “rregullim i drejtë”

shtrihet nga viti 1944 deri në nëntor 1998. Parimet dhe rregullat e reja të dhënies/njohjes së


205

pronësisë gjithashtu zbatohen për dispozitat ligjore të dala në periudhën 1990-1998. Por

gjithashtu hartuesit e Kushtetutës menduan se ligjet e mëparshme do të mund të zbatohen, për

aq kohë sa nuk bien në konflikt me këtë rregullim, sepse një zgjidhje e kundërt e së drejtës së

pronësi do të cenonte vetë thelbin e kësaj të drejte. Kjo do të thotë se, ky rregull i ri, duhet të

interpretohet në lidhje të ngushtë me aktet e tjera ligjore.

Kushtetuta e Shqipërisë kërkon rregullim dhe kompensim të drejtë. Kjo do të

thotë se nuk ka detyrim kushtetues që prona e shpronësuar apo e konfiskuar t’i kthehet ish-

pronarit.Gjykata Kushtetuese në një vendim të saj,448 ka nxjerrë përfundimin se “ligji “Për

kthimin dhe kompensimin e pronave”, nuk ka në përmbajtje të tij konceptin e shpronësimit të

pronës së pronarëve,( pasi Gjykata ka dalë në konkluzionin se, pronarëve u humbi e drejta e

pronësisë449), por respektimin nga ligjvënësi të kritereve që parashikon neni 41 i Kushtetutës

së Republikës së Shqipërisë për kthimin e pronave të shpronësuara, konfiskuara apo të

shtetëzuara padrejtësisht.” Nuk është e thënë që kompensimi të jetë i plotë, por duhet të jetë i

drejtë.450 Kjo duket se është në linjë me jurisprudencën e Gjykatave Kushtetuese Europiane,

të cilat u përballën me të njëjtin problem pronësie në vitet 1990 dhe përpunuan bazat teorike

për riprivatizimin e pronës së ish-shtetit komunist. Asnjë prej këtyre gjykatave nuk mbështet

qëndrimin se e drejta për pronë kërkon rikthimin e pronës të marrë nga regjimi komunist.

a. Gjykata Kushtetuese e Republikës Federale Gjermane ka shpallur se rikthimi ose

kompensimi nuk ka qenë bazuar mbi të drejtën për pronën, por mbi parimin e drejtësisë dhe,

më tej, mbi parimin e shtetit social. Kjo do të thotë gjithashtu se nuk ka detyrim për trajtim të

plotë. Parimi kryesor i kompensimit do të jetë trajtimi i barabartë.

b. Gjykata Kushtetuese Hungareze e ka bazuar praktikën e saj të kompensimit mbi

parimin e barazisë. Ajo përcaktoi se: kthimi i plotë i pronësisë së mëparshme të tokës dhe

kompensim i pjesshëm për të gjitha pronat e tjera të humbura do të ishte në kontradiktë me

parimin e barazisë. Gjykata Hungareze ka shprehur qartazi se Akti i Kompensimit ka krijuar

një të drejtë të re për ankesat e ish-pronarëve, i cili përjashton ankesat sipas ligjit të vjetër.

Gjykata jonë Kushtetuese ka pranuar faktin se Kushtetuta e re demokratike nuk ka

efekt retroaktiv451. Në Europë pranohet se jokushtetutshmëria e një ligji, si rregull, nuk ka

448 Vendimi Nr.30, datë, 01.12.2005 i Gjykatës Kushtetuese.

449Po aty, sipas jurisprudencës kushtetuese shqiptare, ky konkluzion përbën edhe arsyen që këta persona, duke

mos gëzuar në vijimësi pronat e tyre në cilësinë e pronarit kërkojnë që, nëpërmjet procedurës së kthimit dhe

kompensimit të pronës, të rifitojnë këtë cilësi.

450 Shiko, Vendimi nr.30, datë, 01.12.2005.

451 Vendimi Nr.30, datë, 01.12.2005 i Gjykatës Kushtetuese.


206

efekt praktik mbi faktet ligjore dhe marrëdhëniet që tashmë janë të vendosura. Vlefshmëria e

përvetësimeve të mëparshme nga shteti komunist i pronave për të cilat baza ligjore është bërë

tani jokushtetuese, mund të njihet; nga ana tjetër, Kushtetuta e re mund ta detyrojë

legjislatorin t’i japë kompensimin ish-pronarit. Legjislatori është i lirë të zgjedhë metodën e

kompensimit të ish-pronarit ose metodën e ndreqjes. Ai mund të zgjedhë kthim në tërësi, ose

një kompensim të pjesshëm ose të plotë në para, fatura, apo aksione, me të vetmin kusht që

grupe të krahasueshme të ish-pronarëve të trajtohen në mënyrë të barabartë. Kjo është një

zgjidhje që përdoret në vendet passocialiste. Duhet vërejtur gjithashtu se njohje e ish-

pronësisë, në kuptimin që e drejta origjinale nuk ka humbur gjatë shpronësimit nga shteti

komunist, ngre probleme të vështira teorike dhe praktike për sa i përket vlefshmërisë së ligjit

parakushtetues në përgjithësi. Mund të ketë raste kur shpronësimi nuk ka qenë i ligjshëm

edhe sipas ligjeve të asaj kohe dhe shteti mund të ketë detyrime ligjore nga ligjet e

mëparshme, kur p.sh., kompensimi i parashikuar në ato ligje, në fakt, nuk është paguar. Aktet

e Kthim/Kompensimit krijojnë të drejtën për të rifituar pronën. “Njohje e pronësisë” do të

thotë në atë rast që, ish-pronari ka të drejtën e kthimit ose kompensimit sipas Aktit të

Kthim/Kompensimit452.

Kriteret e “rregullimit të drejtë” dhe “shpërblimit të drejtë” nuk parashikojnë që

kompensimi në dobi të ish-pronarit të jetë i plotë, por i drejtë. Ky rregullim kushtetues u

detyrohet jo vetëm funksionit të dyfishtë privat dhe shoqëror që mbart në vetvete e drejta e

pronës, por edhe rrethanave historike, politike, ekonomike, shoqërore e juridike, të cilat kanë

ndikuar në situatën e krijuar dhe, si të tilla, nuk mund të mos i kishte parasysh ligjvënësi. 453

Neni 41 i Kushtetutës kërkon një “shpërblim të drejtë”, në rastet e shpronësimit të

pronarëve privatë, por ky nen, nuk bën fjalë për kritere që mund të zbatohen, për tregues

konkretë për të vlerësuar dëmin e shkaktuar, apo për ndonjë mekanizëm të zbatueshëm në

këtë rast. Megjithatë, shprehja “shpërblim i drejtë”, nuk mund të konsiderohet formulim i

zbrazët, sepse Kushtetuta ia ka besuar ligjvënësit parametrat në fjalë. Rregullimet që bën

Kushtetuta nuk mund të jenë gjithmonë shteruese. Shpesh, Kushtetuta qëllimisht lë hapësira

rregullimi nga ligjvënësi i zakonshëm, në mënyrë që të mos pengojë marrjen e nismave

politike, ekonomike, sociale e kulturore nga partitë politike apo qeveria. Sidoqoftë, këto

nisma duhet të marrin parasysh disa kritere në mënyrë që të jenë në përputhje me parimet

kushtetuese, dhe të mos cënojnë të drejtën e pronës, pasi “garancia kushtetuese e pronës nuk

452 Komisioni Europian Për Demokracinë nëpërmjet ligjit (Komisioni i Venecias); Opinion mbi projektligjin


Seancën e 58 Plenare (Venecia, 12-13 Mars 2004). 453 Vendimi Nr.30, datë 01.12.2005, i Gjykatës Kushtetuese.


207

mund të pranojë kufizime jo proporcinale, domethënë, kufizime që nuk justifikohen me

konsiderata sociale”454.

Kështu, edhe shpërblimi i drejtë, si kriter kushtetues, duhet të përmbushë disa kritere

të tjera ligjore, në mënyrë që të mos cenojë të drejtën e pronës, si:

1. E drejta për kompensim të arsyeshëm;

2. Metoda e vlerësimit të kompensimit duhet të jetë haptazi e arsyeshme.

Së pari theksojmë se marrja e pronës pa paguar kompensim konsiderohet si ndërhyrje

arbitrare në të drejtën e pronës. Parimi i përpjesëtueshmërisë nënkupton të drejtën e një

kompensimi të arsyeshëm. Marrja e pronës, pa paguar një shumë në përpjesëtim të arsyeshëm

me vlerën e saj, do të përbënte një ndërhyrje të shpërpjesëtuar, e cila nuk mund të përligjet

nga termi i shpërblimit të drejtë. Kompensimi duhet të jetë një shumë e lidhur në mënyrë të

arsyeshme me vlerën e pronës. Kushtetuta nuk e garanton në çdo rrethanë të drejtën e

kompensimit të plotë, pasi objektivat legjitimë të interesit publik, siç janë ata që aspirojnë për

një siguri më të madhe shoqërore, mund të diktojnë një kompensim më të vogël se

rimbursimi i vlerës së plotë në treg.455

Legjislatori shqiptar me anë të ligjit Nr.8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe

për marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”, dhe

katër VKM-ve,456 sanksionoi shpronësimin dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të

pasurisë pronë private, për një interes publik, në atë masë sa është e domosdoshme për

realizimin e qëllimit të shpronësimit, por gjithmonë, në çdo rast kundrejt një shpërblimi të

drejtë. Ky ligj ishte baza juridike në rastet e shpronësimit të pasurive pronë private në rastet e

një interesi publik.

Ndërkohë vetëm pas pesë viteve legjislatori shqiptar, në kuadër të rregullimit të drejtë

të çështjes, miratoi ligjin “Për kthimin dhe kompensimin e pronave”, Nr.9235, datë

29.07.2004,i ndryshuar.

454 Vendim i Gjykatës Kushtetuese Gjrmane; Bverfge 52.1 referuar në Vendimin Nr.30, datë 01.12.2005, i

Gjykatës Kushtetuese.

455 Monica Carss-Frisk: “E drejta e pronës; Manualet e të drejatve të njeriut, nr.4, “Një udhëzues për zbatimin e

nenit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ-së, 2001, f, 27.

456Vendimi Nr.126, datë 23.03.2000, “Mbi përbërjen dhe procedurat e punës së Komisionit të veçantë për






208

Qëllimi i këtij ligji ishte rregullimi i drejtë i çështjeve të së drejtës së pronës që

kanë lindur nga shpronësimet, shtetëzimet ose konfiskimet nëpërmjet kthimit të pronës, aty

ku është e mundur, dhe në rast kur kthimi i saj fizik është i pamundur, kompensimit të saj.

Në fakt, menohet se Ligji Nr.9235/2004, referuar nenit 181 të Kushtetutës, kishte

zgjidhur çështjen e shpronësimeve dhe konfiskimeve të kryera para miratimit të Kushtetutës,

duke u udhëhequr pikërisht nga kriteret e nenit 41 të Kushtetutës dhe ishte brenda standarteve

ndërkombëtare. Kjo pasi në jurisprudencën e GJEDNJ-së, dhe atë shqiptare e drejta për

pronë, në kuptimin kushtetues dhe të rregullave të së drejtës ndërkombëtare, nuk identifikohet

me rikthimin e pronës të marrë nga ana e regjimeve totalitare. Rregullimi i kthimit dhe

kompensimit të pronës në origjinën e vet, synon të korrigjojë, “‘brenda mundësive dhe

kushteve ekonomiko-sociale të vendit”, padrejtësitë e regjimit të kaluar, të kryera në dëm të

pronës private nëpërmjet shtetëzimeve, shpronësimeve, konfiskimeve ose me çdo mënyrë

tjetër të padrejtë.457 Në të gjitha qëndrimet e mbajtura në jurisprudencën kushtetuese

europiane, duke përfshirë këtu edhe atë shqiptare, konstatohet se, në respektim të parimit të

drejtësisë dhe të shtetit social, nuk mund të vendosen detyrime për kompensimin tërësor të

pronës së shpronësuar apo të shtetëzuar nga regjimet që nuk kanë respektuar standardet

minimale të të drejtave të njeriut dhe se “rivendosja e plotë e të drejtave të mëparshme të

pronësisë do të ishte në kundërshtim me vetë parimin e barazisë”458.

Por nëse ligji u konsiderua brenda standarteve në tërësi, në lidhje me kriteret e

shpërblimit të drejtë, GJEDNJ-ja në vendimet e saj, rast pas rasti i ka përshkruar ato. Më

konkretisht në çështjen Driza k. Shqipërisë GJEDNJ-ja, është shprehur ndër të tjera se:

“Gjykata çmon, se në rrethanat e çështjes në fjalë, kthimi i parcelë s së vogël të tokës, ashtu

siç u caktua me vendimin gjyqësor të formës së prerë të Gjykatës së Lartë të datës 17 dhjetor

1998, së bashku me pagimin e fitimit të munguar, si dhe të kompensimit në vlerë në lidhje me

parcelën e madhe të tokës në bazë të vendimit të datës 7 dhjetor 2000, duke përfshirë edhe

shkallën e interesit që pasqyron ndërhyrjen, pasojë e së cilës ishte humbja e pronësisë së

parcelës së madhe të tokës, do ta vendosnin ankuesin sa më shpejt të jetë e mundur në një

situatë të njëjtë me atë në të cilën do të kish qenë ai po të mos kishim shkelje të Konventës”.

457 Vendim Nr.26, datë 24.4.2001, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, Përmbledhje vendimesh,

vitet 2000-2001, f. 194.

458 Komisioni Europian për Demokracinë Nëpërmjet Ligjit (Komisioni i Venecias); Opinion mbi projektligjin


Seancën e 58 Plenare (Venecia, 12-13 mars 2004).


209

Në një çështje tjetër,459 GJEDNJ-ja e ka elaboruar më tej kuptimin e “shpërblimit të

drejtë”, duke bërë referim për kompensimin e kërkuesve tek harta e vlerës së pronës e vitit

2008. GJEDNJ-ja u shpreh në këtë pikë, se: “në përzgjedhjen e hartës së vlerës së pronës së

vitit 2008, ajo ndër të tjera pati parasysh të arriheshin qëllimet e shpërblimit të drejtë, të

përshkruara në çështjen “Driza k. Shqipërisë”.

Në fakt, Gjykata Evropiane, po në çështjen Vrioni dhe të Tjerë kundër Shqipërisë e ka

përpunuar konceptin e shpërblimit të mjaftueshëm, të përshtatshëm dhe të drejtë, duke vënë

në dukje ndër të tjera, se: “çmimi i referencës i pasqyruar në hartat e vlerës së vitit 2008 ka

reflektuar vlerën reale të tregut, të indeksuar edhe sipas interesave dhe inflacionit të kohës së

miratimit të tij.”460 Gjykata ka vërejtur, gjithashtu, se: “këto garanci kanë evituar çdo

spekulim të vënë në dukje prej saj në kuadër të zbatimit të nenit 46 të Konventës.” 461

Ndërkohë, GJEDNJ në çështjen “Sharra Etj kundër Shqipërisë” ka shprehur

konfuzitetin e saj edhe përsa i përket uljes së çmimeve të referencës në zonat e qendrave

urbane, duke theksuar se “ ...çmimet e pronës në disa qytete, veçanërisht në zonat të cilat po

njohin një zhvillim relativisht në rritje, si për shembull qendra e Tiranës, kryeqytetit, kanë

shënuar një rënie të ndjeshme...”, prandaj ajo “...nuk është e bindur se ato reflektojnë në

mënyrë objektive vlerën aktuale të tregut dhe se janë“të indeksuara me interesin dhe

inflacionin” për të kompensuar dëmin të shkaktuar nga pamundësia për kompensim gjatë

gjithë këtyre viteve.”462

Sipas ekspretëve një bazë solide për çështjen e kompensimit dhe shpërblimit të

drejtë, nënkupton qartësimin e marrëdhënies ndërmjet ligjit të ri Nr.133/2015 dhe ligjit

Nr.9235, datë 29.7.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” . Kuvendi i Shqipërisë me

ligjin Nr.133/2015 “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të

pronave”, ka miratuar rregullat e reja mbi rregullimin dhe shpërblimin e drejtë të çështjeve të

së drejtës së pronësisë që kanë lindur nga shpronësimet, shtetëzimet ose konfiskimet, në

përputhje me nenin 41 të Kushtetutës dhe nenin 1 të Protokollit 1 të Konventës Europiane për

Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore.

Ky akt ligjor u hartua ndër të tjera sipas rekomandimeve të dhëna në Vendimit Pilot të

Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut në çështjen Manushaqe Puto dhe të Tjerët

459 Çështjen Vrioni k. Shqipërisë të datës 13.11.2007, § 135.

460Çështja Vrioni dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 7.12.2010§ 37.

461 Çështja Vrioni dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 7.12.2010§ 37.

462 Çështja Vrioni dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 7.12.2010§ 87.


210

kundër Shqipëris, i cili trajtoi shkeljet ndaj Konventës Evropiane të të Drejtave dhe Lirive

Themelore të Njeriut, të rrjedhura nga moszbatimi i vendimeve përfundimtare vendase, që

kërkojnë pagimin ankuesve të kompensimit në vend të kthimit të pronës që iu shpronësua

atyre midis viteve 1944 - 1978. Shkeljet e konstatuara kanë të bëjnë me cënime të së drejtës

për proces të rregullt ligjor, asaj për mjete juridike efektive dhe të gëzimit paqësisht të së

drejtës së pronës (sipas Nenit 6 (1). Nenit 13 dhe të Nenit 1 të Protokollit Nr. 1 të Konventës

Evropiane).

Sipas ligjit të ri të miratuar shtetit shqiptar merr përsipër për të siguruar një zgjidhje të

drejtë të çështjeve që kanë të bëjnë me të drejtat pronësore që rrjedhin nga shpronësimi i

mëparshëm, shtetëzimi ose konfiskimi i pronës së paluajtshme. Ky ligj krijon një

formulë,463 dhe një mekanizëm 464 për të kompensuar pronarët. Ligji përmban disa nga

karakteristikat e ligjeve paraardhëse (Ligjit të vitit 1993 dhe Ligjit të vitit 2004), sepse

parashikon riparimin e padrejtësive të së shkuarës nëpërmjet një programi administrativ.465

Sidoqoftë, Ligji Nr.133/2015 ndryshon nga ligjet e mëparshme, pasi ristrukturon tërësisht

metodologjinë e vlerësimit të pronave që përfshihen në fushën e zbatimit të tij.466 Por me

hyrjen në fuqi të tij, dhe nxjerrjen e akteve normative nga Këshilli i Ministrave 467, ky ligj iu

nënshtrua testit të kushtetueshmërisë.468 Kërkuesit ndër të tjera kanë parashtruar se ligji cenon

parimin e sigurisë juridike, pasi: “Ligji nuk parashikon kompensim financiar të drejtë sipas

çmimit të kohës por sipas hartës që ka bërë qeveria, e cila nuk është bazuar në çmimin e

tregut, duke mos respektuar orientimet e GJEDNJ-së. Referencat në çmime dhe harta të

ndryshme me qëllim kompensimi do të krijojë situatë pabarazie midis pronarëve, gjë e cila

bie ndesh me parimin e barazisë së shtetasve para ligjit.” Kjo pasi në përcaktimin e kriterit

“shpërblim i drejtë”, metoda e vlerësimit të kompensimit duhet të jetë e arsyeshme. Më

463 Ligji Nr.133/2015, neni 6.

464 Po aty, neni 26 e vijues.

465 Po aty, Neni 2.

466 Po aty neni 7.

467 VKM-ja Nr.223, datë 23.3.2016 “Për përcaktimin e rregullave dhe të procedurave për vlerësimin dhe

shpërndarjen e fondit financiar e fizik për kompesimin e pronave”. Kjo VKM është hartuar në mbështetje të

nenit 37 të Ligjit Nr.133/2015 “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave”,

ndryshuar nga VKM-ja Nr.766, datë 20.12.2017 “Për disa ndryshime dhe shtesa në vendimin Nr.223, datë

23.03.2016, të Këshillit të Ministrave “Për përcaktimin e rregullave dhe të procedurave për vlerësimin dhe

shpërndarjen e fondit financiar e fizik për kompensimin e pronave”, të ndryshuar”

468 Vendim Nr.1 datë 16.01.2017 i Gjykatës Kushtetuese.


211

poshtë do të përpiqemi të trajtojmë këtë kriter dhe do të paraqesim edhe interpretimin e

Gjykatës Kushtetuese në vendimin Nr.1 datë 16.01.2017, në lidhje me pretendimin e

mësipërm. Po ashtu do të paraqesim edhe interpretime të mendimit të pakicës si dhe disa

mendime dhe opinione të specialistëve dhe juristëve të fushës.

Metoda e vlerësimit të kompensimit duhet të jetë haptazi e arsyeshme.

Sikurse kemi pranuar në rastin e ndërhyrjeve ndaj pronës të bëra në përputhje me ligjet e

miratuara nga çdo shtet, lind e drejta e kompensimit. Por çdo shteti kontraktues i është lënë

një liri e madhe vlerësimi, për sa u përket metodave që ata do të zbatojnë për të realizuar

kompensimin. Kjo për faktin se nga koncepti i së drejtës së pronës, që ka pranuar Protokolli

Shtojcë i Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut, por edhe nga Kushtetuta e Republikës

së Shqipërisë, nuk rrjedh asnjë e drejtë absolute për shpërblim të plotë, por të drejtë.

Çështja e detyrimit për dëmshpërblim në vetvete dhe kufijtë e tij përcaktohen nga

rrethanat e secilit rast konkret. Shtetit ka një hapësirë të gjerë vlerësimi për arsye se, ai njeh

gjendjen dhe raportet shoqërore më mirë se çdo individ dhe vetëm ai ka në dispozicion mjetet

ligjore për t’i përmirësuar ato. Objektivat legjitimë të interesit publik, si ato që ndiqen në

kuadër të masave të reformës ekonomike, ose masat e hartuara për të arritur drejtësi më të

madhe shoqërore, mund të kërkojnë një rimbursim më të vogël sesa vlera e plotë e tregut.469

Jurisprudenca e Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut për këto çështje i

përmbahet qëndrimit se, “nuk përbën pasuri bindja për ekzistencën e të drejtës së pronësisë, e

cila për një kohë të gjatë nuk është shfrytëzuar në mënyrë të efektshme”. Por kjo nuk do të

thotë që, në rastin kur duhet të zbatohet shpërblimi i drejtë, i parashikuar nga ana e

Kushtetutës, legjislatori të mos përcaktojë kushtet, procedurën dhe mënyrën e realizimit të tij.

E drejta e ligjvënësit që, për arsye të ekzistencës së interesit publik, të mund të

kufizojë hapësirën e disponimit të pronës private, me qëllim që një ndërhyrje e tillë ndaj të

drejtës së pronës të jetë e justifikuar, është e domosdoshme që të ekzistojë edhe një

marrëdhënie përpjestimore midis mjeteve të përdorura dhe synimit që kërkohet të realizohet.

Mbi këtë bazë, sistemi ligjor duhet të përmbajë një sërë garancish procedurale për të siguruar

që ndikimi i tij mbi të drejtën të mos jetë arbitrar dhe as i paparashikueshëm.470

Në vendin tonë i gjithë kuadri ligjor dhe nënligjor në zbatim të Kushtetutës është

mbështetur në (1) supozimin se shpronësimi do të bëhet me vlerën e tregut si tregues i

shpërblimit të drejtë dhe; (2) vlera e tregut përcaktohet me vendime të Këshillit të Ministrave,

469 Monica Carss-Frisk, “E drejta e pronës”; “Manualet e të drejtave të njeriut”, nr. 4; “Një udhëzues për

zbatimin e nenit 1 të Protokollit 1 të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut”, 2001, f. 27.



212

bazuar në harta vlerash të përgatitura fillimisht nga Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të

Pronave me informacionin e marrë nga Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, dhe

me ndryshimet e reja me Vendim të Këshillit të Ministrave.

Sipas ekspertëve të fushës të cilët janë përpjekur të trajtojnë disa aspekte të vlerësimit

të pronave për qëllimet e shpronësimit, duke trajtuar pjesë të kuadrit ligjor, jo në kuadër

interpretimi juridik por në këndvështrimin e vlerësimit, paraqiten vlerësime të tilla në lidhje

me:

Shpërblimi i drejtë dhe vlera e tregut

Parimi i shpërblimit të drejtë është sanksionuar nga Legjislatori shqiptar me anë të

ligjit Nr.8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe për marrjen në përdorim të

përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”. Ky ligj sanksionon shpronësimin

dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private, për një interes publik, në

atë masë sa është e domosdoshme për realizimin e qëllimit të shpronësimit, por gjithmonë, në

çdo rast kundrejt një shpërblimi të drejtë. Në zbatim të ligjit dolën edhe katër vendimet të

Këshillit të Ministrave që përcaktonin procedurat për shpronësimin e pronës së patundshme

në Shqipëri471. Ndër vite këto VKM janë ndryshuar nga ana e Këshillit të Ministrave , dhe

këto ndryshime kanë sjellë edhe paqartësi në zbatimin e tyre. Për këtë arsye gjatë praktikave

gjyqësore ka pasur interpretime dhe kundërshti në lidhje me përcaktimin se cila VKM do të

zbatohet për të përcaktuar vlerën e shpërblimit të drejtë pasi ndër vite Këshilli i Ministrave ka

nxjerrë VKM për të përcaktuar çmimin e tokave/trojeve.472 Por me VKM-në, Nr.658, datë

26.9.2012, “Për miratimin e metodologjisë për vlerësimin e pronave të paluajtshme në

471 Vendimi Nr.126, datë 23.03.2000, “Mbi përbërjen dhe procedurat e punës së Komisionit të veçantë për





472 Në vendimin Nr.384/2014 të Kolegjit Administrativ të Gjykatës së Lartë, Bashkia e Tiranës si palë e paditur

kundështon Vendimin e Gjykatës së Apelit Tiranë ndër të tjera edhe me arsyetimin se: “VKM Nr.1620, datë

26.11.2008 “Për miratimin e çmimeve të trojeve që ndodhen në të gjitha bashkitë dhe në disa komuna”, ka dalë

në bazë dhe për zbatim të Ligjit Nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”dhe nuk ka

asnjë lidhje me Ligjin Nr.8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të

pasurisë pronë private për interes publik”. Vendimi i Gjykatës së Apelit është dhënë mbi një ligj i cili nuk është i

aplikueshëm në rastin konkret dhe ky fakt e bën vendimin gjykatës në kundërshtim me ligjn dhe se nuk

interpreton dhe zbaton drejt aktet ndërkombëtare, kushtetutën dhe ligjet vendase.


213

Republikën e Shqipërisë”, përcaktohej se:473 “Metodologjia për vlerësimin e pronave të

paluajtshme është burimi i vetëm zyrtar për përllogaritjen e vlerës së pasurive të

paluajtshme”. Kjo të krijon përshtypjen se, çdo lloj vlerësimi në Republikën e Shqipërisë,

qoftë për qëllime transaksionesh private apo shtetërore duhet të udhëhiqet nga ky vendim.

Ndërkohë kjo VKM ishte baza juridike edhe për vlerësimin e pasurive të paluajtshme për

efekt kompensimi.474 Ndëkohë që vlera e pronës në çdo qark, do të bëhej me vendim të

veçantë të Këshillit të Ministrave. Pra i lihej në dorë qeverisë që me akte të veçanta të

përcaktonte vlerën e pronës në bazë të një metodologjije të përcaktuar në Aneksin 1 të saj.

Ajo përcakton parimet kryesore mbi bazën e të cilave institucionet përgjegjëse që trajtojnë

çështjet e vlerësimit të pasurive të paluajtshme duhet të udhëhiqen. Një nga parimet kryesore,

dhe në fakt i pari në hirearkinë e saj është ai i mbrojtjes dhe i garantimit të të drejtave

kushtetuese të pronësisë, ndërkohë që pasohet menjëherë nga parimi i ushtrimit të së drejtës

së shpronësimit të pronës kundrejtë shpërblimit të drejtë475. Nëpërmjet saj qeveria merr

përsipër të garantojë shpërblimin e drejtë nëpërmjet respektimit të standartave ndërkombëtare

të vlerësimit të pasurive të paluajtshme, duke u bazuar në çmimin e tregut, llojin e pasurisë,

dhe qëllimin e përdorimit të saj476.

Kjo VKM, u miratua me amendimin e bërë në ligjin e pronave me ligjin

Nr.55/2012477, në nenin 13478. Me hyrjen në fuqi të këtij ligji, u ndryshua edhe përcaktimi i

vlerës së pronës, e cila kompensohet bazuar në çmimin e tregut, llojin e pasurisë dhe qëllimin

e përdorimit të saj, sipas standardeve ndërkombëtare të vlerësimit të pasurisë së paluajtshme.

Kjo sanksionoi një metodologji të re në thelb, e cila u integrua më tej nga VKM-ja Nr.

658/2012. Sa më sipër, me hyrjen në fuqi të ndryshimeve në ligjin Nr.9235, Vendimi i

Kuvendit Nr.183, datë 28.04.2005 “Për miratimin e metodikës për vlerësimin e pronës së

paluajtshme që kompensohet dhe asaj që do të shërbejë për kompesim” u shfuqizua.

473 Pika 2 e VKM-së Nr.658, datë 26.9.2012, “Për miratimin e metodologjisë për vlerësimin e pronave të

paluajtshme në Republikën e Shqipërisë”

474 Po aty pika 2 e Nenit 1 të Aneksit 1 e përforcon edhe më tej këtë, duke u shprehur se “Qëllimi i kësaj

metodologjie është garantimi dhe zgjidhja e drejtë e vlerësimit të pasurive të paluajtshme për efekt të

kompensimit të pronave ose gjatë proceseve të vlerësimit të pasurive të paluajtshme në tërësi, duke siguruar

respektimin e së drejtës së pronës.

475 Neni 2/a,b i VKM-së Nr.658 datë 26.09.2012.

476 Po aty neni 2 pika ç.

477 Ky ligj amendoi ligjin Nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”,

478 Neni 13 Ligji Nr.9235 datë 29.7.2004 “ Për kthimin dhe kompesimin e pronave” i ndryshuar me ligjin Nr.

55/2012.


214

Në zbatim të kësaj VKM-je, Këshilli i Ministrave nxirrte akte të tjerë normative duke

përcaktuar çmimin e trojeve nëpërmjet hartës së vlerave. Me hyrjen në fuqi të VKM-së Nr.

514, datë 30.7.2014 “Për miratimin e vlerës së pronës për secilin qark të Republikës së

Shqipërisë”, 479 bëhej miratimin i vlerës së pronës, sipas llojit të pasurisë së paluajtshme, për

secilin qark të Republikës së Shqipërisë, sipas zonave kadastrale të vendit. Më datë

05.02.2016 kjo VKM u shfuqizua dhe po të njëjtën datë, në mbështetje të nenit 100 të

Kushtetutës, të ligjit Nr.9235, datë 29.07.2004” Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, të

ndryshuar, dhe në vijim të pikës 3, të vendimit Nr.658, datë 26.09.2012 “Për miratimin e

metodologjisë për vlerësimin e pronave të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë”, hyri në

fuqi VKM- ja Nr.89 “Për miratimin e hartës së vlerës së tokës në Republikën e Shqipërisë”

(më poshtë: VKM Nr.89/2016), vetëm pak ditë para hyrjes në fuqi të ligjit të ri

Nr.133/2015480.

Por sipas ekspertëve, vlerësimi i pasurive të paluajtshme realizohet duke përdorur më

shumë metoda dhe teknika vlerësimi sesa kjo që përcaktonte ky vendim qeverie.481 Aplikimi i

kësaj VKM-je ngre sipas ekspertëve pikëpyetje si përa i përket metodës së përdorur për të

vlerësuar pronën, sipas vlerës së tregut, por ajo ngre pikpyetje për zbatimin e saj në lidhje me

ligjin e ri Nr.133/2015.

Sipas ekspertëve të fushës,482 përdoruesi i këtij VKM-je, pret që në Aneksin 1/1 të

gjejë standardet ndërkombëtare të vlerësimit, por në fakt gjen një procedurë të analizës

statistikore për përpunimin e të dhënave, çka nuk ka asgjë të përbashkët me standardet të

cilave u referohet. Megjithatë, nuk duket e qartë se çfarë kuptohet prej Këshillit të

Ministrave me parime internacionale të vlerësimit, pasi standardeve ndërkombetare të cituara

në VKM-në në fjalë u mungon (në veçanti) precizioni i nevojshëm në kuptim të parimit të

ligjshmërisë. Analizimi i këtij momenti merr rëndësi të veçantë sa kohë VKM-ja Nr.658/2012

479 Kjo VKM shfuqizoi Vendimet e Këshillit të Ministrave Nr.1620, datë 26.11.2008, “Për miratimin e çmimeve

të trojeve, që ndodhen në të gjitha bashkitë dhe në disa komuna”, dhe Nr.187, datë 6.3.2013, “Për miratimin e

vlerës së pronës për secilin qark të Republikës së Shqipërisë”.

480 Theksojmë se Ligji Nr.133/2015, “Mbi trajtimin e Pronës dhe Përfundimin e Proçesit të Kompensimit të

Pronës hyri në fuqi më datë 23 Shkurt 2016.

481 Neni 3 i kësaj metodologjie në pikat 2 dhe 3 shprehet: “ 2. Përllogaritja e vlerës së pronës bëhet sipas

standardeve ndërkombëtare të vlerësimit të pasurive të paluajtshme, të përcaktuara në aneksin 1/1 të kësaj

metodologjie, ku: vlera e pronës (VP) = çmimi i kontratës së shitjes. 3. Çmimi i kontratave të shitjes nënkupton

çmimin e tregut, sipas llojit të pasurisë dhe qëllimit të përdorimit të saj. Çmimi i tregut nxirret nga të dhënat

zyrtare të kontratave të shitjes të regjistruara në Zyrën e Regjistrimit të Pasurisë së Paluajtshme.”

482 Ing. A.Lezhja, Drejtor i vlerësimeve dhe modelimit Deloitte Albania sh.p.k.“Memo”datë14.03.2018


215

mishëron metodologjinë zyrtare të vlerësimit të pronave që u janë shpronësuar në mënyrë të

paligjshme pronarëve të origjinës, sipas parimit të shpërblimit të drejtë, i cili formalisht

rikonfirmohet se qëndron edhe në themelet e Ligjit Nr.133/2015 “Për trajtimin e pronës dhe

përfundimin e procesit të kompensinmit të pronave” (neni 1 i Ligjit në fjalë).

Në këtë kontekst referimi i bërë në VKM-në Nr.658/2012 te parimet ndërkombëtare

është jo preciz,483 sipas disa interpretimeve, për shkaqet vijuese:

Së pari, me amendimin e bërë në ligjin Nr.9235, datë 29.7.2004 “ Për kthimin dhe

kompesimin e pronave” me anë të ligjit Nr.55/2012, neni përkatës referon se, me “Standarde

Ndërkombëtare” nënkuptohen standardet e miratuara nga Shoqata Ndërkombëtare e

Vlerësuesve të Pasurive të Paluajtshme.484 Në Planveprimin e datës 12.04.2013 që shteti ka

dorëzuar në Departamnetin e Ekzekutimit të Vendimeve të Gjykatës Evropiane, për

këtë çështje specifike, referim bëhet tek Standardet e Vlerësimit të një grupi pronash të

paluajtshme, miratuar në Janar 2012 nga Shoqata Ndërkombëtare e Vlerësuesve

(SHNV),485 dokument ky i cili i është bashkëlidhur Planveprimit nga ana e Palës

Shtetërore. Po në të njëjtin Planveprim specifikohet se lidhur me impaktin e modeleve

internacionale të përdorura për hartimin e hartave të vlerës, në rastin konkret është marrë si

model ai i Letonisë. Pra, metodologjia e përdorur në Shqipëri është bazuar në këtë model.

Megjithatë nga vëzhgimet vërejmë se modeli i lartëpërmendur (Letonez) nuk është bërë

transparent nga pala shteterore.

VKM-ja Nr.658/2012 sipas ekspertëve, bie ndesh edhe me vetë Standardet e Shoqatës

Ndërkombëtare të Vlerësuesve, pasi VKM-ja në fjalë i përmbahet në mënyrë rigoroze

metodikës së krahasimit të shitjeve, ndërsa standardet e lartpërmendura kanë për bazë

procedurat e vlerësimit të pronës (në grup) me vlerën e tregut, sipas tre metodave tradicionale

483 Testi i parashikueshmërisë, ose preçizionit është një garanci për qytetarët, nëpërmjet të cilit kërkohet që

legjislacioni të jetë “mjaftuehsmërisht i qartë” dhe preçiz, me “indikacione të mjaftueshme” sa i takon

zbatueshmërisë së masave me karakter kufizues. Standardi i ligjshmërisë kërkon që të ofrohen garanci të

përshtatshme kundër abuzimeve duke caktuar me qartësi kufijtë e shtrirjes së diskrecionit të autoriteteve dhe

rrethanat në të cilat do ushtrohet ky diskrecion. Shih Huvig k. Francës, vendimj i datës 24 Prill 1990 § 32 dhe

Valenzuela Contreras k. Spanjës, Vendim i datës 30 Korrik 1998 §§ 59 – 60.

484 Ligji Nr.9235 datë 29.7.2004 “ Për kthimin dhe kompesimin e pronave” i ndryshuar me ligjin Nr.55/2012.

485 Action plan DH-DD(2013)412 datë 12/04/2013 fq. 3.


216

të përdorura në llogaritjen e vlerës së pronës, siç janë: a) metoda e kostos486 b) metoda e

krahasimit të shitjeve487 c) metoda e të ardhurave.488

Një tjetër dallim midis standardeve të SHNV-së dhe VKM-së Nr.658/2012, sipas

ekspertëve, konsiston në faktin se, sipas VKM-së Nr.658/2012, në rast se për një zonë

kadastrale (nënndarje apo bashkim të tyre) mungojnë transaksionet, atëherë përcaktimi i

vlerës për këto zona do të bëhet mbi bazën e metodës indirekte, e cila konsiston në grupimin

e kontratave të shitjes në një zonë më të afërt, sipas rendit: komunë, bashki, rreth, për atë

grup të llojit të pronës, ndërsa sipas Strandardeve të SHNV-së theksohet se, kur nuk ka shitje

të mjaftueshme, që lejojnë aplikimin e metodës së krahasimit të shitjeve, atëhere përdoren

teknika të tjera, si: caktimi i tokës, abstraksioni, përdorimi i parashikuar, kapitalizimi i rentës

në terren dhe kapitalizimi i mbetur i tokës.489 Pra, sipas Standardeve të SHNV-së nuk lejohet

vlerësimi i pasurisë së një zone kadastrale - kur nuk ka shitje - mbi bazën e vlerës së pronave

të ndodhura në zonën më të afërt.

Gjithashtu vërehen edhe ndryshime të tjera midis Standardeve të SHNV-së dhe VKM-

së nr. 658/2012. Për shembull, në VKM-në nr. 658/2012 si trojet, ashtu edhe tokat bujqësore

trajtohen sipas metodologjisë së krahasimit të shitjeve. Ndryshe ndodh me vlerësimin e

tokave bujqësore sipas standardeve të SHNV-së, ku për tokat bujqësore parashikohet aplikimi

i vlerës së përdorimit. Në këto raste, vlerësuesit e SHNV-së fokusohen në qeratë e tokave

bujqësore, duke lejuar zhvillimin dhe zbatimin e normave të përgjithshme të kapitalizimit.

Për më tepër, nënvizohet se kjo metodë vlen edhe për parcelat e pamarra me qera. Në rastet

kur parcelat e trajtuara kanë bonifikime, qasja e kostos, ose qasja e shitjeve, për vlerat e

veçanta të godinave përdoren për të përcaktuar vlerën e tyre.”490

Vërehet që standardet e SHNV-së, ku formalisht bazohet VKM-ja Nr.658/2012, si

objekt kryesor kanë vlerësimin masiv (në grup) me qëllim tatimin e pronave të paluajtshme.

Sipas SHNV-së, standardet në fjalë janë të rëndësishme edhe për vlerësime masive me anë të

486Ministria e Drejtësisë, “Standardet e vlerësimit të një grupi pronash të paluajtshme”, i miratuar në Janar 2012

nga Shoqata Ndërkombëtare e Vlerësuesve (ShNV) Kapitulli 4.2

487 Ministria e Drejtësisë, Standardet e vlerësimit të një grupi pronash të paluajtshme i miratuar në Janar 2012


488 Ministria e Drejtësisë, Standardet e vlerësimit të një grupi pronash të paluajtshme i miratuar në Janar 2012


489 Ministria e Drejtësisë, Standarti i vlerësimit të një grupi pronash të paluajtshme i miratuar në Janar 2012 nga

Shoqata Ndërkombëtare e Vlerësuesve (ShNV) Kapitulli 4.5 Ibidem

490 Kapitulli 4.6.5 Ibidem


217

kompjuterit, të cilat përdoren edhe për qëllime të tjera, si për shembull, menaxhimi i

portofolit të huasë hipotekore. Pra, standardet trajtojnë nevojat e taksapaguesve.491 Në rastin

konkret, lidhur me VKM-në Nr.658/2012, nuk rezulton e qartë se si janë aplikuar teknikat

vlerësuese. Këtu vlerësojmë të sjellim në vemendje, komentet e bëra nga Ing. Lezhja, ekspert

i fushës, lidhur me metodologjinë e parashikuar në VKM-në Nr.658/2012. Sipas ekspertit:

“Në Aneksin 1/1 të VKM-së Nr.658/2012 pasqyrohet një metodologji statistikore, që njihet në

profesionin e vlerësuesve me termin “vlerësim masiv”, ose AMV, e cila përdoret për qëllime

të ndryshme nga ato të shpronësimit dhe kompesimit”. Në fakt, sipas këtij eksperti: “AMM-të

përdoren kryesisht në kontekstin e monitorimit dhe korrektimit të vlerave të pronave të

standardizuara rezidenciale në kuadër të kërkesave rregullatore të institucioneve

huadhënëse. Ata luajnë gjithashtu një rol në vlerësimin e pronave për qëllime të

kolateralizimit, tatimit, auditimit dhe përcaktimit e nivelit të riskut të kredisë.”492 Sipas

vlerësimit të mësipërm, duket se metodologjia e përdorur në VKM-në Nr.658/2012, ndryshe

prej sa parashikon formalisht, në praktikë mishëron një formulë të vlerësimit të pronave, e

cila përdoret ekskluzivisht për qëllime tatimi apo taksimi dhe jo për qëllime tëpërcaktimit të

vlerës reale të tregut të pronave të shpronësuara në mënyrë të paligjshme (sikurse përshkruhet

koncepti i shpërblimit të drejtë në jurisprudencën përkatëse të Gjykatës Evropiane).

Një tjetër çështje tepër e debatueshme e VKM-së Nr.658/2012 shfaqet në nenin 2,

pika ç, dhe në nenin 3, pika 2 (që adreson te Aneksi 1/1), të cilët bëjnë referim te standardet

ndërkombëtare të vlerësimit të pasurive të paluajtshme. Sipas ekspertit Lezhja gjendemi

përballë një kontradikte të thellë, pasi Aneksi 1/1 nuk ka asnjë lidhje me standardet

ndëkombëtare të vlerësimit. Në fakt, siç u parashtrua më sipër, në aneksin 1/1 pasqyrohet një

metodologji statistikore për përpunimin e të dhënave. Sipas tyre përdorimi i metodave

statistikore në mbledhjen e taksave mbi pronë është i pranueshëm për shumë qeveri, për dy

arsye : (1) kostoja e vlerësimit çdo vit të një portofoli prej dhjetëra apo qindra milionë

pronash do të ishte i papërballueshëm edhe për qeveritë më të fuqishme dhe (2) nëse dikujt do

t’i bjerë të paguajë më pak apo më shumë taksa mbi pronë si rezultat i zbatimit të këtyre

metodave statistikore në krahasim me çfarë do të paguhej nëse do të vlerësohej çdo pronë më

vete, për “thesin” e qeverisë pak ndryshim ka, pasi pluset dhe minuset eliminojnë njëri-tjetrin.

491 Ministria e Drejtësisë, “Standardet e vlerësimit të një grupi pronash të paluajtshme”, i miratuar në Janar 2012

nga Shoqata Ndërkombëtare e Vlerësuesve (ShNV), Kapitulli 1.

492 Ing.A. Lezhja, Drejtor i vlerësimeve dhe modelimit Deloitte Albania sh.p.k.“Memo”datë14.03.2018.


218

Ato lidhen drejtpërdrejt me detyrimin e qytetarëve të zhvendosen apo privohen nga prona e

tyre, pa dëshirën e tyre dhe si e tillë nuk mund të jenë subjekt i “humorit” të analizave

statistikore.493

Sipas ekspertëve në praktikë, një pjesë e mirë e kontratave të shkëmbimit të pronave,

(që merren për bazë për llogaritjen e vlerës së tregut), nuk reflektojnë shumat reale të parave

që janë këmbyer, apo përdorin formën e dhurimit. Në këto kushte natyrshmën të lind pyetja:

A do të ishte e arsyeshme dhe jodiskriminuese që një numër kontratash të tilla të merren si

etalon për përcaktimin fillimisht të vlerës së tregut dhe pastaj të shpërblimit të drejtë, duke

privuar pa dëshirën e tij pronarin e ligjshëm nga prona?

Neni 4 shtjellon edhe llojet e pasurive që do t’i nënshtrohen kësaj metodologjie, vlera

e tregut të të cilave përcaktohet nga kontratat e shitblerjes. Nuk është aspak e qartë cilat do të

jenë kontratat e shitblerjes që do të përcaktonin vlerën e tregut të kopshteve, shkollave,

çerdheve, stadiumeve, digave, hidrocentraleve, minierave, porteve, urave etj. Standardet

ndërkombëtare të vlerësimit përcaktojnë se, kur pronat janë shtetërore, jo për qëllime fitimi

apo që shiten shumë rrallë kryesisht si pjesë tërësore e bizneseve, vlerësohen bazuar në

koston e amortizuar të zëvendësimit.

Edhe pse nga ana e qeverisë shqiptare u nxorën akte të reja normative,494 më datë

10.11.2015, në çështjen “Sharra Etj kundër Shqipërisë” Gjykata Evropjane vendosi

përcaktimin e dëmit monetar të ankuesve në bazë të hartave për vlerësimin e pronës së vitit

2008, duke hedhur poshtë argumentat e shtetit mbi aplikimin e hartave të vlerësimit të pronës

së vitit 2014.

Me hyrjen në fuqi të Ligjit Nr.133/2015 më datë 23 Shkurt 2016, “Mbi trajtimin e

Pronës dhe Përfundimin e Proçesit të Kompensimit të Pronës (Më tej: Ligji Nr.133/2015), u

krijua një formulë,495 dhe një mekanizëm 496 për të kompensuar pronarët. Ligji përmban disa

nga karakteristikat e ligjeve paraardhëse (Ligjit të vitit 1993 dhe Ligjit të vitit 2004), sepse

parashikon riparimin e padrejtësive të së shkuarës nëpërmjet në programi administrativ.497

493 Ing.A.Lezhja, Drejtor i vlerësimeve dhe modelimit Deloitte Albania sh.p.k.“Memo”datë14.03.2018.

494 VKM Nr.514 datë 30.07.2014 “Për miratimin e vlerës së pronës për secilin qark të Republikës së

Shqipërisë”.

495 Ligji nr. 133/2015, neni 6.

496 Po aty, neni 26 e vijues.

497 Po aty, Neni 2.


219

Sidoqoftë, Ligji Nr.133/2015 ndryshon nga ligjet e mëparshme, pasi ristrukturon tërësisht

metodologjinë e vlerësimit të pronave që përfshihen në fushën e zbatimit të tij.498

Më datë 05.02.2016 u shfuqizua VKM-ja Nr.514, datë 30.07.2014 “Për miratimin e

vlerës së pronës për secilin qark të Republikës së Shqipërisë”, dhe po më të njëjtën datë499,

hyri në fuqi VKM- ja Nr.89 “Për miratimin e hartës së vlerës së tokës në Republikën e

Shqipërisë” (më poshtë: VKM Nr.89/2016). Në muajin Prill 2016, pra 1 muaj pas hyrjes në

fuqi të VKM Nr.89/2016 të lartpërmendur, Gjykata Evropjane në çështjet Karagjozi dhe të

Tjerë kundër Shqipëris”, Aliçka dhe të Tjerë.kundër Shqipërisë, Halimi dhe të Tjerë kundër

Shqipërisë rikonfimoi përfundimin e dhënë në çështjet Vrioni Edhe të Tjerë kundër

Shqipërië, Manushaqe Puto dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, Sharra dhe të Tjerë kundër

Shqipërisë, se dëmi monetar do të përcaktohej duke u bazuar në hartat e vitit 2008.

Legjislacioni mbi të cilin është hartuar VKM-ja Nr.89/2016 është Ligji Nr.9235, datë

29.07.2004 ”Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, i ndryshuar. Për më tej, në kuadrin

normativ përkatës, për VKM-në Nr.89/2016 rëndësi merr premabula e vendimit në fjalë,

ku inter alia rikonfirmohet e pandryshuar vijimësia e VKM-se Nr.658 datë 26.09.2012 “Për

miratimin e metodologjisë për vlerësimin e pronave të paluajtshme në Republikën e

Shqipërisë” (më tej referuar si VKM-ja Nr.658/2012).

Kjo metodologji parashikon vlerësimin e pronës sipas standardit ndërkombëtar ku

evidenohen tre komponentë bazë: çmimi i tregut, lloji i pasurisë dhe qëllimi i përdormit të

saj. Ajo synon të pasqyrojë vlerën e tregut të pasurive të paluajtshme, vit pas vit, duke iu

referuar luhatjeve të tregut. Në pikën (2) të nenit 3 nënvizohet se, vlera e pronës rezulton e

barabartë me çmimin e kontratës së shitjes, vlerë e cila sipas pikës (3) të po të njëjtit nen,

nxirret nga të dhënat zyrtare të kontratave të shitjes të regjistruara në Zyrën e Regjistimit të

Pasurive të Paluajtshme.

Për disa arsye, ndër të cilat edhe ato që shtjelluam më sipër, zbatueshmëria e kësaj

metodologjie në sistemin e brendshëm është vënë në dyshim nga Gjykata Evropiane

në çështjen “Sharra Etj. kundër Shqipërisë", ku Gjykata ka hedhur poshtë hartat e vlerave të

vitit 2014, të hartuara mbi bazën e metodologjisë së lartpërmendur. Në këtë çështje, Gjykata

498 Po aty neni 7.

499 Kjo VKM doli në mbështetje të ligjit Nr.9235, datë 29.07.2004” Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, të

ndryshuar, dhe në vijim të pikës 3, të vendimit Nr.658, datë 26.09.2012 “Për miratimin e metodologjisë për

vlerësimin e pronave të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë”, edhe pse po hynte në fuqi një ligj i ri me

kritere të reja, ligji Nr.133/2015, dukej sikur kjo metodologji e nxjerrë nga Këshilli i Ministrave po i paraprinte

ligjit të ri.


220

ka theksuar se në rastet e shpronësimeve të paligjshme, shuma e kompensimit duhet të

korrespondojë me vlerën aktuale të pronës. Në fakt, për vlerën e tregut kalkuluar në bazë të

metodologjisë të parashikuar nga VKM Nr.658/2012 (vijimësia e të cilës u konfirmua edhe

nëpërmjet VKM-së Nr.89/2016), Gjykata Evropiane ka konstatuar si të bazura shqetësimet e

parashtruara në seancën parlamentare të dates 7 maj 2012, ku u vërejt se shitblerjet e

regjistruara në ZRPP nuk reflektonin në përgjithësi vlerën reale të tregut, për sa kohë që palët

mund të bien dakord, me qëllim shmangien e taksave, të mos pasqyrojnë në to vlerën reale të

pronave.500

Pra, sipas ekspertëve, nga argumentimi i mësipërm, çmimi i kontratave të shitjes,

sipas nenit 3 të VKM-së Nr.658/2012 nuk është në përputhje me nenin 41 të Kushtetutës së

Republikës së Shqipërisë dhe nenin 1 të Protokollit nr. 1 të Konventës Evropiane për të

Drejtat e Njeriut. Vërehet gjithashtu, se përpjekjet e bëra nga pala shtetërore për të paraqitur

të tjera harta të vlerës së pronës nga ato të vitit 2008 janë rrëzuar nga GJEDNJ, e cila i ka

hedhur poshtë referencat e ndryshme nga ato të përcaktuara në çështjen “Vrioni Etj kundër

Shqipërisë”.

Gjithashtu, edhe në çështjen “Karagjozi Etj kundër Shqipërisë”, më datë 7 prill 2016,

1 muaj pas hyrjes në fuqi te VKM-së objekt kërkese, përsëri Gjykata Evropiane ka aplikuar

lidhur me përcaktimin e dëmshpërblimit monetar, mbi hartat e vlerave të vitit 2008. Kjo

tregon, se Gjykata i ka qëndruar bindjes së saj në çështjen Vrioni dhe të Tjerë kundër

Shqiperisë dhe në çështjen Manushaqe Puto dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, ku ka vërejtur se

kompesimi lidhur me pronat e shpronësuara duhet të jetë i mjaftueshëm, i përshtatshëm dhe i

drejtë.

Ndërkohë GJEDNJ-ja edhe në çështjen “Sharra Etj kundër Shqipërisë” ka shprehur

konfuzitetin (perpleksitetin) e saj edhe përsa i përket uljes së çmimeve të referencës në zonat

e qendrave urbane, duke theksuar se “ ...çmimet e pronës në disa qytete, veçanërisht në zonat

të cilat po njohin një zhvillim relativisht në rritje, si për shembull qendra e Tiranës,

kryeqytetit, kanë shënuar një rënie të ndjeshme...”, prandaj ajo “...nuk është e bindur se ato

reflektojnë në mënyrë objektive vlerën aktuale të tregut dhe se janë“të indeksuara me

interesin dhe inflacionin” për të kompensuar dëmin të shkaktuar nga pamundësia për

kompensim gjatë gjithë këtyre viteve.”501

500 Çështja Sharra dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 10.11.2015§ 86

501 Çështja Vrionidh e të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 7.12.2010 § 87.


221

Në analogji me sa më sipër vërehet sipas ekspertëve, që në hartën e vitit 2016 (për

shembull502) në qytetin e Tiranës, në zonat kadastrale Nr.8150, Nr.8160, Nr.8280, Nr.8270,

Nr.8083, vlera e kompensimit është rreth 2 herë më e vogël se sa ajo e parashikuar në hartat e

vitit 2008, rënie kjo që vë në dyshim mjaftueshmërinë dhe përshtatshmërinë e kompensimit të

pronarëve.

Në fakt, Gjykata Evropjane i ka gjetur të pambështetura argumentet e palës shtetërore

lidhur me rënien e vlerës së tregut të pronave sipas indikacioneve të hartës së vitit 2014,503

duke theksuar se propozimet e shtetit nuk rezultonin bindëse504.

Pra, Gjykata ka përdorur vazhdimisht në vendimet e saj pasuese përllogaritjen e dëmit

monetar mbi bazën e hartave të vlerës të vitit 2008, duke krijuar deri në këtë moment një

jurisprudencë505 te konsoliduar përsa i përket çmimit të referencës.506

Por i rëndësishëm në të ardhmen është fakti nëse VKM- të e reja të nxjerra nga

qeveria pas miratimit të ligjit të ri do të përmbushin standartet e vendosura nga GJEDNJ në

lidhje me konceptin e “shpërblimit të drejtë”? Kjo pasi me vendim Nr.1, datë 16.01.2017,

Gjykata Kushtetuese pranoi pjesërisht kërkesën e paraqitur nga shoqatat e pronarëve, Avokati

i Popullit dhe Presidenti i Republikës mbi kushtetueshmërinë e Ligjit Nr.133/2015 datë

5.12.2015 “Për Trajtimin e Pronës dhe Përfundimin e Procesit të Kompensimit të Pronave”,

duke shpallur si të papajtueshëm me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë nenin 6, pikat 3

dhe 5, të ligjit, po në mungesë të shumicës së nevojshme, Gjykata Kushtetuese refuzoi

502Tabela bashkëlidhur VKM-së

503 Po aty pg,84.

504 Në Çështjen Sharra dhe të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 10.11.2015 §70, Qeveria Shqiptare ka pranuar se

hartat e vlerësimit të pronave, të vitit 2014 paraqisnin çmime më të ulëta reference sesa ato të vitit 2008. Një

rënie e tillë mendohej sipas qeverisë se shkaktohej nga kriza ekonomike në Europë, e cila kishte ndikuar edhe

në tregun e pronës në Shqipëri dhe në metodologjinë e përmirësuar e cila po zbatohej në përputhje me

standardet ndërkombëtare.”

505 Në Çështjen “Sharra e të tjerë kundër Shqipërisë”, datë 10.11.2015§ 81; Në çështjen Vrioni dhe të Tjerët

(kompensim i drejtë), Gjykata akordoi kompensim, bazuar në hartat e vlerësimit të pronës, miratuar në vitin

2008. Kjo mënyrë e përllogaritjes së dëmit monetar është zbatuar vazhdimisht në të gjitha gjykimet në vijim,

miratuar nga Gjykata (shih Manushaqe Puto dhe të Tjerët, cituar më sipër, § 125; Delvina kundër Shqipërisë

(kompensim i drejtë), nr. 49106/06, § 17, 21 Maj 2013; Karagjozi dhe të Tjerët [Komiteti], cituar më sipër, §§

63 dhe 65; Siliqi dhe të Tjerët [Komiteti], cituar më sipër, § 27; Metalla dhe të Tjerët [Komiteti], cituar më

sipër, § 37)”.

506Çështja “Sharra e të Tjerë kundër Shqipërisë”, datë 10.11.2015, § 81.


222

kërkesën për shfuqizimin e nenit 6, pika 1, shkronja “b”, si edhe të nenit 7, pika 2, shkronjat

“a” dhe “b”, të ligjit të mësipërm.

Por edhe pse ligji e kaloi testin e kushtetueshmërisë,507 nga ana e Gjykatës sonë

Kushtetuese, pritet sipas mendimit të juristëve,508 që vendimi i i GJEDNJ-së për

pajtueshmërinë e Ligjit Nr.133/2015 me Konventën Evropiane për të Drejtat dhe Liritë

Themelore të Njeriut, do japë indikacione të qarta lidhur me përparësitë dhe mangësitë e këtij

ligji, si edhe lidhur me të ardhmen e tij. Kjo për aryen, se edhe nëse liggji N.133/2015,

konfirmohet si i pajtueshëm me parimet e Konventës, ai vë në dyshim parashikueshmërinë

dhe qëndrueshmërinë e tij për arsyet që parashtrohen në argumentat e pakicës, të cilat po ju

paraqesim në mënyrë të përmbledhur më poshtë, dhe që janë bërë prezente edhe nga juristë të

tjerë509.

Sipas mendimit të pakicës në Vendimin Nr.1, datë 16.01.2017, të Gjykatës

Kushtetuese si dhe juristëve510, lënia në fuqi e nenit 6, pika 1, shkronja (b), si edhe e nenit 7,

pika 2, shkronja (a) dhe (b), të ligjit nr. 133/2015 bie në kundërshtim me parimin e sigurisë

juridike, parim ky që është cilësuar nga vetë Gjykata Kushtetuese, dhe Gjykata Europiane 511

si bazë e shtetit të së drejtës.512

507 “Gjykata rithekson se neni 41 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë dhe neni 1 i Protokollit Nr.1 të

Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, parashikojnë mundësinë e shpërblimit të drejtë në caktimin e

masës dhe të mënyrës së dëmshpërblimit duke i lënë kufijtë e tij në diskrecion të ligjvënësit. Shteti ka një

hapësirë të gjerë vlerësimi, për arsye se ai njeh gjendjen dhe raportet shoqërore më mirë se çdo individ dhe

vetëm ai ka në dispozicion mjetet ligjore për t’i përmirësuar ato. Objektivat legjitim të interesit publik si ato që

ndiqen në kuadrin e masave të reformës ekonomike, ose masat e hartuara për të arritur drejtësi më të madhe

shoqërore, mund të kërkojnë një rimbursim më të vogël se vlera e plotë e tregut” (Shih vendimin nr.30/2015 të

Gjykatës Kushtetuese).

508 http://avokatia.al/revista/13-avokatia-27/29-kushtetutshmeri-27.



511 Referuar në Çështjen Driza kundër Shqipëris”, datë 13.11.2007,§ 64 “Siguria juridike presupozon

respektimin e parimit të gjësë së gjykuar (shih Brumărescu v. Romania të cituar më lart, § 62), i cili është

parimi kryesor i një vendimi të formës së prerë. Ky parim konsiston në faktin që asnjë palë nuk ka të drejtë të

kërkojë rigjykimin e një çështjeje që është zgjidhur me vendim të formës së prerë thjesht, sepse do të donin një

rishqyrtim të çështjes së tyre. E drejta e gjykatave më të larta në shqyrtimin e ankimeve në lidhje me vendimet e

gjykatave më të ulëta të cilat kanë marrë formë të prerë, duhet të përqendrohet në ndreqjen e gabimeve apo

pasaktësive gjyqësore, dhe jo në rigjykimin në themel të çështjes. Ndreqja e gabimeve apo pasaktësive nuk duhet

të trajtohet si një simulim në të vërtetë i ankimit, dhe mundësia e të paturit të dy vendimeve për të njëjtën çështje

nuk përbën justifikim për një rishqyrtim të ri. Shmangia nga ky parim justifikohet vetëm kur vërtetohen rrethana


223

Me hyrjen në fuqi të VKM-së Nr.222/2016, datë 23.03.2016, “ Për Trajtimin e

Kërkesave për Njohje të Pronës e të Kompesimit të saj” dhe VKM-së Nr.223/2016,

23.03.2016, “ Për Percaktimin e Rregullave dhe të Procedurave për Vlerësimin dhe

Shpërndarjen e Fondit Financiar e Fizik per Kompensimin e Pronave”, përcaktohet, ndër të

tjera, edhe formulën e kompensimit. Në këtë mënyrë, si rrjedhojë e aplikimit të ligjit

nr.133/2015, nenit 7.2, pika (a), si edhe VKM-ve513 të ndërlidhura rezultojne 1.197 vendime,

vetëm për vitet 1993-1995, të cilat ATP-ja i konsideron si të ezauruara. 514

Me Vendimin Nr.1/2017 datë16.01.2017, Gjykata Kushtetuese shpalli

papajtueshmerinë me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë të nenit 6, pika 3, sipas të cilit

parashikohet se: “Në rastet kur subjektet e shpronësuara kanë përfituar me vendim kthimi dhe

kompensimi, diferenca e llogaritur, sipas shkronjës “b”, të pikës 1, zbritet nga vlerësimi i

pronës së njohur për kompensim, e llogaritur sipas shkronjës “a”, të pikës 1, të këtij neni.”

dhe të nenit 6, pika 5, sipas të cilit parashikohet se: “5. Në rast se ATP-ja merr vendim për

njohje dhe kompensim fizik në pronën e subjektit, prona vlerësohet sipas pikës 1 të këtij neni.

Kur nga ky vlerësim rezulton se subjekti përfiton një pronë që ka vlerë më të lartë sesa prona

që ka pasur në momentin e shpronësimit, atëherë subjektit i kompensohet fizikisht sipërfaqja

që i korrespondon vlerësimit dhe pjesa tjetër e pronës kalon në fondin e tokës me vendim të

ATP-së.”

Përsa më sipër, Gjykata Kushtetuese vlerëson, se: “këto dy pika, sipas përmbajtjes së

tyre, të çojnë në përfundimin se ato janë konceptuar si një shpronësim i ri duke qenë se

parashikojnë rivlerësimin e pronave të kthyera ose të kompensuara më parë. Në këtë

thelbësore dhe të pakonstatueshme, se një gjë e tillë rezulton e domosdoshme( shih Roşca v. Moldava cituar më

lart, §25).”

512 Gjykata Kushtetuese është shprehur se: “...është kërkesë e parimit të sigurisë juridike fakti se një ligj në

tërësi, pjesë apo dispozita të veçanta të tij në përmbajtjen e tyre duhet të jenë të qarta, të përcaktuara dhe të

kuptueshme. Prandaj është detyrë e gjykatave ose organeve të tjera shtetërore e shoqërore, të ngarkuara me

ligj, që mangësi të caktuara të një ligji t’i plotësojnë natyrshëm përmes interpretimit dhe zbatimit të tij në

praktikë. Por që të realizohet një gjë e tillë, para së gjithash ligji duhet kuptuar saktë dhe drejtë. Prandaj duhet

të dalë qartë qëllimi i hartimit të tij. Ai duhet të përcaktojë mjetet e ndërhyrjes, subjektet të cilave u drejtohet,

raportet e caktuara të sjelljes dhe mënyrën e zbatimit të tij. Rezultati që synohet duhet të jetë i pritshëm dhe

pasojat të parashikueshme për subjektet të cilave u drejtohet ligji në tërësi ose dispozita të veçanta të tij (shih

vendimet nr. 34, datë 20.12.2005 dhe nr. 31, datë 19.11.2003 të Gjykatës Kushtetuese)”.

513 Neni 18 pika b e c i VKM Nr.222 datë 23.03.2016, dhe neni 3 pika b, dhe c (i, ii) i VKM Nr. 223, datë

23.03.2016.

514Referimi në regjistrat e publikuar në faqen elektronike të Agjencisë së Trajtimit të Pronave.


224

këndvështrim, këto dy dispozita krijojnë probleme lidhur me sigurinë juridike konkretisht

përsa i takon paqartësisë dhe paparashikueshmërisë së legjislacionit.”515

Ne kemi të njëjtin mendim me përfundimin e arrirë nga Gjykata Kushtetuese, si dhe

atë të pjesës më të madhe të juristëve, në vendimin e saj Nr. 1/2017, se: “në rastin e

parashikimeve sipas nenit 6 pika 3 dhe 6 pika 5 te ligjit 133/2015 kemi të bëjmë me konceptin

e “një shpronësimi të ri”, ku parashikohet rivlerësimi i pronave të kthyera ose të

kompensuara më parë”.

Por ekspertët argumentojnë se “shpronësimi i ri” shfaqet edhe në parashikimet e

neneve 6.1, shkronja b, dhe nenin 7, pika 2, shkronja a dhe shkronja b, të cilat nuk mund të

shihen e të zbatohen të ndara nga neni 6, pika 3 dhe 5, i Ligjit Nr.133/2015.

Konkretisht, neni 6, pika 1, shkronja b, i Ligjit nr. 133/2015 parashikon, se:”prona e

kthyer vlerësohet duke e përcaktuar atë nga diferenca, që do të rezultojë midis vlerës së saj,

sipas zërit kadastral aktual, dhe vlerës së kësaj prone, sipas zërit kadastral në kohën e

shpronësimit.”

Sikurse kuptohet nga përmbajta e nenit, ligjvënësi duke përcaktuar metodologjinë

është ndalur në përkufizimin e parimeve kryesore të atyre që cilësohen si “përfitime të

zbritshme”. Edhe Gjykata Kushtetuese ka vërejtur nga ana e saj, se: “në përmbajtjen e pikave

1 dhe 2 të nenit 6 të ligjit nr.133/2015 janë materializuar parimet kryesore të formulës së

kompensimit. Pjesa tjetër e nenit 6 rregullon situata të veçanta, si pjesë e metodologjisë së

kompensimit gjejnë zgjidhje edhe në dispozita të tjera të ligjit”.516

Në sa më sipër, sipas mendimit të pakicës, nuk është e qartë baza ligjore

(kushtetuese) që mban akoma në fuqi nenin 6, pika 1, shkronja b, për sa kohë ai nen nuk

mund të gjejë zbatim pa dispozitat tashmë të shfuqizuara të nenit 6, pika 3 dhe pika 5, të ligjit

133/2015. Siç është theksuar nga Gjykata Kushtetuese, ligji duhet të jetë i qartë, i përcaktuar

dhe i kuptueshëm në tërësine e tij, elemente këto që me shfuqizimin selektiv të një grupi

nenesh të hartuar si një tërësi, humbasin përkatësinë e tyre.

Më tej, qëndrimi i Gjykatës Kushtetuese lidhur me nenin 7, pika 2, shkronjat a dhe b,

të Ligjit Nr.133/2015 mund të kuptohet në dritën e leximit literal të pikës 2 të nenit 7, i cili i

referohet në tërësi nenit 6 dhe jo specifikisht pikave 3 dhe 5 të këtij nenei. Konkretisht, sipas

pikës “2 të nenit 7 parashikohet, se: “Vlerësimi financiar i vendimeve përfundimtare për

515 Referuar Vendimit të Gjykatës Kushtetuese Nr.1 datë 16.01.2017,§ 40.

516 Vendimi Nr.1/2017 i Gjykatës Kushtetuese, f.15, pg.38.


225

kompensim do të bëhet duke vlerësuar financiarisht pronën e njohur për kompensim, sipas

nenit 6, të këtij ligji.”

Megjithatë, zbatueshmëria e nenit 6 kushtëzohet po në nenin 7, pika 2, meprocedurën

e parashikuar në shkronjat (a) dhe (b) të këtij neni. Konkretisht, sipas pikës 2 (a) – (b) të nenit

7 parashikohet, se:

“a) nëse vlerësimi i pronës së kthyer me vendim përfundimtar rezulton se është më i

madh sesa vlerësimi i tokës së njohur për kompensim, atëherë subjekti i shpronësuar

konsiderohet i kompensuar;

b) nëse vlerësimi i pronës që është njohur për kompensim është më i madh sesa

vlerësimi i tokës së kthyer, atëherë subjektit i kompensohet diferenca, sipas përcaktimeve të

këtij ligji;”

Pra, përtej leximit literal të nenit 7.2 vërehet që pikat (a) e (b) tij të lidhen në mënyrë

organike vetëm me nenin 6, pikat 3 dhe 5, që në tërësi parashikojnë rivlerësimin e pronave të

kthyera, ose të kompensuara më parë. Vërehet se, nëpërmjet nenit 6, pikat 3 dhe 5, si

edhe nenit 7, pika 2 (a) dhe (b), ligjvënësi shpreh qëllimin e tij të qartë që rivlerësimi i

pronave do të bëhet sipas parimit të“përfitimeve të zbritshme”.

Sipas Gjykatës Kushtetuese: “... përmbajtja e pikave 3 dhe 5 të nenit 6 të ligjit

133/2015 nuk është në pajtim me parimin e sigurisë juridike, pasi përllogaritja e sipërfaqes

së përfituar dhe asaj që do të zbritet ose shtohet sipas formulës së parashikuar në pikën 1 të

nenit 6 është e paqartë dhe krijon konfuzion në zbatim sa i takon pritshmërive të shtetasve.”

Në analogji me qëndrimin e sipërcituar të Gjykatës Kushtetuese vërehet se,

edhe rregullimet e bëra në shkronjat (a) e (b) të nenit 7.2 të Ligjit Nr.133/2015 udhëhiqen nga

i njëjti parim i “përfitimeve të zbritshme” i mishëruar në nenin 6, pikat 3 dhe 5 të Ligjit nr.

133/2015. Këto rregullime janë të ndërlidhura me njëra – tjetrën dhe shprehin një vazhdimësi,

e cila tashmë me shpalljen e pakushtetueshmërisë së nenit 6, pika 3 dhe 5, automatikisht lë

hapsirë për arbitraritet nga ana e ligjzbatuesve, të cilët duke rrëzuar apo zhvlerësuar kërkesat

e pronarëve bazuar në parashikimet e neneve 7.2 (a) – (b) të ligjit 133.2015 kanë krijuar

konfuzion te pritshmëritë e shtetasve, konfuzion i cili cënon të drejtën e tyre për siguri

juridike, si edhe minon vetë shpirtin e Ligjit Nr.133./2015.

Në këtë kontekst, rendësi të veçantë ka vendimi Nr.1/2017 ku vetë Gjykata

Kushtetuese ka theksuar se “...ligjvënësi duhet të mbajë parasysh se deri në çfarë mase

kompensimi fizik i parashikuar në nenin 6, pika 3 dhe 5, plotësohet nga nenet e tjera të ligjit

për të mos patur mbivendosje ose përplasje midis dispozitave të ligjit. Parashikimi i


226

rregullimeve të përsëritura dhe të pakoordinuara midis tyre në thelbin dhe pasojat që ato

sjellin krijojnë paqartësi dhe për rrjedhojë cenojnë parimin e sigurisë juridike.”517

Gjithashtu, rëndësi marrin në këtë kontekst edhe dy VKM-të e miratuara më datë

23.03.2016, në vazhdimësi të ligjit 133/2015. Sinjifikativ është në këtë kuadër numri i lartë i

vendimeve të marra nga ATP-ja, ku në bazë të zbatimit të nenit 7/2 (a) të Ligjit Nr. 133/2015

dhe neneve 18 pika (b) e (c) të VKM-së Nr.222/2016, neneve 3 pika (b) e (c) (i,ii) të VKM-së

Nr.223/2016 (ku parashikohen përfitimet e zbrishme) janë privuar plotësisht nga e drejta e

pronës një numër i madh pronarësh. Konkretisht, vetëm për vitet 1993-1995 janë konsideruar

si të ezauruara sipas nenit 7 pika 2 (a) të Ligjit Nr.133/2015 dhe VkM-ve të sipërcituara 1.197

aplikime, të cilat u kanë shkaktuar pronarëve një dëm prej 551,561,858 Euro.518

Nisur nga argumentimi i mësipërm, pastrimi i VKM-ve nga efektetet e “përfitimeve të

zbritshme” është domosdoshmëri. Çdo pasiguri, qoftë ajo legjislative, administrative, ose që

krijohet prej praktikave të paqarta, të zbatuara nga autoritetet shtetërore është një faktor që

merret parasysh në vlerësimin e sjelljes së autoriteteve shtetërore.519

Së fundmi, sipas jurisprudencës së Gjykatës Evropiane: “Ndërhyrja në gëzimin

paqësor të pronave dhe mosveprimi duhet të vendosin një balancë të drejtë midis kërkesave të

interesit të përgjithshëm të komunitetit dhe kërkesave të mbrojtjes të të drejtave themelore të

individëve. Në veçanti, duhet të ekzistojë një marrëdhënie e arsyeshme proporcionaliteti

midis mjeteve të përdorura dhe qëllimit që kërkohet të realizohet nga masat e zbatuara nga

Shteti, duke përfshirë masat që privojnë një person nga pronat e tij ose të saj. Megjithatë, në

çdo rast që përfshin shkeljen e pretenduar të këtij Neni, Gjykata duhet të konstatojë nëse për

shkak të veprimit ose mosveprimit të Shtetit, personi përkatës duhet të mbajë një barrë të

tepërt dhe jo-proporcionale (…).”520

Në përfundim juristët mendojnë se “Ngërçi legjislativ i krijuar si pasojë e shfuqizimit

të nenit 6, pikat 3 dhe 5, të ligjit 133/2015 ka detyruar pronarët të përballen dhe të pranojnë

pasojat e atij ngërçi, pa qenë të detyruar ta bëjnë diçka të tillë në prani të ndonjë rrethane

specifike dhe në interes publik, që do të justifikonte proporcionalitetin e një barre të tillë.

517 Referuar Vendimit të Gjykatës Kushtetuese Nr.1 datë datë 16.01.2017 § 42.

518P.Saraçi, S.Saraçi, “ Financial assessment of the decisions of the restitution-compensation of property rights

in Albania under the decision of the European Court of Human Rights (Manushaqe Puto and Athers against

Albania)m ” mbajtur në 2-th International Conference “Research and education in natural Sciences Rens 2013”.

519 “Theory and Practice of the European Convention on Human Rights” - Fourth Edition, ‘Intersentia’ 2006, fq.

879.

520Çështja Manushaqe Puto e të Tjerë kundër Shqipërisë, datë 31.07.2012§167 .


227

Veprimi i institucioneve kompetente në rastin konkret, për të pastruar si ligjin Nr.133/2015,

edhe parashikimet përkatëse të VKM-ve në zbatim të tij nga efektet e “përfitimeve të

zbritshme” është e vetmja rrugë sipas tyre për te hequr këtë barrë të rëndë e të

pajustifikuar.521

Edhe pse nuk ka një përkufizim gjithëpërfshirës të termit “shpërblim i drejtë”, nga shumica e

legjislacioneve në botë kuptohet se masa e shpërblimit të drejtë është, në shumicën e rasteve,

më e madhe sesa vlera e tregut, për të marrë parasysh (1) uljen eventuale të vlerës së pronës

së mbetur e pa shpronësuar, (2) potencialin e zhvillimit të pronës që shpronësimi ndërpret apo

(3) dëme të tjera të drejtpërdrejta ose të tërthorta që i shkaktohen të shpronësuarit nga

shpronësimi etj.



228

KREU IV

LLOJET E PRONËS, INSTITUCIONET, ORGANET QË

PRODHOJNË TITUJT E PRONËSISË DHE REGJISTRIMI I

TYRE

Hyrje

Nga analiza e historisë legjislative mbi të drejtat e pronësisë, konstatuam se secili nga ligjet e

veçanta që rregullojnë sektorë të ndryshëm për të drejtat e pronësisë, kanë krijuar edhe

organe shtetërore (për krijimin e titujve të pronësisë), por edhe organe sektoriale (për

mbikëqyrjen e tyre). Këto organe ushtronin veprimtarinë e tyre në mënyrë të fragmentarizuar,

në lidhje me çështjet e fitimit të pronësisë, si dhe të regjistrimit të titujve të pronësisë.

Shqipëria kishte mbi tetë institucione, që vepronin mbi të drejtat e pronësisë, në varësi

të ministrive të ndryshme përgjegjëse, veprimtaria e të cilave rregullohet nga pjesë të

ndryshme të legjislacionit522. Numri i lartë i këtyre agjencive shtetërore, si dhe legjislacioni i

shumtë që rregullonte çështjet e pronësisë523, krijonte mbivendosje të proceseve që lidheshin

me të drejtat e pronësisë, të cilat ndikonin edhe në zbatimin e vendimeve përfundimtare.524

522 Referuar strategjisë së pronës 2012-2020, në Shqipëri operojnë këto institucione: Agjencia e Kthimit dhe

Kompensimit të Pronës (e cila quhet ATP, me ndryshimet e Ligjit 133/2015 ), Zyra e Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme, për Regjistrimin e pronave, Shërbimi Përmbarimor Gjyqësor për ekzekutimin e vendimeve,

Agjencia e Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave Informale për legalizimin e ndërtimeve informale,

Avokatura e Shtetit, për mbrojtjen e interesave pasurorë të shtetit dhe përfaqësimin në GJEDNJ, Agjencia e

Inventarizimit dhe Transferimit të Pasurive të Paluajtshme për pasuritë shtetërore, Drejtoria e Administrimit dhe

Shitjeve të Pasurive të Paluajtshme për pasuritë shtetërore, Komisioni qeveritar i tokës, për vlefshmërinë e

titujve të pronësisë, dhe Enti Kombëtar i Banesave për banesat sociale.

523 Referuar studimit të Transparency Internacional, “Transparenca dhe prona e drejtë dhe detyrim kushtetues”.

Sot numërohen 16 ligje kryesore, që, së bashku me aktet nënligjore të dala për zbatimin e tyre, rregullojnë

sektorë të ndryshëm të së drejtës së pronës dhe përcaktojnë institucionet përgjegjëse. Një pjesë e tyre kanë

pësuar ndryshime, të cilat janë reflektuar edhe në ndryshimin e institucioneve përgjegjëse. Është suprimuar

AKKP dhe është krijuar ATP etj.

524 Në një studim të Transaparency Internacional, për indikatorin krahasues, bazuar në monitorimin e

progresraportit antikorrupsion, bazuar në kërkesat për anëtarësi në BE për qeverisjen dhe antikorrupsionin, si

dhe në standardet e praktikave të mira, më 2011.


229

Në vitin 2011, nga studimet e bëra nga agjenci të huaja, është vënë në dukje se ka probleme

institucionale, që komprometojnë zbatimin e ligjeve, të cilat prekin aftësinë e gjyqësorit,

ligjvënësit dhe të administratës publike për të funksionuar me efektivitet dhe eficiencë.

Gjithashtu, nga këto studime, është vënë re se mungon besimi i publikut për shërbimet e

ofruara, të cilat nuk janë transparente dhe të shpejta sa duhet. Edhe pse për adresimin e kësaj

problematike në vitin 2011 është ngritur një strukturë e posaçme për koordinimin e

veprimtarive të institucioneve shtetërore, të përfshira me çështjet e pronësisë525, Shqipëria

renditet e fundit, në Indeksin e të Drejtave të Pronësisë, krahasuar me vende të tjera të rajonit

të Ballkanit, edhe në vitin 2015526.

Për të arritur një hov në zbatimin e reformave institucionale duhet të rritet

bashkërendimi për të siguruar që të gjitha agjencitë (ZRPP, ALUIZNI AKKP) të zbatojnë të

njëjtat standarde teknike dhe kërkesa ligjore, të pranojnë të njëjtat dokumente, të përdorin të

njëjta të dhëna hartografike, ose të dhëna që janë plotësisht të përputhshme, dhe të punojnë në

mënyrë sa më të integruar, për përpunimin e dokumentacionit që vjen nga një agjenci në

tjetrën.

Për të gjitha agjencitë që kanë të bëjnë me çështjet e lidhura me pronësinë (ZRPP

ALUIZNI ATP), është bërë e mundur kalimi te një anëtar i vetëm i kabinetit qeveritar i

përgjegjësisë, kjo në funksion të llogaridhënies, e parashikuar edhe në planin e qeverisë i

miratuar në vitin 2011.527 Bashkimi i agjencive kryesore, si ATP, ALUIZNI, ZRPP, nuk është

realizuar ende por pritet të kryhet një integrim i këtyre institucioneve. Bashkimi i tyre duhet

të bëhet në harmoni me legjislacionin.

4.1 Llojet e pronës në Republikën e Shqipërisë

4.1.1 Llojet e pronës publike dhe karakteristikat e saj

Sistemi juridik i Republikës së Shqipërisë bazohet në pronën private e publike, si dhe në

ekonominë e tregut dhe në lirinë e veprimtarisë ekonomike. Prona publike dhe private

mbrohet njëlloj me ligj. Kufizime të lirisë ekonomike mund të vendosen vetëm me ligj dhe

525 Me Urdhrin Nr.100, datë 31.12.2010, të kryeministrit, “Për miratimin e strukturës dhe organikës së

Ministrisë së Drejtësisë”, është ngritur Drejtoria e Koordinimit të çështjeve të Pronësisë.

526 Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim, 2015-2020.

527 VKM Nr.350, datë 29.04.2011, “Për miratimin e planveprimit për zgjidhjen e problematikës së çështjeve të

pronësisë, e identifikuar në memorandumin e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës”.


230

vetëm për arsye të rëndësishme publike.528 Për të bërë të mundur garantimin dhe mbrojtjen e

së drejtë së pronës, së pari duhet të përcaktojmë objektin e saj, ai mbi të cilin do të ushtrohen

tagrat, por edhe pushteti i pronarit.

Objekt i së drejtës së pronës janë sendet dhe të drejtat reale lidhur me to. Të drejtat

mbi sendet marrin emrin të drejta reale.529 Në nenin 152 të Kodit Civil të vitit 1994, thuhet

se: “... sendet u përkasin personave fizikë, personave juridikë dhe shtetit. Llojet e pasurisë

publike caktohen me ligj”. Në varësi të llojit të subjekteve, të cilave u përket e drejta e pronës

mbi sendet, përcaktohen edhe llojet e pronës. Pra, siç shihet edhe nga formulimi i Kushtetutës

dhe i Kodit Civil, dy janë format kryesore të pronës të sanksionuara në legjislacionin tonë.

- prona publike;

- prona private.

Prona publike dhe karakteristikat e saj.

Llojet e pasurisë publike caktohen me ligj.530 Në Kodin Civil dhe në ligje të posaçme

përcaktohen kategoritë e sendeve që i përkasin shtetit ose enteve publike. Në bazë të tyre

përcaktohet edhe prona publike mbi sendet e luajtshme dhe prona publike mbi sendet e

paluajtshme. Kështu, në nenin 187 të Kodit Civil përcaktohen kategoritë e sendeve të

luajtshme që i përkasin shtetit, të cilat janë: “Sendet e luajtshme me vlerë kulturore, historike,

arkeologjike, etnografike, si dhe sendet natyrore të rralla me rëndësi shkencore që zbulohen,

shkëputen ose nxirren nga toka ose uji, kalojnë në pronësi të shtetit”.

Prona publike mbi pasurinë e paluajtshme, nga ana tjetër, rregullohet nga Ligji Nr.

8743, datë 22.02.2001, “Për pronat e paluajtshme të shtetit”. Sipas ligjit, pronat e paluajtshme

të shtetit klasifikohen në dy kategori:

- Prona jopublike të paluajtshme të shtetit. Me pronë të “paluajtshme të shtetit”

kuptohet prona e paluajtshme e pushtetit qendror dhe e njësive të qeverisjes vendore.531

- Prona publike. Me “pronë të paluajtshme publike” kuptohet ajo pjesë e pronave të

paluajtshme të shtetit që përmbush funksione themelore dhe të pandashme të tij dhe që sjell

përfitime në favor të publikut të gjerë.532

Që një send t’i përkasë pronës publike, duhet të plotësojë këto kushte:

528 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 11/1-2.

529 Res (sendet), lura in re, Arta Mandro “E drejta romake”, Tiranë, 2005.

530 Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë, neni152.

531 Ligji Nr.8743, datë 22.02.2001, “Për pronat e paluajtshme të shtetit”, neni 2/1, i ndryshuar me Ligjin Nr.

9558[2]/2006.

532 Po aty, neni 2/2.


231

- Të hyjë në llojin e sendeve që duhen mbrojtur dhe ruajtur për brezat e ardhshëm për

natyrën dhe destinacionin e tij të shprehur në ligj;

- T’i nënshtrohet një regjimi të caktuar juridik, i cili mund të jetë regjim juridik

administrativ ose i përzier me atë civil;

- Të këtë vlera me interes publik dhe të nevojitet për përmbushjen e një interesi të

përgjithshëm;

- Të jetë në pronësi apo administrim të një personi të së drejtës publike.

Prona publike ka disa karakteristika dalluese, të cilat janë:

- Titullarët e pronës publike janë vetëm shteti dhe organet e qeverisjes vendore;

- Prona publike ka si objekt sende, të cilat, nga natyra ose destinacioni i tyre, përdoren

për interes publik dhe janë shprehimisht të parashikuara në ligj;

- Titullarët e pronës publike përfitojnë vetëm të drejtën e gëzimit dhe përdorimit,

ndërsa të drejtën e disponimit e përfitojnë vetëm në kushtet e përcaktuara në ligj;

- Sendet që i përkasin pronës publike përdoren për interes publik dhe i shërbejnë një

interesi të përgjithshëm;

- Sendet që i përkasin pronës publike nuk mund të sekuestrohen me qëllim ekzekutimin

e detyrimeve të tyre, sepse ato janë gjithmonë subjekte që i shlyejnë detyrimet e tyre përmes

buxhetit të shtetit ose buxheteve të njësive të qeverisjes vendore.

Objektet e pronës së paluajtshme, që i përkasin shtetit dhe që bëjnë pjesë në pronat e

paluajtshme publike, janë: vija bregdetare për të hyrë në tokë, ujërat territoriale, shtretërit dhe

brigjet e lumenjve, të përrenjve a rrjedhave të tjera ujore, liqeneve, lagunave dhe

rezervuarëve natyrorë ose artificialë, ishujt dhe grumbullimet e rërës, gurëve dhe dherave në

shtretër të lumenjve, të liqeneve e rezervuarëve, zonat historike, arkeologjike dhe kulturore, si

dhe parqet kombëtare me rëndësi kombëtare ose vendore, zonat, instalimet dhe objekte të

tjera të destinuara me qëllim mbrojtjeje kombëtare, të rendit dhe sigurisë publike, burimet

natyrore dhe rezervat minerare e inerte.

Prona të paluajtshme publike, nëse i përkasin shtetit, janë gjithashtu edhe pyjet,

kullotat dhe livadhet, si dhe çdolloj tjetër prone e paluajtshme e ndërtuar mbi to, që i shërben

drejtpërdrejtë mbrojtjes dhe zhvillimit të tyre. Prona të paluajtshme publike, nëse i përkasin

shtetit, janë gjithashtu edhe aktivet e ngurtësuara (ose të trupëzuara) që shërbejnë për kryerjen

e shërbimeve publike. Pronat e paluajtshme publike mund të tjetërsohen ose të jepen në

përdorim vetëm në bazë të ligjit të përcaktuar.

Dallimi kryesor midis dy kategorive është tjetërsimi ose jo i tyre, në favor të një

subjekti privat, nëpërmjet mundësisë së hyrjes së tyre në qarkullimin civil. Në këtë mënyrë,


232

prona publike është e patjetërsueshme dhe nuk mund të jetë në qarkullimin civil, ndërkohë që

prona jopublike e shtetit mund të tjetërsohet nëpërmjet Ligjit nr. 8744, datë 22.02.2011, “Për

transferimin e pronave të paluajtshme publike të shtetit, në njësitë e qeverisjes vendore”.

4.1.2 Administrimi i pronës publike

Administrimi i pasurisë shtetërore bëhet nga organet shtetërore të caktuara me ligj ose nga

ndërmarrjet apo institucionet shtetërore, por të drejtën e disponimit të kësaj prone e zotëron

kryesisht Këshilli i Ministrave. Është Këshilli i Ministrave autoriteti kompetent i cili

përcakton, për të gjitha pronat e paluajtshme që mbeten në pronësi të pushtetit qendror,

përgjegjësitë e menaxhimit nga organet e ndryshme shtetërore për administrimin e këtyre

pronave.

Administrimi i pronës së paluajtshme nga organet shtetërore ose njësitë e qeverisjes

vendore bëhet në përputhje me rregullat e Kodit Civil dhe të legjislacionit.533 Ndërkohë,

administrimi i pronës së paluajtshme të shtetit nga ana e institucioneve të shtetit duhet të

bëhet në bazë të disa parimeve si:

- ruajtja dhe garantimi i interesit publik;

- ruajtja e karakteristikave dhe vlerave unike të pronës;

- ruajtja dhe rritja e vlerës ekonomike të pronës;

- ruajtja e treguesve ekologjikë të njësisë së pronës së paluajtshme, sipas parimit të

dobishmërisë më të madhe.

Në bazë të Ligjit nr. 8744, datë 22.02.2001, u përcaktuan llojet e pronës që do t’u

transferoheshin organeve të qeverisjes vendore, si dhe natyra e të drejtave mbi to. Ky i hapi

rrugë transferimit të pronës publike tek organet e qeverisjes vendore. Në këtë mënyrë, u

transferohen organeve të qeverisjes vendore pronat që përdoren për realizimin e funksioneve

dhe/ose shërbimeve për bashkësinë. Së bashku me pronat e paluajtshme shtetërore, organeve

të qeverisjes vendore u transferohet edhe çdo pronë e luajtshme, që ka të bëjë me pronën e

paluajtshme si dhe rezervat ligjore.

Transferimi i pronës nga pushteti qendror në njësitë e qeverisjes vendore bëhet në

pronësi ose në përdorim. Pushteti qendror mund të vendosë kushte dhe kufizime mbi të

drejtën e pronës. Këto kufizime shërbejnë për të siguruar maksimumin e përfitimeve publike

533 Ligji Nr.8743, datë 22.02.2001 “Për pronat e paluajtshme të shtetit”, neni 11.


233

ose për mbrojtjen e një karakteristike të veçantë të pronësisë. Kufizimet në të drejtën e pronës

janë:

- mosndryshimi i destinacionit;

- përdorimi i pronës, në mënyrë që të garantojë ruajtjen e karakteristikave unike të saj.

Për disa prona mund të ndalohet e drejta e tjetërsimit ose e dhënies në përdorim të tretëve, pa

miratimin e pushtetit qendror. Ndalohet tjetërsimi ose ndërrimi i destinacionit të pronave

publike, për të legalizuar ndërtime pa leje. Në zbatim të këtij ligji, me VKM Nr.500, datë

14.08.2001, u krijua Agjencia e Inventarizimit dhe Transferimit të Pronave Publike për

kryerjen e inventarizimit të pronave të paluajtshme shtetërore. Gjithashtu, me një sërë VKM-

sh filloi procesi i transferimit të pronave publike në administrim të organeve të qeverisjes

lokale me qëllim që të krijohej fondin për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-

pronarëve534.

4.1.3 Mbrojtja e pronës publike

Prona publike dhe private mbrohet njëlloj me ligj.535 Prona publike nuk gëzon një mbrojtje të

veçantë ose të parapëlqyer në krahasim me atë private. Fakti që prona publike rregullohet nga

një regjim juridik i ndryshëm nga ai i pronës private nuk duhet të na çojë në konkluzionin e

gabuar se jemi përball një mbrojtjeje të veçantë, sepse ky regjim vjen si pasojë e daljes nga

rrjeti civil i sendeve të cilat janë pjesë e tij.

Prona publike mbrohet nga Kushtetuta dhe nga akte të tjera ligjore. Garantimi i kësaj

mbrojtje është një hap përpara dhe i rëndësishëm për integrimin e Shqipërisë në Bashkimin

Evropian dhe në arritjen e standardeve të kërkuara me qëllim mbrojtjen e të drejtave

themelore të njeriu.

4.2. Institucionet dhe titujt e pronësisë

534 Deri në vitin 2011, sipas të dhënave që janë bërë publike në Strategjinë e pronës 2012-2020, janë marrë 363

vendime të Këshillit të Ministrave për miratimin e listës së inventarëve të njësive të qeverisjes vendore, 220

vendime të Këshillit të Ministrave për miratimin e listës paraprake për kalime në pronësi apo në përdorim

njësive të qeverisjes vendore, si dhe 120 vendime të Këshillit të Ministrave për miratimin e listës përfundimtare

të pronave që kalojnë në përdorim apo në pronësi. Janë në proces miratimi edhe 25 projektvendime të tjera.

535 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 21.


234

Zhvillimi i reformave ekonomike që u zbatuan në vendin tonë nëpërmjet dhënies dhe njohjes

së pronësisë private nga komisionet dhe bordet e privatizimit, solli zhvillimin e sistemit, të

mentaliteteve dhe koncepteve juridike, si nga ana akademike dhe faktike, mbi pasuritë e

paluajtshme, ashtu edhe në ndërtimin e marrëdhënieve të reja juridiko-procedurale, me bazë

pasuritë e paluajtshme, në pronësi private apo shtetërore. Konsolidimi i pronës private, titujve

të shumëllojshëm solli detyrimisht nevojën e ndërtimit të mekanizmit juridik që, nëpërmjet

ligjit, mbron interesat dhe të drejtat mbi këto prona, pronësi dhe interesa privatë dhe

shtetërore. Neni 25 i Ligjit “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, është një nga nenet

thelbësor të këtij ligji që ZRPP shfrytëzon për regjistrimin e pronësisë së individëve,

personave fizikë e juridikë dhe të drejtave reale mbi to.536

Në këtë pjesë do të trajtohen agjencitë, institucionet apo organet kompetente

shtetërore që kishin të drejtën të lëshonin dokumente administrative të pronësisë mbi pasurinë

e paluajtshme. Sipas Ligjit “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”537, janë të

regjistrueshëm titujt juridikë të cilët janë fituar nga ligjet e posaçme dhe konkretisht:

- Ligji Nr.7501, datë 19.071991 “Për tokën”;

- Ligji Nr.7652, datë 23.12.1993 “Për privatizimin e banesave shtetërore”, i ndryshuar;

- Ligje apo dokumente të tjera zyrtare të cilat njohin pronësinë private apo vendime

gjykate.

Pas vitit 1990 u krijuan shumë komisione, agjenci qeveritare, shtetërore, të cilat shqyrtonin

dokumentacionin ligjor dhe faktet përkatës dhe, në përfundim, nxirrnin një akti

administrative, nëpërmjet të cilit i jepej e drejta e pronësisë një ose disa subjekteve. Ishin

pikërisht këto akte, së bashku me dokumentacionin shoqërues, të cilët paraqiteshin për

regjistrim në ZVRPP. Sikurse vërejmë, ky akt administrative përbën titull ekzekutiv dhe

njihet nga ZRPP për t’u regjistruar në regjistrat përkatës në pronësi të subjektit.

Për fitimin e së drejtës së pronësisë, në Shqipëri kanë funksionuar rreth 12 agjenci dhe

komisione, apo ente të cilat prodhojnë titull juridik pronësie, të vlefshëm për t’u regjistruar.

Disa nga këto agjenci funksionojnë ende, ndërkohë që, me ndryshimet kaotike të

536 E.Olldashi, E. Saliaj, “Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë”, shtëpia

botuese Mediaprint, Tiranë, 2015.

537 Në nenin 25 /a të ligjit parashikohet se “Pronësia dhe kufijtë e pasurive të paluajtshme duhet të konsiderohen

të përcaktuara nga dokumentet e pronësisë sipas ligjit, sipas nenit 193”.


235

vazhdueshme ligjore, pjesa më e madhe ose janë suprimuar, ose janë ristukturuar apo kanë

përfunduar funksionin e tyre538.

Këto organe disponojnë të drejta pronësore për pronën publike, duke pasur edhe të

drejtën për ndryshimin e statusit juridik të saj në pronë private.539

Këto komisione apo agjenci qeveritare shtetërore që u formuan pas vitit 1990,

shqyrtonin dokumentacionin ligjor dhe faktet përkatëse dhe, në bazë të tyre nxirrnin, një akt

administrativ publik, i cili përmbante të drejtat e pronësisë së një apo disa subjekteve. Në

këtë mënyrë, vendimet e tyre përbëjnë titull ekzekutiv dhe njihen nga ZRPP për t’u

regjistruar në pronësi të subjektit përkatës.

Disa nga këto komisione apo agjenci nuk operojnë më për arsye se540:

- janë shkrirë pasi kanë përfunduar misionin ligjor për të cilin u krijuan; ose

- janë riformuar dhe janë shndërruar në një agjenci tjetër, duke bërë edhe ndryshimet

përkatëse ligjore.

Për dhënien e tokës në pronësi apo në përdorim personave juridikë apo fizikë, krijohen:

- komisionet dhe agjencitë që kanë prodhuar tituj pronësie;

- komisioni qeveritar i tokës pranë Ministrisë së Bujqësisë;

- komisione për tokën pranë komiteteve ekzekutivë të këshillave popullorë të rretheve;

-komisione për tokën pranë komisioneve për tokën pranë këshillave popullor të

fshatrave.541

Me Vendimin nr. 228, datë 23.07.1991, “Për krijimin e Komisionit Qeveritar të Tokës”, u

përcaktuan edhe të drejtat e detyrat e komisioneve. Procesi i ndarjes së tokës bujqësore do të

menaxhohej nga këto organe shtetërore:

- Komisioni qeveritar i tokës pranë Ministrisë së Bujqësisë dhe Ushqimit;

- Komisioni i ndarjes së tokës pranë këshillit të rrethit;

- Komisioni i ndarjes së tokës pranë komunës;

- Komisioni i ndarjes së tokës pranë fshatit.

538 E.Olldashi, E.Saliaj, “Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë”, shtëpia

botuese Mdiaprint, Tiranë, 2015.

539 Vendimi unifikues Nr.02, datë 19.02.2014, i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

540 E.Olldashi, E. Saliaj, “Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë”, shtëpia

botuese Mdiaprint, Tiranë 2015.

541 Neni 3 i Ligjit Nr.7501, datë 19.07.1991, “Për tokën”.


236

Komisioni qeveritar ka të drejta dhe detyra me karakter drejtues, organizues, bashkërendues

dhe kontrollues. Komisionet e ndarjes së tokës në rrethe kanë kryesisht të drejta dhe detyra që

përqendrohen në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të lindura në këtë proces.

Komisionet e ndarjes së tokës nëpër komuna ndjekin zbatimin e ligjit “Për tokën”

në fshatrat që kanë nën juridiksionin e tyre dhe shqyrtojnë konfliktet e lindura mes tyre.

Komisionet e ndarjes së tokës në fshat bëjnë verifikimet e familjeve dhe të numrit të

anëtarëve të tyre, si dhe ndarjen e tokës duke përcaktuar madhësinë dhe pozicionin e saj. Në

të gjithë vendin funksionuan rreth 3 000 komisione të ndarjes së tokës në fshatra dhe në

qendra të banuara të ndërmarrjeve bujqësore. Këto komisione vepruan në mbi 560 mijë ha

tokë bujqësore, ndërsa numri i subjekteve të trajtuara me tokë bujqësore ishte më tepër se 445

mijë.542 Nga këto komisione u trajtuan pasuritë e paluajtshme të njohura nga Ligji nr. 7501,

datë 19.07.1991, “Për tokën”, si dhe nga akte të tjera ligjore në zbatim të tij.

Në përfundim të procesit të ndarjes së tokës, çdo familje bujqësore pajisej me

dokumentin e pronësisë tokës “tapi”:

- Akti i marrjes së tokës në pronësi AMTP;

- Akti i marrjes së tokës në përdorim përsëri e quajtur AMTP.

Këto akte përpiloheshin në emër të kryefamiljarit dhe në to shënohej sasia e sipërfaqes së

parcelës bujqësore që kalonte në pronësi apo në përdorim, duke përcaktuar edhe zërin

kadastral apo llojin e pasurisë (tokë bujqësore, vresht, ullishte), emërtimin popullor të vendit

ku i ishte dhënë pronësia, si dhe kufitarët e çdo parcele bujqësore.

Pavarësisht prej këtyre elementeve, ajo paraqiste mangësi për sa i përket

vendndodhjes së saktë të pasurisë, pasi nuk shoqërohej me ndonjë planvendosje të pronës.

Kjo mangësi jo rrallëherë ka sjellë konflikte midis kufitarëve dhe përfituesve të tokës

bujqësore. Kjo mangësi e konstatuar gjatë procesit të ndarjes së saj me Ligjin nr. 7501, datë

19.07.1991, u korrigjua nëpërmjet Ligjit nr. 8312, datë 26.03.1998, “Për tokat bujqësore të

pandara”543, i cili, përveç aktit të marrjes së tokës në pronësi, e pajiste subjektin edhe me

planvendosjen e saj. Çdo familje bujqësore që posedon një dokument të tillë, ka të drejtë t’i

drejtohet ZRPP-së për regjistrimin e aktit administrative ligjor.

Duhet theksuar se e drejta e regjistrimit të AMTP pranë ZRPP fillimisht është bërë

vetëm nëpërmjet regjistrimit sistematik, pasi, nuk kishte procedurë të përcaktuar për

regjistrimin e saj në ato zona ku nuk ishte kryer regjistrimi fillestar. Ende sot, në shumë zona

542 Të dhënat janë marrë nga “Strategjia ndërsektoriale për reformën në drejtësi”.

543 Objekti i këtij ligji ishin të gjitha tokat e refuzuara nga familjet në zonat rurale, të cilat kishin deklaruar se

nuk i donin ato. Ky fenomen ka qenë i përhapur më tepër në zonat veriore të vendit.


237

kadastrale të Shqipërisë, pjesa më e madhe e akteve të marrjes së tokës në pronësi janë të

paregjistruara, pasi individi, në mënyrë vullnetare, duhet të bëjë regjistrimin e saj. Kjo e

drejtë u njoh vetëm në vitin 2014, nëpërmjet ndryshimeve ligjore. Por kjo është një e drejtë

që individi duhet ta kryejë në mënyrë vullnetare, me iniciativën e tij dhe kosto personale, gjë

që ka sjell edhe mosinteresim të individëve për këtë proces.

Në jo pak raste disa komisione kishin refuzuar t’i pajisnin me aktin e marrjes së tokës

në pronësi familjet bujqësore. Për këtë problematikë Gjykata e Lartë, në një vendim unifikues

të saj të saj544, është shprehur: “Është e vërtetë se marrja e tokës bëhet në rrugë administrative

nëpërmjet komisioneve të ndarjes së tokës, por padia ka për qëllim që gjykata të detyrojë të

paditurin, konkretisht Komisionin e tokës në fshat, të zbatojë kompetencat e tij, pra të

shqyrtojë kërkesën e paditësit. Sepse këto organe, jo vetëm nuk kanë ushtruar detyrën e tyre,

duke mos e pajisur paditësin për një periudhë të gjatë me tokë, por, pas vendimit të Gjykatës,

atij i është mohuar edhe e drejta për një proces të rregullt ligjor, të parashikuar nga neni 42 i

Kushtetutës dhe nga neni 6 i Konventës, si një nga të drejtat më themelore të njeriut”.

4.2.1Komisionet e shpërndarjes dhe likuidimit të pasurive të kooperativave bujqësore

Për ndarjen e pasurisë së paluajtshme të ish-kooperativave bujqësore në zbatim të VKM nr.

266, datë 08.08.1991, “Për ndarjen e pasurisë në kooperativat bujqësore”, pranë ish-

kooperativave bujqësore u ngritën Komisionet e Shpërndarjes dhe Likuidimit të Pasurive të

Kooperativave, të cilat funksiononin brenda juridiksionit të Këshillit të Bashkuar të Fshatit.

Familjet që kishin përfituar pasuri të paluajtshme nga shpërndarja e ish-kooperativave

bujqësore dhe dispononin vendimin përkatës nga komisioni, kishin dhe kanë të drejtë të

paraqiten në ZVRPP për regjistrimin e tyre dhe të pajisen me dokumente pronësie. Në bazë të

vendimit të mësipërm, dokumentet që duhej të paraqitni përpara këtij komisioni ishin:

➢ Vendimi i Komisionit të Shpërndarjes dhe Likuidimit të Pasurive të Kooperativës

Bujqësore;

➢ Kontrata e shitblerjes së projektit;

➢ Kontrata e marrëdhënies me truallin;

➢ Planvendosja e pronës.

544 Vendimin unifikues Nr.686/2000, i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.


238

4.2.2. Komisioni qeveritar për vlerësimin, rivlerësimin dhe shpërndarjen e pasurisë së ish-

kooperativave bujqësore

Ky komision u krijua për trajtimin e pasurive të paluajtshme të njohura nga Ligji nr. 7745,

datë 26.7.1993, “Për rivlerësimin dhe shpërndarjen në vlerë të pasurisë së ish-kooperativave

bujqësore”. Ligji kishte për objekt rivlerësimin e pasurisë së ish-kooperativave bujqësore që

ishin shpërndarë. Një pjesë e pasurive të këtyre ish-kooperativave bujqësore ishin përvetësuar

(zaptuar) në mënyrë të padrejtë nga persona të ndryshëm. Përmbajtja e këtij ligji i detyronte

ata të kthenin pasurinë e marrë në mënyrë të parregullt dhe të bëhej rivlerësimi i tyre. Nëse

personi që kishte kryer përvetësimin e mohonte atë dhe nuk shlyente detyrimin që rridhte nga

kjo, çështja dërgohej për ndjekje penale. Rivlerësimit, sipas kritereve të përcaktuara në ligj, i

nënshtrohen edhe detyrimet që kanë personat fizikë ose juridikë debitorë ndaj ish-

kooperativave bujqësore. Për këtë qëllim, ligji parashikoi ngritjen e komisioneve përkatëse:

Komisioni qeveritar, në përbërje të të cilit ishin përfaqësues nga Ministria e Bujqësisë dhe

Ushqimit, Ministria e Ekonomisë dhe Financave, Ministria e Rendit dhe Banka Bujqësore.

Ligji parashikonte se, në çdo rreth, formohet një komision në përbërje të të cilit kishte

specialistë të Drejtorisë së Bujqësisë, të seksionit të kontrollit të rrethit, të bankës bujqësore

dhe punonjës të degës së rendit publik. Në çdo komunë ose bashki u krijuan komisione për

vlerësimin, rivlerësimin dhe rishpërndarjen e pasurisë së ish-kooperativave bujqësore.

Vendimet e këshillit përbënin titull ekzekutiv dhe ato regjistroheshin në ZVRPP. Subjekti

pretendues duhej të dispononte këto dokumente ligjore, të cilat ia paraqiste këshillit:

➢ Kontratën e shitblerjes së ndërtesës, e lidhur midis shtetit dhe subjektit pretendues;

➢ Kontratën e marrëdhënieve me truallin;

➢ Vendimin e Këshillit të Komunës;

➢ Planvendosjen e pronës.

4.2.3 Agjencia qendrore e ristrukturimit dhe privatizimit të ndërmarrjeve bujqësore

Kjo agjenci trajtonte pasuritë e paluajtshme të njohura sipas VKM nr. 452, datë 17.10.1992,

“Për ristrukturimin e ndërmarrjeve bujqësore”. Në zbatim të këtij vendimi, u krijua Agjencia

qendrore e ristrukturimit dhe privatizimit të ndërmarrjeve bujqësore. Për ndarjen e tokës u

ngarkua Komisioni qendror i tokës, komisionet e ndarjes së tokës në rrethe dhe drejtoritë e


239

ndërmarrjeve bujqësore.545 Për shitjen e pasurisë ndërmarrjeve bujqësore dhe njësive të tyre

që shpërndahen, ngarkohej Agjencia qendrore e ristrukturimit dhe privatizimit të

ndërmarrjeve bujqësore, degët e saj në rrethe dhe drejtoritë e ndërmarrjeve bujqësore.

Personat që ishin të pajisur me dokumentet përkatëse, lëshuar nga kjo Agjenci (vendimet

përkatëse), kishin të drejtë t’i drejtoheshin ZVRPP-së për të bërë regjistrimin e tyre dhe

pajiseshin me dokumentet e pronësisë nga këto zyra. Për të bërë regjistrimin e pronësisë, ata

duhet të dispononin këto dokumente:

➢ Aktin e marrjes së tokës në pronësi, përdorim ose kontratën e marrëdhënieve me

truallin midis agjencisë qendrore të ristrukturimit e privatizimit të ndërmarrje banesave dhe

subjektit përkatës;

➢ Kontratën e shitblerjes së objektit lidhur midis shtetit dhe subjektit pretendues të

pasurisë së paluajtshme;


Më vonë, VKM pësoi ndryshime dhe pasuritë e paluajtshme të fituara në bazë të VKM Nr.

161, datë 08.04.1993, “ Për disa shtesa e ndryshime të VKM Nr.45, datë 17.10.1992, ‘Për

ristrukturimin e ndërmarrjeve bujqësore’”, kërkoni këto dokumente pronësie:

➢ Aktin e marrjes së tokës në pronësi, lëshuar nga komisioni i tokës së rrethit;


Subjektet të cilëve u ka kaluar toka bujqësore nga titulli “Në përdorim” në titullin “Në

pronësi” sipas Ligjit Nr.8053, datë 21.12.1995, “Për kalimin në pronësi pa shpërblim të

tokës bujqësore”.

Pasi familjet përfituese u pajisën me tapi apo aktin e marrjes së tokës në pronësi, gjithë

dokumentacioni u regjistrua në kadastër546. Në shkallë vendi, funksionuan mbi 300

komisione të ndarjes së tokës në fshatra dhe në qendrat e banuara të ndërmarrjeve

bujqësore. Këto komisione vepruan mbi 560 000 ha tokë bujqësore, ndërsa numri i

subjekteve të trajtuara me tokë bujqësore (familje bujqësore) ishte mbi 445 000547.

Sipas ligjit, familjet bujqësore ose individët që kanë dokumente për dhënien në

përdorim të tokës bujqësore, duhet të paraqiten pranë organeve të pushtetit lokal (komunë,

545 Këto komisione zbatonin kriteret e ndarjes së tokës në zbatim të Ligjit Nr.7501, datë 19.07.1991, “Për tokën”

dhe akteve nënligjore të tij.

546 Nenet 9 dhe 10 të Ligjit Nr.7501, “Për tokën”, sanksionojnë organin shtetëror për evidentimin dhe

administrimin e të dhënave për tokën bujqësore, si dhe organin kompetent për regjistrimin e saj në ZRPP.

547 Strategjia për të Drejtat e Pronësisë si pjesë e Strategjisë Afatgjate Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim,

(miratuar për periudhën 2013-2020, në mbledhjen e Komitetit të Planifikimit Strategjik, 20 dhjetor 2011), f. 20.


240

bashki) për plotësimin e dokumentacionit përfundimtar sipas procedurave të Ligjit Nr.7843,

datë 13.7.1994, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”. Subjektet e interesuara duhet të

paraqesin në ZVRPP këto dokumente pronësie:

➢ Aktin e marrjes së tokës në pronësi, lëshuar nga komisioni i tokës në rreth;

➢ Planvendosjen e kësaj pasurie.

4.2.4 Komisionet e privatizimit të banesave shtetërore

Komisioni trajtonte pasuritë e paluajtshme “pallat” dhe “apartament” të njohura nga Ligji Nr.

7652, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e banesave shtetërore”, i ndryshuar. Ky ligj kishte

për qëllim të realizonte privatizimin e banesave shtetërore, të krijonte tregun e lirë të

banesave private dhe të përmirësonte përdorimin, mirëmbajtjen dhe administrimin e këtyre

pasurive, duke u dhënë të drejtën qiramarrësve të banesave shtetërore të bëheshin pronarë të

tyre. Pronarët, nëpërmjet fitimit të pronësisë me anë të privatizimit dhe regjistrimit të saj në

ZVRPP, kishin të drejtë ta tjetërsoni pasurinë e paluajtshme apo të krijonin të drejta reale mbi

të, duke e lënë me qira, hipotekë etj.

Në zbatim të ligjit të sipërcituar, pranë ish-ndërmarrjeve shtetërore komunale u

ngritën Komisionet e Privatizimit të Banesave Shtetërore, të cilat u morën me përgatitjen e

dokumenteve topografike e ligjore të privatizimit. Në bazë të kontratës tip të shitjes, sipas një

drafti të përcaktuar, bëhej vërtetimi i nënshkrimit të çdo kontrate shitjeje dhe më pas i

paraqitej ZVRPP-së për regjistrim. Familjet që dispononin një kontratë të tillë, shoqëruar

edhe me planimetritë e dokumente të tjera administrative, kishin të drejtë të paraqiteshin në

ZVRPP për të bërë regjistrimin e tyre dhe të pajiseshin me dokumentet e pronësisë të

apartamentit që kishin privatizuar, procedurë e cila vazhdon ende.

Të gjitha subjektet që kërkonin regjistrimin e pasurisë së paluajtshme, duhet të

paraqisnin në ZVRPP këto dokumente:

➢ Kontratën e shitblerjes, lidhur mes ndërmarrjes shtetërore komunale dhe subjektit

përfitues të pasurisë;

➢ Formularin nr. 2, i cili përcaktonte të dhënat e detajuara për numrin e përfituesve, si

dhe sipërfaqen e apartamentit;

➢ Planimetrinë e apartamentit;

➢ Genplanin e pallatit;


241

➢ Çertifikatën e gjendjes familjare të datës 1 dhjetor 1992548.

4.2.5. Komisioni i Përbashkët i Bashkisë dhe i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve

Për pasuritë e paluajtshme të njohura në bazë të Dekretit nr. 378, datë 2.12.1992, “Për faljen e

studiove të punës piktoreve dhe skulptorëve”, të Presidentit të Republikës, u krijua Komisioni

i Përbashkët i Bashkisë dhe i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve. Dekreti përcaktonte se u

kalonte piktorëve dhe skulptorëve në pronësi, pa shpërblim, studio të cilat ata i posedonin.

Për kalimin e pronësisë përgatitej dokumentacioni përkatës nga Komisioni i Përbashkët i

Bashkisë dhe i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve.

Dokumentet që nevojiteshin për t’u paraqitur në ZVRPP ishin:

➢ Aktdhurimi i ndërtesës, përgatitur nga Komisioni i Përbashkët i Bashkisë dhe i

Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve;

➢ Dokumenti për marrëdhëniet me truallin.

4.2.6. Komiteti shtetëror për Kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve549

Ky komitet trajtonte pasuritë e paluajtshme të kthyera ose të kompensuara fizikisht në bazë të

Ligjit nr. 7698, datë 15.04.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave, ish-pronarëve”, i

shfuqizuar550.Ky ligj u njohu ish-pronarëve apo trashëgimtarëve të tyre të drejtën e pronësisë

për pronat e shtetëzuara, të shpronësuara apo të konfiskuara, sipas akteve ligjore, nënligjore,

dhe vendimeve të gjykatës të dala pas datës 29 nëntor 1944, ose të marra pa të drejtë nga

shteti me çdo mënyrë tjetër, si dhe përcaktonte mënyrat dhe masat për kthimin apo

kompensimin e tyre551. Gjithashtu, ligji i vitit 1993 parashikonte krijimin e Komisionit të

Kthimit dhe të Kompensimit të Pronave si organi administrativ kompetent për të vendosur

548Çertifikata vlen për të përcaktuar bashkëpronarët me moshë mbi 18 vjeç, në këtë datë, me qëllim regjistrimin

e dokumenetve të pronësisë, në raste kur ata nuk ishin pasqyruar në këtë kontratë.

549 Aktualisht quhet Agjencia e Trajtimit të Pronave.

550 Aktualisht është në fuqi Ligji Nr.133/2015.

551 Neni 1 i Ligjit Nr.7698, dt. 15.04.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve”,

sanksionon objektin e ligjit. Ai shprehet: “Ky ligj u njeh ish-pronarëve apo trashëgimtarëve të tyre të drejtën e

pronësisë për pronat e shtetëzuara, të shpronësuara apo të konfiskuara sipas akteve ligjore, nënligjore e

vendimeve të gjykatës të dala pas datës 29 nëntor 1944 ose të marra pa të drejtë nga shteti me çdo mënyrë

tjetër, si dhe përcakton mënyrat dhe masat për kthimin apo kompensimin e tyre”.


242

mbi pretendimet për kthimin dhe kompensimin e pronave. Për më tepër, ligji i 1993

parashikonte që Komisioni i Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, të ishte struktura

administrative kompetente për të trajtuar pretendimet e ish-pronarëve, lidhur me kthimin dhe

kompensimin. Mbi bazën e këtij ligji dhe akteve nënligjore, u krijuan komitete të kthimit dhe

kompensimit të pronave në rrethe, në çdo bashki, të cilat për çdo pretendim kishin të drejtë të

nxirrnin vendimin përkatës për njohje dhe kthim prone (truall, ndërtesë, tokë bujqësore, pyll,

kullota), duke iu referuar ligjit përkatës ekzistues për çdo zë kadastral të pasurisë së

paluajtshme.

Komiteti merrte në shqyrtim pronat e atyre subjekteve që dispononin dokumentet e

mëposhtme:

➢ Vendimin e Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave;

➢ Planvendosjen e pronës;

➢ Dëshminë e trashëgimisë, në rastet kur prona i është kthyer trashëgimlënësit;

➢ Procesverbalin e marrjes në dorëzim të pronës (dorëzimi i ndërtesës, ose piketimi i

truallit), në rastet kur nuk është i mundur identifikimi i pasurisë në hartën tregues të

regjistrimit.

Me hyrjen në fuqi të Ligjit Nr. 9235/2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”

dhe akteve nënligjore, në zbatim të tij, u krijua Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të

Pronave. Organizimi i saj përbëhej nga Zyra Qendrore e AKKP në Tiranë dhe nga 12 zyra

rajonale në qarqet e vendit. Ndryshimet që iu bënë Ligjit nr. 9235, datë 29.07.2004, “Për

kthimin dhe kompensimin e pronës” në muajin dhjetor të vitit 2009, ndryshuan edhe

strukturën e kësaj agjencie. Në këtë mënyrë, AKKP-ja nuk ka më struktura në dy nivele, duke

u suprimuar kështu zyrat rajonale nëpër rrethe mbi bazë qarku (ZRKKP). Tashmë ekziston

vetëm një zyrë e Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave të Shqipërisë, një person

juridik në varësi të Ministrisë së Drejtësisë. Kjo agjenci ishte e ndarë në dy drejtori. Drejtoria

e Kthimit dhe Drejtoria e Kompensimit të Pronave. Kjo Agjenci do të shqyrtonte vetëm ato

kërkesa për njohje, kthim dhe kompensim, që janë depozituar në ZRKKP deri në datën

31.12.2008, të cilat nuk ishin shqyrtuar ende dhe që, sipas një përllogaritjeje, shkojnë deri në

rreth 8 000 kërkesa. AKKP, e cila mbas datës 20.02.2010 funksionon si një institucion i

vetëm, përveç detyrimit ligjor të shqyrtimit të këtyre kërkesave brenda një periudhe dyvjeçare

nuk do të ketë asnjë detyrim tjetër i cili do të kishte si objekt të tij paraqitjen e kërkesave të

reja nga ana e subjekteve të shpronësuara, për njohje, kthim dhe kompensim.

Këto institucione operonin edhe për pasuritë që i nënshtroheshin Ligjit nr. 7699, datë

21.04.1993, “Për kompensimin në vlerë ose me troje ish-pronarëve të tokave bujqësore,


243

livadheve, kullotave, tokave pyjore, dhe pyjeve”. Në përfundim, Vendimi i tyre regjistrohej

në ZVRPP në bazë të këtyre dokumenteve:

- Vendimit të komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave;

- Planvendosjes së pronës;

- Dëshmisë së trashëgimisë në rastin kur prona u ishte kthyer trashëgimtarëve;

- Procesverbalit të dorëzimit, mbajtur mes Drejtorisë së Shërbimit Pyjor dhe pronarit që

i ishte kthyer prona.

4.3. Institucionet për administrimin dhe mbrojtjen e tokës bujqësore dhe titujve të

pronësisë mbi të

Organet e posaçme për administrimin e të dhënave në lidhje me tokën bujqësore, janë krijuar

në Republikën e Shqipërisë nëpërmjet ligjeve të posaçme.552 Në këtë mënyrë, me Ligjin Nr.

8752/2001, sanksionohet ngritja e strukturave shtetërore kompetente pranë organeve të

qeverisjes vendore për ruajtjen dhe administrimin e tokës bujqësore.

Zyrat e kadastrës nëpër rrethe u krijuan për të siguruar dhe arkivuar të gjithë

informacionin që kishte të bënte me tokën bujqësore. Por kjo zyrë kishte si synim edhe të

ruante dhe dokumentonte të gjitha veprimet që kryheshin nga komisionet e ndarjes së tokës

në fshat në lidhje me sipërfaqen e tokës bujqësore, e cila u kaloi në pronësi apo në përdorim

familjeve bujqësore.

Kështu, në bazë të Ligjit nr. 8752/2001, për krijimin dhe funksionimin e strukturave

për administrimin dhe mbrojtjen e tokës, u krijua:

➢ Seksioni i administrimit dhe mbrojtjes së tokës, pranë Këshillit të Qarkut, si funksion

i deleguar i Këshillit të Ministrave;

➢ Seksioni i administrimit dhe mbrojtjes së tokës në qark, për sa u përket territoreve të

tokës bujqësorë;

➢ Zyra e menaxhimit dhe mbrojtjes së tokës në komunë dhe/ose bashki553.

Nën mbrojtjen e këtyre zyrave përfshiheshin kategori tokash, si:

- tokat bujqësore shtetërore, që me ligj i vihen në administrim qarkut, komunës dhe/ose

bashkisë.

- tokat bujqësore private;

552 Ligji Nr.8752, datë 26.3.2001, “Për krijimin dhe funksionimin e strukturave për administrimin dhe mbrojtjen

e tokës”.

553 Neni 5 i po këtij ligji.


244

- pyjet komunale dhe private;

- kullotat komunale dhe private;

- tokat pyjore shtetërore, që me ligj i vihen në administrim qarkut, komunës dhe/ose

bashkisë;

- brigjet e lumenjve, që me ligj i vihen në administrim qarkut, komunës dhe/ose bashkisë.

- tokat urbane të fshatit;

- tokat e pafrytshme.

- Seksioni i administrimit dhe mbrojtjes së tokës, pranë Këshillit të Qarkut

Seksioni i administrimit dhe mbrojtjes së tokës në qark, në bazë të Ligjit Nr.8752/2001,

kishte për detyrë krijimin dhe funksionimin e strukturave për administrimin dhe mbrojtjen e

tokës, si dhe marrjen e masave administrative për mbrojtjen e tokës brenda ndarjes

administrative territoriale të qarkut. Për realizimin efektiv të këtyre kompetencave, Këshilli i

Ministrave nëpërmjet aktit normativ nr. 532, datë 31.10.2002, “Për mënyrat e ushtrimit të

funksioneve nga seksionet e administrimit dhe mbrojtjes së tokës në qark dhe zyrat e

menaxhimit dhe mbrojtjes së tokës në komuna dhe/ose bashki”, u përcaktuan funksionet e

këtyre strukturave.

Me udhëzimin e Këshillit të Ministrave Nr.11, datë 10.10.2007, “Për pasqyrimin në

dokumentacion të ndryshimeve të kategorisë së resurseve dhe kalimin e zërave kadastralë”554,

seksionet e mbrojtjes dhe administrimit të tokës (SAMT) pranë qarqeve ngarkoheshin të

kryenin veprimet për kalimin e zërit kadastral nga “tokë bujqësore” në zërin kadastral “tokë

urbane”. Ky ndryshim bëhej sipas vendimeve ligjore, që kishin marrë KRRT-të e Komunave

dhe/ose bashkive, KRRT-të e ish-rretheve, qarqeve dhe vendimet e KRRTRSH-së. Ky

regjistrim i ri synonte të pasqyronte ndryshimet që kishin ndodhur në të dhënat e fondit të

tokës bujqësore, përgjatë periudhës nga vendosja e demokracisë e deri në atë kohë.

Për shkak edhe të informalitetit urban që u vërejt në vendin tonë, ky udhëzim ishte i

rëndësishëm pasi synonte të përditësonte ndryshimet që kishin ndodhur dhe do të ndodhnin

me fondin e tokës bujqësore edhe pas vitit 2006, por vetëm për sa u përket statistikave të

sakta të tyre në lidhje me tokën bujqësore, por megjithatë nuk ka detyrimin e tjetërsimit të

zërit kadastral për këto ndërtime informale, nga tokë bujqësore në tokë truall. Kjo është e

drejtë e Këshillit të bashkisë nëpërmjet vendimeve të tij. Gjithashtu, ky udhëzim, për sa i

554 Neni 1-3 i Udhëzimit Nr.11, datë 10.10.2007, “Për pasqyrimin në dokumentacion të ndryshimeve të

kategorisë së resurseve dhe kalimin e zërave kadastrale”, botuar në Fletoren Zyrtare Nr. 151.


245

përket zbatimit të tij faktik jo në të gjitha SAMT-të e qarqeve ka pasur të njëjtën

zbatueshmëri.

4.4. Institucionet e ngritura për shqyrtimin e vlefshmërisë së pasurive të paluajtshme

➢ Zyra e regjistrimit të pasurive të paluajtshme

Institucioni i regjistrimit të pasurive të paluajtshme është person juridik, publik,

jobuxhetor, në varësi të ministrit të Drejtësisë.555 Zyra e regjistrimit të pasurive të

paluajtshme përbëhet nga zyra qendrore dhe zyrat vendore e regjistrimit të pasurive të

paluajtshme.556 Veprimtaria e saj rregullohet nëpërmjet Ligjit Nr.33/2012, “Për regjistrimin e

pasurive të paluajtshme”. Veprimtaria e Zyrës së regjistrimit të pasurive të paluajtshme

mbështetet në parimet e sigurisë juridike, transparencës, ligjshmërisë, përparësisë në

regjistrim dhe të standardizimit të regjistrit të pasurive të paluajtshme, nëpërmjet lidhjes së

titullit të pronësisë së pasurisë së paluajtshme me pozicionin gjeografik të saj.557 Në bazë të

këtij ligji përcaktohen rregullat për organizimin dhe funksionimin e kësaj zyre, si dhe kushtet

dhe procedurat për regjistrimin e pasurive të paluajtshme. Zyra e regjistrimit të pasurive të

paluajtshme administron regjistrin publik të pasurive të paluajtshme dhe është përgjegjëse për

regjistrimin e të gjitha pasurive të paluajtshme që shtrihen brenda territorit të Republikës së

Shqipërisë, bazuar në akte të fitimit të pronësisë apo krijimit të të drejtave reale mbi to, sipas

kërkesave të paraqitura nga persona juridikë/fizikë, vendës apo të huaj. Sistemi i regjistrimit

të pasurive të paluajtshme është krijuar për regjistrimin e titujve të pronësisë dhe të drejtave

të tjera reale mbi pasuritë e paluajtshme, në bazë të dokumenteve ligjore që vërtetojnë

pronësinë mbi pasuritë e paluajtshme dhe për përgatitjen, mbajtjen dhe administrimin e

regjistrave të pasurive të paluajtshme, hartave kadastrale dhe dokumentacionit, që vërtetojnë

të drejtën e pronësisë dhe të drejta të tjera reale mbi pasurinë e paluajtshme

➢ Avokatura e shtetit

Avokatura e shtetit ka si funksion mbrojtjen e interesave pasurore të tij dhe përfaqësimin në

GJEDNJ. Avokatura e shtetit vepron, dhe e rregullon veprimtarinë e saj, në bazë të Ligjit nr.

555 Neni 9 i Ligjit Nr.33/2012, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”.


557 Po aty, neni 4.


246

10018, datë 13.11.2008, “Për Avokaturën e shtetit”, si dhe të akteve nënligjore.558 Avokatura

e shtetit është person juridik publik, në varësi ministrit të Drejtësisë, me seli në Tiranë.

Avokatura është një institucion qendror i administratës publike për dhënien e ndihmës

juridike nëpërmjet shërbimit këshillimor dhe përfaqësimit, për institucionet shtetërore dhe

entet publike.

Ky institucion drejtohet nga Avokati i Përgjithshëm i Shtetit dhe është i organizuar në

nivel qendror dhe vendor.

Në nivel qendror, Avokatura e shtetit përbëhet nga katër zyra, të cilat ushtrojnë

kompetenca territoriale dhe lëndore në nivel kombëtar, dhe janë:

a. Zyra e përfaqësimit ligjor në gjykatat kombëtare;

b. Zyra e këshillimi dhe koordinimit ndërministror;

c. Zyra e përfaqësimit në gjykatat e huaja, ndërkombëtare dhe në arbitrazhin

ndërkombëtar;

d. Zyra e inspektimit

Në nivel vendor, zyrat e Avokaturës së shtetit ushtrojnë kompetenca në nivel të

rretheve gjyqësore të gjykatave të apelit për çështje që nuk janë kompetencë e avokatëve të

shtetit pranë ministrive.

Veprimtaria e Avokaturës së shtetit bazohet në parimet profesionalizmit, të eficiencës,

të unitetit të doktrinës, të përgjegjësisë dhe korrektësisë. Ndihma juridike që jep Avokatura e

shtetit ka për qëllim të përfaqësojë dhe mbrojë në gjyq interesat pasurorë të shtetit, të

këshillojë institucionet publike qendrore dhe entet publike, si dhe të ndërmjetësojë për

zgjidhjen me pajtim të konflikteve mes institucioneve të administratës qendrore apo enteve

publike.

Më konkretisht, ndihma juridike e ofruar nga Avokatura e shtetit konsiston në:

➢ Ofrimin e shërbimit këshillimor gjatë negocimit dhe lidhjes së kontratave

administrative;

➢ Përgatitjen e draftkontratave të ndryshme administrative apo të llojeve të tjera;

➢ Përfaqësimin dhe mbrojtjen e interesave pasurorë të shtetit në çështjet gjyqësore para

gjykatave të të gjitha niveleve;

558 Vendimi Nr.392, datë 08.04.2009, i Këshillit të Ministrave që ka miratuar rregulloren “Për marrëdhëniet e

Avokaturës së shtetit me institucionet shtetërore dhe entet publike, rolit të avokatëve të shtetit në gjykim, si dhe

norma të posaçme procedurale” (rregullorja e jashtme). “Për organizimin dhe funksionimin e Avokaturës së

shtetit”, miratuar me Urdhrin Nr.275/1, datë 14.01.2009, të ministrit të Drejtësisë (rregullorja e brendshme).


247

➢ Mbrojtjen e interesave pasurorë të shtetit në rastin e padisë civile, ngritur në një

proces gjyqësor penal;

➢ Ngritjen e padisë për shpërblimin e dëmit shkaktuar institucioneve shtetërore apo

enteve publike;

➢ Ngritjen e padive për shfuqizimin e akteve juridike dhe kontratave administrative si

dhe për rishikimin e vendimeve gjyqësore të formës së prerë në përputhje me parashikimet

ligjore përkatëse;

➢ Ndërmjetësimin për zgjidhjen me pajtim të mosmarrëveshjeve ndërmjet institucioneve

dhe organeve qendrore të administratës apo enteve publike;

➢ Mbrojtjen e interesave pasurorë të shtetit para gjykatave ndërkombëtare dhe në

arbitrazhin ndërkombëtar;

➢ Mbrojtjen e interesave të shtetit para Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut me

seli në Strasburg;

➢ Ofrimin e shërbimeve juridike të lartpërmendura për njësitë e qeverisjes vendore,

bazuar në kushtet e marrëveshjes që lidhet me to për këtë qëllim;

➢ Unifikimin e praktikës juridike gjatë ushtrimit të veprimtarisë së saj.

Ndihma juridike (përfaqësim dhe këshillim) në Avokaturën e shtetit ofrohet nga avokatët e

shtetit. Funksioni i këshillimit juridik kryhet ekskluzivisht nga avokatët e shtetit. Avokatura e

shtetit, në çdo rast që i kërkohet, u jep mendim me shkrim organeve të administratës

shtetërore, enteve publike apo subjekteve, ku shteti është pronar apo bashkëpronar.

Këshillimi i dhënë nga avokatura e shtetit institucioneve shtetërore dhe enteve publike nuk ka

karakter detyrues për to, vetëm në raste të caktuara me ligj.

Në bazë të kërkesës së organit përgjegjës të institucionit të interesuar, ajo ka të drejtë

të fillojë procedurat për ngritjen e padisë, kundërpadisë apo rishikimit të një vendimi që ka

marrë formë të prerë. Një kompetencë shumë e rëndësishme është edhe mbrojtja dhe

përfaqësimi pranë gjykatave kombëtare, ndërkombëtare dhe të huaja, pa autorizim të

posaçëm të të përfaqësuarit në çështjet gjyqësore, në të cilat një organ i administratës

shtetërore ose Republika e Shqipërisë është palë, në rastet e mbrojtjes së interesave pasurorë

të shtetit shqiptar

Institucionet shtetërore dhe entet publike, të cilave u ofrohet ndihma juridike nga

Avokatura e shtetit, duhet të ofrojnë bashkëpunim nëpërmjet vënies në dispozicion të

dokumentacionit.

➢ Komisioni qeveritar i tokës dhe komisionet vendore pranë prefektit në çdo qark


248

Për shkak se me ligj në vitin 2008559, u krijua një mekanizëm për shqyrtimin e vlefshmërisë

ligjore të krijimit të titujve të pronësisë, mbi tokat bujqësore u ndritën struktura të reja për

këtë qëllim. Dy janë strukturat kompetente ligjzbatuese: Komisioni Qeveritar i Tokës (KQT),

që kryen veprimtarinë e tij pranë Ministrisë së Bujqësisë dhe KVVTP, veprimtaria e të cilave

zhvillohet në çdo qark. Detyrë kryesore e KQT-së është të marrë vendime për zgjidhjen e

konflikteve territoriale ndërmjet qarqeve, për kufijtë e zërit kadastral të tokës bujqësore560.

Detyrat e KV-së janë përcaktuar në nenin 8, të Ligjit Nr.9948/2008, “Për shqyrtimin e

vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi tokën bujqësore”, nëpërmjet të cilit,

zgjidhen mosmarrëveshjet e evidentuara561:

a) për kufijtë e tokës bujqësore, ndërmjet rretheve, brenda qarkut;

b) për kufijtë e tokës bujqësore, ndërmjet fshatrave;

c) për kufijtë e tokës bujqësore, ndërmjet individëve dhe ish-komisionit të tokës në fshat.

Kompetencat e KVVTP-ve nuk shtrihen vetëm mbi tokat bujqësore si ish-pronë e

kooperativave bujqësore, por edhe mbi sipërfaqe të tokave të ish-NB-ve dhe të zonës së

zhvillimit me përparësi të turizmit.562 Në përfundim të procedurave për shqyrtimin e

vlefshmërisë ligjore, të krijimit të titullit të pronësisë mbi tokën bujqësore, në bazë edhe të

VKM Nr.224, datë 19.02.2009, “Për procedurat e krijimit të akteve të marrjes së tokës

bujqësore në pronësi”, si pasojë e korrigjimeve të kryera nga komisioni vendor i vlerësimit të

titujve të pronësisë, KV-ja jep autorizimin për lëshimin e aktit të marrjes së tokës në pronësi,

në bazë të dokumentacionit të ri të krijuar, ku thelbësor është dokumentacioni i dorëzuar nga

qytetari, si dhe informacioni i marrë nga KV-ja apo institucionet përkatëse563.

Nga ana e komisioneve, gjatë ushtrimit të punës së tyre, janë grumbulluar këto të

dhëna564. Në tetor 2011, KV-të pranë prefekturave kanë raportuar pranë KQT-së:

559 Ligji Nr.9948, datë 07.07.2008, “Për shqyrtimin e vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi

tokën, bujqësore”, i ndryshuar në vitet 2012 dhe 2014.

560 Banka Botërore, “Statusi i Reformës së Tokës dhe i Tregut të Pronave të Paluajtshme në Shqipëri”, Tiranë,

2006, f. 30, ku citohet: “... zona është e bllokuar dhe transaksionet e korruptuara dhe informale do të vazhdojnë

të dominojnë”.


562 Referuar tokave të përcaktuara sipas Ligjit Nr.7665, datë 21.1.1993, “Për zhvillimin e zonave, që kanë

përparësi turizmin”, i ndryshuar, dhe akteve nënligjore në zbatim të tij.

563 Vendimi që merret prej tyre në lidhje me këtë kategori problemesh, u njoftohet komunave dhe/ose bashkive,

në juridiksionin e të cilave ndodhen këto fshatra.

564 Strategjia ndërsektoriale, “Reforma në fushën e të drejtës së Pronësisë 2012-2020”, Ministria e


249

- Kërkesa të paraqitura nga individë dhe institucione, gjithsej 1 2607;

- Përgjigje administrative (kërkesa jashtë juridiksionit apo të paplota), gjithsej 2 952

- Vendime për pavlefshmëri të pjesshme apo të plotë të AMTP-ve, gjithsej 724

- Vendime të tjera, gjithsej 1 314

- Sipërfaqja e përgjithshme, objekt i vendimeve për pavlefshmëri të AMTP-ve - 429,7 ha

Me gjithë frymën pozitive që synon të realizojë ligji, ngritja dhe funksionimi i KVVTP-ve

dhe kuadri ligjor aktual nuk zgjidh gjithë kategoritë e problemeve. Suksesi i veprimtarisë së

KVVTP-ve kushtëzohet edhe nga gatishmëria dhe puna e strukturave të tjera shtetërore, të

cilat jo gjithmonë kanë dëshmuar se kanë frymën e bashkëpunimit mes tyre.565

Edhe pse kompetencat e këtyre komisioneve u kundërshtuan nëpërmjet kërkesës së

Avokatit të Popullit, edhe në Gjykatën kushtetuese, pasi shqyrtimi i vlefshmërisë ligjore i

titujve të pronësisë krijonte pasiguri ligjore te mbajtësi i tyre, nga ana e saj gjykata u shpreh

se: “Një kontroll i tillë nëpërmjet KVVTP-së në lidhje me titujt e pronësisë mbi tokën

bujqësore, synon vetëm të risë fuqinë e parimit të ligjshmërisë, pa i hequr të drejtën e

vendimmarrjes që i takon gjykatës dhe askujt tjetër”566.

Megjithatë, paqëndrueshmëria e kuadrit ligjor për tokën bujqësore ka bërë që edhe

numri i konflikteve sociale apo juridike të jetë i shumtë. Duke iu referuar ankesave për

çështje pronësie, për periudhën 2002-2012, në rang republike,567vërejmë se ato shtrihen në të

gjithë territorin e vendit, por më tepër mbizotërojnë në zonat bregdetare (Sarandë e Vlorë).

Duke ndjekur këtë logjikë, arrijmë në përfundimin se, sa më e lartë është vlera e tokës apo e

pronës, aq më i lartë është numri i kërkesave apo ankesave.

Numri më i ulët i ankesave, në rang republike, vihet re në vitet 2002, 2003 dhe

2004. Janë pikërisht vitet kur nuk kishte kuadër ligjor që të legalizonte ndërtimet pa leje

dhe nuk kishte politika subvencionuese për fermerët, e në këtë mënyrë nuk kish as interesi

të lartë për tokat. Shumë toka ishin braktisur. Me miratimin e ligjeve për legalizimin e

shtesave si fillim e më pas të ndërtimeve në tërësi, filluan edhe me tepër ndërtimet pa leje,

Drejtësisë. http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/Strategjite_ndersektoriale/Strategjia_Reforma_ne_fushe_e-

tedrejtave_te_pronesise.pdf.

565 Avokati i Popullit, raporti vjetor 2010, f. 67.

566Vendimin Nr.29, i Gjykatës Kushtetuese, pasi Avokati i Popullit i është drejtuar për shfuqizimin e Ligjit

9948/2008. Shih Raportin e vitit 2010 të Avokatit të Popullit.

567 Referuar ankesave të paraqitura në Drejtorinë e Marrëdhënieve Publike në Këshillin e Ministrave.


250

pushtimet e tokave, rritjet e çmimeve të tokave. U rrit interesi për tokat për qëllime

ndërtimesh mbi to, u shtuan konfliktet e në vijim edhe numri i ankesave568.

Nisur nga evidentimi i shumë rasteve ku familjet bujqësore kishin në përdorim

sipërfaqe toke (të ndara ndërkohë nga ish-Komisionet e Ndarjes së Tokës), apo Akte të

marrjes së tokës në përdorim pa u kthyer në pronësi, rifilloi procesi i pajisjes me AMTP,

proces i cili vijon sot e kësaj dite, si në territorin e ish-Kooperativave Bujqësore, ashtu edhe

në territorin e ish-Ndërmarrjeve Bujqësore. Kështu, me Ligjin Nr.172/214, datë 18.12.2014,

dhe VKM-së Nr. 337 dhe 338, datë 22.04.2015, njësitë administrative dhe bashkitë përkatëse,

kanë detyrimin ligjor që të pajisin me Aktin e marrjes së tokës në pronësi në territorin e ish-

Kooperativave/Ndërmarrjes Bujqësore, ato subjekte të cilat plotësojnë kriteret e vendosura

me Ligjin dhe VKM-të e mësipërme. Në lidhje me situatën aktuale, si dhe me problematikat e

vërejtura, duhet thënë që zbatimi në praktikë i VKM-ve dhe ligjeve të mësipërme, për sa i

përket procesit të pajisjes me AMTP, nuk ka pasur ecurinë e pritur, madje në disa njësi

administrative thuajse nuk ka nisur fare, edhe pse ka shumë familje bujqësore, të cilat e

përdorin tokën bujqësore të ndarë nga ish-Komisioni i Ndarjes së Tokës, por që nuk kanë

përfituar AMTP në lidhje me të.

Nga të dhënat e deklaruara nga disa përfaqësues vendorë në zonat veriore, prej 20

vitesh janë përgatitur aktet të marrjes së tokës në pronësi, por banorët kanë refuzuar t’i

marrin ato.569 Mospajisja me AMTP dhe, si rrjedhojë, edhe me certifikatën e pronësisë,

sjell pasoja negative jo vetëm për individin, por edhe për zhvillimin e zonës, pasi fermeri

as nuk mund ta shesë apo ta blejë tokën, as mund ta fusin në qarkullim ekonomik, as mund

të marrë një leje ndërtimi për të bërë diçka për shtëpinë e tij. Ai, si fermer, as nuk mund të

marrë një përfitim nga Ministria e Bujqësisë në lidhje me subvencionet, pasi nuk ka

dokumente pronësie. Me ngritjen e strukturave të KVVTP-së në qarqe, iu dha mundësia

shtetasve që të zgjidhnin shumë mosmarrëveshje mes tyre dhe mes tyre e institucioneve,

megjithëse statistikat tregojnë një ecuri të ngadaltë të veprimtarisë së këtyre institucioneve,

bazuar kjo në studime të Bankës Botërore.570

568 Referuar rastit të Ksamilit, shih arkivin e Këshillit të Ministrave DMP, ku gjendet një praktikë e gjerë, pasi

ndër vite komunarët i janë drejtuar Këshillit të Ministrave për zgjidhjen e problemit dhe realizimin e ndarjes së

tokës, proces ky që ende nuk ka pëfunduar.

569 Referuar intervistës së z. Paulin Radovani të prefekt i Qarkut të Shkodrës, në

https://www.zeriamerikes.com/a/albania-private-ownership/3370709.html

570 Referuar Raportit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, në Zyrën Vendore të Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme në Tiranë, 2007.


251

➢ Procedura e pajisjes me AMTP në territorin e ish-kooperativave bujqësore si

dhe ato të ish-ndërmarrjeve bujqësore

Me daljen e Ligjeve Nr.171 dhe 172, datë 18.12.2014, si dhe VKM-ve571 të nxjerra në

zbatim të tyre, procesi fillon me një afishim/publikim nga njësia administrative apo bashkia

përkatëse në ambientet e dukshme të institucionit, gazetë kombëtare etj., në mënyrë që të

vërë në dijeni qytetarët në lidhje me fillimin e këtij procesi si dhe dokumentacionin e

kërkuar. Më pas, njësia apo bashkia përkatëse i drejtohet ZVRPP-së dhe Këshillit të Qarkut

për çështje që lidhen me hartat kadastrale të fshatrave përkatëse etj. Dokumentacioni i

kërkuar nga ana e familjeve bujqësore për përfitimin e AMTP-së si në territorin e ish-KB

ashtu edhe në atë të ish-NB, përmban dokumentet si më poshtë:

- kërkesën për pajisjen me AMTP për tokën, të cilën e kanë marrë në përdorim nga

komisionet e ndarjes së tokës;

- planvendosjen e secilës ngastër që kanë në përdorim, përgatitur nga një subjekt i

licencuar, sipas kërkesave të sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme, ku të

pasqyrohen sipërfaqja, kufijtë e saj dhe kufitarët;

- çertifikatën familjare, lëshuar nga zyra e gjendjes civile e bashkisë, ku të pasqyrohet

numri i anëtarëve të familjes përfituese ose individi, në favor të të cilit do të lëshohet

akti i marrjes së tokës në pronësi, sipas gjendjes më 1 gusht 1991, me ndryshimet deri

më 1 tetor 1992 (për ish-NB, të cilët nuk kanë ndryshuar vendbanimin e tyre që prej

kësaj date);

- dokumentacionin që vërteton se janë përfitues, si rezultat i lëvizjes nga qendrat e tyre

të banimit, me vendime të veçanta të Këshillit të Ministrave; aktin e marrjes së tokës

bujqësore në përdorim, nëse e disponojnë (për ish-NB).

Ndërkohë, në muajin mars 2016 u hartuan edhe “Manuale Udhëzuese” për bashkitë, për

ZVRPP dhe për fermerët nga ana e ZQRPP dhe AZRT, “Për përcaktimin e rregullave të

bashkërendimit të punës ndërmjet njësive të qeverisjes vendore dhe Zyrës së Regjistrimit të

Pasurive së Paluajtshme, dhe të procedurave që zbatohen për efekt të regjistrimit të akteve

të marrjes së tokës në pronësi”. Bashkia ka për detyrë të përgatisë dosjen përkatëse me

dokumentacionin që kërkon ligji, duke komunikuar dhe bashkërenduar punën me

institucionet e tjera shtetërore, deri në finalizimin e regjistrimit të tokës. Kur ky proces të

ketë përfunduar, bashkia njofton pronarin e tokës bujqësore të paraqitet pranë ZVRPP për

571 VKM Nr.337, datë 22.4.2015, “Për përcaktimin e procedurave të kryerjes së procesit të kalimit të tokës

bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të përfituesve”, VKM Nr.994, datë 9.12.2015, “Për

procedurën e regjistrimit të akteve të marrjes së tokës në pronës”.


252

të tërhequr Çertifikatën e Pronësisë. Afati i këtij procesi ishte dhjetori i vitit 2018, por

ndërkohë qeveria e ka pezulluar atë. Një iniciativë e muajve të fundit e qeverisë shqiptare

ka nxitur mjaft debate në lidhje me cenimin e së drejtës së pronës, për shkak të një vendimi

për pezullimin e përkohshëm të vijimit të procedurave të kalimit në pronësi të përfituesve

të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore dhe të regjistrimit të akteve të marrjes së

tokës në pronësi, në zonën me rëndësi për fondin e mbështetjes së investimeve

strategjike”572.

Sipas përfaqësuesve, me të drejtë konstatohet se “Nuk mjaftojnë ligjet, sidomos në

vende me sistemin ligjor ende problematik, të paplotësuar, të kundërvënë, të mbivendosur ku

nuk kërkon njeri llogari për zbatimin e ligjeve. Nëse nuk është edhe vullneti qeverisës për ta

zbatuar, nuk ndodh asgjë. Ishte vullneti i qeverisë që e kërkoi këtë gjë me ngulm”.573 Për

zbatimin e këtij vendimi është ngritur edhe struktura përkatëse pranë Këshillit të Ministrave.

Megjithëse qeveritë, e majtë apo e djathtë, kanë shpallur disa nisma për të luftuar ato që i

quajnë “abuzime” me tokën publike, nuk ka ndonjë evidencë konkretet apo masa të marra për

rikuperimin e tokës, për llogari të shtetit. Me një urdhër të Kryeministrit, në vitin 2014 është

ngritur grupi i Tax Forcës për verifikimin e ligjshmërisë dhe mënyrës së tjetërsimit të pronave

të paluajtshme shtetërore, përmes kalimit në pronësi private, dhe në përdorim të të tretëve të

pasurive tokë truall, tokë bujqësore, pyje, livadhe, kullota, për kontrollin e dokumentacionit

dhe hetimin e mënyrës së tjetërsimit të pronave shtetërore, territor shtetëror, objekte si dhe

lloje të tjera të pronave të paluajtshme të shtetit, sipas Ligjit nr. 8743, datë 22.02.2001, “Për

pronat e paluajtshme të shtetit”574.

➢ Enti Kombëtar i Banesave

Është institucion që u krijua me Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 431, datë

12.10.1992, “Për krijimin dhe organizimin e Entit Kombëtar të Banesave”. Enti është

institucioni shtetëror që merret me procedurat e privatizimit të banesave shtetërore sipas

Ligjit Nr.7652, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e banesave shtetërore”, dhe për banesat

sociale. Objekt i veprimtarisë së Entit Kombëtar të Banesave është financimi, ndërtimi dhe

shitja e banesave në kushtet e konkurrencës së lirë, për sigurimin e të ardhurave të

572 Vendimit Nr.138, datë 23.2.2018, “Për pezullimin e përkohshëm të procedurave të kalimit në pronësi të

përfituesve të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore dhe të regjistrimit të akteve të marrjes së tokës në

pronësi, në zonën me rëndësi për fondin e mbështetjes së investimeve strategjike”.

573 Referuar intervistës së z. Artan Lame, Drejtor i Përgjithshëm i Aluizni-t.

574 Ky komision ka denoncuar në prokuroritë përkatëse një numër relativisht të vogël dosjesh dhe është

kontestuar nga ana e opozitës.


253

mjaftueshme për vazhdimin e veprimtarisë, për mbështetjen e politikave sociale të

strehimit dhe për sigurimin e banesave me kosto të ulët, në përputhje me Ligjin Nr.9232,

datë 13.05.2004, “Për programet e strehimit të banorëve të zonave urbane”575. Për të

zgjidhur problematikën e hasur midis dy kategorive të ish-pronarëve dhe qiramarrëseve,

doli Udhëzimi Nr.19, datë 13.09.2007, “Për përcaktimin e rregullave të përgjithshme të

zbatimit të programit të banesave me kosto të ulët”. Nëpërmjet tij realizohet sistemimi i

shtetasve të pastrehë, në bazë të listës emërore të miratuar nga organet e pushtetit vendor

dhe fondeve të akorduara nga Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe

Telekomunikacionit (MPPTT). Nga viti 2009, kur filloi zbatimi i këtij programi, e deri më

31 mars 2012 janë lidhur 286 kontrata kredie me interes 0%, që i përkasin kësaj

kategorie576.

➢ Drejtoria e Drejtimit të Pronës Publike

Kjo drejtori është organi kompetent që kryen procedurat e shitjes së pronës shtetërore të cilat

privatizohen, përveç rasteve kur me ligj parashikohet ndryshe. Kjo drejtori u krijua nga shkrirja

e institucionit të Agjencisë Kombëtare të Privatizimit (që u shkri në vitin 2006 ) dhe Drejtoria e

Administrimit dhe Shitjes së Pronave Publike, në varësi të Ministrisë së Financave, e cila ka

vepruar deri në vitin 2013.

Me daljen e Ligjit Nr.7512, datë 10.08.1991, “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës

private, të nismës së lirë, të veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit”, u krijuan

Agjencia Kombëtare e Privatizimit (AKP) dhe Komiteti Përgatitor i Përgatitjes së Privatizimit

(KKP), si institucione përgjegjëse për ristrukturimin dhe privatizimin e ndërmarrjeve

shtetërore577. Agjencia Kombëtare e Privatizimit, ishte organ në varësi të Këshillit të

Ministrave, që i jepej e drejta për drejtimin, organizimin dhe bashkërendimin e punës në

procesin e privatizimit. Ajo jepte autorizimin, shpallte formën, cakton kohën dhe radhën e

kalimit të objekteve të pronës shtetërore në pronë private. Të gjithë ata që kishin punuar dhe

kontribuar në këto ndërmarrje dhe që kishin aftësi teknike e drejtuese, kishin të drejtë të merrnin

pjesë në këtë proces. Fillimisht procesi pati ritme të ngadalta, por pas një periudhe kohore me

575 Pika 1 e Vendimit Nr.431, datë 12.10.1992, “Për programet e strehimit të banorëve të zonave urbane”, të

Këshillit të Ministrave, Fletore Zyrtare Nr.6/1992, që ka pësuar ndryshime sipas VKM Nr.40, datë

26.01.2001, dhe VKM Nr.724, datë 5.11.2004.

576 Strategjia ndërsektoriale, “Reforma në fushën e të drejtës së Pronësisë 2012-2020”, Ministria e

Drejtësisë. http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/Strategjite_ndersektoriale/Strategjia_Reforma_ne_fushe_e-

tedrejtave_te_pronesise.pdf.

577 Agjencia Kombëtare e Privatizimit u krijua me VKM-në Nr.307, datë 29.08.1991.


254

daljen e VKM-së Nr. 203, datë 03.05.1995, ritmet e tij ishin më të shpejta deri në vitin 1997, vit

në të cilin ky proces u ndërpre, edhe për shkak të krizës ekonomike-politike që përjetoi vendi.

Nga vitet 1992-2006, kohë gjatë së cilës funksionoi Agjencia Kombëtare e

Privatizimit, në vendin tonë është privatizuar më shumë se 80% e pronës shtetërore.

Dokumenti që lëshonte AKP apo titulli i pronësisë ishte së pari kontrata e privatizimit me

AKP, si përfaqësuese e Shtetit, dhe ligjërimi i saj nëpërmjet akteve noteriale. Mbas lidhjes së

kontratave të privatizimit, si dhe kalimit të pronësisë së ndërtesës dhe truallit në emër të tyre,

janë kryer veprime të ndryshme juridike në lidhje me këto pasuri të paluajtshme, siç kanë

qenë kalimi i pronësisë të tyre nga subjektet që i privatizuan te të tretët, nëpërmjet kontratës

së shitjes, dhurimit, shkëmbimit si dhe nëpërmjet trashëgimisë. Për të garantuar subjektet e

huaja, në këtë ligj është parashikuar se investimet e huaja dhe prona private e personave

fizikë a juridikë, vendës a të huaj, në territorin e Republikës së Shqipërisë, nuk mund të

shpronësohen ose shtetëzohen dhe as nuk mund të jenë objekt masash të tjera të

barasvlershme me shtetëzimin ose shpronësimin, me përjashtim të rasteve të veçanta në

interes të përdorimit publik dhe gjithmonë me pagesë dhe me një zhdëmtim të plotë.

Mbas vitit 2000, vërehet se ka një zhvillim, për sa i përket privatizimit të sektorëve

strategjikë, dhe institucioni i Drejtorisë së Administrimit dhe shitjes së pronës publike është

institucioni i cili merret me:

- Procedurat për shitjen e trojeve shtetërore;

- Procedurat për shitjen e pronës shtetërore;

- Procedurat për privatizimin e shoqërive tregtare.

Drejtoria e Administrimit dhe Shitjes së Pronës Publike578, kishte si mision të saj administrimin

dhe shitjen e pronave publike, maksimizimin e vlerës së tyre, monitorimin e të ardhurave nga

përdorimi i pronës publike nga ana e shoqërive tregtare me kapital tërësisht, pjesërisht shtetëror,

koncesione, qira, si dhe realizimin e politikës dhe programit të qeverisë në këtë fushë. Kjo

drejtori administron arkivin për të gjitha privatizimet nga viti 1991 deri më sot dhe ka vepruar

mbi bazën e një kuadri të tërë ligjor. Para se të kryejë shitjen e pasurisë së paluajtshme, Drejtoria

për Drejtimin e Pronës Publike kryen së pari verifikimin ZVRPP, nëse kjo pasuri figuron e

regjistruar në emër të shtetit. Në rast se kjo pasuri figuron e regjistruar në pronësi të subjekteve

private, si rrjedhojë e një vendimi të Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, ky

institucion nuk mund të vazhdojë procedurat për transaksion me këtë pasuri. Lidhur me

përcaktimin e kësaj të drejte për këto pasuri, një rol të rëndësishëm ka luajtur praktika gjyqësore.

578E cila u krijuar pas shkrirjes së Agjencisë Kombëtare të Privatizimit në vitin 2006.


255

Kështu, nëpërmjet një vendimi579 të Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë, me të drejtë Gjykata ka

vendosur se kontrata e shitjes së truallit nga seksioni i financës pranë bashkisë Lushnjë është

absolutisht i pavlefshëm, për sa kohë me vendim të Komisionit të Kthimit të Pronave Lushnjë

kjo pronë ishte tjetërsuar dhe shteti ishte zhveshur nga pronësia mbi këtë pasuri.

➢ Agjencia e Inventarizimit dhe Transferimit të Pasurive të Paluajtshme

Kjo Agjenci u krijua me vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 500, datë 14.8.2001, “Për

inventarizimin e pronave të paluajtshme shtetërore dhe transferimin në njësitë e qeverisjes

vendore”, me qendër në Tiranë dhe degë në 12 qarqe të vendit, për procesin e transferimit të

pronave të paluajtshme të shtetit te njësitë e qeverisjes vendore. Sot, AITPP-ja ka degë vetëm

në tri qarqe. AITPP-ja ndjek, lehtëson dhe bashkërendon procesin e inventarizimit të pronës

shtetërore nga institucionet e përfshira në këtë proces në territorin e qarkut, si dhe

transferimin e pronave në njësitë e qeverisjes vendore. Inventarizimi i shërben edhe

vazhdimit të privatizimit.

Sipas të dhënave, rezulton se janë marrë 363 vendime të Këshillit të Ministrave për

miratimin e listës së inventarëve të njësive të qeverisjes vendore, 220 vendime të Këshillit të

Ministrave për miratimin e listës paraprake për kalime në pronësi apo në përdorim njësive të

qeverisjes vendore, si dhe 120 vendime të Këshillit të Ministrave për miratimin e listës

përfundimtare të pronave që kalojnë në përdorim apo në pronësi. Janë në proces miratimi

edhe 25 projektvendime të tjera. Në janar-qershor 2008, në bashkëpunim me Ministrinë e

Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave është realizuar transferimi në pronësi ose në

përdorim i pronave të tipit pyje-kullota për njësi të qeverisjes vendore.

Procesi i inventarizimit të pasurisë shtetërore dhe procesi i transferimit nuk kanë

përfunduar ende. Ka vonesa nga njësitë e qeverisjes vendore të fitimit të titullit të pronësisë

për regjistrim. Tarifat e shërbimit të ZRPP-së paraqiten si pengesë e institucioneve shtetërore

që nuk veprojnë për finalizimin e regjistrimit, për paraqitjen e dokumentacionit të nevojshëm

për vazhdimin e procedurave të transferimit, duke krijuar shkëputje të konsiderueshme kohe

nga faza e parë deri në fund të procedurës së transferimit të pronave. Ndarja kufitare midis

njësive të qeverisjes vendore, sidomos kur ndarja administrative e tyre është në zona pyjore,

pengon procesin e regjistrimit. Paraqitet si kërkesë e menjëhershme përfundimi i regjistrimit

të pasurive të paluajtshme në zonat rurale. Edhe pas daljes së VKM-ve për transferimin e

pasurive të paluajtshme në pronësi apo dhënien në përdorim të njësive të pushtetit vendor,

579Vendimit Nr.157, datë 07.04.2011, i Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë.


256

nga këto të fundit, në mjaft raste nuk paraqitet kërkesë për regjistrimin e tyre në regjistrat që

administrohen nga zyrat e regjistrimit të pasurive të paluajtshme.

➢ Agjencia e Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve

Informale (ALUIZNI)580

ALUIZNI është agjencia e posaçme shtetërore e krijuar për zbatimin e Ligjit nr. 9482, datë

3.4.2006, “Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje”, i ndryshuar,

dhe Ligjin nr. 10186, datë 5.11.2009, “Për rregullimin e pronësisë në truallin shtetëror në

zonat me përparësi turizmin”. Struktura e saj përbëhet nga Agjencia Qendrore e Legalizimit,

Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale, si dhe nga degë në nivel qarku.

Megjithatë, për përmbylljen e procesit të legalizimit, në disa rrethe funksionojnë më tepër se

një degë e saj.

Me këtë ligj sanksionohet e drejta e ALUIZNI-t për të vendosur për procesin e

legalizimit të ndërtimeve pa leje dhe për dhënien e titujve të pronësisë (lejet e legalizimit)

individëve, të cilët posedojnë ndërtimet pa leje. Kjo agjenci, e krijuar në vitin 2006, do të

luante rol kryesor në bashkërendimin efektiv të punës midis instancave të qeverisjes qendrore

dhe lokale, si dhe në plotësimin e kuadrit juridik të nevojshëm me akte nënligjore, të

nevojshme për vënien në zbatim të ligjit.

Ndryshimet ligjore, nëpërmjet Ligjit Nr.9895, datë 10.4.2008, “Për disa ndryshime

dhe shtesa në Ligjin Nr.9482, datë 03.04.2006 ‘Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e

ndërtimeve pa leje’” e kthejnë ALUIZNI-n nga një agjenci “që bashkërendonte punët me

organet qendrore shtetërore dhe njësitë e qeverisjes vendore”, në një “institucion përgjegjës”

për realizimin e procesit të legalizimit, për përgatitjen e regjistrimit fillestar të ndërtimeve

informale, për krijimin dhe përpunimin e informacionit hartografik, si dhe për verifikimin e

përditësimin në terren të tyre, duke përjashtuar organet e pushtetit vendor nga ushtrimi i disa

prej kompetencave të planifikimit urban dhe të menaxhimit të tokës, të cilat Kushtetuta e

Republikës së Shqipërisë, Karta Europiane e Autonomisë Vendore, si dhe jurisprudenca

kushtetuese shqiptare i njohin si kompetenca primare të organeve të qeverisjes vendore.

Gjithashtu nëpërmjet ndryshimeve të bëra organet e qeverisjes vendore nuk mund të

arkëtonin të ardhurat nga tarifa e shërbimit, si dhe taksës së ndikimit në infrastrukturë.

Për këtë arsye, nga ana e një grupi deputetësh u nxorën në pah dy probleme kryesore

të cilat u bënë objekt edhe gjykimit në Gjykatën Kushtetuese Shqiptare:

580 U krijua si institucion me Vendimin Nr.289, datë 17.5.2006 “Për organizimin dhe funksionimin e agjencisë

së legalizimit, urbanizimit dhe integrimit të zonave/ndërtimeve informale (ALUIZNI)”.


257

Së pari581, cenohej parimi kushtetues i decentralizimit të pushtetit dhe autonomisë

vendore, për arsye se kësaj agjencie iu dhanë kompetenca të organeve të qeverisjes vendore,

të cilat kanë sjellë centralizimin e procesit të legalizimit të ndërtimeve informale, të një

agjencie të posaçme shtetërore, në varësi të Këshillit të Ministrave.

Së dyti, cenohej parimi kushtetues i sigurisë juridike për arsye se kompetencat e

organeve të qeverisjes vendore të miratuara nëpërmjet një shumice të cilësuar, me një ligj

organik, nuk mund t’i kalonin me një ligj të zakonshëm një organi qendror të posaçëm.

Nga përvoja e punës në ALUZINI, mendoj se shfuqizimi që Gjykata Kushtetuese u

bëri neneve (për arkëtimin e të ardhurave që do të siguroheshin nga procesi i legalizimit në

favor të organeve të qeverisjes vendore, me qëllim përdorimin e tyre për përmirësimin e

infrastrukturës dhe të urbanizimit të territoreve që legalizohen) ka sjellë më tepër pengesa për

qytetarët, pasi këto të ardhura, edhe pse mblidheshin nga ALUIZNI, shkonin në fondin e të

ardhurave të qeverisjes vendore dhe nuk përdoreshin për procedura të vetë ALUIZNI-t.

Ndërkohë, me shfuqizimin e këtyre neneve nga Gjykata Kushtetuese, sot është shtuar një

praktikë burokratike, pasi ALUIZNI, në përfundim të procedurave të legalizimit dhe dhënies

së lejes së legalizimit, duhet të njoftojë njësinë administrative për të dhënat e objektit të

legalizuar dhe më pas kjo njësi duhet të njoftojë qytetarin për pagesën. Në të kundërt, ky titull

pronësie nuk regjistrohet në ZRPP.

Ndërkohë që jam e të njëjtit mendim me vendimin e Gjykatës Kushtetuese se, duke u

hequr organeve të qeverisjes vendore kompetencat që lidhen me shqyrtimin dhe miratimin

paraprakisht të zonave informale, emërtimin dhe përcaktimin e kufirit të tyre, ndryshimin e

regjimit të tokës në tokë truall, si dhe ndryshimin e destinacionit të përdorimit në zonë

banimi/ekonomike, i kanë zhveshur organet e qeverisjes vendore nga disa prej kompetencave

të tyre, që në kuptim të Kushtetutës të Republikës së Shqipërisë, të Kartës Europiane të

Autonomisë Vendore si edhe të jurisprudencës kushtetuese, cenojnë parimin e decentralizmit

të pushtetit dhe të autonomisë vendore. Sipas dispozitave të sipërcituara, planifikimi i

legalizimit të ndërtimeve nuk miratohet nga organet kompetente në fushën e planifikimit

urban, menaxhimit të tokës dhe kontrollit mbi territorin, por i kalon në mënyrë ekskluzive

ALUIZNI-t.

➢ Agjencia e Trajtimit të Pronave

581 Referuar pretendimeve të një grupi deputetësh, drejtuar Gjykatës Kushtetuese. Vendimi Nr.3, datë

02.02.2009, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.


258

Ligji i ri Nr.133/2015, “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të

pronave”, parashikon se Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave transformohet në

Agjencinë e Trajtimit të Pronave. Ky ligj është miratuar në dhjetor të vitit 2015 nga

Parlamenti shqiptar, por pasi Presidenti iu kthye edhe një herë në janar dhe pasi u miratua

sërish në parlament, hyri në fuqi në shkurt të vitit 2016, kohë në të cilën ka filluar zyrtarisht

edhe aktiviteti i Agjencisë së re të Trajtimit të Pronave, agjenci e cila mbart në vete të gjitha

detyrimet e të drejtat e përcaktuara nga një proces gati 24-25-vjeçar i njohjes së pronësisë,

kthimit dhe kompensimit të pronave. Agjencia e ka filluar punën e vet me miratimin e tri

akteve të para nënligjore: ai për organizimin dhe funksionimin e veprimtarisë së Agjencisë së

Trajtimit të Pronave582; vendimi i qeverisë për trajtimin e kërkesave për njohje të pronës dhe

kompensimin e saj583 dhe vendimi i qeverisë për përcaktimin e rregullave për vlerësimin dhe

shpërndarjen e fondit fizik dhe financiar, për kompensimin e pronarëve584. Edhe pse ligji hyri

në fuqi në janar të vitit 2016, AKKP vazhdoi të funksiononte sipas strukturës ekzistuese, deri

në miratimin e Agjencisë së Trajtimit të Pronës.

ATP-ja është person juridik publik, me seli në Tiranë, në varësi të ministrit të

Drejtësisë. Të gjitha praktikat dokumentare administrative, të cilat kanë qenë në shqyrtim dhe

ndjekje nga ana e AKKP-së, i janë transferuar ATP-së për administrim dhe ndjekje në

vazhdim.

ATP-ja përmbush objektivat, kryen detyrat dhe ushtron përgjegjësitë në përputhje me

përcaktimet e Ligjit Nr.133/2015, “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të

kompensimit të pronave”. ATP-ja drejtohet dhe përfaqësohet nga drejtori i përgjithshëm dhe

nga zëvendësdrejtori i përgjithshëm, për detyra që i delegohen nga drejtori i përgjithshëm, të

cilët i raportojnë ministrit të Drejtësisë.

Detyrat e ATP-së, në zbatim të Ligjit Nr.133/2015, janë:

- Të përfundojë së shqyrtuari të gjitha kërkesat e subjekteve të shpronësuara për trajtimin

e pronës për të cilat nuk është marrë vendim ende nga AKKP-ja, duke kontrolluar,

vlerësuar e konfirmuar tërësinë e dokumentacionit të paraqitur nga subjektet e

shpronësuara.

582 Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr.221, datë 23.3.2016, “ Për mënyrën e organizimit dhe të funksionimit të

agjencisë së trajtimit të pronës”.

583 Vendimi Nr.222, datë 23.03.2016, “Për trajtimin e kërkesave për njohje të pronës dhe kompensimin e saj”,

ndryshuar me Vendimin Nr.765, datë 20.12.2017.

584 Vendimi i Këshillit të Ministrave Nr.223, datë 23.3.2016, “Për përcaktimin e rregullave dhe të procedurave

për vlerësimin dhe shpërndarjen e fondit financiar e fizik për kompensimin e pronave”.


259

- Të vlerësojë vërtetësinë e dokumentacionit të paraqitur nga subjektet e shpronësuara,

përmes ballafaqimit me aktet ligjore e nënligjore ose vendimet gjyqësore, të cilat kanë

shërbyer si bazë për shpronësimin, shtetëzimin, konfiskimin ose marrjen e padrejtë të

pronës nga shteti.

Me ndryshimet e fundit ligjore të vitit 2017, ATP-ja kërkon nga autoritetet përkatëse,

vendore dhe qendrore, informacion nëse prona e pretenduar nga subjekti konsiderohet e zënë

në kuptim të Ligjit Nr.133/2015, nëse mbi të është miratuar leje ndërtimi, nëse është dhënë

ndonjë e drejtë tjetër në përputhje me legjislacionin në fuqi, apo nëse ka filluar procedura për

dhënien e kësaj të drejte. Në çdo rast, ATP-ja kërkon informacion nga Agjencia Shqiptare e

Zhvillimit të Investimeve dhe Agjencia e Trajtimit të Koncesioneve.

Për kërkesat për njohje të drejte të paraqitur për trajtim para hyrjes në fuqi të Ligjit

Nr.133/2015 dhe për të cilat nuk ka një vendim, ATP-ja fillon menjëherë shqyrtimin e tyre, si

më poshtë vijon:

Pas kontrollit, vlerësimit dhe shqyrtimit të kërkesave të paraqitura për njohje të së

drejtës së kompensimit, ATP-ja merr vendim për pranimin ose rrëzimin e kërkesës. Në rast

pranimi, ATP-ja, me të njëjtin vendim, përcakton masën dhe mënyrën e kompensimit të saj,

sipas përcaktimeve të Vendimit Nr.223, datë 23.3.2016, të Këshillit të Ministrave. Vendimi i

ATP-së për njohjen e së drejtës për kompensim fizik, regjistrohet në Zyrën e Regjistrimit të

Pasurive të Paluajtshme.

Brenda 3 vjetësh nga hyrja në fuqi e ligjit, Agjencia duhet të përfundojë procesin e

shqyrtimit të të gjitha kërkesave për njohjen e pronësisë, të patrajtuara që nga vitit ‘93 deri në

vitin 2016. Pas kontrollit, vlerësimit dhe shqyrtimit të kërkesave, sipas përcaktimeve të bëra

në germën “a”, të pikës 1, të vendimit më sipër, drejtori i përgjithshëm i ATP-së shprehet me

vendim brenda afatit të përcaktuar në nenin 33 të këtij ligji, për:

- rrëzimin e kërkesës;

- njohjen, sipas rastit, të së drejtës së pronësisë, kompensimin fizik brenda kufijve të

pronës së njohur apo kompensimin nga fondi i tokës ose kompensimin financiar të pasurisë

dhe të të drejtave të tjera reale, sipas përcaktimeve në këtë ligj;

- pranimin, shqyrtimin dhe vlerësimin e kërkesave për përfitimin e së drejtës së njohur

për kompensim, sipas këtij ligji dhe akteve nënligjore në fuqi;

- verifikimin dhe llogaritjen e detyrimeve financiare që i lindin shtetit për subjektet e

shpronësuara ose për të tretët, sipas përcaktimeve të bëra në këtë ligj.

- depozitimin për regjistrim në regjistrat e pasurisë së paluajtshme të gjitha vendimet

që trajtojnë pronën;


260

- kryerjen e çdo detyre tjetër të caktuar me këtë ligj dhe aktet nënligjore që nxirren në

zbatim të tij.

ATP-ja do të shqyrtojë kërkesat e paraqitura dhe që janë të patrajtuara pas hyrjes në

fuqi të ligjit. Subjekteve të interesuara do t’u caktohet një afat prej 60 ditësh për aplikim në

lidhje me njohjen e pronësisë. Ky afat nuk mund të zgjatet dhe as të rivendoset nga gjykata

apo ndonjë organ tjetër administrativ. Një masë e tillë është parashikuar për t’i dhënë fund

procesit të kthimit dhe kompensimit të pronës në Shqipëri.

Strukturat e ATP-së përgatisin raporte, të cilat ia paraqesin drejtorit të përgjithshëm të

ATP-së. Raporti përmban të dhëna të përgjithshme për:

a) ecurinë e procesit të njohjes e të kompensimit të pronave dhe për mbarëvajtjen e

këtij procesi, përfshirë të dhëna për masën e sipërfaqes së njohur, kompensuar fizikisht në

pronën e njohur dhe atë të njohur për kompensim dhe, sipas rastit, edhe për përcaktimin e

zërit kadastral të saj dhe për vlerën e kompensuar;

b) numrin e vendimeve përfundimtare që kanë njohur të drejtën për kompensim, të

vlerësuara, numrin e kërkesave të paraqitura nga subjektet e shpronësuara, për realizimin e së

drejtës së njohur për kompensim, vlerën dhe llojin e pasurisë, si dhe numrin e kompensimeve

të ekzekutuara, duke përfshirë këtu të dhëna për fondin e shpërndarë dhe sipërfaqen e

kompensuar;

c) numrin e kërkesave të shqyrtuara për raportet e objektit të punës së ATP-së,

indeksin e saktë të çështjeve të pranuara apo të rrëzuara;

ç) nivelin e bashkëpunimit me institucionet e tjera shtetërore dhe problematikat e

hasura;

d) indeksin e rasteve të ankimit gjyqësor dhe ecurinë e çështjeve në gjykatë;

dh) informatizimin dhe përditësimin e sistemit të digjitalizimit të informacionit, të

regjistrit digjital dhe të arkivit të ATP-së;

e) numrin dhe ecurinë e punës për komunikimin zyrtar të ATP-së, lidhur me kërkesat

që paraqiten pranë institucionit;

ë) raportime të tjera, që lidhen me punën dhe detyrat funksionale të strukturave të

ATP-së.

Strukturat e ATP-së kanë përgjegjësinë ligjore të vlerësojnë nga ana ligjore dhe

hartografike kërkesat dhe dokumentet e paraqitura, për çështje që lidhen me mbështetjen e saj

në ligj dhe prova, brenda afatit procedurial.

Drejtori i përgjithshëm i raporton me shkrim, në mënyrë periodike, çdo tre muaj,

ministrit të Drejtësisë, Kryeministrit dhe Komisionit të Përhershëm Parlamentar për


261

Ekonominë dhe Financën të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë. Gjithashtu, drejtori i

përgjithshëm i raporton një herë në vit Komisionit Parlamentar për Çështjet Ligjore,

Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut.

Aktualisht, Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave (AKKP) po punon për

krijimin e Regjistrit Elektronik të Kompensimeve, i cili do të përmbajë të gjitha vendimet

ekzistuese që njohin të drejtën e pronës/kompensimit. Gjithsesi, për herë të parë në 20 vjet,

Shqipëria ka tanimë një numërim të saktë të dosjeve në arkivat e Agjencisë për Kthimin dhe

Kompensimin e Pronave dhe vendi është shumë pranë vlerësimit të kostos së plotë të

kompensimit të pronarëve të pronave të shpronësuara. Në Buletinin e Njoftimeve Zyrtare nr.

41, datë 18.12.2017, dhe njëkohësisht në faqen e saj zyrtare, ATP-ja ka publikuar regjistrin

dhe vlerësimin financiar të vendimeve të kompensimit, të marra në vitin 1996 në Republikën

e Shqipërisë. Në total janë vlerësuar gjithsej 4 877 vendime, nga të cilat 2 190 janë me

vlerësim financiar. Me urdhër të Kryeministrit, nr. 154, datë 17 prill 2014, “Për ngritjen e

grupit ndërinstitucional të punës për identifikimin e pronave shtetërore që do të përdoren për

kompensime fizike”, u ngrit një grup pune për të identifikuar tokat bujqësore, që do të vihet

në dispozicion të ATP-së për kompensimin financiar të pronarëve të pronave të shpronësuara.

Megjithatë, mungesa e një fondi real fizik dhe financiar e ka penguar procesin e kompensimit

të ish pronarëve. Gjatë raportimeve të bëra nga ana e drejtorit të përgjithshëm të ATP-së, për

vitin 2016 rezulton se, gjatë viti 2016 u rikonstruktua arkiva e procesit të njohjes së

pronësisë. Ky arkiv, i unifikuar ndërkombëtar, përmbledh në ambientet e tij gjithë

vendimmarrjen e 25 vjetëve: proces njohjeje, kthimin dhe kompensimin e pronës, një arkiv jo

vetëm brenda normave të ligjit “Për arkivin”, në fuqi, por edhe digjital, ku çdo dosje fizike në

arkivin e agjencisë është e lidhur me dosjen elektronike dhe ID-në përkatëse digjitale në

sistem. Falë një fondi të akorduar nga Fondi i Zhvillimit të Rajoneve, në vitin 2015, Agjencia

e Trajtimit të Pronave ka kryer procedurat e prokurimit për ngritjen e sistemit digjital për

vendimmarrjen 23-vjeçare në këtë fushë, një kontratë e cila është lidhur brenda afateve të

përcaktuara në ligj. Po ashtu, ndërtimi i sistemit dhe vënia në punë e tij ka përfunduar në

muajin dhjetor të vitit 2016.

Agjencia e Trajtimit të Pronave ka nisur me vlerësimin ekonomik dhe financiar të të

gjitha vendimeve të dhëna në rang vendi në vitet 1993-1994, të cilat kanë përcaktuar

detyrimin e shtetit shqiptar për kompensimin fizik apo financiar të pronarëve në këto

vendime. Gjatë publikimit të këtij regjistri, janë numëruar rreth 581 vendime të vitit 1993 dhe

3 664 vendime të vitit 1994, të gjitha vendime të gatshme për t’u aplikuar nga ana e

subjekteve të shpronësuara dhe për të përfituar ekzekutimin përfundimtar. Kjo është edhe


262

risia e ligjit të ri për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të

pronarëve.

Gjatë viti 2016, Agjencia e Trajtimit të Pronës realizoi vlerësimin ekonomik të të

gjithë fondit të tokës të vënë në dispozicion për kompensimin e pronarëve nga fondi i tokës

shtesë, duke realizuar edhe regjistrimin në zyrat vendore të regjistrimit të pasurive të

paluajtshme të këtij fondi, të rezervuar vetëm për kompensimin fizik të pronarëve gjatë këtij

procesi. Fondi i tokës, i vënë në dispozicion përmes një vendimi të qeverisë të vitit 2014,

përbëhet aktualisht nga 23 368 ha tokë bujqësore, i cili është duke u identifikuar parcelë më

parcelë nga ana e grupit të punës i ngritur nga ATP-ja dhe ka një vlerësim ekonomik bazuar

në hartën e vlerës së pronës në fuqi prej 37 miliardë lekësh.

ATP-ja ka përfunduar identifikimin në terren dhe vlerësimin financiar të rreth 150

objekteve shtetërore të vëna në dispozicion nga Ministria e Ekonomisë, të cilat kanë një vlerë

ekonomike prej përafërsisht 2 miliardë lekësh, ose më saktë 2 miliardë e 103 milionë lekë.

Më 2016 u krijuar regjistri i kërkesave pa vendimmarrje në shqyrtim për njohjen e

pronësisë, i cili bazohet në një rend kronologjik të depozitimit të tyre në strukturat përkatëse

(nga vitit 1993 deri në 23 maj të vitit 2016). Kjo kërkesë është realizuar brenda afatit dhe

regjistri është bërë publik dhe njihet për të gjithë publikun nga faqja ëeb e ATP-së.

Gjatë vitit 2016, ATP-ja ka dalë me vendime përfundimtare për rreth 1 060 vendime,

të cilat janë tashmë të përmbyllura nga veprimtaria e agjencisë. Është bërë vlerësimi

ekonomik i vendimeve përfundimtare të kompensimeve, të publikuara në respektim të rendit

kronologjik të viteve 1993 dhe 1994. Agjencia ka publikuar rreth 3 925 vendime.

Sipas raportimeve të ATP-së585, brenda afatit 10-vjeçar, duhet të përfundojë procesi i

kompensimit të të gjitha vendimeve për kompensim, me një fond buxhetor të planifikuar prej

50 miliardë lekësh. Për vitin 2016 janë trajtuar me kompensim 694 kërkesa, ku përfshihen

edhe 493 vendime.

Gjithashtu, po gjatë vitit 2016 ka filluar për herë të parë kompensimi fizik dhe

financiar i tokës bujqësore, duke ezauruar për herë të parë shpërndarjen e 69 ha tokë nga

fondi i tokës shtet për kompensimin fizik të pronarëve. Ndërkohë, gjatë të njëjtit vit Agjencia

ka ngritur grupin e punës për miratimin e hartës së re të vlerës së pronës.

Kështu, duke u bazuar në raportimin e drejtorit të përgjithshëm pranë Komisionit për

çështjet ligjore (në mars të vitit 2018) si dhe për të përmbledhur gjithë sa më sipër, mund të

themi se:

585Shih raportimet e ATP në http://www.parlament.al/Files/Kerkese/ATP-raportimi-vjetor-2017.pdf


263

ATP-ja, që prej fillimit të procesit, ka verifikuar dhe vlerësuar gjithsej 15 856

vendime nga 26 000 vendime të deklaruara apo le të themi 61% të totalit të vendimeve për

kompensim. Pra, vetëm për periudhën janar-dhjetor 2017, janë vlerësuar 11 936 vendime.

Agjencia e Trajtimit të Pronës kryen edhe një procedurë tjerë kompensimi, atë të

trajtimit me kërkesë të veçantë, që do të thotë kompensim progresiv 20%, 30% dhe 40%,

referuar nenit 17 të Ligjit nr. 133. Kjo procedurë është lehtësuese për subjektet të cilat kanë

një vendim kompensimi përfundimtar dhe mund të aplikojnë jashtë radhës kronologjike, duke

përfituar trajtim të menjëhershëm. Për vitin 2017 janë paraqitur 35 aplikime dhe janë

ekzekutuar 12 kërkesa.

Në Buletinin e Njoftimeve Zyrtare Nr. 41, datë 18.12.2017, dhe njëkohësisht në faqen

e saj zyrtare, ATP-ja ka publikuar regjistrin dhe vlerësimin financiar të vendimeve të

kompensimit, të marra në vitin 1996 në Republikën e Shqipërisë. Në total janë vlerësuar

gjithsej 4 877 vendime, nga të cilat: për 2 190 vendime me vlerësim financiar.

Problematika e hasur

Gjatë procesit të shqyrtimit të trajtimit të kërkesave për njohje pronësie nga ana e ATP-së

janë hasur problematika të ndryshme, si nga qytetarët që plotësojnë dokumentacionin, ashtu

edhe nga ATP-ja. Kjo kryesisht për sa u përket rasteve kur janë djegur, vjedhur apo zhdukur

zyrat e kadastrës, të arkivave dhe të ZVRPP-ve. Tjetër problematikë e hasur, është fakti se

procesi i azhurnimit për regjistrimin e pronës në hipoteka është drejt përfundimit, duke sjellë

vonesa deri diku të justifikueshme, në dhënien e informacionit për statusin juridik të pronës të

pretenduar, si dhe mosplotësimin e dokumentacionit hartografik nga qytetarët. Gjithsesi, ky

proces po shkon drejt përmirësimit, duke qenë se ka një marrëveshje midis institucioneve të

cilat trajtojnë pronën, ku stafi i çdo institucioni që ka lidhje me pronën (i referohem këtu

ALUIZNI-t, ZVRPP-ve dhe ATP-së) ka ngritur bërthama kontakti për shkëmbimin dhe

ndjekjen me prioritet të çdo shkrese dhe procedure të cilat u shërbejnë proceseve të

ndërsjella.

4.5. Organet që prodhojnë tituj pronësie dhe regjistrimi i tyre

Në fazën e parë të transferimit të të drejtave, qytetarët dhe personat juridikë përfituan të drejta

pronësie nëpërmjet titujve të pronësisë. Pas vitit 1990, titujt e pronësisë u krijuan nga organe

të posaçme administrative (ad hoc), në bazë të ligjeve të posaçme. Këto organe u ngritën jo


264

vetëm për krijimin e titujve të pronësisë, por kryesisht për shqyrtimin e këtyre titujve. Përveç

organeve administrative që prodhojnë tituj pronësie, ka edhe organet gjyqësore. Gjykata është

organi kompetent i cili korrigjon, rregullon, krijon dhe zgjidh pasojat, që mund të kenë lindur

si rezultat i një vendimi të dhënë nga organet administrative, apo një konflikti të lindur midis

palëve, që nuk është zgjidhur në mënyrë tjetër midis tyre.586

Veç organeve administrative dhe gjyqësore, të drejtën për të nxjerrë dhe prodhuar tituj

juridikë e kanë edhe organet që ushtrojnë funksione publike, siç është shërbimi noterial -

noterët. Nëpërmjet aktit noterial, palët pjesëmarrëse hyjnë në marrëdhënie juridike-civile, me

anë të së cilës krijojnë, ndryshojnë apo shuajnë të drejta pronësie mbi pasuritë e paluajtshme,

nëpërmjet kontratave, deklaratave dhe marrëveshjeve.

Që këto të drejta të fituara të bëheshin efektive, pra që këto prona të bëheshin aktive

për transaksione të mëtejshme, ligji kërkonte regjistrimin e këtyre pronave dhe të drejtat e

tyre.587 Për të arritur regjistrimin, më 1993 Këshilli i Ministrave krijoi Sistemin e Regjistrimit

për Pronën e Patundshme (IPRS) dhe filloi procesin e transferimit të dokumenteve ligjore në

regjistrin e ri.588 Përpara “regjistrimit të parë” të pronave, kopjet e mbajtura nga shteti janë

ruajtur në arkiva të tjera shtetëror: “tapitë” rurale dhe dokumentet e pronave të fshatrave

mbaheshin në arkivat e administrimit të tokës (kadastrat), ndërsa dokumentet urbane kanë

ruajtur në arkivat e hipotekimit. Këto akte duhet të regjistrohen në regjistrin e pasurive të

paluajtshme, me qëllim evidentimin dhe pasqyrimin e ndryshimeve të bëra në kontratë.

Gjithashtu, duke iu referuar nenit 83 të Kodit Civil, veprimi juridik për kalimin e pronësisë së

sendeve të paluajtshme duhet të bëhet me akt noterial dhe të regjistrohet, përndryshe është i

pavlefshëm. Qëllimi kryesor i regjistrimit të titujve të pronësisë është (i) mbrojtja e së drejtës

së pronësisë; (ii) lehtësimi dhe siguria e qarkullimit civil të pasurisë se paluajtshme nëpërmjet

transaksioneve të lejuara nga ligji; si dhe (iii) mundësimi i përdorimit të pasurisë së

paluajtshme si kolateral (garanci) në shlyerjen e detyrimeve.

Regjistrimi, sipas dispozitave të legjislacionit tonë, mund të përcaktohet si formë e

publikimit të domosdoshëm të titullit të pronësisë, në mënyrë të tillë që veprime të caktuara,

të cilat kanë lidhje me statusin ligjor të pasurive të paluajtshme, t’u kundërdrejtohen ose të

kenë efekt ndaj kujtdo. Gjithashtu mund të themi se, regjistrimi është një publikim “i vërtetë”

586 E.Olldashi, E.Saliu, Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë,

Mdiaprint, Tiranë 2015, f.121.

587 Kodi Civil Shqiptar i 1994, nenet 192-197.

588 Vendimi i Këshillit të Ministrave, Nr.505, datë 26.10.1993, “Për pranimin e planit të aksionit të sistemit të

regjistrimit për pronën e patundshme dhe të programeve që lidhen me të ardhmen e tregut të pronave”.


265

i titullit të pronësisë, në kuptimin që, kur paraqitet titulli/akti, regjistrimi nuk bën gjë tjetër

veçse “fotografon apo kopjon” titullin pa i shtuar ose ndryshuar asgjë atij. Regjistrimi përbën

edhe një shërbim publik, pasi lejon çdo person të marrë të dhëna mbi aktet/titujt që

regjistrohen. Pikërisht marrja e saktë e informacionit nëpërmjet publikimit krijon siguri në

qarkullimin e pasurive të paluajtshme, duke mundësuar që përfituesi i të drejtave mbi një

send konkret të jetë i garantuar për sendin që blen dhe të drejtën reale përkatëse. Në këtë

mënyrë, regjistrimi konsiderohet si forma më e rëndësishme e publikimit të akteve juridike,

disiplinuar nga neni 192 e në vijim i Kodit Civil.

Në përputhje me Ligjin nr. 33/2013, si dhe me nenin 193/a të Kodit Civil, për të

kërkuar regjistrimin e pasurisë së paluajtshme pranë ZVRPP, subjekti i interesuar duhet të

disponojë akte të fitimit të pronësisë që, sipas nenit 193 të Kodit Civil, janë:

➢ kontratat për kalimin e pronësisë së sendeve të paluajtshme dhe aktet për pjesëtimin

vullnetar të tyre;

➢ kontratat me të cilat krijohen, njihen, ndryshohen ose pushojnë të drejtat e pronësisë

mbi sendet e paluajtshme, të drejta uzufrukti, përdorimi e bujtjeje, emfiteoze e servituti dhe të

drejta të tjera reale;

➢ aktet me të cilat hiqet dorë nga të drejta pasurore të mësipërme;

➢ vendimet e gjykatave me të cilat njihet cilësia e trashëgimtarit dhe fitohet pasuria e

trashëguar;

➢ aktet me të cilat krijohet një shoqëri ose një subjekt tjetër i së drejtës që ka në pronësi

pasuri të paluajtshme ose gëzon të drejta të tjera reale mbi to;

➢ vendimet e gjykatave ose organeve kompetente shtetërore që përkatësisht përmbajnë

fitimin ose njohjen e pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, pjesëtimin e pasurive të

paluajtshme ose që deklarojnë të pavlefshme veprimet juridike për kalimin e pronësisë të

regjistruar më parë rregullisht, si dhe aktet e përmbarimit gjyqësor për sekuestrimin e

pasurisë së paluajtshme ose shitjen në ankand të tyre.

Organet që prodhojnë tituj juridikë, të detyrueshëm për regjistrim në ZVRPP, i

klasifikojmë në tre lloje:

➢ Organet Administrative;

➢ Organet Gjyqësore;

➢ Organet Publike;

4.6 Titujt e pronësisë së organeve administrative, dhe regjistrimi i tyre


266

Aktet administrative janë shprehje e vullnetit të organeve administrative në funksion të

ushtrimit të kompetencave të tyre në bazë të ligjit dhe sjellin pasoja juridike si akte të

organeve të pushtetit, pra i përkasin fushës së të drejtës publike.589 Në këtë mënyrë, të gjitha

organet administrative që operojnë në fushën e pronësisë në Shqipëri, shprehin vullnetin e

tyre nëpërmjet vendimeve apo akteve të tjera për rregullimin e çështjeve të pronësisë, apo

problemeve që mund të lindin në të ardhmen në lidhje me këto çështje. Disa organe

administrative janë krijuar me qëllime të posaçme për të shqyrtuar mënyrën e përfitimit të

këtyre titujve, apo pretendime të subjekteve të ndryshme në lidhje me këta tituj pronësie.

Aktet administrative të këtyre organeve përbëjnë tituj juridikë të cilët duhet të

regjistrohen në ZRPP. Kështu, çdo person, mbajtës i titullit të pronësisë apo i një të drejte

reale nëpërmjet një akti ku këto të drejta përmbahen, duhet të paraqesë një kërkesë për

regjistrimin e aktit brenda 30 ditëve nga koha e realizimit të tij. Gjithashtu, gjykatat, noterët,

përmbaruesit gjyqësorë dhe organet e tjera shtetërore i dërgojnë zyrës që administron

regjistrin ku ndodhen pasuritë e paluajtshme, kopje të vendimit ose të aktit që përmban

fitimin, njohjen, ndryshimin, pushimin e një të drejte pronësie të paluajtshme ose të një të

drejte reale mbi atë, ose që deklarojnë të pavlefshme veprime juridike për kalimin e pronësisë

të regjistruar më parë.

Pra, tituj juridikë janë aktet e nxjerra nga organet apo komisionet e posaçme, si:

Këshillat e Qarkut, Ndërmarrjet Komunale të Banesave, Komisioni i Shpërndarjes dhe

Likuidimit të Pasurive të Kooperativave Bujqësore, Agjencitë Qendrore të Ristrukturimit dhe

Privatizimit, Këshilli i Komunës, Komisioni i Tokës i rrethit etj. Aktet administrative që

përbëjnë titull pronësie të këtyre organeve janë:

➢ Aktet e marrjes së tokës në pronësi (AMTP);

➢ Aktet e marrjes së tokës në përdorim;

➢ Kontratat e shitblerjes së objektit;

➢ Kontratat e marrëdhënies me truallin.

Titujt e pronësisë janë regjistruar në Sistemin e Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme, nëpërmjet regjistrimit fillestar të tyre. Por në disa zona kadastrale ky proces nuk

ka përfunduar ende, gjë që ka sjellë edhe pasiguri ligjore lidhur me të drejtat e pronësisë së

fituar nga këto akte.

589 Vendimi Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë Nr.5, datë 30.10.2012.


267

4.6.1 Regjistrimi i fillestar i pasurive të paluajtshme

Aktet e Marrjes së tokës në pronësi

Akti i marrjes së tokës në pronësi (AMTP), është akti administrativ i nxjerrë nga ana

Komisioneve të ndarjes së tokës bujqësore në bazë të Ligji Nr.7501, datë 19.07.1991, “Për

Tokën”, si dhe të Ligjit nr. 8053, datë 21.12.1995, “Për kalimin në pronësi, pa shpërblim, të

tokës bujqësore”. Subjekte të përfitimit të tokës bujqësore në pronësi dhe të titujve të

pronësisë mbi tokën bujqësore janë personat vendës, fizikë ose juridikë të cilët figuronin në

gjendjen familjare të familjes bujqësore deri më 01.08.1991.590 Po ashtu, me Vendim Nr.296,

datë 7.7.1992, “Për një shtesë në VKM, Nr.255, datë 2.8.1991, “Për kriteret e ndarjes së

tokës” u jepej tokë bujqësore në pronësi edhe familjeve që përfitojnë të drejta sipas neneve 5

dhe 6 të Ligjit Nr.7514, datë 30.9.1991, “Për pafajësinë, amnistinë dhe rehabilitimin e ish të

dënuarve dhe të përndjekurve politikë, të cilët banojnë realisht në fshat dhe nuk janë të

sistemuar me punë e strehim në qytete a qendra te banuara”. Ndërkohë që për ndërmarrjet

bujqësore ky afat shtrihet deri në tetor të vitit 1991.

Dhënia e tokës bujqësore në pronësi realizohet dhe vërtetohet vetëm me dokumentin

bazë unik, që është “akti i marrjes së tokës në pronësi”. Ky akt është i vlefshëm vetëm nëse ai

është krijuar sipas procedurave të përcaktuara në Vendimin Nr.230, datë 22.7.1991, të

Këshillit të Ministrave, “Për krijimin e komisioneve të tokave”, i ndryshuar, dhe në

Udhëzimin Nr.2, datë 2.8.1991, të Këshillit të Ministrave, “Për funksionimin e komisioneve

të tokës në rrethe e fshatra”.

Titujt e pronësisë për tokat bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore janë të vlefshëm

vetëm kur ata janë krijuar sipas dispozitave të Ligjit Nr.8053, datë 21.12.1995, “Për kalimin

në pronësi, pa shpërblim, të tokës bujqësore” dhe procedurave të përcaktuara në Udhëzimin

nr. 106, datë 23.2.1996, të Ministrit të Bujqësisë dhe Ushqimit, “Për procedurat e kalimit të

tokës nga përdorimi në pronësi”.

Titujt e pronësisë mbi tokën bujqësore janë të vlefshëm vetëm kur janë krijuar në

përputhje me:

➢ kriteret e përcaktuara në Ligjin Nr.8053, datë 21.12.1995, “Për kalimin në pronësi, pa

shpërblim, të tokës bujqësore”, i ndryshuar;

➢ kriteret e përcaktuara në Vendimin Nr.255, datë 2.8.1991, të Këshillit të Ministrave,

“Për kriteret e ndarjes së tokës bujqësore”, i ndryshuar.

590 VKM Nr.255, datë 02.08.1991, pika 2.


268

Në një Vendim të Kolegji Administrativ të Gjykatës së Lartë591, me objekt

shfuqizimin e Urdhrit Nr.587, datë 09.06.2008, të Zyrës Qendrore të Regjistrimit të Pasurive

të Paluajtshme si dhe detyrimin e saj për regjistrimin e pronës, ajo është shprehur se “AMTP,

që të regjistrohet, duhet të jetë në të gjitha rekuizitat ligjore, duhet të jetë origjinal, i firmosur

dhe i vulosur dhe i konfirmuar nga Seksionet e Administrimit dhe të Mbrojtës së Tokës në

Qark (SAMT)”.

Sipas legjislacionit “Për tokën” (ligji “Për krijimin dhe funksionimin e strukturave për

administrimin dhe mbrojtjen e tokës”, VKM Nr.532, datë 31.10.2002, “Për mënyrat e

ushtrimit të funksioneve nga Seksionet e administrimit dhe të Mbrojtës së Tokës në Qark”

dhe VKM Nr.556, datë 23.10.2000, “Për dorëzimin e dokumentacionit të pronësisë, në zyrat

e regjistrimit të pasurive të paluajtshme”), AMTP duhet të jetë origjinal, i konfirmuar nga

SAMT (që shërben si kadastër ku, ndër tjera, regjistrohen pronësia e tokave bujqësore) dhe i

vulosur prej tij dhe të dërgohet prej këtij të fundit për regjistrim. Pra, duhet që AMTP të

konfirmohet pranë SAMT dhe pastaj të veprohet sipas ligjit dhe akteve nënligjore.

Prona regjistrohet në ZRPP në emër të kryetarit të familjes bujqësore, pasi ky dorëzon

dokumentacionin e nevojshëm:

➢ Aktin e Marrjes së Tokës në Pronësi, lëshuar nga Komisioni i ndarjes së tokës, në

fshat dhe komunë. Akti administrativ, në këtë rast duhet të jetë origjinal, i firmosur dhe

vulosur për konfirmim nga Seksionet e Administrimit dhe të Mbrojtës së Tokës në Qark592.

➢ planvendosjen e pronës, lëshuar nga topografi i komunës, dhe planin e rilevimit të

pronës, lëshuar nga një ekspert topograf i licencuar;

➢ shkresën përcjellëse nga institucioni që ka lëshuar aktin.

Por ky regjistrim nuk nënkuptonte se personi ishte përfitues i vetëm i titullit të pronësisë, pasi

regjistrimi bëhej si përfaqësues i familjes bujqësore593, jo si individ. Ky regjistrim kryhej në

rastet e tokës bujqësore, ndërkohë që ullishtat, pemëtoret dhe vreshtat, të cilat ishin ndarë nga

Komisionet e ndarjes se tokës me sipërfaqe ose numër rrënjësh pa u përcaktuar kufiri i

ndarjes së tokës në hartë, nuk kishte një përcaktim ligjor se do të kryhej ky regjistrim, por

591 Vendimi Nr.143/2014 i Kolegjit Administrativ i Gjykatës së Lartë.

592 VKM Nr.532, datë 31.10.2002, “Për mënyrat e ushtrimit të funksioneve nga Seksionet e administrimit dhe të

Mbrojtës së Tokës në Qark” si dhe VKM Nr.556, datë 23.10.2000, “Për dorëzimin e dokumentacionit të

pronësisë, në zyrat e regjistrimit të pasurive të paluajtshme”.

593 Në bazë të Vendim Nr.519, datë 31.10.1994, “Për miratimin e kartelës për regjistrimin e pasurive të

paluajtshme” dhe Udhëzimit Nr.76, datë 13/09/1999, “Udhëzim metodik për plotësimin e kartelës se pasurisë së

paluajtshme”.


269

trajtoheshin nga rregullorja e ZRPP-së si rate të veçanta dhe regjistrimi i tyre bëhej sipas

rasteve:

Në qoftë se gjatë azhornimit janë përcaktuar kufijtë e pronave ne hartën treguese,

regjistrimi do të bëhet në bazë te pasurisë (parcelës) dhe pronarit përkatës.

Nëse gjatë azhornimit nuk ka qenë e mundur paraqitja në hartë e kufijve të pasurive,

parcelave, atëherë do të bëhet regjistrimi i parcelës së pandarë, si një pasuri në bashkëpronësi

të të gjitha familjeve bujqësore. Duke qenë se në përcaktimin që Kodi Civil i bën sendit, ka

mundësi interpretimi për t’u bërë edhe regjistrimi i tyre në kartelat e pasurisë së objekteve të

paluajtshme, ky regjistrim mund të bëhet në seksionin e përshkrimit të veçantë, duke

përcaktuar edhe numrin e rrënjëve të tyre, brenda asaj prone me sipërfaqe dhe kufijtë e

përcaktuar.

Regjistrimi fillestar i pasurive të paluajtshme në raste të veçanta:

Për të mos penguar tregun e tokës, në zonat kadastrale ku regjistrimi fillestar nuk ka

filluar ose nuk ka përfunduar, pronari ligjor i pasurisë së paluajtshme mund të kërkojë

regjistrim të veçantë, duke i paraqitur një aplikim regjistruesit të Zyrës së Regjistrimit ku

ndodhet pasuria e paluajtshme. Pronari duhet të përfshijë në aplikimin e tij një deklaratë të

noterizuar në lidhje me nevojën e regjistrimit të veçantë, duke treguar se rrethana të tilla, si:

transferimi, hipotekimi dhe transaksione të tjera, krijojnë nevojën për një regjistrim të

veçantë. Për regjistrimin fillestar të veçantë, një person fizik/juridik duhet të paraqesë të

gjitha dokumentet e nevojshme sipas nenit 24 të Ligjit “Për Regjistrimin e Pasurive të

Paluajtshme” dhe “Rregulloren për Punën e Zyrave të Regjistrimit”. Në dokumentet që

kërkohen, do të përfshihet çdo provë pronësie që aplikuesi ose përfaqësuesi i tij duhet të

paraqesë, si dhe një plan rilevimi i përgatitur nga një topograf i licencuar.

Plani i rilevimit të ngastrës duhet të miratohet nga koordinatori, i cili do të vendos një

numër identifikimi të pasurisë. Personi që bën kërkesën duhet të ketë:

- një deklaratë të noterizuar të pronarëve fqinjë, që aplikuesi është kufitar me ta, që

nuk kanë pretendime për kufijtë dhe

- një deklaratë të kryeplakut të fshatit ose kryetarit të Njësisë Administrative ku të

thuhet se, sipas dokumenteve që janë paraqitur, ky aplikues është pronari i pasurisë dhe asnjë

pretendim tjetër në lidhje me pronësinë nuk ekziston.

Personi që kërkon regjistrimin, sipas rregullores, nuk mund të bëjë kalim pronësie të pasurisë

së paluajtshme në fjalë, nëse nuk janë ndjekur procedurat për regjistrimin fillestar sipas aktit

të Regjistrimit të Pasurisë së Paluajtshme. Regjistruesi do të krijojë një dosje të veçantë për

secilin aplikim. Kjo dosje duhet të përmbajë aplikimin, të gjitha dokumentet mbështetëse dhe


270

planin e rilevimit. Kjo mënyrë regjistrimi është diskutuar si mjet abuziv në duart e

regjistruesit, dhe jo si një mënyrë ligjore regjistrimi pasi nuk ishte e përcaktuar në dispozitat

ligjore. Në shumë raste ekzistonte edhe mundësia e kryerjes së mbivendosjeve për shkak të

pozicionimit hartografik pas kryerjes së regjistrimit fillestar sistematik. Por megjithatë, në

kushtet kur në shumë zona kadastrale të vendit nuk ishte kryer regjistrimi fillestar ishte një

mënyrë për të bërë të mundur regjistrimin e pasurisë për arsye të kryerjes së transaksioneve

ekonomike, dhe për ti hapur rrugë zhvillimit të pronës.

Lista emërore e pronarëve të trojeve dhe shtëpive594 për pasuritë truall dhe ndërtesë, të

ndodhura në zonat urbane të fshatrave,akt i lëshuar nga pushteti vendor (Komunat).

Për regjistrimin e pasurisë së paluajtshme në zonën urbane të fshatit, komuna ose bashkia i

kërkon pronarit dokumente të pronësisë sipas kritereve të përcaktuara në ligj, për pronësinë e

ndërtesave dhe të trojeve në këtë zonë. Madhësia e sipërfaqes së truallit në pronësi të pronarit

të ndërtesës që ka kryer ndërtimin, përcaktohej nga dispozitat ligjore ekzistuese deri në daljen

e Ligjit nr. 7633, datë 7.4.1993, “Për urbanistikën”. Dokumentacioni i azhornimit për pasuritë

e paluajtshme të zonës urbane të fshatit sipas listë emërore të pronarëve të trojeve dhe

shtëpive, vihej në dispozicion të komunës. Pas verifikimit, ajo miratohej nga ky organ dhe më

pas bëhej regjistrimi i kësaj pasurie nga Njësia e Menaxhimit të Projektit të SRPP për

zbatimin e këtij vendimi.

Kontrata e shitjes për pasuritë truall dhe ndërtesë pronë e ish-kooperativave bujqësore595,

apo ndërmarrjeve bujqësore596.

Të gjitha objektet e ish-kooperativave dhe ndërmarrjeve bujqësore, që përfshinin troje dhe

objekte ndërtimore, si depo magazina, stalla etj., u nxorën në shitje mbas shpërbërjes së tyre.

Ato u blenë dhe u privatizuan nga shtetasit dhe për regjistrimin e tyre nevojitej

dokumentacioni si më poshtë:

- vendimi i Komisionit të Shpërndarjes dhe Likuidimit të Pasurive të Kooperativave

Bujqësore;

- kontrata e shitblerjes se objektit para noterit, me palë përfaqësues të ndërmarrjes;

594 VKM Nr.432, datë 14.8.1995, “ Për procedurat e regjistrimit të pasurive të paluajtshme në zonën urbane të

fshatit”.

595 Pasuritë e paluajtshme të njohura nga VKM Nr.266, datë 8.8.1991, “Për ndarjen e pasurisë në Kooperativat

Bujqësore”:

596 Pasuritë e paluajtshme të njohura nga Ligji Nr.7745, datë 26.7.1993, “Për rivlerësimin dhe shpërndarjen në

vlerë të pasurisë së ish-kooperativave bujqësore”.


271

- kontrata e marrëdhënieve me truallin, nëse ishte bërë edhe kalimi i pronësisë së truallit;

- planvendosja e pasurisë.

Dokumentacioni për regjistrimin e pasurive të ish-ndërmarrjeve bujqësore597 përfshinte:

- aktin e Marrjes së Tokës në Pronësi/Përdorim;

- kontratën e marrëdhënieve me truallin midis Agjencisë Qendrore te Ristrukturimit dhe

Privatizimit të NB-ve dhe Subjektit;

- kontratën e shitblerjes së objektit;

- planvendosjen.

Kontratat e shitjeve për pasuritë e paluajtshme të njohura nga Ligji nr. 7512, datë

10.08.1991, “Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private dhe nismës së lirë, të

veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit”.

Të gjitha objektet shtetërore, që shërbenin për aktivitet tregtar si: mapo, dyqane,

lokale, markata, dhe të gjitha ndërmarrjet shtetërore që operonin në Shqipëri për prodhime të

tjera, u privatizuan nga punonjësit e tyre nëpërmjet kontratave të privatizimit, nga ana e

institucionit të Agjencisë Kombëtare të Privatizimit (AKKP).

Dokumentacioni që duhej të paraqitej për t’u regjistruar në ZVRPP përfshinte:

- kontratën e shit-blerjes mes AKP dhe blerësit për objektin e privatizuar, lidhur para

noterit;

- kontratën për marrëdhëniet me truallin;

- planvendosjen

- aktin e dorëzimit, nënshkruar nga AKP dhe blerësi.

Në rastet kur AKP kishte shitur me një kontratë të vetme truallin dhe objektin mbi të,

mjaftonte vetëm kjo kontratë për të regjistruar si truallin ashtu edhe objektin.

Kontratat e shitjes, të lidhura në bazë të Ligji nr. 7652, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e

banesave shtetërore”.

Pasuritë e paluajtshme “pallat” dhe “apartament”, u privatizuan nga shtetasit që banonin me

qira në to, nëpërmjet kontratave të shitjes nga Ndërmarrja Komunale e Banesave (sot Enti

Kombëtar i Banesave). Dokumentacioni që duhej për regjistrimin e tyre përbëhej nga:

- kontrata e shitblerjes ndërmjet NB dhe qytetarit, si dhe ajo e redaktuar nga noteri;

- planimetria e apartamentit;

- Genplani i pallatit;

597 Pasuritë e paluajtshme të njohura në bazë të Vendimit Nr.452, datë 17.10.1992, “Për ristrukturimin e

ndërmarrjeve bujqësore”.


272

- Çertifikata e gjendjes familjare më 1 dhjetor 1992, për të përcaktuar bashkëpronarët me

moshë mbi 18 vjeç në këtë datë, kur ata nuk janë pasqyruar në Kontratë.

Në përgjithësi nuk kishte pasaktësi në këtë dokumentacion dhe mjaftonin dokumentet e

mësipërme, pasi trualli i pallatit ishte në bashkëpronësi të të gjithë pallatit, dhe nuk kishte

interesa për dhënien e truallit të pallatit pesëkatësh. Në rastet e privatizimit të objekteve

njëkatëshe, kur me privatizimin e objektit kryhej edhe privatizimi i truallit poshtë tij

nevojitej edhe dokumentacioni shtesë, si: Formularët 1, 2, 3, mandatpagesa etj. Kjo bëhej për

arsye se, pikërisht në Formularin nr. 2 përcaktohej së pari numri i personave përfitues të

bashkëpronësisë (ata që kishin mbushur moshën 18 vjeç), si dhe ajo që ishte më e

rëndësishme - sipërfaqja e truallit që privatizohej. Titulli i pronësisë së këtyre objekteve ka

shërbyer më pas për ngritjen e pallateve të reja shumëkatëshe, kështu që ky formular ka qenë

shumë i rëndësishëm në përcaktimin e sipërfaqes që përfitonte çdo familje.

Kontratat e dhurimit për studio pune të piktoreve dhe skulptoreve598, lidheshin nëpërmjet

Komisionit të Përbashkët të Bashkisë dhe i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, si dhe

përfituesve të studios të cilëve u dhurohej.

Për të bërë regjistrimin e tyre në ZRPP, duheshin dokumentet si në vijim:

- Aktdhurimi i ndërtesës, përgatitur nga Komisioni i Përbashkët i Bashkisë dhe i Lidhjes

së Shkrimtarëve dhe Artistëve me anëtarët e familjes dhe trashëgimtarët e saj, redaktuar

nga noteri;

- planvendosja;

- kontrata për marrëdhëniet me truallin redaktuar nga noteri.

Aktet e nxjerra në bazë të ligjeve të urbanistikës (lejet e ndërtimit)

Regjistrimi i titujve të pronësisë për pasuritë e paluajtshme të përfituara si rezultat i zbatimit

të ligjeve të urbanistikës, bëhej nga zyra e regjistrimit, nëpërmjet rregullores së miratuar nga

kryeregjistruesi. Rregullorja parashikonte kërkesa për dokumentacionin e nevojshëm për

regjistrim, në varësi të ligjeve të urbanistikës që kanë qenë në fuqi në periudha të ndryshme

dhe në varësi të ndarjes administrative qytet-fshat.599

Urdhri i ministrit të Ekonomisë Publike dhe Privatizimit për regjistrimin e pasurive të

paluajtshme të shoqërive tregtare, të krijuara nga transformimi i ndërmarrjeve shtetërore.

598 Të njohura në bazë të Dekretit të Presidentit të Republikës Nr.378, datë 2.12.1992, “Për faljen e studiove të

punës piktorëve dhe skulptoreve”.

599 Rregullorja Nr.184, “Për punën e Zyrës së Regjistrimit të pasurive të Paluajtshme”.


273

Pasuritë e paluajtshme, pronë shtetërore, të vendosura si kontribut në natyrë në kapital

themeltar të shoqërive tregtare, të krijuara nga transformimi i ndërmarrjeve shtetërore, në

bazë të Ligjit nr. 7926, datë 20.04.1995, “Për transformimin e ndërmarrjeve shtetërore në

shoqëri tregtare”, duhej të regjistroheshin në regjistrin e pasurive të paluajtshme, si pasuri e

këtyre shoqërive. Dokumentacioni që paraqitej në ZRPP ishte:

- urdhri i ministrit të Ekonomisë Publike dhe Privatizimit, i cili duhet të përmbante të

dhënat për vlerën, kufijtë, sipërfaqen dhe vendndodhjen e pasurisë së paluajtshme, për

të cilën kërkohej regjistrimi;

- vendimi i gjykatës për regjistrimin në regjistrin tregtar, bashkë me aktet me të cilat

krijohet shoqëria tregtare.

4.7 Regjistrimi i vendimeve të organeve administrative

Akte administrative konsiderohen të gjitha vendimet e organeve të administratës publike, të

cilat krijojnë pasoja juridike në raste individuale.600

Aktet administrative të Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave (Vendimet).

Me hyrjen në fuqi të Ligjit Nr.9235/2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” dhe

akteve nënligjore në zbatim tij, u krijua Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave.

Lidhur me natyrën juridike të vendimmarrjes së këtij organi, në Kolegjet e Bashkuara të

Gjykatës së Lartë është bërë një debat i gjerë juridik. Thelbi i debatit juridik ka qenë nëse

vendimet e AKKP përbënin një akt administrativ të mirëfilltë (siç ka vlerësuar pakica në

mendimin e saj, duke iu referuar dispozitave të Ligjit Nr.49/2012) apo një vendim gjyqësor

sipas qëndrimit të mbajtur nga Gjykata Kushtetuese në Vendimin e saj Nr.27, datë

26.10.2010 (qëndrim që mban shumica e Kolegjeve të Bashkuara). Në vendimmarrjen e tyre,

në Vendimin Nr.4/2013, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë mbajtën parasysh

praktikën e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut për çështjet e pronësisë si dhe

konkluzionet e arritura në Vendimin Nr.27, datë 26.05.2010, të Gjykatës Kushtetuese të

Republikës së Shqipërisë. Kolegjet e Bashkuara kanë vlerësuar që, megjithëse procesi i

njohjes, kthimit apo kompensimit të pronave rezulton t’i jetë besuar një organi administrativ,

sikurse ishin më parë Komisionet e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ish Pronarëve dhe

aktualisht Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, veprimtaria e këtyre organeve

600 Neni 105 i Ligjit Nr.8485, datë 12.05.199, “Kodi i procedurave Administrative të Republikës së Shqipërisë”


274

administrative nuk është konsideruar asnjëherë si veprimtari e mirëfilltë administrative, por si

një veprimtari e cila paraqiste dhe paraqet karakteristikat e një veprimtarie gjyqësore.601

Megjithatë, edhe pse vendimet e organeve administrative (komisionet), që kanë pasur

si kompetencë kthimin dhe kompensimin e pronave ndër vite, nuk mund të konsiderohen akte

administrative, në kuptimin normal juridik të termit (strictu sensu), por akte sui generis të

nxjerra nga një organ sui generis, këto komisione janë persona juridikë që, duke iu referuar

edhe doktrinës juridike në këtë fushë, kategorizohen si ente publike të posaçme të krijuara me

ligj dhe që ushtrojnë funksione në interes të publikut.602 Por përcaktimi si titull ekzekutiv i

vendimit të dhënë prej drejtorit të përgjithshëm të AKKP-së, sikurse është parashikuar në

nenin 16 të Ligjit nr. 9235, datë 29.07.2004, i ndryshuar, dhe ngarkimi i Shërbimit të

Përmbarimit Gjyqësor për ekzekutimin e detyrueshëm të vendimit, sipas të cilit është

vendosur për njohjen me të drejtë kthimi në natyrë apo kompensimin e pronës, nuk vjen në

përputhje me atë çka parashikohet në nenin 510/a të Kodi i Procedurës Civile. Kjo për faktin

se, vendimet e dhëna prej drejtorit të përgjithshëm të AKKP-së për njohjen me të drejtë

kthimi në natyrë apo kompensimin e pronës, nuk përmbajnë detyrim apo palë në konflikt

civil për pronën objekt shqyrtimi. Por, mbi bazën e kësaj dispozite, u shfuqizuan dhjetëra

vendime administrative të marra nga ana e ish – KKK Pronave, vendime të cilat, pavarësisht

prej paligjshmërisë që mbartnin, përbënin një titull pronësie të qenësishëm. Si të tilla, ato

ishin regjistruar në regjistrat e pronësisë në ZRPP dhe kishin prodhuar efekte juridike, pasi

ishin kryer disa veprime juridike të parashikuara nga Kodi Civil (kontrata shitjeje, dhurimi,

shkëmbimi, trashëgimi testamentare, ligjore). Edhe pse këto veprime juridike konsiderohen

nulë për efekt të neneve 116 dhe 117 të Kodi i Procedurave Administrative, pasi rrjedhin nga

një akt administrativ i pavlefshëm, në të vërtetë mes palëve janë krijuar konflikte sociale dhe

gjyqësore.603 Në lidhje me këtë kompetencë, në jurisprudencën e saj Gjykata Kushtetuese ka

vlerësuar se “titujt e pronësisë të fituar me anë të këtyre vendimeve të ish KKKP-ve nuk

mund të anulohen apo shfuqizohen iure imperi, pra në mënyrë të njëanshme, përmes

vendimeve administrative të nxjerra nga autoritetet publike përkatëse, në rastin konkret të

Drejtorit të AKKP-së. Vendimet e ish-KKKP-ve, nëse nuk janë ankimuar brenda afateve

ligjore, janë vlerësuar si vendime të formës së prerë dhe, për rrjedhojë, të ekzekutueshme dhe

601 Vendimi i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatëss ë Lartë Nr.4 datë 10.12.2013, pika 60.

602 Po aty pika 55.

603 Në nenin 117 të Kodi i Procedurave Administrative, që ka të bëjë me efektet që rrjedhin nga aktet

administrative absolutisht të pavlefshme sanksionohet se: “Aktet administrative absolutisht të pavlefshme nuk

prodhojnë pasoja ligjore pavarësisht nga fakti nëse janë deklaruar apo jo si të tilla”.


275

nuk mund të vihen në diskutim as nga palët që kanë marrë pjesë në proces, as nga organet

shtetërore, të çfarëdo natyre qofshin”604.

Për marrjen e vendimit përkatës për një pasuri të paluajtshme, për të cilin subjekti që

pretendon se është shpronësuar i është drejtuar AKKP-së, ky organ administrativ duhet të

konfirmojë dhe verifikojë dokumentacionin e paraqitur nga subjektet kërkues, duke marrë

informacione nga institucione të treta.605 AKKP, në varësi të institucionit shtetëror që ka në

administrim pronën shtetërore ose publike, u kërkon informacion këtyre institucioneve606:

➢ Zyrës së Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, për vërtetimin e gjendjes juridike të

pronës, për statusin juridik të pronës në kartelat e pronësisë, në regjistrat e pasurive të

paluajtshme.

➢ Këshillit të qarkut (Seksioni i Administrimit dhe Mbrojtjes së Tokës - SAMT), për

vërtetimin e gjendjes juridike të sipërfaqeve, që në regjistrin kadastral figurojnë “tokë

bujqësore”, nëse toka që pretendohet nga ish-pronarët ka qenë objekt i trajtimit të Ligjit Nr.

7501, datë 19.07.1991, “Për tokën”.

➢ Njësive të qeverisjes vendore, për pronat që i shërbejnë një interesi publik dhe për të

cilat bëhet propozimi për tjetërsim.

➢ Bashkisë (Drejtoria e Përgjithshme e Urbanistikës), komunës, këshillit të qarkut

(Drejtoria e Urbanistikës apo njësitë e legalizimit), për konfirmimin e gjendjes së pronës.

➢ Ministrisë së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës apo organeve në varësi të saj, për

pronat e përmbytura nga hidrocentralet dhe nëse pronarët kanë përfituar sipas ligjit për

shpronësimet për interes publik.

➢ Ministrive dhe institucioneve të tjera shtetërore, për pronat të cilat nuk shfrytëzohen

për interesa publikë.

➢ Agjencisë së Legalizimit dhe Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave Informale, me

qëllim marrjen e informacionit nëse mbi pasuritë e paluajtshme të cilën ka në shqyrtim,

figuron ndërtim informal dhe nëse është objekt shqyrtimi nga ky organ administrativ apo jo.

➢ Arkivit Qendror të Shtetit, me qëllim marrjen e informacionit, nëse dokumentacioni i

paraqitur nga subjekti kërkues, pretendues i pronësisë, ndodhet i arkivuar pranë këtij

institucioni.

604 Vendimi Nr.43, datë 06.10.2011, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

605 Neni 15 i Ligjit Nr.9235, datë 29.7.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”.

606 Vendimi Nr.52, datë 07.02.2007, “Për përcaktimin e procedurave dhe të afateve të komunikimit nëpërmjet

AKKP-së, dhe institucioneve shtetërore, gjatë procesit të njohjes, kthimit apo kompensimit të pronës”.


276

Informacioni që AKKP merr nga ana e ZRPP për gjendjen juridike të pasurisë së paluajtshme

është i rëndësishëm, sepse përcakton vlefshmërinë apo pavlefshmërinë e aktit administrativ

lëshuar prej saj.607 Në këtë mënyrë, AKKP nuk mund të nxjerrë vendim për kthimin e asaj

pronësie ish-pronarit, nëse pasuria e paluajtshme është përfituar në një nga mënyrat e

parashikuar me ligj kundrejt një subjekti. Në këtë rast, pasuria konsiderohet e zënë për ish-

pronarët dhe ligji ka parashikuar forma të tjera, si kompensimin në natyrë ose në vlerë

monetare.608

Në rastet e nenit 25/c të Ligjit Nr.33/2012, “Për regjistrimin e pasurive të

paluajtshme”, për kalimin në pronësi të sipërfaqeve, kur në dokumentin e pronësisë është

bërë shënimi “oborr në përdorim”, kërkuesit duhet t’u drejtohen organeve të kthimit dhe

kompensimit të pronave. Kalimi i kësaj sipërfaqeje toke në pronësi bëhet pas një procesi

administrativ të kryer nga AKKP-ja. Sipërfaqja duhet të jetë e lirë nga ndërtimet informale

dhe nuk duhet të jetë trajtuar me njohje dhe kthim të pronës ish-pronarit. AKKP, pasi

verifikon mënyrën e përfitimit të titullit të pronësisë nga subjekti pretendues dhe kohën në të

cilën rezulton të jetë shtetëzuar prona, bën kërkime në regjistrat kadastralë, për të parë nëse

pasuria është përfituar përpara apo pas hyrjes në fuqi të Kushtetutës së Republikës Popullore

Socialiste të Shqipërisë të vitit 1976. Verifikimi i kohës së regjistrimit të një akti fitimi të

pronësisë është i nevojshëm për përcaktimin nëse subjekti aplikues e ka përfituar të drejtën e

pronësisë edhe për truallin poshtë objektit. Pas verifikimit, AKKP vendos në dy mënyra:

1. Nëse pasuria e paluajtshme është shtetëzuar për efekt të ligjit nëpërmjet

miratimit të një akti të përgjithshëm, siç ishte Kushtetuta e vitit 1976, dhe figuron e

regjistruar në regjistrat e ZRPP-së oborr në përdorim, atëherë kjo pasuri, nëpërmjet vendimit

të AKKP-së, i kthehet pronarit apo trashëgimtarëve të tij pa paguar ndonjë detyrim financiar.

Në këtë rast konsiderohet se subjektit i është shtetëzuar pasuria e paluajtshme duke i lënë në

pronësi vetëm ndërtesat dhe nuk është kompensuar asnjëherë nga shteti për truallin. Në këto

kushte, subjektit i lind e drejta t’i kthehet kjo pasuri truall pa paguar detyrim financiar. Kjo

607 E.Olldashi, E.Saliaj, Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Botimet

Mediaprint, Tiranë,2015, f.145.

608 Referuar jurisprudencës së Gjykatës Kushtetuese, Vendimi nr.4, datë 08.04.1994, “Kontratat në të cilat shteti

ka marrë pjesë si palë shitëse e këtyre lokaleve, edhe sikur të vërtetohen shkaqe të përligjura që i bëjnë ato të

pavlefshme, nuk mund të zgjidhen në mënyrë të njëanshme nga shteti nëpërmjet organeve të tij ligjvënëse apo

ekzekutive, sepse shkelet parimi i njohur juridik i gjithëpranuar, sipas të cilit askush, qoftë ky edhe shteti, nuk

mund të bëhet gjyqtar i çështjes së vet (Nemo judex in causa sua)”.


277

konsiderohet një mënyrë e prejardhur e fitimit të pronësisë nëpërmjet kontratës së shitblerjes,

apo dhurimit para vitit 1976.

2. Në rastet kur shteti pas vitit 1976 iu dha individëve tokë truall, për arsye

sociale banimi, duke i pajisur edhe me të drejtën e lejes së ndërtimit, ata duhet të zgjidhin

marrëdhëniet me truallin në të cilin po ngrihej objekti dhe oborrit përreth tij. Në këto raste,

trualli ishte në përdorim dhe subjektet duhet ta blinin këtë sipërfaqe sipas çmimit që

përcaktohej me vendim të veçantë të KM, i cili nuk është çmimi i tregut.609

Akti administrativ i AKKP për pasuritë e përfituara nga ligji “Për kthimin dhe

kompensimin e pronave ish-pronarëve”, është vendimi i KKKP dhe shoqërohet edhe nga

dokumentacioni i mëposhtëm për t’u regjistruar në ZRPP:

- vendimi i Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave;

- planvendosja e pronës;

- dëshmia e trashëgimisë, në rastet kur prona u ishte kthyer trashëgimtarëve të subjektit të

shpronësuar.

Titulli i pronësisë së objekteve pa leje dhe regjistrimi i saj.

Titulli i pronësisë së objekteve pa leje është leja e legalizimit. “Leja e legalizimi” është akti

administrativ, i lëshuar nga ALUIZNI, në përfundim të procedurave të legalizimit dhe që

shërben për regjistrimin e objektit në zyrën e regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Ky titull

pronësie është miratuar fillimisht nëpërmjet Vendimit Nr.871, datë 27.12.2006, të Këshillit të

Ministrave, “Për kriteret, procedurat dhe tipin e formularit të lejes së legalizimit”. Deri në

vitin 2012, leja e legalizimit lëshohej nga drejtoria e përgjithshme e ALUZINI-t. Agjencitë

rajonale përgatisnin të gjithë dokumentacionin dhe ia kalonin për shqyrtim në rrugë

administrative drejtorisë së ALUIZNI-t në Tiranë, ku kryhej kontrolli i procedurave nga

sektorët përkatës. Në fund kryhej certifikimi paraprak për objektin informal dhe leja e

legalizimit firmosej nga drejtori i përgjithshëm i ALUZINI-t. Kjo procedurë sillte zvarritje të

procesit, të lëshimit të lejeve të legalizimit, dhe një centralizim të tij vetëm në drejtorinë e

përgjithshme. Vetëm në vitin 2012 e drejta e përfundimit të procesit dhe lëshimit të lejes së

legalizimit iu dha drejtorive rajonale në qarqe. Kjo pati ndikimin e saj në rritjen e numrit të

emetimit të lejeve të legalizimit në të gjithë Shqipërinë, gjë që vihet re edhe në të dhënat

statistikore. Si çdo akt administrativ, edhe leja e legalizimit u nënshtrohet disa kritereve dhe

procedurave për nxjerrjen e saj:

609 Nga 1-100 m2 = 200 mijë lekë; 101-200 = 300 mijë lekë; 201-300 m2 = 400 mijë lekë; 301-400 m2 = 500

mijë lekë; 401-500 m2 = 600 mijë lekë; sipërfaqja maksimale që mund të tjetërsohet nuk duhet të jetë më shumë

se 500 m2.


278

➢ vetëdeklarimi vullnetar për objektin ose shtesën pa leje në ndërtime me leje është

kryer brenda afatit ligjor;

➢ objekti/shtesa pa leje në ndërtime me leje nuk është në kushtet e përjashtimit nga

legalizimi;

➢ për objektin/shtesën pa leje në ndërtime me leje është plotësuar dokumentacioni

tekniko-ligjor;

➢ subjekti posedues ka shlyer pagesat e parashikuara sipas ligjit.

Dokumentacioni tekniko-ligjor për legalizimin e objektit informal

Dokumentacioni që duhet për legalizimin e objektit informal përfshin:

➢ dokumentet e dorëzuara nga ana e subjektit vetëdeklarues në momentin e

vetëdeklarimit.

➢ dokumentacionin që përgatitet nga institucioni i ALUIZNI-t.

Individi, që të jetë subjekt i ligjit për legalizimin, në momentin e vetëdeklarimit duhet të ketë

paraqitur:

- Formularin “A” - “Vetëdeklarim për legalizimin e objektit pranë Njësisë së

Urbanistikës së qeverisjes vendore” ose kërkesën e 2013 “Deklaratën për përfshirje në

procesin e legalizimit”.

- Fotografi të katër pamjeve të objektit.

- Certifikatë të gjendjes familjare, në kohën e vetëdeklarimit të objektit informal.

- Certifikatë pronësie nga Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, nëse është

ndërtuar në pronën private të vetëdeklaruesit.

Pas vetëdeklarimit nga ana e subjektit dhe marrjes së “statusit” si vetëdeklarues, nga

ALUIZNI përgatiten një sërë dokumentesh teknike dhe ligjore, deri në momentin e lëshimit

të lejes së legalizimit, që është titulli përfundimtar. Këto dokumente janë:

- genplani i objektit në shkallën 1:500, e lëshuar nga njësia vendore;

- planimetria e çdo kati të objektit dhe sipërfaqet në m2, që do të legalizohen në shkallë

1:100;

- gjendja juridike e pronësisë së truallit ku ngrihet objekti informal;

- vërtetimi për likuidimin e taksës së ndikimit në infrastrukturë për të gjitha rastet, kur

subjekti nuk përjashtohet nga pagesa e taksës sipas këtij ligji dhe legjislacionit në fuqi (me

ndryshimet ligjore, llogaritja dhe arkëtimi bëhen nga organet e qeverisjes vendore);


279

- deklarata personale, e cila merr përsipër përgjegjësinë për çdo pasojë që mund të rrjedhë

nga shkaqe natyrore dhe/ose nga përdorimi i banesës. Sipas këtij ligji, shteti nuk është

përgjegjës për kompensimin ose dëmshpërblim në raste fatkeqësish, për shkak të cilësive të

punimeve të objektit;

- deklarata ku pranohet zbatimi i planit rregullues, përfshi respektimin e hapësirave

publike, gjelbërimin, tipin e rrethimit, ngjyrat, ndriçimin, parkimin etj.;

- vendimi i kualifikimit të objektit informal.

Pas verifikimit të dokumentacionit dhe vlerësimit të përmbushjes ose jo të kritereve të

mësipërme, drejtoritë e ALUIZNI-t pranë qarqeve vendosin kualifikimin për legalizim ose

përjashtimin nga legalizimi për objektin informal/shtesën pa leje në ndërtime me leje.

Vendimi, i cili shoqërohet me aktin përkatës të argumentuar, administrohet si pjesë përbërëse

e dosjes së legalizimit. Pas fazës përfundimtare, pra kryerjes së pagesë së faturës për parcelën

ndërtimore, drejtori rajonal i ALUIZNI-t kishte për detyrë që brenda një afati 30-ditor të

lidhte kontratën e kalimit të së drejtës së pronësisë së parcelës ndërtimore nga shteti te

poseduesi i objektit informal/shtesës pa leje në ndërtim me leje.

Megjithatë, gjatë punës në vite është vërejtur se, edhe pse është lidhur kontrata e

kalimit në pronësi ndërmjet palëve, subjekti nuk është pajisur ende me lejen e legalizimit.

Nga njëra anë, për shkak të abuzimit të punonjësve të administratës dhe, nga ana tjetër, për

shkak të parregullsisë së mbajtjes së dokumentacionit të dosjes së objektit pa leje. Me

ndryshimet e fundit ligjore, është hequr kontrata e kalimit në pronësi dhe leja e legalizimit

lëshohet edhe pa u kryer pagesa për parcelën ndërtimore. Megjithatë, në rast mospagese

brenda afatit 45-ditor nga komunikimi i faturës, ALUIZNI duhet të lëshojë lejen e legalizimit

dhe të bëjë shënimet në të për hipotekën ligjore. Ndryshimet ligjore sollën si pasojë rritjen e

numrit të lejeve të legalizimit të lëshuara pasi, edhe në rast mospagese të faturës për parcelën

ndërtimore, ligji i jepte të drejtën ALUIZNI-t ta emetonte atë, pas kalimit të afatit ligjor.


280

Një proces shumë i rëndësishëm për subjektet e këtij ligji është publikimi, në median

e shkruar dhe në faqen zyrtare të internetit, i listës së poseduesve të objekteve

informale/shtesave pa leje në ndërtime me leje, që kualifikohen për legalizim dhe i atyre që

përjashtohen nga legalizimi. Kjo bëhet për t’u dhënë atyre mundësinë e ankimit administrativ

për të gjithë procedurën e ndjekur deri në kualifikimin apo përjashtimin e objektit. Poseduesit

e objektit ose subjektet e interesuara, brenda një muaji nga data e publikimit të listës emërore,

mund të bëjnë ankim administrativ në drejtorinë qendrore të ALUIZNI-t ndaj vendimit/lejes

përkatëse të drejtorisë së ALUIZNI-t pranë qarqeve, sipas procedurës së përcaktuar në Ligjin

nr.8485, datë 12.5.1999, “Kodi i Procedurave Administrative të Republikës së Shqipërisë”.

Zyra e ALUIZNI-t, me plotësimin e dokumentacionit të kërkuar, lëshon lejen e

legalizimit në tri kopje origjinale. Një kopje origjinale, së bashku me dokumentacionin

shoqërues, i dorëzohet personalisht ose në rrugë postare subjektit, brenda 10 ditëve nga

lëshimi i lejes së legalizimit. Një kopje qëndron në arkivin e institucionit të ALUIZNI-t, së

bashku me të gjithë dokumentacionin e dosjes së legalizimit, ku, sipas ligjit për arkivat,

klasifikohet si dokument me rëndësi historike. Dhe një kopje e këtij dokumentacioni i

dërgohet zyrtarisht për regjistrim ZVRPP.

Procedura për regjistrimin e lejes së legalizimit

Që pronari të ushtrojë një nga tagrat e njohura të së drejtës së pronësisë, atë të

disponimit, është e detyrueshme që titullin e fituar të pronësisë ta regjistrojë në regjistrin e

pasurive të paluajtshme. Ky detyrim, edhe pse është i parashikuar në nenin 83 të Kodit Civil

të Republikës së Shqipërisë, në jurisprudencën e gjykatave është konsideruar thjesht si provë

ndaj të tretëve. Megjithatë, që të kryesh një transaksion me pasurinë e paluajtshme, pra ta

2023 1819 36256507 7776

15294

21748

51351

26451

5117

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

LEJET E LEGALIZIMT SIPAS VITEVE

Nr. Lejesh Nr. Total i Lejeve te Legalizimt 141711


281

disponosh atë, duhet të paraqesësh para noterit certifikatën e pronësisë së sendit të

paluajtshëm, lëshuar nga zyra e regjistrimit të pasurisë së paluajtshme.

Shqipëria ka ndërmarrë nisma ligjore për përshpejtimin dhe legalizimin në masë të

pasurive të paluajtshme, si dhe sigurimin e të drejtave të pronësisë, me qëllim finalizimin e

këtij procesi. Reformat ligjore synuan legalizimin e shpejtë të ndërtimeve informale, duke

thjeshtësuar procedurat dhe duke ulur koston e kryerjes së saj. Në vëmendje të legjislatorit

kanë qenë heqja e një sërë procedurash burokratike, për t’u ardhur në ndihmë qytetarëve.

Këto lehtësime ligjore vërehen më tepër në procedurat për regjistrimin e lejes së legalizimit.

Regjistrimi i objekteve të legalizuara kryhet nga regjistruesi menjëherë pas përcjelljes

për regjistrim nga Agjencia e Legalizimit, Urbanizmit, Integrimit të Zonave/Ndërtimeve

informale, të lejes së legalizimit dhe dokumentacionit tekniko-ligjor që shoqëron lejen e

legalizimit.

Hapat për regjistrimin e lejes së legalizimit

Është detyrë e Agjencisë së Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/ndërtimeve

Informale (Aluizni) fillimi i zbatimit të procedurave të regjistrimit të pasurisë së paluajtshme

(objektit dhe parcelës ndërtimore), brenda 5 ditëve nga data e miratimit të lejes së legalizimit.

Kërkesa për shërbimin e regjistrimit të lejes së legalizimit dhe për lëshimin e

certifikatës së pronësisë, për pasurinë e legalizuar, paraqitet nga ALUIZNI, në emër të

përfituesit të lejes, sipas formularit të kërkesës, të miratuar nga ZRPP-ja. Kërkesa për

regjistrim shoqërohet me dokumentacionin, si më poshtë:

- leje legalizimi;

- genplan i pasurisë së legalizuar, si fragment i hartës vektoriale të bllokut kadastrale;

- planimetri e ndërtimit informal (për çdo kat);

- kopje e certifikatës së gjendjes familjare të poseduesit, që ALUIZNI e disponon që nga

momenti i aplikimit për legalizim;

- kontratë e kalimit të pronësisë mbi parcelën ndërtimore, në rastet e lidhjes së saj;

- kërkesë për aplikim (Av 0).

Aplikimi për regjistrim bëhet nga drejtoritë e ALUIZNI-t nëpërmjet formularit “Tip” në

mënyrë elektronike, nëpërmjet sistemit digjital (IPS), pa pagesë “aplikim zero”. Për të kryer

këtë lloj shërbimi, ZQRPP u ka lejuar akses drejtorive të ALUIZNI-t në këtë sistem.

Aplikimi, përveçse përmban të dhënat e sakta të gjeneraliteteve dhe orientimin faktitk të

vendndodhjes së objektit, ka të përcaktuar si datë aplikimi atë të plotësimit të tij në sistemin

digjital (IPS). Aplikimi kryhet vetëm një herë dhe është i vlefshëm për zënien e afatit të


282

kërkesës, në mënyrë që të mos aplikohen penalitetet sipas nenit 38, të Ligjit nr. 33/2012, datë

21.3.2012, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”. Njëkohësisht me aplikimin

elektronik, drejtoria e ALUIZNI-t përcjell dokumentacionin e lartpërmendur.

Regjistrimi në regjistrat e pasurive të paluajtshme.

Sipas ligjit për regjistrimin e pasurive të paluajtshme: “Çdo person, mbajtës i titullit të

pronësisë apo i një të drejte reale nëpërmjet një akti ku këto të drejta përmbahen, duhet të

paraqesë një kërkesë për regjistrimin e aktit brenda 30 ditëve nga koha e realizimit të tij”. Po

kështu, ligji parashikon sanksione në rastin e vonesës së paraqitjes për regjistrim, nëse një

kërkesë për regjistrim paraqitet më vonë se 30 ditë nga data e realizimit të tij. Përveç tarifës

së regjistrimit, për çdo ditë vonesë nga kjo datë, aplikuesi duhet të paguajë kamatëvonesë, e

barabartë me 10 për qind të tarifës së regjistrimit, por gjithsesi jo më shumë se 300 000 lekë.

Po të kemi parasysh se vlera e përgjithshme e legalizimit të objektit pa leje me

funksion banimi, së bashku me parcelën ndërtimore (truallin) mbi të cilën ngrihej ky ndërtim,

kishte një kosto mesatarisht deri në 400 000 lekë në total, penaliteti i aplikuar nga ana

ZVRPP ishte në përpjesëtim të zhdrejtë me të drejtën e fituar. Një pjesë e madhe e njerëzve

që ndodheshin në emigracion, por edhe e atyre që nuk ishin në dijeni për pajisjen me lejen e

legalizimit, nuk ishin paraqitur për të kryer procedurat pranë ZVRPP. Për këtë arsye, pas

shfuqizimit të VKM nr. 258, datë 4.05.2007, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme të

legalizuara”, dhe dhënies së aksesit nëpërmjet sistemit online IPS të ZQRPP, ALUIZNI-t iu

dha e drejta që të kryente procedurën e kryerjes së aplikimit për regjistrim për lejet e

legalizimit. Në këtë mënyrë, qytetari jo vetëm që nuk penalizohet në rast mosparaqitjeje në

ZVRPP, por edhe shkurtohet procedura e regjistrimit të pasurisë së fituar me leje legalizimi.

Regjistrimi i pasurisë së legalizuar kryhet nga ana e Zyrës së Regjistrimit të Pasurive

të Paluajtshme (ZVRPP), pas paraqitjes së dokumentacionit nga ALUIZNI dhe kërkesës së

subjektit për regjistrim të pasurisë. Regjistruesi, brenda 10 ditëve punë nga data e paraqitjes

së kërkesës, është i detyruar të kryejë regjistrimin, pa dyshim, pasi ka verifikuar më parë nëse

dokumentacioni i dorëzuar është i plotë dhe i rregullt.

Subjektet për të cilat kryhet regjistrimi në regjistrat e pasurive të paluajtshme

Për regjistrimin e pronës së legalizuar, zbatohen dispozitat e Ligjit nr. 9062, datë 8.5.2003,

“Kodi i familjes”, kreu “Regjimi pasuror martesor në bashkësi”. Kur ndërtimi pa leje

disponohet nga më shumë se një person fizik ose juridik, regjistrimi i pjesëve takuese mbi

pasuritë (parcelë dhe objekt) kryhet:

➢ në pjesë të pandara, ideale, sipas numrit të subjekteve;


283

➢ në pjesë takuese të ndara, sipas marrëveshjes së nënshkruar ndërmjet subjekteve

lirisht dhe të depozituar para emetimit të lejes së legalizimit.

Përveç pjesës takuese, subjektet mund të përcaktojnë edhe pjesët fizike përgjegjëse, nëse

ndërmjet tyre përputhet vullneti. Pra, regjistrimi kryhet:

➢ në emër të individit;

➢ në emër të përfaqësuesit të familjes;

➢ ose në bashkëpronësi.

Për të përcaktuar nëse pronësia është (I/F/B), ZVRPP-ja i referohet lejes së legalizimit dhe

certifikatës së gjendjes familjare, në momentin e vetëdeklarimit, që përcillet nga ALUIZNI.

Regjistrimi i lejeve të legalizimit pa marrëdhënie me truallin

Për objektet që nuk është bërë kalimi i së drejtës së pronësisë nëpërmjet aktit administrativ të

Këshillit të Ministrave, regjistrimi i lejes së legalizimit bëhet nga regjistruesi në një kartelë

tjetër pasurie. Regjistruesi është i detyruar të lëshojë certifikatë pronësie për objektin e

legalizuar, ndërkohë që regjistrimi përfundimtar i parcelës ndërtimore kryhet brenda 5 ditëve

nga përcjellja e ZQRPP-së të VKM-së, që miraton kalimin e të drejtës së pronësisë dhe

kompensimin e pronarëve.

Regjistrimi i lejes së legalizimit me hipotekë ligjore

Për shkak të paaftësisë financiare të subjekteve të vetëdeklarimit, një numër i madh dosjesh të

përgatitura nga ALUIZNI qëndronte pezull dhe leja e legalizimit nuk mund të emetohej, pasi

ligji i mëparshëm e detyronte atë që të emetonte lejen e legalizimit vetëm në rast se subjekti i

kishte shlyer të gjitha detyrimet financiare. Me ndryshimet ligjore të vitit 2014, ALUIZNI-t

iu njoh e drejta që, në rastin kur subjekti apo njëri prej subjekteve që disponojnë ndërtimin

me funksion banimi nuk shlyen detyrimet financiare të parashikuara në ligj për vlerën e

parcelës ndërtimore të objektit pa leje, të emetonjë lejen e legalizimit. Në këtë rast, për

pasurinë ose pjesën takuese të subjektit debitor, bëhet “Regjistrimi i hipotekës ligjore”, sipas

germës “a” të nenit 54 të Ligjit nr.33/2012, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”.

Por ALUIZNI ka detyrimin ligjor që t’ia komunikojë me shkrim subjektit

vetëdeklarues vlerën e parcelës ndërtimore, mundësinë për pagesën në pjesë, si dhe afatet e

shlyerjes. Nëse brenda 45 ditëve nga data e njoftimit me shkrim, vetëdeklaruesi nuk e ka

shlyer vlerën e parcelës ndërtimore, ALUIZNI-t i lind e drejta e emetimit të lejes me


284

shënimin për regjistrimin e hipotekës ligjore. Ky shënim bëhet nga ALUIZNI edhe në

aplikimin për regjistrim të lejes së legalizimit, nëpërmjet aplikimit online në sistemin IPS. Në

momentin e regjistrimit të pronësisë mbi parcelën ndërtimore për këto leje legalizimi, ZRPP-

ja është e detyruar të plotësojë shënimet për hipotekën ligjore mbi këtë parcelë (pasuri).

Heqja e këtij kufizimi nga regjistruesi bëhet pas njoftimit zyrtar me shkrim nga ALUIZNI për

shlyerjen e detyrimit financiar nga ana e subjektit.

Aktet administrative të Entit Kombëtar të Banesave (EKB)

Ky ent i kryen funksionet në bazë të Ligjit Nr.9232, datë 13.5.2004, “Për programet sociale

për strehimin e banorëve të zonave urbane”. Ai është institucioni i krijuar me Vendim të

Këshillit të Ministrave Nr.198, datë 04.05.1993, “Për krijimin e Entit Kombëtar të Banesave”.

EKB është i organizuar në drejtori të përgjithshme, në drejtori dhe degë rajonale të varura nga

drejtoria e përgjithshme.

Enti Kombëtar i Banesave është institucioni i autorizuar610 për kryerjen e procedurave

të kalimit të pronësisë, nëpërmjet lidhjes së kontratave të shitblerjes së banesave si:

a) banesa që kanë qenë subjekt i Ligjit Nr.7652, datë 23.12.1992, “Për privatizimin e

banesave shtetërore”, si dhe të Ligjit Nr.9321, datë 25.11.2004, “Për privatizimin e banesave

dhe objekteve të kthyera në banesa, të ndërtuara me fondet e shoqërive dhe të ndërmarrjeve

shtetërore”, të cilat nuk janë regjistruar në ZVRPP;

b) objekte që kanë mbetur të lira nga ristrukturimi i Forcave të Armatosura.

Përjashtimisht për ushtarakët dhe ish-ushtarakët e Forcave të Armatosura, sipërfaqja për

normat e strehimit, trajtohet njëlloj si sipërfaqja brenda normave të strehimit611;

c) banesa dhe objekte të kthyera në fond banese me vendime të organeve të vetëqeverisjes

vendore, ato që kanë kaluar në pronësi të njësive të vetëqeverisjes vendore, si dhe ato që

figurojnë ende në pronësi të shtetit, ku, me autorizime të dhëna nga organet kompetente, janë

sistemuar me strehim banorët, përpara vitit 2004;

ç) banesa dhe objekte të kthyera në fond banese, me vendime të Këshillit të Ministrave, të

cilat i kanë kaluar në administrim Entit Kombëtar të Banesave me qëllim privatizimin e tyre.

Aktet e organeve administrative për kalimin në pronësi të pronave të paluajtshme të

shtetit dhe regjistrimi i tyre

610 Nëpërmjet nenit 39/1 të Ligjin Nr.9719, datë 23.4.2007.

611 VKM Nr.349, datë 04.05.2011, “Për kalimin e ish-objekteve të ushtrisë, ish-depo kazermimi dhe ish-

ndërmarrja e ndërtimeve ushtarake Tiranë nga Ministria e Mbrojtjes, në përgjegjësi dhe administrim të

Ministrisë së Punëve Publike dhe Transportit për privatizimin nëpërmjet Entit Kombëtar të Banesave.


285

Të gjitha pronat e paluajtshme të shtetit regjistrohen në Regjistrin e Pronave të Paluajtshme.

Regjistrimi i pronave të paluajtshme bëhet përkatësisht:

a) nga Këshilli i Ministrave, për pronat në varësi të pushtetit qendror, të cilat regjistrohen

me pronar Republikën e Shqipërisë;

b) nga këshilli i njësisë së qeverisjes vendore, për pronat e paluajtshme në pronësi të saj,

të cilat regjistrohen me pronar njësinë përkatëse të qeverisjes vendore.

Megjithatë, për regjistrimin e pasurive të paluajtshme publike ZRPP nuk bënë dallime

në regjistrimin e këtyre kategorive. Regjistrimi i tyre bëhet si më poshtë:

Në seksionin e pronësisë së kartelës së pasurisë së paluajtshme “C”, shënohet pronar

Shteti. Në seksionin “D” të kartelës regjistrohet subjekti përkatës që ka në administrim

pasurinë publike. Për të bërë regjistrimin e pronave publike në ZRPP duhen:

- një shkresë përcjellëse e institucionit që kërkon regjistrimin e pasurisë;

- vendimi i Këshillit të Ministrave për kalimin në administrim të pasurive (Këshilli i

Bashkisë);

- planvendosja e pronës;

- lista e inventarit të pasurisë që regjistrohet.

Megjithatë, gjatë kryerjes së kësaj procedure ka vonesa nga njësitë e qeverisjes

vendore në paraqitjen e dokumentacionit të nevojshëm për vazhdimin e procedurave të

transferimit, duke krijuar kështu shkëputje të konsiderueshme kohe nga faza e parë deri në

fund të procedurës së transferimit të pronave. Një tjetër pengesë, që ka sjellë vonesa në

regjistrimin e tyre, ka qenë ndarja kufitare midis njësive të qeverisjes vendore, sidomos në

zonat ku ndarja administrative e tyre është në zona pyjore. Edhe pas daljes së VKM-ve për

transferimin e pasurive të paluajtshme në pronësi apo dhënien në përdorim të njësive të

pushtetit vendor, nga këto të fundit, në mjaft raste nuk paraqitet kërkesë për regjistrim në

regjistrat që administrohen nga zyrat e regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Në disa raste,

institucioni shtetëror përgatit dhe përcjell informacionin gjeografik, së bashku me aktin e

fitimit të titullit të pronësisë për regjistrim.

Për shitjen e pronave shtetërore612, kryhet procedura paraprake nga ana e Ministrisë së

Financave dhe Ekonomisë, nëpërmjet drejtorisë së drejtimit të pronave publike, në drejtorinë

e përgjithshme të pronave publike.

612 Pronat jopublike të paluajtshme të shtetit, të cilat nuk janë pronë publike, si: toka bujqësore, troje, ndërtesa,

aktive të ngurtësuara të ndërmarrjeve nën administrimin e shtetit, si dhe prona të tjera të këtij lloji, nëse nuk i

nënshtrohen dispozitave ligjore të posaçme.


286

Për të kryer shitjen e pasurisë që është në pronësi “shtet”, kjo drejtori merr

informacion për statusin juridik të pasurisë që kërkohet të privatizohet, nëpërmjet sistemit

digjital (në formë elektronike) të zyrës vendore të regjistrimit të pasurive të paluajtshme613.

Në rastet kur e gjykon të arsyeshme, Drejtoria e Drejtimit të Pronës Publike, në Ministrinë e

Financave dhe Ekonomisë, i kërkon me shkrim zyrës vendore të regjistrimit të pasurive të

paluajtshme informacion apo dokumentacion në lidhje me objektin apo objektet që kërkuesi

ka në pronësi si dhe statusin e truallit që kërkohet të privatizohet. Në rastin kur pasuria është

në pronësi “shtet”, kjo drejtori kërkon pranë Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të

Pronave konfirmim për statusin e truallit, nëse kjo pasuri është duke u shqyrtuar nga kjo

agjenci, si dhe çmimin përkatës të shitjes, të përcaktuar në hartën e vlerës. Në rastet kur

pasuria është duke u shqyrtuar nga ATP-ja, drejtoria e drejtimit të pronave publike ndërpret

procedurën e shitjes së kësaj pasurie.

Në rastet kur pasuria (trualli) që kërkohet të privatizohet, është pronë e bashkisë e

transferuar në bazë të Ligjit Nr.8744, datë 22.2.2001, “Për transferimin e pronave të

paluajtshme publike të shtetit në njësitë e qeverisjes vendore”, mund t’i kërkojë asaj nëse

pasuria përdoret për interes publik apo edhe është pronë e saj. Në rastet kur ka informacion

për truallin që do të shitet se është pjesë e listave të inventarit për njësitë e vetëqeverisjes

vendore, por të patransferuara, Drejtoria e Drejtimit të Pronës Publike do të njoftojë

Ministrinë e Punëve të Brendshme.

Aktet administrative të cilat paraqiten në ZRPP nga organet administrative, i

nënshtrohen verifikimit, përpara se të kryhet procedura e regjistrimit të tyre në regjistrat e

pasurive të paluajtshme. ZRPP kontrollon nëse dokumentet e kërkuara janë paraqitur për

regjistrim. Ajo verifikon edhe përputhshmërinë e të dhënave që përmban secili dokument, në

raport me dokumentet e tjera, duke kontrolluar nëse të dhënat që pasqyrohen në aktin

përkatës, përmbajnë të dhëna të sakta të pasurisë dhe nëse këto të dhëna përputhen me të

dhënat e pasqyruar në sistemin e regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Në rast mungese të

dokumentacionit, apo mospërputhjeje të të dhënave, ZRPP ka të drejtë t’i drejtohet organit

613 Pika 5/1 e Vendimit Nr.413, datë 25.6.2014, “Për përcaktimin e kritereve e të procedurave të shitjes së

trojeve në përdorim, sipërfaqe të domosdoshme, dhe trojeve shtesë funksionale të ndërmarrjeve shoqërive

tregtare, të objekteve shtetërore të veçuara, të privatizuara, të objekteve apo ndërtesave të shitura të ish-

kooperativave bujqësore, si dhe të ndërtesave të ndërtuara në bazë të lejeve të ndërtimit” (ndryshuar me VKM

Nr.603, datë 31.08.2016; Nr.38, datë 24.1.2018).


287

administrativ që ka nxjerr aktin të plotësojë ose saktësojë dokumentacionin.614 Detyrë e

ZRPP është615:

- Të verifikojë elementet e formës në përputhje me përcaktimet e pjesës VI të Kodit të

Procedurave Administrative, që kanë të bëjnë me vlefshmërinë e akteve administrative,

dhe ligjeve apo akteve nënligjore përkatëse.

- Të verifikojë regjistrimet e mundshme ekzistuese të pronësisë mbi pasurinë e

paluajtshme, që është objekt i kërkesës për regjistrim, në favor të personave të tjerë,

fizikë ose juridikë, përveç palëve të përcaktuara në aktin administrativ, që nuk kanë

qenë palë në procesin administrativ.

- Të verifikojë në aktin administrativ, për të parë nëse të dhënat për pronën, pasuri e

paluajtshme, janë të plota dhe lejojnë regjistrimin e saj.

KREU V

614 Për aktet administrative të ALUZINI-t në bazë të VKM Nr.1095/2015 si dhe të udhëzimit të përbashkët.

615 Pika 5 e Udhëzim Nr.2, datë 12.9.2012, “Për përcaktimin e elementeve të akteve, që verifikohen nga Zyra e

Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme dhe të procedurës për nxjerrjen e urdhrit të regjistruesit”.


288

NDIKIMI I SISTEMIT TË REGJISTRIMIT TË PASURIVE TË

PALUAJTSHME NË TË DREJTËN E PRONËS

5.1 Konceptit juridik i “regjistrimit të pasurive të paluajtshme”

Në shoqëritë ku dominon tregu i lirë privat, disponuesit e të drejtave mbi pasuritë e

paluajtshme i shkëmbejnë ato nëpërmjet tregut të pasurive të paluajtshme, në referim të

legjislacionit dhe sistemit të regjistrimit që aplikohet në secilin shtet. Nëpërmjet tjetërsimit

(shitje, dhurim), shkëmbimit, pjesëtimit, apo vendosjes së të drejtave reale mbi to, pasuria e

paluajtshme nuk ndryshon vendndodhjen, sepse ajo është statike në konceptin fizik të saj, por

ndryshon disponuesi i saj, apo përfituesi i të drejtave reale.616Pasuritë e paluajtshme nuk

mund të dorëzohen fizikisht tek pronari i ri. Për këtë arsye, kur realizohet transaksioni mbi

pasurinë, nënkupton se blihet, shitet, jepet me qira, hipotekohet apo trashëgohet e drejta mbi

pasurinë, pra shkëmbehet informacioni mbi pasurinë dhe mbi të drejtat e pronarit të ri apo të

vjetër, dhe jo pasuria në vetvete. Kjo shpjegon faktin se në rastin e një kontrate ku si objekt

ka tjetërsimin e pasurisë së paluajtshme, cilësohet si një kontratë konsensuale dhe nuk është i

nevojshëm dorëzimi fizikisht i sendit tek pronari i ri, por pronari i ri bëhet titullar i saj

nëpërmjet kontratës dhe regjistrimit të saj në regjistrin publik të pasurive të paluajtshme.

Në këtë mënyrë, duhet theksuar se regjistrimi, pasqyrimi dhe përditësimi i informacionit mbi

të dhënat e pasurisë dhe të drejtat e tjera reale të lidhura me pasuritë e paluajtshme, janë

veprimtari të një sistemi regjistrimi që lidhet me objektin e saj: pasurinë e paluajtshme. Për

shkëmbimin e pasurive, të drejtat e shitësve duhet të vërtetohen ligjërisht. Për shembull,

duhet një provë (e vlefshme juridike) që tregon që shitësit e kanë këtë të drejtë shkëmbimi.

Kjo dëshmi pronësie është funksioni kryesor i një sistemi regjistrimi të pasurive të

paluajtshme. Nëpërmjet këtyre shkëmbimeve, pronarët mund të shndërrojnë apo konvertojnë

pasuritë e tyre të paluajtshme në para ose në pasuri të tjera. Në mënyrë të ngjashme, edhe

blerësit mund të blejnë pasuri të paluajtshme, me qëllim investimin e tyre, duke nxitur kështu

rritjen ekonomike në vend .617

616 David J. Stanfield “Immovable property registration systems in transition countries: an assessment with

special reference to Albania, Land Tenure Center dhe Terra Institute”, Tirana, Albania, May, 2003, fq. 7; e

aksesueshme në adresën: http://www.terrainstitute.org/albania_report/Immov_Prop_Reg_Sys.p



aksesueshme në adresën: http://www.terrainstitute.org/albania_report/Immov_Prop_Reg_Sys.pdf.


289

Një funksion i dytë në këtë aspekt, është aftësia e sistemit për të mundësuar garancinë e

pronësisë, nëpërmjet gjetjes së mekanizmave ligjore që mbrojnë të drejtat e disponuesve të

pasurive. Kjo i nxit ata të ndërmarrin investime afatgjata, si p.sh., përmirësimi i banesave të

tyre, ruajtjen e tokës, mbjelljen e pemëve, ndërtimin e godinave, të cilat sjellin zhvillim të

qëndrueshëm në ekonomi. Nga sistemet e regjistrimit ka edhe përfitime të tjera, të tilla si:

marrja e informacionit me qëllim mbrojtjen e mjedisit, si edhe investimi në sistemet ujore,

telefonike, rrjeteve elektrike, kanalizime, rrugë, etj.618

Regjistrimi, sipas dispozitave të legjislacionit tonë, mund të përcaktohet si formë e

publikimit të domosdoshëm të titullit të pronësisë, në mënyrë të tillë që veprime të caktuara

që kanë lidhje me statusin ligjor të pasurive të paluajtshme, të kenë efekt ndaj kujtdo.

Gjithashtu mund të themi se, regjistrimi është një publikim “i vërtetë” i titullit të pronësisë,

në kuptimin që kur paraqitet titulli/akti, regjistrimi nuk bën gjë tjetër veçse “fotografon apo

kopjon” titullin pa i shtuar ose ndryshuar asgjë atij.619

Regjistrimi përbën edhe një shërbim publik, pasi lejon çdo person të marrë të dhëna

mbi aktet/titujt që regjistrohen. Pikërisht marrja e saktë e informacionit nëpërmjet publikimit,

krijon siguri në qarkullimin e pasurive të paluajtshme, duke mundësuar që përfituesi i të

drejtave mbi një send konkret të jetë i garantuar për sendin që blen dhe të drejtën reale

përkatëse. Në këtë mënyrë, regjistrimi konsiderohet si forma më e rëndësishme e publikimit

të akteve juridike, rregulluar nga neni 192 e në vijim i Kodit Civil.

Regjistrimi përbën një instrument publiciteti të parashikuar në normativën ligjore, me

qëllim që të bëjë të sigurta faktet që i përkasin pasurisë së paluajtshme dhe të mirave të

luajtshme të lidhura me ato që regjistrohen.. Regjistrimi ose transkriptimi kryhet nëpërmjet

shënimeve në regjistrat përkatës, ku pasqyrohen të dhëna në lidhje me pasurinë dhe titullarin

e së drejtës së pronësisë.



aksesueshme në adresën: http://www.terrainstitute.org/albania_report/Immov_Prop_Reg_Sys.pdf.

619 Referimi në disertacionin per mbrojtjen e gradës shkencore “doktor”, të Evelina Qirjako, me temë

“Kuptimi rëndësia dhe kushtet e vlefshmërisë së veprimit juridik në rastin e kalimit të pasurisë së paluajtshme

rëndësia, natyra dhe efekti që ka regjistrimi i titullit të pronësisë në regjistrat publikë të pasurive të

paluajtshme”, f.13.


290

5.2. Karakteristikat e sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme

Disa nga karakteristikat që sistemi i unifikuar i regjistrimit të pasurive të paluajtshme

përmban në Shqipëri.620

Mbron të drejtat e pronarëve të pasurive të paluajtshme, duke siguruar një informacion të

besueshëm dhe të sigurt mbi pronësinë dhe interesa të tjera që lidhen me pasuritë e

paluajtshme. Në këtë aspekt, ky sistem bazohet në mbrojtjen, sigurinë e informacionit dhe të

të dhënave të pasurisë së paluajtshme. Kjo garanci sigurohet nëpërmjet krijimit të

institucionit administrativ për regjistrimin e pasurive në lidhje me informacionet që

përmbajnë regjistrat mbi pasuritë e paluajtshme. Këto regjistra janë dokumente të

rëndësishme të cilat ofrojnë dhe garantojnë siguri më të madhe për titullarët e të drejtave, por

edhe për ata që kryejnë transaksione duke i përfituar këto të drejta. Çdo shtetas duhet të jetë i

sigurt që pasuria e tij administrohet, regjistrohet dhe ruhet në mënyrë të sigurt nga ky

institucion. Garancia juridike e ofruar nga sistemi i regjistrimit, siguron mbrojtjen e

marrëdhënieve ekonomike financiare, stimulon investimet mbi pasurinë e paluajtshme,

zvogëlon mosmarrëveshjet mbi pasurinë për shkak të paqartësive ekzistuese. Shtetasit janë të

sigurt edhe për investimet apo transaksionet që kryejnë me njëri-tjetrin. Garantimi i sigurisë

në lidhje me ruajtjen dhe administrimin në mënyrë të pacenuar të pasurisë së paluajtshme,

stimulon dhe nxit investimet mbi pasurinë, si dhe minimizon mosmarrëveshjet mbi të, për

shkak të paqartësive që mund të ekzistojnë, të dokumenteve të vjetruara apo të humbura, si

dhe transaksioneve të hershme në kohë.

Është i thjeshtë dhe jo i kushtueshëm për t’u ruajtur dhe administruar. Kjo evidentohet

në faktin se një sistem i tillë përfshin të gjitha kategoritë e pasurive së paluajtshme të cilat

administrohen vetëm nga një sistem i vetëm regjistrimi. Në këtë mënyrë, aplikimi për të

gjitha kategoritë e pasurisë së paluajtshme, bëhet vetëm sipas këtij sistemi dhe informacioni

merret vetëm nga kjo zyrë regjistrimi. Ekzistenca e një institucioni të vetëm për të gjitha

kategoritë e pasurive të paluajtshme, nënkupton se kostoja për mirëmbajtjen e saj nga

administrata që kujdeset për pasuritë e paluajtshme, është më e ulët. Në këtë mënyrë,

informacioni nuk humbet duke kaluar nga një institucion në një tjetër. Ky sistem bazohet në

krijimin e parcelës së pasurisë, pra identifikohet pasuria dhe garantohet nga shteti

informacioni i pasurisë që pasqyrohet në çdo fletë regjistri, pavarësisht se kush është titullari i

saj. Të dhënat për secilën pronë janë të organizuara në bazë të numrit të pronës me të gjitha

620 E.Olldashi, E.Saliaj, Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë,

Mediaprint, Tiranë, 2015, fq. 79


291

dokumentet që kanë të bëjnë për çdo parcelë, të fotografuar dhe hartëzuar në mënyrë të saktë.

Si rrjedhim, nëse shtetasit kërkojnë informacion për gjendjen juridike të pasurisë së tyre ajo

iu ofrohet me shpejtësi, me kosto relativisht të ulët dhe saktësi optimale. Përfshirja e parcelës

në hartë në një sistem regjistrimi në pjesën më të madhe, lehtëson vendndodhjen e pasurive

dhe krijon siguri më të madhe në lidhje me kufijtë e tyre.

I siguron publikut informacionin e nevojshëm mbi transaksionet e kryera, hipotekimin,

qiranë e pasurisë së paluajtshme apo çdo të drejtë reale, duke siguruar kështu bazat për një

ekonomi të orientuar nga tregu. Nevoja imediate për zhvillimin e sistemeve të informacionit

të pasurisë së paluajtshme në vend për menaxhimin e zhvillimit urban, për ruajtjen e tokës

bujqësore, për përshpejtimin e investimeve në infrastrukturën publike është shumë më e lehtë

nëpërmjet aplikimit të një sistemi të vetëm bazuar në regjistrimin e pasurive të paluajtshme.

Ky sistem bën të mundur lidhjen e informacioneve rreth të drejtave pronësore e të

informacioneve të tjera gjeografike, lehtëson planifikimin e projekteve të zhvillimit dhe

fitimin e të drejtave pronësore nga subjektet që dëshirojnë të bëjnë investime në

infrastrukturë.

Lehtësimi i vjeljes së taksave mbi tokën. Në Shqipëri, pas krijimit të institucionit të

regjistrimit të pasurive dhe kryerjes së reformave mbi tokën, u mendua që në të ardhmen të

aplikohet një taksë vjetore për pasurinë e paluajtshme, lloji tokë bujqësore. Por vjelja e një

takse të tillë kërkon ekzistencën e një liste të plotë të pronarëve, sasinë (sipërfaqen) e tokës

dhe vendndodhjen e saktë fizike të saj. Sistemi i regjistrimit që u aplikua në vendin tonë,

bazohej në regjistrimin e ngastrës së tokës dhe shoqërohej nga harta treguese

gjithëpërfshirëse për të gjitha parcelat e tokës. Në këtë mënyrë aplikimi I sistemit tatimor do

te ishte me i thjeshte per t’u vjele nga shteti; nepermjet identifikimit te pasurise dhe titullarit

te saj; me i drejte dhe efikas per t’u aplikuar, sepse i gjithe informacioni mbi pasurinë

pasqyrohej në një institucion të vetëm.

Lejon krijimin e një sistemi të informacionit gjeografik (SIG), me informacionin e

pasurisë si një pjesë integrale dhe thelbësore e saj, pra informacioni kadastral dhe ai ligjor

administrohen nga një institucion i vetëm. Në rastin e pasurive të paluajtshme të llojit tokë

bujqësore (ish kooperativës) lehtëson krijimin e hartës gjithëpërfshirëse të parcelave

nëpërmjet informacionit të gjeneruar në këtë shpërndarje. Informacioni lidhur me të drejtat e

pronësisë mund të transferohen lehtë në regjistër nga dokumentet e lëshuara në programin e

shpërndarjes. Sistemi i regjistrimit ka tentuar të themelojë bazën teknike dhe organizative për

zhvillimin e ardhshëm të sistemeve, me bazë dixhitalizimi të informacionit, të cilat kanë

synim të bashkojnë sistemin gjeografik (hartën) dhe atributet e informacionit (kartela) dhe që


292

lidh këto komponentë në një sistem informacioni të regjistrimit. Ky sistem mundëson dhe

pasqyron lehtësi për krijimin e sistemit gjeografik të informacionit, i cili vlerësohet të jetë i

rëndësishëm në transformimin e Shqipërisë.

5.3 Sistemi i regjistrimit dhe përfitimet e tij

Në vitin 1991 rezultonte që të ishin funksionale sistemi kadastral dhe sistemi i hipotekës.

Sistemi kadastral karakterizohej nga pasqyrimi i pronës “tokë bujqësore“duke iu referuar (i)

vendodhjes dhe pozicionimit gjeografik të saj, (ii) si dhe të dhënave të pronarit. Sistemi i

hipotekës kishte të dhëna regjistrimi për prona në zonat urbane (troje ndërtesa), duke u bazuar

vetëm në të dhëna mbi (i) pronarin dhe (ii) origjinën e titullit të pronësisë. Kjo zyrë në atë

kohë nuk ofronte planvendosje hartografike të pronës.

Për herë të parë, regjistrimi i pasurive të paluajtshme si dhe të drejtave reale mbi to, u bë në

bazë të Ligjit Nr.7843, datë 13.07.1994 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme” sipas një

sistemi që përfshin:

-pjesën përshkruese, kartelën e pasurisë dhe çertifikatën e pronësisë, e cila kjo e

fundit përmban të dhëna të detajuara për pronarin e pronës, vendodhjen e saj,

origjinën e fitimit të pronësisë, përshkrimin narrativ të saj etj., ashtu edhe

-pjesën hartografike, ku paraqiten sipas një sistemi GIS dhe aktualisht dixhital,

planvendosja e plotë e pronës.

Në bazë të vendimeve të Këshillit të Ministrave Nr.596, datë 21.09.1998 “Për mbylljen e

zyrave të hipotekave dhe për kalimin e veprimtarisë së tyre në ZRPP” dhe VKM Nr.556, datë

23.10.2000 “Për dorëzimin e dokumentacionit të pronësië në ZRPP”, u realizua riorganizimi i

këtyre zyrave, në zyra për regjistrimin e pasurive të paluajtshme në rrethe në varësi të Zyres

Qëndrore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme.

Hyrja në fuqi e ligjeve të mësipërme si dhe e Kodit të ri Civil të vitit 1994, patën një rëndësi

shumë të madhe për këtë institut, kjo pasi regjistrimi i pasurisë së paluajtshme është një

instrument ligjor për publicitetin e së drejtës së pronësisë mbi sendet e paluajtshme, me

qëllim që këto sende të qarkullojnë lirisht në qarkullimin civil621.

621 Referimi në disertacionin per mbrojtjen e gradës shkencore “doktor”, të Evelina Qirjako, me temë

“Kuptimi rëndësia dhe kushtet e vlefshmërisë së veprimit juridik në rastin e kalimit të pasurisë së paluajtshme

rëndësia, natyra dhe efekti që ka regjistrimi i titullit të pronësisë në regjistrat publikë të pasurive të

paluajtshme”, f.156.


293

Për të bërë të mundur regjistrimin e titujve të pronësisë, si dhe të të drejtave të tjera mbi

pasuritë e paluajtshme, në bazë të dokumenteve ligjore, është krijuar sistemi i Regjistrimit të

Pasurive të Paluajtshme.622

Sistemi i regjistrimit të pasurive të paluajtshme është sistemi ku regjistrohen ligjërisht

(përmes procedurave materialo-formale, ligjore) dimensionet, karakteristikat ekonomiko-

sociale, si dhe tipare të ndryshme të send-objekteve të paluajtshme. Ky është një sistem ku

regjistrohen nga ana e dokumenteve veprimet juridike mbi send-objektet e paluajtshme

përkatëse, të referuara gjithmonë me përcaktimet hartografike të send-objekteve, duke

evidentuar kështu fizikisht raportin juridiko-faktik të pasurisë me subjektin përkatës. Ky është

dualiteti faktiko-juridik mes pronës dhe subjekteve fizike apo juridike që janë pronarë,

qiramarrës apo kanë marrëdhënie të tjera juridiko-faktike me pronën përkatëse.

Qëllimi kryesor i regjistrimit të titujve të pronësisë është:

➢ mbrojtja e së drejtës së pronësisë;

➢ lehtësimi dhe siguria e qarkullimit civil të pasurisë së paluajtshme nëpërmjet

transaksioneve të lejuara nga ligji; si dhe

➢ mundësimi i përdorimit të pasurisë se paluajtshme si kolateral (garanci) në shlyerjen e

detyrimeve.

Përfitimet nga regjistrimi i titujve të pronësisë

Përfitimet për individin

Ndër përfitimet më të rëndësishme të regjistrimit të titujve për individin pronar është siguria

juridike, që i garantohet këtij të fundit, dhe njëkohësisht e të tretëve, të cilët kanë një interes

të ligjshëm mbi pasurinë e paluajtshme.

Duke qenë se ai bazohet shpeshherë edhe në një regjistër kadastral të besueshëm,

nëpërmjet tij reduktohet dhe, pse jo, edhe eliminohet konflikti për kufizimet apo për

ligjshmërinë e vërtetë të titullit të pronësisë mbi pronën. Kështu, duke eliminuar nevojën për

kërkim historik, regjistrimi i titujve thjeshtëzon procesin e tjetërsimit, duke e bërë

transferimin e pronësisë më pak të kushtueshëm në kohë dhe jo vetëm. Një pronë e pajisur

me titullin përkatës të pronësisë është absolutisht më e tregtueshme dhe, si rrjedhim, vlera e

saj në treg rritet.

622 Neni 5 i Ligjit nr. 33/2012, “Për Regjistrimin e Pasurive të Paluajtshme”.


294

Përfitimet për administratën publike

Për shkak të shpenzimeve që nënkupton themelimi i një sistemi regjistrimi, ai duhet të

funksionojë në mënyrë që të përfitojnë një numër maksimal përdoruesish potencialë. Në fakt,

është e vështirë të justifikosh koston e regjistrimit të titujve nëse qëllimi i tij i vetëm është

lehtësimi i tjetërsimit të titullit.

Vlen ta konsiderojmë regjistrimin e titullit si pjesë të një sistemi kombëtar

informacioni, i cili ruan dhe mirëmban të dhënat relevante për to. Shteti kërkon një

informacion të rregullt, të përditësuar dhe të besueshëm të titujve, për qëllime të ndryshme

administrative. Mbledhja e të dhënave të censusit për popullsinë dhe banesat, mbledhja e

taksave për shërbime publike, planifikimi urban dhe rural, si dhe menaxhimi i resurseve

mund të realizohen në mënyrë më efektive në qoftë se ekzistojnë informacione të sakta në

lidhje me pronësinë e titujve për pasuritë e paluajtshme që gjenden në territorin e vendit tonë.

Disponueshmëria e titullit të regjistruar është një nxitje për investitorët e huaj,

(kapitali i të cilëve sjell absolutisht dobi në ekonominë vendëse), të cilët në rrethana të tjera,

do të pengoheshin nga ideja e pasigurisë juridike për ekzistencën e vlefshmërive të titujve të

pronësisë, në rastet që ata dëshirojnë të blejnë pasuritë e paluajtshme.

Një sistem regjistrimi efikas, me traditë të hershme, i evoluar në kohë duke iu

përshtatur zhvillimeve teknologjike është garanci për sigurinë juridike mbi titujt e pronësisë

dhe padyshim një pasuri kombëtare historike dhe materiale.

Përfitimi për shoqërinë

Çdo shoqëri vuan në qoftë se përjeton në mënyrë të vazhdueshme probleme apo pasiguri në

lidhje me pronësinë dhe titujt e pronësisë. Zgjidhja e këtyre problemeve në rrugë gjyqësore

ka kosto të lartë monetare dhe kohore, të cilën jo të gjithë mund ta përballojnë. Rrjedhimisht,

vetëm një sistem regjistrimi i saktë, ligjor dhe eficent mund t’u ofrojë pretenduesve të

pronësisë qetësinë që ata dëshirojnë.

Një tjetër dobi e regjistrimit të titullit është se ai mund të ofrojë një sistem regjistrimi

të integruar, i cili mund të përdoret në mënyrë uniforme. Përdorimi i një forme dhe procedure

standarde nuk lë vend për konfuzion dhe krijon besimin publik në sistem.

Mbi të gjitha, ai ofron premtimin e një qasjeje të qetë dhe paqësore në përdorimin e

burimeve, duke kërkuar bashkëpunimin e të gjitha institucioneve dhe individëve, të cilët kanë

interes nga titujt e pronësisë. Këtu nuk përfshihen vetëm institucionet qeveritare, por edhe


295

profesionistët e fushave të lira, si: mbikëqyrës, noterë e planifikues urbanë, pa harruar edhe

publikun e gjerë. Regjistrimi i titujve përbën një pjesë themelore të administrimit të titujve

dhe administrimi i mirë i tyre është thelbësor për një qeverisje të mirë.623

Por në Shqipëri, ashtu si edhe në pjesën më të madhe të vendeve Evropiane që i përkasin

sistemit ligjor civil law, në institucionin e regjistrimit të pasurive shteti nuk garanton titullin e

pronësisë të krijuar nga punonjësit e administratës së regjistrimit të pasurive. Shteti nuk e

garanton per shkak se ky titull garantohet nga organet publike, gjyqësore apo administrative

që e kanë lëshuar atë titull.

Shteti garanton vetëm funksionimin e sistemit të regjistrimit të pronësisë, regjistrimin,

përpunimin e të dhënave e arkivimin e akteve që provojnë fitimin e titullit juridik dhe të të

drejtave të tjera reale të regjistruar në të .624 Për arsyet e sipërcituara, në rast se institucioni i

regjistrimit pëson dëm kundrejt të tretëve për shkak të keqadministrimit të të dhënave të

pasurive, është i detyruar të kompensojë dëmtuesin. Në rast se dëshmi shkaktohet për shkak

të mënyrës së fitimit të titullit të pronësisë, institucioni i regjistrimit nuk ka përgjegjësi.

Përgjegjësinë në këtë rast e mban institucioni publik, gjyqësor apo administrativ që e ka

prodhuar atë titull.

5.4 Krijimi i sistemit të unifikuar të regjistrimit të pasurive të paluajtshme

Për të bërë të mundur regjistrimin e titujve të pronësisë, si dhe të të drejtave të tjera

mbi pasuritë e paluajtshme, në bazë të dokumenteve ligjore, është krijuar sistemi i regjistrimit

të pasurive të paluajtshme.625

Fillimisht, nga grupi i punës që punoi për krijimin e sistemit të regjistrimit të pasurive

të paluajtshme në Shqipëri, është menduar, studiuar, hartuar dhe projektuar zgjedhja dhe

aplikimi i zbatimit të sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme në Shqipëri.626 Pra,

nëse do të kishim një sistem të ndarë për tokat bujqësore dhe një sistem tjetër regjistrimi të

pasurive që ndodheshin në zonat urbane, apo do të zgjidhej dhe aplikohej sistemi i unifikuar i

623 “The Significance of Land Title Registration: A Global Perspective”.

624 Richard Firth, “The International Comparative Legal Guide to: Real Estate 2010”, Global Legal Group,

Londër 2015, fq. 5, aksesuar në adresën:

http://s3.amazonaws.com/zanran_storage/www.iclg.co.uk/ContentPages/43984897.pdf.

625 Neni 5 i Ligjit Nr.33/2012 “Për Regjistrimin e Pasurive të Paluajtshme”.

626 E. Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia

botuese Mediaprint, Tiranë 2015 f. 103.


296

regjistrimit të pasurive të cilin aplikojmë sot627. Më tej u përcaktua edhe institucioni, i cili do

të kryente procedurat ligjore dhe teknike për regjistrimin e pasurive të paluajtshme në bazë të

ligjit, duke bërë të mundur funksionimin e sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme.

Sistemi që zbatohet sot në Shqipëri bazohet mbi sistemin e parcelizimit dhe të

regjistrimit fillimisht të parcelës dhe, në bazë të kësaj parcele, regjistrohet pronari, të drejtat,

detyrimet, marrëdhëniet e ndryshme juridike që mund të krijojë subjekti pronar.628

Vetë ligji i regjistrimit të pasurive të paluajtshme629, u hartua për të trajtuar konceptet

bazë të një parcele, bazuar në sistemin e regjistrimit të të drejtave të pronësisë dhe

njëkohësisht përmbush nevojat e një sistemi administrativ të tokës. Sistemi i regjistrimit të

pasurisë së paluajtshme është sistemi që përfshin informacionin për parcelën e tokës sipas

ligjit të regjistrimit, në lidhje me vendndodhjen e përcaktuar nëpërmjet hartës. Ai është një

sistem unik dhe i integruar me sistemin kadastral. I gjithë informacioni regjistrohet në

regjistrat e pasurive të paluajtshme dhe hartat tregues.

Regjistri i pasurive të paluajtshme është i një rëndësie të veçantë pasi “Mbajtja e

regjistrit publik të pronave të paluajtshme dhe të transferimeve të saj ka për qëllim sigurinë e

të drejtave të pronës si dhe stabilitetin e qarkullimit civil”630. Regjistri publik i regjistrimit të

pronave të paluajtshme duhet të jetë një regjistër i sigurt dhe i besueshëm. Roli i tij është i një

rëndësie themelore, sepse nëpërmjet tij ngurtësohen të drejta subjektive. Mungesa e

besueshmërisë në këtë drejtim sjell pasiguri në të drejtat e pronë631.

Në vitin 1994, në Shqipëri u hoq regjistrimi hipotekor dhe u përzjenë dy sisteme të ndryshme:

regjistrimi i të drejtave mbi pasurinë dhe i titullit juridik mbi pronësinë. U mundësua

pasqyrimi i informacionit gjeografik me atë juridik, i cili u quajt sistem i unifikuar i

regjistrimit të pasurive të paluajtshme. Në sistemin e ri të regjistrimit u pasqyruan të gjitha

regjistrimet e vjetra që ndodheshin në Hipotekë dhe Kadastër.

Sistemi që u përzgjodh ishte një ndërthurje ndërmjet disa modeleve, për të sjellë një

sistem të unifikuar regjistrimi. Në këtë mënyrë, sistemi i regjistrimit në Shqipëri është i njëjtë

në koncept me atë të përdorur në Vendet Nordike, si: Austri, Gjermani, Hungari, Slloveni,

627 Po aty.

628 Po aty, f. 112.

629 Ligji Nr.7843, datë 13.7.1994, i ndryshuar me Ligjin Nr.33/2012, “Për regjistrimin e pasurive të

Paluajtshme”.

630Vendimi Nr.29, datë 31.05.2010, i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

631 Referuar në një sërë raportesh, jo vetëm të Bankës Botërore por edhe Vendime të Gjykatës Europiane për të

Drejtat e Njeriut ku iniciator kanë qenë shtetas shqiptarë, kryesisht Manushaqe Puto e të tjerë vs Shqipërisë.


297

Republika Çeke, Kroaci, Maqedoni, Mbretëria e Bashkuar dhe provincat jugore të Italisë.

Megjithatë, ai është i ndryshëm nga disa vende të tjera europiane, në përcaktimin që i bëhet

“pronës” ose parcelës kryesore dhe jo thjesht regjistrimit të pronësisë. Kjo përfaqëson

shembullin më të mirë të të dyja llojeve të sistemeve europiane.632 Në këtë sistem, ndërthuret

harta e pronës me regjistrimin e të drejtave ligjore, të cilat pasqyrohen në një sistem të vetëm

administrativ633.

Po në këtë vit u krijuan 35 Zyra Vendore për regjistrimin e pasurive të paluajtshme, të

cilat administrojnë sot 3 057 zona kadastrale dhe drejtohen nga Zyra Qendrore e Regjistrimit

të Pasurive të Paluajtshme, si institucion publik. Prej atëherë, projekte të ndryshme të

mbështetura nga donatorë kanë punuar për regjistrimin sistematik të pronave të paluajtshme,

duke përfshirë edhe Projektin për Administrimin dhe Menaxhimin e Tokës (LAMP) i

financuar nga Banka Botërore. Baza e këtij sistemi është regjistrimi fillestar: sporadik, në të

cilin pronari i pronës paraqet kërkesën për regjistrimin e një prone; dhe sistematik, në të cilin

një grup pronash në të njëjtën zonë gjeografike hidhen në hartë, hetohen dhe regjistrohen në

kuadër të një procesi të vetëm. Regjistrimi sporadik ka filluar që me hyrjen në fuqi të ligjit të

regjistrimit dhe vazhdon ende sot sipas nevojës, sidomos kur duhet që një pronë e

paregjistruar të zhvillohet, sipas ndryshimeve ligjore të vitit 2015.634

Gjatë këtyre viteve të fundit, rezulton se regjistrimi fillestar ka përfunduar në 2 675

zona kadastrale, ose në rreth 86% të numrit të përgjithshëm prej 3 058 zonash. Nga të dhënat e

paraqitura nga qeveria shqiptare, progresioni në vite për regjistrimin e Zonave Kadastrale

është sipas figurës së mëposhtme, referuar në Strategjinë 2015-2020.

632E.Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e Paluajtshme dhe Sistemi i Regjistrimit në Republikën e Shqipërisë, Shtëpia

Botuese Mediaprint, Tiranë 2015.

633 Referuar: Lida Stamo, Norman J. Singer, “Albanian Immovable Property Registration System: Review”.

634 Deri me daljen e VKM Nr.138, shkurt 2018, lejohej kalimi i pronësisë dhe regjistrimi nëpërmjet VKM Nr.

337, datë 22.4.2015, “Për përcaktimin e procedurave të kryerjes së procesit të kalimit të tokës bujqësore të ish-

ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të përfituesve”, VKM Nr.994, datë 9.12.2015, “Për procedurën e regjistrimit

të akteve të marrjes së tokës në pronësi”.


298

Gjithashtu, regjistrimi fillestar ka përfunduar për 3 319 515 tituj pasurish të

patundshme (83% të numrit të përgjithshëm), sikundër ilustrohet në figurën e mëposhtme.

Aktualisht, vetëm 330 000 tituj pronash të patundshme, ose 10% e numrit të

përgjithshëm, janë përditësuar, gjë që sjell pasiguri ligjore në të drejtat e pronës. Edhe pse në

dukje Zonat Kadastrale në të cilat ka përfunduar regjistrimi fillestar dhe sipërfaqja e

regjistruar në rang vendi është e madhe, mund të themi se sipërfaqja e regjistruar është e

madhe për nga vëllimi i saj, por jo për nga rëndësia. Regjistrimi i titujve të pronësisë mbi

pasuritë e paluajtshme ka përfunduar në ato zona rurale ku transaksionet juridike kanë qenë

më të rralla, për sa i përket qarkullimit juridiko-civil, ndërkohë që regjistrimi nuk ka ecur me

të njëjtat ritme të shpejta në zonat urbane dhe me përparësi zhvillimin e turizmit, që mbartin

pasuri të paluajtshme të tilla që përcjellin edhe interesin më të madh për kalim e pronësisë

nga njëri subjekt te tjetri.


299

5.5 Problematikat që kanë shoqëruar sistemin e regjistrimit

Me gjithë arritjet, përfundimi i procesit të regjistrimit është shoqëruar edhe me problematika.

Këto problematika mund ti grupojmë si problematika të krijuara nga legjislacioni, dhe

problematika nga zbatimi në praktikë i regjistrimit të pasurive të paluajtshme.

Përpara vitit 1994, veprimet për regjistrimin në regjistrin publik të akteve që krijonin,

ndryshonin apo shuanin të drejta pronësie mbi pasuri të paluajtshme kryheshin nga shërbimet

e ish- zyrave të hipotekës, ndërsa më vonë, me ndryshimet përkatëse ligjore këto veprime

duhet të kryheshin në zyrat e regjistrimit të pasurive të paluajtshme, me kërkesën (aplikimin)

nga palët e interesuara.

Këto të fundit, duke mos qenë të ndjeshëm apo duke qenë neglizhentë ndaj ndryshimeve të

mësipërme, nuk kishin regjistruar titujt e tyre të pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme në

regjistrat publikë. Ky fakt përbënte pengesë që subjektet të kërkonin nëpërmjet gjykatës,

rivendosjen e të drejtave të tyre pretenduara të shkelura nga posedues të paligjshëm në pronat

e tyre. Kjo për arsye se neni 83 i K.Civil, parashikonte regjistrimin e titullit të pronësisë dhe

të pasurisë së palujtshme në regjistrin publik si kusht për vlefshmërinë e veprimit juridik,

(mungesa e vërtetimit të pronësisë ishte pengesë reale për ngritjen e padisë së rivendikimit).

Këto problematika kanë të bëjnë me kartelat e hartuara gjatë programeve të mëparshme,

të cilat kanë dalë se janë jokorrekte dhe kanë nevojë për korrigjim; të dhënat gjeografike janë

shpesh të këqija, me gabime nga një deri në dhjetë metra në disa harta. Si pasojë, këto kanë

krijuar edhe problematika në lidhje me të drejtat pronësore.635 Cilësia e dobët e kartelave

ekzistuese, disa paqartësi ligjore ose procedurale që prekin regjistrimin e titujve për disa lloje

pronash dhe trajnimi i pamjaftueshëm i personelit kanë çuar në pasiguri dhe mospërputhje të

shpeshta, për mënyrën se si zyrat e ndryshme të ZRPP-së i trajtojnë kërkesat për regjistrimin

titulli, çka, nga ana e saj, e bën pjellor terrenin për korrupsion.

Për pasojë, zyrat e ZRPP-së perceptohen se janë më të predispozuarat për korrupsion

me shuma të vogla në nivel të pushtetit vendor.636 Gjithashtu, sipas raportit Të Bërit Biznes

2013 (Duing Business 2013), të Bankës Botërore, nga viti 2012 deri më 2013 renditja e

635 Referuar studimit të Bankës Botërore të vitit 2006.

636 “Transparency International Albania” raporton se 60% e ankesave të shtetasve kanë të bëjnë me të drejtat

mbi pronën, sidomos me regjistrimin e titujve. Gjatë gjashtë viteve të fundit, sipas saj, Shqipëria, shënoi 38 pikë

në Indeksin e fundit të Perceptimit të Korrupsionit, Transparency International Albania. 2008. Corruption with

Property: An Impediment to Sustainable Development (Korrupsioni me pronat: pengesë për zhvillimin e

qëndrueshëm).


300

Shqipërisë ra në klasifikimin botëror për lehtësinë e të bërit biznes, për shkak të progresit të

ngadaltë në lehtësimin e procedurave për regjistrimin e pronës dhe dhënien e lejeve të

ndërtimit (Shih tabela Nr.2).

Megjithatë, sikurse z. A. C. Mulford është shprehur që në vitin 1912: “Para së

gjithash, kur vjen puna te stabiliteti i çështjes së pronës dhe e paqes së komunitetit, është

shumë më e rëndësishme të kesh një matje disi të gabuar të parcelës, ku vija e vërtetë

ekziston, sesa të kesh një matje tejet të saktë të vendit, atje ku vija (kufiri) nuk ekziston”.

5.6 Efektet e regjistrimit të titullit të pronësisë dhe ndikimi në të drejtën e pronës

Në të gjitha legjislacionet ndër vite, është parashikuar qartë rëndësia dhe efektet që sillte

regjistrimi i titullit të pronësisë për pasuritë e paluajtshme në regjistrat publikë. Në paragrafin

e dytë të nenit 41 të Dekretit Nr.2083 datë 06.07.1955, “Mbi Pronësinë”, gjejmë të njëjtin

formulim sikurse edhe në nenin 83 të kodit aktual. Në nenin 71 të këtij dekreti parashikohej

“efekti që kishte regjistrimi i akteve, kur në bazë të ligjit, të një vendimi të gjykatës apo të një

organi tjetër shtetëror, fitohej ose njihej pronësia mbi pasuritë e paluajtshme”. Sipas kësaj

dispozite regjistrimi parashikohej si një kusht për të bërë të mundur tjetërsimin e pasurisë së

paluajtshme.

Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë, i miratuar me Ligjin Nr.6340, datë 26.06.1981,

hyrë në fuqi në datë 01.01.1982, në nenin 127 parashikonte efektin që sillte regjistrimi i

akteve me të cilat, në bazë të ligjit, të një vendimi gjyqësor ose të një organi tjetër shtetëror,

fitohej ose njihej pronësia mbi ndërtesat. Sipas kësaj dispozite regjistrimi duhej të bëhej

patjetër në organin përkatës, pasi, në të kundërt, personi që fitonte pronësinë ose të cilit i

njihej pronësia nuk mund ta tjetërsonte ketë pasuri.

Lidhur me pasojat juridike të efektit të regjistrimit ose të transkriptimit, Prof. Andrea

Nathanaili, e ndan efektin e regjistrimit në dy aspekte, në varësi të llojit të aktit që duhet të

regjistrohej:


301

(i) Aspekti i parë lidhet me mënyrën e fitimit të pronësisë, e cila realizohet nëpërmjet

vullnetit kontraktor të palëve, pra nëpërmjet veprimit juridik /kontratës. Në këto raste,

regjistrimi kërkohet për efekt vlefshmërie. Pra, ligjvënësi, veç qëllimit që ka pasur për

respektimin e një forme të caktuar për kalimin e pronësisë (sikurse është akti noterial), me

regjistrimin ka vendosur edhe një kusht të dytë ligjor, mospërmbushja e të cilit është me

pasojë pavlefshmërie të veprimit juridik, edhe pse është kryer me akt noterial.

(ii) Aspekti i dytë duhet parë në lidhje me fitimin e pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme

nëpërmjet ligjit, vendimit të gjykatës apo të ndonjë organi tjetër shtetëror. Në këto raste,

regjistrimi kërkohet vetëm si kusht për tjetërsimin e sendit të paluajtshëm. Pra, mosregjistrimi

lidhet vetëm me pamundësinë e tjetërsimit të sendit të paluajtshëm dhe jo me efektin e

vlefshmërisë së aktit që ka shërbyer si titull pronësie.

Nëpërmjet Vendimit Nr.22, datë 16.01.1947, të Gjykatës së Lartë mbi efektet e

regjistrimit apo transkriptimit është mbajtur qëndrimi se : “Transkriptimi i një kontratë

shitjeje pronash ka qëllim që kontrata të ketë vleftë kundrejt personave të tretë dhe jo për

transferimin e zotërimit në mes palëve kontraktore, transferim i cili bëhet vetëm në bazë të

aktit të shitjes mjafton që ky të jetë i vlefshëm. Mostranskriptimi i aktit i vlen vetëm personit

të tretë që ka fituar rregullisht zotërimin mbi pronën dhe ka transkriptuar me parë aktin

përkatës. Prandaj, vetëm personat e tretë mund të invokojnë në favor të tyre

mostranskriptimin e një akti të mëparshëm por jo dhe palët kontraktuese. Si palë kontraktuese

konsiderohet edhe suksesori me titull universal i palës kontraktuese, siç është p.sh.

trashëgimtari. Suksesor i tillë duhet të konsiderohet edhe shteti, në lidhje me pasurinë private

që i vjen në bazë të një konfiskimi pasi në rast të tillë pasuria private i shkon shtetit si një

tërësi. Në bazë të këtyre arsyeve, shteti nuk mund të pretendojë zotërimin mbi një pronë, të

cilën personi që i është konfiskuar pasuria ia ka shitur me kohë një personi tjetër, megjithëse

akti i shitjes ka mbetur i patranskriptuar”.

Zyra vendore e regjistrimit të pasurive, nëpërmjet veprimeve për administrimin

dhe regjistrimin e pasurive, kryen funksionin e publikimit të fakteve juridikë, të cilat për nga

natyra e tyre, ndahen në: publikim njoftimi, publikim deklarativ dhe publikim krijues.637

Në sistemin e regjistrimit të pasurive të paluajtshme në Shqipëri, regjistrohen titujt juridikë që

‘prodhojnë’ organet publike, administrative dhe ato gjyqesore në ushtrim të funksioneve dhe

kompetencave të tyre. Titulli juridik është informacion i detajuar mbi të dhënat e pronësisë,

637 Shiko për më tepër E.Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i Rregjistrimit në Republikën

e Shqipërisë, Mediaprint, Tiranë, 2015, fq.115.


302

sipas specifikimeve juridike e gjeografike të saj, por gjithashtu edhe të titullarit të pronësisë,

me anë të së cilës krijohen, ndryshohen apo shuhen të drejtat mbi pronësinë638.

Titujt juridikë në Shqipëri janë të detyruar për tu regjistruar. Në Nenin 83 të K. Civil:

“Veprimi juridik për kalimin e pronësisë së sendeve të paluajtshme dhe të të drejtave reale

mbi to, duhet të bëhet me akt noterial dhe të regjistrohet, përndryshe nuk është i vlefshëm.

Është i pavlefshëm veprimi juridik që nuk është bërë në formën e kërkuar shprehimisht nga

ligji. Në rastet e tjera veprimi juridik është i vlefshëm, por nuk mund të provohet me

dëshmitarë”.

Në Shqipëri ligji për regjistrimin e pasurive të paluajtshme, përcakton detyrimin e

regjistrimit të çdo akti, që sjell ndryshime dhe/ose përfitim të të drejtave të pronësisë, apo i

një të drejte reale mbi pasurinë brenda një afati prej 30 ditëve nga koha e realizimit të tij.639

Ligji për regjistrimin e pasurive të paluajtshme në Shqipëri përcakton se në rast të mos

regjistrimit të titullit të pronësisë së pasurive të paluajtshme, brenda një afati të përcaktuar

ligjor, mbart penalitete administrative.640

Po ashtu, neni 39 i ligjit 33/2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”,

Vonesa e paraqitjes së dokumentacionit për regjistrim: “Nëse një kërkesë për regjistrim, sipas

nenit 38 të këtij ligji, paraqitet më vonë se 30 ditë nga data e realizimit të tij, përveç tarifës së

regjistrimit, për çdo ditë vonesë, që ka kaluar nga kjo datë, paguhet kamatëvonesë, e

barabartë me 10 për qind të tarifës së regjistrimit, por jo më shumë se 300 000 lekë”. Ky

është “ndëshkimi” administrativ i përcaktuar në ligj, në rast të mospërmbushjes së detyrimit

për regjistrimin e aktit publik në ZVRPP.

5.7 Digjitalizimi i sistemit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme në Shqipëri, sfidë drejtë

të ardhmes për një sistem të unifikuar europian

638E. Olldashi, E. Saliaj, Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i regjistrimit në Republikën e Shqipërisë”,

Mediaprint, Tiranë, 2015, fq.121.

639 Referuar nenit 38 të ligjit Nr.33/2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”. Neni 38, pika 2, e ligjit,

përcakton: Regjistrimi i detyruar “Çdo person, mbajtës i titullit të pronësisë apo i një të drejte reale nëpërmjet

një akti ku këto të drejta përmbahen, duhet të paraqesë një kërkesë për regjistrimin e aktit brenda 30 ditëve nga

koha e realizimit të tij”.

640 Referuar nenit 38 të ligjit Nr.33/2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”.


303

Një nga prioritetet për zhvillimin e vendit në vazhdimësi ka qenë edhe lufta kundër krimit të

organizuar dhe korrupsionit.641 Për këtë arsye, një nga masat kryesore për luftën kundër këtij

fenomeni, është konsideruar digjitalizimi i informacionit të përftuar nga institucionet e të

drejtave të pronësisë e në mënyrë të veçantë digjitalizimi i shërbimi të sistemit të pasurive të

paluajtshme dhe i shërbimeve të tjera si dhe aksesi i publikut në to. Marrja e kësaj mase ka

qenë e domosdoshme për shkak të shqetësimit të vazhdueshëm të mungesës në

dokumentacionin e pronave, mosrakordimet në harta dhe proceset gjyqësore. Me daljen e

Ligjit të ri Nr.33/2012, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, u hap rruga për

procedura më të shpejta dhe efektive regjistrimi dhe u vendosën rregulla për përmirësimin

dhe përditësimin e të dhënave. Nëpërmjet sistemit të ri të digjitalizimit, synohej të arrihej një

cilësi më e lartë në regjistrimin e gjithë dokumentacionit mbi pronën. Edhe zhvillimi i një

softëare-i të përshtatshëm do të krijonte lehtësi për të tërë përdoruesit, në radhë të parë për

punonjësit e organeve shtetërore që punojnë me këtë dokumentacion, si edhe për publikun.

Fillimisht u bë i mundur digjitalizimi i hartave të kompjuterizuara të prodhuara nga

ALUIZNI, në kuadër të regjistrimit të vazhdueshëm sistematik të kryer me mbështetjen e

LAMP-së, çka është një hap pozitiv për përmirësimin e cilësisë së të dhënave. Nëpërmjet tij u

hodhën bazat drejt shërbimit on line, sipas parimit ekonomik të biznesit One Stop Shop, për

një regjistrim më të sigurt të titujve të pronësisë dhe për krijimin e një portali për qytetarët që

kërkojnë shërbime për regjistrimin e pasurive të paluajtshme. Ky model u mor nga vende të

tjera europiane.642 Nisa u mundësua që në vitin 2012, por vazhdon të zbatohet vetëm në dy

rrethe të Shqipërisë (Tiranë dhe Durrës).

Aplikimi One Stop Shop është një nga reformat e synuara nga të gjitha vendet

europiane, që shërben për aplikim on line në regjistrin e pasurive të paluajtshme. Kjo reformë

aplikohet sot në Kroaci, Maqedoni, Mal të Zi, Rumani, Bullgari Francë, Itali, Suedi, Holandë

etj. Ajo është pjesë e një sistemi të integruar të informacionit (të regjistrit të tokës dhe

kadastrës), e cila mundëson krijimin e një baze të dhënash mbi pasuritë e paluajtshme. Ky

është aplikimi i vetëm për menaxhimin dhe mirëmbajtjen e këtyre të dhënave, me qëllim

përdorimin e tyre në interes të disponuesit të pasurisë. Ky aplikim synon të sigurojë një

përafrim më të shpejtë, më të plotë në të dhënat e regjistrimit të pasurive të paluajtshme, dhe

të kadastrës, të cilat synojnë përmirësimin e nivelit të cilësisë dhe shpejtësisë së ofrimit të

641 Raporti i progresit i KE-së për Shqipërinë, i vitit 2015, tërheq vërejtjen sidomos në lidhje me funksionimin e

gjyqësorit, ku shprehet vlerësimi se “... sistemi gjyqësor është në fazat e hershme të përgatitjes”, ndërkohë që

vlerëson se sistemi i drejtësisë është prekur nga korrupsioni.

642 Gjermania dhe Franca, që kishin vetëm dy vjet që e aplikonin këtë shërbim.


304

shërbimeve dhe përshpejton procesin e regjistrimit të ndryshimit të pasurive të paluajtshme,

si rezultati përfshirjes, më të madhe i përdoruesve kryesorë të jashtëm643.

Për funksionimin e kësaj procedure të kërkimit të informacionit on line, është e

domosdoshme që të dhënat e pasurive, në sistemin e regjistrimit, të jenë të integruara, të sakta

dhe të ketë përfunduar regjistrimi fillestar i pasurive. Gjithashtu, është e domosdoshme që të

ketë përfunduar i gjithë informacioni i të dhënave të pasurisë në formën digjitale.

Megjithatë, edhe pse në lidhje me transaksionet me pronat, ofrimi i shërbimeve on

line, nëpërmjet konceptit “me një ndalesë” ka ulur kohën e nevojshme për regjistrimin e

pronave dhe ka rritur transparencën, reforma ka kontribuar pak në forcimin e të drejtave të

pronësisë dhe në eliminimin pasigurive ligjore.

643 Referuar studimit me temë,“Institucioni i Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme në vështrim krahasues” të

E.Saliaj, për marrjen e gradës shkencore “doktor”, Tiranë 2016.


305

Konkluzione dhe rekomandime

E drejta e pronës në rende të ndryshme juridike ka pasur një mbrojtje të ndryshme. Në vendet

me regjim demokratik, mbrojtjes së saj i jepet një rëndësi e veçantë sepse konsiderohet si

kushti themelor për krijimin dhe garantimin e një statusi sa më të mirë në ekonominë

personale të subjekteve të ndryshëm dhe mandej në atë kombëtare dhe ndërkombëtare. Është

e sigurtë se pronësia është instituti juridik përreth të cilit janë zhvilluar dhe vërtiten ende sot

një sërë debatesh dhe betejash politike. Forca të caktuara kanë mundur të luajnë politikisht

me këtë të drejtë duke e bërë në këtë mënyrë mjetin kryesor të fitores. Ajo konsiderohet si një

e drejtë thelbësore dhe dobiprurëse nga njëra anë, dhe nga na tjetër si kufiri ndarës midis

shtresave të ndryshme shoqërore, dhe të padrejtësive shoqërore.

Në përfundim të këtij punimi kemi konstatuar se çështja e të drejtave të pronës është

një nga prioritetet për anëtarësimin e vendit në Bashkimin Europian. Me gjithë reformat e

marra, ato nuk kanë kontribuar në forcimin e të drejtave të pronësisë dhe eliminimin e

pasigurive ligjore. Në rrugëtimin për këtë punim doktoral, kemi synuar të sjellim jo vetëm

në rend historik, por edhe në kënvështrim kushtetues , njohjen, garantimin dhe regjistrimin e

të drejtës së pronës përgjatë historisë së krijimit të shtetit shqiptar.

Gjatë etapave të ndryshme të shtetit shqiptar kësaj të drejte herë i është dhënë vendi

i duhur, e herë është përdorur si mjet kundër kundërshtarëve politik, të regjimit në pushtet,

nëpërmjet shtetëzimeve sekuestrimeve dhe konfiskimeve të gjithë pasurive të luajtshme dhe

të paluajtshme.

Trajtimi i problemeve dhe zgjidhjeve juridike të ofruara në vite nga ligjvënësit dhe

nga praktika gjyqësore shqiptare që nga periudhat më të hershme e në vijim është prezantuar

për të treguar rrugën nëpër të cilën ka ecur legjislacioni shqiptar dhe specifikat që kanë

shoqëruar zhvillimin i tij. Ky rrugëtim në histori ishte i nevojshëm për të konstatuar vendin

që e drejta e pronës ka pasur, si një e drejtë kushtetuese, si dhe garantimin real të saj. Synimi

ishte për të parë jo vetëm nënpërmjet sanksionimit në aktet kushtetuese, por nëpërmjet

masave konkrete të mara nga ana e legjislativit, dhe garantimi real nga pushteti ekzekutiv,

edhe nëpërmjet mjeteve të marra për kufizimin e saj.

Ajo që konstatohet është fakti se përgjat këtij shekulli, përpjekjet për të garantuar të

drejtën e pronës nëpërmjet akteve kushtetuese dhe reformave legjislative kanë ardhur duke u

përmirësuar dhe drejt përsosjes.

Por në etapa të ndryshme të zhvillimit të kësaj të drejte në vendin tonë vërehet se më

tepër është synuar njohja e saj në aspektin formal të akteve normative, që synonin


306

formalizimin dhe mbrojtjen e titujve të pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, sesa në

zgjidhjen reale të problematikës dhe aq më tepër të garantimit të saj si një e drejtë

kushtetuese.

Në këtë mënyrë kemi vërejtur se në etapat e para të qeverisjes së shtetit të pavarur

shqiptar, ka pasur përpjekje për të fomalizuar titujt e pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme në

vend me qëllim mbrojtjen si të pasurisë private ashtu edhe të asaj publike.

Ajo që u vërejt në vitet e para pas shpalljes së pavarësisë, është fakti se mungonte

informacioni kadastral mbi pasuritë e paluajtshme, si dhe regjistrimi i pasurisë së paluajtshme

të personave privatë, ashtu edhe të subjekteve publike, gjë që çonte në një mungesë të njohjes

juridike të kësaj të drejte dhe më pas në mosgarantimin juridik të saj.

Pas vendosjes së demokracisë në Shqipëri dhe instalimit të ekonomisë së tregut,

legjislatori shqiptar nëpërmjet miratimit të një sërë aktesh normative synoi rikthimin e

vlerave të ekonomisë së tregut, nëpërmjet procesit të privatizimit të objekteve shtetërore,

ndërtesave për banim, shpërndarjes së tokës bujqësore, si dhe rikthimit të tokës te subjektet

private të shpronësuara në mënyrë të padrejtë.

Për realizimin e reformave për dhënien e titujve të pronësisë mbi pasuritë e

paluajtshme, u miratuan në aspektin formal akte të posaçme për njohjen, e të drejtës së

pronës. Ajo që vërehet është se mënyrat e veçanta të fitimit të pronësisë, shërbyen edhe si

baza kryesore për të drejtat e pronësisë. Por kryerja e gjithë proceseve për dhënien e këtyre

titujve, me anë të ligjeve të posatshme, u kye pa një studim, të mirëfilltë.

Megjithatë, pavarësisht faktit të njohjes dhe fitimit të kësaj së drejte , zbatimi i

reformave la shumë vend për të dëshiruar duke krijuar edhe terren për abuzivitet, dhe

korrupsion. Në këtë mënyrë nëse i referohemi miratimit dhe zbatimit të Reformës Agrare pas

viteve ‘90, ajo që është vërejtur është fakti se kjo reforëm akoma nuk ka përfunduar. Zbatimi

i saj përpara se toka t’u kthehej subjekteve të shpronësuara, të cilave u ishte marrë në mënyrë

të padrejtë nga regjimi komunist, bëri që të lindnin konflikte të reja sociale që kërkojnë ende

sot rrugëzgjidhje nëpërmjet zvarritjeve nëpër procese gjyqësore. Shpërndarja e tokës

bujqësore falas familjeve që banojnë në fshat, ishte një reforëm e nevojshme për gjendjen

ekonomike në të cilën ndodhej fshatarësia shqiptare. Megjithatë nga ana tjetër parregullsitë

gjatë zbatimit të saj, tejzgjatja e kësaj reforme si dhe kontradiktat me subjektet e

shpronësuara, e kanë vënë këtë proces në diskutim jo pak here.

Sistemi shqiptar i drejtësisë ka bërë hapa të konsiderueshëm përpara përsa i përket të

drejtave dhe lirive themelore të njeriut, hapa këto që janë njohur e pranuar nga të gjitha palët

aktive të politikës por edhe të jetës shoqërore civile. Në këtë këndvështrim, megjithëse me


307

ndonjë pakënaqësi apo mospajtim të rastit, hapa u bënë edhe përsa i përket të drejtës së

pronës. E sanksionuar në Aktin themeltar të shtetit kjo e drejtë ka njohur garanci dhe ‘është

ndjerë mirë’ edhe nga aktet e tjera ligjore dhe nënligjore të miratuara në vijim, pas miratimit

të Kushtetutës. Me sanksionimin në Kushtetutë si një nga të drejtat themelore mbrojtja e saj

është në nivel kushtetues. Duke qenë se e drejta e pronës është një nga të drejtat më të

rëndësishme që lidhen me gjendjen ekonomike dhe sociale, me jetën, me statusin arsimor dhe

kulturor, me fatin apo të ardhmen e cdo individi në një shoqëri të caktuar, ajo është një ndër

të drejtat personale kushtetuese më të ndjeshme dhe më të prekshme për cdo person.

Sikurse kemi theksuar gjatë studimit praktika historike botërore, por edhe ajo

shqiptare, ka provuar se në realitet, vetëm njohja dhe formalizimi pozitiv i të drejtave të

njeriut, në formën e të drejtave kushtetuese, nuk përbën një garanci të mjaftueshme, se do të

pasohet patjetër me mbrojtje të efektshme ndaj dhunimeve të këtyre të drejtave. Për këtë

arsye, brenda një kushtetute duhet të ekzistojnë elemente të cilat së pari duhet të krijojnë

bazën strukturore (ligjore dhe institucionale), për realizimin dhe mbrojtjen e efektshme të të

drejtave të njeriut në nivel shtetëror. Elemente të tilla janë parakusht i domosdoshëm për

garantimin e një mbrojtje efektive të të drejtave dhe lirive të njeriut, ku e gjen veten edhe e

drejta e pronës. Kështu, në kornizën kushtetuese të vendit tonë, ekzistojnë elemente që

konsiderohen si parakusht për promovimin dhe mbrojtjen efektive të të drejtave të njeriut, të

cilat janë: Parimet udhërrëfyese të parashikuara në kushtetutë; karakteri i normave

kushtetuese që parashikojnë të drejtat e njeriut, si dhe natyra e tyre; garancitë juridiksionale

kushtetuese në mbrojtje të tyre. Në këtë kontekst, duhet theksuar superioriteti i parimeve të

tilla bazë si liria, barazia, drejtësia, siguria juridike, mbi normat konkrete, pasi këto parime

përbëjnë vetë themelin e rendit juridik, por është e domosdoshme të analizohet raporti midis

parimeve të tilla bazë si paqja sociale, drejtësia, siguria juridike dhe se cili prej tyre do të

ishte parësor, në rastet të situatave të caktuara sociale kur kufizimi i së drejtës është i

domosdpshëm në rastet e një interesi të përgjithshëm publik. Elementet e këtyre parime janë

elaboruar nga jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese, nga e cila do të veçonim disa aspekte,

siç janë: siguria juridike, mbrojtja e të drejtave të fituara, si dhe pritshmëritë e ligjshme.

Parimi i sigurisë juridike përfshin, krahas qartësisë, kuptueshmërisë dhe qëndrueshmërisë së

sistemit normativ, edhe besimin te sistemi juridik644. Por Gjykata, është shprehur gjithashtu

se parimi i sigurisë juridike nuk garanton çdolloj pritshmërie për mosndryshim të një situate

të favorshme ligjore. Ky parim nuk mund të prevalojë në çdo rast. Kjo do të thotë që, nëse

644 Shih, Vendimet nr. 15, datë 10.03.2016, dhe nr. 25, datë 28.04.2014, të Gjykatës Kushtetuese.


308

paraqitet rasti që një rregullim ligjor ndryshe i një marrëdhënieje ndikohet drejtpërdrejt nga

një interes i rëndësishëm publik, me të gjitha elementet e tij thelbësore, ky interes mund të

ketë përparësi ndaj parimit të sigurisë juridike. Në këtë pikëpamje, duhet parë në çdo rast se

në ç’masë dhe deri ku besimi që ka qytetari në situatën e favorshme ligjore paraqitet i

rëndësishëm për t’u mbrojtur dhe cilat janë arsyet për një mbrojtje të tillë. Ligjvënësi, jo

vetëm që ka të drejtë, por është i detyruar të rregullojë me hollësi, nëpërmjet akteve të veta, të

drejtat e parashikuara në Kushtetutë. Po kështu, sipas gjykatës645, parashikimi i rregullimeve

të përsëritura dhe të pakoordinuara midis tyre në thelbin dhe pasojat që ato sjellin, krijojnë

paqartësi dhe për rrjedhojë cenojnë parimin e sigurisë juridike.

Sikurse mund të vërejmë, e drejta e pronës private garantohet edhe nëpërmjet

sanksionimit në Kushtetutë të mënyrave të fitimit të pronës private. Ajo që kemi vërejtur

është fakti se edhe pse në Kushtetutë saksionohet se mënyrat e fitimit të pronës prona janë

nëpërmjet dhurimit, trashëgimisë apo nëpërmjet blerjes si mënyra të prejardhura të fitimit,

Kushtetuta nuk përjashton edhe mënyrat e tjera klasike të fitimit të pronës, të cilat

disiplinohen rreptësisht me ligjin material civil. Në jurisprudencën tonë ka pasur qëndrime të

ndryshme për faktin nëse e drejta e re (ligji) për kthimin e pronës së shpronësuar përbën

mënyrë të veçantë, të re, fitimi pronësie, sipas dispozitave të Kodit Civil apo një mënyrë të

prejardhur. Por përgjigja e kësaj pyetjeje nuk ka qenë krejtësisht e qartë në interpretimet që

ndeshen në praktikën gjyqësore shqiptare. Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë ka

mbajtur gjithnjë një qëndrim konsekuent në lidhje me faktin se e drejta e kthimit të pronës

nuk njëjtësohet me të drejtën për pronë, ndërsa Gjykata e Lartë, në një vendim të Kolegjeve

të Bashkuara, ka mbajtur një qëndrim të ndryshëm, duke e konsideruar të drejtën për kthimin

e pronës si një e drejtë që nuk ka humbur asnjëherë. Megjithatë Kolegjet e Bashkuara të

Gjykatës së Lartë në një tjetër vendim i kanë konsideruar këto akte ligjore që u drejtohen ish-

pronarëve apo trashëgimtarëve të tyre, jo si mënyrë të re të fitimit të pronësisë në favor të

tyre, por si mjete që mbrojnë dhe garantojnë të drejtën e pronësisë dhe e bëjnë efektive duke e

bazuar edhe në argumente analogjie.646 Ligjet që kanë rregulluar procedurën e kthimit dhe

kompensimit të pronave nuk konsiderohen si mënyra të reja fitimi pronësie për shkak se, në

bazë të tyre, synohej kthimi i palëve në gjendjen e mëparshme, në të gjitha ato raste kur ishte

e mundur, duke u kthyer atyre të njëjtat prona që u ishin marrë në mënyrë të padrejtë nga ana

e shtetit të asaj kohe dhe jo prona të tjera647. Por Gjykata e Lartë duke pranuar konceptin se,

645 Vendimi Nr.1/2017 i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

646 Vendimin unifikues Nr.24, datë 13.3.2002, të Gjykatës së Lartë. 647 Referuar në Vendimin unifikues Nr.4, datë 10.12.2013, të Gjykatës së Lartë.


309

“Pasuri në kuptim të nenit 1 të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së janë “pasuritë ekzistuese”

“asetet” ashtu edhe “pritshmëritë e ligjshme”648, vlerëson se, “në momentin që vendime të

tilla marrin formë të prerë, ( dhe si të tilla do të konsiderohen çka është vendosur në mënyrë

përfundimtare nga organet administrative), shteti konsiderohet i vetshpronësuar dhe ato

shndërrohen në tituj pronësie (mënyra të fitimit të pronësisë), për subjektin në favor të të cilit

është disponuar, në kuptim të nenit 163 të Kodit Civil. Nga interpretimi që gjejmë në

jurisprudence mund të themi se të gjitha mënyrat e fitimit të pronësisë si ato të përcaktuara në

mënyrë eksplicite në Kushtetutë ashtu edhe ato të përcaktuara në Kodin Civil apo ligje të

veçanta, gëzojnë një mbrojtje të barabartë kushtetuese si pronë në kuptim të nenit 41 të

Kushtetutës dhe pasuri në kuptim të nenit 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së. Ajo që vëmë re

është se, kufizimet që i behen të drejtës së pronësisë në situata të caktuara ekonomike,

sociale dhe shoqërore janë të ndryshme. Është e vështirë të mbahet një ekuilibër midis

garantimit të drejtës së pronës fituar në një mënyrë të caktuar dhe kufizimit të saj për interes

publik.

Kushtetuta garanton të drejtën e pronës edhe përmes përcaktimeve laksative që i bën

mundësisë së kufizimeve të kësaj të drejte. Kuptimi i garantimit që Kushtetuta i ka bërë të

drejtës së pronës private, është kuptimi i një të drejtë themelore që lidhet ngushtë me lirinë

individuale duke ruajtur kështu funksionin e saj privat. Por nga ana tjetër, ka funksion të

pamohueshëm shoqëror pasi përdorimi i saj i shërben mirëqenies së përgjithshme publike. Në

këtë kuadër ajo mbetet një kategori kushtetuese plotësisht e kufizueshme dhe aspak me

karakter absolut. Teknika e zgjedhur nga kushtetutëbërësi për kufizimet e të drejtave e lirive

themelore është ajo e një formule kufizuese të veçantë, të parashikuar nga neni 17 i

Kushtetutës së vitit 1998, ndryshe nga teknika e përdorur në Ligjin për Dispozitat Kryesore

Kushtetuese, e cila i parashikonte kufizimet rast pas rasti (sikundër edhe KEDNJ). Në rastin e

të drejtës së pronës, në vijim të kritereve të nenit 17, kushtetutëbërësi e ka konsideruar të

nevojshme të ritheksojë se kufizimi i kësaj të drejte bëhet me ligj dhe vetëm “për interesa

publikë”. Cenimi i të drejtës së pronës nuk mund të bëhet pa shpërblim dhe ky shpërblim

duhet të jetë i drejtë.

Sipas Kushtetutës, vetëm dy janë format e vetme që lejohen për të kufizuar të drejtën

e pronësisë,

1. nëpërmjet shpronësimit, apo kufizimit që barazohet me shpronësimin

2. nëpërmjet kufizimit në të drejtën e pronës

648 Shiko çështjen “Bici kundër Shqipërisë”.


310

Por përpara se të sanksionojë format e ndërhyrjes ndaj së drejtës së pronësisë,

Kushtetuta ka përcaktuar kriteret kushtetuese që duhet të përmbush një ligj, në rastin e

kufizimit/cënimit të saj. Pra, një e drejtë themelore e garantuar nga Kushtetuta, mund të

kufizohet vetëm nëse plotësohen këto kritere:

• kufizimi bëhet vetëm me ligj;

• për interes publik apo për mbrojtjen e të drejtave të tjerëve;

• kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë;

• kufizimi nuk mund të cenojë thelbin e lirive dhe të drejtave;

• nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane të të

Drejtave të Njeriut.

Edhe shpronësimi, si term juridik, parashikohet nga neni 41 i Kushtetutës, i cili nga

ana e tij i hap rrugë miratimit të ligjit përkatës. Edhe pse nuk ka një përkufizim ligjor për

kuptimin juridik të shpronësimit, teoria Kushtetuese na ofron një përkufizim të tillë të

konceptit “shpronësim”: “një subjekt mund të privohet nga e drejta e pronës që ka në favor të

një subjekti tjetër përgjithësisht publik, por jo detyrimisht”. Pra, njeh edhe shpronësimin në

dobi të personave privatë, bërë mbi bazën e një politike të llogaritur për të arritur drejtësi

shoqërore brenda komunitetit. Nga jurisprudenca kushtetuese, edhe kalimi i pronësisë nga

subjektet privat te subjektet që përfitojnë nga procesi i legalizimit, edhe pse në asnjë nga

dispozitat e ligjit nuk përmendet termi shpronësim, është pranuar si shpronësim de fakto i

këtyre pronarëve të cilëve u është zënë prona nga ndërtuesit pa leje649. Nga ana tjetër Gjykata

Kushtetuese ka shfuqizuar dispozitat e ligjit Nr.133/2015 pasi Gjykata Kushtetuese vlerëson,

se: “ sipas përmbajtjes së tyre, të çojnë në përfundimin se ato janë konceptuar si një

shpronësim i ri duke qenë se parashikojnë rivlerësimin e pronave të kthyera ose të

kompensuara më parë. Në këtë këndvështrim, këto dy dispozita krijojnë probleme lidhur me

sigurinë juridike konkretisht përsa i takon paqartësisë dhe paparashikueshmërisë së

legjislacionit.

Në Kushtetutë është përcaktuar se, një nga kriteret në bazë të të cilit mund të

kufizohet e drejta e pronës private nëpërmjet shpronësimit, është vetëm për interes publik,

madje edhe kur shpronësimi bëhet në dobi të një pale të tretë, duhet detyrimisht që qëllimi i

tij të jetë për shkak të interesit publik. Por kuptimi i interesit publik në Kushtetutën tonë nuk

649 Edhe në Vendimin Nr.35, datë 10.10.2010, Gjykata Kushtetuese vlerëson se, megjithëse ligji nuk përmend

termin “shpronësim” dhe nuk siguron një procedurë formale shpronësimi, në bazë të nenit 15 të Ligjit, personat

e regjistruar në Regjistrin e Pasurive të Paluajtshme dhe që kompensohen për shkak të regjistrimit të zotëruesve

të ndërtesave të paligjshme do të quhen de facto dhe de jure të shpronësuar.


311

është përcaktuar “saktë”. Kjo për vetë faktin se, në situata të ndryshme konkrete, ai është një

term shumë i gjerë dhe në rast se do i jepnin një përkufizim kushtetues, do të ishin të detyruar

edhe vetë që, në momentin e përkufizimit, të cenonin në një formë apo një tjetër të drejtën e

një grupi të caktuar individësh, kategorie sociale, apo edhe të një individi të vetëm. Ajo që

kemi vërejtur është se analiza dhe interpretimi i Gjykatës Kushtetuese i konceptit të “interesit

publik” është lidhur ngushtë me respektimin e parimit të drejtësisë, proporcionalitetit dhe

parimit të shtetit social. Gjykata Kushtetuese është shprehur se është pikërisht respektimi i

këtyre parimeve nga ana e legjislatorit ai që përbën edhe kufijtë kushtetues të hapësirës së

vlerësimit nga ana e shtetit për respektimin e së drejtës së pronës. Në këtë kuptim, i njihet e

drejta ligjvënësit që, për arsye të ekzistencës së interesit publik, të mund të kufizojë hapësirën

e disponimit të pronës private. Në funksion të kësaj qëndron edhe parimi i drejtësisë, i cili

kërkon që të merren në konsideratë jo vetëm interesat e ish-pronarëve dhe të trashëgimtarëve

të tyre, por edhe ato të anëtarëve të tjerë të shoqërisë, si edhe interesi publik në tërësi. Fakti se

ne shprehemi me termin “interes publik” nuk duhet të na orientojë vetëm në një numër

relativisht të madh individësh apo realizimin e një politike të përgjithshme, por në vetë

thelbin e këtij termi, i cili më tepër ka të bëjë me ekuilibrin ndërmjet kufizimit të së drejtës së

pronës në dobi të një të mire të përgjithshme për shoqërinë. Pavarësisht se disa nga ligjet më

të debatuara e kaluan testin e kushtetueshmërisë nga ana e Gjykatës Kushtetuese një nga

problemet e diskutueshme, që përmban kuadri ligjor për legalizimet, është procesi i kalimit të

pronësisë së truallit nga subjektet private te subjektet që përfitojnë nga procesi i legalizimit.

Në asnjë nga dispozitat e ligjit nuk përmendet termi kushtetues shpronësim apo kufizim i së

drejtës së pronës, megjithëse kuadri ligjor për legalizimet e zhvesh pronarin e ligjshëm të

truallit apo të tokës bujqësore pa një shpërblim të drejtë dhe të menjëhershëm. Humbja e

posedimit mbi tokën sjell për rrjedhojë shpronësimin de facto nga prona për pronarët e

ligjshëm. Transferimi i detyrueshëm i pronës nga pronari i ligjshëm tek individët, që kanë

kryer ndërtime pa leje, i krahasuar me shpronësimin nuk është mbështetur në zbatimin e

standardeve kushtetuese dhe rregullave të përgjithshme të KEDNJ-së si dhe jurisprudencës të

GJEDNJ-së.

Ajo që kemi vërejtur gjatë këtij punimi është fakti se jo gjithmonë nga ana e

legjislatorit janë përmbushur kriteret kushtetuese, në rastet e kufizimit të së drejtës së pronës,

për një interes publik. Aq më tepër ky pohim vlen në rastet kur me akte të veçanta të Këshillit

të Ministrave është tentuar të kufizohet kjo e drejtë duke mos respektuar kriterin kushtetues të

kufizimit vetëm me anë të ligjit. Ndaj edhe meriton të theksohet se, “vlefshmëria e të drejtave


312

të njeriut nuk varet në asnjë lloj mënyre nga qenia, ose jo, e tyre të konstitucionalizuara”650

por sesi shtetet garantojnë kufizimet e tyre.

Që ndërhyrja ndaj pronës për një interes publik të mos përbëjë shkelje të nenit 41 të

Kushtetutës dhe të nenit 1 të Protokollit nr. 1 të Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut,

ajo duhet të jetë e përligjur dhe përpjesëtimore.

Kriteri i “përpjesëtimit”, në doktrinën dhe jurisprudencën shqiptare, njihet si kriteri i

“proporcionalitetit”. Proporcionaliteti është standardi që vë në provë marrëdhënien ndërmjet

objektivit, që autoriteti publik synon të arrijë, me potencial cenimin e një të drejte themelore

individuale, dhe mjetit të përzgjedhur nga ky autoritet për të realizuar atë objektiv651.

Gjatë studimit kemi vërejtur se ky kriter është i vështirë për tu përcaktuar. Megjithatë

Gjykata Kushtetuese në vendimin e saj dhe pse vlerëson se metodoligjia e re e vlerësimit për

kompensimin fizik dhe financiar të ish pronarëve, parashikuar ne ligjin 133/2015, rezulton në

ndërhyrje në të drejtën e pronës dhe mund të mos u përgjigjet pritshmërive të subjekteve që

prek ligji, vlerëson se në tërësinë e tij, ai respekton proporcionalitetin e ndërhyrjes në të

drejtën e kompensimit të pronës ish pronarëve dhe si e tillë(metodologjia) është në respektim

të nenit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ-së.

Megjithatë, jemi të mendimit se shteti nuk duhet të zgjedhë rrugën dhe metodën më

të thjeshtë apo më të lehtë “për të përfunduar procesin e trajtimit të pronës”, por duhet të bëjë

vërtet përpjekje të realizojë de facto të drejtën e pronës së pronarëve të shpronësuar

padrejtësisht dhe të ulë sa më shumë faturën financiare të taksapaguesve. Shteti duhet të

përdorë mjetin më të përshtatshëm dhe që garanton ndërhyrje sa më të vogël në të drejtat

kushtetuese dhe jo mjetin më të rëndë, por që arrin qëllimin më shpejtë, pa u kujdesur për

shkeljet që shkakton në të drejtat e subjekteve.

Një tjetër garanci në mbrojtje të të drejtave e lirive themelore është edhe parashikimi -

nga neni 17/2 - i Kushtetutës se “Kufizimet... në asnjë rast nuk mund të tejkalojnë kufizimet e

parashikuara në KEDNJ”. Në këtë mënyrë, neni 17/2 i siguron Konventës Europiane për të

drejtat e Njeriut, një status special.

Tashmë edhe një e drejtë kushtetuese, e drejta për një proces të rregullt ligjor, është

përpunuar dhe shtjelluar në terrenin shqiptar nga Gjykata Kushtetuese, kryesisht në dritën e

jurisprudencës së GJEDNJ, në zbërthim të nenit 6, paragrafi 1 i KEDNJ. Sidoqoftë, në këtë

pikë vlen të theksohet se, ndryshe nga KEDNJ, e cila flet për një gjykim të drejtë (në origjinal

650Robert Alexy, “Law, Morality, and the Existence of Human Rights”, Ratio Juris, No.25, 2012.

651 Vendimi ish-Mbreti i Greqisë e të tjerë kundër Greqisë, datë 23.11.2000.


313

anglisht “fair trial”), Kushtetuta shqiptare ka zgjedhur të adoptojë konceptin anglo-sakson

proces i rregullt ligjor (“due process of law”), i cili e shtrin ndikimin e tij përtej sallave të

gjyqit edhe në proceset me karakter administrativ, kur në këto të fundit janë në lojë “liria,

prona dhe të drejtat e njohura me Kushtetutë dhe me ligj”. Me ndryshimet kushtetuese të vitit

2016, në bazë të nenit 131/f, individi mund të regjistrojë një ankim në Gjykatën Kushtetuese

kundër çdo akti të pushtetit publik ose vendimi gjyqësor që i ka cenuar një apo më shumë të

drejta dhe liri themelore kushtetuese (por vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike

efektive për mbrojtjen e këtyre të drejtave, përveçse kur parashikohet ndryshe në Kushtetutë).

Kjo e drejtë e parashikuar në Kushtetutë ka rezultuar ndër vite si një nga garancitë më

efektive për mbrojtjen e së drejtës së pronës në vendin tonë.

Përparësia e Kushtetutës ndaj normave të tjera mund të sigurohet vetëm nëpërmjet

ekzistencës së një pushteti me natyrë juridiksionale, për të verifikuar përputhjen e të gjitha

akteve të pushtetit politik me kushtetutën. Kushtetuta e vitit 1998, për herë të parë prezanton

institutin e ombusdman-it, i cili në versionin shqiptar quhet Avokati i Popullit. Megjithatë

mendojmë se roli i Avokatit të Popullit në garantimin e së drejtës së pronës ndër vite ka qenë

në përputhje me standartet kushtetuese. Që nga krijimi i Institucionit të Avokatit të Popullit,

e drejta e pronës si një e drejtë kushtetuese ka qënë në fokusin e veprimtarisë së tij. Avokati i

popullit, ka përgatitur në vite raporte për respektimin e lirive dhe të drejtave të njeriut, në të

cilët ka evidentuar edhe problematika në respektimin e të drejtës së pronës (do të veçonim

raportin e veçantë për të drejtën e pronës ), si dhe ka qenë një nga subjektet që ka iniciuar

procesin e kontrollit kushtetues në Gjykatën Kushtetuese (vendimi nr.17/2010 i Gjykatës

Kushtetuese). Roli i tij në këtë drejtim ka qenë një rol aktiv, duke kryer studime, duke dhënë

rekomandime, pavarësisht se sipas mendimit tonë do të kishte më efikasitet nëse do të kishte

më shumë raste të rekomandimeve për hetime penale kur ka vërejtur se është konsumuar

figura e një vepre penale, apo të ketë rekomandojë shkarkimin e funksionarit publik që ka

kryer një shkelje të rëndë.

Një rol të posaçëm në mbrojte të të drejtave dhe lirive themelore të parashikuara në

Kushtetutë, kjo e fundit ia ka ngarkuar Gjykatës Kushtetuese. Juridiksioni kushtetues, si vijim

i kontrollit gjyqësor, është pikërisht ai i cili bën që një kushtetutë të konsiderohet efektivisht

“ligj” - në kuptimin specifik legal të termit - dhe jo një proklamatë politike. Ndër vite

vendimet e saj kanë qenë busulla orientuese për garantimin e të drejtës së pronës. Me disa

pakënaqësi të krijuara për grupe të caktuara interesi në drejtim të kthimit të pronave të tyre të

marra padrejtësisht nga regjimi komunist, në përgjithësi vendimet saj kan orientuar


314

ligjvënësin, për të bërë rregullimit e duura ligjore për të garantuar të drejtat dhe liritë e

individit, ndër të cilat të drejtën e pronës.

Duhet theksuar se pavarësisht ligjeve shumë të mira, që janë miratuar gjatë kësaj

periudhe, të cilat synojnë të respektojnë parimet kushtetuese që lidhen me të drejtën e

pronësisë, shteti i së drejtës në vendin tonë lë shumë për të dëshiruar. Këto zgjidhje, më tepër

se juridike, kanë qenë zgjidhje politike të detyruara nga kushtet e vendit tonë.

Problemet hasen si në aspekt të zbatueshmërisë së ligjeve që kanë të bëjnë me

mënyrën e shpërndarjes së titujve të pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, ashtu edhe me

zgjidhjen e konflikteve që krijohen nga organet kompetente, qofshin ato administrative apo

gjyqësore.

Problematika në lidhje me pasuritë e paluajtshme është komplekse për shkak të

legjislacionit që ka ekzistuar, dhe ekziston ende.

Kemi vërejtur gjatë këtij punimi se kanë ekzistuar shumë ligje të veçanta që

rregullojnë sektorë të ndryshëm të të drejtave të pronësisë, për të cilët janë krijuar organe

shtetërore për mbikëqyrjen sektoriale dhe që përcaktojnë proçedura të veçanta. Është vërejtur

gjithashstu se ndër vite ligjet janë ndryshuar dhe rishikuar vazhdimisht (rreth 100 ndryshime),

duke synuar të zgjidhin të drejta të caktuara të pronësisë në favor të subjekteve të caktuara.

Këto ndryshime mund të vërejmë se më tepër se iniciativa legjislative të qeverive në

pushtet, kanë qenë përmbushje të detyrimeve të qeverive, për shkak të prioriteteve të vendit

për integrimin në Bashkimin Europian. Nuk ka pasur vullnet politik, për zgjidhjen e

problemeve të çështjeve të pronësisë, sipas parimeve kushtetuese, por si detyrim ndaj

presioneve të institucioneve ndërkombëtare.

Gjithsesi i gjithë kuadri ligjor së bashku me ndryshimet përkatëse që ka pësuar secili

ligj, ka shkaktuar jo pak konfliktualite sociale dhe juridike.

Ajo që është vërejtur (jo rrallë në raportet e mekanizmave ndërkombëtarë), është fakti

se institucionet përgjegjëse ligjzbatuese për secilin ligj, kanë funksionura në mënyrë të

fragmentarizuar. Ato trajtojnë në mënyrë të fragmentarizuar çështje të fitimit të pronësisë dhe

të regjistrimit të titujve të pronësisë. Numri i lartë i agjencive shtetërore dhe legjislacioni

rregullator i shumtë, krijojnë mbivendosje të proceseve që lidhen me të drejtat e pronësisë.

Këta faktorë ndikojnë edhe në zbatimin e vendimeve përfundimtare, por edhe krijojnë

paqartësi për mjetet efektive të ankimit në rastet e moszbatimit të vendimeve përfundimtare.

Edhe kuadri ligjor ekzistues për kthimin dhe kompensimin e pronave, përtej sjelljeve

të këqija administrative, ishte i karakterizuar nga mangësi që i kundërviheshin parimeve të

sigurisë juridike, barazisë, proporcionalitetit, mungesës së mjeteve efektive për realizimin e


315

së drejtës, pamundësisë se reagimit ndaj kohëzgjatjeve dhe mosekzekutimit të vendimeve.652

Gjithashtu, edhe standardet ndërkomëbëtare në fushën e të drejtave të njeriut kërkonin një

zgjidhje përfundimtare mbi këtë çështje dhe sidomos marrjen përsipër nga ana e Qeverisë të

detyrimeve që burojnë nga ky proces dhe krijimin e një mekanizmi efektiv vendas, i tillë që

të ishte në gjendje t’i japë zgjidhje përfundimtare situates në shkelje të këtyre të drejtave.

Kuvendi shqiptar miratoi ligjin Nr.133/2015 për “Trajtimin e pronës dhe përfundimin e

procesit të kompensimit të pronave”, “duke pasur si referim vendimin pilot “Manushaqe

Puto Etj kundër Shqipërisë” dhe praktikën e Gjykatës Kushtetuese, duke respektuar

rekomandimet dhe parimet përkatëse dhe duke konkluduar me: - Një formulë efikase dhe

realiste për kompensimin e pronarëve – Një afat të arsyeshëm dhe të përcaktuar kohor për

përfudnimin e gjithë procesit, - Një zgjidhje të drejtë, duke respektuar normat kushtetutese

përgjithëisht - pronarët, por gjithashtu edhe për të gjithë qytetarët, duke mbajtur në

konsideratë interesin publik.”

Synimi kryesor i ligjit Nr.133/2015 është zgjidhja përfundimtare e problemeve të

mbartura përgjatë viteve, duke propozuar një mekanizëm real dhe efektiv kompensimi, i cili

ka si qëllim të vendosë një barazpeshë të drejtë midis interesave të pronarëve që janë subjekt i

këtij ligji dhe interest public. Ky akt juridik shënon përpjekjen e tretë të shtetit shqiptar për të

siguruar një zgjidhje të drejtë të çështjeve që kanë të bëjnë me të drejtat pronësore që rrjedhin

nga shpronësimi i mëparshëm, shtetëzimi ose konfiskimi i pronës së paluajtshme.

Nga studimi kemi arritur në përfundimin se marrja e një iniciative ligjore nga ana e

qeverisë shqiptare nëpërmjet ligjit Nr.133/2015, për “Trajtimin e pronës dhe përfundimin e

procesit të kompensimit të pronave”, megjithëse ishte e vonuar, i ka dhënë një zgjidhje të

shpejtë dhe efektive zgjidhjes të drejtave pronësore që rrjedhin nga shpronësimi i mëparshëm,

shtetëzimi ose konfiskimi i pronës së paluajtshme. Kjo vërehet edhe nga të dhënat e ATP653.

Nga përditësimin e këtyre të dhënave rezultojnë të vlerësuara 10 904 (41.8%) vendime.

Nga vlerësimi i këtyre vendime rezulton,vlera financiare e 5640 vendimeve është 37 496 402

618 lekë ndër të cilat 1261 vendime janë referuar nenit 7, pika 2, germa “a” të Ligjit nr.133 /

2015 dhe pikës 3, vendime të cilat konsiderohen të kompensuara. Barra financiare e shtetit

që rezulton nga rreth 24.317 vendime të pazbatuara (duke i’u referuar hartës së vlerës së

652 Relacion shpjegues për ligjin nr.133/2015, për “Trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të

kompensimit të pronave”,fq. 4-5

653 Agjencia për Trajtimin e Pronave, Raportimi në Komisionin Parlamentar për Çështjet Ligjore dhe të Drejtat

e Njeriut.


316

tokës të vitit 2014), vlerësohet të jetë Euro 10.5 miliardë, ndërsa barra totale e mundshme

financiare që rezulton nga kërkesat e patrajtuara është vlerësuar në Euro 7.065 miliardë.

Agjencia e Trajtimit të Pronave ka shpërndarë në total një fond financiar prej 3 764

828 608 lekë (1 805 417 553 lekë gjatë vitit 2016 dhe 1 959 411 055 lekë gjatë vitit 2017.

Në lidhje me kompensimi fizik,654 Agjencia e Trajtimit të Pronave ka shpërndarë për

kompensim fizik nga Fondi i Tokës një sipërfaqe prej 323.4 ha, tokë bujqësore (65.9 Ha fond

fizik i shpërndarë gjatë vitit 2016 dhe 257.5 ha fond fizik i shpërndarë gjatë vitit 2017, me një

vlerë totale prej 663 222 108.36 lekë.

Menjëherë pas hyrjes në fuqi, Ligji nr.133/2015 u ankimua në Gjykatën Kushtetuese,

e cila shfuqizoi si antikushtetues nenin 6 pika 3 dhe pika 5 të Ligjit nr.133/2015 “Për

trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave”. Por pas shfuqizmit

të këtyre pikave, nga analiza kushtetuese655 që i është bërë ligjit, shfuqizimi i nenit 6.3 e 6.5,

sjell si pasojë mosfunksionimin e një hallke themelore të metodologjisë te vlerësimit që ka

për bazë “përfitimet e zbritshme”. Në mungesë të saj, dispozitat e mbetura në fuqi

karakterizohen nga paqartësia. Si konkluzion ngërçi legjislativ i krijuar si pasojë e

shfuqizimit të nenit 6, pikat 3 dhe 5, të ligjit 133/2015 ka detyruar pronarët të përballen dhe të

pranojnë pasojat e atij ngërçi, pa qenë të detyruar ta bëjnë diçka të tillë në prani të ndonjë

rrethane specifike dhe në interes publik, që do të justifikonte proporcionalitetin e një barre të

tillë. Veprimi i institutcioneve kompetente në rastin konkret, për të pastruar si ligjin

133/2015, edhe parashikimet përkatëse të VKM-ve në zbatim të tij nga efektet e “përfitimeve

të zbritshme” është e vetmja rrugë për te hequr këtë barrë të rëndë e të pajustifikuar të

pronarëve.

Ajo që kemi vërejtur si problematika kryesore të çështjes së pronave në vendin tonë

gjatë punës time në dy nga institucionet në të cilat kam eksperienca personale, dhe gjatë

hulumtimit për realizimin e këtij punimi, mendojë se ka ardhur nga disa drejtime kryesore:

➢ zvarritja dhe mospërfundimi i reformave të ndërrmarra, për mënyrat e fitimit të

pronësisë, nëpërmjet ligjeve të veçanta.

➢ moskryerja e inventarizimit të gjithë pasurisë shtetërore, dhe e regjistrimit të saj,

duke e lënë të padokumentuar asetet e këtyre pasurive, dhe duke hapur rrugën abuzimit me

pronën publike.

654 Ligji nr.133/2015 parashikon se toka me zërat kadastral tokë bujqësore, pyll, livadh, kullotë kompensohen

nga Fondi i Tokës. Agjencia e Trajtimit të Pronave disponon një fond toke i vënë në dispozicion nga shteti

shqiptar dhe i regjistruar në ZRPP si tokë shtet në dispozicion të agjencisë; fond i cili përdoret për kompensim

fizik. 655 http://avokatia.al/revista/13-avokatia-27/29-kushtetutshmeri-27


317

➢ Mos përfundimi i regjistrimit fillestar në të gjitha zonat kadastrale të vendit, ka sjellë

problematikën më të madhe në zgjidhjen e çështjeve të pronave.

➢ Zvarritja e procesit të kthimit dhe kompesimit të pronave,si dhe mos ekzekutimi i

vendimeve të dhëna.

➢ mosfunksionimi i shtetit në parandalimin e fenomenit të informalitetit urban dhe

gjetja e detyruar e zgjidhjeve ligjore për formalizimin e tij.

➢ Të gjitha shkaqet e mësipërme, kanë sjell edhe abuzimin nga ana e admninistatës, dhe

gjyqësorit, për lulëzimin e korrupsionit.

Sikurse thamë më sipër një nga shkaqet kryesore është mungesa e titujve të qartë të

pronësisë, që vijnë nga regjistrimet e parregullta në Sistemin e Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme. Konsiderohet se Sistemi i Regjistrimit të pasurive të paluajtshme është një nga

sistemet më të mira të aplikuara, në hapat e tij fillestar, pasi përbëhet, nga ekzistenca e dy

elementëve nga (i) çertifikata e pronësisë dhe kartela e pronësisë e cila kjo e fundit përmban

të gjitha të dhënat dhe karakteristikat fizike të pronës (vendodhja, sipërfaqja emri i pronarit,

nëqoftëse ekziston një barrë hipotekore mbi pronën apo ndonjë pjesë të saj, shënime të

ndryshme etj.) si dhe (ii) harta regjistruese dhe indeksi i pronës.

Por funksionimi i tij në vazhdimësi ka qenë një nga arsyet kryesore për moszbatimin

efektiv të proceseve të tjera që kanë qenë të lidhura pazgjidhshmërisht me të. Megjithatë

pavarësisht faktit të regjistrimit ose jo të një titulli pronësie ajo që vlen të theksohet është

fakti i pranuar edhe nga jurisprudence shqiptare se regjistrimi i pasurisë së paluajtshme në

regjistrin publik nuk krijon titull pronësie, por e bën sendin e paluajtshëm të aftë për

qarkullimin civil. Mungesa e një regjistrimi të tillë, nuk e bën veprimin juridik për kalimin e

pronësisë të pavlefshëm.

Ende mbetet një sfidë për vendin, zhvillimi i një sistemi administrimi të pronave

efiçent dhe i sigurt që do të garantonte sigurinë ligjore, referuar historikut të të drejtave të

pronësisë për të gjitha grupet e interesit. Ende nuk ka përfunduar regjistrimi fillestar në të

gjitha zonat kadastrale të vendit, për më tepër zonat që mund të kenë zhvillim më të madh

ekonomik dhe përparësi për zhvillimin e vendit. Përmirësimi, përditësimi i të dhënave dhe i

transaksioneve, është në fazat e para, të cilat vazhdojnë të kryhen në mënyrë manuale, gjë që

çon në pasiguri në lidhje me titujt e pronësisë.

Futja e shërbimeve on line, me anë të konceptit “Me një ndalesë”, ka përmirësuar

shërbimin për klientët dhe ka ulur kohën e regjistrimit të pronave, por ky shërbim ofrohet

vetëm në dy rrethet kryesore, pa u shtrirë ende në të gjithë territorin. Një tjetër problem

madhor mbetet shkalla e lartë e korrupsionit dhe cilësia e shërbimit.


318

REKOMANDIME

Një nga prioritet e vendit në ditët e sotme, pas reformës në drejtësi është edhe zgjidhja e

drejtë e çështjes së pronave. Kohët e fundit ky prioritet është theksuar edhe nga përfaqësues

të Bashkimit Europianë .

Reforma në drejtësi në mënyrë të drejtëpërdrejtë do të përmirësonte funksionimin e

gjykatave dhe do të rriste cilësinë e vendimeve të tyre të pavarura. Kjo reforëm duhet të

thellohet edhe në administratën publike me qëllim për të mundësuar trajnimin e saj , për të

realizuar një menaxhim sa më të mirë të çështjeve që kanë të bëjnë me titujt e pronësisë.

Aktualisht me ndihmën e faktorëve ndërkombëtarë në vendin tonë po jepet një

kontribut i çmuar për përsosjen e sistemit të drejtësisë i cili ka lënë shumë për të dëshiruar

në lidhje me zgjidhjen e mosmarrëveshjeve civile me objekt pasuritë e paluajtshme.

Konsolidimi i sistemit të drejtësisë mund të themi se përbën një shpresë reale në zgjidhjen

më të shpejtë dhe më të drejtë të problemeve që ekzistojnë në lidhje me pasuritë e

paluajtshme. Mbetet për t’u parë zbatimi i reformës kushtetuese dhe asaj ligjore që po

aplikohen aktualisht në sistemin e drejtësisë, pasi për shkak të numrit të ulët të gjyqtarëve që

po kalojnë vetingun, rrezikohet e drejta e qytetarëve për tju drejtuar gjykatave.

Në përfundim të këtij punimi modest mund të rekomandojmë se, për të arritur

objektivat e vendit në kuadër të Bashkimit Europian, për përmirësimin e të drejtave të pronës

dhe sigurisë së tyre ligjore, nevojiten:

Përfundimi në kohë më të shpejtë i reformës në drejtësi. Reforma në drejtësi është një nga

reformat më të rëndësishme të marra gjatë viteve të demokracisë së shtetit shqiptar, por

mendoj se nuk mund të vendosësh një arnë mëndafshi në një veshje të leckosur, domethënë

se nuk është e mundur të vihet në jetë një reforëm e veçuar pa ndryshuar themelet e krejt

sistemit.

Reforma legjislative, që ka të bëjë me mbrojtjen e së drejtës të pronësisë, si një prej të

drejtave themelore të individit në një demokraci ku sundon ligji, aktualisht, përbën një nga

pikat kryesore që duhet të realizohen që Shqipëria të marrë Statusin e vëndit kandidat në BE.

Reformimi i të drejtave të pronësisë i shërben konsolidimit të investimeve të shtetasve

shqiptarë, si edhe investimeve të huaja, sepse e shndërron Shqipërinë në një vend të sigurt

dhe tërheqës për to. Përmirësimi i kuadrit ligjor ekzistues dhe zbatimi i tij, nëpërmjet edhe

përfshirjes së grupeve të interesit, e shndërron tregun e pronës në një faktor të rëndësishëm të

zhvillimit ekonomik.


319

Në këtë drejtim rekomandohet një strategji më e qartë dhe më gjithëpërfshirëse duke

harmonizuar njëherë e mirë gjithë kuadrin ligjor në fushën e pronës mbi pasuritë e

paluajtshme. Parimet që duhet të udhëheqin strategjinë e harmonizimit, duhet të jenë të

dimensionit kushtetues dhe lidhen me interesin publik, shpërblimin e drejtë, parimin e

drejtësisë, të proporcionalitetit dhe të shtetit social, duke u bazuar jo vetëm në elaborimin e

vendimeve të Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut, por edhe nga jurisprudenca, tashmë

e pasur e Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese në vendin tonë.

Gjithashtu, strategjia duhet të marrë në konsideratë edhe parimet e sigurisë juridike

dhe të qartësisë së legjislacionit, si premisa thelbësore të forcimit të të drejtave themelore,

paralelisht me zhvillimin e vendit dhe tërheqjen e investimeve të huaja.

Strategjia duhet të mbajë në konsideratë edhe faktin se për sektorë të caktuar veprojnë

strategji të veçanta qeveritare, si Strategjia Ndërsektoriale për Parandalimin e Luftën kundër

Korrupsionit, Strategjia e privatizimit të pronave të paluajtshme shtetërore, Strategjia për

kompensimin e pronave subjekteve të shpronësuara, Strategjia për konsolidimin e tokës.

Duke mbajtur parasysh gjetjet dhe rekomandimet e Memorandumit të Komitetit të

Ministrave të Këshillit të Europës, nevojitet një zgjidhje gjithëpërfshirëse e problemit të të

drejtave të pronësisë, bazuar jo vetëm në sfidat aktuale që Shqipëria po kalon, por edhe në

eksperiencat e ngjashme të vendeve të tjera anëtare të Këshillit të Europës në zbatim të

vendimeve të GjEDNjsë.

Përparësitë e Strategjisë për të Drejtat e Pronësisë duhet të jenë:

Krijimi i kadastrës së pronave në vend, duke pasqyruar të gjithë titujt e pronësisë. Kjo

kadastër duhet të përfshi të gjithë titujt e pronësisë si akte juridike, por edhe nëpërmjet

krijimit të një harte të unifikuar ku të jenë pasqyruar edhe vendodhja e tyre.

Duhet që t’i jepet fund procesit të kthimit dhe kompensimit të pronave brenda afateve

ligjore të parashikuara në ligjin e ri. Që sistem i regjistrimit të ketë epërsi dhe të jetë efektiv

e funksional, dhe të garantojë mbrojtjen e të drejtës së pronësisë së pronarëve të pasurive të

paluajtshme, duke paraqitur prova të forta dhe të besueshme në lidhje më pronësinë dhe

interesat e tjerë të këtyre pasurive. Në mënyrë që t’i mundësojë publikut informacion

lehtësisht të aksesueshëm të nevojshëm në rast shitjeje, blerje apo dhënie me qera duke

luajtur një rol shumë të rëndësishëm në qarkullimin e lirë të sendit në ekonomine e tregut

duhet:

➢ Përfundimi i regjistrimit fillestar në të gjitha zonat kadastrale, në veçanti në zonat me

zhvillim ekonomik të madh dhe në ato turistike.


320

➢ Futjen në sistemin e regjistrimit të tokave të ndara në pronësi familjeve bujqësore në

shumë zona të vendit, nëpërmjet sigurimit të fondeve financiare dhe burimeve njerëzore për

Zyrën Qendrore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme.

➢ Përfundimi i procesit të inventarizimit dhe regjistrimit të pasurisë publike, do të ishte

hapi më i domosdoshëm , dhe më emergjent. Kjo për arsye të mbrojtjes dhe

garantimit të pronës publike, në dobi të qytetarit.

➢ Standardizimi i regjistrit të pasurive të paluajtshme nëpërmjet përfundimit të

suksesshëm të digjitalizimit të të gjitha të dhënave nga regjistrat e pronësisë mbi tokën.

➢ Unifikimi i hartës së pronës për të gjitha institucionet do të shmangte një sërë

mbivendosjesh tëtitujve të pronësisë, si dhe konflikte gjyqësore të panevojshme.

➢ Përmirësim përditësimi i të dhënave për të gjitha zonat kadastrale të cilat për rreth 24

vjet kanë ngelur pa azhornuar .

➢ Krijimi i një arkive dixhitale për të gjithë dokumentacionin e titujve të pronësisë. Kjo

do të bënte të mundur që të ruhen të gjitha të dhënat për titujt e pronësisë për të gjithë

dokumentacionin e të gjithë institucioneve që kanë dhënë titutj pronësie. Kjo do të

ndihmonte në të ardhmen në garantimin e titujve të pronësisë, pasi do të shmangeshin

praktikat abuzive, që janë hasur që prej vitit 1991 me dokumentacionin që krijonte të

drejta pronësie.

➢ Krijimi një arkive private do të ndihmonte në ruajtjen dhe grantiminnë kushte më të

mira teknike.

➢ Shtrirja e sistemit të shërbimeve on line nëpërmjet internetit do të mund t’i ofronte

publikut të akses të lehtë e transparent në çdo pronë.

➢ Krijimi i databases dhe pozicionimit hartografik të pronave për të cilat disponohen

nga AQSH, Kadastrat (sot - ZAMT) në qarqe, Hipotekat (sot - ZVRPP) ,ALUZINI.

Zgjidhjet gjithëpërfshirëse dhe pragmatike që ofrojnë politikat koherente të

identifikuara kërkojnë fuqizimin e infrastrukturës teknike dhe të burimeve njerëzore

nëpërmjet sigurisë së statusit të punonjësve në role kyçe, trajnimit vijimësisht të stafit dhe

nxitjes së procedurave elektronike të aplikimit, si element thelbësor për një shërbim më të

shpejtë, më të besueshëm dhe transparent. Lind e nevojshme dhe emergjente rritja e shkallës

së koordinimit midis institucioneve që trajtojnë çështjet e pronës .

Me qëllim zbatimin e legjislacionit të së drejtës së pronës dhe zbatimin e akteve

ndërkombëtare dhe jurisprudencës së GJEDNJ-së, rekomandojmë:


321

Marrjen e masave sa më parë të jetë e mundur lidhur me përmbushjen e detyrimeve të

lëna prej Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut, si:

➢ Përfundimin e procesit të kthimit dhe kompensimit të pronave, procesit të legalizimit

dhe atij të vlerësimit të titujve të pronësisë brenda afateve ligjore.

➢ Nxjerrja e akteve ligjore e nënligjore për zgjidhjen përfundimtare të pronësisë së tokës

bujqësore, të marrë në përdorim nga subjektet përfituese, si ish-punonjës të

Kooperativave dhe Ndërmarrjeve Bujqësore.

➢ Përfundimi i listës së vendimeve përfundimtare gjyqësore dhe administrative që

njohin, kthejnë dhe kompensojnë të drejtën e pronës ish-pronarëve. Kjo listë duhet të

përmbajë të dhëna në lidhje me statusin e pronës, vendndodhjen, sipërfaqet që kthehen,

kompensohen dhe format e kompensimit;

➢ Kuadri ligjor për shpronësimet së fundmi është konsoliduar, me hyrjen në fuqi të ligjit

të ri, por për sa i përket masës së dëmshpërblimit për të gjitha ato pasuri që

shpronësohen duhet të rriten garancitë e masës së dëmshpërblimit dhe jo sikurse ka

ndodhur vitet e fundit që këto garanci janë ulur për shkak të metodikës që përdor

Këshilli i Ministrave në miratimin e Hartës së Vlerës.

➢ Duhet të sigurohet mekanizmi për eliminimin e konfliktit të interesit që ka Këshilli i

Ministrave, pasi ka edhe të drejtën e përcaktimit të çmimeve të referencës për çdo

pasuri të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë dhe po kështu ka edhe të drejtën e

marrjes të vendimit për masën e dëmshpërblimit në çdo shpronësim që kryhet.

➢ Në shumicën e rasteve dhënia e masës së kompensimit nuk respekton parimet

kushtetuese të një shpërblimi të drejtë, çka i nxit subjektet që shpronësohen t`i

drejtohen gjykatave administrative duke shkaktuar në këtë drejtim një numër të madh

të panevojshëm konfliktesh administrative.

➢ Vlerësimi i drejtë i pronës të paluajtshme të subjekteve që shpronësohen nga organet

kompetente administrative do të mundësojë shmangien e një numri të madh

konfliktesh administrative që ekzistojnë në këtë drejtim.

Miratimin e hartës së vlerës së pronës me vlera sa më të arsyeshme dhe reale, pasi vlerësimi

i masës së kompensimit rast pas rasti mbi bazën e VKM-së nr. 89/2016; më tej, zbrijta e kryer

sipas nenit 7, pika 2 shkronja a dhe b, të Ligjit nr 133/2015, si edhe caktimi i formës së

kompensimit me VKM dhe jashtë fushës së veprimit të vetë Ligjit nr. 133/2015 ka shpënë

shumë pronarë në dyert e gjykatave. I njëjti konstatim vlen edhe për efektet e VKM-ja nr.

222, datë 23.3.2016 “Për trajtimin e kërkesave për njohje të pronës e të kompensimit të saj”


322

ndryshuar me VKM-ja nr. 765, datë 20.12.2017 “Për disa ndryshime dhe shtesa në vendimin

nr. 222, datë 23.3.2016, të Këshillit të Ministrave “Për trajtimin e kërkesave për njohje të

pronës e të kompensimit të saj”. Gjithashtu, këto VKM kanë shpënë dhe priten të shpien në

dyert e gjykatave shumë pronarë. Ky realitet nuk është fort i pëlqyeshëm nëse mbajmë në

vëmendje se Ligji n. 133/2015 erdhi si një reagim ndaj vendimit pilot “Manushaqe Puto

kundër Shqipërisë”, ku ,Gjykata Evropiane konstatoi mungesë të mjeteve juridike efektive që

cënuan te drejtën për mbrotjen e pronës. Në këtë kuptim, si formula, edhe mekanizimi i

mishëruar në Ligjin n. 133/2015 presupozohen që të përfaqësojnë mjetin juridik efektiv, i cili

do të shmangte gjithë shkaqet e inefektivitetit, që kanë karakterizuar sistemin e brendshëm

para hyrjes në fuqi të ligjit n. 133/ 2015.

Formula dhe mekanizmi i parashikuar në ligj kushtëzojnë pandashmërisht njëri tjetrin. Në

këtë kuptim është i dëmshëm të debaturit nga pikpamja e së drejtës kushtetuese të

tri çështjeve që prekin thellësisht ose formulën, ose mekanizmin e kompensimit të pronarëve,

sepse vetëm shfuqizmi i mundshëm i një aspekti të debatuar të Ligjit nr. 133/2015 është në

gjendje të zhbalancojë efektivitetin e atij ligji, i cili sikurse u theksua më sipër mishëron një

mjet juridik kompakt për adresimin e shkeljeve të konstatuara nga Gjykata Evropiane

nëçështjet përkatëse me palë vendin tonë.

BIBLIOGRAFIA


323

Literatura në gjuhën shqipe

1. Abdulla Aliu, “E drejta Sendore (Pronësia)”, Prishtinë, 2004.

2. Adrian Nuni, “E drejta e biznesit”, Tiranë 2005.

3. Aleks Luarasi, “Histori e shtetit dhe e së drejtës”, “E drejta në shtetin e Skënderbeut”,

Drejtësia Popullore, 1982.

4. Andrea Nathanaili, “Disa çështje mbi pronësinë dhe trashëgiminë”, Botim i

Ministrisë së Drejtësisë, Tiranë 1961.

Andrea Nathanaili, “Zhvillimi i marrëdhënieve të pronësisë së Republikës Popullore të

Shqipërisë”, Fakulteti i Drejtësisë, Referate e Kumtesa, Tiranë, 1965.

5. Ardian Nuni, Luan Hasneziri “E drejta civile II (Pronësia)”.

6. Ardian Nuni, Nada Dollani, “E drejta e pronësisë sipas konventës evropiane për të

7. Arlind Rama, “Te drejtat e pronësisë në Shqipëri: Sfida dhe perspektiva”, Friedrich

Ebert Stigtung, 2013.

8. Arta Mando, “E drejta Familjare”, SHB Emal, Tiranë, 2009.

9. Arta Mandro, “E Drejta Romake”, Emal, Tiranë 2007.

10. Arta Mandro, “Te drejtat Pronësore të grave, analizë e standardeve ligjore dhe e

zbatimit të tyre në praktikë, rasti i Shqipërisë”, Sweden, UN Eomen, United Nations Albania,

2013.

11. Arta Mandro, Elona Saliaj, Aurela Anastasi, “Te drejtat pronësore dhe Gruaja”,

Qendra për Nisma Ligjore Qytetare, UN WOMEN, United Nations Entity for Gender

Equality and the Empowerment of Women, Dhjetor, 2014.

12. Arta Mandro-Balili, “Diskriminimi gjinor në çështjet familjare e martesore”, Tiranë,

2014.

13. Arta Vorpsi, “Barazia para ligjit në jurisprudencën e Gjykatës Kushtetuese”, Jeta

juridike, Nr. 1, Gusht 2003.

14. Aurela Anastasi, “Historia e të drejtës kushtetuese në Shqipëri (1912-1939) ”, Shtëpia

Botuese Pegi, Tiranë 2007.

15. Aurela Anastasi, “Të drejtat e gruas në legjislacionin Shqiptar”, OSBE, 2010.

16. Aurela Anastasi, Arta Mandro (Balili), Emira Shkurti, Aurela Bozo, “Barazia gjinore

dhe mosdiskriminimi”, Tiranë 2011.

17. Aurela Anastasi, Xhezair Zaganjori, Eralda (Methasani) Cani, “Shteti i së Drejtës në

Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë”, Tiranë, 2011.

18. Avni Shehu, “ Pronësia”, Botimet Albin, Tiranë 2000.


324

19. Banka Botërore, “Qeverisja në mbrojtjen e të drejtave mbi pronën e paluajtshme në

Shqipëri”, Raport nr. 62519-AL, Dokument informativ i Bankës Botërore, Qershor, 2011.

20. Banka Botërore, “Vlerësim i sektorit urban në Shqipëri”, Raport nr. 37277-al, Janar,

2007.

21. Besnik Maho, “Fitimi i Pronësisë mbi pasuritë e Paluajtshme”, Maluka, 2009.

22. Debati Kushtetues (Red. Krenar K. Loloçi), Vëllimi I, Botimi i prezencës së OSCE në

Shqipëri, 2006

23. Denar Biba “Parimet kushtetuese dhe roli i Gjykatës Kushtetuese në mbrojtje të tyre”,

Jeta Juridike, nr. 4 dhjetor 2008.

24. Denar Biba “Të drejtat e Njeriut dhe Konstitucionalizmi, një perspektivë shqiptare”

dizertacion për mbrojtjen e gradës shkencore “Doktor”. Tiranë 2017.

25. E drejtat e njeriut dhe liritë themelore (neni 1, i protokolli nr. 1)”, Studime juridike nr.

1, 2006.

26. Dhimo Dhima, “E drejta Kushtetuese e Republikës Popullore të Shqipërisë”, Botim i

Universitetit Shtetëror të Tiranës, Fakulteti Juridik, Tiranë 1963.

27. Elona Saliaj, “Constituent element of the registration system of real estate in Albania,

comparing with Europian countries”, the Mathroceme Review, vol. 5, issue 2, 2016.

28. Elona Saliaj, “The role of the notaries in Gender Mainstreaming on Real Estate”, The

Mathroceme Review, vol. 5, issue 3, 2016.

29. Elona Saliaj, “Vështrim mbi disa aspekte te rëndësishme të institucionit të Noterit si

nëpunës publik dhe të aktit noterial si akt i së drejtës publike”, Studime juridike nr. 1,

Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Drejtësisë, Tiranë, 2015.

30. Enkeleda Olldashi, Elona Saliaj, “Pasuritë e paluajtshme dhe Sistemi i regjistrimit

31. Enkeleda Olldashi, “E drejta Romake”, Mediaprint, Tiranë, 2015.

32. Evis Alimehmeti, “Mjetet ankimore në sistemin ligjor shqiptar në vështrim krahasues

me kërkesat e nenit 13 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, “Temë doktorature”,

Tiranë 2008.

33. Fadil Kaloshi, “Regjistrimi i pasurive të paluajtshme”, Albpaper, Tiranë, 2013.

34. Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut, “Përmbledhje e vendimeve të gjykatës

evropiane për të drejtat e njeriut kundër Shqipërisë”, Botim i Qendrës së Publikimeve

Zyrtare, 2010.

35. Jürgen Schwabe, “Vendime të përzgjedhura të Gjykatës Kushtetuese Federale

Gjermane, “E drejta e pronës, shpronësimi, e drejta e trashëgimisë”, Fondacioni Konrad-

Adenauer e. V., 2010.


325

36. Konrad Zweigert, Hein Koetz, “Njohuri për të drejtën e krahasuar, parimet

themelore”- 7, Skandarbeg books, përkthim në gjuhën shqipe nga Marjana Semini, Tiranë,

1994.

37. Krenar Loloçi , “E drejta Kushtetuese”, shtëpia botuese De Rada”, Tiranë 1997.

38. Krenar Loloçi, “E drejta Kushtetuese”, Tiranë 1997.

39. Kristaq Traja “Drejtësia Kushtetuese”,SHB, “Luarasi”, Tiranë, 2000.

40. Kristaq Traja, “Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut dhe Procesi i Rregullt

Ligjor sipas Kushtetutës shqiptare”, Buletin i Posaçëm i Gjykatës Kushtetuese dhe

Komisionit të Venecias, Klean, Tiranë, 2003.

41. Luan Omari, Aurela Anastasi “E drejta Kushtetuese” Shtëpia botuese ABC, Tiranë

2008.

42. Marek Antoni Novicki, “Gurët udhërrëfyes”, Botimi i Qendrës Shqiptare për të

Drejtat e Njeriut, Tiranë 1999.

43. Mariana Tutulani, “Një vështrim historik mbi procesin e Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme në Shqipëri”.

44. Marjana Tutulani Semini, “E drejta e detyrimeve dhe kontratave”, Tiranë 2006.

45. Monica Carss-Frisk, “Një udhëzues për zbatimin e nenit 1 të Protokollit 1 të Konvetës

Evropiane për të Drejtat e Njeriut”, në Republikën e Shqipërisë”, Mediaprint, Tiranë, 2015.

46. Paskal Haxhi, “Regjimi i tokës bujqësore në Shqipëri”, Studime Juridike, nr. 1,

“Pegi”, Tirane, 2004;

47. Philipe Lauvaux, “Konstitucionalizmi dhe shteti i së drejtës”, E Drejta Parlamentare

dhe Politikat Ligjore, nr. 1, 2009.

48. Sokol Sadushi, Gent Ibrahimi, “Komentuar i Kodit të Procedurave Administrative”,

Instituti për studime publike & ligjore, “Toena”, 2004.

49. Strategjia ndërsektoriale. Reforma në Fushën e të Drejtës së Pronësisë 2012-2020,

Ministria e Drejtësisë, 2012.

50. Valentina Kondili, “Pronësia, të drejtat reale të përkohshme dhe trashëgimia”, Geer

2008.

51. Vangjel Meksi, “Çështje të historisë së shtetit dhe së drejtës gjatë pushtimit turk”,

“Drejtësia Popullore” Nr. 1, 1965.

52. Vangjel Meksi, Drejtësia Popullore, “Në gjurmët e së drejtës së lashtë iliro-shqiptare”

1978.

53. Vasil Xhai, Kristo Çevi, “Regjimi juridik i tokës në Shqipëri”, Botim i Ministrisë së

Bujqësisë, Tiranë 1956.


326

54. Vasil Xhaj, Drejtësia Popullore, “Kadastra e Re”, viti 1951.

55. Zaganjori, Xh; Vorpsi, A, Biba, D. "Parime kushtetuese dhe të drejta themelore në

jurisprudencën e Gjykatës Kushtetuese", Tiranë, 2012 .

56. Zejnulla Ballanca, “Çështje te historisë se shtetit dhe të së drejtës në Shqipëri gjatë

periudhës së sundimit bizantin” (shekujt V-XII), Drejtësia Popullore ,1982.

Literatura në gjuhën e huaj

1. Agrarian Change. Conservation and Society.2 (1): 19-50, (2004).

2. Albanian Series Working Paper No. 1, Land Tenure Center, University of Wisconsin-

Madison.

3. Allen, T., “Restitution and Transitional Justice in the European Court of Human Rights”,

The Columbia Journal of European Law, (2007).

4. Andoni, D., “The Paradigm of Legalization - a Paradox or the Logic of Development”,

(2007), Ret.online http://library.tee.gr/digital/m2267/m2267_andoni.pdf, dt.10.06.2014.

5. Bogdandy, V., A.,”The European Union as a Human Right Organization? Human Rights

and the Core of the European Union”, Common Market Law Review 37:1307–1338,

Netherlands, (2000). Retr.online

http://www.estig.ipbeja.pt/~ac_direito/MEG_MA_11422.pdf, 10.05.2014.

6. Brady, H, The EU's premier foreign policy is enlargement, 2007, publikuar në

http://www.cer.org.uk/in-the-press/eus-premier-foreign-policy-enlargement.

7. Buyse, A., “The Pilot Judgment Procedure at the ECHR: Possibilities and Challenges”,

Nomiko Vima (The Greek Law Journal), vol. 57, pp. 1890 ff., 2009, available at

http://ssrn.com/abstract=1514441, ret. 12.12.2013.

8. C.K. Allen. Aspects of Justice, Stevens & Sons, London, England, (1955).

9. Checkel, J., Compliance and Conditionality, Arena Working Papers, 20, No.18, gjendet në

http://www.sv.uio.no/arena/english/research/publications/arenapublications/

workingpapers/working-papers2000/wp00_18.htm.

10. Childress, Malcolm, “Land Consolidation and Agricultural Services in Albania,”

Prepared for a seminar, “Transitions, Institutions and the Rural Sector,” Institute of Social

Studies, The Hague, December 10-11 December 2001.

11. Christoffersen, J., Fair Balance: A Study of Proportionality, Subsidiarity and Primarity in

the ECHR, 2009, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht, Netherlands.

12. Coban, A., Protection of Property Rights Within The European Convention on Human

Rights, Ashgate, London, England, (2004).

http://www.sv.uio.no/arena/english/research/publications/arenapublications/


327

13. Craig, P., “Formal and Substantive Conceptions of the Rule of Law: An Analytical

Framework,Public Law, 1997.

14. Cungu, A. dhe Swinnen J.- " Re forma radikale Bujqesore ne Shqiperi", (1999).

15. David J. Stanfield “Immovable property registration systems in transition countries: an

assessment with special reference to Albania, Land Tenure Center and Terra Institute, Tirana,

Albania, May, 2003.

16. David J. Stanfield and Sonila Jazo, Report “The evolution of immovable property

registration in Albania”, Terra Institute Albania Reports, Maj 2008;

17. David J. Stanfield, “The Creation of An Immovable Property Registration System In

Albania”, Land Tenure center, Terra Institute, 2004, Switzerland.

18. David Stanfield and Maksi Raco, 1994, “Land Markets, Information and a Property

Registration System in Albania”, Paper prepared for the Conference, "GIS/LIS '94 - Central

Europe", June 13-17, 1994, Budapest, Hungary.

19. David Stanfield, 1997, “Immovable Property Registration Information System in

Albania”, Land Tenure Center and Project Management Unit, Tirana, Albania;

20. David Stanfield, Eric Gilbert, “Immovable Property Registration A discussion of systems

of immovable property registration and their application”, IPRS, Land Tenure, Albania,

University of Wisconsin-Madison 1995.

21. David Stanfield, Malcolm Childress, Artan Dervishi dhe Llazar Korra, “Emerging Real

Estate Markets In Metropolitan”, Land Tenure Center, Tiranë, Tetor, 1999.

22. David Stanfield, Malcolm Childress, Artan Dervishi, “Immovable Property Markets in

Metropolitan Tirana”, Land Tenure Center, Dhjetor, 1998.

23. David, J. Stanfield, Report “The creation of an immovable property registration system in

Albania”, Terra Institute Albania Reports”, Maj, 2003.

24. De Soto, H., The Mystery of Capital: Why Capitalism Triumphs in the West and Fails

25. De Wal, C., Post-socialist Property Rights andWrongs in Albania: An Ethnography of

26. Drzemczewski, A., Novicki M., A., The Impact of ECHR in Poland: A Stocktaking after

ThreeYears, 3, European Human Rights Law Review, (1996).

27. E.C.S. Wade dhe A.WBradley “Constitutional and administrative law”, 1991.

28. Eissen, M., The Principle of Proportionality in the Case-Law of the European Court of

Human Rights, in MacDonald R., St., J., et al. (eds.) The European System for Protection of

Human Rights, Martinus Nijhoff, Dordrecht, Netherlands, (1993).

29. Eizenstat, S.,“Justice after confiscation: Restitution of Communal and Private Property in

Central and Eastern Europe”, East European Constitutional Review 6.2-3 (1997).


328

30. Emmert, F., “Rule of Law in Central and Eastern Europe”, Fordham International Law

Journal, Vol. 32, Issue 2, Article 6, (2008).

31. European University Institute, Florence/European Private Law Forum Deutsches

Notarinstitut Wurzburg, “Real Property Law and Procedure in the European Union

32. Everywhere Else, Basic Books. New York, (2000).

33. Francesco P. Casavola, “I Diritti Umani”, Cedam, Padova, 1997.

34. Frangakis, N.; Salarnun, M . and Gerni, E., Property Restitution in Albania,

Briefing Paper, Brussels, 2008.

35. General Report, Final Version”, 2005.

36. Jeremy Waldron, “The Right to Private Property”. Oxford Univ. Press. 1988.

37. Kelm, Kathrine, Harasani, Petrit, and Stanfield, David, with Luli, Fioreta, Puka, Llukan,

Childress, Malcolm, and Haase, Dwight. 2000. “Land privatization in Albania.” BASIS

report. Land Tenure Center, University of Wisconsin-Madison.

38. Kelsen H., The Pure Theory of Law, California Press, USA, (1957).

39. Lida Stamo & Norman J.Singer, working paper, no.7 “Albania Immovable Property

registration system: review of legislation, Shtator 1997.

40. Livio Paladini, “Dirito Constituzionale”, CEDAM Padova, 1991.

41. McBride, J., Proportionality and the European Convention on Human Rights in E. Ellis

(ed.) The Principle of Proportionality in the Laws of Europe, Hart Publishing, Oxford,

England, (1999).

42. McHarg, A., “Reconciling Human Rights and the Public Interest: Conceptual Problems

and Doctrinal Uncertainty in the Jurisprudence of ECHR”, The Modern Law Rewiev, Vol.62,

nr.5, Blackwel, fq. 671-696, (1999).

43. Mungiu-Pippidi, A., Stefan, L., Perpetual Transition: The Europeanization of

Property Restitution Problems in South-Eastern Europe, (2011).

44. Nowicki, M. A.Rreth Konventes Evropiane: komentai·i shkurter mbi Konventen

Evropiane te te Drejtave te Njeriut , Tirane 2003.

45. Press. Chpts. 2-5. Harder text; extensive references;

46. Rachel Wheeler (1998) Sistemet Aktual te Zoterimit te Tokes ne

Shqiperi:Trashegimor, Patriarkal dhe i Orientuar te Familja, Unjversiteti i Wisconsin

Qendra e Zoterimit te Tokes nr. 13.

47. Silvana Dode, “The crucial issues about the legalization legislation on illegal

constructions in Albania. what can we learn from the Balcanic experience?”, Mediterranean

Journal of Social Sciences, Rome, Itali, 2014.


329

48. Sonila Jazaj, “Project against corruption in albania (paca)”, council of europe, 2010.

49. Stanfield, J. David (coordinator). 2000. “Report on a land management entity for state

lands: the legal, institutional, administrative and technical responsibilities, resources,

capabilities of state land management entities and recommendations for restructuring into a

viable state lands management entity in Trinidad and Tobago.” Land Tenure Center,

University of Wisconsin-Madison.

50. Statovci, E. Mbrojtja e pronesise- Studi m kompara.tiv, Prishtine 2009.

51. Statovci, E: Pronesia: Origjina dhe Zhvillimi, Prishtine 2009.

52. Stefano Marzocchi, “Sui Diritti Umani”, faqja zyrtare on line e Fondacionit Enaudi për

Studime Politike e Ekonomike http://www.fondazione-

einaudi.it/Download/lezione%20Marzocchi.doc.

53. Shavell, Steven, 2004. Foundations of Economic Analysis of Law. Harvard Univ.

54. Temistocle Martines, Diritto Costituzionale - Decima edizione interamente riveduta da

Gaetano Silvestri, 2000,

55. Vachudova, M. A., Europe Undivided: Democracy, Leverage and Integration

After Communism, Oxford University Press, Oxford, England, (2005).

56. Velaers, J. “Comments on the Law of the Republic of Albania “On

Legalization, Urban Planning and Integration of Unuathorised Buildings”, (2007).

57. Williams, R., The contemporary right to property restitution in the context of

transitional justice, ICTJ, (2007).

Dokumente juridike

Charter of Fundamental Rights of the European Union, 2000/C, 364/01.

Council of Europe, Commissioner for Human Rights, „Housing Rights: The Duty to Ensure

Housing for All‟, (Issue Paper 1), 25 April 2008.

Council of Europe, European Social Charter, 18 October 1961, ETS 35, available at:

http://www.refëorld.org/docid/3ae6b3784.html [accessed 12 November 2013]

Council of Europe, European Convention for the Protection of Human Rights and

Fundamental Freedoms, as amended by Protocols Nos. 11 and 14, 4 November 1950, ETS 5,

available at: http://www.refworld.org/docid/3ae6b3b04.html [accessed 12 November 2011]


330

Deklaratë për shtyp e GJEDNJ nr.248 (2013), datë 03.09.2013, ”Pilot judgment: Italy must

pay adjusted supplementary alloëances in accidental contamination of blood cases”.

Deklarata (e Vjenës) mbi Politikat dhe Programet Kombëtare dhe Rajonale mbi Ndërtimet

Informale në Vendet e Evropës Juglindore, http://www.stabilitypact.org/humi/041001-

conference.asp.

Economic and Social Council (2000) Commission on Human Rights, “Question of the

realization in all countries of the economic, social and cultural rights contained in the

Universal Declaration of Human Rights and in the International Covenant on Economic,

Social and Cultural Rights, and study of special problems which the developing countries

face in their efforts to achieve these human rights”, UN Doc. E/CN.4/2000/9, (17 April

2000).

European Council in Copenhagen Conclusions of the Presidency, 21–22 June 1993, publikuar

në http://ec.europa.eu/bulgaria/documents/abc/72921_en.pdf.

European Security Strategy: A Secure Europe in a Better World, 2003 (rishikuar në vitin

2008 dhe në vitin 2014), http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/78367.pdf.

General Assembly, “Optional Protocol to the International Covenant on Economic, Social,

and Cultural Rights”, UN Doc. A/Res/63/117 (10 December 2008).

International Covenant on Civil and Political Rights (adopted 16 December 1966, entered

into force 23 March 1976) 999 UNTS 171 (ICCPR).

International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, G.A. res.

2106 (XX), Annex, 20 U.N. GAOR Supp. (No. 14) at 47, U.N. Doc. A/6014 (1966), 660

U.N.T.S. 195, entered into force Jan. 4, 1969.

International Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women,

18 December 1979, United Nations, Treaty Series, vol. 1249, p. 13, available at:

http://www.refworld.org/docid/3ae6b3970.html [accessed 13 November 2013]

International Convention of Social Economic and Cultural Rights 16 December 1966, United

Nations, Treaty Series, vol. 993, p. 3, available at:

http://www.refworld.org/docid/3ae6b36c0.html [accessed 13 November 2012]

Komunikata Finale e Takimit të Përbashkët të Ministrave të Strehimit të vendeve anëtare të

Këshillit të Evropës, Padova, 2003 at website:

www.eu2004.ie/templates/document_file.asp?id=4785.

Memorandumi CH/Inf/DH (2010) 20, datë 25 maj 2010 i Komitetit të Ministrave të Këshillit

të Evropës për masat strategjike për situatën e pronave në Shqipëri

http://www.stabilitypact.org/humi/041001-


331

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/execution/Source/Documents/HRTF/Memo(2010)

20_ALB.pdf, retrieved 15 Nov 2012.

Memorandumi CM/Inf/DH(2011) 36, 16 Gusht 2011 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të

Evropës për masat strategjike për situatën e pronave në Shqipëri


36_ALB.pdf, retrieved 15 Nov 2012.

Përmbledhje e vendimeve të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut ndaj Shqipërisë,

Botim i QPZ, Qershor 2010.

Progres Raporti i vitit 2007 mbi Shqipërinë, COM, 2007, 663, final, Bruksel 06.11.2007,

SEC(2007)1429,http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/albania_progr

ess_reports_ en.pdf.

Progres Raporti i vitit 2008 mbi Shqipërinë, COM, 2008, 674, Bruksel 05.11.2008,

SEC(2008)2692,http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/

reports_nov_2008/albania_progress_report_en.pdf


SEC(2009)1337,

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2009/al_rapport_2009_en.pdf.


SEC(2010)

1335,http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/al_rapport_2010_en.

Progres Raporti i vitit 2011 mbi Shqipërinë, COM, 2011, 666, Final, Bruksel 12.10.2011,

SEC(2011)1205,

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/al_rapport_2011_en.


SËD(2012)334,

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/al_rapport_2012_en.


SËD(2013) 414, Final, gjendet në



SWD(2014)304,Final,


Property restitution/compensation: General measures to comply with European court



http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/


332

jugdements, Paper Presented in Round Table by Czepek, ret.online, http:

www.coe.int/t/dghl/monitoring/execution/Source/.../Pres_CZEPEK.pdf, 10.04.2014

Raport i Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, dt. 03.08.2004, nr. (S/2004/616,),

http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N04/395/29/PDF/N0439529.pdf.

Raporti nr.62519-AL, Governance in the Protection of the Immovable Property Rights in

Albania: A Continuing Challenge, A World Bank Issue Brief, Second Edition, 2012.

Rezoluta e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (1096) 1996 “Mbi masat që duhen

marrë mbi cmontimin e trashëgimisë së sistemit totalitar komunist”,

http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta96/eres1096.htm

Resolution of General Assembly of United Nations nr. 60/147 of 16 December 2005, Basic

Principles and Guidelines on the Right to a Remedy and Reparation for Victims of Gross

Violations of International Human Rights Law and Serious Violations of International

Humanitarian Law.

Resolution (2004)3 of Committee of Ministers of Council of Europe, On judgments revealing

an underlying systemic problem, 12 May 2004.

Rekomandimi i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës (2004)5 “Mbi verifikimin e

pajtueshmërisë së projektligjeve, ligjeve ekzistuese dhe praktikave administrative me

standardet e KEDNJ”, e adoptuar më 12 Maj 2004.

The Secretary-General, The Rule of Law and Transitional Justice in Conflict and Post-

Conflict Societies, U.N. Doc S/2004/616 (Aug. 23, 2004).

Universal Declaration of Human Rights (adopted 10 December 1948 UNGA Res 217 A(III)

(UDHR).

UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights: General Comment 4. The right to

adequate housing (Article 11 (1), of 1991 (United Nations: Document E/ E/1992/23). General

Comment 7. The right to adequate housing forced evictions (Article 11.1 of the Covenant), of

1997 (United Nations: Document E/1998/22, annex IV).

Aktet ligjore, nënligjore dhe administrative

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, miratuar me ligjin nr.8417, datë 21.10.1998, botuar në

Fletoren Zyrtare nr.28, faqe 1073.

Kodi i Procedurave Administrative të Republikës së Shqipërisë, Ligji nr.8485, datë

12.05.1999, botuar në Fletoren Zyrtare nr.19, faqe 758.

Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë, Ligji nr.7850, datë 29.07.1994, botuar në Fletoren

Zyrtare nr.11, faqe 491.


333

Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë, Ligji nr.7895, datë 27.01.1995, botuar në Fletoren

Zyrtare nr.2, faqe 23.

Ligji nr.7491, datë 29.04.1991”Për dispozitat kryesore kushtetuese”, Flet. Zyrt. nr.4, Fq 145.

Ligji nr.7501, datë 19.07.1991 “Për tokën”, Flet. Zyrt. Nr.5, Fq.246.

Ligji nr.7511, datë 08.08.1991 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në paktin

ndërkombëtar për të drejtat ekonomike, shoqërore dhe kulturore”, botuar në Fletoren Zyrtare

nr.6, faqe 314.

Ligji nr.7692, datë 31.03.1993 "Për një shtojcë në ligjin nr.7491, datë 29.04.1991 “Për

dispozitat kryesore kushtetuese", botuar në Fletoren Zyrtare nr.3, Faqe 161.

Ligji nr.7693, datë 06.04.1993 “Për urbanistikën”, botuar në Fletoren Zyrtare nr. 5, faqe 306.

Ligji nr.7698, datë 15.04.1993 “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ishpronarëve”, Flet.

Zyrt. nr.5, Fq 346.

Ligji nr.7699, date 1993 “Për kompensimin në vlerë të ishpronarëve të tokës bujqësore”,

Flet.Zyrt. nr.5, Fq 354.

Ligji nr.7832, datë 16.06.1994 “Për cmimin e truallit që kompensohet”, Flet. Zyrt. Nr.86,

Fq.4327.

Ligji nr.7836, date 22.06.1994 “Për cmimin e tokës bujqësore për efekt kompensimi”, Flet.

Zyrt. Nr.8, Fq.394.

Ligji nr.8024, datë 02.11.1995 “Për miratimin me disa shtesa dhe ndryshime të dekretit

nr.1254, datë 19.10.1995 “Për kompensimin e ish-pronarëve të trojeve të zëna, të tokës

bujqësore dhe tokës jobujqësore me troje në zonat turistike dhe në qendrat e banuara”, Flet.

Zyrt. Nr.24, Fq.1074.

Ligji nr.8030, datë 15.11.1995 “Për kontributin e shtetit për familjet e pastreha”, botuar në

Fletoren Zyrtare nr.24, faqe 1084.

Ligji nr. 8084, datë 07.03.1996 “Për miratimin me disa shtesa e ndryshime të dekretit

nr.1359, datë 05.02.1996 "Për disa ndryshime në dekretin nr. 1254, datë 19.10.1995 "Për

kompensimin e ish-pronareve të tokës bujqësore, jobujqësore dhe të trojeve të zena, me

troje në zonat turistike dhe në qendrat e banuara", ndryshuar me ligjin nr. 8024, datë

02.11.1995”, botuar në Fletoren Zyrtare nr.4, faqe 165.

Ligji Nr.8137, datë 31.07.1996 “Për ratifikimin e KEDNJ”, botuar në Fletoren Zyrtare nr.20,

Faqe 724.

Ligji nr.8334, datë 23.04.1998 “Për privatizimin e shoqërive tregtare që veprojnë në sektorët

jostrategjikë”, Flet.Zyrt. nr.12, Fq. 437.

Ligji nr.8405, datë 17.09.1998 “Për urbanistikën”, botuar në Fletoren Zyrtare nr.23, faqe 897.


334

Ligji nr. 8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të

pasurisë pronë private për interes publik”, Flet. Zyrt. Nr.37, faqe 1522.

Ligji nr. 8743, datë 22.02.2001 “Për pronat e paluajtshme publike të shtetit”, botuar në

Fletoren Zyrtare nr.9, Faqe 255.

Ligji nr.9209, datë 23.03.2004 “Për legalizimin e shtesave në ndërtime”, Flet. Zyrt. Nr.26,

Fq.1295.

Ligji nr.9232, datë 13.05.2004 “Për programet sociale për strehimin e banorëve të zonave

urbane”, botuar në Fletoren Zyrtare nr.38, faqe 2800.

Ligji nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, Flet. Zyrt. Nr.61,

Fq.3934.

Ligji nr.9304, datë 23.10.2004 “Për legalizimin dhe urbanizimin e zonave informale”, botuar

në

Fletoren Zyrtare nr.90, Faqe 6409.

Ligji nr.9482, datë 03.04.2006 “Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa

leje”, Botuar në Fletoren Zyrtare nr.36, Faqe 1139

Ligji nr.9684, datë 06.02.2007 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.9235, datë

29.07.2004”Për kthimin dhe kompensimin e pronës” të ndryshuar, Flet. Zyrt. Nr.11, Fq

182.

Ligji nr.9895, datë 09.06.2008 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.9482/2004 të

ndryshuar, Flet.Zyrt. nr.102, Fq 4475.

Ligji nr.10239, datë 25.02.2010, “Për krijimin e fondit special të kompensimit të pronave”

Flet.Zyrt. nr.30, Fq 1007.

Ligji nr.50/2014, datë 15.05.2014“Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.8492, datë

03.04.2006 “Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje”, të

ndryshuar, Ligji nr.9209, datë 23.03.2004 “Për legalizimin e shtesave në ndërtime”, Flet.

Zyrt. Nr.87, Fq.3529.

Udhëzim i Këshillit të Ministrave nr.3, datë 1993 “Për zbatimin e ligjit për kthimin dhe

kompensimin e pronave ishpronarëve”, botuar në Fletoren Zyrtare nr. 9, faqe 623.

Vendim nr.183, datë 28.04.2005 “Për miratimin e metodikës për vlerësimin e pronës së

paluajtshme që do të kompensohet dhe asaj që do të shërbejë për kompensim”, Flet. Zyrt.

Nr.33, Fq. 1219.

VKM nr.567, datë 05.09.2007 “Për miratimin e kritereve dhe procedurave, për caktimin e

pronave, fond pasurie të paluajtshme, për kompensim fizik”.

VKM nr.868, datë 18.06.2008 “Për krijimin e fondit të kompensimit fizik nga fondi i tokës


335

bujqësore”, Flet.Zyrt. Nr.138. Fq 6123.

VKM nr.1077, datë 18.06.2008 “Për krijimin e fondit të kompensimit fizik nga fondi pyjor

dhe kullosor”, Flet.Zyrt. Nr.129, Fq 5707.

VKM nr.1232, datë 18.06.2008 ”Për krijimin e fondit të kompensimit nga objektet

shtetërore”, Flet. Zyrt. Nr.147, Fq 7264.

VKM nr.1696, datë 24.12.2008 “Për krijimin e fondit të kompensimit fizik, nga objekte

shtetërore të “Albminiera”sh.a, dhe të Shërbimit Gjeologjik Shqiptar”, Flet. Zyrt.Nr.206,

Fq 11089.

VKM nr.566, datë 23.08.2006 “Për organizimin dhe funksionimin e Agjencisë së Kthimit dhe

Kompensimit të Pronave”, Flet. Zyrt. Nr.94, Fq.3938.

VKM nr.256, datë 13.04.2010 “Për organizimin dhe funksionimin e Agjencisë së Kthimit dhe

Kompensimit të Pronave”, Flet. Zyrt. Nr.56, Fq.2116.

VKM nr.758, datë 16.11.2006 “Për miratimin e procedurave të shpërndarjes së fondit të

kompensimit në të holla, për vitin 2006”, Flet. Zyrt. Nr.121, Fq.4839.


kompensimit në të holla, për vitin 2007”, Flet. Zyrt. Nr.119, Fq.3394.


kompensimit të pronarëve, në të holla, për vitin 2008”, Flet. Zyrt. Nr.158, Fq.7750.

VKM nr.487, datë 06.05.2009 “Për përcaktimin e rregullave dhe të kritereve të shpërndarjes

së fondit të kompensimit të pronarëve, në të holla, për vitin 2009”, Flet. Zyrt. Nr.82,

Fq.3607.

VKM nr.192, datë 09.03.2011 “Për përcaktimin e rregullave dhe të kritereve për shpërndarjen

e fondit të kompensimit, pronarëve, në të holla, për vitin 2011”, Flet. Zyrt. Nr.22, Fq.815.

VKM nr.768, datë 07.11.2012 “Për përcaktimin e rregullave dhe të kritereve për shpërndarjen

e fondit të kompensimit, pronarëve, në të holla, për vitin 2012”, Flet. Zyrt. 148, faqe 8155.

VKM nr.428, datë 09.06.2010 “Për kriteret e vlerësimit të pronës shtetërore, që privatizohet,

apo transformohet , dhe për procedurën e shitjes”,

VKM nr.792, datë 06.10.2010 “Për disa shtesa dhe ndryshime në vendimin nr.383, datë

19.05.2010 të Këshillit të Ministrave “Për përcaktimin e procedurave të shpërndarjes së

fondit të kompensimit në vlerë për pronarët e pasurive të paluatjshme, pronë private, që

preken nga ndërtimet informale”, botuar në Flet. Zyrt.135, faqe7424.

VKM nr.350, datë 29.04.2011 “Për miratimin e planit të veprimit për zgjidhjen e

problematikës së çështjeve të pronësisë, e identifikuar në Memorandumin e Komitetit të

Ministrave të Këshillit të Evropës”, Flet. Zyrt 67, faqe 2697.


336

VKM nr.405, datë 27.06.2012 “Për miratimin e strategjisë ndërsektoriale, Reforma në fushën

e të drejtave të pronësisë 2012-2020, si dhe planit të veprimit të saj”, Flet. Zyrt. Nr.86,

Fq.4327.

VKM nr.504, datë 18.10.1993 “Për emetimin e obligacioneve shtetërore për kompensimin e

ishpronarëve dhe të përndjekurve politikë”,

VKM nr.560, datë 16.10.1995 “Për masat për zbatimin e ligjit nr.7699, datë 21.04.1993 “Për

kompensimin në vlerë të ishpronarëve të tokës bujqësore”, Flet. Zyrt. Nr.3, Fq.102.

VKM nr.312, datë 30.06.1994 “Për cmimin e truallit që shitet dhe për qiranë e truallit që u

jepet në përdorim për ndërtime personave fizikë dhe juridikë”, Flet. Zyrt. Nr.16, Fq.762.

VKM nr.119, datë 18.03.2000 “Për procedurat e privatizimit me ankand të paketave

shtetërore të aksioneve të shoqërive që veprojnë në sektorët jo strategjike”, Flet. Zyrt. Nr.8,

Fq.315.

VKM nr.88, datë 01.03.1993 "Për miratimin e zonave që kanë përparësi zhvillimin e

turizmit", botuar në Fletoren Zyrtare nr.4, faqe 284.

VKM nr.488, datë 22.7.2014 “Për përcaktimin e çmimit favorizues të shitjes së parcelës

ndërtimore për ndërtimet pa leje me funksion banimi dhe të përzier, të subjekteve që

përfitojnë falje të pagesës, si dhe të mënyrës e afateve të pagesës”, botuar në Fletoren Zyrtare

nr.120, faqe 5594.

VKM nr.872, datë 12.12.2007 “Për disa ndryshime dhe shtesa në vendimin nr.138, datë

23.3.2000 të Këshillit të Ministrave "Për kriteret teknike të vlerësimit dhe përllogaritjes

së masës së shpërblimit të pasurive, që shpronësohen, të pasurive, që zhvlerësohen dhe të

të drejtave të personave të tretë, për interes publik", botuar në Fletoren Zyrtare nr. 176,

faqe 5464.

VKM 236, datë 23.4.2014“Për Miratimin e Planit të Veprimit për Zbatimin e Vendimit Pilot

të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.

VKM nr. 994, datë 9.12.2015, “Për procedurën e regjistrimit të akteve të marrjes së tokës në

pronësi”.

VKM nr. 413, datë 25.6.2014, “Për përcaktimin e kritereve e të procedurave të shitjes së

trojeve në përdorim, sipërfaqe të domosdoshme, dhe trojeve shtesë funksionale të

ndërmarrjeve shoqërive tregtare, të objekteve shtetërore të veçuara, të privatizuara, të

objekteve apo ndërtesave të shitura të ish-kooperativave bujqësore, si dhe të ndërtesave të

ndërtuara në bazë të lejeve të ndërtimit” (ndryshuar me VKM nr. 603, datë 31.08.2016; nr.

38, datë 24.1.2018).


337

VKM nr. 337, datë 22.4.2015, “Për përcaktimin e procedurave të kryerjes së procesit të

kalimit të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të përfituesve”.

VKM nr.1095 datë 28.12.2015 “Për përcaktimin e rregullave të bashkërendimit të punës,

ndërmjet ALUIZNI-t dhe ZQRPP-së, dhe të procedurave apo kufizimeve që zbatohen për

efekt të regjistrimit të pasurive të legalizuara.”

VKM nr. 1099, datë 28.12.2015 “Për disa ndryshime dhe shtesa në vendimin nr. 488, datë

22.7.2014, të Këshillit të Ministrave, “Për përcaktimin e çmimit favorizues të shitjes së

parcelës ndërtimore për ndërtimet pa leje me funksion banimi dhe të përzier, të subjekteve që

përfitojnë falje të pagesës, si dhe të mënyrës e afateve të pagesës”, të ndryshuar.

VKM nr. 221, datë 23.3.2016, “ Për mënyrën e organizimit dhe të funksionimit të agjencisë

së trajtimit të pronës”.

VKM nr. 222, datë 23.03.2016, “Për trajtimin e kërkesave për njohje të pronës dhe

kompensimin e saj”, ndryshuar me Vendimin nr. 765, datë 20.12.2017.

VKM nr. 223, datë 23.3.2016, “Për përcaktimin e rregullave dhe të procedurave për

vlerësimin dhe shpërndarjen e fondit financiar e fizik për kompensimin e pronave”.

VKM 465 datë 22.06.2016 “Për përcaktimin e provedurave dhe rregullave për kalimin e së

drejtës së pronësisë mbi parcelën ndërtimore të objekteve informale.”

VKM Nr. 280, datë 1.4.2015, (i ndryshuar me VKM nr. 756, datë 26.10.2016), “Për

përcaktimin e kritereve, procedurave e dokumentacionit të zbatueshëm për të kualifikuar

ndërtimet pa leje, shtesat anësore dhe/ose në lartësi, në ndërtime me leje”.

VKM nr. 603, datë 31.08.2016 “Për përcaktimin e kritereve e të procedurave të shitjes së




ndërtuara në bazë të lejeve të ndërtimit”

VKM nr. 19, datë 11.1.2017 “Për përcaktimin e rregullave të legalizimit të objekteve me leje

ndërtimi, në të cilat janë kryer shtesa anësore dhe/ose në lartësi ose ndryshime të funksionit të

hapësirave dhe të objekteve shumëkatëshe pa leje, të destinuara për kalimine së drejtës së

pronësisë apo qiradhënien.”

VKM nr. 38, datë 24.1.2018 “Për përcaktimin e kritereve e të procedurave të shitjes së




ndërtuara në bazë të lejeve të ndërtimit”


338

VKM nr. 138, date 23.2.2018 "Për Pezullimin e Përkohëshëm të Procedurave të

Kalimi në Pronësi të Përfituesve të Tokës Buqësore të ish-Ndërmarrjeve Buqësore

dhe Regjistrimit të Akteve Marrjes së Tokës në Pronësi, në zonën me Rëndesi për

Fondin e Mbështetjes së Invenstimeve Strategjike".

Jurisprudenca e gjykatave

Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut

1. BVerfGE 46, 325 (Zwangsversteigerung), Vendimi (Beschluss) i Senatit të Parë, datë

7 Dhjetor 1977 1 BvR 734/77.

2. Çështja Beshiri etj. kundër Shqipërisë (ankimi nr. 7352/03) Vendim Strasburg 22 Gusht

2006.

3. Çështja Gasus Dosier-und Fodertechnik GmbH v. The Netherlands, Judgment of 23

February, 1995, series A no. 306-B, & 46.

4. Çështja Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër Shqipërisë (ankimet nr. 604/07, 43628/07,

46684/07 dhe 34770/0, Vendim Strasburg, 31 Korrik 2012.

5. Çështja Marckx kundër Belgjikës, (kërkesa nr. 6833/74, 13 Qershor 1979), vendime të

gjykatës evropiane në shqyrtimin e të drejtave të njeriut, Strasburg.

6. Çështja Telhai (2) v. Shqipërisë (Ankimi Nr. 58915/08).

7. Çështja Hamzaraj kundër Shqipërisë, nr. 1, datë 03.02.2009.

8. Çështja Ramadhi dhe të tjerë kundër Shqipërisë, datë 13.11.2007.

9. Vendim (Ankimi nr. 7352/03) Ceshtja “Beshiri etj. kunder Shqiperise”, Strasburg, 22

Gusht 2006; Ceshtja “Beshiri etj. kunder Shqiperise”, Botuar ne Fletoren Zyrtare Ekstra,

Korrik 2007.

10. Oneryildiz kundër Turqisë (kërkesa nr. 48939/99, 18 Qershor 2002).

Vendime të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë

1. Vendimi nr. 4 datë 08.04.1994.

2. Vendimi nr. 7, datë 14.09.1994.

3. Vendimi nr. 8, datë 25.04.1997.

4. Vendimi nr. 30, datë 01.12.2005.

5. Vendimi nr. 20, datë 29.09.2008.

6. Vendimi nr. 3, datë 02.02.2009.


339

7. Vendimi nr. 2, datë 03.02.2010.

8. Vendimi nr. 13, datë 14.04.2010.

9. Vendimi nr. 17, datë 23.04.2010.

10. Vendimi nr. 29, datë 31.05.2010.

11. Vendimi nr. 6, datë 07.03.2011.

12. Vendimi nr. 6, datë 25.04.2011.

13. Vendimi nr. 30 datë 16.05.2012.

14. Vendimi nr. 1, datë 06.02.2013.

15. Vendimi nr. 36 datë 25.07.2013.

16. Vendimi nr. 9, datë 27.02.2014.

17. Vendimi nr. 38 datë 30.06.2014.

18. Vendimi nr. 21, datë 16.04.2015.

19. Vendimi nr. 27 datë 22.05.2015.

20. Vendimi nr. 29 datë 22.05.2015.

21. Vendimi nr. 32, datë 25.05.2015.

22. Vendimi nr. 40, datë 25.06.2015.

23. Vendimi nr. 17, datë 10.04.2015.

24. Vendimi nr. 40, datë 25.06.2015.

25. Vendimi nr. 1, datë 21.01.2016.

26.Vendimi nr. 15, datë 10.03.2016,

26. Vendimi nr. 1, date 01.12.2017

Vendime të përzgjedhura të Gjykatës Kushtetuese Federale Gjermane

1. Çështja BVerfGE 100, 226 (Denkmalschutz), Vendimi (Beschluss) i Senatit të Parë,

dt. 2 mars 1999 – 1 BvL 7/91.

2. Çështja BVerfGE 14, 263 (Feldmühle-Urteil); Vendimi (Urteil) i Senatit të Parë, dt. 7

gusht 1962 – 1 BvL 16/60.

3. Çështja BVerfGE 58, 300 (Nassauskiesung), Vendimi (Beschluss) i Senatit të Parë,

dt. 13 qershor 1979 – 1 BvL 19/76.

4. Çështja BVerfGE 68, 361 (Eigenbedarf I), Vendimi (Beschluss) i Senatit të Parë, dt. 8

janar 1985 – 1 BvR 792, 501/83.

5. Çështja BvL 5/74 –BVerfGE 38, 348 (Zëeckentfremdung von Ëohnraum), Vendimi

(Beschluss) i Senatit të Dytë, dt. 4 shkurt 1975 – 2.


340

Vendime të Gjykatës së Lartë në Republikën e Shqipërisë

1.Vendim Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë në RSH nr. 9, datë

16.01.2002.


13.03.2002.

3. Vendim Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë në RSH nr. 23, datë

13.03.2002


13.03.2002.


1.04.2002.


28.03.2003.


23.03.2004.


06.01.2009.

9. Vendim Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë në RSH nr. 5, datë

31.05.2011.

10. Vendim Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë në RSH, nr. 5, datë

30.10.2012.

11.Vendimi Unifikues i Kolegjeve te Bashkuara të Gjykatës së Lartë në RSH, nr.7/2012.


10.12.2013.


19.02.2014 dhe 10.03.2014.

14. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, vendimin nr. 157, datë 7.04.2011.

15. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, vendimin nr. 196, datë 21.04.2011.

16. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, vendimi nr. 204, datë 24.04.2011.

17. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, vendimi nr. 110, date 21.01.2004.





341


22. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, Vendimi nr. 242, datë 02.07.2009

23.Vendimi nr. 250, datë 15.05.2012 i Kolegjit Civil të Gjykatë s së Lartë.


25. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, vendimi nr. 422, datë 09.07.2013


27. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë të RSH, vendimi nr. 201, datë 15.05.2014

28.Vendimi nr. 561, datë 30.10.2014 i Kolegjit Administrativ të Gjykatës së Lartë

29. Vendimi nr. 93, datë 12.02.2015 i Kolegjit Administrativ të Gjykatës së Lartë

30. Vendimi nr. 385, datë 12.06.2014 i Kolegjit Administrativ të Gjykatës së Lartë.

31.Vendimi nr. 221, datë 13.03.2014 i i Kolegjit Administrativ të Gjykatës së Lartë.

32.Vendimi nr. 3900, date 02.10.2014 i Kolegjit Administrativ të Gjykatë s së Lartë;

33. Vendimi nr. 357, datë 08.05.2014 i Kolegjit Administrativ të Gjykatë s së Lartë;

34.Vendimi i Kolegjit Civil Nr. 47, dt. 16-5-1956

E DREJTA E PRONËS DHE REGJISTRIMI I SAJ · konsiderohet si një nga të drejtat e njeriut, madje...

Documents

Transcript of E DREJTA E PRONËS DHE REGJISTRIMI I SAJ · konsiderohet si një nga të drejtat e njeriut, madje...