Działania podejmowane przez ośrodki pomoc spolecznej...współfinansowanego ze środków Unii...
Transcript of Działania podejmowane przez ośrodki pomoc spolecznej...współfinansowanego ze środków Unii...
Raport z badań
Mariusz Pawłowski, Piotr Broda-Wysocki
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 50 lat jest placówką naukowo-badawczą,
podejmującą problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Wysoka
pozycja naukowa IPiSS to efekt myśli grona wybitnych profesorów oraz
konsekwentnego realizowania celu – stałego dostosowywania kierunków prac
badawczych do bieżących potrzeb polityki społeczno-gospodarczej Polski. Wyniki prac
instytutu są upowszechniane w formie książek, artykułów, wywiadów, konferencji
naukowych, seminariów oraz głosów w dyskusjach i debatach społecznych.
Projekt „Bezdomność na Mazowszu” był realizowany w latach 2008–2013. Jego
celem badawczym było wypracowanie modelu diagnostycznego sytuacji bezdomnych
oraz analiza funkcjonowania mazowieckich organizacji pozarządowych i ośrodków
pomocy społecznej działających na rzecz bezdomnych jako podmiotów regionalnej poli-
tyki społecznej, ocena efektywności udzielanej pomocy bezdomnym oraz ocena
współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi a ośrodkami pomocy społecznej.
W tym ujęciu cel poznawczy wiąże się z celem aplikacyjnym realizowanym poprzez for-
mułowanie wskazań dla działalności praktycznej, m.in. wypracowania rozwiązań
współpracy oraz tworzenia wspólnych gminnych strategii integracji i rozwiązywania
problemów społecznych. W ramach projektu zrealizowano badania obejmujące:
– wywiady kwestionariuszowe z 26 pracownikami socjalnymi zatrudnionymi w ma-
zowieckich organizacjach pozarządowych wspierających osoby bezdomne;
– wywiady kwestionariuszowe z 330 pracownikami mazowieckich ośrodków pomo-
cy społecznej;
– wywiady kwestionariuszowe z 703 bezdomnymi mężczyznami przebywającymi
w mazowieckich placówkach dla bezdomnych;
– 34 fokusy, w których uczestniczyło 211 kierowników ośrodków pomocy społecz-
nej i organizacji pozarządowych (badanie przeprowadzono na terenie 31 mazowieckich
powiatów).
W ramach projektu powstały dwa raporty. Pierwszy autorstwa prof. Danuty Piekut-
-Brodzkiej pt. „Bezdomność na Mazowszu”, drugi autorstwa mgr. Mariusza
Pawłowskiego i dr. Piotra Brody-Wysockiego pt. „Działania podejmowane przez
ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych
w województwie mazowieckim”.
DZIAŁANIA PODEJMOWANE
PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ
I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
NA RZECZ BEZDOMNYCH
W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
DZIA
ŁAN
IA P
OD
EJM
OW
AN
E P
RZE
Z OŚR
OD
KI P
OM
OC
Y SP
OŁE
CZN
EJ
I OR
GA
NIZA
CJE
PO
ZAR
ZĄD
OW
E N
A R
ZEC
Z BE
ZDO
MN
YC
H W
WO
JEW
ÓD
ZTWIE
MA
ZOW
IEC
KIM
Publikacja jest rezultatem realizacji projektu
„Bezdomność na Mazowszu”
i jest współfinansowana ze środków
Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ISBN 978-83-61125-76-1
PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI
PRIORYTET VII: Promocja integracji społecznej
DZIAŁANIE 7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej
PODDZIAŁANIE 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna
osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
Raport z b
adań
Publikacja bezpłatna
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, totograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ
I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE NA RZECZ BEZDOMNYCH
W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
Raport z badań
Autorzy:
Mariusz Pawłowski Wprowadzenie Część I
Działania podejmowane przez ośrodki pomocy społecznej i or-ganizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych w województwie mazowieckim – badanie pracowników socjalnych
Aneks 1, 2 Zakończenie − uwagi końcowe i rekomendacje Piotr Broda-Wysocki
Część II Działania podejmowane przez ośrodki pomocy społecznej i or-ganizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych w województwie mazowieckim – badanie kierowników ośrodków pomocy spo-łecznej i organizacji pozarządowych
Aneks 1, 2 Zakończenie − uwagi końcowe i rekomendacje
Mariusz Pawłowski, Piotr Broda-Wysocki
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ
I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE NA RZECZ BEZDOMNYCH
W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
Raport z badań
Warszawa 2013
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, www.ipiss.com.pl
Publikacja jest rezultatem realizacji Projektu: „Bezdomność na Mazowszu” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Priorytet VII. Promocja integracji społecznej Działanie 7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej Poddziałanie 7.2.1. Aktywizacja zawodowa i społeczne osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
ZESPÓŁ OPINIODAWCZO-WYDAWNICZY Bożenna Balcerzak-Paradowska (przewodnicząca),
Marek Bednarski, Zdzisław Czajka, Daria Szatkowska, Danuta Szymanowska, Gertruda Uścińska, Jerzy Wratny
Recenzent dr Anna Monika Kruk
Projekt okładki
Luiza Patrycja Daab
Redakcja Beata Maria Mizerska
Redakcja techniczna Daria Szatkowska
Skład komputerowy Janina Magnuszewska
© Copyright by Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2013 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części
niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy
ISBN 978-83-61125-76-1
Druk: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna i Reklamowo-Handlowa „ADAM” Adam Mazurek,
nakład 1000 egz., 25 ark. wyd.
5
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie................................................................................................................................................... 7
Część I DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE NA RZECZ BEZDOMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM – BADANIE PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH
1. Zagadnienia metodyczne ............................................................................................................................. 11
1.1. Przedmiot, cel i zakres badania .............................................................................................................................. 11 1.2. Problemy badawcze ............................................................................................................................................... 11 1.3. Technika, narzędzie badawcze, teren organizacji badania, sposób opracowania wyników.................................... 13
2. Charakterystyka socjodemograficzna respondentów................................................................................... 15 3. Ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe jako podmioty regionalnej polityki społecznej.
Diagnoza działań......................................................................................................................................... 18 3.1. Przesłanki do realizacji działań pomocowych na rzecz bezdomnych..................................................................... 18 3.2. Koordynacja działań pomocowych na terenie gminy i województwa.................................................................... 19 3.3. Zaplecze kadrowe, organizacyjne, lokalowe i finansowe OPS i NGO................................................................... 24 3.4. Określenie zakresu dostępności i uwarunkowań działań pomocowych na rzecz osób bezdomnych
w mazowieckich gminach − międzysektorowa wymiana informacji ...................................................................... 29 3.5. Kompetencje pracowników socjalnych OPS i NGO w zakresie pracy socjalnej.................................................... 36
4. Ocena skuteczności działań OPS i NGO oraz ich komplementarność jako podmiotów regionalnej polityki ..................................................................................................................................... 40 4.1. Poglądy pracowników socjalnych na temat prowadzenia ocen skuteczności pomocy bezdomnym
oraz ich samoocena................................................................................................................................................ 40 4.2. Działania o charakterze osłonowym i aktywizacyjnym ......................................................................................... 46 4.3. Skuteczność pomocy w kontekście pracy socjalnej i uregulowań prawnych ......................................................... 50 4.4. Przygotowanie placówek do prowadzenia pomocy bezdomnym, uwzględnieniem kadry, bazy lokalowej
i wyposażenia technicznego .................................................................................................................................. 54 4.5. Ocena działań pomocowych z uwzględnieniem podmiotu realizującego pomoc oraz kryterium współpracy
międzysektorowej.................................................................................................................................................. 57 4.6. Działania pozwalające zwiększyć skuteczność pomocy ........................................................................................ 63
5. Współpraca ośrodków pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych.................................................................................................................................. 66
6. Oceny możliwości współdziałania OPS i NGO na rzecz bezdomnych ....................................................... 74 7. Kierunki doskonalenia pomocy bezdomnym i współdziałania OPS i NGO................................................ 79 8. Podsumowanie i wnioski............................................................................................................................. 88 Część II DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE NA RZECZ BEZDOMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM – BADANIE KIEROWNIKÓW OŚRODKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH 1. Zagadnienia metodyczne ........................................................................................................................... 103 2. Źródła finansowania wsparcia dla osób bezdomnych ............................................................................... 103 3. Znajomość zapisów strategii ..................................................................................................................... 104 4. Koordynacja działań pomocowych w województwie ............................................................................... 105 5. Ocena skuteczności pomocy i propozycje wskaźników ............................................................................ 106 6. Współpraca NGO i OPS............................................................................................................................ 108 7. Pomoc a regulacje prawne......................................................................................................................... 109 8. Postulowane zmiany w sferze finansowania pomocy oraz źródła pomocy ............................................... 110 9. Przyczyny niewydolności systemu polityki społecznej............................................................................. 111
6
10. Współpraca NGO i OPS oraz podział kompetencyjny.............................................................................113 10.1. Przypadki współpracy ........................................................................................................................................ 113 10.2. Formalizacja współpracy.................................................................................................................................... 114 10.3. Komplementarność versus konkurencyjność NGO i OPS.................................................................................. 114 10.4. Ocena i postulaty zmian w obszarze współpracy................................................................................................ 115
11. Sfery wymagające reform ........................................................................................................................117 12. Postulowane zasady współpracy NGO i OPS oraz sposoby finansowania działań NGO ........................122
12.1. Postulowane zasady współpracy ........................................................................................................................ 122 12.2. Sposoby finansowania działań NGO.................................................................................................................. 123
13. Wnioski ....................................................................................................................................................123 ZAKOŃCZENIE − UWAGI KOŃCOWE I REKOMENDACJE ............................................................126 Aneks 1 do części I Poglądy pracowników socjalnych na temat możliwości wdrożenia dodatkowych działań na terenie gminy służących zwiększeniu skuteczności pomocy bezdomnym ................................................................130 Aneks 2 do części I Określenie przez pracowników socjalnych ogólnych zasad udzielania pomocy bezdomnym dla poszczególnych rodzajów pomocy...........................................................................................................159 Aneks 1 do części II Legenda − symbole widoczne w matrycy i w raporcie ..................................................................................169 Aneks 2 do części II Matryca...... ....................................................................................................................................................170 Spis tabel − część I i II ...................................................................................................................................190
7
WPROWADZENIE
Niniejsze raporty są pierwszym obszernym opracowaniem wieńczącym badanie wła-
ściwe realizowane w ramach projektu „Bezdomność na Mazowszu” (w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego). Projekt był kompleksowym i innowacyjnym przedsięwzięciem badawczym o charakterze regionalnym – wojewódzkim, a został zrealizowany przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie.
Przyglądając się strukturze publikacji, można powiedzieć, że składa się ona z trzech głównych części.
W pierwszej części opracowania (badanie pracowników socjalnych ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych) i w drugiej części (badanie kierowników ośrod-ków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych) skoncentrowano się na celach i za-kresie badania, problemach badawczych, przedstawiono techniki oraz narzędzia badawcze. Zaprezentowano również analityczne ujęcie wyników badania, na podstawie zgromadzonego materiału empirycznego. W każdej części przedstawiono również podsumowanie i wnioski.
Publikację zamyka część zawierająca uwagi końcowe i rekomendacje. Dokonano w niej syntezy wyników z punktu widzenia możliwości wypracowania modelu pomocy bezdom-nym oraz zamieszczono sugestie co do kierunku przyszłych badań.
Autorzy raportów składają podziękowania osobom fizycznym i prawnym, które przy-czyniły się do powstania publikacji, w szczególności wszystkim, którzy zgodzili się i zna-leźli czas na udział w badaniu.
9
Część I
Działania podejmowane przez ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych
w województwie mazowieckim – badanie pracowników socjalnych
11
1. Zagadnienia metodyczne
1.1. Przedmiot, cel i zakres badania Przedmiotem badania jest problematyka dotycząca funkcjonowania mazowieckich
ośrodków pomocy społecznej (OPS) i organizacji pozarządowych (NGO) działających na rzecz bezdomnych jako podmiotów regionalnej polityki społecznej.
Celem badania było zgromadzenie informacji pozwalających poznać formy, zasady, zakres świadczonych usług, zdiagnozować współpracę, określić pozycję ośrodków pomocy społecznej na rynku usług socjalnych świadczonych na rzecz bezdomnych w relacji do usług świadczonych przez organizacje pozarządowe oraz określić wskazania dla działalno-ści praktycznej, m.in. dotyczące wypracowania modelowych rozwiązań w zakresie współ-pracy oraz tworzenia wspólnych gminnych strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych oraz modelu wychodzenia z bezdomności.
Do osiągnięcia tak sformułowanego celu badania konieczne było przeprowadzenie postępowania badawczego w następujących obszarach:
1. Określenie zakresu dostępności w poszczególnych gminach działań pomocowych podejmowanych przez mazowieckie ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządo-we na rzecz bezdomnych poprzez analizę funkcjonowania OPS i NGO jako podmiotów re-gionalnej polityki społecznej (diagnoza działań).
2. Dokonanie oceny skuteczności działań OPS i NGO i wskazania dotyczące ich do-skonalenia według zaproponowanych przez autora kryteriów i wskaźników.
3. Wyjaśnienie problemu realizowanej współpracy ośrodków pomocy społecznej z or-ganizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych.
4. Dokonanie oceny możliwości współdziałania OPS i NGO na rzecz bezdomnych, wskazania dotyczące doskonalenia współpracy w tym zakresie według zaproponowanych przez autora kryteriów i wskaźników.
5. Wyłonienie wskazań co do modelu pomocy bezdomnym i model współdziałania OPS i NGO według pracowników socjalnych sektora samorządowego i pozarządowego oraz zaprezentowanie modelu autorskiego.
1.2. Problemy badawcze Z założonym postępowaniem badawczym wiązała się konieczność określenia szcze-
gółowych problemów, tj.: − Czy z mazowieckiej polityki społecznej wynikają wyraźne przesłanki (ogólna dok-
tryna) do realizacji działań pomocowych skierowanych do bezdomnych i czy są one po-dejmowane przez OPS i NGO?
− Jakie jest zaplecze kadrowe, organizacyjne, lokalowe i finansowe OPS i NGO w dzia-łaniach pomocowych na rzecz bezdomnych?
12
− Jakie działania/usługi na rzecz bezdomnych były podejmowane przez OPS? − Jakie działania/usługi na rzecz bezdomnych były podejmowane przez NGO? − Jakie były zasady podziału w realizacji usług na rzecz bezdomnych? − Jaki jest główny cel pomocy bezdomnym? − Przy użyciu jakich metod i narzędzi ten cel był realizowany? − Jakie stosowano metody i narzędzia? − Jak należy badać skuteczność działań OPS na rzecz bezdomnych? − Jak należy badać skuteczność działań NGO na rzecz bezdomnych? − W jakim stopniu skuteczne są działania podejmowane przez OPS w zakresie aktyw-
nej integracji osób bezdomnych? − W jakim stopniu skuteczne są działania podejmowane przez NGO w zakresie ak-
tywnej integracji osób bezdomnych? − Czy i w jakim zakresie wysoka skuteczność działań na rzecz bezdomnych w sferze
aktywnej integracji jest związana z szeroką płaszczyzną współpracy pomiędzy OPS a NGO? − Jakie warunki decydujące o skuteczności działań na rzecz bezdomnych w zakresie
aktywnej integracji powinny być w placówkach pomocowych spełnione, aby uzyskać sku-teczność na wyższym niż obecnie poziomie?
− Czy i w jakim zakresie indywidualne programy wychodzenia z bezdomności popra-wiają skuteczność pracy socjalnej w placówce pomocowej (rejonie działania OPS)?
− W jakim zakresie powinna być stosowana zasada komplementarności? − Jakie świadczenia ponad obecnie realizowane powinny być udzielane przez placów-
kę pomocową, aby zapewnić komplementarność pomocy na terenie gminy (rejonu działa-nia OPS)?
− Jaka powinna być udzielana pomoc bezdomnym na terenie gminy (rejonu działania OPS) poza obecnie udzielaną przez OPS i NGO?
− Czy istnieją (a jeśli tak, to jakie) obszary, w których usługi OPS i NGO są komple-mentarne?
− Czy istnieją (a jeśli tak, to jakie) obszary, w których usługi OPS i NGO są konku-rencyjne?
− Czy jest wypracowana strategia współpracy – gminna strategia rozwiązywania pro-blemów społecznych, jakie są jej założenia dotyczące bezdomnych?
− Jeżeli nie wypracowano ww. strategii, jakie są założenia współpracy ad hoc? − Czy były określone zasady podziału kompetencyjnego pomiędzy OPS i NGO w re-
alizacji usług na rzecz bezdomnych? − Czy istnieją (a jeśli tak, to jakie) obszary współpracy pomiędzy OPS i NGO w reali-
zacji usług na rzecz bezdomnych? − Na czym ta współpraca polega? − Czy są realizowane partnerskie projekty na rzecz bezdomnych? − Czy ośrodki pomocy społecznej są uważane za mało efektywne instytucje, w któ-
rych prowadzi się działania według sztywnych i zbiurokratyzowanych procedur? − Jakie reformy w tym zakresie należy przeprowadzić, aby zwiększyć efektywność
działań OPS na rzecz bezdomnych? − Jakie bariery występują w stosowaniu metod pracy socjalnej? − Jakie bariery występują w korzystaniu z narzędzi stosowanych w obszarze pomocy
i integracji społecznej?
13
− Jakie są potrzeby i możliwości wzmocnienia współpracy między OPS i NGO, w szcze-gólności przy opracowywaniu i realizacji wspólnych gminnych strategii rozwiązywania problemów społecznych, z uwzględnieniem problematyki bezdomności?
− Jakie czynniki zakłócały współpracę między OPS i NGO? − Jak doskonalić współpracę między OPS i NGO? − Jakie są potrzeby i możliwości wzmocnienia współpracy między OPS i NGO w opra-
cowywaniu i wdrażaniu modelu wychodzenia z bezdomności? − Jakie formy i metody działań w OPS i NGO można wskazać „dobre praktyki” godne
promowania? − Jaki powinien być podział kompetencyjny OPS i NGO w realizacji usług na rzecz
bezdomnych? − Jakich sfer współdziałania OPS i NGO powinny dotyczyć rozwiązania modelowe
(wzorcowe) pomocy bezdomnym? − Czy istnieje potrzeba stworzenia standardów usług dla bezdomnych i ich stosowania? Zastosowany kwestionariusz wywiadu był ułożony zgodnie z intencją merytoryczną
problemów i obejmował w szczególności metryczkę, która zawierała pytania dotyczące płci, wieku, poziomu wykształcenia, obecnie zajmowanego stanowiska, doświadczenia zawodowego w pracy socjalnej z bezdomnymi i podstawy zatrudnienia w placówce pomo-cowej. Kwestionariusz składał się również z pięciu modułów.
Pierwszy moduł dotyczył zakresu dostępności w poszczególnych gminach działań pomocowych podejmowanych przez mazowieckie ośrodki pomocy społecznej i organiza-cje pozarządowe na rzecz bezdomnych, funkcjonowania OPS i NGO jak podmioty regio-nalnej polityki. Respondentów pytano również o przesłanki do realizacji działań pomoco-wych, zaplecze kadrowe, organizacyjne, lokalowe i finansowe OPS i NGO.
Moduł drugi poświecony był kwestii oceny skuteczności działań OPS i NGO oraz wska-zań dotyczących ich doskonalenia według zaproponowanych przez autora kryteriów i wskaź-ników. W tym module znajdowały się także pytania dotyczące komplementarności pomocy.
Kolejny moduł zawierał pytania pozwalające wyjaśnić problem realizowanej współ-pracy ośrodków pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych.
Moduł czwarty obejmował pytania służące dokonaniu oceny możliwości współdziała-nia OPS i NGO na rzecz bezdomnych i wskazaniu kierunków doskonalenia ich współpracy według zaproponowanych przez autora kryteriów i wskaźników.
Piąty moduł poświęcony był kwestii określenia modelu pomocy bezdomnym i modelu współdziałania OPS i NGO według wskazań pracowników socjalnych sektora samorządo-wego i pozarządowego.
1.3. Technika, narzędzie badawcze, teren organizacji badania, sposób opracowania wyników
W badaniu posłużono się technikę wywiadu skategoryzowanego. Wywiad przeprowa-dzono z uwzględnieniem przygotowanych na piśmie i dodatkowo omówionych podczas szkolenia ankieterów dyspozycji związanych z problematyką badawczą. Narzędziem ba-dawczym, którym się posłużono, był kwestionariusz wywiadu składający się z metryczki zawierającej 14 pytań i 72 pytań merytorycznych dotyczących pięciu modułów. Narzędzie zostało zweryfikowane podczas badania pilotażowego. O wyborze terenu badania i osób
14
w nim uczestniczących przesądził cel badania i problemy, jakie należało rozwiązać. Wspo-mniane badanie obejmowało swym zasięgiem pracowników socjalnych zatrudnionych na terenie województwa mazowieckiego w ośrodkach pomocy społecznej i organizacjach po-zarządowych wspierających osoby bezdomne.
Badaniami objęto lata 2009−2010. W roku 2009 przeprowadzono badanie pilotażowe z 50 pracownikami socjalnymi (43 osoby z OPS i 7 osób z NGO), co stanowiło 14% próby właściwej. W ramach badania właściwego na terenie województwa mazowieckiego w II kwar-tale 2010 r. przeprowadzono wywiady z 357 pracownikami socjalnymi (330 osób z OPS i 27 osób z NGO). Wywiady realizowali ankieterzy poprzez osobiste spotkania z respondenta-mi w ich placówkach pomocowych.
Badaniu poddano pracowników socjalnych zatrudnionych w palcówkach pomoco-wych, wskazanych przez kierowników ośrodków pomocy społecznej (OPS) i organizacji pozarządowych (NGO), odpowiedzialnych za wspieranie osób bezdomnych w wojewódz-twie mazowieckim. Łącznie uczestniczyło w im 357 respondentów, z tego:
− 330 aspirantów pracy socjalnej, pracowników socjalnych, starszych pracowników socjalnych, specjalistów pracy socjalnej, starszych specjalistów pracy socjalnej, głównych specjalistów zatrudnionych w ośrodków pomocy społecznej − stanowili oni blisko 17% populacji pracowników zatrudnionych w OPS w roku 2010;
− 27 aspirantów pracy socjalnej, pracowników socjalnych, starszych pracowników so-cjalnych, specjalistów pracy socjalnej zatrudnionych w organizacjach pozarządowych − sta-nowili oni 90% populacji pracowników zatrudnionych w III sektorze w roku 2010.
Wybór respondentów do badania miał charakter celowy, w badaniu mogli wziąć udział wyłącznie:
1) wskazani przez kierowników placówek dla bezdomnych pracownicy socjalni orga-nizacji pozarządowych (1 pracownik dla danej placówki; w przypadku większych placó-wek możliwy był udział wszystkich zatrudnionych w placówce pracowników socjalnych) najlepiej przygotowani merytorycznie do pomocy bezdomnym (przygotowanie zawodowe, doświadczenie zawodowe w obszarze bezdomności).
2) wskazani przez kierowników ośrodków pomocy społecznej pracownicy socjalni (1 pra-cownik dla danego OPS); w przypadku OPS z działem pomocy specjalistycznej – pracow-nik socjalny odpowiedzialny za pomoc bezdomnym; w przypadku braku takiego działu − rejonowy pracownik socjalny mający największe doświadczenie w pracy z bezdomnymi (w ciągu ostatnich pięciu lat); w razie braku bezdomnych na terenie działania OPS − rejo-nowy pracownik socjalny przewidziany przez kierownika OPS do pomocy bezdomnym, najlepiej przygotowany merytorycznie (przygotowanie zawodowe, ewentualnie doświad-czenie zawodowe w obszarze bezdomności), gdyby problem bezdomności w przyszłości wystąpił na terenie gminy – rejonu działania OPS.
Materiał otrzymany w wyniku badania został uporządkowany i pogrupowany staty-stycznie, a do prezentacji danych skorzystano z formy mieszanej, tj. kombinacji metody tabelarycznej i opisowej.
15
2. Charakterystyka socjodemograficzna respondentów
Próbę badawczą stanowiło 357 osób, w tym 330 kobiet i 27 mężczyzn. Zdecydowanie
dominujący odsetek stanowiły kobiety − przeszło 92%. Nie stwierdzono różnic w tym za-kresie pomiędzy respondentami z OPS i NGO.
Tabela 1
Płeć respondentów − pracowników socjalnych OPS i NGO Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba %
Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Kobiety 330 92,4 305 92,4 25 92,6 Mężczyźni 27 7,6 25 7,6 2 7,4
Rozkład struktury badanych rozpatrywany ze względu na płeć wynika z założeń przy-
jętych przez badaczy i bardzo wysokiego poziomu sfeminizowania profesji pracownika so-cjalnego w placówkach pomocowych.
Wśród biorących udział w badaniu najwięcej było osób w wieku 41−50 lat (37%) i 31–40 lat (27%). Najniższy odsetek stanowili respondenci najstarsi, którzy ukończyli 60. rok ży-cia (0,6%) i najmłodsi w wieku do 30 lat (14%).
Tabela 2
Wiek respondentów − pracowników socjalnych OPS i NGO Ogółem OPS NGO Grupa wieku liczba % liczba % liczba %
Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Do 30 lat 50 14,0 40 12,1 10 37,1 31–40 96 26,9 92 27,9 4 14,8 41–50 131 36,7 124 37,6 7 25,9 51–60 78 21,8 73 22,1 5 18,5 Powyżej 60 2 0,6 1 0,3 1 3,7
Warto zasygnalizować różnicę ilościową w grupach wiekowych respondentów z OPS
i NGO. Wśród ankietowanych z organizacji pozarządowych najliczniej reprezentowani by-li pracownicy w wieku do 30 lat (ponad 37%).
Badając poziom posiadanego przez respondentów wykształcenia, stwierdzono, że 46% stanowili pracownicy posiadający wykształcenie wyższe magisterskie bądź licencjackie.
Drugą pod względem liczebności grupę stanowiły osoby z wykształceniem policeal-nym ukończonym (35,1%) i średnim ukończonym (15,7%). Badanie wykazało, że zdecy-dowana większość badanych z NGO posiadała wykształcenie wyższe magisterskie lub licen-cjackie (aż 63%). W grupie badanych pracowników OPS wykształcenie wyższe posiadało blisko 45%.
16
Tabela 3 Poziom wykształcenia pracowników socjalnych OPS i NGO
Ogółem OPS NGO Poziom wykształcenia liczba % liczba % liczba %
Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Średnie ukończone 56 15,7 55 16,7 1 3,7 Policealne nieukończone 4 1,1 4 1,2 0 0,0 Policealne ukończone 125 35,1 119 36,0 6 22,2 Wyższe nieukończone 8 2,2 5 1,5 3 11,1 Wyższe licencjackie ukończone 55 15,4 50 15,2 5 18,5 Wyższe magisterskie ukończone 109 30,5 97 29,4 12 44,5
Największą grupę wśród badanych stanowiły osoby piastujące stanowisko pracownika socjalnego (33,9%). Drugą pod względem liczebności grupę respondentów stanowiły oso-by będące specjalistami pracy socjalnej (31,1%). Trzecią grupę stanowili starsi pracownicy socjalni (27,7%). Spośród badanych z NGO 2/3 zatrudnionych było na stanowisku pra-cownika socjalnego.
Tabela 4
Obecnie zajmowane stanowisko przez respondentów z OPS i NGO
Ogółem OPS NGO Stanowisko liczba % liczba % liczba %
Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Aspirant pracy socjalnej 5 1,4 3 0,9 2 7,4 Pracownik socjalny 121 33,9 103 31,2 18 66,7 Starszy pracownik socjalny 99 27,7 96 29,1 3 11,1 Specjalista pracy socjalnej 111 31,1 107 32,4 4 14,8 Starszy specjalista pracy socjalnej 20 5,6 20 6,1 0 0,0 Główny specjalista 1 0,3 1 0,3 0 0,0
W strukturze respondentów według posiadanego doświadczenia zawodowego prze-szło 1/3 stanowiły osoby bez doświadczenia, blisko 1/4 − pracownicy z doświadczeniem wynoszącym nie więcej nić 5 lat, a przeszło 14% ankietowanych umieściło swoje do-świadczenie w przedziale powyżej 20 lat.
Tabela 5
Doświadczenie zawodowe respondentów z OPS i NGO w pracy socjalnej z bezdomnymi
Ogółem OPS NGO Doświadczenie zawodowe liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Do 5 lat 84 23,5 72 21,8 12 44,5 6−10 lat 44 12,3 35 10,5 9 33,3 11−15 lat 24 6,7 22 6,7 2 7,4 16−20 lat 31 8,7 29 8,8 2 7,4 Powyżej 20 lat 51 14,3 50 15,2 1 3,7 Brak doświadczenia 123 34,5 122 37,0 1 3,7
17
Zaledwie co ósma osoba określiła doświadczenie w przedziale 6−10 lat. Wśród re-spondentów z NGO dominującą grupę stanowiły osoby ze stażem do 5 lat (44,5%), a pra-cownicy z praktyką w przedziale 6−10 lat stanowili 1/3 badanych.
Kolejnym zagadnieniem poruszonym w badaniu była kwestia podstawy prawnej za-trudnienia respondentów w placówkach pomocowych.
Tabela 6
Podstawa prawna zatrudnienia pracowników socjalnych w placówce OPS i NGO
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba %
Razem 343* 100,0 316 100,0 27 100,0 Umowa cywilnoprawna (zlecenie) 9 2,6 3 1,0 6 22,2 Umowa o pracę 333 97,1 313 99,0 20 74,1 Umowa − wolontariat 1 0,3 0 0,0 1 3,7
* Brak odpowiedzi = 14. Jak wykazały badania, prawie wszystkie osoby, które udzieliły odpowiedzi, były za-
trudnione na podstawie umowy o pracę (97,1%). Zauważono również, iż istnieją w tym zakresie pewne różnice pomiędzy pracownikami OPS i NGO. W placówkach samorządo-wych niemalże wszyscy posiadali umowy o pracę, a w pozarządowych prawie 3/4 zatrud-nionych miało takie umowy, natomiast 22% zatrudnionych było na umowy cywilnoprawne (zlecenia). W jednym przypadku w NGO stwierdzono nawet zatrudnienie na podstawie umowy – wolontariatu.
18
3. Ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe jako podmioty regionalnej polityki społecznej. Diagnoza działań
3.1. Przesłanki do realizacji działań pomocowych na rzecz bezdomnych
Właściwe badanie kwestionariuszowe zostało zrealizowane w II kwartale 2010 r., a więc można było się spodziewać, że dokument programowy stanowiący fundament realizacji lokalnej polityki społecznej na najbliższe lata, tj. Strategia Wojewódzka w Zakresie Poli-tyki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005−2013, będzie znany pra-cownikom socjalnym. Próbując ustalić, czy respondenci z obu sektorów mają wiedzę na temat dokumentu o znaczeniu strategicznym, w badaniu postawiono pytanie, czy pracow-nikom socjalnym OPS i NGO znane są przesłanki działań pomocowych skierowane do bezdomnych i ramy współpracy OPS i NGO w zakresie udzielania pomocy bezdomnym, zawarte we wspomnianej Strategii Wojewódzkiej.
Tabela 7
Występowanie przesłanek działań pomocowych skierowanych do bezdomnych, wskazanych przez pracowników socjalnych OPS i NGO w Strategii Wojewódzkiej w Zakresie Polityki
Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005−2013
OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdom-ności występuje
na terenie działania problem bezdomno-ści nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 199 100,0 131 100,0 27 100,0 Tak 209 58,5 119 59,8 72 55,0 18 66,7 Nie 37 10,4 17 8,5 16 12,2 4 14,8 Nie wiem 111 31,1 63 31,7 43 32,8 5 18,5
Z danych zawartych w tabeli 7 wynika, że pozytywnych odpowiedzi na temat wystę-
powania przesłanek działań pomocowych skierowanych do bezdomnych udzieliło jedynie 58 % ogółu badanych. Blisko co trzeci badany nie potrafił wypowiedzieć się w tej kwestii, a 10% respondentów udzieliło odpowiedzi negatywnej. Można zatem domniemywać, że blisko połowa nie miała wiedzy w tym zakresie. Warto zauważyć istniejące różnice po-między ankietowanymi z OPS i NGO: aż 2/3 badanych z III sektora udzieliło pozytywnych odpowiedzi.
Badani pracownicy socjalni zostali również zapytani, czy w ramach mazowieckiej po-lityki społeczne, tj. Strategii Wojewódzkiej w Zakresie Polityki Społecznej dla Wojewódz-twa Mazowieckiego na lata 2005−2013, nakreślone zostały ramy współpracy OPS i NGO co do udzielania pomocy bezdomnym.
19
Tabela 8 Określenie ram współpracy OPS i NGO w zakresie udzielania pomocy bezdomnym
w Strategii Wojewódzkiej w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005−2013
OPS Ogółem na terenie działania
problem bezdom-ności występuje
na terenie działania problem bezdom-
ności nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 199 100,0 131 100,0 27 100,0 Tak 148 41,5 87 43,7 48 36,6 13 48,2 Nie 43 12,0 30 15,1 11 8,4 2 7,4 Nie wiem 166 46,5 82 41,2 72 55,0 12 44,4
Niestety, na podstawie zebranych danych widać, że mniejszość pracowników (41%)
udzieliła odpowiedzi potwierdzających fakt znajomości Strategii i określonych w niej ram współpracy OPS i NGO w zakresie udzielania pomocy bezdomnym. Negatywnie lub wcale nie odpowiedziało na to pytanie aż 58% ankietowanych.
Może napawać niepokojem wynikający z badania wniosek, że prawie połowa pra-cowników socjalnych nie zainteresowała się dokumentem przyjętym do realizacji przez Sejmik Województwa Mazowieckiego, a stanowiącym instrument wskazujący problemy i wyzwania społeczne oraz prezentujący wizję rozwiązywania tych problemów przez sa-morząd terytorialny.
3.2. Koordynacja działań pomocowych na terenie gminy i województwa
Kolejne pytania miały na celu ustalenie, czy pracownicy socjalni OPS i NGO posiada-ją wiedzę na temat koordynowania na terenie gminy i województwa działań pomocowych wynikających z mazowieckiej polityki społecznej oraz jednostek koordynacyjnych, według rodzajów działań: profilaktycznych, osłonowych, aktywizacyjnych.
Na wstępie zadaliśmy pytanie, czy na terenie gminy są koordynowane działania po-mocowe na rzecz bezdomnych wynikające z mazowieckiej polityki społecznej. Pytanie to skierowano do wszystkich pracowników socjalnych, w których rejonie działania występuje problem bezdomności.
Tabela 9
Występowanie na terenie gminy koordynacji działań pomocowych na rzecz bezdomnych, wynikającej z mazowieckiej polityki społecznej
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 225* 100,0 199 100,0 26 100,0 Tak 77 34,2 60 30,2 17 65,4 Nie 113 50,2 111 55,7 2 7,7 Nie wiem 35 15,6 28 14,1 7 26,9
* N=226 (brak odpowiedzi =1).
Na pytanie odpowiedziało ogółem 225 respondentów, z tego przeszło 1/3 potwierdziła
koordynację działań, a 50% badanych udzieliło odpowiedzi negatywnej. Przeszło 15% pra-cowników socjalnych nie potrafiło wypowiedzieć się w tej kwestii. Odmienne były wskazania
20
pracowników NGO i OPS w tym zakresie. W odróżnieniu od badanych z OPS, blisko 2/3 pra-cowników sektora pozarządowego dostrzegało występowanie koordynacji, 8% było odmien-nego zdania, aż co czwarty wykazywał się niewiedzą.
Wszyscy respondenci, którzy odpowiedzieli pozytywnie na pytanie o występowanie ko-ordynacji na terenie gminy, mieli możliwość wskazania instytucji koordynujących o charakte-rze profilaktycznym, osłonowym, aktywizacyjnym.
Na pytanie dotyczące instytucji koordynujących o charakterze profilaktycznym (pre-wencyjnym) odpowiedziało ogółem 70 ankietowanych. Każdy mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Tabela 10
Instytucje koordynujące na terenie gminy działania o charakterze profilaktycznym (prewencyjnym)
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie instytucji liczba
wskazań % liczba wskazań % liczba
wskazań %
Razem 96 100,0 75 100,0 17 100,0 Ośrodek pomocy społecznej (miejski i/lub gminny) 54 56,2 43 57,3 9 52,9 Urząd miasta, urząd gminy 18 18,8 13 17,3 4 23,5 Policja, Straż Miejska 15 15,6 12 16,0 2 11,8 Służba zdrowia 1 1,0 0 0,0 1 5,9 NGO – organizacje pozarządowe 2 2,1 2 2,7 0 0,0 PCPR 2 2,1 2 2,7 0 0,0 Nie wiem 4 4,2 3 4,0 1 5,9
Na podstawie zebranych wyników badań można stwierdzić, że jako instytucję koor-
dynującą o charakterze profilaktycznym na terenie gminy najczęściej wskazywano ośrodek pomocy społecznej (56%). Drugie miejsce pod względem liczebności (19%) przypadło urzędowi miasta/urzędowi gminy, a trzecie miejsce instytucjom porządku publicznego, tj. Policji i Straży Miejskiej (16%). Kolejność wskazań w obu grupach respondentów (OPS i NGO) była identyczna.
Na pytanie dotyczące instytucji koordynujących o charakterze osłonowym odpowie-działo ogółem 71 respondentów. Każdy mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Tabela 11
Instytucje koordynujące na terenie gminy działania o charakterze osłonowym
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie instytucji liczba
wskazań % liczba wskazań % liczba
wskazań %
Razem 99 100,0 80 100,0 19 100,0 Ośrodek pomocy społecznej (miejski i/lub gminny) 57 57,6 47 58,8 10 52,6 Urząd miasta, urząd gminy 14 14,2 10 12,5 4 21,1 Urząd wojewódzki 1 1,0 1 1,3 0 0,0 Policja, Straż Miejska 6 6,1 6 7,5 0 0,0 Służba zdrowia 3 3,0 3 3,7 0 0,0 NGO – organizacje pozarządowe 14 14,1 11 13,7 3 15,8 Nie wiem 4 4,0 2 2,5 2 10,5
21
Blisko 58% pracowników socjalnych jako główną instytucję koordynującą wskazało ośrodek pomocy społecznej, a w następnej kolejności urząd miasta/urząd gminy (14%) i orga-nizacje pozarządowe (14%). Pracownicy obu sektorów wskazywali wymienione instytucje w identycznej kolejności.
Na pytanie o instytucje koordynujące o charakterze aktywizacyjnym odpowiedziało ogółem 71 respondentów. Każdy mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Tabela 12
Instytucje koordynujące na terenie gminy działania o charakterze aktywizacyjnym
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie instytucji liczba
wskazań % liczba wskazań % liczba
wskazań %
Razem 86 100,0 65 100,0 21 100,0 Ośrodek pomocy społecznej (miejski i/lub gminny) 48 55,8 42 64,6 6 28,6 Urząd miasta, urząd gminy 11 12,8 7 10,8 4 19,0 Urzędy pracy 12 14,0 8 12,3 4 19,1 Policja 3 3,5 3 4,6 0 0,0 NGO – organizacje pozarządowe 8 9,3 3 4,6 5 23,8 Nie wiem 4 4,6 2 3,1 2 9,5
Przedstawiona struktura odpowiedzi wskazuje, że najczęściej za instytucję koordynu-
jącą uznawany był ośrodek pomocy społecznej. Druga pod względem liczebności grupa (14%) wskazań dotyczyła powiatowego urzędu pracy. Na trzecim miejscu znalazł się urząd miasta/urząd gminy (13%).
Wystąpiły różnice wskazań między badanymi z OPS i NGO. Respondenci z OPS wskazywali jako instytucję koordynującą przede wszystkim OPS, a następnie urząd pracy. W przypadku NGO tylko 29% ankietowanych wskazało ośrodek pomocy społecznej, a na drugim miejscu za koordynatora działań aktywizacyjnych uznało organizacje pozarządowe (24%). W dalszej kolejności wskazano na powiatowy urząd pracy i urząd miasta/urząd gminy (po 19%).
Próbując ustalić stan koordynacji na pozioma województwa, wynikającej z mazowieckiej polityki społecznej, zapytano wszystkich respondentów biorących udział w badaniu, czy wy-stępuje na terenie województwa koordynacja działań pomocowych na rzecz bezdomnych.
Tabela 13
Występowanie na terenie województwa koordynacji działań pomocowych na rzecz bezdomnych, wynikającej z mazowieckiej polityki społecznej
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Tak 180 50,4 164 49,7 16 59,3 Nie 42 11,8 39 11,8 3 11,1 Nie wiem 135 37,8 127 38,5 8 29,6
Na tak postawione pytanie odpowiedziało ogółem 357 respondentów. Połowa z nich
udzieliła odpowiedzi twierdzącej. Jednocześnie 12% wszystkich badanych była odmienne-go zadania, a aż 38% wyrażało niezdecydowanie. Podobnie kształtowały się odpowiedzi pracowników OPS i NGO. Większość badanych z NGO (60%) oceniła, że koordynacja
22
występuje. Odmienną opinię prezentował co dziewiąty respondent, a 30% nie potrafiło wypowiedzieć się w tej kwestii. Struktura wypowiedzi wskazuje dość jednoznacznie na brak wystarczającej wiedzy w tym obszarze.
Wszyscy respondenci, którzy odpowiedzieli pozytywnie na pytanie o występowanie koordynacji na terenie województwa, mieli możliwość wskazania instytucji koordynują-cych o charakterze profilaktycznym, osłonowym, aktywizacyjnym.
Na pytanie dotyczące instytucji koordynujących działania o charakterze profilaktycz-nym (prewencyjnym na szczeblu wojewódzkim) odpowiedziało ogółem 173 respondentów. Każdy mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Tabela 14
Instytucje koordynujące na terenie województwa działania o charakterze profilaktycznym (prewencyjnym)
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie instytucji liczba
wskazań % liczba wskazań % liczba
wskazań %
Razem 193 100,0 177 100,0 16 100,0 Urząd miasta, urząd gminy 14 7,2 8 4,5 6 37,5 Starostwo powiatowe 6 3,1 6 3,4 0 0,0 Urząd wojewódzki, wojewoda 44 22,8 42 23,7 2 12,5 Urząd marszałkowski, marszałek 9 4,7 9 5,1 0 0,0 Wojewódzkie jednostki pomocy społecznej 24 12,4 23 13,0 1 6,3 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 1 0,5 0 0,0 1 6,3 Urzędy pracy 1 0,5 1 0,6 0 0,0 Ośrodek pomocy społecznej (miejski i/lub gminny) 39 20,2 34 19,2 5 31,1 Powiatowe centra pomocy rodzinie 6 3,1 5 2,8 1 6,3 NGO – organizacje pozarządowe 22 11,4 22 12,4 0 0,0 Policja, Straż Miejska 4 2,1 4 2,3 0 0,0 Nie wiem 20 10,4 20 11,3 0 0,0 Inne: Sztab Interwencji Kryzysowej, do-my pomocy społecznej, ośrodki zdrowia 3 1,6 3 1,7 0 0,0
Blisko 1/4 wszystkich wskazań dotyczyła urzędu wojewódzkiego/wojewody. W dal-
szej kolejności wskazywano na ośrodek pomocy społecznej (20%) i wojewódzkie jednost-ki pomocy społecznej, tj. ROPS (12%). W odróżnieniu jednak od ankietowanych z OPS, ponad 37% wskazań pracowników sektora pozarządowego dotyczyła urzędu miasta/urzędu gminy, 31% ośrodka pomocy społecznej, 12% urzędu wojewódzkiego/wojewody. Naj-mniejsze uznanie pod tym względem (po 6%) zyskały wojewódzkie jednostki pomocy spo-łecznej, tj. ROPS oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
Kolejne pytanie dotyczyło instytucji koordynujących na terenie województwa działa-nia o charakterze osłonowym.
Na to pytanie odpowiedziało ogółem 175 ankietowanych. Każdy mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź. Blisko 1/4 wskazań dotyczyła ośrodka pomocy społecznej. Kolejne 22% badanych wskazało na urząd wojewódzki/wojewodę, przeszło 10% − wojewódzkie jednostki pomocy społecznej, tj. ROPS, a 15% w roli koordynatora widziało organizacje po-zarządowe. Odmiennych wskazań dokonali pracownicy NGO w tej kwestii. W odróżnieniu od badanych z OPS, blisko 1/3 pracowników sektora pozarządowego wskazywała na urząd miasta/urząd gminy, po 21% wskazań dotyczyło ośrodka pomocy społecznej i urzędu woje-wódzkiego/wojewody.
23
Tabela 15 Instytucje koordynujące na terenie województwa działania o charakterze osłonowym
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie instytucji liczba
wskazań % liczba wskazań % liczba
wskazań %
Razem 196 100,0 177 100,0 19 100,0 Urząd miasta, gmina 10 5,1 4 2,3 6 31,5 Powiat 7 3,6 6 3,4 1 5,3 Urząd wojewódzki, wojewoda 43 21,9 39 22,0 4 21,0 Urząd marszałkowski, marszałek 9 4,6 9 5,1 0 0,0 Wojewódzkie jednostki pomocy społecznej 20 10,2 20 11,3 0 0,0 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 1 0,5 1 0,6 0 0,0 Urzędy pracy 1 0,5 0 0,0 1 5,3 Ośrodki pomocy społecznej 45 23,0 41 23,1 4 21,0 Centra pomocy rodzinie 4 2,0 3 1,7 1 5,3 NGO: Polski Komitet Pomocy Społecznej, Mo-nar, Markot, Polski Czerwony Krzyż, Caritas, Kościół, stowarzyszenia, fundacje, organizacje pozarządowe 29 14,8 28 15,8 1 5,3 Policja 1 0,5 1 0,6 0 0,0 Nie wiem 21 10,7 20 11,3 1 5,3 Inne: domy pomocy społecznej, Sztab Inter-wencji Kryzysowej, służba zdrowia, poradnie specjalistyczne leczenia uzależnień 5 2,6 5 2,8 0 0,0
Przyjrzyjmy się teraz odpowiedziom dotyczącym instytucji koordynujących działania
o charakterze aktywizacyjnym na szczeblu wojewódzkim. Na pytanie na ten temat odpo-wiedziało ogółem 156 respondentów. Każdy mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Tabela 16
Instytucje koordynujące na terenie województwa działania o charakterze aktywizacyjnym
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie instytucji liczba
wskazań % liczba wskazań % liczba
wskazań %
Razem 176 100,0 159 100,0 17 100,0 Urząd miasta, urząd gminy 9 5,1 5 3,1 4 23,6 Powiaty 5 2,8 5 3,1 0 0,0 Urząd wojewódzki, wojewoda 31 17,6 28 17,6 3 17,6 Urząd marszałkowski, marszałek 7 4,0 7 4,4 0 0,0 Wojewódzkie jednostki pomocy społecznej 12 6,8 12 7,6 0 0,0 Urzędy pracy 19 10,8 17 10,7 2 11,8 Ośrodki pomocy społecznej 45 25,6 42 26,4 3 17,6 Centra pomocy rodzinie 2 1,1 2 1,3 0 0,0 NGO: Polski Komitet Pomocy Społecznej, Pol-ski Czerwony Krzyż, Caritas, stowarzyszenia, fundacje, organizacje pozarządowe 19 10,8 17 10,7 2 11,8 Nie wiem 25 14,2 22 13,9 3 17,6 Inne: Sztab Interwencji Kryzysowej, Centrum Pomocy Kryzysowej 2 1,2 2 1,2 0 0,0
24
Przedstawiona struktura odpowiedzi wskazuje, że przeszło 1/4 ogółu pytanych wy-mienia ośrodki pomocy społecznej jako instytucje koordynujące działania o charakterze aktywizacyjnym. Druga pod względem liczebności grupa wskazań (18%) odnosi się do urzędu wojewódzkiego/wojewody. Na trzecim miejscu znalazły się organizacje pozarzą-dowe i powiatowe urzędy pracy (po 11%). Odnotowano różnice ilościowe w odpowie-dziach respondentów z OPS i z NGO. Blisko co czwarty pracownik NGO, na pierwszym miejscu w roli koordynatora działań aktywizacyjnych widziało urząd miasta/urząd gminy, a na drugim ośrodki pomocy społecznej i urząd wojewódzki/wojewodę. W dalszej kolejno-ści wskazano na powiatowe urzędy pracy (12%).
3.3. Zaplecze kadrowe, organizacyjne, lokalowe i finansowe OPS i NGO
Aby rozpoznać skalę dotychczasowego wsparcia merytorycznego udzielanego pracowni-kom socjalnym zajmującym się bezpośrednio osobami bezdomnymi, którego udzielali specja-liści zatrudnieni w OPS na podstawie różnorodnych umów, uczestników wywiadów kwestio-nariuszowych poproszono o wskazanie kadry wspierającej ich w działaniach pomocowych.
Tabela 17
Kadra pracowników merytorycznych (zatrudnionych w OPS na umowę o pracę, cywilnoprawną lub świadczących pomoc na podstawie innych umów)
służących wsparciem bezdomnym i współpracujących z pracownikiem socjalnym OPS
Kadra pracowników merytorycznych OPS Liczba wskazań % Psycholog 68 23,7 Terapeuta uzależnień 64 22,3 Prawnik 94 32,8 Doradca zawodowy 29 10,1 Inni (pedagog, lekarz, pielęgniarka, socjolog) 32 11,1 Razem 287 100,0
Najwięcej, aż 1/3 ankietowanych wskazywała na pomoc ze strony prawnika. Blisko
1/4 wskazań dotyczyła psychologa i terapeuty uzależnień. Wśród odpowiedzi „inne” poja-wiły się dość znaczna liczba tych, którzy deklarowali korzystanie z pomocy pedagoga, le-karza, pielęgniarki, socjologa (32 wskazania). Z zebranych danych wynika, że respondenci w pracy zawodowej mogą liczyć przede wszystkim na wsparcie prawne, psychologiczne i terapeutyczne, w mniejszym zakresie na medyczne.
Odmiennie kształtowały się odpowiedzi udzielone przez ankietowanych w placów-kach NGO.
Najwięcej, aż 1/3 respondentów (15 wskazań) deklarowało otrzymanie pomocy od psychologa, a w dalszej kolejności od prawnika i terapeuty uzależnień (po 7 wskazań). Wśród odpowiedzi „inne” pojawiły się wskazania dotyczące pomocy udzielanej m.in. przez pedagoga, lekarza, pielęgniarki, socjologa, terapeutów (10 wskazań). Jak z tego wy-nika, badani z NGO mogą w pracy zawodowej liczyć przede wszystkim na wsparcie psy-chologiczne, terapeutyczne, prawne, doradztwa zawodowego.
W świetle uzyskanych odpowiedzi można stwierdzić, że badani pracownicy socjalni skorzystali ze znacznego wsparcia merytorycznego specjalistów różnych profesji. Zróżni-cowanie wskazań pomiędzy OPS i NGO można tłumaczyć odmiennym profilem działań pomocowych.
25
Tabela 18 Kadra pracowników merytorycznych (zatrudnionych w NGO na umowę o pracę,
cywilnoprawną lub świadczących pomoc na podstawie innych umów) służących wsparciem bezdomnym i współpracujących z pracownikiem socjalnym NGO
Kadra pracowników merytorycznych NGO Liczba wskazań % Psycholog 15 33,3 Terapeuta uzależnień 7 15,6 Prawnik 7 15,6 Doradca zawodowy 6 13,3 Inni (pedagog, lekarz, pielęgniarka, logopeda, socjolog, androlog, kurator, inni terapeuci) 10 22,2 Razem 45 100,0
Doskonalenie zawodowe pracowników socjalnych powinno służyć m.in. pogłębieniu
i aktualizacji wiedzy i umiejętności z zakresu integracji społeczno-zawodowej klientów pomocy społecznej, dlatego kolejne dwa pytania dotyczyły tych zagadnień. Zapytaliśmy pracowników socjalnych o to, czy podnosili swoje kwalifikacje zawodowe i zakończyli kształcenie w tym zakresie w latach 2005−2009.
Tabela 19
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i zakończenie kształcenia przez pracowników socjalnych w latach 2005−2009
Razem N=357 OPS N=330 NGO N=27 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Specjalistyczne szkolenia w zakresie pomo-cy bezdomnym 40 11,2 37 11,2 3 11,1 Specjalizacje I stopnia w zawodzie pracow-nika socjalnego 89 24,9 87 26,4 2 7,4 Specjalizacje II stopnia w zawodzie pracow-nika socjalnego w innym zakresie niż praca z osobami bezdomnymi wychodzącymi z bez-domności oraz rodzinami tych osób 6 1,7 6 1,8 0 - Specjalizacje II stopnia w zawodzie pracow-nika socjalnego z osobami bezdomnymi wy-chodzącymi z bezdomności oraz rodzinami tych osób 4 1,1 4 1,2 0 - Studia wyższe I stopnia (licencjackie) okre-ślone w ustawie o pomocy społecznej, tj. praca socjalna, pedagogika, pedagogika specjalna, politologia, polityka społeczna, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie 34 9,5 33 10,0 1 3,7 Studia wyższe II stopnia (magisterskie) określone w ustawie o pomocy społecznej 50 14,0 43 13,0 7 25,9 Studia podyplomowe 22 6,2 17 5,2 5 18,5 Szkolenia w zakresie przygotowywania i realizacji projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego 121 33,9 115 34,8 6 22,2 Inne (z zakresu realizacji ustawy o pomocy społecznej, pracy socjalnej, wolontariatu, kontraktu socjalnego, terapii uzależnień, pracy z rodziną) 71 19,9 66 20,0 5 18,5 Nie podnosili kwalifikacji zawodowych 56 15,7 50 15,2 6 22,2
26
Przeszło 1/3 respondentów potwierdziła ukończenie szkoleń w zakresie przygotowy-wania i realizacji projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego. Blisko 1/4 pracowników wskazała na specjalizację I stopnia w zawodzie pracownika socjalnego, zaś co piąty odwołał się do pozycji „inne„ (szkolenia z zakresu realizacji ustawy o pomocy społecznej, pracy socjalnej, wolontariatu, kontraktu socjalnego, terapii uzależnień, pracy z rodziną). Zdecydowana większość ankietowanych deklarowała uczestnictwo w formach kształcenia krótko i średnioterminowego, trwającego nie dłużej niż dwa semestry.
Najrzadziej ankietowani wskazywali na specjalizację II stopnia w zawodzie pracow-nika socjalnego, w szczególności z osobami bezdomnymi wychodzącymi z bezdomności oraz rodzinami tych osób. Aż co szósty badany nie podnosił kwalifikacji zawodowych. Jednocześnie na uwagę zasługuje dość mała liczba respondentów, którzy we wskazanym okresie ukończyli studia wyższe II stopnia (magisterskie) określone w ustawie o pomocy społecznej. Zaledwie 43 respondentów z OPS uzyskało tytuł magistra, mimo iż jedynie 97 pracowników socjalnych (30% próby) zatrudnionych w placówkach samorządowych po-siadało dyplom ukończenia studiów magisterskich.
W okresie badawczym zdecydowana większość pracowników socjalnych podnosiła swoje kwalifikacje zawodowe (84%). Dają się jednak zauważyć istotne różnice w tym za-kresie w grupach pracowników socjalnych OPS i NGO. W pierwszym przypadku wskaź-nik uczestnictwa w procesie odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji zawodo-wych był nieco wyższy i wynosił 85%, w drugim przypadku − 78%.
Należy podkreślić, że 54 z 56 osób, które nie podnosiły kwalifikacji, podały główne powody odstąpienia od doskonalenia zawodowego. Ogółem uzyskano 67 wypowiedzi.
Tabela 20
Główne bariery w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych przez pracowników socjalnych
Razem N=54 OPS N=49 NGO N=5 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Trudności finansowe placówki uniemożliwiające kształcenie pracowników (dofinansowanie) 7 13,0 5 10,2 2 40,0 Trudna sytuacja finansowa uniemożliwiająca sa-modzielne sfinansowanie kształcenia 7 13,0 5 10,2 2 40,0 Brak polityki personalnej (szkoleniowej) w placówce 4 7,4 2 4,1 2 40,0 Brak motywacji do kształcenia ustawicznego 2 3,7 1 2,0 1 20,0 Braki kadrowe w placówce uniemożliwiające pogo-dzenie obowiązków służbowych z podnoszeniem kwalifikacji 7 13,0 6 12,2 1 20,0 Brak związku między podnoszeniem kwalifikacji a awansem zawodowym 13 24,1 11 22,4 2 40,0 Inne (wystarczające kwalifikacje; brak czasu; wiek przedemerytalny/emerytura; urlop macie-rzyński; brak odpowiednich szkoleń i in.) 27 50,0 25 51,0 2 40,0
Spośród wskazanych barier największe znaczenie przypisywano brakowi związku po-
między podnoszeniem kwalifikacji a awansem zawodowych (24%), co ósmy badany wska-zywał na trudności finansowe placówki uniemożliwiające kształcenie pracowników (dofinan-sowanie), trudną sytuację finansową wykluczającą samodzielne sfinansowanie kształcenia, braki kadrowe w placówce udaremniają pogodzenie obowiązków służbowych z podnosze-niem kwalifikacji. Co drugi udzielał odpowiedzi „inne”, wskazując m.in. na wystarczające kwalifikacje, brak czasu, wiek przedemerytalny oraz brak odpowiednich szkoleń.
27
Jedynie nieliczne osoby z OPS i NGO wskazywały na brak motywacji do kształcenia ustawicznego. Generalnie bariery wskazywane przez obie grupy pracowników socjalnych były podobne. Wydaje się, że w zakresie podnoszenia kwalifikacji nie mamy do czynienia ze szczególnymi przejawami trudności w realizacji rozwoju zawodowego przedstawicieli sektora samorządowego i pozarządowego.
Dwa kolejne pytania miały na celu ustalenie zaplecza technicznego i lokalowego, z które-go mogli korzystać pracownicy socjalni. Ankieterów interesowało wyposażenie stanowiska pracy pracownika socjalnego w komputer z możliwością korzystania z Internetu. Okazało się, że 96% ankietowanych posiadało w pełni taką możliwość, 2,5% nie miało komputera, a 1,5% wprawdzie miało dostęp do komputera, ale bez możliwości korzystania z Internetu.
Tabela 21
Wyposażenie stanowiska pracy pracownika socjalnego w komputer z możliwością korzystania z Internetu
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Razem 353 100,0 326 100,0 27 100,0 Posiada komputer z możliwością korzystania z Internetu 339 96,0 315 96,6 24 88,9 Posiada komputer bez możliwości korzystania z Internetu 5 1,5 3 0,9 2 7,4 Nie posiada komputera 9 2,5 8 2,5 1 3,7
W przypadku respondentów z NGO stanowiska pracy blisko 89% zatrudnionych były
wyposażone w komputery z możliwością korzystania z Internetu. Na podstawie zebranych danych nasuwa się wniosek, że poziom komputeryzacji wraz
z podłączeniem do Internetu jest bardzo wysoki, co niewątpliwie może pozytywnie wpły-wać na jakość świadczonej pracy.
Respondentów pytano też o to, czy w ich placówce wydzielone jest pomieszczenie do prowadzenia indywidualnych rozmów z bezdomnymi.
Tabela 22
Wydzielenie dla pracownika socjalnego pomieszczenia do prowadzenia indywidualnych rozmów z bezdomnymi
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 354 100,0 327 100,0 27 100,0 Tak 142 40,1 120 36,7 22 81,5 Nie 212 59,9 207 63,3 5 18,5
W obu grupach pracowników socjalnych − z OPS i z NGO zaobserwowano bardzo
istotne różnice w odpowiedziach na to pytanie. W pierwszym przypadku wskaźnik odpowie-dzi twierdzących był znacząco niższy i wynosił blisko 37%, w drugim prawie 82%. Pod względem zapewnienia w placówce pomieszczenia do prowadzenia indywidualnych roz-mów z bezdomnymi (podopiecznymi, klientami) warunki lokalowe OPS znacząco odbiegają od poziomu osiągniętego przez sektor pozarządowy. W blisko 2/3 OPS brak odpowiednich pomieszczeń ogranicza zachowanie prywatności w kontaktach z osobami wymagającymi wsparcia. Brak miejsca tworzącego atmosferę nieurzędowego spotkania może utrudniać nawiązanie kontaktu z bezdomnym zarówno pracownikowi socjalnemu, jak i innym spe-cjalistom z OPS.
28
Respondentów, na których terenie problem bezdomności występował, zapytano, czy w ich placówce stosowany jest podział kompetencyjny pomiędzy OPS i NGO (jasno określone zadania dla poszczególnych podmiotów) w świadczeniu usług na rzecz bezdomnych.
Tabela 23
Stosowanie podziału kompetencyjnego pomiędzy OPS i NGO (jasno określone zadania dla poszczególnych podmiotów) w świadczeniu usług na rzecz bezdomnych
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 176 100,0 150 100,0 26 100,0 Tak 59 33,5 39 26,0 20 76,9 Nie 99 56,3 97 64,7 2 7,7 Nie zawsze 11 6,3 9 6,0 2 7,7 Nie wiem 7 4,0 5 3,3 2 7,7
W strukturze odpowiedzi zauważalna jest różnica pomiędzy deklaracjami pracowni-
ków socjalnych z OPS i NGO. W pierwszym przypadku twierdząco odpowiedziało tylko 26%, w drugim aż 77% ankietowanych. Co ciekawe, prawie 2/3 respondentów z sektora samorządowego i 8% z pozarządowego było odmiennego zdania. Pozostałe odpowiedzi „nie wiem” i „nie zawsze” wymieniane były znacznie rzadziej.
Aby zidentyfikować podstawę udzielanej pomocy bezdomnym, zapytaliśmy pracow-ników socjalnych o kryteria formalne stosowane przez nich przy udzielaniu różnorodnego wsparcia.
Tabela 24
Kryteria formalne stosowane przez pracownika socjalnego przy udzielaniu pomocy bezdomnym
Razem N=183 OPS N=157 NGO N=26 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Regulacje ustawowe – ustawa o pomocy społecznej, akty wykonawcze 175 95,6 153 97,5 22 84,6 Decyzje administracyjne 114 62,3 98 62,4 16 61,5 Regulamin placówki 66 36,1 40 25,5 26 100,0 Inne (wywiad, doświadczenie, intuicja, inne akty prawne, deklaracje podopiecznego, regulamin innej placówki) 14 7,7 12 7,6 2 7,7
Wśród ogółu badanych prawie wszyscy (96%) za główne kryterium uznali stosowanie
regulacji ustawowych, tj. ustawy o pomocy społecznej wraz z aktami wykonawczymi, a bli-sko 2/3 decyzji administracyjnej, która jest wydawana na podstawie regulacji ustawowych po przeprowadzeniu sformalizowanego postępowania. Jako trzecie kryterium wymieniono regulamin placówki pomocowej (przeszło 1/3 wskazań).
Nieco inaczej kształtowały się odpowiedzi udzielane przez badanych z OPS i z NGO. W przypadku pracowników NGO głównym kryterium (100%) było stosowanie regula-minu placówki, ale aż prawie 85% deklarowało stosowanie regulacji ustawowych, tj. ustawy o pomocy społecznej wraz z aktami wykonawczymi. W świetle uzyskanych odpo-wiedzi wydaje się, że sytuacja prawna bezdomnych nie jest zła. Przepisy i wydawane na ich podstawie decyzje administracyjne dają bezdomnym możliwość formalnego odwołania się od postanowienia o przyznaniu lub odmowie przyznania określonego rodzaju usługi. Odwołanie jest rozpatrywane przez instytucję niezależną od tej, która świadczy usługę, co wzmacnia pozycję osoby bezdomnej w kontakcie z placówką samorządową. Także klienci
29
placówek pozarządowych mogą odwołać się do kierownika placówki lub zarządu organiza-cji, która ją prowadzi.
W celu oceny finansowania usług dla bezdomnych wydaje się ważna analiza podej-mowanych przez placówki pomocowe działań, związanych z występowaniem o refundację kosztów generowanych przez bezdomnego i ponoszonych przez placówkę, a dochodzo-nych od gminy (OPS) ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały osoby bezdomnej.
Tabela 25
Występowanie o refundację kosztów od gminy (OPS) ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały osoby bezdomnej
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 170 100,0 144 100,0 26 100,0 Tak, zawsze 52 30,6 46 31,9 6 23,1 Tak, gdy posiadam odpowiednie informacje 61 35,9 54 37,5 7 26,9 Nie 57 33,5 44 30,6 13 50,0
Ponad 66% respondentów występuje o refundację poniesionych kosztów. Szczególną
dbałość o środki finansowe przeznaczone na realizacje zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym i fakultatywnym wykazują badani z OPS. Blisko 70% pracowników samo-rządowych występuje o stosowną refundację. Analogiczne działania podejmuje co drugi pra-cownik sektora pozarządowego
3.4. Określenie zakresu dostępności i uwarunkowań działań pomocowych na rzecz osób bezdomnych w mazowieckich gminach − międzysektorowa wymiana informacji
Aby uzyskać dane dotyczące bazy mazowieckich OPS i NGO pomocy materialnej i po-zamaterialnej świadczonej przez te podmioty, przedstawiono respondentom listę przykłado-wych 31 działań pomocowych, oczekując odpowiedzi co do działań podejmowanych przez placówkę, zakresu, zasad udzielania pomocy oraz stopnia jej dostępności. Respondenci mo-gli również samodzielnie formułować dowolne odpowiedzi w kwestii stosowanych przez nich zasad udzielania pomocy i prowadzonych działań.
Dane zawarte w tabeli 26 dotyczą 199 ośrodków pomocy społecznej oraz 27 organi-zacji pozarządowych. Respondenci z OPS, odpowiadając na pytanie o rodzaj działań po-mocowych podejmowanych przez ich placówkę, wskazywali głównie na: doraźną pomoc finansową (140), pomoc w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego (125), pomoc w wyjściu z alkoholizmu (114), długotrwałą pomoc finansową (110), okresową pomoc finansową (109), pomoc w umieszczeniu w domu pomocy społecznej (108), pomoc w uzyskaniu ren-ty (105) lub emerytury (96), pomoc w poprawie kontaktu z rodziną (100) i pomoc w uzy-skaniu pracy (98). W zdecydowanie mniejszym zakresie wskazania dotyczyły: zapewnie-nia ogrzewalni (6), pralni (12), łaźni (17), noclegowni (27), schroniska (36), długotrwałej (36) i okresowej pomocy medycznej (40).
Pracownicy socjalni z organizacji pozarządowych, odpowiadając na pytanie o rodzaj działań pomocowych podejmowanych przez ich placówkę, wskazywali głównie na: zapew-nienie schronienia (26), wyżywienia w naturze (24), pomoc w poprawie kontaktu z rodziną
30
(25) zapewnienie odzieży i obuwia (25), środków higieny osobistej (24), pomoc w uzyskaniu pracy (24) i pomoc w wyjściu z alkoholizmu (23).
Według respondentów najmniej pomocy udzielają placówki NGO w zakresie doraźnej (7), okresowej (7), długoterminowej pomocy finansowej (7) oraz bonów żywnościowych (1).
Tabela 26
Rodzaj działań pomocowych prowadzonych przez OPS i NGO
Razem OPS NGO Rodzaj działań pomocowych liczba % liczba % liczba % Ogrzewalnia 15 100,0 6 40,0 9 60,0 Noclegownia 36 100,0 27 75,0 9 25,0 Schronisko 62 100,0 36 58,1 26 41,9 Łaźnia 28 100,0 17 60,7 11 39,3 Pralnia 23 100,0 12 52,2 11 47,8 Wyżywienie w naturze 100 100,0 76 76,0 24 24,0 Bony żywnościowe 49 100,0 48 98,0 1 2,0 Ubranie wierzchnie 113 100,0 88 77,9 25 22,1 Bielizna 104 100,0 79 76,0 25 24,0 Buty 106 100,0 81 76,4 25 23,6 Środki higieny osobistej 82 100,0 58 70,7 24 29,3 Doraźna pomoc medyczna 85 100,0 64 75,3 21 24,7 Okresowa pomoc medyczna 55 100,0 40 72,7 15 27,3 Długotrwała pomoc medyczna 50 100,0 36 72,0 14 28,0 Doraźna pomoc finansowa 147 100,0 140 95,2 7 4,8 Okresowa pomoc finansowa 116 100,0 109 94,0 7 6,0 Długotrwała pomoc finansowa 117 100,0 110 94,0 7 6,0 Porady prawne 97 100,0 86 88,7 11 11,3 Porady psychologiczne 88 100,0 66 75,0 22 25,0 Pomoc w uzyskaniu mieszkania na stałe 81 100,0 58 71,6 23 28,4 Pomoc w uzyskaniu lokalu tymczasowego 80 100,0 61 76,3 19 23,8 Pomoc w uzyskaniu meldunku 73 100,0 57 78,1 16 21,9 Pomoc w umieszczeniu w domu pomocy społecznej 129 100,0 108 83,7 21 16,3 Pomoc w uzyskaniu pracy 122 100,0 98 80,3 24 19,7 Pomoc w uzyskaniu szkolenia 92 100,0 73 79,3 19 20,7 Pomoc w poprawie kontaktu z rodziną 124 100,0 100 80,6 24 19,4 Pomoc w wyjściu z alkoholizmu 137 100,0 114 83,2 23 16,8 Pomoc w wyjściu z narkomanii 92 100,0 74 80,4 18 19,6 Pomoc w uzyskaniu renty 127 100,0 105 82,7 22 17,3 Pomoc w uzyskaniu emerytury 115 100,0 96 83,5 19 16,5 Pomoc w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego 148 100,0 125 84,5 23 15,5 Inne 22 100,0 15 68,2 7 31,8
Pracownicy socjalni OPS określali również stopień dostępności działań pomocowych
prowadzonych przez ich placówkę. W większości przypadków wskazywali na stopień „bardzo duży” i „duży” (łącznie), zwłaszcza w odniesieniu do pomocy w uzyskaniu ubez-pieczenia zdrowotnego (105), doraźnej pomocy finansowej (105), długotrwałej pomocy fi-nansowej (86), okresowej pomocy finansowej (77), pomocy w wyjściu z alkoholizmu (76), pomocy w uzyskaniu renty (76), pomocy w umieszczeniu w domu pomocy społecznej (73), pomocy w uzyskaniu emerytury (70), porad prawnych (64) oraz zapewnienia ubrań (63).
Respondenci z OPS ocenili stopień dostępności jako „bardzo mały” i „mały” (łącznie) w zakresie pomocy w uzyskaniu lokalu tymczasowego (15), pomocy w uzyskaniu pracy (15), pomocy w poprawie kontaktu z rodziną (13), pomocy w uzyskaniu meldunku (9) i po-mocy w uzyskaniu szkolenia (9).
Tab
ela
27
Stop
ień
dostę p
nośc
i dzi
ałań
pom
ocow
ych
prow
adzo
nych
prz
ez O
PS i
NG
O
Bar
dzo
mał
y M
ały
Śred
ni
Duż
y B
ardz
o duży
R
odza
j dzi
ałań
po
moc
owyc
h R
azem
N
=226
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
Ogr
zew
alni
a lic
zba
%
15
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
3 10
0,0
1 3
3,3
2 6
6,7
5
100,
0 2
40
,0
3
60,0
3
10
0,0
3
100,
0 0 0,0
4
10
0,0
0
0,0
4
10
0,0
Noc
lego
wni
a
liczb
a %
3
6 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
4 10
0,0
4 10
0,0
0
0,0
7
10
0,0
6
85,7
1
14
,3
15
100,
0 14
9
3,3
1 6,7
10
10
0,0
3
30,0
7
7
0,0
Schr
onis
ko
liczb
a %
6
2 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
3 10
0,0
3 10
0,0
0
0,0
18
10
0,0
13
72,2
5
27
,8
26
100,
0 17
6
5,4
9 34,6
15
10
0,0
3
20,0
12
8
0,0
Łaźn
ia
liczb
a %
2
8 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
2 10
0,0
1 5
0,0
1 5
0,0
5
100,
0 3
60
,0
2
40,0
13
10
0,0
12
92,
3 1 7,7
8
100,
0 1
12
,5
7
87,
5 Pr
alni
a lic
zba
%
23
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 3
10
0,0
2
66,7
1
33
,3
9
100,
0 7
7
7,8
2 22,2
10
10
0,0
3
30,0
7
7
0,0
Wyż
ywie
nie
w n
atur
ze
liczb
a %
10
0 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
2 10
0,0
1 5
0,0
1 5
0,0
18
100,
0 16
88
,9
2
11,1
33
10
0,0
30
90,
9 3 9,1
47
10
0,0
29
61,7
18
3
8,3
Bon
y ży
wnośc
iow
e lic
zba
%
49
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
13
10
0,0
13
100,
0 0
0,
0 18
10
0,0
17
94,
4 1 5,6
17
10
0,0
17
100,
0 0
0,0
U
bran
ie w
ierz
chni
e
liczb
a %
11
3 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
29
10
0,0
24
82,8
5
17
,2
52
100,
0 44
8
4,6
8 15,4
31
10
0,0
19
61,3
12
3
8,7
Bie
lizna
lic
zba
%
104
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
4 10
0,0
3 7
5,0
1 2
5,0
27
100,
0 20
74
,1
7
25,9
47
10
0,0
41
87,
2 6 12,8
26
10
0,0
15
57,7
11
4
2,3
But
y lic
zba
%
106
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
7 10
0,0
6 8
5,7
1 1
4,3
31
100,
0 20
64
,5
11
35,5
41
10
0,0
37
90,
2 4 9,8
26
10
0,0
17
65,4
9
3
4,6
Środ
ki h
igie
ny
osob
iste
j lic
zba
%
82
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
19
10
0,0
15
78,9
4
21
,1
40
100,
0 31
7
7,5
9 22,5
21
10
0,0
10
47,6
11
5
2,4
Dor
aźna
pom
oc
med
yczn
a lic
zba
%
85
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
15
10
0,0
13
86,7
2
13
,3
46
100,
0 38
8
2,6
8 17,4
21
10
0,0
10
47,6
11
5
2,4
Okr
esow
a po
moc
m
edyc
zna
lic
zba
%
55
100,
0 2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
9
10
0,0
6
66,7
3
33
,3
32
100,
0 27
8
4,4
5 15,6
11
10
0,0
4
36,4
7
6
3,6
Dłu
gotrw
ała
pom
oc
med
yczn
a
liczb
a %
5
0 10
0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 3
3,3
7
100,
0 5
71
,4
2
28,6
28
10
0,0
24
85,
7 4 14,3
10
10
0,0
3
30,0
7
7
0,0
Dor
aźna
pom
oc
finan
sow
a
liczb
a %
14
7 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 3
3,3
34
100,
0 33
97
,1
1
2,9
76
100,
0 72
9
4,7
4 5,3
34
10
0,0
33
97,1
1
2,9
O
kres
owa
pom
oc
finan
sow
a lic
zba
%
116
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 3
3,3
32
100,
0 30
93
,8
2
6,3
54
100,
0 53
9
8,1
1 1,9
27
10
0,0
24
88,9
3
1
1,1
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
31
32
Bar
dzo
mał
y M
ały
Śred
ni
Duż
y B
ardz
o duży
R
odza
j dzi
ałań
po
moc
owyc
h R
azem
N
=226
R
azem
OPS
N
GO
R
azem
OPS
N
GO
R
azem
O
PS
NG
O
Raz
emO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
Dłu
gotrw
ała
pom
oc
finan
sow
a
liczb
a %
11
7 10
0,0
2 10
0,0
1 5
0,0
1 50,0
2
10
0,0
1
50,
0 1 50,0
23
10
0,0
22
95,7
1 4,3
54
10
0,0
54
100,
0 0 0,0
36
10
0,0
32
88,9
4
11
,1
Pora
dy p
raw
ne
liczb
a %
9
7 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
4
10
0,0
4
100,
0 0 0,0
17
10
0,0
17
100,
0 0 0,0
43
10
0,0
41
95,
3 2 4,7
32
10
0,0
23
71,9
9
28
,1
Pora
dy
psyc
holo
gicz
ne
liczb
a %
8
8 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
3
10
0,0
3
100,
0 0 0,0
14
10
0,0
13
92,9
1 7,1
34
10
0,0
27
79,
4 7 20,6
36
10
0,0
22
61,1
14
38
,9
Pom
oc w
uzy
skan
iu
mie
szka
nia
na st
ałe
lic
zba
%
81
100,
0 5
100,
0 4
80,
0 1 20,0
8
10
0,0
4
50,
0 4 50,0
23
10
0,0
19
82,6
4 17,4
24
10
0,0
20
83,
3 4 16,7
21
10
0,0
11
52,4
10
47
,6
Pom
oc w
uzy
skan
iu
loka
lu ty
mcz
asow
ego
liczb
a %
8
0 10
0,0
9 10
0,0
7 7
7,8
2 22,2
12
10
0,0
8
66,
7 4 33,3
23
10
0,0
19
82,6
4 17,4
18
10
0,0
16
88,
9 2 11,1
18
10
0,0
11
61,1
7
38
,9
Pom
oc w
uzy
skan
iu
mel
dunk
u
liczb
a %
7
3 10
0,0
6 10
0,0
4 6
6,7
2 33,3
6
10
0,0
5
83,
3 1 16,7
18
10
0,0
13
72,2
5 27,8
21
10
0,0
19
90,
5 2 9,5
22
10
0,0
16
72,7
6
27
,3
Pom
oc w
um
iesz
cze-
niu
w d
omu
pom
ocy
społ
eczn
ej
liczb
a %
12
9 10
0,0
5 10
0,0
4 8
0,0
1 20,0
8
10
0,0
7
87,
5 1 12,5
28
10
0,0
24
85,7
4 14,3
54
10
0,0
48
88,
9 6 11,1
34
10
0,0
25
73,5
9
26
,5
Pom
oc w
uzy
skan
iu
prac
y lic
zba
%
122
100,
0 4
100,
0 4
100,
0 0 0,0
12
10
0,0
11
91,
7 1 8,3
39
10
0,0
32
82,1
7 17,9
42
10
0,0
36
85,
7 6 14,3
25
10
0,0
15
60,0
10
40
,0
Pom
oc w
uzy
skan
iu
szko
leni
a
liczb
a %
9
2 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
10
10
0,0
8
80,
0 2 20,0
32
10
0,0
28
87,5
4 12,5
30
10
0,0
26
86,
7 4 13,3
19
10
0,0
10
52,6
9
47
,4
Pom
oc w
pop
raw
ie
kont
aktu
z ro
dziną
lic
zba
%
124
100,
0 2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
14
10
0,0
11
78,
6 3 21,4
31
10
0,0
29
93,5
2 6,5
39
10
0,0
31
79,
5 8 20,5
38
10
0,0
27
71,1
11
28
,9
Pom
oc w
wyjśc
iu
z al
koho
lizm
u lic
zba
%
137
100,
0 3
100,
0 3
100,
0 0 0,0
11
10
0,0
8
72,
7 3 27,3
28
10
0,0
27
96,4
1 3,6
49
10
0,0
44
89,
8 5 10,2
46
10
0,0
32
69,6
14
30
,4
Pom
oc w
wyjśc
iu
z na
rkom
ani
liczb
a %
9
2 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
8
10
0,0
6
75,
0 2 25,0
21
10
0,0
18
85,7
3 14,3
33
10
0,0
28
84,
8 5 15,2
30
10
0,0
22
73,3
8
26
,7
Pom
oc w
uzy
skan
iu
rent
y
liczb
a %
12
7 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
3
10
0,0
2
66,
7 1 33,3
28
10
0,0
27
96,4
1 3,6
55
10
0,0
49
89,
1 6 10,9
41
10
0,0
27
65,9
14
34
,1
Pom
oc w
uzy
skan
iu
emer
ytur
y
liczb
a %
11
5 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
5
10
0,0
4
80,
0 1 20,0
25
10
0,0
22
88,0
3 12,0
50
10
0,0
47
94,
0 3 6,0
35
10
0,0
23
65,7
12
34
,3
Pom
oc w
uzy
skan
iu
ubez
piec
zeni
a zd
row
otne
go
liczb
a %
14
8 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
3
10
0,0
2
66,
7 1 33,3
18
10
0,0
17
94,4
1 5,6
59
10
0,0
55
93,
2 4 6,8
67
10
0,0
50
74,6
17
25
,4
Inna
lic
zba
%
22
100,
0 0
100,
0 0
0
,0
0 0,0
0
10
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
10
0,0
0
0,0
0 0,0
8
10
0,0
7
87,
5 1 12,5
14
10
0,0
8
57,1
6
42
,9
33
Respondenci z organizacji pozarządowych także określili stopień dostępności działań pomocowych prowadzonych przez ich placówki.
W badaniu brało udział 27 respondentów. Dostępność w stopniu „bardzo dużym” i „dużym” (łącznie) oceniono w odniesieniu
do: schronisk (21), wyżywienia w naturze (21), pomocy w uzyskaniu ubezpieczenia zdro-wotnego (21), porad psychologicznych (21), ubrań (20), środków higieny osobistej (20), pomocy w uzyskaniu renty (20), doraźnej pomocy medycznej (19), pomocy w poprawie kontaktu z rodziną oraz w wyjściu z alkoholizmu (19).
Najwięcej wskazań dostępności działań pomocowych w stopniu „bardzo małym” i „ma-łym” (łącznie) dotyczyło: pomocy w uzyskaniu lokalu tymczasowego (6), pomocy w uzy-skaniu mieszkania na stałe (5).
Jedno z pytań badawczych, jakie zadano pracownikom socjalnym, dotyczyło przyję-tego przez nich sposobu ustalania, czy osoba wymagająca pomocy w ich placówce jest bezdomna.
Tabela 28
Sposób ustalania uprawnień osób zamierzających skorzystać z pomocy skierowanej do bezdomnych
Razem N=225 OPS N=199 NGO N=26 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba %
Na podstawie deklaracji bezdomnego 132 58,7 111 55,8 21 80,8 Na podstawie dokumentów przedłożonych przez bezdomnego 127 56,4 110 55,3 17 65,4 Na podstawie informacji/wywiadu środowi-skowego z gminy ostatniego zameldowania tej osoby 144 64,0 126 63,3 18 69,2 Inne (na podstawie kontaktu z rodziną, sołtysem, z urzędem miasta, urzędem gminy, policją) 29 12,9 24 12,1 5 19,2
W zdecydowanej większości przypadków (prawie 2/3) respondenci stwierdzili, że
ustalają faktyczną sytuację osoby określającej się jako bezdomna na podstawie informacji, wywiadu z gminy ostatniego zameldowania tej osoby. Prawie 59% ogółu badanych ustala status bezdomnego (uprawnienia do skorzystania ze wsparcia) na podstawie deklaracji. Przeszło 56% badanych na podstawie dokumentów przedłożonych przez zainteresowanego (bezdomnego). Zaledwie co ósmy badany proponował inne niż wymienione rozwiązania, m. in. zasięgnięcie informacji w jednostkach administracji samorządowej, nawiązanie kon-taktu z rodziną bezdomnego, wywiad z policją.
Trzeba zauważyć, że pracownicy socjalni z ośrodków pomocy społecznej preferują inne sposoby ustalania uprawnień bezdomnych niż pracownicy z organizacji pozarządo-wych. Pracownicy NGO częściej ustalają uprawnienia na podstawie deklaracji bezdomnego (81%), podczas gdy wśród pracowników OPS mniej więcej co drugi respondent dostrzegał taką możliwość. Należy podkreślić, że informacje na podstawie wywiadu środowiskowego z gminy ostatniego zameldowania osoby bezdomnej, pozyskuje ok. 2/3 respondentów za-równo z OPS, jak i z NGO.
Zebrane dane można interpretować m.in. tak, że pracownicy socjalni dochowują nale-żytej staranności w dążeniu do wyjaśnienia istoty położenia człowieka bezdomnego, posił-kując się przede wszystkim kwestionariuszem wywiadu środowiskowego, deklaracją zain-
34
teresowanego i dokumentami będącymi w posiadaniu bezdomnego, co może stanowić podstawę trafnie dobranego sposobu pomocy.
W ramach badania zapytano pracowników socjalnych, jaka część bezdomnych spo-śród tych, którzy realizują indywidualny program wychodzenia z bezdomności, może li-czyć na pomocy gminy, w szczególności w zakresie wyodrębniania i przydzielania z gmin-nych (dzielnicowych) zasobów lokali komunalnych mieszkań treningowych, chronionych, przejściowych, socjalnych przeznaczonych dla tej kategorii osób.
Tabela 29
Wyodrębnianie i przydzielanie z gminnych (dzielnicowych) zasobów lokali komunalnych (mieszkania treningowe, chronione, przejściowe, socjalne) z przeznaczeniem dla osób realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Razem 178 100,0 153 100,0 25 100,0 Tak, wyodrębniono, ale dotychczas nie przydzielano 9 5,1 7 4,6 2 8,0 Tak, wyodrębniono i je przydzielano 22 12,4 19 12,4 3 12,0 Nie wyodrębniono 141 79,1 123 80,4 18 72,0 Nie wiem 6 3,4 4 2,6 2 8,0
Niestety, aż blisko 80% pracowników socjalnych stwierdziło, że w ich gminie nie wy-
odrębniono stosownych lokali dla osób uczestniczących w procesie wychodzenia z bezdom-ności. Jedynie co ósmy respondent wskazał, że takie lokale wyodrębniono i przydzielono. Brak wiedzy na ten temat deklarowało 3% pracowników OPS i 8% sektora pozarządowe-go. Można wnioskować, że gminy nie zwracają należytej uwagi na potrzeby mieszkaniowe usamodzielniających się bezdomnych. Odnotowano zaniedbania w tym obszarze, a brak chociażby minimalnych warunków mieszkaniowych podważa skuteczność działań terapeu-tycznych wobec osób wychodzących z bezdomności. Blisko 4/5 gmin nie zatroszczyło się o stosowne lokale dla osób dobrze rokujących, usamodzielniających się. Jedynie 12% ba-danych wskazuje, iż takie lokalne gmina ma i przydziela je bezdomnym kończącym pro-gram. Blisko 3% respondentów z OPS i 8% ankietowanych z NGO nie ma wiedzy na te-mat możliwych rozwiązań problemów lokalowych na terenie ich gminy.
Kolejne pytanie dotyczyło zapewnienia na terenie gminy, w której działa placówka re-spondenta, miejsc docelowych dla osób bezdomnych wymagających stałego wsparcia (np. przewlekle chorych, nie rokujących wyjścia z bezdomności).
Tabela 30
Zapewnienie miejsc docelowych dla osób bezdomnych wymagających stałego wsparcia Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 175 100,0 150 100,0 25 100,0 Tak 45 25,7 35 23,3 10 40,0 Nie 123 70,3 114 76,0 9 36,0 Nie wiem 7 4,0 1 0,7 6 24,0
Udzielone odpowiedzi zawierały niepokojące informacje, gdyż blisko 70% gmin nie za-
troszczyło się o stosowne lokale dla osób chorych, nie rokujących wyjścia z bezdomności. Zaledwie 1/4 badanych przyznała, iż gmina ma takie miejsca. Brak wiedzy na ten temat
35
zadeklarowało 4% respondentów. Można wnioskować, że gminy nie przywiązują należytej wagi do działań osłonowych dla tej kategorii bezdomnych.
Interesowała nas również kwestia wzajemnego informowania się OPS i NGO o ko-nieczności udzielenia pomocy osobom bezdomnym przebywającym w rejonie działania tych podmiotów. Respondentów poproszono także o wskazanie zakresu informacji i usta-leń dotyczących działań pomocowych.
Tabela 31
Informowanie przez OPS właściwego terytorialnie NGO o potrzebie wsparcia zgłaszającego się bezdomnego i ustalenie zakresu pomocy
Wskazanie Liczba % Razem 144 100,0 Tak 86 59,7 Nie 50 34,7 Trudno powiedzieć 8 5,6
W rejonie działania, gdzie problem bezdomności występuje, blisko 60% pracowników
OPS stwierdziło, że informują właściwą terytorialnie NGO o potrzebie wsparcia zgłaszają-cego się bezdomnego i ustalają zakres pomocy, ale ponad 1/3 pytanych nie podejmuje żad-nych działań w tym zakresie.
Co do zakresu informacji i ustaleń przekazywanych do NGO związanych z udziele-niem pomocy bezdomnym zgłaszającym się do placówki OPS, zdecydowana większość wskazań (blisko 2/3) dotyczyła zapewnienia schronienia, 1/4 związana była z ogólną po-mocą socjalną, a co piąte zapewnienia żywności. Jedynie nieco ponad 2% odpowiedzi do-tyczyło pomocy prawnej i wyrabiania dokumentów.
Tabela 32
Zakres informacji i ustaleń przekazywanych do NGO dotyczących pomocy skierowanej do bezdomnego zgłaszającego się do placówki OPS
Zakres informacji − pomocy Razem N=83 % Zapewnienie schronienia, miejsca w placówce 53 63,9 Zapewnienie żywności 16 19,3 Zapewnienie odzieży 4 4,8 Zapewnienie leków, pomocy medycznej 3 3,6 Zapewnienie środków czystości 1 1,2 Pomoc finansowa 13 15,7 Ogólnie pomoc socjalna 21 25,3 Aktywizacja 1 1,2 Pomoc prawna, wyrabianie dokumentów 2 2,4 Inne 9 10,8
Na podstawie zebranych danych można wyciągnąć wniosek, że pracownicy OPS do-
konują ustaleń z NGO w obszarze, w którym specjalizują się organizacje pozarządowe, tj. przede wszystkim w interwencji kryzysowej polegającej m.in. na zapewnieniu natychmia-stowego schronienia i żywności. Nieliczne wskazania dotyczyły integracji społecznej i za-wodowej.
Z odpowiedzi ankietowanych pracowników NGO wynika, że w ponad 96% przypad-ków informują oni właściwy terytorialnie OPS o potrzebie wsparcia zgłaszającego się bez-domnego i ustalają zakres pomocy.
36
Tabela 33 Informowanie przez NGO właściwego terytorialnie OPS o potrzebie wsparcia
zgłaszającego się bezdomnego i ustalenie zakresu pomocy
Wskazanie Liczba % Razem 26 100,0 Tak 25 96,2 Nie 1 3,8 Trudno powiedzieć 0 0,0
Strukturę odpowiedzi na temat informacji i ustaleń przekazywanych do OPS dotyczą-
cych pomocy skierowanej do osób bezdomnych zgłaszających się do placówki NGO przedstawiono w tabeli 34.
Tabela 34
Zakres informacji i ustaleń przekazywanych do OPS dotyczących pomocy skierowanej do bezdomnego zgłaszającego się do placówki NGO
Zakres informacji − pomocy Razem N=26 % Pomoc finansowa, w tym zasiłki stałe, celowe 17 65,4 Pomoc rzeczowa 3 11,5 Ubezpieczenie zdrowotne 5 19,2 Ogólnie pomoc socjalna 2 7,7 Inne (zakres ustalany indywidualnie) 11 42,3
Największy odsetek stanowiły odpowiedzi wskazujące na pomoc finansową, w tym
zasiłki stałe, celowe. Następnie respondenci wybierali pozycję „inne”, wskazując m.in. na pełny zakres pomocy ustalany indywidualnie. Co piaty wskazywał na zapewnienie ubez-pieczenia zdrowotnego. Wyniki badań dowodzą, że pracownicy NGO dokonują ustaleń z OPS w zakresie działań ustawowo przypisanych OPS, tj. głównie różnorodnego wsparcia finansowego i kompleksowego załatwiania spraw urzędowych.
3.5. Kompetencje pracowników socjalnych OPS i NGO w zakresie pracy socjalnej
Chcąc poznać kompetencje pracowników OPS i NGO w zakresie pracy socjalnej, za-pytano ich o cel i możliwości pomocy bezdomnym. Pytanie o główny cel pomocy bez-domnym postawiono tak, aby respondenci mogli również samodzielnie formułować do-wolne odpowiedzi.
Tabela 35
Główny cel pomocy bezdomnym wskazany przez pracowników socjalnych Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie
liczba % liczba % liczba % Razem 330 100,0 304 100,0 26 100,0 Wyprowadzenie z bezdomności każdego bezdomnego 72 21,8 64 21,1 8 30,8 Wyprowadzenie tych bezdomnych z bezdomności, którzy są chętni do podjęcia współpracy w tym zakresie 220 66,7 203 66,8 17 65,4 Głównie pomoc w zaspokojeniu potrzeb bytowych 36 10,9 35 11,5 1 3,8 Inny: zapewnienie schronienia/mieszkania socjalnego 2 0,6 2 0,7 0 0,0
37
Około 2/3 pracowników socjalnych OPS i NGO zdecydowanie najczęściej wskazywało na wyprowadzenie tych bezdomnych z bezdomności, którzy są chętni do podjęcia współ-pracy w tym zakresie.
Za wyprowadzeniem z bezdomności każdego bezdomnego opowiedział się co piąty badany z OPS i co trzeci respondent z organizacji pozarządowej, a za skoncentrowaniem się głównie na pomocy w zaspokojeniu potrzeb bytowych opowiedział się co dziesiąty ba-dany z OPS i zaledwie 4% pracowników socjalnych NGO.
Podejmując próbę poznania kompetencji pracowników OPS i NGO w zakresie pracy socjalnej, postawiono również pytania na temat metod i narzędzi stosowanych w prowa-dzonej przez nich działalności pomocowej. Można było się spodziewać wykorzystania przez pracowników socjalnych (w rejonie działania ich placówki problem bezdomności występował) różnorodnych metod oraz wielu narzędzi pracy socjalnej. Na podstawie ze-branych danych takie oczekiwania należy uznać za wygórowane.
Tabela 36
Stosowane przez badanych pracowników metody i narzędzia pomocne w pracy socjalnej
Ogółem N=180 OPS N=155 NGO N=25 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Metoda indywidualnego przypadku 174 96,7 149 96,1 25 100,0 Metoda grupowa 13 7,2 9 5,8 4 16,0 Metoda środowiskowa 28 15,6 23 14,8 5 20,0 Inne metody 1 0,6 0 0,0 1 4,0 Wywiad środowiskowy (narzędzie) 174 96,7 152 98,1 22 88,0 Kontrakt socjalny (narzędzie) 96 53,3 80 51,6 16 64,0 Indywidualny program wychodzenia z bezdomności (narzędzie) 34 18,9 18 11,6 16 64,0 Inne narzędzia 3 1,7 2 1,3 1 4,0
Większość ankietowanych (blisko 97%) posługiwała się metodą indywidualnego
przypadku. W dalszej kolejności korzystano z metody środowiskowej (16%) i grupowej (7%). Nie zaobserwowano istotnych różnic w zakresie stosowania tych metod u respon-dentów z obu sektorów.
Struktura odpowiedzi dotyczących stosowanych narzędzi pracy socjalnej była bardzo skoncentrowana. Prawie 97% wszystkich respondentów wymieniało wywiad środowisko-wy jako podstawowe narzędzie. Przeszło 53% wskazań dotyczyło kontraktu socjalnego. Prawie co piąty wskazywał na realizację indywidualnego programu wychodzenia z bez-domności. Wyraźnie zarysowały się różnice w zakresie stosowania indywidualnego pro-gramu wychodzenia z bezdomności przez pracowników socjalnych OPS i NGO. W pierw-szym przypadku wskaźnik korzystania z tego narzędzia był wyraźnie niższy i wynosił niespełna 12%, w drugim przypadku − 64%. Niewielki zakres stosowania indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności przez pracowników OPS może uniemożliwiać podję-cie kompleksowych działań pomocowych w trzech priorytetowych obszarach, tj. reintegracji społecznej i zawodowej oraz mieszkalnictwa. Co prawda, co drugi ankietowany z OPS wskazywał na stosowanie kontraktów socjalnych, ale tego typu umowy zazwyczaj stano-wią element programu i są zawierane na realizację zdecydowanie mniejszych zadań.
Na podstawie zebranych danych można stwierdzić, że udział metody środowiskowej i metody grupowej jest stosunkowo niewielki, a nowoczesne metody pracy socjalnej z osoba-mi bezdomnymi, takie jak streetworking czy też metoda asystowania w ogóle nie występują.
38
Nieco lepsze wyniki (w wymiarze wskazań) zanotowano w przypadku stosowania innych narzędzi pracy socjalnej, w szczególności wywiadu środowiskowego i kontraktu socjalnego, chociaż zabrakło wskazań dotyczących podstawowych narzędzi, jak ustawa o pomocy społecznej, analiza dokumentów, rozmowa umożliwiająca poznanie klienta czy też rozeznanie środowiska.
Badaniu poddano też kwestię konieczności (obowiązku) podpisywania kontraktu so-cjalnego lub indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności z każdym bezdom-nym trafiającym do placówki. Wyniki badań wykazały, że generalnie 2/3 respondentów opowiedziało się za tym, aby nie z każdym bezdomnym obowiązkowo podpisywać tego typu sformalizowane umowy. Mniej więcej co czwarty badany był odmiennego zdania.
Tabela 37
Występowanie konieczności (obowiązku) podpisywania kontraktu socjalnego lub indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności z każdym bezdomnym trafiającym do placówki
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Tak, z każdym 100 28,0 88 26,7 12 44,4 Nie, nie z każdym 233 65,3 219 66,3 14 51,9 Nie mam zdania 24 6,7 23 7,0 1 3,7
Większą skłonność do zawierania kontraktów czy też realizacji programu wykazywali
pracownicy NGO. Może zastanawiać, dlaczego tylko 44% badanych z NGO widziało ko-nieczność podpisania kontraktu czy też nadrzędnego wobec niego indywidualnego pro-gramu wychodzenia z bezdomności.
Zapytano zatem o realizację indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności w badanych placówkach.
Tabela 38
Realizowanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności w placówkach Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 225 100,0 199 100,0 26 100,0 Tak 43 19,1 21 10,6 22 84,6 Nie 182 80,9 178 89,4 4 15,4
Odpowiedzi na to pytanie dały niepokojące informacje. W ponad 4/5 uczestniczących
w badaniu placówkach nie realizuje się indywidualnych programów, pomimo występowa-nia problemu bezdomności na ich terenie. Zaledwie co w piątej stosowano program jako narzędzie pracy socjalnej.
Indywidualny program wychodzenia z bezdomności zdecydowanie częściej wykorzy-stywano w organizacjach pozarządowych (85%). Wśród respondentów OPS jedynie nieco ponad 10% potwierdziło stosowanie tego narzędzia. Trudno sformułować jednoznaczną in-terpretację tych faktów, jednak możliwe, że pracownicy NGO są bardzo zainteresowani zastosowaniem programów (kontraktów) w placówkach pomocowych, programów jasno definiujących zarówno prawa, jak i obowiązki osób korzystających ze wsparcia.
Należy podkreślić, że tak ograniczone zastosowanie tego narzędzia przez pracowni-ków OPS, a zatem rzadkie zawieranie pomiędzy bezdomnym a pracownikiem socjalnym
39
pisemnej umowy, mającej na celu określenie sposobu współdziałania i rozwiązywania pro-blemów, może uniemożliwiać aktywną integrację w środowisku.
Respondentów zapytano również o stosowanie pomocy następczej wobec bezdom-nych kończących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, a więc zawansowa-nych w procesie integracji społeczno-zawodowej.
Tabela 39
Stosowanie pomocy następczej wobec bezdomnych kończących indywidualny program wychodzenia z bezdomności
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 39 100,0 18 100,0 21 100,0 Tak 30 76,9 14 77,8 16 76,2 Nie 9 23,1 4 22,2 5 23,8
Po przeprowadzeniu działań integracyjnych, udzieleniu adekwatnych form pomocy
bezdomnym w ramach wspomnianego programu niezwykle ważne jest stosowanie pomocy następczej, ciągłe monitorowanie postępów osób bezdomnych. Może niepokoić, że tylko nieco ponad 3/4 pracowników socjalnych potwierdzało stosowanie pomocy następczej.
Brak kontynuacji działań w tym zakresie uniemożliwia dokonanie oceny skuteczności indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności. Nie wiadomo też, czy wywołuje on u podopiecznych rzeczywiste i długofalowe zmiany w sferze psychologicznej, społecz-nej, zdrowotnej, socjalno-bytowej, zawodowej i mieszkaniowej.
Kolejne pytanie, które można powiązać z poprzednimi, dotyczyło prowadzenia moni-toringu osób wychodzących z bezdomności po otrzymaniu mieszkania komunalnego lub socjalnego. Monitoring może odgrywać istotną rolę w procesie integracji społecznej i za-wodowej osób zdolnych do samodzielnego funkcjonowania.
Tabela 40
Prowadzenie monitoringu osób wychodzących z bezdomności po otrzymaniu mieszkania komunalnego (socjalnego)
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 176 100,0 150 100,0 26 100,0 Tak 49 27,8 40 26,7 9 34,7 Nie 122 69,3 106 70,6 16 61,4 Nie wiem 5 2,9 4 2,7 1 3,9
Tylko ok. 28% respondentów potwierdziło prowadzenie monitoringu. W przeszło 2/3
placówek nie prowadzono monitoringu, a 3% respondentów nie miało wiedzy na ten temat. Wziąwszy pod uwagę te dane, można postawić tezę, iż w zdecydowanej większości pla-cówek monitoringu nie prowadzono, a zatem nie było możliwości śledzenia procesu inte-gracji społecznej w środowisku zamieszkania i długofalowego wsparcia osób wychodzą-cych z bezdomności przez specjalistów z OPS i NGO. Wyniki badania mogą niepokoić, ponieważ postępowanie byłych bezdomnych otrzymujących mieszkanie komunalne lub socjalne powinno być systematycznie obserwowane przez instytucje pomocowe, aby od-powiednio dostosowywać działania w ramach procesu integracji społeczno-zawodowej do progresu lub regresu osoby monitorowanej.
40
4. Ocena skuteczności działań OPS i NGO oraz ich komplementarność jako podmiotów regionalnej polityki
4.1. Poglądy pracowników socjalnych na temat prowadzenia ocen skuteczności pomocy bezdomnym oraz ich samoocena
Badaczy interesowało również, czy − według pracowników socjalnych − powinna być oceniana skuteczność pomocy przez nich świadczonej i w jaki sposób ją wartościować.
Tabela 41
Poglądy pracowników socjalnych na prowadzenie oceny skuteczności pomocy bezdomnym udzielanej przez pracowników socjalnych
OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdomności
występuje
na terenie działania problem bezdomności
nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 199 100,0 131 100,0 27 100,0 Tak 182 51,0 101 50,7 65 49,6 16 59,3 Nie 62 17,4 37 18,6 21 16,0 4 14,8 Trudno powiedzieć 113 31,6 61 30,7 45 34,4 7 25,9
Połowa ankietowanych wskazała, że dostrzega konieczność oceniania skuteczności
pomocy świadczonej osobom bezdomnym, ale blisko aż 1/3 trudno było odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Zarówno w grupie pracowników socjalnych OPS, działających w re-jonie, gdzie problem bezdomności występuje, jak i tam, gdzie go nie ma, nie zaobserwo-wano istotnych różnic co do potrzeby dokonywania oceny skuteczności działań.
Nieco inne wyniki pozyskano od osób zatrudnionych w NGO. Większość ankietowa-nych (59 %) była zdania, że powinna być oceniana skuteczność działań, a 1/4 badanych trudno było odpowiedzieć na to pytanie.
Na pytanie o sposób oceniania skuteczności pomocy świadczonej bezdomnym przez pracowników socjalnych OPS i NGO, połowa respondentów wskazała na możliwość do-konania oceny na podstawie zgromadzonych sprawozdań, powadzonej statystyki, doku-mentacji zawierającej dane dotyczące konkretnych rodzajów udzielonej pomocy i stoso-wanych metod. Przeszło 1/4 badanych wybrała odpowiedz „inne”, wymieniając ogólną obserwację wszystkich działań prowadzoną przez kierownika placówki i różne kontrole wewnętrzne w placówce (25%).
Wśród pozostałych propozycji respondentów daje się zauważyć dość niski udział wskazań dotyczących monitorowania sytuacji bezdomnych (blisko 16%). Bardzo rzadko wskazywano na kontrakty z bezdomnymi i ocenę stopnia ich realizacji (tylko 4%).
41
Tabela 42 Poglądy pracowników socjalnych na temat sposobu oceniania skuteczności
pomocy bezdomnym udzielanej przez pracowników socjalnych
OPS
Razem N=178
na terenie działania problem
bezdomności występuje N=97
na terenie działania problem bezdomności nie występuje N=65
NGO N=16 Wyszczególnienie
liczba % liczba % liczba % liczba % Monitorowanie sytuacji bez-domnych, przeprowadzanie wi-zji lokalnej 28 15,7 14 14,4 12 18,5 2 12,5 Przeprowadzanie ankiet lub rozmów z bezdomni 15 8,4 6 6,2 7 10,8 2 12,5 Na podstawie sprawozdań, prowadzonej statystyki, do-kumentacji zawierającej dane dotyczące konkretnych rodza-jów udzielonej pomocy i sto-sowanych metod 90 50,6 47 48,5 33 50,8 10 62,5 Superwizja 3 1,7 3 3,1 0 0,0 0 0,0 Na podstawie liczby kontrak-tów z bezdomnymi i stopnia ich realizacji 7 3,9 4 4,1 3 4,6 0 0,0 Inne, ogólna obserwacja wszystkich działań prowadzona przez kierownika placówki, różne kontrole wewnętrzne w placówce 47 26,4 31 32,0 12 18,5 4 25,0
Analizując strukturę odpowiedzi pracowników z NGO, można zauważyć, że podobnie
jak w przypadku OPS zdecydowanie największy udział mały wskazania dotyczące oceny na podstawie zgromadzonych sprawozdań (przeszło 62%) i „inne” − ogólna obserwacja wszystkich działań prowadzona przez kierownika placówki, różne kontrole wewnętrzne w placówce (25%). Tylko co ósmy badany uznał, że dobrym sposobem oceny skuteczności pomocy jest monitorowanie sytuacji osób bezdomnych.
Zebrane dane świadczą o tym, że nie dostrzeżono w odpowiednim stopniu monito-rowania jako złożonego procesu, począwszy od diagnozy stanowiącej punkt wyjścia, po-przez śledzenie i systematyczne ocenianie działań nakierowanych na integrację społeczno- -zawodową. Nie nadano również należytej rangi kontraktom socjalnym jako narzędziom pracy socjalnej służącym ocenie skuteczności działań. Skoncentrowano się natomiast na działaniach administracyjno-sprawozdawczych. Wśród respondentów z OPS i NGO widać też duże podobieństwo wizji oceniania skuteczności świadczonej pomocy.
Respondenci, w których rejonie problem bezdomności występował, mieli możliwość określenia stopnia skuteczności wykazywanej aktywności w przykładowych 31 działaniach pomocowych. Na potrzeby badania skuteczność definiowano jako stopień osiągnięcia ce-lów i oczekiwanych rezultatów interwencji. Określając stopień skuteczności działań pomo-cowych prowadzonych przez placówkę, pracownicy socjalni z OPS w większości przy-padków wskazywali „bardzo duży” i „duży” (łącznie), zwłaszcza w odniesieniu do: pomocy w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego (111), doraźnej pomocy finansowej (111), długotrwałej pomocy finansowej (94), okresowej pomocy finansowej (93), zapewnienia ubrań wierzchnich (78), wyżywienia w naturze (78), pomocy w umieszczeniu w domu pomocy
42
społecznej (75), w uzyskaniu renty (73), bielizny (72), emerytury (69), obuwia (67), porad prawnych (59) oraz doraźnej pomocy medycznej (58).
Najczęściej wystawiana przez respondentów z OPS ocena działania „bardzo niesku-teczne” i „mało skuteczne” (łącznie) dotyczyła: pomocy w uzyskaniu mieszkania na stałe (41), pomocy w uzyskaniu lokalu tymczasowego (38), pomocy w wyjściu z alkoholizmu (36), pomocy w uzyskaniu szkolenia (28), pracy (27), meldunku (26).
Respondenci z organizacji pozarządowych również określili stopień skuteczności działań pomocowych prowadzonych przez ich placówkę. Rozkład ich odpowiedzi został przedstawiony w tabeli 43.
Dwudziestu sześciu respondentów z organizacji pozarządowych, odpowiadając na py-tanie dotyczące skuteczności różnorodnych działań pomocowych w każdej prowadzonej przez nich placówce, wskazało „skuteczność w bardzo dużym stopniu” i „skuteczność w dużym stopniu” (łącznie) w odniesieniu się do: schronisk (24), wyżywienia w naturze (24), środków higieny osobistej (23), pomocy w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego (23), porad psychologicznych (21), ubrań (20), pomocy w uzyskaniu renty (19), pomocy w po-prawie kontaktu z rodziną (19), doraźnej pomocy medycznej (18) oraz pomocy w uzyska-niu pracy (18).
Najwięcej wskazań „bardzo nieskuteczne” i „mało skuteczne” (łącznie) dotyczyło: po-mocy w uzyskaniu lokalu tymczasowego (6), pomocy w uzyskaniu mieszkania na stałe (6).
Przedmiotem analizy była też samoocena pracowników socjalnych dotycząca skutecz-ności niesionej przez nich pomocy. Respondenci z OPS uznali się za skutecznych w dużym i bardzo dużym stopniu w następujących rodzajach działań pomocowych:
− pomoc doraźna, okresowa, długotrwała pomoc finansowa, − pomocy w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego, − zapewnienie odzieży i obuwia, − wyżywienia w naturze, − pomoc w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego, − pomoc w umieszczeniu w domu pomocy społecznej, − pomoc w uzyskaniu świadczeń emerytalno-rentowych, − pomoc w uzyskaniu porad prawnych, − doraźnej pomocy medycznej. Ankietowani z organizacji pozarządowych wskazali na dużą i bardzo dużą własną
skuteczność w nieco odmiennych działaniach pomocowych, tj.: − zapewnienie schroniska, − wyżywienia w naturze, − pomoc w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego, − pomoc w uzyskaniu porad psychologicznych, − zapewnienie odzieży, − pomoc w uzyskaniu świadczeń emerytalno-rentowych, − pomoc w poprawie kontaktu z rodziną, − doraźna pomoc medyczna, − pomoc w uzyskaniu pracy. Analizując wyniki zebrane w tabeli 43, można mówić o dokonującym się w pewnym
stopniu podziale rodzajów działań pomiędzy OPS i NGO, w których organizacje te uważa-ją się za skuteczne w niesieniu pomocy.
Tab
ela
43
Pogląd
y pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
na
skut
ecz n
ość
pode
jmow
anyc
h pr
zez
nich
dzi
ałań
pom
ocow
ych
prow
adzo
nych
prz
ez O
PS i
NG
O
Nie
mam
zda
nia
Bar
dzo
nies
kute
czne
M
ało
skut
eczn
e Sk
utec
zne
na
śred
nim
po
ziom
ie
Skut
eczn
e w
duży
m st
opni
u
Skut
eczn
e
w b
ardz
o duży
m
stop
niu
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Ogr
zew
alni
a lic
zba
%
191
100,
014
9 10
0,0
134
89,9
15
10,1
21
100,
019
9
0,5
2 9,5
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
4
100,
0 1
2
5,0
3 75,0
7
100,
0 6
85
,7 1
14
,3 9
10
0,0
4
44,4
5
55,6
N
ocle
gow
nia
lic
zba
%
191
100,
012
4 10
0,0
108
87,1
16
12
,9
12
100,
011
9
1,7
1 8,3
2
100,
02
100,
0 0
0
,0 4
10
0,0
4
100,
00 0,0
20
10
0,0
18
90,0
2
10
,0
29
100,
022
75
,9
7
24,1
Sc
hron
isko
lic
zba
%
191
100,
0 9
5 10
0,0
94
98,9
1
1,1
5
100,
0 5
10
0,0
0 0,0
3 10
0,0
3 10
0,0
0
0,0
9
100,
0 8
8
8,9
1 11,1
29
100,
024
82
,8 5
17
,250
10
0,0
31
62,0
19
38,0
Łaźn
ia
liczb
a %
19
1 10
0,0
137
100,
012
3 89
,814
10
,217
10
0,0
17
100,
00 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
2
100,
0 1
5
0,0
1 50,0
15
100,
013
86
,7 2
13
,318
10
0,0
9
50,0
9
50,0
Pr
alni
a lic
zba
%
191
100,
014
1 10
0,0
127
90,1
14
9,9
21
100,
021
10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
4
100,
0 4
10
0,0
0 0,0
8
100,
05 62,5
3
37,5
16
100,
0 7
43
,8 9
56
,3
Wyż
ywie
nie
w n
atur
ze
liczb
a %
19
1 10
0,0
65
100,
0 6
4 98
,5 1
1
,511
10
0,0
11
100,
00 0,0
0 10
0,0
0
0,0
0
0,0
13
100,
012
9
2,3
1 7,7
28
100,
024
85
,7 4
14
,374
10
0,0
54
73,0
20
27,0
B
ony ży
wnośc
iow
e lic
zba
%
191
100,
011
6 10
0,0
95
81,9
21
18
,1
18
100,
016
8
8,9
2 11,1
1
100,
01
100,
0 0
0
,0 9
10
0,0
9
100,
00 0,0
9
10
0,0
8 88,9
1
11
,1
38
100,
036
94
,7
2
5,3
U
bran
ie w
ierz
chni
e
liczb
a %
19
1 10
0,0
67
100,
0 6
5 97
,0 2
3
,0 5
10
0,0
5
100,
00 0,0
0 10
0,0
0
0,0
0
0
,021
10
0,0
17
81,
04 19,0
47
100,
040
85
,1 7
14
,951
10
0,0
38
74,5
13
25,5
B
ieliz
na
liczb
a %
19
1 10
0,0
75
100,
0 7
3 97
,3 2
2
,7 5
10
0,0
5
100,
00 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
21
100,
013
6
1,9
8 38,1
45
100,
036
80
,0 9
20
,043
10
0,0
36
83,7
7
16,3
B
uty
liczb
a %
19
1 10
0,0
73
100,
0 7
2 98
,6 1
1
,4 8
10
0,0
7
87,
51 12,5
2 10
0,0
0
0,0
2
100,
026
10
0,0
19
73,
17 26,1
36
100,
031
86
,1 5
13
,946
10
0,0
36
78,3
10
21,7
Śr
odki
hig
ieny
oso
bist
ej
liczb
a %
19
1 10
0,0
87
100,
0 8
6 98
,9 1
1
,110
10
0,0
10
100,
00 0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 3
3,3
16
100,
015
9
3,8
1 6,3
42
100,
030
71
,412
28
,633
10
0,0
22
66,7
11
33,3
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
45
43
44
Nie
mam
zda
nia
Bar
dzo
nies
kute
czne
M
ało
skut
eczn
e Sk
utec
zne
na
śred
nim
po
ziom
ie
Skut
eczn
e w
duży
m st
opni
u
Skut
eczn
e
w b
ardz
o duży
m
stop
niu
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Dor
aźna
pom
oc m
edyc
zna
liczb
a %
19
1 10
0,0
88
100,
0 8
4 95
,5 4
4
,5 6
10
0,0
6
100,
00 0,0
5
100,
0 3
6
0,0
2 40,0
16
100,
014
87
,52 12,5
33
100,
029
87
,9 4
12
,143
10
0,0
29
67,4
14
32
,6
Okr
esow
a po
moc
med
yczn
a lic
zba
%
191
100,
011
6 10
0,0
108
93,1
8
6,9
10
100,
0 9
9
0,0
1 10,0
3
100,
0 2
6
6,7
1 33,3
13
100,
010
76
,93 23,1
24
100,
020
83
,3 4
16
,725
10
0,0
16
64,0
9
36
,0
Dłu
gotrw
ała
pom
oc
med
yczn
a
liczb
a %
19
1 10
0,0
122
100,
011
0 90
,212
9
,8 8
10
0,0
7
87,
51 12,5
5
100,
0 4
8
0,0
1 20,0
10
100,
0 8
80
,02 20,0
23
100,
018
78
,3 5
21
,723
10
0,0
18
78,3
5
21
,7
Dor
aźna
pom
oc fi
nans
owa
lic
zba
%
191
100,
0 4
2 10
0,0
26
61,9
16
38,1
0
100,
0 0
0,0
0 0,0
7
100,
0 6
8
5,7
1 14,3
24
100,
022
91
,72 8,3
51
100,
046
90
,2 5
9
,867
10
0,0
65
97,0
2
3
,0
Okr
esow
a po
moc
fin
anso
wa
liczb
a %
19
1 10
0,0
68
100,
0 5
0 73
,518
26
,5 1
10
0,0
1
100,
00 0,0
5
100,
0 4
8
0,0
1 20,0
19
100,
017
89
,52 10,5
46
100,
042
91
,3 4
8
,752
10
0,0
51
98,1
1
1
,9
Dłu
gotrw
ała
pom
oc
finan
sow
a
liczb
a %
19
1 10
0,0
68
100,
0 5
0 73
,518
26
,5 3
10
0,0
2
66,
71 33,3
4
100,
0 3
7
5,0
1 25,0
18
100,
016
88
,92 11,1
41
100,
039
95
,1 2
4
,957
10
0,0
55
96,5
2
3
,5
Pora
dy p
raw
ne
liczb
a %
19
1 10
0,0
90
100,
0 8
0 88
,910
11
,1 8
10
0,0
8
100,
00 0,0
7 10
0,0
7
100,
0 0 0,0
15
100,
011
73
,34 26,7
31
100,
026
83
,9 5
16
,140
10
0,0
33
82,5
7
17
,5
Pora
dy p
sych
olog
iczn
e
liczb
a %
19
1 10
0,0
92
100,
0 8
9 96
,7
3
3,3
10
10
0,0
10
100,
00 0,0
12
10
0,0
12
100,
0 0 0,0
12
10
0,0
10
83,3
2 16,7
23
10
0,0
18
78,3
5
21
,7
42
100,
026
61
,9
16
38,1
Po
moc
w u
zysk
aniu
m
iesz
kani
a na
stał
e
liczb
a %
19
1 10
0,0
88
100,
0 8
5 96
,6 3
3
,432
10
0,0
30
93,
82 6,3
15
100,
0 11
7
3,3
4 26,7
25
100,
018
72
,07 28,0
12
100,
0 8
66
,7 4
33
,319
10
0,0
13
68,4
6
31
,6
Pom
oc w
uzy
skan
iu lo
kalu
ty
mcz
asow
ego
lic
zba
%
191
100,
0 9
1 10
0,0
86
94,5
5
5
,5
28
100,
025
8
9,3
3 10,7
16
10
0,0
13
81,
3 3 18,8
21
10
0,0
17
81,0
4 19,0
12
10
0,0
8
66,7
4
33
,3
23
100,
016
69
,6
7
30,4
Po
moc
w u
zysk
aniu
m
eldu
nku
lic
zba
%
191
100,
010
3 10
0,0
95
92,2
8
7,8
19
100,
016
8
4,2
3 15,8
10
100,
0 10
10
0,0
0 0,0
24
100,
020
83
,34 16,7
11
100,
0 8
72
,7 3
27
,324
10
0,0
16
66,7
8
33
,3
Pom
oc w
um
iesz
czen
iu
w d
omu
pom
ocy
społ
eczn
ej
liczb
a %
19
1 10
0,0
67
100,
0 6
2 92
,5 5
7
,5 6
10
0,0
5
83,
31 16,7
5
100,
0 4
8
0,0
1 20,0
23
100,
019
82
,64 17,4
41
100,
034
82
,9 7
17
,149
10
0,0
41
83,7
8
16
,3
Pom
oc w
uzy
skan
iu p
racy
lic
zba
%
191
100,
0 6
3 10
0,0
61
96,8
2
3,2
10
100,
010
10
0,0
0 0,0
19
100,
0 17
8
9,5
2 10,5
43
100,
039
90
,74 9,3
32
100,
022
68
,810
31
,324
10
0,0
16
66,7
8
33
,3
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
45
Nie
mam
zda
nia
Bar
dzo
nies
kute
czne
M
ało
skut
eczn
e Sk
utec
zne
na
śred
nim
po
ziom
ie
Skut
eczn
e w
duży
m st
opni
u
Skut
eczn
e
w b
ardz
o duży
m
stop
niu
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Pom
oc w
uzy
skan
iu
szko
leni
a
liczb
a %
19
1 10
0,0
87
100,
0 8
2 94
,3 5
5
,712
10
0,0
12
100,
00 0,0
18
100,
016
8
8,9
2 11,1
31
100,
026
8
3,9
5 16,1
22
100,
016
7
2,7
6
27,3
21
100,
013
61
,9 8
38
,1
Pom
oc w
pop
raw
ie
kont
aktu
z ro
dziną
lic
zba
%
191
100,
0 6
5 10
0,0
64
98,5
1
1,5
6
100,
0 6
10
0,0
0 0,0
15
100,
014
9
3,3
1 6,7
37
100,
032
8
6,5
5 13,5
39
100,
029
7
4,4
10
25,6
29
100,
020
69
,0 9
31
,0
Pom
oc w
wyjśc
iu
z al
koho
lizm
u lic
zba
%
191
100,
0 5
2 10
0,0
50
96,2
2
3,8
15
100,
015
10
0,0
0 0,0
25
100,
021
8
4,0
4 16,0
24
100,
020
8
3,3
4 16,7
37
100,
033
8
9,2
4
10,8
38
100,
026
68
,412
31
,6
Pom
oc w
wyjśc
iu
z na
rkom
ani
liczb
a %
19
1 10
0,0
98
100,
0 8
9 90
,8 9
9
,2 9
10
0,0
9
100,
00 0,0
15
100,
012
8
0,0
3 20,0
15
100,
011
7
3,3
4 26,7
31
100,
026
8
3,9
5
16,1
23
100,
018
78
,3 5
21
,7
Pom
oc w
uzy
skan
iu re
nty
lic
zba
%
191
100,
0 6
8 10
0,0
64
94,1
4
5,9
5
100,
0 5
10
0,0
0 0,0
7
100,
0 7
10
0,0
0 0,0
19
100,
016
8
4,2
3 15,8
48
100,
043
8
9,6
5
10,4
44
100,
030
68
,214
31
,8
Pom
oc w
uzy
skan
iu
emer
ytur
y
liczb
a %
19
1 10
0,0
78
100,
0 7
0 89
,7 8
10
,3 5
10
0,0
5
100,
00 0,0
8
100,
0 7
8
7,5
1 12,5
18
100,
014
7
7,8
4 22,2
43
100,
039
9
0,7
4
9,3
39
100,
030
76
,9 9
23
,1
Pom
oc w
uzy
skan
iu
ubez
piecz
enia
zdro
wot
nego
lic
zba
%
191
100,
0 4
7 10
0,0
44
93,6
3
6,4
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0 0,0
7 10
0,0
7
100,
00 0,0
40
100,
037
9
2,5
3
7,5
94
100,
074
78
,720
21
,3
Inna
, wyr
obie
nie d
okum
en-
tów
; pom
oc rz
eczo
wa;
opał
na z
imę;
bar
akow
óz; w
ydzi
e-lo
ne m
iejsc
e w O
PS n
a zimę;
in
ne; b
rak
odpo
wie
dzi
liczb
a %
19
1 10
0,0
181
100,
015
7 86
,724
13
,3 0
10
0,0
0
0
,00 0,0
0
100,
0 0
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1
100,
00 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0
0,0
8
100,
0 6
75
,0 2
25
,0
46
Pracownicy ośrodków pomocy społecznej przypisywali sobie szczególną skuteczność w działaniach dotyczących głównie różnorodnego wsparcia finansowego i załatwiania spraw urzędowych związanych z ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym.
Respondenci z NGO wskazali przede wszystkim na ich wysoką skuteczność w za-pewnieniu schronienia − dachu nad głową, wyżywienia, odzieży, usług służących zacho-waniu higieny, wsparcia psychologicznego.
4.2. Działania o charakterze osłonowym i aktywizacyjnym Przyjrzyjmy się teraz ocenie działań o charakterze osłonowym i aktywizacyjnym po-
dejmowanych przez placówki respondentów. Pytanie na ten temat zostało zadane tym pra-cownikom socjalnym, w których rejonie działania problem bezdomności występuje.
Tabela 44
Poglądy pracowników socjalnych na temat odpowiedniego poziomu i zakresu działań/usług o charakterze osłonowym kierowanych do osób bezdomnych w ich placówkach
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 177 100,0 151 100,0 26 100,0 Zdecydowanie tak 27 15,3 23 15,2 4 15,4 Raczej tak 118 66,7 101 66,9 17 65,4 Raczej nie 28 15,8 25 16,6 3 11,5 Zdecydowanie nie 4 2,2 2 1,3 2 7,7
Na pytanie dotyczące działań i usług o charakterze osłonowym odpowiedziało ogółem
177 ankietowanych. Przeważająca większość z nich (82%) oceniła, iż tego typu aktywność ich placówek jest zdecydowanie tak i raczej tak wystarczająca. Odmiennego zdania był za-ledwie co szósty respondent. Podobnie kształtowały się wypowiedzi przedstawicieli NGO.
Kolejne cztery pytania zadane zostały tym respondentom, którzy wskazali odpowiedź „zdecydowanie tak” i „raczej tak”, uznając w ten sposób, że działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych w ich placówce są wystarczające.
Tabela 45
Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie skuteczności przez dyrekcję/kierownictwo placówki
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 145 100,0 124 100,0 21 100,0 Tak 106 73,1 89 71,8 17 81,0 Nie 25 17,2 22 17,7 3 14,2 Nie wiem 14 9,7 13 10,5 1 4,8
Generalnie struktura uzyskanych odpowiedzi ankietowanych wskazuje, iż kierownic-
two placówki ocenia skuteczność pomocy świadczonej przez prawie 3/4 pracowników OPS i 4/5 zatrudnionych w NGO. Jednocześnie 17% badanych wskazywało na brak prze-prowadzanej oceny, a aż 10% nic nie wiedziało na ten temat.
47
Na kolejne pytanie również odpowiadali tylko ci respondenci, którzy pozytywnie oce-nili działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych w ich placówkach. Struktura odpowiedzi wskazuje, iż ogółem jedynie 15% respondentów (z tego 13% z OPS i 29% z NGO) podlega ocenie skuteczności w ramach superwizji pracy socjalnej. Biorąc pod uwagę fakt, że ogółem 16% udzieliło odpowiedzi „nie wiem”, można przypuszczać, iż 85%, pracowników socjalnych nie uczestniczy w superwizji.
Tabela 46
Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie skuteczności w ramach superwizji pracy socjalnej
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 145 100,0 124 100,0 21 100,0 Tak 22 15,2 16 12,8 6 28,6 Nie 100 69,0 88 70,1 12 57,1 Nie wiem 23 15,8 20 16,1 3 14,3
Może się to wydawać niepokojące z punktu widzenia realizowanych zadań pomoco-
wych. Bardzo ograniczony zakres stosowania superwizji pracy socjalnej, w szczególności w OPS może powodować brak wystarczającego wsparcia dla pracowników socjalnych w skutecznym rozwiązywaniu problemów socjalnych, a dodatkowo może utrudnić otrzy-manie wyczerpującej informacji zwrotnej o kontynuacji działań na rzecz osób bezdomnych i pozyskanie argumentów uzasadniających dokonanie koniecznych zmian.
Następnie pytano badanych o dokonywanie przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta oceny działań o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych.
Tabela 47
Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie skuteczności przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 145 100,0 124 100,0 21 100,0 Tak 65 44,8 54 43,5 11 52,3 Nie 58 40,0 49 39,5 9 42,9 Nie wiem 22 15,2 21 17,0 1 4,8
Około 45% respondentów stwierdziło, że władze wykonawcze gminy poddają ocenie
skuteczność działań pomocowych, 2/5 było odmiennego zdania, a 15% wykazywało nie-wiedzę w tym zakresie.
Drążąc temat, pytano także o dokonywanie oceny działań o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych przez radę gminy.
Ponad 1/3 badanych stwierdziła, że rada gminy ocenia skuteczność działań pomoco-wych, aż 43% prezentowało odmienną opinię, a prawie 1/4 nie miała wiedzy na ten temat. W opinii większości pracowników socjalnych obu sektorów (uwzględniając odpowiedzi „nie” i „nie wiem”) władze gminy nie zajmowały się skutecznością udzielanej pomocy osobom bezdomnym. Może to świadczyć o małym zainteresowaniu lub braku orientacji lokalnych władz samorządowych w problematyce pomocy społecznej oraz braku analizy istniejącego systemu wsparcia osób bezdomnych.
48
Tabela 48 Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności przez radę gminy
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 145 100,0 124 100,0 21 100,0 Tak 50 34,5 44 35,5 6 28,6 Nie 62 42,8 50 40,3 12 57,1 Nie wiem 33 22,7 30 24,2 3 14,3
Ankieterzy zapytali również o działania aktywizacyjne podejmowane przez placówki
ankietowanych. Pytanie zadano wyłącznie tym pracownikom socjalnym, w których rejonie działania występuje problem bezdomności.
Tabela 49
Poglądy pracowników socjalnych na temat odpowiedniego poziomu i zakresu działań/usług o charakterze aktywizacyjnym w ich placówkach, kierowanych do osób bezdomnych
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 176 100,0 150 100,0 26 100,0 Zdecydowanie tak 21 11,9 12 8,0 9 34,7 Raczej tak 83 47,2 72 48,0 11 42,3 Raczej nie 32 18,2 29 19,3 3 11,5 Zdecydowanie nie 12 6,8 10 6,7 2 7,7 Trudno powiedzieć 28 15,9 27 18,0 1 3,8
Na pytanie dotyczące działań i usług o charakterze aktywizacyjnym odpowiedziało
ogółem 176 respondentów. Większość z nich (59%), zaznaczając odpowiedź „zdecydowa-nie tak” i „raczej tak”, uznała, iż tego typu aktywność jest wystarczająca. Jednocześnie 1/4 wszystkich badanych była odmiennego zadania, a aż 16% wyraziło niezdecydowanie. Ina-czej niż badanych z OPS rozłożyły się odpowiedzi pracowników NGO. Zdecydowana większość z nich (77%) wybrała odpowiedź „zdecydowanie tak” i „raczej tak”, oceniając tego typu aktywność za wystarczającą. Odmienną opinię prezentował co piąty respondent.
Taka struktura odpowiedzi, w szczególności wskazań pracowników NGO, może świadczyć o przekonaniu, że w szerokim zakresie odpowiednio aktywizują oni osoby bez-domne. Wydaje się zatem, że tego rodzaju odpowiedzi są wynikiem prowadzonej działal-ności edukacyjnej realizowanej w wymiarze społecznym i zawodowym oraz w aktywności ukierunkowanej na pracę, związanej z delegowaniem przez samorząd lokalny usług spo-łecznych na organizacje pozarządowe.
Kolejne cztery pytania zadane zostały tym ankietowanym (104 osoby), którzy wska-zali opinie „zdecydowanie tak” i „raczej tak”, oceniając, iż działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych w ich placówce są wystarczające. Pierwsze doty-czyło oceny skuteczności tych działań przez dyrekcję/kierownictwo placówki.
Generalnie struktura uzyskanych odpowiedzi ankietowanych wskazuje, iż 78% re-spondentów z OPS i 4/5 z NGO oceniana jest przez kierownictwo placówki w zakresie skuteczności świadczonej pomocy. Jednocześnie co szósty badany był odmiennego zdania, a 5% nie miało wiedzy w tej kwestii.
49
Tabela 50 Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności przez dyrekcję/kierownictwo placówki
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 104 100,0 84 100,0 20 100,0 Tak 82 78,9 66 78,5 16 80,0 Nie 17 16,3 14 16,7 3 15,0 Nie wiem 5 4,8 4 4,8 1 5,0
W drugim pytaniu chodziło o pozyskanie informacji, czy dokonywano oceny skutecz-
ności działań o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych w ramach superwizji.
Tabela 51 Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności w ramach superwizji pracy socjalnej
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 104 100,0 84 100,0 20 100,0 Tak 20 19,2 14 16,7 6 30,0 Nie 73 70,2 61 72,6 12 60,0 Nie wiem 11 10,6 9 10,7 2 10,0
Struktura odpowiedzi wskazuje na to, iż ogółem jedynie 19% respondentów (z tego
17% z OPS i 30% z NGO) podlega ocenie skuteczności w ramach superwizji pracy so-cjalnej. Biorąc pod uwagę fakt, że ogółem 11% pytanych udzieliło odpowiedzi „nie wiem”, można przypuszczać, iż 80% ankietowanych nie uczestniczy w superwizji pracy socjalnej.
Może się to wydawać niepokojące z punktu widzenia realizowanych zadań pomocowych. Bardzo ograniczony zakres stosowania superwizji pracy socjalnej, w szczególności w OPS może powodować brak wystarczającego wsparcia dla pracowników socjalnych w skutecz-nym rozwiązywaniu problemów socjalnych, a dodatkowo może utrudnić otrzymanie wy-czerpującej informacji zwrotnej o kontynuacji działań na rzecz osób bezdomnych i pozyska-nie argumentów uzasadniających dokonanie koniecznych zmian.
Dalej pytano o dokonywanie przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta oceny działań o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych.
Tabela 52
Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie skuteczności przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 104 100,0 84 100,0 20 100,0 Tak 52 50,0 42 50,0 10 50,0 Nie 44 42,3 35 41,7 9 45,0 Nie wiem 8 7,7 7 8,3 1 5,0
50
Połowa respondentów stwierdziła, że władze wykonawcze gminy poddają ocenie sku-teczność działań pomocowych, przeszło 40% wyraziło odmienną opinię, pozostali nie mieli wiedzy w tym zakresie. Warto zasygnalizować, że pracownicy obu sektorów udzielili pra-wie identycznych odpowiedzi.
Odpowiedzi na kolejne pytanie dotyczyły opinii pracowników socjalnych o dokonywa-niu oceny działań o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych przez radę gminy.
Tabela 53
Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie skuteczności przez radę gminy
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 104 100,0 84 100,0 20 100,0 Tak 40 38,5 33 39,3 7 35,0 Nie 49 47,1 39 46,4 10 50,0 Nie wiem 15 14,4 12 14,3 3 15,0
Ponad 1/3 badanych stwierdziła, że rada gminy ocenia skuteczność działań pomoco-
wych, prawie połowa była odmiennego zdania, a ok. 15% ankietowanych nie znało odpo-wiedzi na ten temat. W opinii większości pracowników socjalnych obu sektorów (uwzględnia-jąc odpowiedzi „nie” i „nie wiem”) władze gminy nie interesowały się skutecznością udzielanej pomocy osobom bezdomnym. Może to świadczyć o braku orientacji lokalnych władz samorządowych w problematyce pomocy społecznej oraz braku analizy istniejącego systemu wsparcia osób bezdomnych.
4.3. Skuteczność pomocy w kontekście pracy socjalnej i uregulowań prawnych
Respondenci zostali poproszeni o dokonanie oceny, czy indywidualne programy wy-chodzenia z bezdomności poprawiają skuteczność pracy socjalnej w ich placówkach. Pyta-nie zadano tym pracownikom socjalnym, w których rejonie działania problem bezdomno-ści występuje.
Tabela 54
Poglądy pracowników socjalnych na temat wpływu indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności stosowanych w placówkach na poprawę skuteczności
pracy socjalnej z bezdomnymi
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 179 100,0 153 100,0 26 100,0 Zdecydowanie tak 23 12,8 12 7,8 11 42,3 Raczej tak 40 22,4 32 20,9 8 30,8 Raczej nie 3 1,7 3 2,0 0 0,0 Zdecydowanie nie 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Trudno powiedzieć 23 12,8 19 12,4 4 15,4 Nie są realizowane w placówce 90 50,3 87 56,9 3 11,5
51
Na pytanie odpowiedziało ogółem 179 respondentów. Połowa z nich (50%) stwierdzi-ła, że programy nie są realizowane w placówce. Przeszło 35% badanych odpowiedziało „zdecydowanie tak” i „raczej tak”, potwierdzając w ten sposób wpływ indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności na skuteczność pracy socjalnej. Odmiennego zdania było zaledwie 2% respondentów. Niezdecydowanie w tej kwestii (odpowiedzi „trudno powiedzieć”) wskazało przeszło 12% ankietowanych.
Struktura odpowiedzi pracowników socjalnych organizacji pozarządowych jest zdecy-dowanie odmienna od struktury odpowiedzi respondentów z ośrodków pomocy społecznej. Przeszło 73% badanych pracowników NGO wybrało odpowiedź „zdecydowanie tak” i „ra-czej tak”. Nie było respondentów mających odmienne zdanie. Niezdecydowanych w tej kwestii, odpowiadających „trudno powiedzieć” było przeszło 15%. Co dziewiąty ankieto-wany wskazał, że w jego placówce programy nie są realizowane.
W wyniku badania okazało się, że zdecydowanymi zwolennikami realizacji progra-mów wychodzenia z bezdomności są respondenci z organizacji pozarządowych (prawie 85%). Przypomnijmy, iż niewiele ponad 10% pracowników socjalnych OPS podjęło się realizacji indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności. Można przypuszczać, że pracownicy NGO, dostrzegając skuteczność tych programów, stosowali je w szerszym zakresie.
Kolejne pytanie dotyczyło barier w stosowaniu metod pracy socjalnej występujących w placówce respondenta.
Tabela 55
Bariery w stosowaniu metod pracy socjalnej w badanych placówkach
Razem N=350 OPS N=323 NGO N=27 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Bariery finansowe 17 4,8 13 4,0 4 14,8 Brak specjalistów 43 12,3 40 12,4 3 11,1 Ograniczenia czasowe 8 2,3 8 2,5 0 0,0 Biurokracja 12 3,4 12 3,7 0 0,0 Brak motywacji i chęci współpracy ze strony bezdomnych 54 15,4 46 14,2 8 29,7 Brak zaplecza lokalowego (pomieszczeń do indywidualnych rozmów, mieszkań socjalnych) 85 24,3 83 25,7 2 7,4 Brak współpracy z innymi instytucjami 10 2,9 9 2,8 1 3,7 Brak barier 93 26,6 87 26,9 6 22,2 Inne, np. dojazdy do podopiecznych w śro-dowisku, alkoholizm bezdomnych, brak miejsc pracy dla bezdomnych, ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, ustawa o pomocy społecznej 22 6,3 19 5,9 3 11,1 Trudno powiedzieć 6 1,7 6 1,9 0 0,0
Głównymi barierami zgłoszonymi przez ogół pracowników były braki w zakresie za-
plecza lokalowego (pomieszczeń do indywidualnych rozmów, mieszkań dla osób usamo-dzielniających się), aż 1/4 wszystkich badanych wskazała na ten problem. Pozostałe najczę-ściej sygnalizowane kwestie dotyczyły w kolejności braku motywacji i chęci współpracy ze strony bezdomnych (15%) i braku odpowiednich specjalistów wspierających zarówno pracowników socjalnych, jak i osoby bezdomne (12%). Ponad 1/4 respondentów nie za-uważyła żadnych barier.
52
Inaczej niż ankietowani pracownicy z OPS, blisko 1/3 pracowników sektora poza-rządowego dostrzegła barierę w braku motywacji i chęci współpracy ze strony bezdom-nych, a także w brakach finansowych w placówce (15%), co dziewiąty badany sygnali-zował brak odpowiednich specjalistów. Podobnie, jak w przypadku pozostałych badanych w OPS, przeszło 22% respondentów nie stwierdziło barier w stosowaniu metod pracy socjalnej.
W badaniu przewidziano zebranie opinii pracowników socjalnych na temat włączenia osób bezdomnych do poszukiwania skutecznych rozwiązań umożliwiających integrację społeczną.
Tabela 56
Poglądy pracowników socjalnych na temat włączenia osób bezdomnych do poszukiwania skutecznych rozwiązań umożliwiających integrację społeczną
Ogółem N=357 OPS N=330 NGO N=27 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba %
Nie, niech pozostaną biernym odbiorcą pomocy 4 1,1 4 1,2 0 0,0 Tak, powinni uczestniczyć w konsultacjach w celu identyfi-kacji ich potrzeb 306 85,7 285 86,4 21 77,8 Tak, powinni oceniać jakość dostarczanych im usług 79 22,1 71 21,5 8 29,6 Tak, ich przedstawiciele powinni uczestniczyć w pracach grupy opracowującej gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych 104 29,1 93 28,2 11 40,7 Inne propozycje, m.in. zaanga-żowanie bezdomnych w system pracy społecznie użytecznej na rzecz gminy, ciało doradcze w samorządach złożone z bez-domnych 5 1,4 3 0,9 2 7,4
Analizując rozkład odpowiedzi ogółem, okazało się, że zdecydowanie dominuje od-
powiedz wskazująca na potrzebę włączenia bezdomnych do poszukiwania skutecznych rozwiązań umożliwiających integrację społeczną, ale ich uczestnictwo ogranicza się do konsultacji służących identyfikacji ich potrzeb (86%). Ponadto 29% wszystkich ankieto-wanych wskazywało na możliwość udziału osób bezdomnych w pracach grupy opracowu-jącej gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych. Jedynie 22% respondentów uważało, że zainteresowani powinni oceniać jakość dostarczanych im usług.
Ciekawy obraz wyłania się z analizy odpowiedzi respondentów z organizacji pozarzą-dowych. Zdecydowana większość z nich (78%) wskazała również na potrzebę włączenia bezdomnych jako konsultantów do poszukiwania skutecznych rozwiązań służących inte-gracji. Jednakże aż 41% dostrzegło możliwość uczestnictwa bezdomnych w pracach grupy opracowującej gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych. Trzecim w kolej-ności, ale bardzo istotnym wskazaniem było dostrzeżenie możliwości oceniania przez oso-by bezdomne jakości dostarczanych im usług społecznych (30%). Wyniki badania mogą niepokoić z perspektywy realizowania zadań służących większej partycypacji osób bez-domnych.
53
Ponadto struktura odpowiedzi wskazuje na zauważalną wśród pracowników socjalnych, w szczególności z OPS, potrzebę oddania odpowiedzialności za kierunek pracy z bezdom-nymi przede wszystkim specjalistom. Przejawia się to m.in. niewielką potrzebą angażowa-nia bezdomnych w ocenę dostarczanych usług, uniemożliwiając bezdomnym udzielenie istotnych informacji zwrotnych pomocnych w dopasowaniu rodzaju pomocy.
Kolejne dwa pytanie także skierowano do tych pracowników socjalnych, w których rejonie działania problem bezdomności występuje. W odpowiedziach oczekiwano na po-glądy pracowników socjalnych na temat regulacji prawnych stanowiących największe uła-twienie lub barierę w skutecznej pomocy bezdomnym.
Tabela 57
Poglądy pracowników socjalnych na temat regulacji prawnych stanowiących największe ułatwienie w skutecznej pomocy bezdomnym
Razem N=136 OPS N=117 NGO N=19 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Ustawa o pomocy społecznej, indywi-dualny program wychodzenia z bez-domności 111 81,6 97 82,9 14 73,7 Statut działania ośrodka 2 1,5 1 0,9 1 5,3 Współpraca gminy z NGO 2 1,5 0 0,0 2 10,5 Inne, różne regulacje ustawowe 21 15,4 19 90,5 2 10,5
Bardzo duży odsetek respondentów (82%) wskazał, iż dwa narzędzia pracy socjalnej, tj. ustawa o pomocy społecznej oraz indywidualny program wychodzenia z bezdomności zaliczają się do regulacji prawnych stanowiących największe ułatwienie w skutecznej po-mocy bezdomnym. Dodatkowo 10% ankietowanych z III sektora wskazało na akty prawne (porozumienia) regulujące współpracę gminy z NGO, a przyczyniające się do skuteczności działań pomocowych.
Drugie pytanie dotyczyło regulacji prawnych stanowiących największą barierę w po-mocy bezdomnym.
Tabela 58
Poglądy pracowników socjalnych na temat regulacji prawnych stanowiących największą barierę w pomocy bezdomnym
Razem N=188 OPS N=163 NGO N=25 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego 6 3,2 6 3,7 0 0,0 Ustawa o pomocy społecznej 11 5,8 10 6,1 1 4,0 Rejonizacja przyznawania i wypłaca-nia zasiłków; bariery w pomocy dla osób nie zameldowanych i spoza gminy 18 9,6 13 8,0 5 20,0 Ustawa o ochronie danych osobowych 4 2,1 2 1,2 2 8,0 Trudno powiedzieć 18 9,6 16 9,8 2 8,0 Brak barier 99 52,7 92 56,5 7 28,0 Inne, regulacje dot. nakładów finan-sowych, brak środków finansowych, biurokracja 32 17,0 24 14,7 8 32,0
54
Na pytanie odpowiedziało ogółem 188 ankietowanych. Przeszło połowa z nich (53%) stwierdziła, że nie dostrzega barier prawnych. Kolejne 10% badanych nie potrafiło wypo-wiedzieć się w tej kwestii. Również blisko 10% respondentów jako barierę wskazało rejo-nizację przyznawania i wypłacania zasiłków oraz utrudnienia w pomocy dla osób nie za-meldowanych i spoza gminy.
Pracownicy NGO podobnie wskazywali w kwestii niedostrzegania barier prawnych i braku jasnego stanowiska na ten temat. W odróżnieniu od ankietowanych z OPS, blisko 1/3 pracowników sektora pozarządowego wybrała odpowiedź „inne” wskazującą na regu-lacje dotyczące nakładów finansowych, brak środków finansowych, biurokrację. Kolejne 20% jako barierę postrzegało rejonizację przyznawania i wypłacania zasiłków oraz utrud-nienia w pomocy dla osób nie zameldowanych i spoza gminy.
4.4. Przygotowanie placówek do prowadzenia pomocy bezdomnym, z uwzględnieniem kadry, bazy lokalowej i wyposażenia technicznego
Kolejne pytania, jakie zadaliśmy pracownikom socjalnym OPS i NGO, dotyczyły ich oceny przygotowania macierzystych placówek do prowadzenia pomocy bezdomnym, z uwzględnieniem kadry, bazy lokalowej i wyposażenia technicznego.
Respondenci z OPS (330 osób) określali stopień w skali od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (ocena bardzo dobra) przygotowanie ich macierzystej placówki do działań pomoco-wych na rzecz bezdomnych w następujących zakresach: zatrudnianie profesjonalnej kadry, właściwe zorganizowanie placówki, warunki lokalowe do świadczenia pomocy, wyposa-żenie techniczne do świadczenia pomocy, niezbędne warunki finansowe do świadczenia pomocy, szeroka oferta pomocowa (kompleksowość usług). Oceniając zakres działań po-mocowych prowadzonych przez ich placówkę, w większości przypadków wskazywali, ocenę „bardzo dobrą” i „dobrą” (łącznie) w odniesieniu do: zatrudnienia profesjonalnej kadry (234), wyposażenia technicznego do świadczenia pomocy (224), właściwego zor-ganizowania placówki (214), niezbędnych warunków finansowych do świadczenia po-mocy (205).
Wśród ankietowanych z OPS najwięcej wskazań zawierających noty „dopuszczająca” i „dostateczna” (łącznie) dotyczyło: warunków lokalowych do świadczenia pomocy (150), szerokiej oferty pomocowej − kompleksowości usług (140). Aż 32 pracowników z OPS (10%) oceniło warunki lokalowe do świadczenia pomocy w ich placówce jako niedosta-teczne.
Dwudziestu siedmiu badanych z III sektora, odpowiadając na pytanie dotyczące oceny zakresu działań pomocowych prowadzonych przez ich placówkę, w większości przypad-ków wskazywało na ocenę „bardzo dobrą” i „dobrą” (łącznie) w odniesieniu do: właściwe-go zorganizowania placówki (24), zatrudnienia profesjonalnej kadry (21), szerokiej oferty pomocowej − kompleksowości usług (20), warunków lokalowych do świadczenia pomocy (19), wyposażenia technicznego do świadczenia pomocy (18).
Wśród ankietowanych z NGO najwięcej wskazań zawierających noty „dopuszczają-ca” i „dostateczna” (łącznie) dotyczyło niezbędnych warunków finansowych do świadcze-nia pomocy (17).
T
abel
a 59
Pr
zygo
tow
anie
OPS
i N
GO
do
działań
pom
ocow
ych
na r
z ecz
bez
dom
nych
w o
ceni
e pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
Oce
na
nied
osta
tecz
na
dopu
szcz
ając
a do
stat
eczn
a do
bra
bard
zo d
obra
Z
akre
s dzi
ałań
pom
ocow
ych
Raz
emra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
O
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Zatru
dnie
nie
prof
esjo
-na
lnej
kad
ry
liczb
a %
35
3 10
0,0
14
100,
0 14
10
0,0
0 0,0
16
100,
0 15
9
3,8
1 6,2
68
100,
0 6
3 92
,6
5 7,4
153
100,
0 14
1 92
,2
12
7,8
102
100,
0 9
3 91
,2
9
8,8
Właśc
iwe
zorg
aniz
o-w
anie
pla
ców
ki
liczb
a %
35
0 10
0,0
11
100,
0 11
10
0,0
0 0,0
27
100,
0 27
10
0,0
0 0 7
4 10
0,0
71
95,9
3 4,1
146
100,
0 13
3 91
,1
13
8,9
92
100,
0 8
1 88
,0
11
12,0
W
arun
ki lo
kalo
we
do
świa
dcze
nia
pom
ocy
liczb
a %
35
2 10
0,0
32
100,
0 32
10
0,0
0 0,0
58
100,
0 57
9
8,3
1 1,7
106
100,
0 9
9 93
,4
7 6,6
99
100,
0 9
1 91
,9
8 8,1
57
100,
0 4
6 80
,7
11
19,3
W
ypos
ażen
ie te
chni
cz-
ne d
o św
iadc
zeni
a po
-m
ocy
liczb
a %
35
2 10
0,0
19
100,
0 19
10
0,0
0 0,0
25
100,
0 23
9
2,0
2 8,0
66
100,
0 5
9 89
,4
7 10,6
12
7 10
0,0
116
91,3
11
8,
7 11
5 10
0,0
108
93,9
7
6
,1
Nie
zbęd
ne w
arun
ki fi
-na
nsow
e do
świa
dcze
-ni
a po
moc
y lic
zba
%
353
100,
0 7
100,
0 7
10
0,0
0 0,0
30
100,
0 27
9
0,0
3 10,0
10
1 10
0,0
87
86,1
14
13
,9
146
100,
0 13
8 94
,5
8 5,5
69
100,
0 6
7 97
,1
2
2,9
Sz
erok
a of
erta
pom
o-co
wa
(kom
plek
sow
ość
usłu
g)
liczb
a %
34
9 10
0,0
17
100,
0 17
10
0,0
0 0,0
36
100,
0 36
10
0,0
0 0,0
111
100,
0 10
4 93
,7
7 6,3
126
100,
0 11
4 90
,5
12
9,5
59
100,
0 5
1 86
,4
8
13,6
55
56
Respondenci określali także, jak postrzegają poziom wyposażenia stanowiska pracy pracownika socjalnego w sprzęt biurowy niezbędny do bieżącej realizacji obowiązków służbowych (telefon, faks, drukarka, kserokopiarka, skaner).
Tabela 60
Ocena poziomu wyposażenia stanowiska pracy pracownika socjalnego w sprzęt biurowy niezbędny do bieżącej realizacji obowiązków służbowych (telefon, faks, drukarka,
kserokopiarka, skaner)
Ogółem OPS NGO Ocena liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Bardzo dobra 210 58,8 199 60,3 11 40,7 Dobra 123 34,5 111 33,6 12 44,5 Dostateczna 20 5,6 16 4,9 4 14,8 Niedostateczna 4 1,1 4 1,2 0 0,0
Z danych zawartych w tabeli 60 wynika, że 93% ankietowanych wystawiło oceny
„bardzo dobre” i „dobre”. Ankietowani z NGO również wysoko oceniła wyposażenie techniczne (85%). Tylko 15% uznało je za „dostateczne”.
Kolejne pytanie wiązało się z oceną przystosowania warunków lokalowych do prowa-dzenia pracy socjalnej (m.in. pokój do indywidualnych rozmów z bezdomnym korzystają-cym ze wsparcia).
Tabela 61
Ocena przystosowania warunków lokalowych do prowadzenia pracy socjalnej (m.in. pokój do indywidualnych rozmów z bezdomnym korzystającym ze wsparcia)
Ogółem OPS NGO Ocena liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 330 100,0 27 100,0 Bardzo dobra 61 17,1 53 16,1 8 29,6 Dobra 119 33,3 103 31,2 16 59,3 Dostateczna 94 26,4 91 27,6 3 11,1 Niedostateczna 79 22,1 79 23,9 0 0,0 Trudno powiedzieć 4 1,1 4 1,2 0 0,0
W grupach pracowników socjalnych zarówno z OPS, jak i z NGO zaobserwowano
bardzo istotne zróżnicowanie ocen warunków lokalowych, w szczególności wydzielenia w placówkach pomieszczeń do prowadzenia indywidualnych rozmów z bezdomnymi ko-rzystającymi ze wsparcia. Z grupy pracowników OPS oceniło warunki „bardzo dobrze” i „dobrze” 47% pytanych, a w grupie NGO aż 89%. Na uwagę zasługuje fakt, iż dość znaczna liczba respondentów z placówek samorządowych oceniała warunki lokalowe jako „niedostateczne” (24%). Może to oznaczać, że prowadzą pracę socjalną, nie mając zapew-nionej należytej bazy lokalowej.
Na podstawie zebranych odpowiedzi można wyciągnąć ogólny wniosek potwierdzający, że poziom wyposażenia technicznego stanowiska pracy pracowników socjalnych obu sekto-rów jest bardzo wysoki, co niewątpliwie ma pozytywny wpływ na jakość świadczonej pracy.
Warunki lokalowe OPS znacząco odbiegają od poziomu osiągniętego przez sektor po-zarządowy. Ponad połowa pracowników OPS negatywnie ocenia brak odpowiednich po-mieszczeń w placówce. Brak działań naprawczych w tym zakresie może negatywnie od-działywać na pomoc osobom bezdomnym.
57
4.5. Ocena działań pomocowych z uwzględnieniem podmiotu realizującego pomoc oraz kryterium współpracy międzysektorowej
Przedmiotem analizy w tym badaniu była też ocena skuteczności działań pomocowych z uwzględnieniem podmiotu realizującego pomoc oraz kryterium współpracy OPS i NGO. In-teresowała nas opinia pracowników socjalnych o skuteczności OPS i NGO w świadczeniu pomocy bezdomnym. Zapytaliśmy tych wszystkich pracowników socjalnych, w których rejo-nie działania problem bezdomności występuje, czy usługi świadczone przez organizacje poza-rządowe są bardziej dostosowane do zaspokojenia potrzeb bezdomnych niż oferowane przez ośrodki pomocy społecznej.
Tabela 62
Poglądy pracowników socjalnych na temat lepszego dostosowania potrzeb bezdomnych usług świadczonych przez organizacje pozarządowe w porównaniu z ofertą
ośrodków pomocy społecznej
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 184 100,0 158 100,0 26 100,0 Tak 124 67,4 104 65,8 20 76,9 Nie 20 10,9 18 11,4 2 7,7 Nie wiem 40 21,7 36 22,8 4 15,4
Struktura odpowiedzi ogółu respondentów wskazuje dość jednoznacznie na prze-
świadczenie o lepszym dostosowaniu oferty organizacji pozarządowych niż OPS. W bada-niu deklaracje tego rodzaju złożyło 2/3 ankietowanych z OPS i 77% z NGO. Odmienną opinię wyraziło tylko 11% przedstawicieli sektora samorządowego i 8% pozarządowego.
Respondentów, którzy wskazali na lepsze dostosowanie organizacji pozarządowych do zaspokojenia potrzeb bezdomnych w stosunku do oferty ośrodków pomocy społecznej (124), poproszono o wskazanie tych usług. W odpowiedziach wyraźnie dominują usługi polegające na zapewnieniu schronienia, noclegu i łaźni.
Tabela 63
Zakres usług wskazanych przez pracowników socjalnych, a świadczonych przez organizacje pozarządowe, lepiej dostosowanych do zaspokojenia potrzeb bezdomnych niż oferowane przez ośrodki pomocy społecznej
Razem N=124 OPS N=104 NGO N=20 Zakres usług liczba % liczba % liczba % Ogólnie zapewniające potrzeby bytowe 28 22,6 21 20,2 7 35,0 Schronienie, nocleg, łaźnia/mieszkanie 68 54,8 61 58,7 7 35,0 Żywność 30 24,2 24 23,1 6 30,0 Odzież 10 8,1 8 7,7 2 10,0 Pomoc medyczna, rehabilitacja 15 12,1 11 10,6 4 20,0 Aktywizacja, realizacja programu wyjścia z bezdomności 6 4,8 4 3,8 2 10,0 Pomoc terapeutyczna, pomoc długoterminowa zindywidualizowana 15 12,1 13 12,5 2 10,0 Porady, w tym prawne 3 2,4 1 1,0 2 10,0 Specjalistyczna kadra 10 8,1 8 7,7 2 10,0 Bardziej kompleksowa łatwo dostępna pomoc 15 12,1 12 11,5 3 15,0 Inne 15 12,1 11 10,6 4 20,0
58
Najwięcej osób (68, tj. prawie 55%) wskazało tu usługi polegające na zapewnieniu schronienia, noclegu, łaźni/mieszkania. Prawie o połowę niższy był odsetek badanych, któ-rzy wskazali pomoc w zakresie dostarczenia żywności (24%) i ogólnie zapewnienia po-trzeb bytowych (23%). Pozostałe usługi wymieniane były znacznie rzadziej.
Układ wymienionych przez pracowników socjalnych OPS usług pokrywa się z poda-wanymi przez ankietowanych z organizacji pozarządowych. We wskazanej sekwencji po-nownie wyszczególniono usługi zapewniające: schronienie, nocleg i łaźnię (35%), żyw-ność (30%) i ogólnie potrzeby bytowe (35%).
Wymienione usługi najogólniej związane były z działalnością interwencyjną w sytu-acjach zagrożenia życia (udzielenie schronienia i dostarczenie żywności). W małym zakre-sie wskazywano na działania związane z szeroko rozumianą integracją.
Respondenci poproszeni o uzasadnienie swojego stanowiska stwierdzili, iż świadczo-ne przez organizacje pozarządowe usługi są bardziej dostosowania do zaspokojenia po-trzeb bezdomnych w stosunku do oferty ośrodków pomocy społecznej. Pracownicy obu sektorów różnili się co do głównych przesłanek swoich stanowisk.
Tabela 64
Uzasadnienie przez pracowników socjalnych stanowiska, iż usługi świadczone przez organizacje pozarządowe są lepiej dostosowane do zaspokojenia potrzeb bezdomnych
niż oferty ośrodków pomocy społecznej
Razem N=124 OPS N=104 NGO N=20 Uzasadnienie stanowiska liczba % liczba % liczba % Na podstawie konkretnych działań 11 8,9 6 5,8 5 25,0 Ze względu na specjalizację, indywidualne podejście 20 16,1 17 16,3 3 15,0 Ze względu na kompleksowość działań 9 7,3 8 7,7 1 5,0 Z powodów finansowych, właściwą dystrybucję środków 9 7,3 9 8,7 0 0,0 Ze względu na zaplecze lokalowe, materialne 22 17,7 19 18,3 3 15,0 Ze względu na liczbę/jakość kadry, całodobowe świadczenie opieki 5 4,0 5 4,8 0 0,0 Ze względu na doświadczenie i kompetencje 11 8,9 6 5,8 5 25,0 Ze względu na częstszy, bliższy i łatwiejszy dostęp do bezdomnych 8 6,5 8 7,7 0 0,0 Z powodu mniejszej biurokracji i ograniczenia przepisami 15 12,1 13 10,5 2 10,0 Placówka respondenta zajmuje się w małym stopniu bezdomnymi 10 8,1 10 9,6 0 0,0 Inne, na podstawie informacji w mediach, z powodu ograniczonej współpracy respondenta z NGO 28 22,6 28 26,9 0 0,0
Najczęściej wskazywanym przez respondentów z OPS uzasadnieniem było posiadanie
odpowiedniego zaplecza lokalowego i materialnego (18%), specjalistyczne działania i indywi-dualne podejście (16%), mniejsza biurokracja i ograniczenia przepisami (12%). Na odpo-wiedź „inne” złożyło się m. in. wnioskowanie na podstawie informacji uzyskanej w mediach o ograniczonej współpracy respondenta z NGO (23%).
Zdecydowanie odmienne uzasadnienie prezentowali ankietowani z organizacji poza-rządowych, wskazując przede wszystkim na doświadczenie i kompetencje (25%) i kon-kretne działania pomocowe dla osób bezdomnych (25%).
Kolejne trzy pytania zostały zadane tym ankietowanym, w których rejonie działania problem bezdomności występuje. Ankieterzy pytali, czy organizacje pozarządowe są bar-dziej skuteczne w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych niż ośrodki pomocy społecznej.
59
Tabela 65 Poglądy pracowników socjalnych na temat większej skuteczności organizacji pozarządowych
niż ośrodków pomocy społecznej w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 186 100,0 160 100,0 26 100,0 Tak 86 46,2 70 43,8 16 61,5 Nie 14 7,6 14 8,7 0 0,0 Trudno porównywać 86 46,2 76 47,5 10 38,5
Generalnie prawie połowa respondentów (46%) uznała większą skuteczność NGO niż
OPS w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych. Tylko 8% badanych było odmien-nego zdania, ale aż 46% trudno było porównywać działalność obu sektorów. Pracownicy OPS i NGO różnili się w ocenie skuteczności działań pomocowych.
Większość zatrudnionych w NGO (61,5%) była zdania, że podmioty pozarządowe są bardziej skuteczne w działaniu, ale aż prawie 40% badanych wybrało opcję „trudno po-równywać”.
Respondentów zapytano następnie, dlaczego, ich zdaniem, organizacje pozarządowe są bardziej skuteczne w działaniach pomocowych niż ośrodki pomocy społecznej. Pracow-nicy obu sektorów różnili się co do głównych przesłanek swoich stanowisk.
Tabela 66
Uzasadnienie przez pracowników socjalnych stanowiska, iż organizacje pozarządowe są bardziej skuteczne w działaniach pomocowych niż ośrodki pomocy społecznej
Ogółem N=86 OPS N=70 NGO N=16 Uzasadnienie stanowiska liczba % liczba % liczba % Na podstawie konkretnych działań 8 9,3 7 10,0 1 6,2 Ze względu na specjalizację, indywidualne podejście 29 33,7 27 38,6 2 12,6 Ze względu na kompleksowość działań 5 5,8 3 4,3 2 12,6 Z powodów finansowych 3 3,5 3 4,3 0 0,0 Ze względu na zaplecze lokalowe, materialne 15 17,4 14 20,0 1 6,2 Ze względu na liczbę/jakość kadry, całodobowe świadczenie opieki 2 2,4 1 1,4 1 6,2 Ze względu na częstszy, bliższy i łatwiejszy dostęp do bezdomnych 13 15,1 8 11,4 5 31,2 Ze względu na mniejszą biurokrację i ograniczenie przepisami 7 8,1 4 5,7 3 18,8 Inne 3 3,5 2 2,9 1 6,2 Brak odpowiedzi 1 1,2 1 1,4 0 0,0
Najczęściej wskazywanym przez respondentów z OPS uzasadnieniem było prowadze-
nie specjalistycznych działań i indywidualne podejście (34%), posiadanie odpowiedniego zaplecza lokalowego i materialnego (17%) oraz częstszy, bliższy i łatwiejszy dostęp do bezdomnych (15%).
Odmiennie uzasadniali swoją ocenę badani z organizacji pozarządowych, wskazując przede wszystkim na częstszy, bliższy i łatwiejszy dostęp do bezdomnych (31%) oraz brak biurokracji i ograniczenia przepisami (19%).
Jednocześnie poproszono o uzasadnienie opinii wszystkie osoby, które twierdziły, że organizacje pozarządowe nie są bardziej skuteczne w działaniach pomocowych od ośrod-ków pomocy społecznej.
60
Tabela 67 Uzasadnienie stanowiska przez pracowników socjalnych, iż organizacje pozarządowe nie są bardziej skuteczne w działaniach pomocowych niż ośrodki pomocy społecznej
Ogółem N=14 OPS N=14 Uzasadnienie stanowiska liczba % liczba %
Ze względu na konkretny rodzaj pomocy 2 14,3 2 14,3 Z powodu ograniczenia pomocy 2 14,3 2 14,3 Z powodów finansowych 2 14,3 2 14,3 Ze względu na przepisy 2 14,3 2 14,3 Ze względu wsparcia ze strony władzy 1 7,1 1 7,1 OPS i NGO mają różne zadania/trudno sprawdzić, czy osoby wychodzą z bezdomności 3 21,5 3 21,5 Na terenie respondenta nie ma NGO 1 7,1 1 7,1 Brak odpowiedzi 1 7,1 1 7,1
Najczęściej podnoszono argument, iż OPS i NGO mają różne zadania oraz trudno spraw-
dzić, czy osoby, którym świadczono pomoc wychodzą z bezdomności (21%). Ponadto badani wskazywali też na ograniczenia finansowe oraz zakres świadczonej pomocy.
Dalej poruszono kwestię czynników warunkujących efektywność pomocy, w szcze-gólności współpracy OPS i NGO warunkującej skuteczność w kontekście zasady komple-mentarności działań.
Zapytano najpierw samorządowych pracowników socjalnych o uwarunkowania sku-teczności OPS w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych, związanej z zakresem współpracy z NGO wspierającym osoby bezdomne. Pytanie zostało zadane wyłącznie tym ankietowanym, w których rejonie działania problem bezdomności występuje.
Tabela 68
Poglądy pracowników socjalnych OPS na temat uwarunkowania skuteczności OPS w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych związanej z zakresem współpracy z NGO
Wskazanie Liczba % Razem 152 100,0 Tak 69 45,4 Nie 68 44,7 Nie wiem 15 9,9
Struktura odpowiedzi wskazuje na wyraźną polaryzację stanowisk wśród respondentów
z ośrodków pomocy społecznej. Przeszło 45% ankietowanych było przekonanych o tym, iż współpraca z NGO wspierającym osoby bezdomne wpływa pozytywnie na skuteczność OPS w tym zakresie. Zupełnie odmienną opinię prezentowało również blisko 45% bada-nych. Aż 10% nie potrafiło wypowiedzieć się w tej kwestii.
Pracowników socjalnych z OPS, którzy twierdzili, że skuteczność placówek samorzą-dowych w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych uwarunkowana jest zakresem współpracy z NGO poproszono o wskazanie konkretnych obszarów.
Najwięcej wskazań dotyczyło zapewnienia schronienia i łaźni (52%), w dalszej kolej-ności wymieniono ogólną pomoc bytową (16%) i zapewnienie wyżywienia (12%).
61
Tabela 69 Wskazanie przez pracowników socjalnych OPS zakresu współpracy z NGO mającego
pozytywny wpływ na skuteczność OPS w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych
Wyszczególnienie Liczba N=69 % Razem 93 100,0 Ogólnie pomoc bytowa 15 16,1 Schronienie, łaźnia, mieszkanie 48 51,6 Żywność 11 11,8 Odzież 1 1,1 Pomoc finansowa 3 3,2 Pomoc medyczna 1 1,1 Leczenie uzależnień 1 1,1 Pomoc psychologiczna, motywowanie 3 3,2 Porady prawne 1 1,1 Wymiana informacji 3 3,2 Inne 6 6,5
Zapytano również pracowników socjalnych o skuteczność NGO w działaniach pomo-
cowych na rzecz bezdomnych uwarunkowaną zakresem współpracy z OPS.
Tabela 70 Poglądy pracowników socjalnych NGO na temat skuteczności NGO w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych uwarunkowanej zakresem współpracy z OPS
Wskazanie Liczba % Razem 26 100,0 Tak 15 57,7 Nie 11 42,3 Nie wiem 0 0,0
Większość ankietowanych (58%) była przekonana, że współpraca z OPS pozytywnie
wpływa na ich skuteczność. Odmienny pogląd prezentowało jednak aż 42% pracowników organizacji pozarządowych.
Pracowników socjalnych NGO, którzy twierdzili, że skuteczność ich działań pomo-cowych na rzecz bezdomnych uwarunkowana jest zakresem współpracy z ośrodkami po-mocy społecznej poproszono o wskazanie jej obszarów.
Tabela 71
Wskazanie przez pracowników socjalnych NGO zakresu współpracy z OPS mające pozytywny wpływ na skuteczność NGO w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych
Wyszczególnienie Liczba N=15 % Razem 22 100,0 Ogólnie pomoc bytowa 0 0,0 Schronienie, łaźnia, mieszkanie 2 9,1 Żywność 1 4,6 Odzież 0 0,0 Pomoc finansowa 14 63,5 Pomoc medyczna 1 4,6 Leczenie uzależnień 2 9,1 Pomoc psychologiczna, motywowanie 0 0,0 Ubezpieczenie zdrowotne 2 9,1
62
Blisko 2/3 wskazań dotyczyło udzielania pomocy finansowej. W dalszej kolejności wymieniono zapewnienie ubezpieczenia zdrowotnego (9%) i leczenia uzależnień (9%).
Wszystkich respondentów uczestniczących w badaniu poproszono o zaprezentowanie opinii, na temat zakresu stosowania zasady komplementarności w relacjach OPS i NGO, której wdrożenie miałoby służyć podwyższeniu skuteczności działań na rzecz bezdomnych.
Tabela 72
Poglądy pracowników socjalnych na zakres stosowana zasady komplementarności w relacjach OPS i NGO w celu podwyższenia skuteczności działań
Razem N=357 OPS N=330 NGO N=27 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Dokonywanie przez OPS zakupu usług i do-staw w drodze procedury określonej w usta-wie prawo zamówień publicznych − dotyczy to jedynie uzupełnienia zakresu usług świad-czonych przez OPS 58 16,2 52 15,8 6 22,2 Zlecanie przez OPS realizacji zadań w drodze konkursu ofert określonego ustawą o pomocy społecznej − dotyczy to jedynie uzupełnienia zakresu usług świadczonych przez OPS 70 19,6 63 19,1 7 25,9 Dokonywanie przez OPS zakupu usług i do-staw na zasadach określonych kodeksem cy-wilnym – dotyczy to jedynie uzupełnienia za-kresu usług świadczonych przez OPS 44 12,3 37 11,2 7 25,9 Podwykonawstwo NGO w projektach opra-cowanych przez OPS, a współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego 50 14,0 44 13,3 6 22,2 Realizacja projektów społecznych w partnerstwie 227 63,6 217 65,8 10 37,0 Inne (realizacja programów systemowych, wymiana informacji; uzupełnianie usług świadczonych dla bezdomnych, refundacja kosztów pobytu bezdomnego w określonych placówkach i in.) 21 5,9 20 6,1 1 3,7
Prawie 2/3 badanej populacji uważała, że w najszerszym zakresie zasada komplemen-
tarności (rozumiana jako uzupełnienie zakresu świadczonych usług socjalnych, bez konku-rowania w danym obszarze) powinna mieć zastosowanie w przypadku projektów spo-łecznych realizowanych w partnerstwie. Kolejne 20% dostrzegało potrzebę stosowania tej zasady w przypadku zlecania przez OPS realizacji zadań uzupełniających zakres usług świadczonych przez OPS w drodze konkursu ofert określonego ustawą o pomocy społecznej, a 16% ankietowanych twierdziło, że w przypadku dokonywania przez OPS zakupu usług i dostaw w drodze procedury określonej w ustawie prawo zamówień pu-blicznych.
Rozkład odpowiedzi pracowników OPS pokrywa się z tymi, których udzielili pracow-nicy socjalni z organizacji pozarządowych. Przeszło 1/3 z nich uważała, że w najszerszym zakresie zasada komplementarności powinna mieć zastosowanie w przypadku projektów społecznych realizowanych w partnerstwie, a 1/4 ankietowanych dostrzegła potrzebę sko-rzystania z tej zasady w przypadku zlecania przez OPS realizacji zadań uzupełniających zakres usług świadczonych przez OPS w drodze konkursu ofert określonego ustawą o po-mocy społecznej.
63
4.6. Działania pozwalające zwiększyć skuteczność pomocy Podejmując próbę uzyskania danych dotyczących pożądanych oddziaływań na rzecz
bezdomnych, służących zwiększeniu pomocy świadczonej przez OPS i NGO, przedstawiono ankietowanym listę przykładowych 11 obszarów (zakresów) działań i poproszono o wska-zanie rodzajów działań podejmowanych na terenie ich macierzystej gminy oraz ich realiza-torów. Badani mogli również samodzielnie formułować dowolne odpowiedzi dotyczące rodzaju oczekiwanych działań pomocowych i odpowiedzialnych za nie instytucji.
Zawarte w tabeli (aneks 1 do części pierwszej) dane dotyczą 199 ośrodków pomocy społecznej oraz 26 organizacji pozarządowych.
Respondenci, odnosząc się do zakresu działań dotyczących rozbudowy urządzeń in-frastrukturalnych (119), wskazywali głównie na: budowę, rozbudowę mieszkań socjalnych (49), budowę ogrzewalni, noclegowni, schronisk (39), budowę łaźni i pralni (13). Jako podmiot odpowiedzialny za podjęcie takich inwestycji wskazano władze miasta i gminy.
Ankietowani, odnosząc się do zasad organizacji pomocy (66) wskazywali głównie na potrzebę zwiększenia współpracy samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządo-wymi (66) i zwiększenie kadry (10). Badani oczekiwali dokonania tych zmian przez wła-dze miasta i gminy oraz ośrodki pomocy społecznej.
Pracownicy socjalni dostrzegli konieczność zmian dotyczących świadczeń pienięż-nych – zasiłków (73). Skoncentrowali się także na ogólnym zwiększeniu finansowania świadczeń socjalnych (42). Jako podmiot odpowiedzialny za wzrost nakładów finanso-wych wskazano władze miasta i gminy.
Badani wskazywali również na działania zapewniające nocleg (105), proponując zwięk-szenie liczby placówek, lepszą ich dostępność (73), czyniąc odpowiedzialnymi za te działania władze miasta i gminy, ośrodki pomocy społecznej oraz organizacje pozarządowe.
W zakresie działań związanych z zapewnieniem wyżywienia (70) respondenci widzie-li konieczność zwiększenia dostępu do jadłodajni i stołówek (38), wskazując władze mia-sta i gminy, organizacje pozarządowe oraz ośrodki pomocy społecznej jako podmioty od-powiedzialne za ich wdrożenie.
Odnosząc się do zakresu działań dotyczących pomocy w uzyskaniu mieszkania chro-nionego/treningowego/przejściowego (116), ankietowani wskazywali głównie na potrzebę dostępności tego typu lokali (88), obarczając władze miasta i gminy odpowiedzialnością za podjęcie stosownych inwestycji. Podobne wskazania związane były z pomocą w uzyskaniu lokalu socjalnego/mieszkania kwaterunkowego (115) i zwiększenia ich dostępności (92).
W sferze pracy socjalnej (70) badani dostrzegali konieczność zatrudnienia dodatko-wych pracowników socjalnych, większego dostępu do świadczonych przez nich usług oraz indywidualnego podejścia, wskazując ośrodki pomocy społecznej oraz władze miasta i gmi-ny jako podmioty odpowiedzialne za wprowadzenie stosownych zmian.
Pracownicy socjalni, uznając konieczność zmian dotyczących poradnictwa specjali-stycznego (107), skoncentrowali się przede wszystkim na zwiększeniu dostępu do pomocy psychologicznej, psychiatrycznej, pedagogicznej służącej wychodzeniu z bezdomności (43) oraz poszerzeniu zakresu usług tego typu (42). Jako podmioty odpowiedzialne za wprowadzenie zmian wskazano władze miasta i gminy, ośrodki pomocy społecznej oraz organizacje pozarządowe.
Odnosząc się do interwencji kryzysowej (66), respondenci wskazywali głównie na konieczność poprawienia dostępności schronisk, ośrodków interwencji kryzysowej oraz wydzielenia stosownych mieszkań. Poczynienie stosownych kroków w tym kierunku nale-ży, zdaniem badanych, do władz miasta i gminy oraz ośrodków pomocy społecznej.
64
Aby zapewnić potrzebującym niezbędne ubrania (44), trzeba zorganizować dodatko-we magazyny i punkty wydawania odzieży. Takie działania powinny podjąć jako podmioty odpowiedzialne ośrodki pomocy społecznej oraz władze miasta i gminy, a także organiza-cje pozarządowe.
W dalszej części badania chcieliśmy dowiedzieć się, jakie działania na rzecz bezdom-nych służące zwiększeniu skuteczności pomocy poza obecnie prowadzonymi powinny być podejmowane na terenie gminy (rejonu działania OPS), w szczególności w placówce re-spondenta. Zaproponowaliśmy ankietowanym kilka sfer, obszarów, w których można by dokonać zmian. Stworzyliśmy również możliwość przedłożenia własnych propozycji. Na pytania dotyczące tego tematu odpowiadali wyłącznie ci ankietowani, w których rejonie działania problem bezdomności występuje.
Tabela 73
Poglądy pracowników socjalnych na możliwości podjęcia działań w OPS i NGO w celu uzyskania większej skuteczność pomocy na rzecz bezdomnych
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba %
A. Sfera ekonomiczna (dywersyfikacja źródeł finansowania) 210 100,0 172 100,0 38 100,0 Zwiększenie finansowania z budżetu gminy 71 33,8 58 33,7 13 34,2 Zwiększenie finansowania z budżetu wojewody (konkursy) 51 24,3 39 22,7 12 31,6 Zwiększenie finansowania z budżetu MP i PS (konkursy) 26 12,4 23 13,4 3 7,9 Zwiększenie finansowania z Europejskiego Fundu-szu Społecznego (konkursy) 53 25,2 44 25,6 9 23,7 Inne (nie ma takiej potrzeby; nie narzekamy na brak środków; żadne) 9 4,3 8 4,6 1 2,6 B. Organizacja i zarządzanie 163 100,0 140 100,0 23 100,0 Zmiana struktury organizacyjnej 21 12,9 17 12,1 4 17,4 Zmiana stylu zarządzania 17 10,4 17 12,1 0 0,0 Zmiana w zakresie motywacji pracowników 61 37,5 56 40,1 5 21,7 Polepszenie relacji z otoczeniem – określanym ja-ko wszystkie elementy znajdujące się poza organi-zacją, ale mające związek z jej funkcjonowaniem 54 33,1 42 30,0 12 52,2 Inne (ujednolicenie pomocy, stworzenie bazy da-nych bezdomnych; żadne) 10 6,1 8 5,7 2 8,7 C. Polityka kadrowa 150 100,0 123 100,0 27 100,0 Zatrudnienie dodatkowej, profesjonalnej kadry 119 79,4 100 81,4 19 70,4 Prowadzenie okresowych ocen pracowników 14 9,3 11 8,9 3 11,1 Zwalnianie nieefektywnych pracowników 6 4,0 3 2,4 3 11,1 Inne (zatrudnienie psychologa; zatrudnienie leka-rza; dostępność szkoleń; żadne) 11 7,3 9 7,3 2 7,4 D. Doskonalenie zawodowe 212 100,0 182 100,0 30 100,0 Możliwość udziału w specjalistycznych szkole-niach 118 55,7 99 54,4 19 63,3 Możliwość udziału w specjalizacji zawodowej I stopnia 22 10,4 19 10,5 3 10,0 Możliwość udziału w specjalizacji zawodowej II stopnia 32 15,1 30 16,5 2 6,7
cd. tabeli na następnej stronie
65
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba %
Możliwość kształcenia na studiach wyższych związanych z działalnością zawodową pracownika socjalnego 34 16,0 29 15,9 5 16,7 Inne (z zakresu profilaktyki; szkolenia bezpłatne; żadne) 6 2,8 5 2,7 1 3,3 E. Rodzaj pomocy 215 100,0 181 100,0 34 100,0 Zwiększenie zakresu działań o charakterze osło-nowym 37 17,2 31 17,1 6 17,6 Zwiększenie zakresu działań o charakterze aktywi-zacyjnym 82 38,1 70 38,7 12 35,3 Dostępność mieszkań treningowych/socjalnych 92 42,8 78 43,1 14 41,2 Inne (sprawdzanie sposobu spożytkowania pomo-cy; rozwiązywanie problemów rodzinnych; miesz-kania chronione) 4 1,9 2 1,1 2 5,9 F. Inne 13 100,0 11 100,0 2 100,0 Wsparcie mieszkaniowe 1 7,6 1 9,1 0 0,0 Odgórny program dla wszystkich ośrodków 1 7,6 1 9,1 0 0,0 Zmiana postawy bezdomnych 1 7,6 1 9,1 0 0,0 Podjęcie kontaktu z dziećmi 1 7,6 0 - 1 50,0 Zmiana ustawy o zdrowiu psychicznym 1 7,6 1 9,1 0 0,0 Żadne 4 31,0 4 36,3 0 0,0 Trudno powiedzieć 4 31,0 3 27,3 1 50,0
Odnosząc się do pierwszej zaproponowanej przez nas sfery ekonomicznej, w której
można było dokonać dywersyfikacji wydatków przeznaczonych na rozwiązywanie pro-blemu bezdomności, najwięcej wskazań dotyczyło zwiększenia finansowania z budżetu gminy (34%), ok. 1/4 pytanych opowiedziało się za zwiększeniem finansowania z Euro-pejskiego Funduszu Społecznego w ramach postępowania konkursowego oraz z budżetu wojewody, również w ramach ogłaszanych konkursów.
Opinie ankietowanych z NGO w zasadzie pokrywały się ze zdaniem respondentów z OPS. Pewien wyjątek stanowiły wskazania dotyczące zwiększenia finansowania z budże-tu wojewody w ramach postępowania konkursowego (32%).
Interesujące wyniki przyniosły odpowiedzi na pytania dotyczące usprawnień w sferze organizacji i zarządzania. W obu grupach pracowników socjalnych, tak z ośrodków pomo-cy społecznej, jak i z organizacji pozarządowych zaobserwowano różnice. Wśród pracow-ników OPS dominowały wskazania dotyczące zmian w motywowaniu pracowników (40%) i polepszenia relacji z otoczeniem instytucji pomocowej (30%), a pracownicy NGO prefero-wali polepszenie relacji z otoczeniem instytucji pomocowej (przeszło 52%), zmiany w moty-wowaniu pracowników (22%) i zmiany w strukturze organizacyjnej placówki (ponad 17%).
W sferze polityki kadrowej prowadzonej w placówkach socjalnych w zasadzie wszy-scy widzą konieczność zatrudnienia dodatkowej, profesjonalnej kadry (ponad 80% wskazań). Tylko ok. 10% respondentów uznaje potrzebę okresowych ocen pracowników. W obu gru-pach pracowników socjalnych, tj. z OPS i NGO wskazania były na podobnym poziomie.
W obszarze doskonalenia zawodowego najwięcej wskazań dotyczyło zwiększenia możliwości udziału w specjalistycznych szkoleniach (56%). Drugie miejsce ze względu na liczebność wskazań (16%) zajęło kształcenie na studiach wyższych związanych z działal-nością zawodową pracownika socjalnego, a trzecie miejsce udział w specjalizacji zawo-dowej II stopnia. Kolejność wskazań w obu grupach respondentów była identyczna.
66
5. Współpraca ośrodków pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych
Badanie przewidywało zebranie opinii pracowników socjalnych OPS i NGO, działają-
cych na terenie, gdzie problem bezdomności występował, o prowadzeniu międzysektoro-wej współpracy, jej przebiegu i uwarunkowaniach.
Tabela 74
Współpraca pracowników socjalnych OPS z pracownikami NGO działającymi na rzecz bezdomnych
Wskazanie Liczba % Razem 156 100,0 Tak 111 71,2 Nie 45 28,8
Respondentów z ośrodków pomocy społecznej zapytano, czy współpracują z pracow-
nikami III sektora działającymi na rzecz bezdomnych. W odpowiedzi prawie 3/4 ankieto-wanych potwierdziło fakt współpracy.
Również ankietowanym z organizacji pozarządowych zadano pytanie, czy współpra-cują z pracownikami socjalnymi ośrodków pomocy społeczne działającymi na rzecz bez-domnych. Przeszło 92% udzieliło odpowiedzi twierdzącej.
Tabela 75
Współpraca pracowników socjalnych NGO z pracownikami OPS działającymi na rzecz bezdomnych
Wskazanie Liczba % Razem 26 100,0 Tak 24 92,3 Nie 2 7,7
Wszyscy respondenci, którzy odpowiedzieli negatywnie na pytanie o występowanie
współpracy pomiędzy pracownikami socjalnymi obu sektorów, mieli możliwość wielo-krotnego wyboru przyczyn takiego stanu.
Prawie 2/3 badanych wskazało pozycję „inne”. Mimo bardzo dużej liczby responden-tów, którzy złożyli taką deklarację, jednostkowo pojawiły się różnorodne wskazania, tj. mała skala problemu, niewielka liczba bezdomnych, brak potrzeby współpracy, brak NGO na terenie gminy.
67
Druga pod względem liczebności grupa ankietowanych wskazała na nieznajomość rozwiązań „dobrych praktyk” współpracy pomiędzy ośrodkiem pomocy społecznej a orga-nizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych (8,5%). Wśród przedstawi-cieli III sektora pojawiały się dodatkowo pojedyncze wypowiedzi podkreślające trudności organizacyjne i brak woli współpracy po stronie OPS.
Tabela 76
Przyczyny braku współpracy pomiędzy ośrodkiem pomocy społecznej a organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych
Ogółem N=47 OPS N=45 NGO N=2 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Bariery prawne 2 4,3 2 4,4 0 0,0 Trudności organizacyjne po stronie OPS 3 6,4 1 2,2 2 100,0 Trudności organizacyjne po stronie NGO 2 4,3 2 4,4 0 0,0 Niedostosowanie systemu zarządzania OPS 2 4,3 2 4,4 0 0,0 Niedostosowanie systemu zarządzania NGO 2 4,3 2 4,4 0 0,0 Nieznajomość rozwiązań „dobrych praktyk” 4 8,5 4 8,9 0 0,0 Brak woli współpracy po stronie OPS 3 6,4 2 4,4 1 50,0 Brak woli współpracy po stronie NGO 2 4,3 2 4,4 0 0,0 Mały potencjał partnera (NGO)? 1 2,1 1 2,2 0 0,0 Mały potencjał partnera (OPS)? 2 4,3 1 2,2 1 50,0 Inne (mała skala problemu, niewielka liczba bezdomnych; brak potrzeby współpracy; brak NGO na terenie gminy) 30 63,8 30 66,7 0 0,0
Wszystkich respondentów potwierdzających fakt współpracy pomiędzy pracownikami
socjalnymi OPS i NGO poproszono o określenie częstotliwości tego współdziałania.
Tabela 77 Częstotliwość współpracy pomiędzy ośrodkiem pomocy społecznej
a organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych
Ogółem OPS NGO Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Razem 135 100,0 111 100,0 24 100,0 Systematyczna 71 52,6 51 45,9 20 83,3 Sporadyczna 57 42,2 54 48,7 3 12,5 Trudno powiedzieć 7 5,2 6 5,4 1 4,2
Generalnie przeważały odpowiedzi świadczące o systematycznej współpracy (53%), na
sporadyczne kontakty wskazało 42% badanych, a przeszło 5% nie potrafiło wypowiedzieć się w tej sprawie. Analizując odpowiedzi obu grup pracowników socjalnych, tj. z OPS i NGO, można zauważyć istotne różnice w postrzeganiu charakteru współpracy. Tylko 46% bada-nych pracowników z OPS wskazywało na systematyczne współdziałanie, a w przypadku pracowników organizacji pozarządowych aż 83%. Jako sporadyczną współpracę oceniło od-powiednio 49% i 12% pytanych.
Kolejne pytanie ankietowe: czy, zdaniem badanych, na terenie gminy określone są ja-sne zasady podziału kompetencji w zakresie pomocy dla bezdomnych prowadzonej przez OPS i NGO, zostało zadane wyłącznie tym respondentom, w których rejonie działania pro-blem bezdomności występuje.
68
Tabela 78 Określenie na terenie gminy jasnych zasad podziału kompetencji w zakresie pomocy
dla bezdomnych świadczonej przez OPS i NGO Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba %
Razem 176 100,0 149 100,0 27 100,0 Zdecydowanie tak 37 21,0 27 18,1 10 37,0 Raczej tak 52 29,6 43 28,9 9 33,3 Raczej nie 37 21,0 33 22,2 4 14,9 Zdecydowanie nie 25 14,2 23 15,4 2 7,4 Trudno powiedzieć 25 14,2 23 15,4 2 7,4
Ogółem odpowiedziało na nie 176 osób. Większość (51%) oceniła, iż podział kompe-
tencji jest wystarczająco klarowny (odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak”). Ponad 1/3 wszystkich badanych była odmiennego zadania. Aż 14% wyrażało niezdecydowanie. Nieco inaczej kształtowały się odpowiedzi pracowników organizacji pozarządowych. Zde-cydowana większość z nich (70%) oceniła, iż istniejące zasady podziału kompetencji są wystarczające („zdecydowanie tak” i „raczej tak”). Odmienną opinię prezentował co czwarty respondent.
Przeprowadzone badanie miało również dostarczyć informacji na temat oceny zakresu współpracy w obszarze bezdomności pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy społecznej. Poproszono wszystkich pracowników socjalnych uczestniczących w ba-daniu o dokonanie oceny zakresu współpracy obu podmiotów prowadzących różnorodne dzia-łania pomocowe.
Szczegółową strukturę odpowiedzi przedstawiono w tabeli 79. Najczęściej wskazy-wane działania pomocowe, którym respondenci przypisywali brak współpracy międzysek-torowej to: zapewnienie mieszkań chronionych/treningowych (288), mieszkań socjal-nych/komunalnych (281), prowadzenie zatrudnienia socjalnego (281), zorganizowanie przygotowania zawodowego/stażu u pracodawcy (279), realizacja wspólnych projektów socjalnych (277), organizacja szkoleń zawodowych (265), prowadzenie pośrednictwa pra-cy (264) oraz tworzenie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecz-nych (244).
Opisywane badanie miało ponadto dać odpowiedź, czy pracownicy obu sektorów po-dobnie oceniają istniejący zakres współpracy, ewentualnie wskazać różnice.
Pracownicy socjalni OPS uznali zakres współpracy za „bardzo duży” i „duży” (łącz-nie) przede wszystkim w odniesieniu do: zapewnienia schronienia (120), posiłku (106), bieżącej wymiany informacji (84), zapewnienia ubrań (82), pracy socjalnej (81) oraz in-terwencji kryzysowej (62). Najwięcej wskazań respondentów z placówek samorządowych, określających stopień współpracy jako „bardzo mały” i „mały” (łącznie) dotyczyło m.in.: tworzenia i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych (18) zapo-biegania bezdomności (18), poradnictwa specjalistycznego (16) oraz zapewnienia miesz-kań socjalnych/komunalnych (16).
Dwudziestu siedmiu ankietowanych z organizacji pozarządowych, dokonując oceny zakresu współpracy z OPS, wskazywało, iż w stopniu „bardzo dużym” i „dużym” (łącznie) występuje ona w odniesieniu do: pracy socjalnej (19), bieżącej wymiany informacji (18) oraz wypłaty świadczeń pieniężnych, różnego rodzaju zasiłków (17).
Najwięcej wskazań stopnia „bardzo mały” i „mały” (łącznie) dotyczyło: pomocy w za-pewnieniu mieszkań chronionych/treningowych (8) i mieszkań socjalnych/komunalnych (7).
T
abel
a 79
O
cena
dok
onan
a pr
zez
prac
owni
ków
socj
alny
ch z
akre
su w
spół
prac
y po
mię
dzy
orga
niza
cjam
i poz
arzą
dow
ymi i
ośr
odki
em p
omoc
y sp
ołec
znej
w
dzi
ałan
iach
na
rzec
z be
zdom
nych
Z
akre
s wsp
ółpr
acy
brak
w
spół
prac
y ba
rdzo
mał
y m
ały
śred
ni
duży
ba
rdzo
duż
y tr
udno
po
wie
dzieć
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Zapo
bieg
anie
bez
dom
nośc
i lic
zba
%
356
100,
0 23
2 10
0,0
223
96,1
9
3,9
8
100,
07
87,
51 12,5
14
100,
011
7
8,6
3 2
1,4
21
100,
0 17
8
1,0
4 19,0
22
100,
015
6
8,2
7
31,8
32
100,
029
9
0,6
3
9,4
27
100,
027
10
0,0
0 0,0
Pr
aca
socj
alna
lic
zba
%
356
100,
0 18
9 10
0,0
187
98,9
2
1,1
6
100,
04
66,
72 33,3
11
100,
010
9
0,9
1
9,1
27
100,
0 24
8
8,9
3 11,1
61
100,
053
8
6,9
8
13,1
39
100,
028
7
1,8
11
28,2
23
100,
023
10
0,0
0 0,0
Pora
dnic
two
spec
jalis
tycz
ne
liczb
a %
35
6 10
0,0
225
100,
021
8 96
,9 7
3,
1 5
10
0,0
4 8
0,0
1 20,0
14
100,
012
8
5,7
2 1
4,3
24
100,
0 21
8
7,5
3 12,5
44
100,
034
7
7,3
10
22,7
20
100,
016
8
0,0
4
20,0
24
100,
024
10
0,0
0 0,0
N
iezbęd
ne u
bran
ie
liczb
a %
35
6 10
0,0
199
100,
018
5 93
,014
7,
0 7
10
0,0
5 7
1,4
2 28,6
10
100,
0 9
9
0,0
1 1
0,0
26
100,
0 24
9
2,3
2 7,7
48
100,
044
9
1,7
4
8,3
42
100,
038
9
0,5
4
9,5
24
100,
024
10
0,0
0 0,0
In
terw
encj
a kr
yzys
owa-
lic
zba
%
356
100,
0 21
1 10
0,0
204
96,7
7
3,3
5
100,
04
80,
01 20,0
10
100,
0 8
8
0,0
2 2
0,0
25
100,
0 20
8
0,0
5 20,0
37
100,
031
8
3,8
6
16,2
37
100,
031
8
3,8
6
16,2
31
100,
031
10
0,0
0 0,0
Sc
hron
ieni
e
liczb
a %
35
6 10
0,0
169
100,
016
1 95
,3 8
4,
7 9
10
0,0
6 6
6,7
3 33,3
4
100,
0 4
10
0,0
0
0,0
18
100,
0 17
9
4,4
1 5,6
51
100,
045
8
8,2
6
11,8
84
100,
075
8
9,3
9
10,7
21
100,
021
10
0,0
0 0,0
Po
siłe
k
liczb
a %
35
6 10
0,0
190
100,
018
0 94
,710
5,
3 5
10
0,0
1 2
0,0
4 80,0
7
100,
0 6
8
5,7
1 1
4,3
15
100,
0 14
9
3,3
1 6,7
40
100,
036
9
0,0
4
10,0
77
100,
070
9
0,9
7
9,1
22
100,
022
10
0,0
0 0,0
M
iesz
kani
e ch
roni
one/
treni
ngow
e lic
zba
%
356
100,
0 28
8 10
0,0
270
93,8
18
6,3
11
100,
06
54,
55 45,5
8
100,
0 5
6
2,5
3 3
7,5
8
100,
0 8
10
0,0
0 0,0
2 10
0,0
2
100,
0 0
0
,0 6
10
0,0
5 8
3,3
1
16,7
33
100,
033
10
0,0
0 0,0
M
iesz
kani
e so
cjal
ne/k
omu-
naln
e lic
zba
%
356
100,
0 28
1 10
0,0
267
95,0
14
5,0
12
100,
08
66,
74 33,3
11
100,
0 8
7
2,7
3 2
7,3
8
100,
0 7
8
7,5
1 12,5
6 10
0,0
3
50,
0 3
50
,0 7
10
0,0
5 7
1,4
2
28,6
31
100,
031
10
0,0
0 0,0
Św
iadc
zeni
a pi
eniężn
e
(zas
iłki)
lic
zba
%
356
100,
0 21
4 10
0,0
210
98,1
4
1,9
5
100,
05
100,
00 0,0
0
100,
0 0
0,0
0 10
0,0
21
100,
0 16
7
6,2
5 23,8
42
100,
038
9
0,5
4
9,5
53
100,
039
7
3,6
14
26,4
21
100,
021
10
0,0
0 0,0
Sz
kole
nia
zaw
odow
e lic
zba
%
356
100,
0 26
5 10
0,0
253
95,5
12
4,5
5
100,
04
80,
01 20,0
5
100,
0 4
8
0,0
1 2
0,0
15
100,
0 9
6
0,0
6 40,0
26
100,
021
8
0,8
5
19,2
15
100,
013
8
6,7
2
13,3
25
100,
025
10
0,0
0 0,0
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
69
Zak
res w
spół
prac
y br
ak
wsp
ółpr
acy
bard
zo m
ały
mał
y śr
edni
duży
ba
rdzo
duż
y tr
udno
po
wie
dzieć
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Przy
goto
wan
ie z
awod
owe.
St
aż u
pra
coda
wcy
lic
zba
%
356
100,
0 27
9 10
0,0
265
95,0
14
5,0
8
100,
06
75,
02 25,0
1
100,
0 0
0,0
1 10
0,0
14
100,
0 9
6
4,3
5 35,7
17
100,
014
8
2,4
3
17,6
6
100,
0 6
10
0,0
0
0,0
31
100,
029
9
3,5
2 6,5
Pośr
edni
ctw
o pr
acy
lic
zba
%
356
100,
0 26
4 10
0,0
249
94,3
15
5,7
6
100,
05
83,
31 16,7
4
100,
0 3
7
5,0
1 2
5,0
20
100,
015
7
5,0
5 25,0
20
100,
017
8
5,0
3
15,0
15
100,
014
9
3,3
1
6,7
27
100,
026
9
6,3
1 3,7
Zatru
dnie
nie
socj
alne
lic
zba
%
356
100,
0 28
1 10
0,0
262
93,2
19
6,8
6
100,
0 5
8
3,3
1 16,7
3
100,
0 1
3
3,3
2 6
6,7
17
100,
013
76
,54 23,5
12
100,
012
10
0,0
0 0,0
8
100,
0 8
10
0,0
0
0,0
29
100,
028
9
6,6
1 3,4
Wsp
ólne
pro
jekt
y so
cjal
ne
liczb
a %
35
6 10
0,0
277
100,
026
1 94
,216
5,
8 9
10
0,0
6
66,
73 33,3
5
100,
0 5
10
0,0
0
0,0
11
10
0,0
8
72,7
3 27,3
15
100,
012
8
0,0
3 20,0
12
100,
011
9
1,7
1
8,3
27
100,
026
9
6,3
1 3,7
Bieżą
ca w
ymia
na in
form
acji
liczb
a %
35
6 10
0,0
171
100,
016
9 98
,8 2
1,
2 12
10
0,0
9
75,
03 25,0
15
100,
013
8
6,7
2 1
3,3
35
100,
033
94
,32 5,7
48
100,
043
8
9,6
5 10,4
54
100,
041
7
5,9
13
24,
121
10
0,0
21
100,
0 0 0,0
Twor
zeni
e, re
aliz
acja
gm
in-
nej s
trate
gii r
ozw
iązy
wan
ia
prob
lem
ów
liczb
a %
35
6 10
0,0
244
100,
023
4 95
,910
4,
1 13
10
0,0
11
84,
62 15,4
8
100,
0 7
8
7,5
1 1
2,5
20
100,
018
90
,02 10,0
26
100,
020
7
6,9
6 23,1
18
100,
014
7
7,8
4 2
2,2
27
100,
025
9
2,6
2 7,4
Inne
, jak
ie?
lic
zba
%
356
100,
0 33
4 10
0,0
308
92,2
26
7,8
5
100,
0 5
10
0,0
0 0,0
0
100,
0 0
0,0
0 10
0,0
0 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
100,
0 0
0,0
0 0,0
0
100,
0 0
0,0
0 10
0,0
17
100,
016
9
4,1
1 5,9
70
71
Badanie dotyczyło także różnorodnych sfer współpracy międzysektorowej z uwzględ-nieniem stosowania zasady komplementarności bądź konkurencyjności. Grupę badawczą stanowiły osoby działające zawodowo na terenie, gdzie bezdomność występuje. Jeśli na obszarze działalności zawodowej respondenta istnieje współpraca pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkiem pomocy społecznej, to przebiega ona z uwzględnieniem zasa-dy komplementarności rozumianej jako uzupełnienie zakresu świadczonych usług socjal-nych, ale bez konkurowania lub konkurencyjności traktowanej jako świadczenie identycz-nych lub podobnych usług.
Tabela 80
Występowanie na terenie gminy współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkiem pomocy społecznej z uwzględnieniem zasad komplementarności i konkurencyjności
Ogółem OPS NGO Zasady współpracy liczba % liczba % liczba % Razem 144 100,0 118 100,0 26 100,0 Komplementarność 136 94,4 112 94,9 24 92,4 Konkurencyjność 2 1,4 1 0,8 1 3,8 Z zastosowaniem obu zasad 6 4,2 5 4,3 1 3,8
Wyniki badań kwestionariuszowych wskazują, że w obu grupach pracowników so-
cjalnych, zarówno z OPS, jak i z NGO nie zaobserwowano istotnych różnic w postrzega-niu stosowania zasady komplementarności w bieżącej współpracy. W przypadku respon-dentów z OPS wskaźnik ten był nieco wyższy i wynosił 95%, a z NGO ponad 92%.
Ankietowanych, którzy wskazali na występowanie na terenie gminy współpracy po-między organizacjami pozarządowymi i ośrodkiem pomocy społecznej z uwzględnieniem zasad komplementarności, poproszono również o określenie sfer takiego działania. Re-spondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Tabela 81
Określenie sfer działania, w których uwzględnia się zasady komplementarności
Razem N=136 OPS N=112 NGO N=24 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Żywność, schronienie, ubranie i leki 75 55,1 69 61,6 6 25,0 Wymiana informacji 10 7,4 9 8,0 1 4,2 Pomoc finansowa 26 19,1 17 15,2 9 37,5 Trudno powiedzieć 3 2,2 3 2,7 0 0,0 Inne odpowiedzi: wszystkie sfery, uzupełnianie działań, opieka medyczna, aktywizacja bezdomnego 32 23,6 25 22,3 7 29,2
Analizując dane zawarte w tabeli 81, można powiedzieć, że zdecydowanie najczę-
ściej respondenci wskazywali na komplementarność działań dotyczących zapewnienia żywności, schronienia, ubrania i leków (55%). Co piaty respondent wymieniał udzielenie pomocy finansowej. Odpowiedź „inne” wybrał prawie co czwarty respondent, jednak zawierało się w niej wiele rozmaitych wskazań, np. współdziałanie we wszystkich sfe-rach, uzupełnianie działań pomocowych, zapewnienie opieki medycznej, aktywizacja bezdomnego. Głębsza analiza danych ujawnia zróżnicowanie opinii pracowników z OPS i NGO. Pracownicy III sektora w odróżnieniu od pozostałych respondentów wskazują na komplementarność działań w zapewnieniu pomocy finansowej (37%), a tylko 1/4 widzi
72
taką potrzebę w zaspokojeniu potrzeb bytowych, w tym dostarczeniu potrzebującym żyw-ności, schronienia, ubrania i leków.
Podczas badania poproszono respondentów o określenie, w czym wyraża się komple-mentarność działań organizacji pozarządowych i ośrodków pomocy społecznej. Badani mogli wybrać więcej niż jedną propozycję.
Tabela 82
Poglądy pracowników socjalnych na temat przejawów stosowania zasady komplementarności we wzajemnych relacjach
organizacji pozarządowych i ośrodków pomocy społecznej
Ogółem OPS NGO Przejawy komplementarności działań liczba % liczba % liczba % Razem 132 100,0 111 100,0 21 100,0 Uzupełnianie świadczeń i usług pomocowych 6 4,5 3 2,7 3 14,3 Zaspokajanie potrzeb bytowych bezdomnych 5 3,8 5 4,5 0 0,0 Wymiana informacji i dokumentacji 14 10,6 11 9,9 3 14,3 Wzajemne uzupełnianie się: OPS − sprawy orga-nizacyjne i finansowe, NGO − usługi dla bez-domnych (nocleg, żywność) 62 47,0 52 46,9 10 47,6 Nie wiem 11 8,3 11 9,9 0 0,0 Inne (współpraca, pomoc ogólna, indywidualne uzgodnienia, bieżąca pomoc noclegowa z wy-żywieniem) 34 25,8 29 26,1 5 23,8
Zdecydowanie najwięcej pracowników socjalnych (blisko połowa) biorących udział
w badaniu kwestionariuszowym wskazało na działania wzajemnie się uzupełniające, tj. OPS prowadzi sprawy organizacyjne i finansowe, natomiast NGO świadczy usługi dla bezdomnych, zapewniając im nocleg i żywność. Co czwarty wybierał „inne” możliwości, m.in. współpracę w świadczeniu pomocy i prowadzenie indywidualnych uzgodnień w spra-wach bezdomnych. Ponad 10% jako przejaw komplementarności działań traktowało wy-mianę informacji i dokumentacji między instytucjami pomocowymi.
Warto zauważyć brak różnić w postrzeganiu przejawów komplementarności przez obie grupy pracowników socjalnych (OPS i NGO) uczestnicząc w badaniu.
Zebrane dane dotyczyły też konkurencyjności. Wynika z nich (tab. 83), że najczęściej za konkurencyjne uznawane są działania w zakresie świadczenia pomocy finansowej i rze-czowej (57%).
Tabela 83
Poglądy pracowników socjalnych na temat sfer działania zasady konkurencyjności
Ogółem OPS NGO Sfery działania liczba % liczba % liczba % Razem 7 100,0 6 100,0 1 10,0 Zaspokajanie podstawowych potrzeb bytowych bezdomnych 2 28,6 1 16,7 1 100,0 Pomoc finansowa i rzeczowa 4 57,1 4 66,6 0 0,0 Nie wiem 1 14,3 1 16,7 0 0,0
Ankietowanych poproszono o określenie, w czym wyraża się konkurencyjność działań
organizacji pozarządowych i ośrodków pomocy społecznej. Badani mogli wskazać więcej niż jedną propozycję.
73
Tabela 84 Poglądy pracowników socjalnych na temat przejawów konkurencyjności
we wzajemnych relacjach organizacji pozarządowych i ośrodków pomocy społecznej
Ogółem OPS NGO Sfery działania liczba % liczba % liczba % Razem 7 100,0 6 100,0 1 100,0 Zaspokajanie podstawowych potrzeb bytowych bezdomnych 2 28,6 2 33,3 0 0,0 Przeprowadzanie zbiórek w tym samym czasie 1 14,3 1 16,7 0 0,0 Bezpośredni kontakt z bezdomnymi 1 14,3 0 0,0 1 100,0 Nie wiem 3 42,8 3 50,0 0 0,0
Pracownicy socjalni wskazali głównie na działania służące zaspokajaniu podstawo-
wych potrzeb bytowych bezdomnych. Chcąc ustalić stan realizacji wspólnych przedsięwzięć ośrodków pomocy społecznej i or-
ganizacji pozarządowych oraz źródła ich finansowania, zapytano respondentów, czy w ich placówkach są realizowane partnerskie projekty na rzecz bezdomnych.
Na potrzeby badania projekt zdefiniowano jako zorganizowany i ułożony w czasie ciąg wielu działań, zmierzających do osiągnięcia konkretnego i mierzalnego wyniku, adre-sowanych do wybranych grup odbiorców, wymagających zaangażowania środków rze-czowych, ludzkich i finansowych. Pytanie skierowano wyłącznie do ankietowanych z tere-nów, na których problem bezdomności występuje.
Tabela 85
Realizowanie przez placówki partnerskich projektów na rzecz bezdomnych przez OPS i NGO
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 178 100,0 152 100,0 26 100,0 Tak 22 12,4 10 6,6 12 46,2 Nie 146 82,0 135 88,8 11 42,3 Nie wiem 10 5,6 7 4,6 3 11,5
Badani najczęściej stwierdzali, że nie realizują projektów partnerskich (82%), jednak
prawie co drugi respondent z NGO oświadczył, że takie projekty zrealizowano. Odmien-nego zdania było przeszło 42%.
Pracowników, którzy realizowali projekty, zapytano, czy sfinansowano je ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Blisko połowa badanych potwierdziła skorzystanie z funduszu unijnego.
Tabela 86
Realizowanie przez placówki OPS i NGO partnerskich projektów na rzecz bezdomnych finansowanych lub współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego
Ogółem OPS NGO Wskazanie liczba % liczba % liczba % Razem 22 100,0 10 100,0 12 100,0 Tak 10 45,4 5 50,0 5 41,7 Nie 8 36,4 5 50,0 3 25,0 Nie wiem 4 18,2 0 0,0 4 33,3
74
6. Oceny możliwości współdziałania OPS i NGO na rzecz bezdomnych
W celu dokonania analizy dotychczasowej międzysektorowej współpracy i głównych
problemów z nią związanych, wszystkim osobom uczestniczącym w wywiadach kwestio-nariuszowych zadano trzy pytania dotyczące zarówno ogólniej oceny wspólnych działań na rzecz osób bezdomnych OPS i NGO (z wyłączeniem oceny macierzystej placówki re-spondenta), jak i określenia problemów w tym obszarze.
Struktura odpowiedzi jest dość zróżnicowana. Na pytanie odpowiedziało ogółem 357 respondentów. Ponad połowa z nich (52%) stwierdziła, że ocenia ogólną współpracę „bar-dzo dobrze” i „dobrze”, 17% badanych wystawiło ocenę dostateczną, a tylko 3% niedosta-teczną. Przeszło 1/4 pracowników socjalnych nie potrafiła wypowiedzieć się w tej kwestii. Podobnie kształtowały się wypowiedzi przedstawicieli OPS z terenu, na którym problem bezdomności występował.
Tabela 87 Ogólna ocena współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy społecznej w działaniach na rzecz bezdomnych
OPS
Ogółem na terenie
działania problem bezdomności
występuje
na terenie działania problem
bezdomności nie występuje
NGO Ocena współpracy
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 357 100,0 199 100,0 131 100,0 27 100,0 Bardzo dobra 23 6,4 14 7,0 4 3,1 5 18,5 Dobra 164 45,9 104 52,3 47 35,8 13 48,2 Dostateczna 61 17,1 33 16,6 24 18,3 4 14,8 Niedostateczna 11 3,1 8 4,0 1 0,8 2 7,4 Trudno powiedzieć 98 27,5 40 20,1 55 42,0 3 11,1
Odmiennie ocenili współpracę pracownicy III sektora. W odróżnieniu od ankietowa-
nych z OPS, dokonali oni oceny bardziej pozytywnej. Ponad 2/3 pracowników sektora po-zarządowego wskazywała na ocenę „bardzo dobrą” i „dobrą”, 15% oceniało współpracę dostatecznie, a tylko co dziewiąty wykazał niezdecydowanie, odpowiadając „trudno po-wiedzieć”.
Wśród pracowników socjalnych OPS wyodrębniono tych, w których rejonie działania problem bezdomności występuje i tych, którzy nie mają tego problemu. W obu grupach zaobserwowano istotne różnice w ocenie współpracy i przyznania stosowanych not. W pierw-
75
szym przypadku wskaźnik ten był wyższy i wynosił przeszło 59%, w drugim prawie 39%, a jednocześnie 42% nie potrafiło wypowiedzieć się w tej kwestii. W grupie badanych pra-cowników socjalnych organizacji pozarządowych dwie najlepsze oceny wystawiło 67% pytanych. Był to wskaźnik wyższy od osiągniętego przez pracowników OPS działających na terenach występowania bezdomności
Celem badaczy było również poznanie istoty problemów organizacyjnych występują-cych we współpracy pomiędzy NGO i OPS, w szczególności kompetencyjnych, kadrowych, wymiany informacji, konsultacji dotyczących polityki społecznej, realizacji wspólnych pro-jektów socjalnych, zlecania i realizacji usług socjalnych oraz otwartości i jawności działań.
Tabela 88
Poglądy pracowników socjalnych na temat problemów we współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy społecznej
w działaniach na rzecz bezdomnych
Ogółem N=357 OPS N=330 NGO N=27 Wyszczególnienie liczba % liczba % liczba % Zakres kompetencyjny (uregulowania prawne) 29 8,1 27 8,2 2 7,4 Brak profesjonalnej kadry 23 6,4 19 5,8 4 14,8 Bieżąca wymiany informacji 65 18,2 56 17,0 9 33,3 Regularne konsultacje mające na celu pro-wadzenie lokalnej polityki społecznej, w szczególności przygotowywanie i realiza-cja gminnej strategii rozwiązywania pro-blemów społecznych z uwzględnieniem problemu bezdomności 41 11,5 35 10,6 6 22,2 Realizacja wspólnych projektów socjalnych 44 12,3 37 11,2 7 25,9 Zawieranie i realizacja umów dotyczących wykonywania/zlecania usług socjalnych 15 4,2 11 3,3 4 14,8 Otwartość i jawność działań 35 9,8 29 8,8 6 22,2 Inne (przerzucanie odpowiedzialności; pro-blem bezdomnych bez zaplecza finansowego; konkurowanie o fundusze; trudności w poro-zumiewaniu się prawników obu instytucji; czynniki organizacyjne; brak współpracy w tym zakresie; brak spójnych przepisów; brak NGO na terenie gminy) 14 3,9 13 3,9 1 3,7 Nie występują żadne problemy 134 37,5 127 38,5 7 25,9 Nie wiem 80 22,4 78 23,6 2 7,4
Z uwagi na fakt, że respondenci mieli możliwość wielokrotnego wyboru, liczba od-
powiedzi jest znacznie większa niż liczna badanych. Struktura odpowiedzi wskazuje, że przeszło 1/3 ogółu pracowników nie dostrzega żadnych problemów we współpracy mię-dzysektorowej. Jednocześnie 22% nie miało wiedzy na ten temat.
Według opinii 18% ankietowanych współpracę zakłócał brak bieżącej wymiany infor-macji. W dalszej kolejności wskazywano na występowanie problemów związanych z reali-zacją wspólnych projektów socjalnych (12%), brak regularnych konsultacji mających na celu prowadzenie lokalnej polityki społecznej, w szczególności przygotowywania i reali-
76
zacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem proble-mu bezdomności (11%) oraz otwartości i jawności działań (10%).
Warto zauważyć różnice w postrzeganiu problemów przez pracowników socjalnych z or-ganizacji pozarządowych i z sektora samorządowego. Dużo więcej (33%) zatrudnionych w NGO niż w OPS odczuwa brak bieżącej wymiany informacji. Należy również zwrócić uwagę, iż ok. 1/4 badanych zauważa problemy dotyczące realizacji wspólnych projektów socjalnych oraz otwartości i jawności działań. Przeszło 1/4 respondentów nie dostrzegła żadnych problemów we współpracy OPS i NGO.
Dalsza część badania była poświęcona określeniu nasilenia problemów we współpra-cy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy społecznej działającymi na rzecz bezdomnych. Poproszono wszystkich pracowników socjalnych uczestniczących w badaniu kwestionariuszowym o sprecyzowanie istoty i stopnia natężenia tych proble-mów w różnorodnych działaniach pomocowych. Badaczy interesowało, czy pracownicy obu sektorów podobnie oceniają sytuację, czy też różnią się w ocenie.
Szczegółową strukturę odpowiedzi przedstawiono w tabeli 89. Najczęściej wskazy-wanymi działaniami pomocowymi, którym respondenci przypisywali bezproblemową re-alizację współpracy międzysektorowej, były: zatrudnienie socjalne (301), szkolenia zawo-dowe (296), przygotowanie zawodowe/staż u pracodawcy (296), pośrednictwo pracy (294) oraz wspólne projekty socjalne (290).
Pracownicy socjalni OPS wskazywali na nasilenie problemów w stopniu „bardzo du-żym” i „dużym” (łącznie) przede wszystkim w odniesieniu do: zapewnienia schronienia (28), bieżącej wymiany informacji (22) oraz zapewnienia posiłku (16).
Respondenci z placówek samorządowych uznali, że stopień nasilenia problemów jest „bardzo mały” i „mały” (łącznie) m.in.: w odniesieniu do bieżącej wymiany informacji (40), pracy socjalnej (38), poradnictwa specjalistycznego (26) oraz tworzenia i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych (24).
Respondenci z organizacji pozarządowych, określając stopień nasilenia problemów, wskazywali, iż „bardzo duży” i „duży” (łącznie) występuje w odniesieniu do: pracy socjal-nej (8), bieżącej wymiany informacji (6) oraz wypłaty świadczeń pieniężnych, różnego ro-dzaju zasiłków (6), tworzenia i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów spo-łecznych (6) oraz poradnictwa specjalistycznego (6). Najmniejsze nasilenie problemów przypisano interwencji kryzysowej (stopień „bardzo mały” i „mały” łącznie 9).
T
abel
a 89
O
kreś
leni
e p r
zez
prac
owni
ków
socj
alny
ch n
asile
nia
prob
lem
ów w
obs
zarz
e w
spół
prac
y po
mię
dzy
orga
niza
cjam
i poz
arzą
dow
ymi
i ośr
odki
em p
omoc
y sp
ołec
znej
, dzi
ałając
ymi n
a rz
ecz
bezd
omny
ch
Nas
ileni
e pr
oble
mów
br
ak p
robl
emów
ba
rdzo
mał
e m
ałe
śred
nie
duże
ba
rdzo
duż
e tr
udno
pow
iedz
ieć
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Zapo
bieg
anie
be
zdom
nośc
i lic
zba
%
356
100,
0 26
1 10
0,0
250
95,8
11
4,
2 14
10
0,0
12
85,7
2 14,3
14
10
0,0
11
78,
63 21,4
26
10
0,0
20
76,9
6 23,1
10
10
0,0
8
80,0
2 20,0
4
10
0,0
1 25,0
3 75,0
27
10
0,0
27
100,
00 0,0
Prac
a so
cjal
na
liczb
a %
35
6 10
0,0
243
100,
023
2 95
,5
11
4,5
23
100,
020
87
,0
3 13,0
19
10
0,0
18
94,
71 5,3
28
10
0,0
24
85,7
4 14,3
13
10
0,0
7
53,8
6 46,2
6
10
0,0
4 66,7
2 33,3
24
10
0,0
24
100,
00 0,0
Pora
dnic
two
sp
ecja
listy
czne
lic
zba
%
356
100,
0 26
8 10
0,0
255
95,1
13
4,
9 10
10
0,0
9 90,0
1 10,0
19
10
0,0
17
89,
52 10,5
19
10
0,0
14
73,7
5 26,3
9
10
0,0
5
55,6
4 44,4
4
10
0,0
2 50,0
2 50,0
27
10
0,0
27
100,
00 0,0
Nie
zbęd
ne u
bran
ie
liczb
a %
35
6 10
0,0
272
100,
025
4 93
,4
18
6,6
16
100,
013
81
,3
3 18,8
8
10
0,0
7
87,
51 12,5
21
10
0,0
19
90,5
2 9,5
11
100,
010
90
,9
1 9,1
5
10
0,0
3 60,0
2 40,0
22
10
0,0
22
100,
00 0,0
Inte
rwen
cja
kryz
ysow
a
liczb
a %
35
6 10
0,0
257
100,
024
7 96
,1
10
3,9
15
100,
011
73
,3
4 26,7
17
10
0,0
12
70,
65 29,4
23
10
0,0
18
78,3
5 21,7
7
10
0,0
6
85,7
1 14,3
5
10
0,0
3 60,0
2 40,0
32
10
0,0
32
100,
00 0,0
Schr
onie
nie
lic
zba
%
356
100,
0 24
7 10
0,0
232
93,9
15
6,
1 14
10
0,0
10
71,4
4 28,6
22
10
0,0
21
95,
51 4,5
21
10
0,0
18
85,7
3 14,3
18
10
0,0
17
94,4
1 5,6
14
10
0,0
11
78,6
3 21,4
20
10
0,0
20
100,
00 0,0
Posiłe
k
liczb
a %
35
6 10
0,0
278
100,
026
2 94
,2
16
5,8
16
100,
013
81
,3
3 18,8
8
10
0,0
6
75,
02 25,0
13
10
0,0
11
84,6
2 15,4
10
10
0,0
7
70,0
3 30,0
10
10
0,0
9 90,0
1 10,0
21
10
0,0
21
100,
00 0,0
Mie
szka
nie
chro
nio-
ne/tr
enin
gow
e
liczb
a %
35
6 10
0,0
297
100,
027
9 93
,9
18
6,1
2
100,
0 0
0
,0
2 10
0,0
4
100,
0 4
10
0,0
0 0,0
10
10
0,0
7
70,0
3 30,0
5
10
0,0
4
80,0
1 20,0
4
10
0,0
2 50,0
2 50,0
34
10
0,0
33
97,1
1 2,9
Mie
szka
nie
socj
alne
/ko-
mun
alne
lic
zba
%
356
100,
0 28
8 10
0,0
273
94,8
15
5,
2 7
10
0,0
2
28,6
5 71,4
8
10
0,0
7
87,
51 12,5
7
10
0,0
5
71,4
2 28,6
8
10
0,0
6
75,0
2 25,0
6
10
0,0
4 66,7
2 33,3
32
10
0,0
32
100,
00 0,0
Świa
dcze
nia
pien
iężn
e (z
asiłk
i)
liczb
a %
35
6 10
0,0
273
100,
026
2 96
,0
11
4,0
7
100,
0 4
57
,1
3 42,9
16
10
0,0
14
87,
52 12,5
18
10
0,0
13
72,2
5 27,8
12
10
0,0
10
83,3
2 16,7
8
10
0,0
4 50,0
4 50,0
22
10
0,0
22
100,
00 0,0
Szko
leni
a za
wod
owe
lic
zba
%
356
100,
0 29
6 10
0,0
280
94,6
16
5,
4 9
10
0,0
7
77,8
2 22,2
6
10
0,0
4
66,
72 33,3
11
10
0,0
6
54,5
5 45,5
5
10
0,0
4
80,0
1 20,0
2
10
0,0
1 50,0
1 50,0
27
10
0,0
27
100,
00 0,0
Przy
goto
wan
ie z
awod
o-w
e. S
taż
u pr
acod
awcy
lic
zba
%
356
100,
0 29
6 10
0,0
279
94,3
17
5,
7 7
10
0,0
6
85,7
1 14,3
9
10
0,0
8
88,
91 11,1
9
10
0,0
5
55,6
4 44,4
3
10
0,0
1
33,3
2 66,7
2
10
0,0
1 50,0
1 50,0
30
10
0,0
29
96,7
1 3,3
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
77
N
asile
nie
prob
lem
ów
brak
pro
blem
ów
bard
zo m
ałe
mał
e śr
edni
e duże
ba
rdzo
duż
e tr
udno
pow
iedz
ieć
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
Pośr
edni
ctw
o pr
acy
lic
zba
%
356
100,
0 29
4 10
0,0
278
94,6
16
5,
4 12
10
0,0
11
91,
71 8,3
8
10
0,0
6
75,0
2 25,0
6
10
0,0
3
50,0
3 50,0
4
10
0,0
2 50,0
2 50,0
4
10
0,0
2 50,0
2 50,0
28
10
0,0
27
96,4
1 3,6
Zatru
dnie
nie
socj
alne
lic
zba
%
356
100,
0 30
1 10
0,0
281
93,4
20
6,
6 9
10
0,0
8
88,
91 11,1
7
10
0,0
6
85,7
1 14,3
4
10
0,0
3
75,0
1 25,0
5
10
0,0
3 60,0
2 40,0
1
10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
29
100,
028
96
,6
1 3,4
Wsp
ólne
pro
jekt
y so
cjal
ne
liczb
a %
35
6 10
0,0
290
100,
027
3 94
,1
17
5,9
5
100,
0 3
6
0,0
2 40,0
12
10
0,0
11
91,7
1 8,3
12
10
0,0
9
75,0
3 25,0
7
10
0,0
6 85,7
1 14,3
2
10
0,0
0 0,0
2 10
0,0
28
100,
027
96
,4
1 3,6
Bieżąc
a wym
iana
in
form
acji
lic
zba
%
356
100,
0 24
2 10
0,0
230
95,0
12
5,
0 23
10
0,0
20
87,
03 13,0
21
10
0,0
20
95,2
1 4,8
22
10
0,0
17
77,3
5 22,7
17
10
0,0
16
94,1
1 5,9
11
10
0,0
6 54,5
5 45,5
20
10
0,0
20
100,
0 0 0,0
Twor
zeni
e, re
aliz
acja
gm
inne
j stra
tegi
i roz
wią
-zy
wan
ia p
robl
emów
spo-
łecz
nych
lic
zba
%
356
100,
0 26
8 10
0,0
255
95,1
13
4,
9 11
10
0,0
10
90,
91 9,1
15
10
0,0
14
93,3
1 6,7
19
10
0,0
15
78,9
4 21,1
8
10
0,0
4 50,0
4 50,0
5
10
0,0
3 60,0
2 40,0
30
10
0,0
28
93,3
2 6,7
Inne
− za
kres
wsp
ółpr
acy*
liczb
a %
35
6 10
0,0
338
100,
031
2 92
,3
26
7,7
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
17
100,
016
94
,1
1 5,9
* B
rak
odpo
wie
dzi =
1.
79
7. Kierunki doskonalenia pomocy bezdomnym i współdziałania OPS i NGO
Jedno z pytań badawczych, jakie zadano pracownikom socjalnym obu sektorów, dotyczy-
ło potrzeby zwiększenia współpracy OPS i NGO w działaniach na rzecz osób bezdomnych.
Tabela 90 Występowanie potrzeby zwiększenia współpracy OPS i NGO
w działaniach na rzecz bezdomnych, w opinii pracowników socjalnych OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdomno-
ści występuje
na terenie działania problem bezdom-
ności nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 319 100,0 171 100,0 124 100,0 24 100,0 Tak 117 36,7 60 35,1 46 37,1 11 45,8 Nie 202 63,3 111 64,9 78 62,9 13 54,2
Z danych zawartych w tabeli 90 wynika, że tylko 35% pracowników socjalnych zatrud-
nieniowych w sektorze samorządowym, w ośrodkach pomocy społecznej, w których rejonie działania problem bezdomności występuje, i 37% pracowników socjalnych zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej w rejonie wolnym od bezdomności, widzi potrzebę zwięk-szenia współpracy międzysektorowej. Blisko 2/3 respondentów z OPS nie czuje takiej po-trzeby w stosunku do placówek sektora pozarządowego. W odpowiedziach obu grup pra-cowników socjalnych, tj. tych, którzy stykają się z problemem bezdomności na terenie swojego działania i tych którzy tego problemu nie mają, nie zaobserwowano istotnych różnic w zakresie potrzeby zwiększenia współpracy. W pierwszym przypadku wskaźnik ten był nieco niższy, a w obu był nieco niższy od wskaźnika dla grupy badanych pracowników so-cjalnych organizacji pozarządowych. Można sądzić, że pracownicy socjalni OPS w mniej-szym zakresie niż pracownicy NGO dostrzegają potrzeby zwiększenia współpracy między-sektorowej, prawdopodobnie uznając osiągnięty poziom współpracy za zadowalający.
Analizując zebrane wyniki, zauważono także, że tylko 46% z grupy badanych pracow-ników socjalnych organizacji pozarządowych odczuwa potrzebę zwiększania współpracy pomiędzy OPS i NGO w działaniach na rzecz bezdomnych. Przeszło połowa nie widzi takiej potrzeby.
Aby lepiej i głębiej poznać opinie na temat zacieśnienia i poszerzenia współpracy międzysektorowej, respondentów opowiadających się za taką potrzebą poproszono o spre-cyzowanie zakresu jej zwiększenia.
Wyniki przedstawione w tabeli 91 wskazują, że przeszło 2/5 badanych odczuwało po-trzebę zwiększenia współpracy w zakresie przepływu informacji, konsultacji i bieżących kontaktów. W dalszej kolejności wskazywano na partnerską współpracę, opracowywanie pro-
80
gramów, szkoleń (17%), skuteczniejsze zaspokajanie potrzeb bytowych bezdomnych (16%) oraz pracę socjalną i poradnictwo specjalistyczne (8%). Interesujące wyniki daje szczegóło-wa analiza odpowiedzi na ten temat. W grupach pracowników socjalnych, z OPS i z NGO zaobserwowano różnice w zakresie pożądanego obszaru współpracy. W pierwszym przy-padku wskazania dotyczyły przede wszystkim zwiększenia współpracy w obszarze przepły-wu informacji, konsultacji, bieżących kontaktów oraz partnerskiej współpracy, programów, szkoleń, a także skuteczniejszego zaspokajania potrzeb bytowych bezdomnych. W drugim dominowały wskazania dotyczące przepływu informacji, konsultacji, bieżących kontak-tów, a także pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego. Oznacza to, że respondenci z obu sektorów nieco odmiennie postrzegają potrzeby co do obszaru współpracy pomiędzy OPS i NGO.
Tabela 91
Określenie zakresu zwiększenia współpracy OPS i NGO w działaniach na rzecz bezdomnych, w opinii pracowników socjalnych
Ogółem N=117 OPS N=106 NGO N=11 Zakres współpracy liczba % liczba % liczba % Razem 117 100,0 106 90,6 11 9,4 Partnerstwo, wspólne opracowywanie programów, szkoleń 20 17,1 19 95,0 1 5,0 Przepływ informacji, konsultacji, bieżące kontakty 48 41,0 43 89,6 5 10,4 Skuteczniejsze zaspokajanie potrzeb bytowych bezdomnych 19 16,2 19 100,0 0 0,0 Praca socjalna i poradnictwo specjalistyczne 9 7,7 7 77,8 2 22,2 Inne 20 17,1 17 85,0 3 15,0
Podejmując próbę ustalenia, czy pracownikom socjalnym jest bliskie myślenie w ka-
tegoriach strategicznych, w badaniu postawiono pytania o potrzebę i możliwości wypraco-wywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki bezdomności.
Tabela 92
Opinie pracowników socjalnych na temat występowania potrzeby wypracowywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych
z uwzględnieniem problematyki bezdomności
OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdom-ności występuje
na terenie działania problem bezdom-
ności nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 350 100,0 193 100,0 130 100,0 27 100,0 Tak 201 57,4 115 59,6 66 50,8 20 74,1 Nie 149 42,6 78 40,4 64 49,2 7 25,9
Pozytywnych odpowiedzi na temat potrzeby wypracowania wspólnej gminnej strategii
udzieliło przeszło 57% badanych. Warto zauważyć istniejące różnice w odpowiedziach obu grup pracowników socjalnych OPS, tj. tych z problemem bezdomności na terenie dzia-łania i tych bez tego problemu. W pierwszym przypadku wskaźnik ten był znacząco wyż-
81
szy i wynosił blisko 60%, w drugim tylko co drugi respondent opowiedział się za taką po-trzebą. Należy podkreślić, że blisko 3/4 respondentów z NGO chce wypracowywania wspólnej gminnej strategii.
Badani pracownicy socjalni zostali również poproszeni o wyrażenie opinii na temat wypracowywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki bezdomności. Z przeprowadzonych badań wynika, że przeszło 63% respondentów widzi możliwość takiej współpracy.
Tabela 93
Opinie pracowników socjalnych na temat możliwości wypracowywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych
z uwzględnieniem problematyki bezdomności OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdomno-
ści występuje
na terenie działania problem bezdomno-ści nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 348 100,0 192 100,0 129 100,0 27 100,0 Tak 220 63,2 126 65,6 72 55,8 22 81,5 Nie 128 36,8 66 34,4 57 44,2 5 18,5
Jak wynika z danych zawartych w tabeli 93, pracownicy socjalni znacznie różnili się
w opinii. Przeszło 81% respondentów z organizacji pozarządowych widziało możliwość wypracowania wspólnej strategii, pracownicy sektora samorządowego wykazywali więk-szą ostrożność w popieraniu tej koncepcji. Blisko 2/3 respondentów zatrudnionych w OPS działającym na terenie, gdzie problem bezdomności występuje, stwierdzało możliwość wypracowania wspólnej strategii, a pozostali pracownicy OPS byli bardziej powściągliwi − za opowiedziało się blisko 56%. W obu wypadkach wskaźnik był niższy dla grupy ba-danych pracowników socjalnych niż organizacji pozarządowych. Można te dane interpre-tować m.in. tak: pracownicy socjalni OPS w znacząco mniejszym zakresie niż pracowni-cy NGO dostrzegają możliwości wypracowywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki bez-domności, bo prawdopodobnie nie doceniają znaczącej roli dokumentów o charakterze strategicznym.
Kolejnym poruszonym w badaniu tematem była kwestia potrzeb i możliwości tworzenia modelu pomocy bezdomnym, w szczególności określenia sfer i podziału kompetencyjnego.
Tabela 94
Opinie pracowników socjalnych na temat występowania potrzeby stworzenia modelu pomocy bezdomnym
OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdom-ności występuje
na terenie działania problem bezdom-
ności nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 353 100,0 196 100,0 130 100,0 27 100,0 Tak 225 63,7 134 68,4 73 56,2 18 66,7 Nie 128 36,3 62 31,6 57 43,8 9 33,3
82
Zapytaliśmy pracowników socjalnych o ich zdanie na ten temat. Ogólnie rzecz ujmu-jąc, znaczna część respondentów (prawie 64%) stwierdziła potrzebę skonstruowania mode-lu. Przy udzieleniu odpowiedzi twierdzących nie bez znaczenia był fakt zatrudnienia re-spondenta w sektorze pozarządowym bądź samorządowym.
Z zebranych danych wynika, że 2/3 respondentów z sektora pozarządowego potwier-dzało potrzebę rozwiązań modelowych. W ośrodkach pomocy społecznej mniej pracowni-ków socjalnych opowiadało się za takim rozwiązaniem: przeszło 68% z rejonu działania OPS, gdzie problem bezdomności występuje i zaledwie 56% z ośrodków, które działają na obszarach wolnych od bezdomności.
Skoro istnieje potrzeba stworzenia modelu pomocy bezdomnym, to czy respondenci widzą możliwość opracowania go. Większość badanych (64%) odpowiedziała na to pyta-nie twierdząco.
Tabela 95
Opinie pracowników socjalnych na temat możliwości stworzenia modelu pomocy bezdomnym
OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdomności
występuje
na terenie działania problem bezdomności
nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 347 100,0 192 100,0 128 100,0 27 100,0 Tak 222 64,0 132 68,8 74 57,8 16 59,3 Nie 125 36,0 60 31,2 54 42,2 11 40,7
W obu grupach pracowników socjalnych z rejonu działania OPS − z problemem bez-
domności i bez tego problemu − zaobserwowano istotne różnice w ocenie możliwości roz-wiązań modelowych. W pierwszej grupie wskaźnik wynosił blisko 69% i był wyższy od uzyskanego w drugiej grupie − 58%, a także wyższy od wskaźnika dla grupy badanych pracowników socjalnych organizacji pozarządowych, który wynosił przeszło 59%.
Respondentów poproszono o wskazanie sfer współdziałania OPS i NGO dotyczących rozwiązań modelowych (wzorcowych) pomocy osobom bezdomnym.
Tabela 96
Określenie przez pracowników socjalnych sfer współdziałania OPS i NGO dotyczących rozwiązań modelowych (wzorcowych) pomocy bezdomnym
Ogółem N=308 OPS N=281 NGO N=27 Sfery współdziałania OPS i NGO liczba % liczba % liczba % Razem 308 100,0 281 91,2 27 8,8 Bytowa i mieszkaniowa, zaplecza − schroniska, noclegownie, wyżywienie 89 28,9 83 93,3 6 6,7 Udzielanie opieki medycznej, leków i pomocy specjalistów 3 1,0 2 66,7 1 33,3 Pomoc finansowa 17 5,5 14 82,4 3 17,6 Zwiększanie przepływu informacji, wymiana do-świadczeń, wspólnych działań i programów 59 19,2 56 94,9 3 5,1 Podział zadań i kompetencji 22 7,1 21 95,5 1 4,5 Pomoc w usamodzielnianiu się i aktywizacji za-wodowej bezdomnych 36 11,7 33 91,7 3 8,3 Inne odpowiedzi, np. poradnictwo specjalistyczne, diagnozowanie potrzeb oraz przyczyn bezdomności 48 15,6 40 83,3 8 16,7 Nie wiem 34 11,0 32 94,1 2 5,9
83
Zgodnie z wynikami przedstawionymi w tabeli 96 blisko 29% pracowników socjal-nych jako główną płaszczyznę współdziałania OPS i NGO wskazało sferę bytową i miesz-kaniową. W dalszej kolejności ankietowani wymieniali sferę współdziałania dotyczącą zwiększania przepływu informacji, wymiany doświadczeń, wspólnych działań i progra-mów (19%), a także pomocy w usamodzielnianiu się i aktywizacji zawodowej bezdom-nych (12%). Warto zasygnalizować, że pracownicy obu sektorów prawie identyczne po-strzegali wagę sfer współdziałania OPS i NGO.
Oprócz kwestii modelu pomocy bezdomnym, respondenci pytani byli także o potrzebę stworzenia standardów usług dla bezdomnych i ich stosowania. Zdecydowana większość pracowników socjalnych sygnalizowała taką potrzebę (przeszło 64%).
Tabela 97
Opinie pracowników socjalnych na temat występowania potrzeby stworzenia standardów usług dla bezdomnych i ich stosowania
OPS
Ogółem na terenie działania problem bezdomności
występuje
na terenie działania problem bezdomności
nie występuje
NGO Wskazanie
liczba % liczba % liczba % liczba % Razem 341 100,0 189 100,0 126 100,0 26 100,0 Tak 220 64,5 130 68,8 68 54,0 22 84,6 Nie 121 35,5 59 31,2 58 46,0 4 15,4
Analizując wyniki, należy stwierdzić, że zdecydowanymi zwolennikami standardów
okazali się respondenci z organizacji pozarządowych (prawie 85%). W odpowiedziach obu grup pracowników socjalnych, tak tych z rejonu działania OPS z problem bezdomności, jak tych działających na obszarach bez tego problemu, stwierdzono istotne różnice. W pierwszym przypadku wskazań „tak” było zdecydowanie więcej − blisko 69%, w drugim − tylko 54%. Choć trudno sformułować jednoznaczną interpretację tych wyników, można przypuszczać, że pracownicy NGO są bardzo zainteresowani zastosowaniem standardów usług społecz-nych definiujących minimalne i precyzujących optymalne wymagania. Mogłoby to przy-czynić się do osiągnięcia wysokiej jakości pracy socjalnej i bardziej transparentnej współ-pracy z sektorem samorządowym. Za standardami najrzadziej optowali respondenci z OPS, gdzie problem bezdomności nie występuje, czyli osoby nie zainteresowane zmianami w sys-temie pomocy osobom bezdomnym. W tym przypadku odsetek kształtował się na poziomie zaledwie 54%.
Kolejnym badanym zagadnieniem było wypracowanie modelu pomocy bezdomnym ze wskazaniem, które rodzaje pomocy powinny być udzielane przez OPS, które przez NGO, a które poprzez wspólne działania obu stron, oraz określenie zasad udzielania poszczegól-nych rodzajów wsparcia.
Respondenci wskazali OPS jako realizatora następujących rodzajów działań pomo-cowych:
− doraźna, okresowa, długotrwała pomoc finansowa, − pomoc w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego, − pomoc w umieszczeniu w domu pomocy społecznej, − zapewnienie bonów żywnościowych, − pomoc w uzyskaniu świadczeń emerytalno-rentowych, − pomoc w uzyskaniu meldunku.
84
Organizacjom pozarządowym respondenci przypisali: − prowadzenie łaźni, − prowadzenie pralni, − prowadzenie schroniska, noclegowni, ogrzewalni, − zapewnienie okresowej, długotrwałej pomocy medycznej. Pozostałe rodzaje działań pomocowych, w opinii badanych pracowników, powinny
być prowadzone wspólnie przez OPS i NGO. Należą do nich: − pomoc w wyjściu z alkoholizmu i narkomanii, − pomoc w uzyskaniu pracy, − porady psychologiczne i prawne, − pomoc w uzyskaniu szkoleń, − pomoc w uzyskaniu lokalu tymczasowego i mieszkania na stałe, − pomoc w poprawie kontaktu z rodziną, − zapewnienie doraźnej pomocy medycznej, − zapewnienie odzieży i obuwia, − zapewnienie wyżywienia w naturze, − zapewnienie środków higieny osobistej. Wyniki zebrane w tabeli 98 wskazują, że można mówić o dokonanym podziale rodza-
jów działań pomiędzy poszczególne podmioty. Ośrodkom pomocy społecznej przypisano działania dotyczące głównie różnorodnego
wsparcia finansowego i załatwiania spraw urzędowych dotyczących ubezpieczenia spo-łecznego i zdrowotnego.
Organizacje pozarządowe respondenci wskazali jako podmioty odpowiedzialne za za-pewnienie schronienia − dachu nad głową, usług służących zachowaniu higieny oraz okre-sowej i długotrwałej pomocy medycznej.
Pozostałe działania pomocowe, w szczególności: terapię, poradnictwo, szkolenia i po-średnictwo pracy, a także pomoc rzeczową zaliczono do obszaru współdziałania OPS i NGO.
Wszystkie postulowane przez respondentów zasady udzielania wsparcia dla poszcze-gólnych rodzajów działań pomocowych zamieszczono w tabeli, w aneksie 2 do części pierwszej.
Jedną z trzech najczęściej wskazywanych była zasada „udzielania wsparcia wszystkim potrzebującym”.
Wysokie wskazania respondentów dotyczyły przede wszystkim działań o charakterze in-terwencyjnym, tj. zapewnienie schroniska (200), noclegowni (215), ogrzewalni (235), umoż-liwienie korzystania z łaźni (242) i pralni (236), zapewnienie wyżywienia w naturze (229) oraz bonów żywnościowych (176), odzieży – ubrania wierzchniego (244), bielizny (255), obuwia (254), środków higieny osobistej (238) i doraźnej pomocy medycznej (149). Wymienione działania pomocowe są zasadniczo jednorazowe lub krótkoterminowe. Część z przywołanych usług na poziomie podstawowym może być świadczona bezdomnym przez dłuższy czas.
Respondenci w mniejszym stopniu wiązali także przywołaną zasadę z niektórymi działaniami w zakresie integracji społecznej i zawodowej mającej na celu inkluzję osób bezdomnych. Wskazania respondentów w sferze działań integracyjnych przedstawiały się następująco: poradnictwo psychologiczne (254), porady prawne (249), pomoc w popra-wieniu kontaktu z rodziną (198), pomoc w uzyskaniu szkolenia (160) i pracy (157), terapii – pomoc w wyjściu z narkomanii (136) i alkoholizmu (132).
Tabela 98 Wskazanie przez pracowników socjalnych realizatorów działań pomocowych na rzecz bezdomnych, wraz z określeniem rodzajów pomocy
Realizatorzy OPS NGO Wspólne działania OPS i NGO Rodzaj działań pomocowych Razem
razem OPS NGO razem OPS NGO razem OPS NGO
Ogrzewalnia liczba %
353 100,0
24 100,0
22 91,7
2 8,3
180 100,0
168 93,3
12 6,7
149 100,0
137 92,0
12 8,0
Noclegownia liczba %
355 100,0
15 100,0
15 100,0
0 0,0
185 100,0
167 90,3
18 9,7
155 100,0
146 94,2
9 5,8
Schronisko liczba %
354 100,0
10 100,0
10 100,0
0 0,0
190 100,0
173 91,1
17 8,9
154 100,0
144 93,5
10 6,5
Łaźnia liczba %
352 100,0
20 100,0
19 95,0
1 5,0
203 100,0
188 92,6
15 7,4
129 100,0
118 91,4
11 8,6
Pralnia liczba %
351 100,0
15 100,0
14 93,3
1 6,7
195 100,0
181 92,8
14 7,2
141 100,0
129 91,5
12 8,5
Wyżywienie w naturze liczba %
352 100,0
55 100,0
55 100,0
0 0,0
108 100,0
98 90,7
10 9,3
189 100,0
173 91,5
16 8,5
Bony żywnościowe liczba %
350 100,0
207 100,0
187 90,3
20 9,7
21 100,0
20 95,2
1 4,8
122 100,0
116 95,1
6 4,9
Ubranie wierzchnie liczba %
352 100,0
91 100,0
86 94,5
5 5,5
56 100,0
53 94,6
3 5,4
205 100,0
186 90,7
19 9,3
Bielizna liczba %
350 100,0
89 100,0
86 96,6
3 3,4
65 100,0
59 90,8
6 9,2
196 100,0
179 91,3
17 8,7
Buty liczba %
353 100,0
82 100,0
79 96,3
3 3,7
69 100,0
62 89,9
7 10,1
202 100,0
185 91,6
17 8,4
Środki higieny osobistej liczba %
352 100,0
77 100,0
74 96,1
3 3,9
87 100,0
79 90,8
8 9,2
188 100,0
172 91,5
16 8,5
Doraźna pomoc medyczna liczba %
352 100,0
66 100,0
63 95,5
3 4,5
110 100,0
94 85,5
16 14,5
176 100,0
168 95,4
8 4,6
Okresowa pomoc medyczna liczba %
348 100,0
56 100,0
54 96,4
2 3,6
125 100,0
107 85,6
18 14,4
167 100,0
160 95,8
7 4,2
Długotrwała pomoc medyczna liczba %
345 100,0
53 100,0
50 94,3
3 5,7
120 100,0
107 89,2
13 10,8
172 100,0
161 93,6
11 6,4
Doraźna pomoc finansowa liczba %
352 100,0
296 100,0
273 92,2
23 7,8
2 100,0
2 100,0
0 0,0
54 100,0
50 92,6
4 7,4
cd. tabeli na następnej stronie
85
86
Rea
lizat
orzy
O
PS
NG
O
Wsp
ólne
dzi
ałan
ia O
PS i
NG
O
Rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h R
azem
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
Okr
esow
a po
moc
fina
nsow
a lic
zba
%
348
100,
0 29
6 10
0,0
271
91,6
25
8,
4 4
10
0,0
4
100,
0 0 0,0
4
8 10
0,0
46
95,8
2
4
,2
Dłu
gotrw
ała
pom
oc fi
nans
owa
lic
zba
%
346
100,
0 27
8 10
0,0
253
91,0
25
9,
0 7
10
0,0
7
100,
0 0 0,0
6
1 10
0,0
59
96,7
2
3
,3
Pora
dy p
raw
ne
liczb
a %
35
5 10
0,0
55
100,
0 5
3 96
,4
2
3,6
41
100,
0 39
9
5,1
2 4,9
25
9 10
0,0
236
91,1
23
8
,9
Pora
dy p
sych
olog
iczn
e
liczb
a %
35
5 10
0,0
45
100,
0 4
4 97
,8
1
2,2
49
100,
0 42
8
5,7
7 14,3
26
1 10
0,0
242
92,7
19
7
,3
Pom
oc w
uzy
skan
iu m
iesz
kani
a
na st
ałe
lic
zba
%
351
100,
0 8
1 10
0,0
73
90,1
8
9,
9 28
10
0,0
25
89,
3 3 10,7
24
2 10
0,0
226
93,4
16
6
,6
Pom
oc w
uzy
skan
iu lo
kalu
ty
mcz
asow
ego
lic
zba
%
353
100,
0 9
7 10
0,0
89
91,8
8
8,
2 31
10
0,0
27
87,
1 4 12,9
22
5 10
0,0
210
93,3
15
6
,7
Pom
oc w
uzy
skan
iu m
eldu
nku
lic
zba
%
349
100,
0 14
5 10
0,0
136
93,8
9
6,
2 27
10
0,0
23
85,
2 4 14,8
17
7 10
0,0
163
92,1
14
7
,9
Pom
oc w
um
iesz
czen
iu w
dom
u po
moc
y sp
ołec
znej
lic
zba
%
353
100,
0 22
2 10
0,0
210
94,6
12
5,
4 10
10
0,0
10
100,
0 0 0,0
12
1 10
0,0
106
87,6
15
12
,4
Pom
oc w
uzy
skan
iu p
racy
lic
zba
%
351
100,
0 5
0 10
0,0
48
96,0
2
4,
0 25
10
0,0
22
88,
0 3 12,0
27
6 10
0,0
254
92,0
22
8
,0
Pom
oc w
uzy
skan
iu sz
kole
nia
lic
zba
%
349
100,
0 5
9 10
0,0
55
93,2
4
6,
8 33
10
0,0
30
90,
9 3 9,1
25
7 10
0,0
237
92,2
20
7
,8
Pom
oc w
pop
raw
ieni
u ko
ntak
tu
z ro
dziną
lic
zba
%
352
100,
0 10
3 10
0,0
102
99,0
1
1,
0 25
10
0,0
19
76,
0 6 24,0
22
4 10
0,0
204
91,1
20
8
,9
Pom
oc w
wyjśc
iu z
alk
ohol
izm
u lic
zba
%
352
100,
0 4
3 10
0,0
42
97,7
1
2,
3 21
10
0,0
18
85,
7 3 14,3
28
8 10
0,0
265
92,0
23
8
,0
Pom
oc w
wyjśc
iu z
nar
kom
ani
liczb
a %
34
9 10
0,0
36
100,
0 3
5 97
,2
1
2,8
26
100,
0 23
8
8,5
3 11,5
28
7 10
0,0
264
92,0
23
8
,0
Pom
oc w
uzy
skan
iu re
nty
lic
zba
%
353
100,
0 16
8 10
0,0
161
95,8
7
4,
2 16
10
0,0
15
93,
8 1 6,3
16
9 10
0,0
150
88,8
19
11
,2
Pom
oc w
uzy
skan
iu e
mer
ytur
y
liczb
a %
34
9 10
0,0
165
100,
0 15
8 95
,8
7
4,2
16
100,
0 15
9
3,8
1 6,3
16
8 10
0,0
149
88,7
19
11
,3
Pom
oc w
uzy
skan
iu u
bezp
iecze
nia
zdro
wot
nego
lic
zba
%
349
100,
0 22
8 10
0,0
212
93,0
16
7,
0 13
10
0,0
12
92,
3 1 7,7
10
8 10
0,0
98
90,7
10
9
,3
Inna
lic
zba
%
0
10
0,0
0
10
0,0
0
0
,0
0
0,0
0
100,
0
0
0
,0
0 0,0
0
100,
0 0 0,0
0
0,0
87
Kolejną zasadą według respondentów, jest „udzielanie wsparcia zgodnie z obowiązu-jącymi przepisami – głównie z ustawą o pomocy społecznej”. Stosowana jest ona w głów-nej mierze do działań w sferze socjalno-bytowej. Opierając się na zapisach ustawowych, można udzielać wsparcia między innymi poprzez: pomoc w uzyskaniu świadczeń emery-talnych (239) i rentowych (188), pomoc doraźną (159), okresową (145), długotrwałą po-moc finansową (145), pomoc w ubezpieczeniu zdrowotnym (132) i umieszczenie w domu pomocy społecznej (108).
Trzecia zasada jednoznacznie wskazywała odbiorcę – „dla zmotywowanych do wyj-ścia z bezdomności”. Wiązano z nią głównie działania dotyczące sfery mieszkaniowej, uzyskania prawa do lokalu, tj. pomoc w uzyskaniu mieszkania tymczasowego (62), pomoc w uzyskaniu mieszkania na stałe (61) i otrzymanie meldunku (54).
88
8. Podsumowanie i wnioski
Podsumowując, można stwierdzić, że w mazowieckich ośrodkach pomocy społecznej
i organizacjach pozarządowych, a także w ich otoczeniu jest wiele do zrobienia w sferze pracy socjalnej, mieszkaniowej oraz aktywnej integracji społeczno-zawodowej.
Na podstawie wyników pierwszego modułu przeprowadzonych badań dotyczących za-kresu dostępności w poszczególnych gminach działań pomocowych podejmowanych przez mazowieckie ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych, funkcjonowania OPS i NGO jako podmiotów regionalnej polityki oraz głównych przesłanek do realizacji działań pomocowych, zaplecza kadrowego, organizacyjnego, lokalowego i fi-nansowego wymienionych podmiotów można sformułować najważniejsze wnioski:
• Dokument programowy stanowiący fundament realizacji lokalnej polityki społecz-nej na najbliższe lata, tj. Strategia Wojewódzka w Zakresie Polityki Społecznej dla Woje-wództwa Mazowieckiego na lata 2005−2013, jest znany pracownikom socjalnym w ogra-niczonym zakresie. Tylko 3/5 ogółu badanych znane były przesłanki działań pomocowych skierowanych do osób bezdomnych zapisane w Strategii. Jedynie ok. 42% ogółu badanych pracowników socjalnych miało wiedzę dotyczącą ram współpracy OPS i NGO w zakresie udzielania pomocy bezdomnymj.
• Według opinii 30% pracowników socjalnych z ośrodków pomocy społecznej i bli-sko 2/3 z organizacji pozarządowych występuje koordynacja na terenie gminy działań po-mocowych na rzecz osób bezdomnych, wynikająca z mazowieckiej polityki społecznej. Jako instytucję koordynującą na terenie gminy działania o charakterze profilaktycznym (prewencyjnym), osłonowym, aktywizacyjnym przeszło 56% ogółu respondentów wymie-niło ośrodek pomocy społecznej.
• Ponad połowa respondentów z ośrodków pomocy społecznej i blisko 60% z organi-zacji pozarządowych stwierdzała występowanie koordynacji na terenie województwa dzia-łań pomocowych na rzecz osób bezdomnych, wynikających z mazowieckiej polityki spo-łecznej. Jako instytucję koordynującą na terenie Mazowsza działania o charakterze profilaktycznym (prewencyjnym), osłonowym, aktywizacyjnym 20% ogółu badanych wymieniło Mazowiecki Urząd Wojewódzki i ok. 10% dostrzegało również wojewódzkie jednostki pomocy społecznej (ROPS). Może dziwić, że blisko aż co czwarty ankietowany wskazywał na ośrodek pomocy społecznej jako instytucję koordynującą różnorodne dzia-łania pomocowe na terenie województwa. Taka struktura wypowiedzi wskazuje dość jed-noznacznie na brak wystarczającej wiedzy na ten temat.
• Według wskazań pracowników socjalnych ośrodków pomocy społecznej, na których terenie działania problem bezdomności występuje, bezdomni mogli najczęściej korzystać z pomocy merytorycznej prawników, psychologów i terapeutów uzależnień, których do-datkowo zatrudniono w OPS na podstawie różnorodnych umów, aby udzielali wsparcia pracownikom socjalnym zajmującym się bezpośrednio osobami bezdomnymi. Najwięcej
89
spośród nich, aż 1/3 wskazywało na pomoc prawnika. Blisko 1/4 wskazań dotyczyła psycho-loga i terapeuty uzależnień. Odmiennie kształtowały się odpowiedzi udzielone przez ankieto-wanych z NGO. Najwięcej, aż 1/3, wskazań dotyczyło wsparcia psychologa, a w dalszej ko-lejności prawnika i terapeuty uzależnień. W świetle uzyskanych odpowiedzi można stwierdzić, że badani pracownicy socjalni mieli możliwość skorzystania ze znacznego wsparcia mery-torycznego specjalistów różnych profesji. Zróżnicowanie wskazań pomiędzy pracownikami OPS i NGO można tłumaczyć odmiennym profilem działań pomocowych.
• Zdecydowana większość pracowników socjalnych, blisko 85%, podnosiła w okresie badawczym swoje kwalifikacje zawodowe. Można zauważyć istniejące różnice pomiędzy grupami pracowników socjalnych OPS i NGO. W pierwszym przypadku wskaźnik ten był nieco wyższy i wynosił 85%, w drugim − przeszło 3/4 uczestniczyło w procesie odnawia-nia, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji zawodowych. Wśród głównych powodów (ba-rier), dla których nie podjęto doskonalenia zawodowego, wskazano na brak związku pomię-dzy podnoszeniem kwalifikacji a awansem zawodowych, trudności finansowe placówki ograniczające kształcenie pracowników (dofinansowanie), trudną sytuacją finansową, uda-remniające samodzielne sfinansowanie kształcenia. Można przyjąć, że w zakresie podnoszenia kwalifikacji nie mamy do czynienia ze szczególnymi przejawami trudności w realizacji rozwoju zawodowego przedstawicieli sektora samorządowego i pozarządowego.
• W placówkach pomocowych występuje bardzo wysoki poziom komputeryzacji wraz z podłączeniem do Internetu (96%), co niewątpliwie może wpływać pozytywnie na jakość świadczonej pracy. Niepokojące są warunki lokalowe OPS znacząco odbiegające od po-ziomu osiągniętego przez sektor pozarządowy. W blisko 2/3 przypadków OPS stwierdzono brak odpowiednich pomieszczeń do prowadzenia indywidualnych rozmów z osobami wy-magającymi wsparcia, co może znacznie utrudniać pracownikom OPS nawiązanie kontak-tu z osobami bezdomnymi.
• Tyko 1/4 pracowników socjalnych z ośrodków pomocy społecznej, na których tere-nie działania problem bezdomności występuje, potwierdziła występowanie w ich macie-rzystej placówce jasnego podziału kompetencyjnego w świadczeniu usług na rzecz bez-domnych, pomiędzy sektorem samorządowym a pozarządowym. Odmienną opinię reprezentowało aż 77% ankietowanych z organizacji pozarządowych, stwierdzając wystę-powanie klarownego podziału zadań.
• Wśród kryteriów formalnych stosowanych przez pracowników socjalnych ośrodków pomocy społecznej przy udzielaniu różnorodnego wsparcia prawie zawsze wskazywano stosowanie regulacji ustawowych – ustawy o pomocy społecznej wraz z aktami wykonaw-czymi, a dodatkowo blisko 2/3 badanych przywołało wydanie decyzji administracyjnej. Wszyscy ankietowani z organizacji pozarządowych jako główne kryterium wskazali regu-lamin placówki, a 85% wymieniło również stosowanie regulacji ustawowych. W świetle uzyskanych danych można sądzić, iż sytuacja prawna bezdomnych jest dobra ponieważ stosowanie regulacji prawnych daje im możliwość złożenia formalnego odwołania. Rów-nież mieszkańcy placówek pozarządowych mogą korzystać z procedury odwoławczej określonej w regulaminie.
• Przeszło 2/3 respondentów występuje o refundację kosztów generowanych przez bezdomnego i ponoszonych przez placówkę, a dochodzonych od gminy (OPS) ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały osoby bezdomnej. Szczególną dbałość o środki fi-nansowe wykazują ankietowani z OPS, bowiem blisko 70% z nich występuje o stosowną refundację. Analogiczne działania podejmuje co drugi pracownik sektora pozarządowego.
• Pracownicy socjalni z ośrodków pomocy społecznej, na których terenie działania pro-blem bezdomności występuje, wymienili najczęściej występujące w ich placówce rodzaje
90
działań pomocowych, wskazując przede wszystkim na: pomoc finansową, pomoc w uzyska-niu ubezpieczenia zdrowotnego, w wyjściu z alkoholizmu, w umieszczeniu w domu pomo-cy społecznej, w uzyskaniu świadczeń emerytalno rentowych, w poprawie kontaktu z ro-dziną oraz w uzyskaniu pracy. Respondenci z sektora pozarządowego wymieniali głównie działania dotyczące: zapewnienia schronienia i wyżywienia, pomocy w poprawie kontaktu z rodziną, zapewnienia odzieży i obuwia.
• Respondenci z placówek samorządowych określali również stopień dostępności działań pomocowych prowadzonych przez ich placówkę. Stopień dostępności „bardzo duży” i „duży” (łącznie) badani przyznali: pomocy w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego, pomo-cy finansowej, pomocy w wyjściu z alkoholizmu, w uzyskaniu świadczeń emerytalno-rentowych, w umieszczeniu w domu pomocy społecznej, w uzyskaniu porad prawnych oraz zapewnieniu odzieży. Ankietowani z organizacji pozarządowych, wymieniając najczę-ściej występujące w ich placówce rodzaje działań pomocowych, wskazywali, iż w stopniu „bardzo dużym” i „dużym” (łącznie) odnoszą się one głównie do: schroniska i wyżywie-nia, pomocy w uzyskaniu ubezpieczenia zdrowotnego, a także porad psychologicznych.
• Uprawnienia osób chcących skorzystać z pomocy skierowanej do bezdomnych 2/3 respondentów ustala na podstawie informacji, wywiadu z gminy ostatniego zameldowania tej osoby. Przeszło połowa badanych weryfikuje uprawnienia osób bezdomnych na pod-stawie ich deklaracji oraz dokumentów przez nich przedłożonych. Poprzez takie działania pracownicy socjalni dochowywali należytej staranności w dążeniu do wyjaśnienia istoty położenia człowieka bezdomnego, co może stanowić podstawę dla trafnie dobranego spo-sobu pomocy.
• Blisko 80% respondentów stwierdziło, że w ich gminie nie wyodrębniono stosow-nych lokali dla osób uczestniczących w procesie wychodzenia z bezdomności. Można wnioskować, że gminy nie zwracają dostatecznej uwagi na potrzeby mieszkaniowe usa-modzielniających się bezdomnych. Zaniedbania w tym obszarze, brak chociażby minimal-nych warunków mieszkaniowych podważa skuteczność działań terapeutycznych wobec osób wychodzących z bezdomności. Braki lokalowe nie dają możliwości opuszczenia pla-cówek pomocowych tym bezdomnym, którzy są już przygotowani do usamodzielnienia. Aż 70% gmin nie zatroszczyło się o stosowne pomieszczenie dla osób chorych, nie rokują-cych wyjścia z bezdomności. Wynika stąd wniosek, że gminy nie przywiązują należytej wagi do działań osłonowych również dla tej kategorii bezdomnych.
• Blisko 60% pracowników ośrodków pomocy społecznej, u których w rejonie działa-nia problem bezdomności występuje, informuje właściwy terytorialnie NGO o potrzebie wsparcia zgłaszającej się osoby bezdomnej i ustala jego zakres. Zakres informacji i ustaleń dotyczących pomocy skierowanej do bezdomnych zgłaszających się do placówki OPS, przekazywanych do NGO, według blisko 2/3 badanych obejmował zapewnienie schronie-nia, 1/4 ogólnej pomocy socjalnej, a co piąty wskazywał na potrzebę zagwarantowania żywności. Pracownicy OPS dokonują ustaleń z NGO w obszarze, w którym specjalizuje się III sektor, tj. przede wszystkim w interwencji kryzysowej polegającej m.in. na zapew-nieniu potrzebującym schronienia i żywności. Bardzo nieliczne wskazania dotyczyły inte-gracji społecznej i zawodowej.
• Przeszło 96% ankietowanych z NGO informowało właściwy terytorialnie OPS o po-trzebie wsparcia zgłaszającego się bezdomnego i ustalało zakres pomocy. Blisko 2/3 wska-zań dotyczyło ustaleń związanych z różnego rodzaju zasiłkami. Co piaty respondent wska-zywał na zapewnienie ubezpieczenia zdrowotnego. Badani z III sektora dokonują ustaleń z OPS w zakresie działań ustawowo przypisanych OPS, tj. głównie różnorodnego wsparcia finansowego i kompleksowego załatwiania spraw urzędowych.
91
• Pracownicy socjalni raczej adekwatnie wskazują główne cele pomocy osobom bez-domnym. Około 2/3 ankietowanych z ośrodków pomocy społecznej i z III sektora wska-zywało na wyprowadzenie z bezdomności bezdomnych chętnych do podjęcia współpracy w tym zakresie. Jedynie co piąty pracownik OPS i co trzeci z NGO opowiadał się za wy-prowadzeniem z bezdomności każdego bezdomnego.
• Prawie wszyscy ankietowani, u których w rejonie działania problem bezdomności występował, w pracy socjalnej posługiwali się metodą indywidualnego przypadku. Udział metody środowiskowej (16%) i metody grupowej (7%) jest stosunkowo niewielki, a nowo-czesne metody pracy socjalnej z osobami bezdomnymi, takie jak streetworking czy też me-toda asystowania w ogóle nie występują. Nie zaobserwowano istotnych różnic w zakresie stosowania tych metod u respondentów z obu sektorów. Niemal wszyscy wymieniali wy-wiad środowiskowy jako podstawowe narzędzie. Co drugi wskazywał na stosowanie kon-traktu socjalnego, jedynie co piąty na realizację indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności. Występują różnice w zakresie stosowania indywidualnego programu wy-chodzenia z bezdomności w grupach pracowników socjalnych OPS i NGO. W pierwszym przypadku wskaźnik był wyraźnie niższy i wynosił jedynie niespełna 12%, w drugim − 64%. Mały zakres stosowania indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności przez pracowników samorządowych może uniemożliwiać podjęcie kompleksowych dzia-łań pomocowych.
• Wśród 2/3 pracowników socjalnych dominuje pogląd, że nie z każdym bezdomnym trafiającym do placówki należy obowiązkowo podpisywać kontrakt socjalny lub indywi-dualny program wychodzenia z bezdomności. Przeszło co czwarty badany z OPS był od-miennego zdania. Większą skłonność do zawierania sformalizowanych umów wykazywali respondenci z organizacji pozarządowych. Tylko 44% badanych z III sektora widziało ko-nieczność przygotowania i podpisania dokumentu zawierającego diagnozę sytuacji osoby bezdomnej i określającego zaplanowane wspólnie przez pracownika socjalnego i bezdom-nego działania naprawcze wraz z harmonogramem oraz wskazującego podmioty wspiera-jące w realizacji przedsięwzięcia.
• Przeszło 4/5 ogółu respondentów wskazało, iż w pracy socjalnej z bezdomnymi nie stosuje ważnego narzędzia, jakim jest indywidualny program wychodzenia z bezdomności, pomimo występowania problemu bezdomności na ich terenie. Zaledwie co piąty z badanych wykorzystuje program. Występują istotne różnice w odpowiedziach respondentów z obu sektorów. Prawie 85% pracowników NGO było zainteresowanych zastosowaniem progra-mów (kontraktów) w placówkach pomocowych, jasno definiujących zarówno prawa, jak i obowiązki osób otrzymujących wsparcie. Wśród badanych z OPS zaledwie 10% skorzysta-ło z tego rozwiązania. Ograniczone zastosowanie tego narzędzia przez pracowników OPS − z założenia pisemnej umowy pomiędzy bezdomnym a pracownikiem socjalny, mającej na celu określenie sposobu współdziałania i rozwiązywania problemów − może uniemożli-wiać aktywną integrację w środowisku.
• Tylko nieco ponad 3/4 pracowników socjalnych wskazywało na stosowanie pomocy następczej w stosunku do bezdomnych kończących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, a więc osób już zawansowanych w procesie integracji społeczno-zawodowej. Brak kontynuacji działań uniemożliwia dokonanie oceny, w jakim stopniu indywidualny program wychodzenia z bezdomności jest skuteczny i czy wywołuje u podopiecznych rze-czywiste i długofalowe zmiany w sferze psychologicznej, społecznej, zdrowotnej, socjal-no-bytowej, zawodowej i mieszkaniowej.
• Zaledwie ok. 28% ogółu respondentów potwierdziło prowadzenie monitoringu osób wychodzących z bezdomności po otrzymaniu mieszkania komunalnego (socjalnego). W zde-
92
cydowanej większości placówek monitoringu nie prowadzono, co może skutkować bra-kiem możliwości śledzenia procesu integracji społecznej w środowisku zamieszkania i po-zbawieniem możliwości długofalowego wsparcia osób wychodzących z bezdomności przez specjalistów z OPS i NGO. Takie wyniki mogą niepokoić, gdyż postępowanie by-łych bezdomnych otrzymujących mieszkanie powinno być systematycznie monitorowane przez instytucje pomocowe, aby odpowiednio dostosowywać działania w ramach procesu integracji społeczno-zawodowej do ich progresu lub regresu.
Na podstawie wyników drugiego modułu przeprowadzonych badań, dotyczących oce-ny skuteczności działań ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych na rzecz osób bezdomnych oraz wskazań odnoszących się do ich doskonalenia, można sfor-mułować najważniejsze wnioski:
• Połowa ankietowanych z OPS i 59% z III sektora wskazała na konieczność ocenia-nia skuteczności pomocy świadczonej osobom bezdomnym. Jako podstawę oceniania sku-teczności pomocy świadczonej bezdomnym przez respondentów OPS i NGO, przeszło po-łowa pytanych wskazywała zgromadzone sprawozdania, powadzone statystyki, dokumenty zawierające dane dotyczące konkretnych rodzajów udzielonej pomocy i stosowanych me-tod. Ponad 1/4 badanych wymieniała ogólne obserwacje wszystkich działań prowadzone przez kierownika placówki i różne kontrole wewnętrzne w placówce. Bardzo rzadko nato-miast wskazywano na kontrakty z bezdomnymi i ich ocenę realizacji wsparcia (tylko 4%). Nie dostrzeżono znaczenia monitorowania jako złożonego procesu, począwszy od diagno-zy stanowiącej punkt wyjściowy, poprzez śledzenie i systematyczne ocenianie działań na-kierowanych na integrację społeczno-zawodową. Nie nadano również należytej rangi kon-traktom socjalnym jako narzędziom pracy socjalnej służącym ocenie skuteczności działań. Skoncentrowano się natomiast na działaniach administracyjno-sprawozdawczych. Wystę-puje istotne podobieństwo w odpowiedziach respondentów z OPS i NGO co do wizji oce-ny skuteczności świadczonej pomocy.
• Można zauważyć pewien podział działań pomiędzy OPS i NGO w zależności od rodzaju pomocy, w której pracownicy socjalni uważają się za skutecznych. Respondenci z ośrodków pomocy społecznej przypisywali sobie szczególną skuteczność w działaniach dotyczących głównie różnorodnego wsparcia finansowego i załatwiania spraw urzędo-wych, w tym ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.
Badani z organizacji pozarządowych wskazali głównie na ich wysoką skuteczność w zapewnieniu schronienia − dachu nad głową, wyżywienia, odzieży, usług służących za-chowaniu higieny, wsparcia psychologicznego.
• Zdecydowana większość respondentów (82%), w których rejonie działania problem bezdomności występował, oceniła, że w ich placówce działania i usługi o charakterze osło-nowym były wystarczające „zdecydowanie tak” i „raczej tak”. Podobnie kształtowały się wskazania przedstawicieli III sektora.
• Blisko 3/4 pracowników OPS i 4/5 z NGO, wskazywało, że ich skuteczność w świad-czeniu pomocy o charakterze osłonowym oceniana jest przez kierownictwo placówki.
• Jedynie 15% respondentów (z tego 13% z OPS i 29% z NGO) podlega ocenie sku-teczności w ramach superwizji pracy socjalnej. Może niepokoić bardzo ograniczony zakres stosowania superwizji pracy socjalnej, ponieważ powoduje brak wystarczającego wsparcia dla pracowników socjalnych w zakresie skutecznego rozwiązywania problemów socjal-nych, dodatkowo może utrudnić otrzymanie wyczerpującej informacji zwrotnej o działa-niach na rzecz osób bezdomnych, które podlegają kontynuacji lub zmianie pod wpływem uzasadniających argumentów.
93
• Blisko 45% ankietowanych stwierdziła, że władze wykonawcze gminy poddają oce-nie skuteczność działań pomocowych, ale jedynie 1/3 badanych wyraziła przekonanie, że rada gminy ocenia skuteczność działań pomocowych o charakterze osłonowym. Niepokoi fakt, że władza wykonawcza i ustawodawcza gminy nie interesowała się skutecznością pomocy udzielanej osobom bezdomnym. Może to świadczyć o małym zainteresowaniu lub braku orientacji lokalnych władz samorządowych w problematyce pomocy społecznej oraz braku analizy istniejącego systemu wsparcia osób bezdomnych.
• Większość ankietowanych z OPS (56%), w których rejonie działania problem bez-domności występował, oceniła, że w ich placówce działania i usługi o charakterze aktywi-zacyjnym były wystarczające (odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak” łącznie). Ina-czej kształtowały się opinie respondentów z NGO. Zdecydowana większość − aż 77% pytanych uznało tego typu aktywność za wystarczającą. Może to świadczyć o przekonaniu, w szczególności pracowników NGO, iż w szerokim zakresie odpowiednio aktywizują oso-by potrzebujące wsparcia.
• Blisko 79% respondentów z OPS i 4/5 z NGO wyraziło przekonanie, że oceniana jest przez kierownictwo placówki w zakresie skuteczności świadczonej pomocy o charak-terze aktywizacyjnym.
• Tylko 19% respondentów (z tego 17% z OPS i 30% z NGO) podlega ocenie sku-teczności w ramach superwizji pracy socjalnej.
• Połowa ankietowanych wskazała, iż wójt/burmistrz/prezydent miasta poddają ocenie skuteczność działań pomocowych, a przeszło 1/3 badanych stwierdziła, że rada gminy oce-nia skuteczność działań pomocowych o charakterze aktywizacyjnym. Może to świadczyć o małym zainteresowaniu lub braku orientacji lokalnych władz samorządowych w proble-matyce pomocy społecznej oraz braku analizy istniejącego systemu wsparcia osób bez-domnych.
• Według oceny 35% pracowników socjalnych, w których rejonie problem bezdom-ności występuje, indywidualne programy wychodzenia z bezdomności poprawiają sku-teczność pracy socjalnej w ich placówkach. Przeszło połowa ogółu badanych stwierdziła, że nie realizuje takich programów. Ponad 73% badanych z organizacji pozarządowych do-strzegało wpływ programów na poprawę skuteczności pracy socjalnej. Można wniosko-wać, że pracownicy organizacji pozarządowych, dostrzegając skuteczność przywołanych programów, stosowali je w szerokim zakresie.
• Wśród barier w stosowaniu pracy socjalnej respondenci wymieniali głównie brak zaplecza lokalowego − aż 1/4 wszystkich badanych wskazała na ten problem. Pozostałe najczęściej sygnalizowane problemy dotyczyły braku motywacji i chęci współpracy ze strony bezdomnych oraz niedostatek odpowiednich specjalistów wspierających zarówno pracowników socjalnych, jak i osoby bezdomne. Blisko 1/3 pracowników sektora pozarzą-dowego wskazywała na brak motywacji i chęci współpracy ze strony bezdomnych, braki fi-nansowe w placówce oraz brak odpowiednich specjalistów. Podobnie, jak w przypadku po-zostałych badanych, ok. 1/4 respondentów NGO nie stwierdziła barier w pracy socjalnej.
• Przeszło 86% respondentów z ośrodków pomocy społecznej wskazywało na potrze-bę włączenia bezdomnych do poszukiwania skutecznych rozwiązań umożliwiających inte-grację społeczną, ale ich uczestnictwo ograniczano do konsultacji służących identyfikacji ich potrzeb. Ponadto 28% wskazywało na możliwość udziału osób bezdomnych w pracach grupy opracowującej gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych, a jedynie 21% uważało, że zainteresowani powinni oceniać jakość dostarczanych im usług. Zdecy-dowana większość respondentów z organizacji pozarządowych (78%) wskazała na potrze-
94
bę włączenia bezdomnych jako konsultantów do poszukiwania skutecznych rozwiązań słu-żących integracji, a aż 41% dostrzegło możliwość ich uczestnictwa w pracach grupy opra-cowującej gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych. Blisko 30% widziało możliwości oceniania przez bezdomnych jakości dostarczanych im usług społecznych. Wśród pracowników socjalnych, w szczególności z OPS, występuje potrzeba oddania od-powiedzialności za kierunek pracy z bezdomnymi przede wszystkim specjalistom. Dają temu wyraz, odczuwając niewielką potrzebę angażowania bezdomnych w ocenę dostar-czanych usług, a co za tym idzie uniemożliwiając im udzielenie istotnych informacji zwrotnych co do dopasowania rodzaju pomocy.
Nie dostrzeżono w odpowiednim stopniu monitorowania jako złożonego procesu, po-cząwszy od diagnozy stanowiącej wyjściowy punkt, poprzez śledzenie i systematyczne ocenianie działań nakierowanych na integrację społeczno-zawodową. Nie nadano również należytej rangi kontraktom socjalnym jako narzędziom pracy socjalnej służącym ocenie skuteczności działań.
• Blisko 82% respondentów wskazało dwa narzędzia pracy socjalnej, tj. ustawę o po-mocy społecznej oraz indywidualny program wychodzenia z bezdomności, zaliczając je do regulacji prawnych stanowiących największe ułatwienie w skutecznej pomocy bezdomnym.
Przeszło połowa ankietowanych nie dostrzega barier prawnych w pomocy bezdomnym. • Pracownicy socjalni ocenili przygotowanie macierzystych placówek do działań po-
mocowych na rzecz bezdomnych. W większości przypadków wskazywali na ocenę „bar-dzo dobrą” i „dobrą” (łącznie) w odniesieniu do: zatrudnienia profesjonalnej kadry (234), wyposażenia technicznego (224), właściwego zorganizowania placówki (214), niezbęd-nych warunków finansowych do świadczenia pomocy (205). Wśród ankietowanych z OPS najwięcej wskazań, zawierających noty „dopuszczająca” i „dostateczna” (łącznie) dotyczy-ło: warunków lokalowych do świadczenia pomocy (150), szerokiej oferty pomocowej − kompleksowości usług (140).
• Badani z NGO, oceniając przygotowania macierzystych placówek do działań pomo-cowych na rzecz bezdomnych, w większości przypadków wskazywali ocenę „bardzo do-brą” i „dobrą” (łącznie) w odniesieniu do: właściwego zorganizowania placówki (24), za-trudnianie profesjonalnej kadry (21), szerokiej oferty pomocowej − kompleksowość usług (20), warunków lokalowych do świadczenia pomocy (19), wyposażenia technicznego (18). Noty „dopuszczająca” i „dostateczna” (łącznie) dotyczyły niezbędnych warunków finan-sowych do świadczenia pomocy (17).
• Przeszło 93% ankietowanych wystawiło oceny „bardzo dobre” i „dobre” za poziom wyposażenia stanowiska pracy pracownika socjalnego w sprzęt biurowy (telefon, faks, drukarka, kserokopiarka, skaner) niezbędny do bieżącej realizacji obowiązków służbo-wych. Poziom wyposażenia technicznego stanowiska pracy pracowników socjalnych obu sektorów jest bardzo wysoki, co może wpływać pozytywnie na jakość świadczonej pracy.
• Występuje bardzo istotne zróżnicowanie not wystawianych przez pracowników OPS i NGO w ocenie warunków lokalowych, w szczególności wydzielenia w placówkach po-mieszczeń do prowadzenia indywidualnych rozmów z bezdomnymi korzystającymi ze wsparcia. Prawie połowa (47%) respondentów z placówek samorządowych oceniła te wa-runki „bardzo dobrze” i „dobrze” , a aż 89% ankietowanych z organizacji pozarządowych wystawiło tak wysokie noty. Blisko 24% badanych z placówek samorządowych oceniło warunki lokalowe jako „niedostateczne”, co może oznaczać, że prowadzą pracę socjalną, nie mając zapewnionej należytej bazy lokalowej. Brak działań naprawczych zmierzających do polepszenia warunków lokalowych, może wpłynąć negatywnie na skuteczność pomocy osobom bezdomnym.
95
• Blisko 2/3 ankietowanych z OPS i 77% pracowników socjalnych, w których rejonie działania problem bezdomności występuje, stwierdziło, że usługi świadczone przez orga-nizacje pozarządowe są bardziej dostosowane do zaspokojenia potrzeb bezdomnych niż oferowane przez ośrodki pomocy społecznej, a w szczególności pomoc polegająca na za-pewnieniu schronienia, noclegu, łaźni i żywności i usługi interwencyjne w sytuacjach stwarzających zagrożenie życia. Rzadko wskazywano na szeroko rozumianą integracją społeczno-zawodową. Respondenci z OPS dostrzegali w organizacjach odpowiednie za-plecze lokalowe i materialne (18%), specjalistyczne działania i indywidualne podejście (16%), mniejszą biurokrację i ograniczenia przepisami 12%. Ankietowani z organizacji pozarządowych, wskazywali głównie na doświadczenie i kompetencje (25%) oraz kon-kretne działania pomocowe dla osób bezdomnych.
• Blisko połowa respondentów (46%) wskazała na większą skuteczność organizacji pozarządowych w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych w stosunku do ośrod-ków pomocy społecznej. Tylko 8% badanych było odmiennego zdania, ale aż 46% odpo-wiedziało, że trudno porównywać działalność obu sektorów.
• Zauważalna jest wyraźna polaryzacja stanowisk wśród respondentów z ośrodków pomocy społecznej, w których rejonie działania problem bezdomności występuje. Przeszło 45% ankietowanych wyraziło przekonanie, iż współpraca z NGO wspierającym osoby bez-domne wpływa pozytywnie na skuteczności OPS w tym zakresie, wskazując na obszary dotyczące schronienia i łaźni, ogólną pomoc bytową oraz zapewnienie wyżywienia. Od-mienną opinię prezentowało blisko 45% badanych.
• Większość ankietowanych z organizacji pozarządowych (58%) była przekonana, że współpraca z OPS pozytywnie wpływa na ich skuteczność, wskazując na pomoc związaną z udzieleniem zasiłków, zapewnieniem ubezpieczenia zdrowotnego i leczenia uzależnień. Odmienny pogląd prezentowało aż 42% pracowników III sektora.
• Prawie 2/3 badanej populacji uważała, że w najszerszym zakresie zasada komple-mentarności (rozumiana jako uzupełnienie zakresu świadczonych usług socjalnych, bez kon-kurowania w danym obszarze) powinna mieć zastosowanie w przypadku projektów społecz-nych realizowanych w partnerstwie, zaś 20% dostrzegało potrzebę skorzystania z tej zasady w przypadku zlecania przez OPS realizacji zadań uzupełniających zakres usług świadczo-nych przez placówki samorządowe, w drodze konkursu ofert określonego ustawą o pomo-cy społecznej.
• Badani wskazali działania na rzecz bezdomnych służące zwiększeniu skuteczności pomocy, które powinny być podejmowane na terenie gminy (rejonu działania OPS) poza obecnie prowadzonymi, wskazując jako podmiot odpowiedzialny za podjęcie stosownych kroków władze miasta i gminy. Były to działania w zakresie rozbudowy urządzeń infra-strukturalnych ze szczególnym uwzględnieniem budowy i rozbudowy mieszkań socjal-nych, budowy ogrzewalni, noclegowni, schronisk, łaźni i pralni. Dostrzeżono konieczność zmian dotyczących świadczeń pieniężnych – zasiłków, koncentrując się przede wszystkim na ogólnym zwiększeniu finansowania świadczeń socjalnych. Ankietowani podkreślali koniecz-ność pomocy w uzyskaniu mieszkania chronionego/treningowego/przejściowego i wskazywali głównie na zapewnienie dostępności tego typu lokali. Podobne wskazania związane były z pomocą w uzyskaniu lokalu socjalnego/mieszkania kwaterunkowego.
• Wśród działań podejmowanych przez władze miasta i gminy oraz ośrodki pomocy społecznej, a dotyczących zasad organizacji pomocy wskazywano głównie na potrzebę zwiększenia współpracy samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi i za-trudniania dodatkowej kadry. Odnosząc się do interwencji kryzysowej, ankietowani wska-
96
zywali głównie na konieczność poprawienia dostępności schronisk, ośrodków interwencji kryzysowej oraz wydzielenia stosownych mieszkań.
• Do przedsięwzięć podejmowanych przez władze miasta i gminy, ośrodki pomocy społecznej oraz organizacje pozarządowe zaliczono poradnictwo specjalistyczne, koncen-trując się przede wszystkim na zwiększeniu dostępu do pomocy psychologicznej, psychia-trycznej, pedagogicznej służącej wychodzeniu z bezdomności oraz poszerzeniu listy usług. Pracownicy socjalni wskazywali również na działania związane z zapewnieniem noclegu, proponując zwiększenie liczby placówek i lepszą ich dostępność. Aby zapewnić potrzebu-jącym wyżywienie trzeba, zdaniem ankietowanych, ułatwić dostęp do jadłodajni. Dodat-kowo zagwarantowanie niezbędnego ubrania większej liczbie osób wymaga zorganizowa-nia dodatkowych magazynów, punktów wydawania odzieży.
• Wśród działań służących zwiększeniu skuteczności pomocy (poza obecnie prowa-dzonymi), które powinny być podejmowane na terenie gminy (rejonu działania OPS), zwłaszcza w placówce respondenta, a dotyczących sfery ekonomicznej, dokonano dywer-syfikacji wydatków przeznaczonych na rozwiązywanie problemu bezdomności. Najwięcej wskazań dotyczyło zwiększenia finansowania z budżetu gminy (34%), ok. 1/4 responden-tów opowiedziało się za zwiększeniem finansowania z Europejskiego Funduszu Społeczne-go w ramach postępowania konkursowego oraz zwiększeniem finansowania z budżetu wo-jewody również w ramach ogłaszanych konkursów. Wskazano także na konieczność zmian w sferze organizacji i zarządzania. W obu grupach pracowników socjalnych OPS i NGO, za-obserwowano różnice. W pierwszym przypadku wskazania dotyczyły przede wszystkim zmian motywacji pracowników (40%) i polepszenia relacji z otoczeniem instytucji pomo-cowej (30%), w drugim dominowało polepszenie relacji z otoczeniem instytucji pomoco-wej (przeszło 52%), zmiany w motywacji pracowników (22%) i w strukturze organizacyj-nej placówki (przeszło 17%). W polityce kadrowej prowadzonej w placówce socjalnej ogół respondentów wdział konieczność zatrudnienia dodatkowej, profesjonalnej kadry (przeszło 80% wskazań). Około 10% opowiedziało się za wprowadzeniem okresowych ocen pra-cowników. W zakresie doskonalenia zawodowego pracowników najczęściej sygnalizowa-no potrzebę zwiększenia możliwości udziału w specjalistycznych szkoleniach (56%) oraz kształcenia na studiach wyższych związanych z działalnością zawodową pracownika so-cjalnego (16%). Dodatkowo 42% respondentów podkreślało potrzebę zwiększenia liczby mieszkań treningowych i socjalnych, a 39% rozszerzenia działań o charakterze aktywiza-cyjnym.
Na podstawie wyników trzeciego modułu zrealizowanych badań, podejmujących pro-blem współpracy ośrodków pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi działają-cymi na rzecz bezdomnych, można sformułować najważniejsze wnioski:
• Blisko 3/4 respondentów z ośrodków pomocy społecznej na terenie, gdzie problem bezdomności występował, potwierdziło fakt współpracy z pracownikami III sektora działa-jącymi na rzecz bezdomnych. W przypadku organizacji pozarządowych udzieliło odpo-wiedzi twierdzącej przeszło 92% ankietowanych.
• Respondenci potwierdzający fakt współpracy podkreślali jej systematyczność (53%). Na sporadyczne kontakty wskazało 42% biorących udział w badaniu. Wśród pracowników socjalnych OPS i NGO występują różnice w postrzeganiu charakteru współpracy. Tylko 46% zatrudnionych w OPS wskazywało na systematyczne współdziałanie, podczas gdy w NGO uważało tak aż 83% pracowników. Na sporadyczny charakter współpracy wskaza-ło odpowiednio 49% i 12% respondentów.
• Blisko 51% ankietowanych, w których rejonie działania problem bezdomności wy-stępuje, oceniła, że na terenie gminy określone są jasne zasady podziału kompetencji w za-
97
kresie pomocy dla bezdomnych prowadzonej przez OPS i NGO (odpowiedzi „zdecydowa-nie tak” i „raczej tak”). Jednocześnie przeszło 1/3 wszystkich badanych była odmiennego zadania.
• Badani dokonali oceny zakresu współpracy obu podmiotów prowadzących różne działania pomocowe na rzecz bezdomnych, najczęściej wskazując na braki współpracy mię-dzysektorowej dotyczące: zapewnienia mieszkań chronionych/treningowych (288), miesz-kań socjalnych/komunalnych (281), prowadzenia zatrudnienia socjalnego (281), zorganizowa-nia przygotowania zawodowego/stażu u pracodawcy (279), realizacji wspólnych projektów socjalnych (277), szkoleń zawodowych (265), prowadzenia pośrednictwa pracy (264) oraz tworzenia i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych (244).
• Pracownicy socjalni OPS zakres współpracy międzysektorowej ocenili jako „bardzo duży” i „duży” (łącznie) przede wszystkim w odniesieniu do: zapewnienia schronienia (120), posiłku (106), bieżącej wymiany informacji (84), ubrań (82), pracy socjalnej (81) oraz interwencji kryzysowej (62). Ankietowani z organizacji pozarządowych, dokonując oceny zakresu współpracy z OPS, wskazywali, iż w stopniu „bardzo dużym” i „dużym” (łącznie) występuje ona w obszarach dotyczących: pracy socjalnej (19), bieżącej wymiany informacji (18) oraz wypłaty świadczeń pieniężnych, różnego rodzaju zasiłków (17).
• Prawie 95% pracowników socjalnych z ośrodków pomocy społecznej, w których re-jonie działania problem bezdomności występuje, i przeszło 92% z organizacji pozarządo-wych twierdziło, że współpraca międzysektorowa przebiegała z uwzględnieniem zasady komplementarności, rozumianej jako uzupełnienie zakresu świadczonych usług socjal-nych, bez konkurowania w danym obszarze. Zdecydowanie najczęściej ogół respondentów wskazywał na komplementarność działań dotyczących zapewnienia żywności, schronienia, ubrania i leków (55%). Co piaty respondent wskazał na zapewnienie pomocy finansowej i różnorodnych świadczeń.
• Niespełna połowa biorących udział w badaniu kwestionariuszowym za przejaw komplementarności uznało działania wzajemnie się uzupełniające, tj. OPS prowadzi sprawy organizacyjne i finansowe, natomiast NGO świadczy usługi dla bezdomnych, zapewniając nocleg i żywność. Co czwarty wskazywał na „inne”, w tym m.in. współpracę w świadczeniu pomocy i prowadzenie indywidualnych uzgodnień w sprawach bezdomnych.
• Badani z ośrodków pomocy społecznej, w których rejonie działania problem bez-domności występował, najczęściej stwierdzali, że nie realizują projektów partnerskich (89%). Prawie co drugi respondent z NGO uważał, że takie projekty zrealizowano, a od-miennego zdania było ponad 42% badanych. Blisko połowa realizujących projekty zade-klarowała skorzystanie ze środków z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Na podstawie wyników czwartego modułu przeprowadzonych badań, dotyczących oceny możliwości współdziałania OPS i NGO na rzecz bezdomnych według wskazań związanych z doskonaleniem współpracy międzysektorowej, można sformułować najważ-niejsze wnioski:
• Dokonując ogólniej oceny współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrod-kami pomocy społecznej w działaniach na rzecz osób bezdomnych (z wyłączeniem oceny macierzystej placówki respondenta), przeszło 53% z 357 respondentów opowiedziało się za notą „bardzo dobrą” i „dobrą”, a 17% badanych wystawiło ocenę „dostateczną”. Prze-szło 1/4 pracowników socjalnych nie potrafiła wypowiedzieć się w tej kwestii.
• Ponad 1/3 ogółu pracowników nie dostrzegła żadnych problemów we współpracy międzysektorowej, a 22% nie miało wiedzy na ten temat. Według 18% ankietowanych współpracę tę zakłócał brak bieżącej wymiany informacji. W dalszej kolejności wskazy-
98
wano na występowanie problemów związanych z realizacją wspólnych projektów socjal-nych (12%), regularnych konsultacji mających na celu prowadzenie lokalnej polityki spo-łecznej, w szczególności przygotowywania i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem bezdomności (11%) oraz otwartości i jawności działań (10%).
• Dokonując ogólniej oceny nasilenia problemów we współpracy pomiędzy organiza-cjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy społecznej w działaniach na rzecz osób bez-domnych (z wyłączeniem oceny macierzystej placówki respondenta), ankietowani przepi-sywali bezproblemową jej realizację głównie w obszarze zatrudnienia socjalnego, szkoleń zawodowych, przygotowania zawodowego i staży u pracodawcy, pośrednictwa pracy oraz wspólnych projektów socjalnych.
• Pracownicy socjalni OPS wskazywali na nasilenie problemów w stopniu „bardzo du-żym” i „dużym” (łącznie) przede wszystkim w odniesieniu do zapewnienia schronienia, bie-żącej wymiany informacji oraz posiłku.
• Respondenci z organizacji pozarządowych, określając nasilenie problemów, wska-zywali, iż w stopniu „bardzo dużym” i „dużym” (łącznie) występuje ono głównie w odnie-sieniu do pracy socjalnej, bieżącej wymiany informacji oraz wypłaty świadczeń pieniężnych, tworzenia i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, a także po-radnictwa specjalistycznego.
Na podstawie wyników piątego modułu zrealizowanych badań, dotyczących doskona-lenia pomocy bezdomnym i współdziałania OPS i NGO według wskazań pracowników so-cjalnych sektora samorządowego i pozarządowego, można sformułować najważniejsze wnioski:
• Blisko 2/3 pracowników socjalnych nie widzi potrzeby rozszerzenia współpracy z pla-cówkami sektora pozarządowego. Tak samo uważa przeszło połowa badanych pracowni-ków socjalnych organizacji pozarządowych. Mniejsza liczba respondentów z OPS niż an-kietowanych z NGO opowiada się za zwiększeniem współpracy międzysektorowej, prawdopodobnie uznając osiągnięty poziom za zadawalający.
• Przeszło 2/5 badanych, którzy byli za zwiększeniem współpracy międzysektorowej, widziało przede wszystkim potrzebę polepszenia przepływu informacji, konsultacji, bieżą-cych kontaktów, a w dalszej kolejności poprawę partnerskiej współpracy, programów, szkoleń (17%), skuteczniejszego zaspokajania potrzeb bytowych bezdomnych (16%).
• Ponad 57% badanych udzieliło pozytywnych odpowiedzi na temat potrzeby wypra-cowania wspólnej gminnej strategii. Zarysowały się jednak różnice w postrzeganiu sprawy przez pracowników socjalnych OPS, działających w rejonie, gdzie problem bezdomności występuje i tych, którzy nie mają tego problemu. W pierwszym przypadku wskaźnik od-powiedzi pozytywnych i wynosił blisko 60%, a w drugim jedynie co drugi respondent do-strzegał taką potrzebę. Blisko 3/4 respondentów z NGO opowiadało się za wypracowaniem wspólnej gminnej strategii.
• Ogółem przeszło 63% respondentów potwierdziło chęć wypracowania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, z uwzględnieniem problematyki bezdomności. Wyniki znacznie różniły się w grupach. Przeszło 81% respon-dentów z organizacji pozarządowych widziało możliwość wypracowania wspólnej strate-gii. Blisko 2/3 respondentów, u których w rejonie działania OPS problem bezdomności występuje, było za wypracowaniem wspólnej strategii, u pozostałych pracowników OPS wskaźnik pozytywnych odpowiedzi sięgał prawie 56%. Znacząco mniej pracowników so-cjalnych OPS niż NGO widzi możliwość wypracowywania wspólnej międzysektorowej
99
gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki bezdomności. Prawdopodobnie nie dostrzegają znaczącej roli dokumentów o charakterze strategicznym i nie jest im bliskie myślenie w kategoriach strategicznych.
• Prawie 64% respondentów opowiedziało się za skonstruowaniem modelu pomocy bezdomnym, w szczególności określeniem sfer i podziału kompetencyjnego. Liczba od-powiedzi twierdzących miała związek z zatrudnieniem respondenta w sektorze pozarzą-dowym lub samorządowym. Przeszło 2/3 badanych z sektora pozarządowego widziało po-trzebę rozwiązań modelowych. Tak samo wypowiedziało się przeszło 68% pracowników, u których w rejonie działania OPS problem bezdomności występuje, ale już tylko 56% ba-danych, którzy na terenie swojej działalności nie mają tego problemu.
• Blisko 2/3 ankietowanych widziało możliwość stworzenia modelu pomocy bezdom-nym. W obu grupach pracowników socjalnych, zarówno tych, u których w rejonie działa-nia OPS problem bezdomności występuje (blisko 69%), jak i tych, u których nie ma tego problemu (prawie 58%), zaobserwowano różnice w postrzeganiu możliwości rozwiązań modelowych. W pierwszym przypadku wskaźnik odpowiedzi „tak” był wyższy i wynosił blisko 69%, w drugim prawie 58%. Przeszło 59% badanych z organizacji pozarządowych opowiedziało się za stworzeniem modelu pomocy bezdomnym.
• Do głównych sfer współdziałania OPS i NGO dotyczących rozwiązań modelowych (wzorcowych) pomocy osobom bezdomnym respondenci z obu sektorów przede wszyst-kim zaliczyli pomoc bytową i mieszkaniową (29%). W dalszej kolejności znalazły się oczekiwania co do zwiększania przepływu informacji, wymiany doświadczeń, wspólnych działań i programów (19%), a także pomocy w usamodzielnianiu się i aktywizacji zawo-dowej bezdomnych (12%).
• Zdecydowana większość pracowników socjalnych (przeszło 64%) sygnalizowała potrzebę stworzenia standardów usług dla bezdomnych i ich stosowania. Zdecydowanymi zwolennikami standardów okazali się respondenci z organizacji pozarządowych (prawie 85%). W grupach pracowników socjalnych, zarówno tych, u których w rejonie działania OPS problem bezdomności występuje, jak i tych, u których nie ma problemu bezdomności, stwierdzono istotne różnice poglądów na ten temat. W pierwszym przypadku wskaźnik zwolenników był zdecydowanie wyższy i wynosił blisko 69%, w drugim − jedynie 54%. Respondenci z NGO są bardzo zainteresowani zastosowaniem standardów usług społecz-nych, definiujących, precyzujących zarówno minimalne, jak i optymalne wymagania. Ich stosowanie mogłoby przyczynić się do podwyższenia jakości świadczonych usług i bar-dziej transparentnej współpracy z sektorem samorządowym.
• Można mówić o próbach stworzenia modelu pomocy bezdomnym i dokonującym się podziale rodzajów działań pomiędzy poszczególne podmioty. Ośrodkom pomocy spo-łecznej przypisano działania dotyczące głównie różnorodnego wsparcia finansowego i za-łatwiania spraw urzędowych związanych z ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym. Organizacje pozarządowe respondenci wskazali jako podmioty odpowiedzialne za zapew-nienie schronienia − dachu nad głową, usług służących zachowaniu higieny oraz świadczą-ce okresową i długotrwałą pomoc medyczną. Pozostały zakres działań pomocowych okre-ślono jako obszar współdziałania OPS i NGO, a to w szczególności: terapia, poradnictwo, szkolenia i pośrednictwo pracy, a także pomoc rzeczowa.
• Respondenci kładli akcent na trzy główne zasady udzielania wsparcia dla poszcze-gólnych rodzajów działań pomocowych. Pierwsza − „udzielanie wsparcia wszystkim potrze-bującym” − w głównej mierze dotyczyła działań o charakterze interwencyjnym, w mniej-szym stopniu integracyjnych. Druga – „udzielanie wsparcia zgodnie z obowiązującymi przepisami głównie z ustawą o pomocy społecznej” − przede wszystkim obejmowała dzia-
100
łania w sferze socjalno-bytowej. Trzecią, pracownicy socjalni określili jako zasadę – „dla zmotywowanych do wyjścia z bezdomności”. Wiązano z nią głównie działania dotyczące sfery mieszkaniowej, uzyskania prawa do lokalu.
Dzięki przeprowadzonemu badaniu poznano opinie pracowników socjalnych sektora samorządowego i pozarządowego na temat form, zakresu świadczonych usług, pozycji i pra-cy socjalnej ośrodków pomocy społecznej (OPS) i organizacji pozarządowych (NGO) na rynku usług socjalnych świadczonych na rzecz bezdomnych. Badanie przyczyniło się do zmniejszenia luki informacyjnej w obszarze współpracy NGO i OPS i stworzyło możliwość porównania wyników badań z danymi innych województw. Wskazane byłoby, aby omówio-ne w raporcie kwestie podlegały dalszym badaniom.
Część II
Działania podejmowane przez ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych
w województwie mazowieckim − badanie kierowników ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych
103
1. Zagadnienia metodyczne
Tekst ten zawiera analizę raportów z badań fokusowych w ramach projektu „Bez-
domność na Mazowszu”. Raporty zostały przygotowane przez pracowników PBS DGA. W każdym z 34 przypadków składały się z dwóch części: ustrukturyzowanego ze względu na pytania scenariusza fokusa opisu dyskusji (główne wątki, ich streszczenie, wybrane cy-taty) oraz szczegółowej transkrypcji (dokładny zapis wypowiedzi bez strukturyzacji po-dług pytań scenariusza). Analizę prowadzono zgodnie z kolejnością zadawanych pytań w ramach badań fokusowych. Na podstawie wyrażanych przez badanych poglądów sfor-mułowano wnioski podsumowujące, zaznaczając je w treści. Poszczególne badania foku-sowe zostały na potrzeby raportu oznaczone literą F (od 1 do 34) i w taki też sposób są przywoływane. Spis fokusów zawiera aneks 1 do części II. Tekst powstał na bazie wcze-śniej dokonanej analizy wszystkich raportów z badań fokusowych i wykonaniu tzw. ma-trycy, która stanowi załącznik do opracowania (aneks 2 do części II).
Badanie zakładało udział przedstawicieli zarówno OPS (kierownicy), jak i NGO (rów-nież kierownicy). Nie zawsze było to możliwe. Z zaplanowanych 54 fokusów odbyły się 34. Podstawowymi powodami odmów były: brak czasu (inne obowiązki), urlopy lub nie-chęć do wzięcia udziału w badaniu. Ta ostatnia opinia nie pojawiała się często, można jed-nak przypuszczać, iż stanowiła prawdziwy motyw w większej liczbie przypadków i po prostu nie była ujawniana. Tak było w odniesieniu do OPS. W przypadku NGO, których w ogóle w próbie było znacznie mniej, główną przyczyną odmów był brak czasu. Wydaje się jednak, iż przyczyną mogłaby być także niechęć do uczestnictwa motywowana jednak nie tyle zachowawczością środowiska NGO, ile raczej brakiem wiary w sensowność brania udziału w kolejnym dla niektórych projekcie, którego efektów nie daje się − w ich być mo-że opinii − bezpośrednio przełożyć na działania lub obawą przed naruszeniem status quo w obecnych kontaktach między nimi a OPS. W badaniach zatem przeważa głos OPS, można go nazwać w sposób uproszczony publicznym. Dla odmiany głos NGO nazwijmy społecznym.
2. Źródła finansowania wsparcia dla osób bezdomnych
Źródła finansowania pomocy identyfikowane były w różnych badaniach raczej roz-bieżnie. Prawdopodobnie w niektórych przypadkach uznawano za takie finansowanie po-mocy społecznej, w innych zaś podawano środki na konkretne programy. Pierwszy sche-mat dominował, bowiem w 23 przypadkach twierdzono, iż 100% lub większość środków pochodzi z gminy (lub z OPS, który dysponuje środkami gminnymi). W 2 przypadkach (F-4, F-9) stwierdzono, że w ogóle nie było problemu, więc nie przeznaczono na ten cel żadnych
104
środków. W pozostałych przypadkach wskazywano na środki pochodzące z budżetu wo-jewody i ministerstwa (MPiPS). W badaniach, w których brały udział NGO, wskazywały one głównie na środki własne, od sponsorów lub z ministerstwa. W jednym przypadku (F-8) w ogóle nie podano źródeł finansowania.
W tabeli 1 zamieszczono wskazania źródeł finansowania działań pomocowych na rzecz osób bezdomnych. Przedziały procentowe nie są możliwe do podania, ponieważ większość uczestników badania ich precyzyjnie nie określiła, a jeśli to zrobiła, to nie we-dług wskazania w scenariuszu (wskazania nie sumują się do 100%); ponadto w wielu fo-kusach brakowało przedstawicieli NGO. W licznych odpowiedziach wskazywano szereg opcji, tak więc nie mogą być one przyrównywane do liczby fokusów. Najważniejszą in-formacją z nich płynącą jest ostatecznie ich rozkład ilościowy, bowiem o kwotach też nic nie można tu powiedzieć.
Tabela 1
Środki według źródeł finansowania
Razem OPS NGO Wyszczególnienie liczba wskazań Środki finansowe przekazane przez MPiPS 3 1 2 Środki finansowe przekazane przez wojewodę mazowieckiego 22 16 6 Środki finansowe przekazane przez gminę 36 27* 9 Środki finansowe przekazane przez EFS 0 0 0 Własne środki finansowe 6 0 6 Inne 9 0 9**
* Niekiedy środki gminne określano jako własne. Wszystkie tego typu wskazania włączono do rubryki określającej środ-ki gminne. ** Np. od sponsorów, z pracy podopiecznych itp.
Pomoc finansowana jest głównie ze środków gminnych lub – rzadziej – ze środków
wojewódzkich oraz centralnych (ministerstwo). W żadnym z badanych przypadków za-równo po stronie OPS, jak i NGO nie wskazano na EFS jako źródło potencjalnego fi-nansowania działań pomocowych. Uczestnicy fokusów, mimo iż prośbę o przygotowanie tych danych otrzymali jeszcze przed rozpoczęciem badania, danych szczegółowych (zgod-nych z założeniami scenariusza) nie przygotowali.
3. Znajomość zapisów strategii
W 19 przypadkach zapisy strategii nie były w ogóle znane. Nie oznacza to, że w po-zostałych był to dokument znany. Był on bowiem znany pobieżnie (co można prawie utoż-samiać z brakiem jego znajomości, a tego typu wypowiedzi po prostu maskowały ten fakt lub potwierdzały znajomość jego istnienia). Z wyjątkiem jednego przypadku (F-18, gdzie deklarowano, iż jest on wykorzystywany przy staraniu się o środki unijne) dokument ten jest uznawany za utopijny, zbyt ogólny, teoretyczny lub wręcz „szufladowy” (F-1, F-11) i nieprzydatny w rozwiązywaniu lokalnych problemów (F-12). Zamiast niego wskazuje się na istnienie i stosowanie strategii gminnych, które bardziej przystają do realiów małych społeczności (F-14, 15, 17, 9, 4, 3). W niektórych przypadkach stwierdzono, że problem jest
105
na tyle marginalny, iż nie warto tracić czasu na zapoznawanie się ze strategiami jego rozwią-zywania (F-7, 19). Odpowiedzi OPS i NGO praktycznie nie odbiegają od siebie, a jeśli już, to OPS częściej wskazywały na jakąkolwiek znajomość tego dokumentu niż NGO.
Tabela 2 Znajomość mazowieckiej polityki społecznej
Wskazanie Razem OPS NGO Tak 16 14 2 Nie 25 18 7
Uczestnicy fokusów w niewielu przypadkach tłumaczyli się z nieznajomości strategii.
Uznawali ją za niepotrzebną teorię, dokument stworzony w Warszawie i na jej potrzeby. Nadto twierdzono, że był on niepraktyczny. W rzeczywistości bowiem istnieje koniecz-ność kierowania się zasadami wynikającymi z zapisów prawa, a nie jakichś dokumentów. W wielu ośrodkach lokalnych stwierdzono jego brak, co tłumaczono tym, iż nie był rozsy-łany. NGO wskazywały ponadto na brak czasu na zapoznawanie się z i tak nieprzydatnymi zapisami strategii. Ci, którzy znali dokument (choć znajomość ta – jak wspominano – mia-ła raczej charakter powierzchowny), deklarowali jego ogólnikowość, nieprzystawalność do realiów małych społeczności (tu wskazywano na większą adekwatność strategii opraco-wywanych na poziomie gminnym) lub na specyfikę problemu bezdomności, który dotyczy raczej dużych miast, w związku z tym w gminach wiejskich i małych miastach jego wystę-powanie ma na tyle sporadyczny charakter, że nie wymaga opracowywania jakichkolwiek strategii.
Widoczne dominujące dwa poglądy: dość powszechny brak znajomości zapisów stra-tegii lub traktowanie jej jako dokumentu biurokratycznego i nieprzydatnego, zastępowa-nego na miejscu raczej strategiami bardziej lokalnymi – gminnymi. Opinie NGO i OPS nie różnią się. NGO (może z powodu mniejszej reprezentacji w badaniu) wykazywały się znacznie większą nieznajomością istnienia dokumentu niż OPS.
4. Koordynacja działań pomocowych w województwie
W 30 przypadkach wskazano na brak takiej koordynacji. W pozostałych nielicznych przypadkach w zasadzie nie mówiono o jakimś głębszym zharmonizowaniu, lecz o zebra-niach zespołów antykryzysowych (F-3) i koordynacji w ramach większych miast (F-6, F-21). Na istnienie koordynacji wskazano w jednym przypadku (mówiąc także o stanowisku ds. koordynacji w Biurze Polityki Społecznej – F-29). W 5 przypadkach (F-7, 16, 20, 24 i 25) odwoływano się do spontanicznej współpracy między OPS z różnych gmin oraz współpra-cy OPS z innymi placówkami i podmiotami. Nie były to jednak działania jakkolwiek sfor-malizowane. Polegały raczej na wymianie informacji, niekiedy opartej na prywatnej zna-jomości.
Brak koordynacji dotyczył zarówno poziomu gminy, jak i województwa (należy pa-miętać, iż uczestnicy fokusa wyrażali pogląd z punktu widzenia gminy), a niekiedy utożsamia-li ją z obowiązkiem biurokratycznej współpracy między urzędami. Trudno także o wyodręb-
106
nienie głosu NGO i OPS. Uczestnicy badania odpowiadali bowiem na ten problem wspól-nie i nie zaznaczyło się żadne stanowisko odrębne.
Ogólnie brak koordynacji działań na poziomie województwa, jeśli pojmować ją jako działanie w jakiejś mierze sformalizowane. Brak również sformalizowanej koordynacji na poziomie gminnym, jeśli nie brać pod uwagę koniecznej wymiany informacji między urzę-dami. Brak ów substytuowany jest działaniem zespołów kryzysowych lub współpracą spontaniczną mającą charakter wymiany informacji między kierownikami OPS na gruncie kontaktów prywatnych.
5. Ocena skuteczności pomocy i propozycje wskaźników
W zasadzie we wszystkich badaniach brak było jakichś form oceny skuteczności po-mocy. Można nawet powiedzieć, że odpowiedzi dzieliły się na dwie większe kategorie – te, które wskazywały w ogóle na brak takiego systemu i te, które usiłowały podciągać pod to istniejącą dokumentację pomocową (F-20, 21). W obu przypadkach mijało się to jednak z intencją pytania. Brak systemu oceny skuteczności pomocy tłumaczony był różnie. Wska-zywano na brak czasu, małą skalę problemu, trudne środowisko nie dające sobie w zasa-dzie pomóc (F-2, F-17, F-19). Do oceny próbowano adaptować liczbę osób, którym udzie-lono pomocy [trudno to jednak uznać za skuteczność – przyp. aut.], zapewnienie lokali socjalnych (bardziej postulatywnie) oraz usamodzielnienie się osób wspomaganych (bez głębszej refleksji, definiując jako posiadanie mieszkania i pracy lub zasiłków, np. F-14, 3). Wprost też deklarowano brak mierników (F-11, 12, 6, 7, 22, 27). Niekiedy wskazywano na indywidualizację pomocy, tzn. odrębność każdego przypadku, a zatem niemożność two-rzenia wskaźników ogólnych (F-8, 16). Zdarzały się też jednoznaczne stwierdzenia, iż nikt tego (pomiar efektywności) po prostu nie robi, ani OPS, ani NGO (F-10). Zresztą obecność lub brak przedstawicieli NGO w badaniu niewiele tu zmieniał i nie był czynnikiem wpły-wającym na odpowiedzi.
W przypadkach, w których udzielono odpowiedzi pozytywnej, podawano na ogół ja-kieś próby „wskaźnikowania”. OPS odwoływały się do faktu usamodzielniania się osób bezdomnych (definiowanego jako posiadanie mieszkania i środków utrzymania), realizo-wania programów wychodzenia z bezdomności, liczby osób w schroniskach i objętych pomocą doraźną. NGO próbowały prowadzić statystykę osób usamodzielnionych (ale nie było długotrwałego efektu tych działań), odwoływały się do faktu przyznawania mieszkań socjalnych i świadczeń pomocowych, ogólnie pojętego usamodzielnienia i wyjścia z uza-leżnień, obejmowania indywidualnymi programami wychodzenia z bezdomności, faktu opuszczenia placówki pomocowej, powrotu do pracy lub do rodziny.
Tabela 3
Ocena skuteczności pomocy
Dokonanie oceny Razem OPS NGO Tak 20 13* 7** Nie 24 22 2
*Tak udzielono odpowiedzi w fokusie 3, 28, 29, 30, 32 i 34. W każdym z przypadków przechodzono niejako do pytania następnego i podawano przykładowe wskaźniki. Tym samym odpowiedzi w tym zakresie trochę się dublują. **Tak udzielono odpowiedzi w fokusie 16, 19, 28, 29, 30, 33 i 34. Uwaga jak w przypadku OPS.
107
Można uznać, iż brak oceny efektywności pomocy. Wydaje się, że sam problem ta-kiego pomiaru jest nie do końca zrozumiały, stąd mieszanie prób myślenia efektywno-ściowego ze sprawozdawczym, a pojęcia efektywności ze skutecznością.
Brak myślenia kategoriami wskaźników rzutował także na wypowiedzi w zakresie zgłaszania ich propozycji. Uwidoczniło się kilka sposobów definiowania takich wskaźni-ków. Od prostych (efekty działań pomocowych, liczba osób usamodzielnionych, zapew-nienie mieszkań chronionych, spłaty długów itp.) poprzez bardziej złożone (realizowanie kontraktu socjalnego, opinie osób bezdomnych, monitorowanie losów) do najzwyczajniej nierealnych i niesprecyzowanych (motywowanie, ogólna ocena skuteczności działań po-mocowych, wygląd i zatrudnienie, uczestnictwo w różnych programach itp.). Część odpo-wiadała krótko, iż nie ma w tej mierze żadnego pomysłu (np. F-4).
W badanych wypowiedziach widoczna jest jeszcze jedna tendencja – OPS wypowia-dały się bardziej konkretnie na temat wskaźników, ale jednocześnie często upraszczały ich konstrukcję, sprowadzając ją do powielania sprawozdawczości z pomocy. NGO natomiast częściej wskazywały na wskaźniki bardziej złożone (jednak bez refleksji na temat wyko-nalności ich pomiaru).
Tabela 4
Propozycje wskaźników
Wyszczególnienie Razem OPS NGO Ma pomysł 32 25 7 Nie ma pomysłu 11 9 2
OPS proponowały uznać za wskaźniki: liczbę osób usamodzielnionych, satysfakcję
z usług opiekuńczych, umieszczenie w placówce wraz z opłaceniem pobytu, podjęcie pra-cy, zapewnienie posiłku i ubrania, ustalenie przyczyny bezdomności, zapewnienie miesz-kania, opieki medycznej, powroty do schroniska (jako wskaźnik porażki), monitorowanie losów, podział procesu usamodzielniania się na jakieś etapy, odnowienie kontaktów z ro-dziną, wykorzystywanie standardowych wskaźników z dotychczasowej sprawozdawczości. NGO, jak wspomniano, były mniej konkretne. Ich przedstawiciele mówili o: odpowie-dzialności, skierowaniu na leczenie lub resocjalizację, o zatrudnieniu, realizowaniu pro-gramów wychodzenia z bezdomności i liczbie osób, które takie programy zrealizowały, usamodzielnieniu (mierzonym posiadaniem mieszkania i pracy), monitorowaniu osób bez-domnych, zwłaszcza zimą, powrocie do rodziny.
Dość często (w 17 przypadkach) zdarzało się, iż wypowiedzi dotyczące proponowa-nych wskaźników udzielane były w tych fokusach, w których wcześniej badani uznali, iż brak jest oceny skuteczności działań. Konsekwentnie o braku oceny skuteczności i wskaź-ników wypowiadano się w czterech przypadkach. W pozostałych powtarzano odpowiedzi, nie dostrzegając różnicy w obu pytaniach.
Można wskazać na ogólny brak myślenia kategoriami wskaźnikowymi, tzn. próbę skonstruowania miary. Zastępowano je sprawozdawczością lub kategoriami definiowa-nymi na poziomie na tyle wstępnym, ogólnym i niemierzalnym, że uczynienie z nich mia-ry (i przełożenie na język wskaźników) wydaje się procesem niezwykle długotrwałym, jeśli w ogóle możliwym. Odwoływano się przy tym często do myślenia życzeniowego, np. moni-torowanie losów, zapewnienie pracy itd. Propozycje w wielu przypadkach były formuło-wane w tych środowiskach, w których wcześniej przyznano, iż brak jest oceny skuteczno-
108
ści podejmowanych działań pomocowych. Nie stworzono także żadnej propozycji oceny wskaźników. Koncentrowano się na ich funkcji informacyjnej, praktycznie bez odwoły-wania się do kategorii sukcesu lub porażki, a więc efektywności lub nieefektywności, skuteczności lub nieskuteczności pomocy.
6. Współpraca NGO i OPS
W 15 z 34 badanych przypadków uznano, iż współpracy między OPS a NGO nie ma. Powody były dwa – albo brak NGO, który zajmowałby się problemem bezdomności, albo brak samego problemu. Brak współpracy występował zatem w OPS działających głównie na terenach wiejskich i małych miast. W kolejnych 13 przypadkach wskazano, iż taka współ-praca istnieje i jest koniecznością (na ogół jednak nie rozwijano, na czym owa konieczność dokładniej polega, ograniczając się do stwierdzeń o uzupełnianiu działań OPS przez NGO lub o wzroście efektywności działań). W jednym przypadku (F-8) stwierdzono, że współpra-ca ogranicza się do dofinansowywania NGO, a w kolejnym (F-17) dla udokumentowania przykładem współpracy powoływano się na nieistniejącą organizację społeczną.
Ponieważ w badaniu brało udział znacznie więcej przedstawicieli OPS niż NGO, przytoczona opinia nie ma charakteru zrównoważonego. Jest to głos przede wszystkim OPS. W wypowiedziach NGO nie pojawiała się krytyka współpracy. Być może było to elementem zachowawczości i obawy przed utratą dotacji lub innej formy finansowania ze strony samorządów. Mogło też stanowić odzwierciedlenie słabszej pozycji NGO w ramach takiej współpracy. NGO jako element współpracy wymieniały np. fakt podpisania umowy na prowadzenie noclegowni.
Im mniejszy ośrodek miejski lub wieś, tym współpracy było mniej lub była ona defi-niowana w sposób bardziej uproszczony (deklaratywnie pozytywny). Im większy ośrodek miejski i doświadczenia z wzajemnej współpracy pełniejsze, tym ocena współpracy stawa-ła się bardziej realna (nawiązywano do korzystania ze specjalistów i metod działania NGO, ich większej elastyczności itp.).
Generalnie współpracę określano jako konieczną i poprawiającą skuteczność działania. Wypowiedzi na ten temat padały jednak na dużym stopniu ogólności. Pojawiały się zatem opinie, iż współpraca zwiększa skuteczność pomocy (F-5, 24) lub przyczynia się do zwięk-szenia skuteczności działań (F-28) (ale bez przykładów bardziej konkretnych), o wzajemnym uzupełnianiu się (F-29, 30) i w ogóle jest niezbędna, nawet jeżeli nie ma na tym polu zbyt wielu doświadczeń (F-34).
Współpraca między OPS a NGO jest zjawiskiem realnym choć występuje z różnym natężeniem. Czynnikiem kluczowym zdaje się być tu obszar geograficzny, na którym ona zachodzi. Widoczna jest w miastach i rzadko na terenach wiejskich. Jest to konsekwen-cją miejsc przebywania osób bezdomnych. Wydaje się także, iż obie strony współpracy nie mają w niej równej pozycji (NGO jest stroną słabszą, bardziej zależną od OPS). Uwarun-kowana jest także czynnikami nieinstytucjonalnymi: osobistą znajomością, nieformalną wymianą informacji itp. Trudno natomiast powiedzieć, jaki wpływ na skuteczność dzia-łań miał fakt występowania współpracy, uczestnicy fokusów nie odwoływali się bowiem do konkretnych przypadków, pozostając w sferze deklaratywnie wypowiadanych korzyści z niej płynących.
109
7. Pomoc a regulacje prawne
Można wskazać kilka typów wypowiedzi. Pierwszy − nie zgłaszano żadnych postula-tów (bo nie potrafiono ich sformułować) lub wskazywano, że praca przebiega zgodnie z za-pisami ustawy (F-6, 21, 26). Drugi – wskazania na konkretne kwestie, które utrudniają pomoc (nie podawano jednak konkretnych miejsc ich zapisu w prawie). Chodziło tu głów-nie o kwestie meldunkowe, mieszkaniowe i związane z leczeniem przymusowym. Proble-my związane z meldunkiem zgłaszały zwłaszcza gminy małe. To często z ich obszaru po-chodzą osoby bezdomne, które nie przebywały w miejscu swojego zameldowania od lat. Gminy te muszą ponosić koszty refundowania działań dla gmin, w których obecnie taka osoba przebywa (a są to często duże miasta). Zapis ten postrzegany jest zatem jako nie-sprawiedliwy (co ciekawe, zarówno przez małe gminy, które nie chcą płacić, jak i przez duże ośrodki miejskie, które nie mogą wyegzekwować od małych gmin refundacji ponie-sionych kosztów). Zdaniem OPS skomplikowane kwestie meldunkowe utrudniają także podejmowanie osobom bezdomnym aktywności zawodowej (F-10). Kwestie lokalowe do-tyczyły głównie kosztów budowy mieszkań socjalnych i komunalnych w sytuacji ich cią-głego niedoboru. Odnosząc się do leczenia, poruszano kwestię rozbudowy możliwości przymusowego kierowania na leczenie (zwłaszcza chodzi tu o różnego typu terapie oraz uproszczenie procedury ubezwłasnowolnienia; F-9). Trzeci to wskazania bardziej konkretne w sensie koncepcyjnym (zarzut, że prawo nie pozwala na pełne działania partnerskie z osobą bezdomną, a kontrakt socjalny jest trudny do egzekwowania – F-30; brak korelacji między ustawami pomocowymi a zapisami wynikającymi z prawa dotyczącego ewidencji ludności i pochówku – F-17; trudności w rozwijaniu centrów aktywności lokalnej – F-20 oraz wy-sokie koszty ich prowadzenia (F-1), brak podkreślenia w prawie znaczenia NGO – F-22.
Patrząc na ten problem bardziej szczegółowo i pamiętając, iż w wielu przypadkach nie formułowano żadnych uwag w tym obszarze, można wskazać na następujące kwestie (w głosach OPS):
− problemy związane z meldunkiem, przekładające się na kwestie refundacji kosztów pomocy między gminami oraz zatrudniania osób bezdomnych;
− brak mieszkań komunalnych i socjalnych; − wysokie koszty tworzenia i prowadzenia CIS oraz CAL; − postulat uproszczenia procedury ubezwłasnowolnienia w celu świadczenia pomocy
tym osobom, które nie wyrażają na to zgody oraz rozbudowa możliwości przymusowego kierowania na leczenie, zwłaszcza na terapie odwykowe;
− tworzenie baz danych osób bezdomnych oraz skorelowanie przepisów dotyczących meldunku i pochówku;
− procedury pomocowe są długotrwałe, bo niekiedy wchodzą w kolizję z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych;
− bezdomni powinni być dzieleni ze względu na przyczynę bezdomności. W ujęciu NGO najważniejsze sprawy to: − wpływ wcześniejszej karalności osób bezdomnych na proces pomagania im i szuka-
nia dla nich pracy; − problemy w rodzinach, z których wywodzą się osoby bezdomne, ponieważ często mają
one jakieś osoby spokrewnione;
110
− konieczność zróżnicowania pomocy dla tych osób, które oczekują tylko noclegu i dla tych, które chcą wyjść z bezdomności;
− brak możliwości zawierania kontraktu socjalnego między osobą bezdomną a NGO; − brak w ustawie o pomocy społecznej zapisów dotyczących roli NGO; − brak informacji o postępach w pomocy dla osób przebywających w placówkach
oraz monitorowania ich losów; − brak ustandaryzowanej dokumentacji oraz przewlekłe procedury sądowe. Można powiedzieć, że i tu geografia jest czynnikiem zasadniczym. Inne opinie miały
bowiem gminy wiejskie, inne miejskie. Odnosiło się to zwłaszcza do prawnych kwestii związanych z meldunkiem (kwestia płacenia przez gminy pochodzenia osób bezdomnych gminom, w których te osoby przebywają, czyli głównie większym ośrodkom miejskim). Oprócz przypadków, w których nie zgłaszano uwag pod adresem istniejących rozwiązań prawnych, w wielu wypowiedziach formułowano pewne postulaty. Krytyka stanu istnie-jącego mieszała się jednak ze zdaniami postulatywnymi. Stąd zdania krytyczne można chyba traktować także postulatywnie. W tym kontekście padło szereg wypowiedzi postu-lujących kilka kierunków zmian: elastyczność pomocy, rozbudowa możliwości pomocy (nie tylko poprzez zwiększanie nakładów, ale także uprawnień instytucji pomagających), rozbudowa partnerstwa z NGO, która powinna znaleźć odzwierciedlenie także w zapisach prawnych i ewentualnie bardziej standaryzowanych procedurach pomocy.
8. Postulowane zmiany w sferze finansowania pomocy oraz źródła pomocy
Zdaniem uczestników fokusów kierunek zmian w zasadzie powinien być jeden: finan-sowe odciążenie gmin. Różnice w wypowiedziach polegają na wskazaniu instytucji (głów-nie centralnych – z poziomu województwa lub administracji centralnej), które powinny ponosić większe ciężary finansowe oraz w znacznym stopniu odciążyć lub w ogóle zwol-nić z takich obciążeń gminy. Gmina powinna być źródłem środków na pomoc w zakresie od 10 do 50% (to przedział złożony z najczęściej pojawiających się propozycji). Pozostałe środki powinny pochodzić z budżetu ministerstwa (trudno powiedzieć, czy badanym chodzi-ło tu o budżet państwa, czy raczej o jakiś inny podział) lub wojewody. Niekiedy wskazywa-no także na środki unijne (np. F-20, choć z kolei w F-6 stwierdzono, że takich środków się nie rozpatruje, bo są zbyt trudne do uzyskania). W badaniu F-17 uznano, że w ogóle 100% środków powinno pochodzić z ministerstwa. Podobnie uważano w badaniu F-19. W F-29 zakładano, że najlepiej, żeby 95% było z ministerstwa, a 5% od NGO (w F-34 mile by wi-dziano nawet 40−50% środków od NGO).
Głosy NGO i OPS nie różnią się zbytnio. Na kilka drobnych rozbieżności warto jed-nak zwrócić uwagę. OPS częściej niż NGO mówią o konieczności przerzucenia kosztów pomocy na wyższe szczeble administracji (państwowej, a nie samorządowej). W zasadzie brak postulatów pozytywnych (np. wskazanie jakiegoś konkretnego źródła finansowania), widoczne są postulaty negatywne (odciążenie budżetów gmin). Zgłaszano także propozy-cje tworzenia w tym obszarze programów rządowych (F-28) lub oddzielenia pomocy spo-łecznej (pojmowanej chyba systemowo) od pracy socjalnej (F-29). NGO zwracały uwagę raczej na konieczność upraszczania procedur pomocowych (bo to przekłada się na ich sku-
111
teczność finansową − F-29), możliwości swobodniejszego dysponowania pozyskiwanymi w drodze różnych procedur konkursowych środkami oraz wydłużenia umów związanych z ich wydatkowaniem (do okresu co najmniej 3 lat − F-10, F-27). Nadto zgłaszano propozy-cje przyznawania środków na konkretne procedury pomocowe oraz sprawniejsze ich pozy-skiwanie z UE (F-30). Niektóre NGO chciałyby pozyskiwać środki z możliwie ograniczonej liczby źródeł, a może nawet od jednej instytucji (niestety, nie sprecyzowano jakiej?) – F-32.
Ogólnie postulowany stan zmian źródeł finansowania jest życzeniowy i niespójny. Większość wypowiedzi łączy kwestia odciążenia finansowego gminy i przerzucenia zo-bowiązań na inne podmioty – najlepiej publiczne (oprócz wymienianych wcześniej, otwar-cie mówiono o tym w F-31, 14), a w drugiej kolejności społeczne. Pozyskiwanie dodatko-wych środków przez gminy praktycznie nie było uwzględnianie. Ani razu nie pojawił się wątek racjonalizacji kosztów. Domagano się natomiast zniesienia procedur konkursowych przy niektórych dotacjach (np. F-22) oraz długofalowości tych dotacji (F-30), finansowa-nia pomocy dla bezdomnych za pomocą jakichś programów rządowych (F-28).
OPS postulowały finansowe odciążenie gminy i przerzucenie kosztów pomocy albo na budżet państwa (identyfikowany głównie pod hasłem ministerstwa) albo – choć rza-dziej – na podmioty społeczne (NGO). Brak jednocześnie wątków o potencjalnej racjo-nalizacji budżetu w aktualnym układzie prawnym. NGO wskazywały na brak ujednoli-conych procedur, które można by przekładać na stawki i finansowanie, niedogodności procedur konkursowych oraz małą, niezależną od organizacji społecznych elastyczność w gospodarowaniu pozyskiwanymi środkami.
9. Przyczyny niewydolności systemu polityki społecznej
Problem został postawiony tezowo, a więc można by wyobrazić sobie, że możliwe są tak zaprzeczenia, jak i potwierdzenia tezy. W żadnym jednak badaniu nie pojawiła się opi-nia, że system polityki społecznej funkcjonuje poprawnie. Wprost przeciwnie, wszystkie opinie były w większej lub mniejszej mierze krytyczne. Krytyka zawierała wiele wątków, które można uporządkować w cztery większe kategorie: kwestie prawne, narzędzi pomocy, kadr i finansowe. Podział ten nie jest, niestety, ostry i jednoznaczny, bowiem wiele wąt-ków można uznać za mieszane, zawierające elementy więcej niż jednej z wymienionych kwestii.
W zakresie kwestii prawnych OPS wskazywały przede wszystkim na brak jakiejś formy przymusu lub wręcz restrykcyjności w aplikowanych działaniach pomocowych i biurokra-tyczne procedury (F-10, 14, 25), zwłaszcza że osoby bezdomne potrafią niekiedy korzystać z luk prawnych, co dotyczyło – zdaniem badanych – przede wszystkim spraw związanych z mieszkaniem (F-2) lub nie mają dostatecznej motywacji do wyjścia z bezdomności (F-9), zwiększa się ich roszczeniowość i niechęć do pracy, co jest zjawiskiem niepokojącym, są to bowiem osoby coraz młodsze (F-17). Wskazywano także na brak strategii i modelu działania w skali kraju (F-9), co jest swoistym paradoksem, ponieważ już istniejące strate-gie nie są znane (w F-9 akurat strategię znano, ale stwierdzono, że nie jest realizowana, bo konkretniejsze są strategie gminne). Wskazywano także na braki w koordynacji działań (zwłaszcza w obszarze zapewniania mieszkań F-5; warto nadmienić, iż w F-8 zrodził się
112
pomysł egzekwowania opieki nad bezdomnymi od ich rodzin) oraz zbyt krótkie okresy kontraktowania działań z NGO (F-28). Niekiedy doskwierał również brak wiedzy – w F-3 uznano, iż brakuje kompleksowych badań dotyczących skali zjawiska bezdomności oraz jej przyczyn. Pozwoliłoby to (F-4, 7, 9) na stworzenie jakiegoś modelu i strategii wychodze-nia z bezdomności oraz podejmowanie działań profilaktycznych (w tym np. brak „ośrodków pierwszego kontaktu” F-26). Na szczeblu ministerstw brak jednak infrastruktury koordynu-jąco-finansującej rozwiązywanie problemów bezdomności (F-17, 33). Brak oceny skutecz-ności pomocy przekłada się na niechęć władz samorządowych do jej hojniejszego finan-sowania (F-18, 19, 20).
Poruszano także problem braku odpowiednich schronisk, braku kompleksowości po-mocy i monitorowania losów osób wspomaganych (może także w formie jakiegoś zobo-wiązania do „informacji zwrotnej” o losach klientów pomocy – F-18), jak również trudno-ści z powiązaniem świadczonej pomocy z rynkiem pracy (F-1). Zdaniem niektórych OPS (F-6, 7, 10) pomoc jest mało zindywidualizowana, bo brakuje pracowników socjalnych, a to jest zaniedbaniem decydentów. Podobnie brak jest wystarczającej liczby terapeutów. Pro-blem bezdomności, jeśli już wystąpi, rozwiązywany jest za wszelką cenę, bo taki jest na-cisk mediów, opinii publicznej i władz. To jednak nie jest pomoc skuteczna (F-8).
W zakresie narzędzi pomocy wskazywano na brak kompleksowości pomocy (zanie-dbane są zwłaszcza elementy terapeutyczne oraz współpraca z potencjalnymi pracodaw-cami dla osób wychodzących z bezdomności – F-10, 22). Brakuje również mieszkań so-cjalnych (F-22), noclegowni (F-19). Niekiedy wskazywano także, iż brak standardów oceny efektów pomocy, np. co oznacza wyjście z bezdomności (F-34).
Problemem są także kadry. Wskazywano jednak nie tyle na ich fachowość i skutecz-ność, ile raczej na braki ilościowe. Pracowników socjalnych jest według powszechnie po-jawiającej się opinii za mało. Nadto są oni źle wynagradzani i nie cieszą się społecznym prestiżem (F-10, 14, 21, 22, 31). Brakuje także kadr specjalistycznych, a pracownik socjal-ny nie jest w stanie zastąpić wszystkich (terapeutów, psychologów itp. − por. F-32). Praca socjalna jest także mało elastyczna, stąd może jej biurokratyczny wizerunek (F-11, 32). Same OPS wskazywały niekiedy na braki kompetencyjne u pracowników socjalnych oraz standardów pracy z osobami bezdomnymi, które można by stosować w praktyce (F-32). W jakiejś mierze problemem kadrowym jest także niechęć władz samorządowych do fi-nansowania pomocy i brak współpracy między gminami, co przekłada się na brak koordy-nacji działań na poziomie powiatów i województw (F-12, 20, 34).
Kolejną kwestią są problemy finansowe. W zasadzie niemal w każdym przypadku wymieniano brak środków na pomoc jako jedną z głównych przyczyn ograniczenia moż-liwości świadczenia jej na odpowiednim poziomie. Wspomniany brak standardów udziela-nia pomocy (wychodzenia z bezdomności) identyfikowany był w tym aspekcie jako przy-czyna niechęci finansowania pomocy przez samorządy, które zainteresowane są w osiąganiu rezultatów/sukcesów (F-19) i preferują te obszary, na których o taki sukces łatwiej mniej-szym kosztem. Inna rzecz, że samorządy gminne bywają przeciążone działaniami pomo-cowymi i nie są w stanie przeznaczyć na nie odpowiednich środków (F-33).
Zdaniem NGO brakuje współpracy na polu pomocy osobom bezdomnym w ramach zintegrowanego, ogólnopolskiego systemu. Instytucje świadczące pomoc mogłyby wów-czas być może korzystać także z postulowanego rejestru osób bezdomnych (F-10). NGO skarżyły się również na skomplikowane procedury biurokratyczne oraz brak standaryzacji usług i finansowania pomocy społecznej (F-11), a niekiedy lekceważenie przez urzędy (F-21). Zdaniem niektórych (F-30) cała ustawa o pomocy społecznej jest niedopasowana do re-
113
aliów bezdomności, koncentruje się bowiem na skutkach, a nie oferuje żadnych rozwiązań w kwestii przyczyn. Organizacje społeczne wskazywały również na brak możliwości za-trudnienia własnego pracownika socjalnego (F-13, 21), co mogłoby być pomocą w aktywi-zowaniu osób bezdomnych. Pracownik socjalny z OPS ma „sztywny model pracy”, niekiedy utrudniający prace z osobami bezdomnymi (F-32). NGO miały także problem z dostępem do szkoleń dla swoich pracowników i wolontariuszy oraz z ich przeciążeniem zadaniami opie-kuńczymi (F-15). Problemem jest także finansowanie miejsc w noclegowniach i utrzymywanie infrastruktury pomocowej (F-16) oraz zbyt krótkie programy terapeutyczne (F-21). NGO brakowało dostępu do mieszkań jako najbardziej zaawansowanej formy pomocy oraz uła-twień w zakresie koordynowania współpracy między organizacjami społecznymi (F-24, 32). Niekiedy pojawiały się także głosy krytyczne pod adresem OPS – organizacje spo-łeczne uważają, że styl działania OPS uczy postawy roszczeniowej (F-30).
Polityka społeczna jest niewydolna. Nie było głosu, który prezentowałby inną opinię. Przyczyny niewydolności są złożone, ale zasadniczo zewnętrzne względem badanego śro-dowiska (przynajmniej w jego opinii). Uwidocznił się także swoisty rozdźwięk – uczestnicy badania, choć formalnie pracownicy samorządowi bardziej zdawali się być związani opi-niami z pionową strukturą obszaru polityki społecznej niż z lokalną wspólnotą, w której działają i jej władzami. Innymi słowy, bardziej postrzegali się jako realizatorzy, wyko-nawcy lokalni ogólnej polityki społecznej niż jej lokalni animatorzy. Widoczna jest także pewna różnica w głosach przedstawicieli OPS i NGO. O ile OPS narzekały przede wszystkim na brak wytycznych, brak środków, za mały budżet do potrzeb, o tyle NGO mówiły o brakach kadrowych i braku możliwości ich uzupełnienia, braku szkoleń, nad-miernej biurokracji prowadzącej niekiedy do ich lekceważenia, braku dostępu do bar-dziej zaawansowanych form pomocy i nieelastyczności pomocy świadczonej przez OPS.
10. Współpraca NGO i OPS oraz podział kompetencyjny
10.1. Przypadki współpracy W 7 przypadkach z 34 deklarowano brak współpracy, w kolejnych 12 twierdzono, że
istnieje ona, ale ma bardzo ograniczony zakres (były to przypadki sporadycznych kontak-tów lub kontakty jednego OPS z terenu danego powiatu z jakimś NGO, najczęściej chodzi-ło o sprawy związane z zapewnieniem noclegów osobom bezdomny – F-5, 6, 20); żywno-ści oraz ubrań (F-21). W F-5 jeden OPS współpracował z jednym NGO prowadzącym noclegownie dla bezdomnych. W F-6 współpraca ograniczała się do poszukiwania miejsc noclegowych dla bezdomnych. Nie wskazano jednak jakiejś konkretnej organizacji. Nie mówiono także o trwałości współpracy. W F-7 uznano, iż współpraca nie ma dużego za-sięgu i ogranicza się do MONARU i MARKOTU. Na większy i stały zakres współpracy wskazywano w F-29, 28 i 26 (choć w tym przypadku nie dotyczyło to bezdomności). Wy-powiedzi w tych wypadkach były bardzo ogólnikowe − na pytanie, czy istniała współpraca między OPS a NGO, odpowiadano: „tak, nieustannie” (F-29), „nie wszędzie działają NGO, ale tam gdzie działają, tam współpraca jest” (F-30) lub po prostu stwierdzano fakt jej istnienia (F-32, 34, 27, 15).
114
10.2. Formalizacja współpracy W większości miejsc nie było sformalizowanych zasad wzajemnej współpracy OPS
i NGO. Na spisane umowy powoływano się w F-8, 15, 24, 33 i 34. W F-8 umowa była spisana między jednym OPS i jednym NGO (pozostałe OPS z tego badania stwierdziły, że to rozwią-zanie jest pożyteczne, bo są małymi ośrodkami i mają mało pracowników. Umowa nie doty-czyła jednak wspomagania pracy kadry NGO, a zwyczajowo – miejsc noclegowych). W F-15 umowa dotyczyła noclegowni, czyli w praktyce refinansowania kosztów pobytu osób skiero-wanych przez OPS. Jej głównym celem, wskazanym przez OPS, było zagwarantowanie miejsc osobom kierowanym do noclegowni. W F-24 umowa obowiązywała na terenie jed-nego z miast. NGO zwracał jednak uwagę na jej szablonowość i „sztywność”. Jego zda-niem, pomoc musi być elastyczna. OPS wyrażał podobne zdanie, choć trudno stwierdzić, czy oznaczało to krytykę idei zawierania umów, czy też krytykę ich obecnej, jak należy rozumieć, zbyt skostniałej formy. W F-33 NGO miały „zapewnić dach nad głową” osobie bezdomnej skierowanej do placówki przez OPS. W F-34 na terenie największego miasta obowiązywała umowa między OPS a NGO. NGO zapewniały noclegownię lub ogrzewalnię, a OPS finanso-wał koszt pobytu osoby bezdomnej w tych miejscach. Na terenie gmin wiejskich z badania w F-34 takich umów nie było, bowiem bezdomność miała tam charakter sporadyczny.
W pozostałych przypadkach wskazywano na brak zasad lub na istnienie doraźnych zasad nieformalnych (por. F-5, 6, 7, 11 – tu jeden NGO miał formalny kontrakt z OPS; poza tym stwierdzono, że zasady w praktyce są płynne, 13, 27 – tu wskazano, że podział kompetencyj-ny ma charakter zwyczajowy, 28 – a tu, że nie ma podziałów kompetencyjnych, a te, które są, opierają się na praktyce).
10.3. Komplementarność versus konkurencyjność NGO i OPS
Brak formalnych zasad współpracy nie przeszkadzał w zabraniu głosu na temat kom-plementarności lub konkurencyjności OPS i NGO. Z większości wypowiedzi (np. w F-31 zarówno przedstawiciele OPS, jak i NGO uznali, że „każdy jest samowystarczalny i nicze-go od siebie nie oczekuje”, odnosząc się do możliwości wzajemnej współpracy, zaś w F-32 NGO uznały, że osoba będąca pod ich opieką nie jest niekiedy dostatecznie objęta działa-niami pomocowymi ze strony OPS), przede wszystkim OPS, bo to one dominowały w ba-daniu, ale także NGO, wyłania się model o dwóch głównych cechach: po pierwsze, NGO są bardziej elastyczne od OPS i mogą pomagać skuteczniej; po drugie, najlepiej byłoby, gdyby NGO świadczyły bezpośrednio pomoc, którą finansowałyby OPS. Na tych warun-kach opowiedziano się za komplementarnością NGO i OPS. Ową komplementarność pró-bowano niekiedy bardziej uszczegółowiać. W F-1 przedstawiciele OPS stwierdzili, że NGO są bardziej elastyczne i bezpośrednie w działaniu, poza tym mają lepszy wizerunek społeczny. Mogą zrobić to, czego nie mogą zrobić NGO (F-18), ponadto bywają tańsze w działaniu (F-3). W F-2 chętnie przekazano by wręcz większość zadań NGO (zachowując dla siebie nadzór i podział środków finansowych – taką ekonomię chętnie widziałyby także OPS w F-4, 5, 8, 9,14, 15, 16, 17, 23, 24, 25, 26). W F-19 OPS uznały, że NGO mogłyby je „za-stępować” w tych miejscach, które są „oddalone od ośrodka”, zaś w F-20 stwierdzono, że mogłyby zajmować się przeprowadzaniem wywiadów środowiskowych i pozyskiwaniem dodatkowych środków na pomoc. W F-29 uznano, iż OPS powinien być „wstępnym eta-pem pomocy”, po którym dana osoba trafiałaby do NGO, gdzie podejmowano by dalsze, konkretne działania.
115
Warto zwrócić uwagę na dwa wspomniane w poprzednim akapicie głosy krytyczne (F-31 i 32), bowiem w tych badaniach brali udział zarówno przedstawiciele NGO, jak i OPS. Przewaga zdań o elastyczności i komplementarności wynika, być może, z przewagi przed-stawicieli OPS nad NGO. Gdyby udział przedstawicieli NGO był liczniejszy, przypusz-czalnie wiele wygłaszanych opinii nie byłoby aż tak jednostronnie ukierunkowanych. Możliwe także, że dobra samoocena OPS oraz przekonanie o możliwościach sprawnego zlecania zadań NGO, ich finansowania i nadzorowania nie byłyby tak dominujące.
Gremialnie odrzucano także konkurencyjność między OPS i NGO (tylko w F-3 i F-8 stwierdzono, że gdyby NGO oferowały tańszą pomoc niż OPS, mógłby powstać pewien problem). To raczej NGO mogłyby konkurować między sobą tak, że OPS miałyby wybór tańszej i lepszej oferty do sfinansowania. Tylko nieliczne osoby biorące udział w badaniu NGO nie miały pod tym względem żadnych uwag krytycznych.
10.4. Ocena i postulaty zmian w obszarze współpracy W wielu miejscach wypowiedzi na temat współpracy z NGO (co pokazuje skład oso-
bowy fokusów) miały charakter raczej teoretyczny lub życzeniowy niż wynikający z prakty-ki. W 5 przypadkach nie ustosunkowano się do kwestii oceny wzajemnej współpracy i po-stulowanych zmian (F-1, 3, 4, 12, 14). Gdy taką ocenę formułowano, wskazywano przede wszystkim na: korzystną formę nieformalną (F-7) lub przeciwnie – na konieczność ustale-nia zasad takiej współpracy (F-6); wyrażano się pozytywnie o dotychczasowej współpracy i nie zgłaszano na ogół postulatów zmian (np. F-13 – w tym przypadku OPS współpracę oceniał po prostu dobrze, NGO zaś narzekała na niektóre procedury przy opracowywaniu wywiadów środowiskowych, 16, 18, 19, 22, 29, 30, 32, 33, 34). W F-31 współpracę oce-niono źle (w tym przypadku wcześniej stwierdzono, że OPS i NGO są samowystarczalne w swoich obszarach działania). W F-15 NGO wskazywały na brak zrozumienia problema-tyki bezdomności „u niektórych kierowników OPS” (chodziło zwłaszcza o przypadki, gdy osoba kierowana przez OPS do placówki prowadzonej przez NGO miała przyznany zasiłek. Wówczas OPS nie poczuwał się do pokrywania jakichś dodatkowych kosztów). W F-18 OPS skarżyły się na brak informacji od NGO co do losów bezdomnych. W F-20 stwier-dzono, że współpracy szkodzą długie i biurokratyczne procedury, sprowadza się ona zatem do wypełniania obowiązków. W F-27 współpracę określano jako na ogół dobrą, wskazy-wano jednak na różnice kompetencyjne między NGO a OPS. Na tym polu dochodzi nie-kiedy do sytuacji problemowych. W F-28 wskazano (OPS) na fakt występowania współ-pracy. Zarazem jednak jej ocena nie była jednoznaczna. Wskazywano na problemy przy refundacji świadczeń, braku ustalonych limitów wydatkowych przy tego typu wydatkach, nie zawsze też wymieniano informacje na temat konkretnych osób bezdomnych. NGO wskazywały na zupełnie inny styl działania i niedostatek finansów. Podnosiły także fakt zarzucający im, iż nie dysponują własnymi środkami na pomoc, także tymi bardziej za-awansowanymi (np. mieszkaniami socjalnymi).
Bardzo źle oceniano współpracę w F-31. Krytykę wyrażali niektórzy przedstawiciele OPS i to w dość ostry sposób, stwierdzając, że „sięga ona dna”. Inni uważali, że współpraca nie jest zła. Prawdopodobnie ich wypowiedzi uzależnione były od osobistych doświadczeń.
W wielu przypadkach nie potrafiono ustosunkować się do kwestii postulatów zmian w obszarze współpracy. Co ciekawe, do problemu zmian we wzajemnej współpracy nie odnoszono się nawet w tych miejscach, w których wcześniej wskazywano na fakt istnienia współpracy lub próbowano ją w jakiejś mierze poddać ocenie (np. F-2, 9, 23, 24). Oprócz wspomnianych już sprzecznych propozycji co do formalizacji lub utrzymania braku forma-
116
lizacji współpracy, wśród postulatów pojawiły się także: zwiększenie wykwalifikowanej kadry po stronie NGO, w tym także posiadanie własnych pracowników socjalnych (F-5, 10, w F-32 postulowano nawet ich opłacanie z budżetu państwa; choć z kolei w F-28 po-stulowano likwidację etatowych pracowników socjalnych w ramach NGO i tworzenie na linii NGO-OPS interdyscyplinarnych zespołów pomocowych), nałożenie na NGO obo-wiązku poszukiwania dodatkowych środków finansowych w celu odciążenia OPS (F-8), zwiększenie koordynacji działań na poziomie powiatów (wraz ze szkoleniami dla obu typu podmiotów – F-10), wprowadzenie bardziej dialogowej formy współpracy (a nie tylko po-wierzania zadań – F-21).
Tabela 5
Propozycja zmian w zakresie współpracy
Zmiany w zakresie współpracy OPS NGO Razem Tak 14 7 21 Nie 5 1 6 Nie omawiano/brak zdania x x 9
Propozycje NGO (odpowiedzi uwzględnione w tabeli w wierszu „tak”) koncentrowały
się wokół zmian w finansowaniu współpracy (F-13), podkreślały mniejsze koszty świad-czonych przez nie usług, przez co powinny cieszyć się większym zainteresowaniem ze strony OPS (F-15), wprowadzenia dialogu we współpracy, a nie tylko skupianie się na po-wierzonym NGO zadaniu (F-21), co mogłoby przejawiać się choćby w tworzeniu zespo-łów interdyscyplinarnych złożonych z przedstawicieli NGO i OPS (F-28). W F-29 organi-zacje społeczne postulowały uznawanie przez OPS kontraktów zawieranych bezpośrednio przez NGO z ich podopiecznymi oraz możliwość zatrudniania kontraktowych pracowni-ków socjalnych (podobny postulat sformułowały NGO w F-32, z tym że refundację zwią-zanych z tym kosztów proponowano przerzucić na budżet państwa). W F-31 i 34 postulo-wano wspólnie lepsze poznanie się podmiotów społecznych i instytucjonalnych (np. poprzez organizowanie spotkań informacyjnych) oraz stworzenie jakiś zasad współpracy.
OPS postulowały zwiększenie wykwalifikowanej kadry w NGO (F-5) oraz pozosta-wienie współpracy na obecnym poziomie, bo obudowywanie jej różnymi zasadami i pro-cedurami mogłoby doprowadzić do rozrostu biurokracji (F-7). W F-8 uznano, że NGO mogłyby odciążać OPS (poprzez realizację zleceń i poszukiwanie dodatkowych środków finansowych). W F-10 postulowano rozbudowę koordynacji na poziomie powiatu oraz or-ganizację szkoleń. W F-28 OPS proponował tworzenie ogólnych sprzyjających współpracy rozwiązań systemowych, zaś w F-29 nawet utworzenie stanowiska ds. bezdomności (na poziomie powiatu) i pod nadzorem osoby na nim zatrudnionej opracowanie strategii współpracy dotyczącej tego problemu. W F-33 uznano, iż korzystne byłoby powstanie większej liczby NGO zajmujących się tym problemem.
Współpraca OPS i NGO wcale nie jest zjawiskiem aż tak powszechnym i jednoznacz-nie pozytywnie odbieranym. Na opinie wynikające z doświadczeń nakładają się jednak elementy życzeniowe i wynikające z usytuowania osób dominujących w badaniu. Dlatego zapewne brak praktycznie opinii o możliwości konkurowania NGO z OPS oraz „paterna-listyczne” opinie OPS względem NGO. Widoczna była także rozbieżność między liczbą tych fokusów, w których wypowiedziano się na temat współpracy, a liczbą tych, w których nie odniesiono się do ewentualnych zmian w jej zakresie. Ogólnych wypowiedzi na temat współpracy było więcej niż propozycji jej zmian. Może to świadczyć o braku głębszej reflek-sji na ten temat (przynajmniej w tych przypadkach, w których zabrano głos w pierwszej
117
sprawie, a nie wypowiedziano się jednocześnie w drugiej). W zgłaszanych postulatach do-tyczących współpracy widać przesunięcia akcentów pomiędzy NGO a OPS. Propozycje pierwszych oscylowały wokół problemów budżetowych, koordynacyjnych oraz kadrowych. Drugich − częściej wokół kwestii organizacyjnych (biurokratycznych) i szkoleniowych.
11. Sfery wymagające reform
W zasadzie we wszystkich badanych przypadkach (z wyjątkiem F-4, gdzie uznano, iż nie ma problemu, więc nie ma także pomysłów na lepsze jego rozwiązanie) domagano się zmian w zakresie czterech obszarów: wprowadzenia standaryzacji usług pomocowych (za-razem w F-21 domagano się zaprzestania generowania zawyżonych standardów pomocy), finansowania pomocy i wzmocnienia kadrowego, zmniejszenia biurokracji oraz koordyna-cji działań.
Patrząc bardziej szczegółowo (jednak bez możliwości w każdym przypadku wyraźne-go pogrupowania wypowiedzi na OPS i NGO, gdyż często były one wygłaszane wspólnie), w F-1 postulowano utworzenie infrastruktury pomocowej przede wszystkim na terenie powiatu (reformę sfery organizacji pomocy postulowano także w F-3, 7, 8, 9), a w ich ra-mach dokonania standaryzowania usług. Zwracano uwagę zwłaszcza na określenie pozio-mu minimum. Podkreślano także konieczność zwiększenia poziomu zatrudnienia specjali-stycznej kadry (np. psychologów i doradców zawodowych). Na kwestię tworzenia standardów i zatrudnienia wykwalifikowanej kadry zwracano także uwagę w F-2, 22, 31 i 34 (choć dla odmiany w F-21 postulowano raczej, by nie generować zawyżonych stan-dardów pomocy). W F-5 rozbudowano te postulaty, stwierdzając, że podstawą modelu pomocy jest odwołanie się do dostępności fachowej kadry, indywidualnych kontraktów społecznych i lokali socjalnych. Również w F-6 próbowano pokazać sfery wymagające re-fom poprzez szkicowanie tzw. wieloetapowego modelu pomocy. Pomoc powinna być pro-cesem i angażować wiele podmiotów. W F-7 i F-14 mówiono o potrzebie utworzenia wie-lodyscyplinarnego zespołu złożonego z psychologa, pedagoga, przedstawiciela OPS, NGO, policji i doradcy zawodowego; w F-12 stwierdzono, że działania tego typu powinny się kończyć jakąś formą oceny, w przeciwnym bowiem wypadku pomoc będzie raczej doraźna niż kompleksowa; na kompleksowość pomocy i jej złożoność oraz konieczność zaangażo-wania w nią NGO zwracano także uwagę w F-25, w F-32 w tym kontekście zgłaszano ko-nieczność istnienia szczegółowego podziału kompetencyjnego między OPS i NGO. Jej po-czątkiem powinna być dobra diagnoza (F-12, 13), zapewnienie jakiegoś miejsca pobytu i opieki lekarskiej. Następnie należałoby zadbać o przyznanie świadczeń i aktywizację za-wodową (F-12, 13, ewentualnie z określeniem ścieżki awansu zawodowego − F-8). Ważne jest także nawiązanie kontaktu z rodziną osoby bezdomnej. W F-10, oprócz wszystkich do-tychczas wymienionych postulatów, chciano także stworzenia baz lub bazy danych o oso-bach bezdomnych (taki postulat zgłoszono także w F-28) oraz tworzenia powiatowych partnerstw, zaś w F-11 postulowano określenie zobowiązań, a nie tylko praw pomocowych osób bezdomnych (w F-14 mówiono np. o konieczności „twardego” uregulowania usta-wowego pomocy dla tej kategorii osób, a w F-20 o konieczności przymusowego leczenia odwykowego). W F-9, 10, 30 oczekiwano wprost także centralnego/budżetowego finanso-wania pomocy dla osób bezdomnych (w F-29 oczekiwano w tej materii zmian podatko-wych) oraz szkoleń z zakresu pozyskiwania dodatkowych środków, które mogłyby być
118
przeznaczane na działania pomocowe (nie precyzowano dokładniej, o jakie środki chodzi). W F-30 i 29 oraz 33 uważano, iż środki pomocowe powinny być dopasowywane do wielko-ści problemu w gminie i rozdysponowywane bardziej elastycznie. W F-24 postulowano zwiększenie liczby placówek pomocowych. W F-27 mówiono wręcz o potrzebie „pionowej odpowiedzialności”, zaś w F-28 o wprowadzeniu obowiązkowej współpracy NGO i OPS.
W F-15, 16 i 17 można wyraźniej oddzielić postulaty OPS i NGO. OPS postulowały zatem: zwiększenie środków na pomoc, poprawę koordynacji działań i przepływu infor-macji, zwiększenie liczby szkoleń i przesunięcie środków z pomocy określanej jako doraź-na na bardziej długofalową. OPS proponowały także zwiększenie kontroli działań NGO i ustalenie standardów świadczonych przez nie usług, jak również wskazanie konkretnych źródeł finansowania tych usług (sugerując, iż powinien być to budżet wojewody lub ogól-ny). Z kolei NGO zgłaszały potrzebę przede wszystkim większej liczby szkoleń (F-15, 16), edukacji i mieszkań dla osób wspomaganych (F-16).
W każdym z wymienionych obszarów postulaty jednak nieco się różniły między po-szczególnymi fokusami. Standaryzacja miałaby służyć lepszej wycenie usług pomocowych, ale i kontroli nad ofertą proponowaną przez NGO. Dodatkowe środki finansowe powinny być przeznaczone głównie na zatrudnienie wykwalifikowanej kadry (ale i na podwyżki płac). Można lepiej gospodarować posiadanymi środkami, ale przydałaby się reforma podatkowa (tak, żeby więcej środków pozostało w gminach) lub przerzucenie dużej części finansowania pomocy na powiaty, wojewodę lub budżet państwa. Domagano się także lepszej koordynacji na szczeblu powiatu poprzez tworzenie na tym poziomie strategii działań, baz danych zawiera-jących informacje o osobach bezdomnych oraz różnych szkoleń (jeśli powiat nie miałby na to środków, to raczej powinno być finansowanie centralne, a nie na spółkę z gminami). Nawiązu-jąc do zaproponowanego w kwestionariuszu fokusa podziału na trzy sfery (organizacji i zarzą-dzania, ekonomicznej i kadrowej), zgłoszone propozycje zamieszczono w tabeli 6.
Tego typu różnice w poglądach na ewentualne zmiany, a nawet – widoczne wcześniej – sprzeczności przekładają się także na ogólne założenia postulowanego modelu pomocy. W niektórych przypadkach podawano dość rozbudowane jego opisy (rozpisywano szereg etapów/punktów, np. F-9, 10, 16, 31). W innych przypadkach ograniczano się do krótkich stwierdzeń typu indywidualizacja pomocy i zapewnienie lokalu. Z tych bardzo zróżnicowa-nych treściowo wypowiedzi można spróbować złożyć następujące założenia modelowe:
− pomoc powinna być zindywidualizowana i zarazem kompleksowa (np. realizowana przez zespoły);
− pomoc nie powinna ograniczać się do spraw doraźnych, lecz być wieloetapowa, ca-łościowa i kończyć się uzyskaniem lokalu/mieszkania oraz pracy (także chronionej);
− kluczowego znaczenia nabierają programy resocjalizacyjno-aktywizujące (np. w for-mie kontraktu), które poprzedzać należy wnikliwą diagnozą (ta musi odnosić się także do stanu zdrowia danej osoby);
− finansowanie pomocy powinno być bardziej lub nawet w całości zewnętrzne wzglę-dem gmin; obsługa instytucjonalna także powinna być przeniesione wyżej, np. na szcze-blach powiatu, wykorzystywanie środków powinno zakładać dużą elastyczność.
Patrząc na propozycje modelowe bardziej szczegółowo, można odwołać się do wybra-nych fokusów, które takie propozycje zawierają. W F-6 modelową pomoc osobie bezdomnej podzielono na sześć etapów: zapewnienia miejsca pobytu, zapewnienia opieki lekarskiej i tera-peutycznej, „załatwienia” należnych świadczeń, aktywizacji zawodowej, nawiązania kontak-tów z rodziną oraz usamodzielnienia (rozumianego głównie jako niezależność finansowa). In-stytucje, które ściśle powinny współpracować to: Straż Miejska i Policja, OPS, NGO i służba zdrowia.
119
Tabela 6 Propozycje zmian z podziałem na sfery
Propozycje w ujęciu zbiorczym (wyeliminowano powtórzenia, propozycje podobnie brzmiące ujęto w sposób znormalizowany i jednostkowy)
Sfera organizacji i zarządzania
• określenie standardu usług kierowanych do osób bezdomnych (najlepiej w drodze konsultacji z udziałem zainteresowanych podmiotów). Niekiedy jednak pojawiają się obawy, iż zbyt wyśrubowane standardy mogą doprowadzić do zmniejszenia np. liczby miejsc noclegowych
• zmiana modelu pracy z osobami bezdomnymi, np. streetwalkerzy • szczegółowy podział kompetencyjny pomiędzy OPS a organizacjami
pozarządowymi • wspólne utrzymywanie przez kilka OPS miejsc w noclegowniach prowadzonych
przez organizacje społeczne • stworzenie systemu schronisk uwzględniających różnice w sytuacji poszczególnych
typów osób bezdomnych oraz stworzenie bazy danych o osobach bezdomnych dostępnej dla pracowników socjalnych i NGO zajmujących się pomaganiem tym osobom
• możliwość wzajemnego wykorzystywania zasobów ludzkich (specjalistów) bez konieczności ich zatrudniania
• zwiększenie liczby placówek dla bezdomnych i kontrola działań podejmowanych przez NGO
• konieczność wpisywania działań na rzecz osób bezdomnych w gminne strategie rozwiązywania problemów społecznych (nawet jeśli obecnie nie ma w nich problemu bezdomności). Koordynacja na terenie gmin i powiatów, bo województwa to zbyt duży region do planowania efektywnych działań
• przy tworzeniu programów i strategii etapem poprzedzającym powinny być konsultacje społeczne
• zmniejszenie biurokracji • precyzyjniejsza kontrola osób bezdomnych (by eliminować przypadki nadużywania świadczeń) oraz możliwość ich ubezwłasnowalniania
Sfera ekonomiczna
• przeniesienie finansowania z gmin na wojewodę lub na budżet państwa • ujednolicenie kosztów pobytu osoby bezdomnej w noclegowni • wydzielanie w budżecie środków na bezdomność • pozostawianie większej liczby środków finansowych na terenie gminy (poprzez
zmiany w systemie podatkowym) • samorządy powinny mieć możliwość przekazywania wymagających remontu
pustostanów jako wsparcia w ramach pomocy dla osób bezdomnych • stawki za miejsca wykorzystane w noclegowniach powinny być wyższe niż za
miejsca oczekujące • uproszczenie procedur pozyskiwania i rozliczania środków • stałe źródło finansowania dla organizacji świadczących pomoc dla osób
bezdomnych, niezależne od zasobności danej gminy • zwiększenie wynagrodzenia za pracę zmniejszające efekt wypalenia zawodowego
wśród pracowników socjalnych • finansowanie sprawdzonych placówek pomocowych prowadzonych przez NGO
bez trybu konkursowego Sfera kadrowa • zatrudnianie pracowników socjalnych w powiatach (jeden z nich mógłby być
koordynatorem pomocy dla osób bezdomnych na cały powiat) • szkolenia pracowników (także bezpłatne) • zatrudnianie opiekunów osób bezdomnych i pracowników socjalnych w organizacjach
pozarządowych • zatrudnianie kadry specjalistycznej (np. psychologów, prawników, doradców
zawodowych) • tworzenie interdyscyplinarnych zespołów pomocowych • lepsza selekcja przy zatrudnianiu do zawodu pracownika socjalnego (testy
osobowościowe, testy kompetencji, wykształcenie kierunkowe • większa liczba szkoleń dla NGO (organizowanych pod auspicjami MPiPS)
120
W F-9 model pomocy skonstruowano z dziewięciu etapów. Pierwszy to zebranie in-formacji podstawowych, kolejny – wywiad środowiskowy (przewidujący ustalenie sytuacji rodzinnej, finansowej, prawnej, zawodowej i zdrowotnej). Następne etapy to odpowiednio: zabezpieczenie podstawowych potrzeb (dach nad głową i wyżywienie), skierowanie na le-czenie lub „odwyk”, zabezpieczenie opieki długoterminowej (noclegownia lub mieszkanie chronione), objęcie opieką pracownika socjalnego, zawarcie kontraktu socjalnego, uregu-lowanie sytuacji prawnej i finansowej oraz terapia długookresowa.
W F-10 model zawiera 11 punktów. Kolejno mówiono o: udzieleniu pomocy podstawo-wej (umieszczenie w bezpiecznym miejscu, nakarmienie, umycie i odwszawienie, ubranie, za-pewnienie noclegu), zebranie możliwie kompletnej informacji o osobie (stan majątkowy, ro-dzinny, zdrowotny), objęcie należnymi świadczeniami, ustalenie źródeł finansowania pomocy, rejestracja w urzędzie pracy, szkolenia, terapia (własna, uzależnień, wzmacnianie motywacji), nauka funkcjonowania w społeczeństwie (gospodarowanie pieniędzmi, nawiązywanie relacji, odnawianie więzi ze środowiskiem), pomoc w znalezieniu zatrudnienia, czasowe umieszczenie w mieszkaniu chronionym, stopniowe usamodzielnienie. Oprócz wymienionych w innych fo-kusach instytucji tu proponuje się jeszcze zaangażować urząd pracy oraz Kościół. Równie roz-budowany model zaproponowano w F-27; składa się on z dziewięciu etapów. Etap pierwszy – straż miejska dostarcza osobę bezdomną do nowej i proponowanej w omawianym modelu in-stytucji – tzw. centrum pomocy. Etap drugi – w centrum przeprowadzany jest wywiad wstępny oraz udzielana jest pomoc higieniczna, medyczna i detoksykacyjna. Na etapie trzecim zapew-nia się osobie właściwe dla niej zakwaterowanie. Etap czwarty – leczenie i terapia, kolejny – objęcie indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności. Etap szósty to praca nad od-tworzeniem więzi społecznych i rodzinnych, siódmy – powrót na rynek pracy (przy zaanga-żowaniu urzędu pracy). Etap ósmy – umieszczenie w lokalu treningowym (miałby stanowić własność NGO, nadzór prowadziłby pracownik socjalny). Etap dziewiąty to otrzymanie mieszkania socjalnego (najlepiej samodzielnie remontowanego przez bezdomnych) przez naj-lepiej rokujące osoby. Mieszkania stanowiłyby własność samorządu.
Również wieloetapowy model zaproponowano w F-31. Wyłoniono dziesięć etapów pomocy. Pierwszy – zdiagnozowanie stanu zdrowia, sytuacji i potrzeb. Drugi – udzielenie pomocy podstawowej (posiłek, kąpiel, odzież). Trzeci to zapewnienie miejsca zamieszkania (schronisko, starania o lokal socjalny). Etap czwarty – wywiad środowiskowy (ustalenie przyczyn bezdomności), kolejne – objęcie leczeniem i terapią, następnie objęcie należnymi świadczeniami. Etap siódmy to rejestracja w urzędzie pracy (szkolenia zawodowe, motywa-cyjne); ósmy – objęcie systemem pracy chronionej. Etap dziewiąty to stopniowe usamo-dzielnianie (złożony z trzech etapów: osoba bezdomna pozostaje w schronisku do czasu, aż będzie w stanie się utrzymać; odpracowuje świadczenia – uczy się pracować i czuje się po-trzebna; otrzymuje mieszkanie przejściowe bez początkowej konieczności ponoszenia opłat, które z czasem są zwiększane w kierunku całkowitego usamodzielnienia się. Etap ostatni – pomoc socjalna na każdym etapie (stały opiekun).
W F-13 model pomocy proponowano oprzeć na czterech założeniach: mobilizowaniu klienta do wychodzenia z bezdomności poprzez ograniczenie czasu, na jaki przyznawana jest pomoc, prowadzeniu pracy socjalnej zarówno w OPS, jak i NGO przez fachową kadrę, dobrej diagnozie sytuacji bezdomnego, aktywizacji zawodowej bezdomnego. Dokładną diagnozę przyczyn bezdomności danej osoby, kompleksowe działania pomocowe i działa-nia aktywizacyjne – jako etapy modelu pomocowego – zaproponowano również w F-24. Etap pierwszy miałby prowadzić tu niejako do selekcji – chodziłoby o zakwalifikowanie do kompleksowej pomocy tych osób, które jej rzeczywiście potrzebują i są chętne do dzia-łań aktywizacyjnych. Etap drugi obejmuje szerokie spektrum działań (pomoc lokalowa, prawna, psychologiczna itp.). Etap trzeci to działania w ramach reguł określonych kontrak-
121
tem socjalnym. Kontrakt taki powinien być ograniczony w czasie i zakładać możliwości egzekwowania zobowiązań od osoby, która z niego korzysta. Priorytetowo charakteryzo-wano także model pomocy w F-15, wymieniając: terapię uzależnień, pomoc prawną, akty-wizację zawodową, uregulowanie sytuacji rodzinnej. Także cztery etapy/priorytety zapro-ponowano w F-16, choć każdy z tych etapów nieco bardziej uszczegółowiono. Jako pierwsze wymieniono działania o charakterze higienicznym. Drugi etap to przekazanie do ośrodka (ten dzieli się na terapię, przekwalifikowanie zawodowe, szkolenia i wdrażanie do pracy). Etap trzeci to stopniowe usamodzielnienie (podzielony na pracę chronioną, doraźną pomoc socjalną i psychologiczną, opiekę trenera i dostęp przez 24 godziny do telefonu za-ufania). Etap czwarty to uzyskanie mieszkania socjalnego o podstawowym standardzie (przy czym zdaniem badanych może być on realizowany praktycznie dopiero po roku od rozpoczęcia działań pomocowych).
W F-18 zaproponowano po prostu zindywidualizowanie pomocy prowadzonej na podstawie pogłębionej diagnozy bezdomności, najlepiej w ścisłej współpracy z rodziną danej osoby. To podstawowy warunek jej aktywizacji i resocjalizacji. Równie zwięźle wy-powiedziano się w F-21 i 22 – proces pomocy powinien zacząć się od ustalenia planu wy-chodzenia z bezdomności (w F-22 używano nomenklatury „kontrakt socjalny”). Następnie takiej osobie należy zapewnić mieszkanie – najpierw tymczasowo, a po znalezieniu pracy – na dłużej. W F-23, poza indywidualizowaniem pomocy, za modelowe uznano przekazy-wany beneficjenta po okresie wspomagania przez OPS pod opiekę odpowiedniej organiza-cji pozarządowej, przy zachowaniu jednak kontaktu z pracownikiem socjalnym. W F-25, przy podobnych założeniach, stwierdzono, że osobie takiej powinny w różnych kwestiach i na różnych etapach pomocy pomagać różne, wyspecjalizowane organizacje społeczne. Każda z nich zajmowałaby się innym etapem wyprowadzania takiej osoby z bezdomności. To zakłada jednak dobry przepływ informacji między takimi organizacjami.
W F-26 zwrócono uwagę na konieczność położenia większego nacisku na działania profilaktyczne, np. kampanie społeczne dotyczące przyczyn i skutków bezdomności oraz na pracę z rodzinami i grupami ryzyka, z których wywodzą się osoby bezdomne. Na po-ziomie powiatów mogłyby powstać centra koordynujące tego typu działania. Ważne także, by programy pomocowe dotyczyły nie tylko aktywizacji zawodowej, ale także rekonstruk-cji więzi społecznych.
Oryginalne rozwiązanie zaproponowano w F-28. Placówki pomocowe powinny być zintegrowane w ramach tzw. zespołów interdyscyplinarnych. Rodzaj placówki powinien być dopasowany do stanu zdrowia danej osoby oraz do jej światopoglądu. Mieszkańcy da-nej placówki mogliby funkcjonować wielopokoleniowo (w sensie stanowienia dla siebie niejako rodziny zastępczej).
Można tu mówić o dwóch kwestiach. Pierwsza odnosi się do postulowanych reform w zakresie systemu pomocy dla osób bezdomnych. Tu domagano się: większych środków (najlepiej zewnętrznych), standaryzacji usług, wzmocnienia kadrowego i lepszych wyna-grodzeń. Druga dotyczyła postulowanego modelu pomocy. W tym zakresie konstruowano bardziej lub mniej rozbudowane modele pomocy, o większej lub mniejszej możliwości re-alizacji w praktyce (choć wydaje się, że uczestnicy fokusów zrozumieli związane z tym pytanie dość teoretycznie i możliwości realizacji danych rozwiązań nie stanowiły kryte-rium przy ich konstruowaniu.) Domagano się: indywidualizacji pomocy, pogłębionych programów resocjalizacyjno-aktywizujących, przeniesienia obsługi instytucjonalnej z gmin do powiatów (ewentualnie tworzenia na ich poziomie nowych instytucji zintegrowanej pomocy), zwiększenia finansowania (środki zewnętrzne) na efektywniejszą pomoc (pro-gramy związane z pracą i zapewnieniem mieszkania).
122
12. Postulowane zasady współpracy NGO i OPS oraz sposoby finansowania działań NGO
12.1. Postulowane zasady współpracy W 24 na 34 fokusy stwierdzono, że najlepiej byłoby wówczas, gdyby OPS zajmował
się pracą administracyjną i koordynującą oraz finansował działania NGO, które z kolei zajmowałyby się bezpośrednimi działaniami pomocowymi. Opinię taką jednoznacznie sformułowano w F-1, 2, 6, 7 (tu wskazano jednak zagrożenie – ścisła realizacja usług przez NGO zlecanych wyłącznie przez OPS może skutkować etatyzacją organizacji spo-łecznych), 8 (z zastrzeżeniem, że NGO powinny dodatkowo szukać własnych środków na swoją działalność, a OPS powinny być jedynie koordynatorem. Podobnie funkcję ko-ordynującą jako główną widziano w F-12), 9, 10, 18, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 34.
W F-3 za główną zasadę współpracy uznano partnerstwo oraz jasno sprecyzowany podział obowiązków. Ponadto NGO mogłyby mieć wpływ na ustalanie wysokości budżetu przeznaczanego na pomoc osobom bezdomnym. W F-13 również postrzegano koordyna-cję jako zasadę przewodnią, ale umieszczano ją na poziomie powiatu. Podobnie w F-24. W F-14 i 17 kładziono akcent na spotkania kierowników OPS i NGO. W F-19 podkre-ślano zasadę partnerstwa, która nie musi być obudowana żadnymi ustaleniami o charak-terze formalnym.
W tej powszechnej opinii zróżnicowane było jedynie rozłożenie akcentów, tzn. ile obowiązków mogłyby przejąć NGO (np. w F-12 stwierdzono, że wręcz wszystkie, łącznie z pracą socjalną, a w F-20, że NGO powinny zapisywać w swoich statutach realizację po-mocy dla osób bezdomnych). NGO powinny realizować pomoc w prowadzonych przez siebie placówkach zatrudniających odpowiednich specjalistów.
W kolejnych trzech przypadkach (F-11, 15 i 16) uznano, że dobrze jest, jak jest. Uczestnicy F-14, 17 nie mieli wyrobionego zdania i zgłaszali możliwość realizacji takiej współpracy poprzez spotkania kierowników OPS i NGO. W F-5 nie podano żadnych za-sad, a jedynie wspólne działania o bliżej nieokreślonej podstawie. W F-30 natomiast twier-dzono, że OPS powinien mieć bazę danych osób bezdomnych i pełne prerogatywy do de-cydowania, które osoby i do jakiej placówki kierować (przy czym placówki prowadzone byłyby przez NGO).
Krótko podsumowując, zasady współpracy formułowane były głównie przez przed-stawicieli OPS. Nie dziwi zatem fakt, że stawiają tę instytucję na uprzywilejowanej po-zycji. OPS widziałyby siebie w roli diagnostycznej (określanie problemu i jego zakresu), koordynującej (kwestie biurokratyczno-formalne) oraz dysponującej (finansowanie wy-branych NGO i ich placówek, łącznie z decyzjami przydzielającymi osoby do tych placó-wek). W tym układzie NGO redukowane są do roli podwykonawcy i to bez jakiegoś zna-czącego głosu (nie wspominano bowiem zbyt wiele o partnerstwie czy wspólnym planowaniu zadań lub strategii pomocowych). Taki model można chyba nazwać pater-nalistycznym o pionowej strukturze odpowiedzialności. Jego cechą charakterystyczną jest rezerwowanie funkcji koordynujących i zarządzających oraz praktycznie pełnej kontroli nad budżetem pomocowym dla OPS i postrzeganie NGO jako podwykonawcy lub usługodawcy.
123
12.2. Sposoby finansowania działań NGO Tego typu poglądy znalazły odzwierciedlenie w proponowanych sposobach finanso-
wania działań NGO. W 18 przypadkach opowiedziano się bardziej lub mniej jednoznacz-nie za dotacjami. Argumenty (jeśli je w ogóle ujawniano) były tu różne: większa korzyść dla NGO (opinia formułowana przez OPS − F-9), swoboda w rozdysponowywaniu (F-11), kontraktowanie byłoby mniej korzystne dla NGO (brak ciągłości) i groziłoby ich upadkiem (F-14, 18), rodziłoby bliżej nieokreślone komplikacje (F-12, 13; w F-4 twierdzono, że kon-traktowanie mogłoby prowadzić do zawyżania liczby bezdomnych. Pogląd ten powtarzał się także w zbliżonej formie w F-31) lub byłoby trudne ze względu na mobilność osób bezdomnych (F-2), mogłoby też być droższe (F-15). Ponadto kontraktowanie wymaga określenia standardu usług (F-1, 17, 34) i jest utrudnione, dopóki takich standardów nie ma. Ich ewentualne istnienie krytykowano jednak dla odmiany w F-16, gdzie uznano, iż mogłyby prowadzić one do nadmiernej biurokracji.
Za kontraktowaniem opowiadano się w dużo mniejszej liczbie przypadków. W F-22 uznano, że to ogranicza biurokrację, także w F-32 (przy czym zaznaczono, że kontrakt nie musiałby pokrywać wszystkich kosztów). W pozostałych przypadkach preferowano sys-tem mieszany (F-5, 7, 19, 21, 24, 33 i 34), w którym obie formy – kontraktowanie i dotacje – współistniałyby równocześnie, przy czym w F-5 i F-7 określono proporcje obu form. W F-5 postulowano przeznaczać 40% środków na kontrakty i 60% na dotacje. W F-7 ade-kwatnie 20% na kontrakty i 80% na dotacje. W F-8 uznano, że system mógłby ewoluować – najpierw powinny dominować w nim dotacje, później, w miarę rozwoju działań NGO, można by stopniowo przechodzić na powierzanie usług. W F-24 podano kryteria, według których system dzieliłby się na dotacje i kontrakty. Pierwsze obejmowałyby usługi pod-stawowe (pomoc w zakresie np. żywności, opału), drugie zaś aktywizację i pomoc specja-listyczną. W F-3 oraz F-9 oświadczono wprost, że dotacje są lepsze dla NGO, zaś kontrak-ty dla OPS. W F-27 stwierdzono, że dotacje mają sens, jeśli zabezpieczają 80% środków i mają charakter długoterminowy (są przekazywane przez co najmniej trzy lata).
OPS sytuują się na pozycji uprzywilejowanej w stosunku do NGO. Czują się kompe-tentne do zarządzania i planowania całym procesem pomocy. NGO sprowadzane są do roli podwykonawców systemu. OPS preferują obecnie system dotacji (dla dobra NGO i z po-wodu braku standaryzacji usług pomocowych) lub system mieszany. Trudno powiedzieć na podstawie niniejszych badań, jaki system preferowałyby NGO. Ich wypowiedzi w tej kwestii miały charakter szczątkowy, na ogół jednogłośny z OPS. Strukturyzacja poglą-dów nawiązująca do konstrukcji pytania 2a/5 (trzy podpunkty) nie jest możliwa, ponie-waż nie znalazły one odzwierciedlenia w analizowanych dyskusjach fokusowych.
13. Wnioski
Pomoc dla osób bezdomnych finansowana jest głównie ze środków gminnych lub – rzadziej – ze środków wojewódzkich oraz centralnych (ministerstwo). Nie korzysta się za-razem ze środków EFS jako źródła potencjalnego finansowania działań pomocowych. Trudno także o uzyskanie szczegółowych danych finansowych z już realizowanych działań pomocowych, mimo iż powinny stanowić one informacje ogólnie dostępne.
Na poziomie wojewódzkim opracowana została strategia walki z bezdomnością. Oka-zuje się jednak, że istnieje powszechny brak znajomości jej zapisów lub traktowanie jej jako
124
dokumentu biurokratycznego i nieprzydatnego, zastępowanego na miejscu raczej strategiami bardziej lokalnymi – gminnymi. Opinie NGO i OPS nie różnią się. NGO (może z powodu mniejszej reprezentacji w badaniu) wykazywały się znacznie większą nieznajomością ist-nienia dokumentu niż OPS.
Brak koordynacji na poziomie województwa, jeśli pojmować ją jako działanie w jakiejś mierze sformalizowane. Brak również sformalizowanej koordynacji na poziomie gminnym, je-śli nie brać pod uwagę koniecznej wymiany informacji między urzędami. Brak ów substytu-owany jest działaniem zespołów kryzysowych lub współpracą spontaniczną, mającą charakter wymiany informacji między kierownikami OPS na gruncie kontaktów prywatnych.
Brak oceny efektywności pomocy. Również problem jej pomiaru jest nie do końca zrozumiały, stąd mieszanie prób myślenia efektywnościowego ze sprawozdawczym, a po-jęcia efektywności ze skutecznością.
Brak myślenia kategoriami wskaźnikowymi, tzn. prób skonstruowania miar oceny za-stosowanych działań. Zastępowano je sprawozdawczością lub kategoriami definiowanymi na poziomie na tyle wstępnym, ogólnym i niemierzalnym, że uczynienie z nich miary (i przełoże-nie na język wskaźników) wydaje się procesem niezwykle długotrwałym, jeśli w ogóle możliwym. Odwoływano się przy tym często do myślenia życzeniowego, np. monitorowanie losów, zapewnienie pracy itd. Propozycje w wielu przypadkach były formułowane w tych środowiskach, w których wcześniej przyznano, iż brak jest oceny skuteczności podejmo-wanych działań pomocowych. Nie stworzono także żadnej propozycji oceny wskaźników. Koncentrowano się na ich funkcji informacyjnej, praktycznie bez odwoływania się do ka-tegorii sukcesu lub porażki, a więc efektywności lub nieefektywności, skuteczności lub nieskuteczności pomocy.
Współpraca między OPS a NGO jest zjawiskiem realnym choć występuje z różnym natężeniem. Czynnikiem kluczowym zdaje się być tu obszar geograficzny, na którym ona zachodzi. Widoczna jest w miastach i rzadko na terenach wiejskich. Jest to konsekwencją miejsc przebywania osób bezdomnych. Wydaje się także, iż obie strony współpracy nie mają w niej równej pozycji (NGO jest stroną słabszą, bardziej zależną od OPS). Uwarunkowana jest także czynnikami nieinstytucjonalnymi: osobistą znajomością, nieformalną wymianą infor-macji itp. Trudno natomiast powiedzieć, jaki wpływ na skuteczność działań miał fakt wy-stępowania współpracy, uczestnicy fokusów nie odwoływali się bowiem do konkretnych przypadków, pozostając w sferze deklaratywnie wypowiadanych korzyści z niej płynących.
Także w aspekcie oceny przepisów prawnych czynnikiem zasadniczym była geogra-fia. Inne opinie miały bowiem gminy wiejskie, inne miejskie. Odnosiło się to zwłaszcza do prawnych kwestii związanych z meldunkiem (kwestia płacenia przez gminy pochodzenia osób bezdomnych gminom, w których te osoby przebywają, czyli głównie większym ośrodkom miejskim). Oprócz przypadków, w których nie zgłaszano uwag pod adresem ist-niejących rozwiązań prawnych, w wielu przypadkach formułowano pewne postulaty. Kry-tyka stanu istniejącego mieszała się jednak ze zdaniami postulatywnymi. Stąd zdania kry-tyczne można chyba traktować także postulatywnie. W tym kontekście padło szereg wypowiedzi postulujących kilka kierunków zmian: elastyczność pomocy, rozbudowa moż-liwości pomocy (nie tylko poprzez zwiększanie nakładów, ale także uprawnień instytucji pomagających), rozbudowa partnerstwa z NGO, która powinna znaleźć odzwierciedlenie także w zapisach prawnych i ewentualnie bardziej standaryzowanych procedurach pomocy.
OPS postulowały finansowe odciążenie gminy i przerzucenie kosztów pomocy albo na budżet państwa (identyfikowany głównie pod hasłem ministerstwa), albo – choć rza-dziej – na podmioty społeczne (NGO). Brak jednocześnie wątków o potencjalnej racjonali-
125
zacji budżetu w aktualnym układzie prawnym. NGO wskazywały na brak ujednoliconych procedur, które można by przekładać na stawki i finansowanie, niedogodności procedur konkursowych oraz małą, niezależną od organizacji społecznych elastyczność w gospoda-rowaniu pozyskiwanymi środkami
Polityka społeczna jest niewydolna. Nie było głosu, który prezentowałby inną opinię. Przyczyny niewydolności są złożone, ale zasadniczo zewnętrzne względem badanego śro-dowiska (przynajmniej w jego opinii). Uwidocznił się także swoisty rozdźwięk – uczestni-cy badania, choć formalnie pracownicy samorządowi, bardziej zdawali się być związani opiniami z pionową strukturą obszaru polityki społecznej niż z lokalną wspólnotą i jej władzami, w której działają. Innymi słowy, bardziej postrzegali się jako realizatorzy, wy-konawcy lokalni ogólnej polityki społecznej niż jej lokalni animatorzy. Widoczna jest tak-że pewna różnica w głosach przedstawicieli OPS i NGO. O ile OPS narzekały przede wszystkim na brak wytycznych, brak środków, za mały budżet do potrzeb, o tyle NGO mówiły o brakach kadrowych i braku możliwości ich uzupełnienia, braku szkoleń, nad-miernej biurokracji prowadzącej niekiedy do ich lekceważenia, braku dostępu do bardziej zaawansowanych form pomocy i nieelastyczności pomocy świadczonej przez OPS.
Współpraca OPS i NGO wcale nie jest zjawiskiem aż tak powszechnym i jednoznacz-nie pozytywnie odbieranym. Na opinie wynikające z doświadczeń nakładają się jednak elementy życzeniowe i wynikające z usytuowania osób dominujących w badaniu. Dlatego zapewne nie ma praktycznie opinii o możliwości konkurowania NGO z OPS, są za to „pa-ternalistyczne” oceny OPS względem NGO. Widoczna była także rozbieżność między liczbą tych fokusów, w których wypowiedziano się na temat współpracy, a liczbą tych, w których nie odniesiono się do ewentualnych zmian w jej zakresie. Ogólnych wypowiedzi na temat współpracy było więcej niż wypowiedzi na temat zmian. Może to świadczyć o braku głębszej refleksji na ten temat (przynajmniej w tych przypadkach, w których zabrano głos w pierw-szej sprawie, a nie wypowiedziano się jednocześnie w drugiej). W zgłaszanych postulatach dotyczących współpracy widać przesunięcia akcentów pomiędzy NGO a OPS. Propozycje pierwszych oscylowały wokół problemów budżetowych, koordynacyjnych oraz kadrowych, drugich częściej wokół problemów organizacyjnych (biurokratycznych) i szkoleniowych.
Można tu mówić o dwóch kwestiach. Pierwsza odnosi się do postulowanych reform w zakresie systemu pomocy dla osób bezdomnych. Tu domagano się: większych środków (najlepiej zewnętrznych), standaryzacji usług, wzmocnienia kadrowego i lepszych wyna-grodzeń. Druga dotyczyła postulowanego modelu pomocy. W tym zakresie konstruowano bardziej lub mniej rozbudowane modele pomocy, o większej lub mniejszej możliwości re-alizacji w praktyce (choć wydaje się, że uczestnicy fokusów zrozumieli związane z tym pytanie dość teoretycznie i możliwości realizacji danych rozwiązań nie były kryterium przy ich konstruowaniu). Domagano się: indywidualizacji pomocy, pogłębionych progra-mów resocjalizacyjno-aktywizujących, przeniesienia obsługi instytucjonalnej z gmin do powiatów (ewentualnie tworzenia na ich poziomie nowych instytucji zintegrowanej pomo-cy), zwiększenia finansowania (środki zewnętrzne) na efektywniejszą pomoc (programy związane z pracą i zapewnieniem mieszkania).
OPS sytuują się na pozycji uprzywilejowanej w stosunku do NGO. Czują się kompe-tentne do zarządzania i planowania całym procesem pomocy. NGO sprowadzane są do roli podwykonawców systemu. OPS preferują obecnie system dotacji (dla dobra NGO i z po-wodu braku standaryzacji usług pomocowych) lub system mieszany. Trudno powiedzieć na podstawie tych badań, jaki system preferowałyby NGO. Ich wypowiedzi w tej kwestii miały charakter szczątkowy, na ogół jednogłośny z OPS.
126
ZAKOŃCZENIE – UWAGI KOŃCOWE I REKOMENDACJE
Wyniki badań przeprowadzonych z pracownikami socjalnymi instytucji działającymi
w obszarze szeroko rozumianej pomocy społecznej pozwalają na sformułowanie następu-jących rekomendacji:
• Istotne jest, aby poprzez znajomość dokumentów o charakterze strategicznym pra-cownicy socjalni posiadali spójną, wieloletnią wizję działań pomocowych na rzecz osób bezdomnych, korzystając z rzetelnej diagnozy problemów społecznych sporządzonej przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej. Ważne jest wskazanie przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej na terenie województwa i gmin dobrze przemyślanego sys-temu wsparcia, zawierającego działania profilaktyczne, osłonowe i integracyjne umożli-wiające wychodzenie z bezdomności oraz instytucji ponadlokalnych odpowiedzialnych za ich koordynację z jasno określonym zakresem zadań, podziałem kompetencyjnym, bo-wiem integracyjne funkcje powiatu i województwa dotychczas się nie wykrystalizowały.
• Istnieje konieczność zwiększenia potencjału lokalowego ośrodków pomocy spo-łecznej, w szczególności zapewnienia odpowiednich pomieszczeń do prowadzenia indywi-dualnych rozmów z osobami wymagającymi wsparcia.
• W procesie integracji społeczno-zawodowej osób bezdomnych należy koniecznie zwrócić większą uwagę i poczynić większe nakłady finansowe na zapewnienie stosownych lokali socjalnych/mieszkań treningowych i wspieranych, będących skutecznym narzędziem w wychodzeniu z bezdomności, albowiem pomijanie czynnika mieszkaniowego przyczy-nia się do powstania bariery w odzyskaniu samodzielności życiowej.
• Istnieje konieczność tworzenia dodatkowych placówek dysponujących miejscami dla osób bezdomnych wymagających stałego wsparcia, zapewniających całodobową opie-kę. Wyodrębnienie i rozwój tego typu ośrodków umożliwi ich specjalizację i oddzieli oso-by nie rokujące usamodzielnienia od tych, którzy mogą uczestniczyć w programach inte-gracji społecznej i zawodowej.
• Istnieje potrzeba upowszechnienia i wdrożenia nowoczesnych metod pracy socjalnej z bezdomnymi, w szczególności streetworkingu i metody asystowania oraz zwiększenia udziału metody środowiskowej i metody grupowej.
• Konieczne jest dalsze upowszechnianie ważnego narzędzia w pracy socjalnej z bez-domnymi, jakim jest indywidualny program wychodzenia z bezdomności. Istotne jest pod-jęcie współpracy opartej zarówno na prawach, jak również na jasno określonych obowiąz-kach osoby bezdomnej.
• Istnieje pilna potrzeba prowadzenia stałego monitoringu osób wychodzących z bez-domności oraz zapewnienia pomocy następczej bezdomnym kończącym indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w szczególności po otrzymaniu mieszkania komu-nalnego lub socjalnego. Braki w tym zakresie mogą uniemożliwić odpowiednie dostoso-
127
wanie działania w ramach procesu integracji społeczno-zawodowej do progresu lub regre-su osoby usamodzielniającej się.
• Konieczne jest zwiększenie roli oceniania skuteczności pomocy świadczonej oso-bom bezdomnym. Niezmiernie przydatne i istotne przy ocenianiu skuteczności pomocy świadczonej bezdomnym przez pracowników socjalnych OPS i NGO w większym zakresie niż dotychczas mogą być kontrakty socjalne i indywidualne programy wychodzenia z bez-domności, umożliwiające monitorowanie zmian zachodzących w osobach korzystających ze wsparcia oraz dostosowanie oferty.
• Ważny element w działalności zawodowej pracownika socjalnego powinna stanowić superwizja. Należy zwiększyć zakres superwizji pracy socjalnej, w szczególności wspo-magającej proces oceny skuteczności niesionej pomocy. Najkorzystniejszym rozwiązaniem byłoby skorzystanie z usług superwizora zewnętrznego, zachowującego obiektywizm i dy-stans do realizowanego planu pomocy.
• Istotne znaczenie w procesie integracji społeczno-zawodowej ma dalsze zwiększenie w ośrodkach pomocy społecznej usług o charakterze aktywizacyjnym skierowanych do osób bezdomnych.
• Lokalne władze powinny zwiększyć zainteresowanie problematyką socjalną oraz dokonać krytycznej analizy istniejącego systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie gminy. W tym zakresie istotna jest rola pracowników socjalnych obu sektorów mogących przedstawić nurtujące ich problemy i lobbować u władz samorządowych realizujących lo-kalną politykę społeczną, w szczególności należałoby zwrócić uwagę na zaniedbania w po-lityce mieszkaniowej.
• Istnieje konieczność dalszego zwiększenia partycypacji osób bezdomnych w znaj-dowaniu rozwiązań ich trudnej sytuacji. Ważne jest, aby bezdomni, poza wskazanymi przez respondentów działaniami o charakterze konsultacyjnym, uczestniczyli również w planowa-niu dotyczących ich działań pomocowych, realizacji tych działań oraz ocenie, tym samym mając prawo i możliwość szerszego oddziaływania na formę i kształt świadczonych im usług. W działaniach tych powinny również aktywnie uczestniczyć organizacje społeczne zajmujące się osobami wykluczonymi.
• Ze środków finansowych pozostających w gestii gmin należy pilnie polepszyć warunki lokalowe ośrodków pomocy społecznej, w szczególności w zakresie wydzielenia w placów-kach pomieszczeń do prowadzenia indywidualnych rozmów z bezdomnymi korzystającymi ze wsparcia.
• Istnieje konieczność usunięcia braków we współpracy międzysektorowej dotyczą-cych działań integracyjnych, tj. zapewnienia mieszkań chronionych/treningowych, miesz-kań socjalnych/komunalnych, prowadzenia zatrudnienia socjalnego, zorganizowania przy-gotowania zawodowego/stażu u pracodawcy, realizacji wspólnych projektów socjalnych, szkoleń zawodowych, prowadzenia pośrednictwa pracy.
• W większym zakresie powinna być wykorzystywana metoda projektowa ułatwiająca poprzez udział głównych zainteresowanych wprowadzić pożądane zmiany w środowisku spo-łecznym. Należałoby też zwiększyć liczbę projektów partnerskich na rzecz ludzi doświadcza-jących bezdomności, w szczególności finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego.
• Skuteczna pomoc osobom bezdomnym wymaga dalszego, bardziej systematycznego współdziałania międzysektorowego oraz określenia jasnych zasad podziału kompetencji w za-kresie pomocy na terenie gminy i województwa.
• Widoczna jest wyraźna komplementarność ośrodków pomocy społecznej i organiza-cji pozarządowych, polegająca się przede wszystkim na koncentracji działań na częściowo
128
odmiennym zakresie świadczonych usług, tj. OPS prowadzi sprawy organizacyjne i finan-sowe, natomiast NGO świadczy usługi dla bezdomnych, zapewniając nocleg i żywność. Stwierdzając wyraźną specjalizację organizacji pozarządowych w zakresie określonych usług związanych z kompleksowym zorganizowaniem schronienia i wyżywienia dla osób doświadczających bezdomności, wydaje się pożądane, wypracowanie takich rozwiązań, które zwiększą poziom realizacji projektów społecznych w partnerstwie, a także zlecania przez OPS do realizacji zadań o charakterze uzupełniającym, w szczególności w drodze konkursu ofert określonego ustawą o pomocy społecznej lub dokonywania przez OPS za-kupu usług w drodze procedury określonej w ustawie prawo zamówień publicznych. Moż-liwe jest finansowanie usług z budżetu gminy, a przy realizacji projektów partnerskich do-datkowo ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
• Pomoc po części udzielaną tym samym osobom, doświadczającym problemu bez-domności, a świadczona przez ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe stwarza dobre podstawy do podejmowania wspólnych międzysektorowych przedsięwzięć. Istnieje pil-na potrzeba stworzenia warunków, aby deklarowana przez zdecydowaną większość pracowni-ków socjalnych współpraca i komplementarność znalazła pełne odzwierciedlenie w prowadze-niu wspólnych działań. Ośrodki pomocy społecznej w większym zakresie powinny inicjować tworzenie lokalnych partnerstw, uzupełniających i rozszerzających ich ofertę. Proponujemy, aby władze samorządowe szczebla wojewódzkiego i gminnego zadbały o ułatwienia w zakre-sie bieżącej wymiany informacji między sektorami, regularnych konsultacji mających na celu prowadzenie skutecznej lokalnej polityki społecznej i o zdecydowane zwiększenie liczby wspólnych partnerskich projektów socjalnych.
• Szczególnie istotną kwestią w zakresie działań na rzecz ludzi doświadczających bez-domności jest określenie spójnej wizji niesienia im wsparcia, określającej jednoznacznie podmioty odpowiedzialne, jak i charakter świadczonych usług, począwszy od prewencji, poprzez interwencję, a na integracji społeczno-zawodowej kończąc.
• Tylko 1/3 badanych dostrzega występowanie potrzeby zwiększenia współpracy mie-dzy ośrodkami pomocy społecznej a organizacjami pozarządowymi w sytuacji, gdy jedynie przeszło połowa badanych wskazała, że usługi o charakterze aktywizacyjnym kierowane do bezdomnych były wystarczające. Wydaje się uzasadnione wprowadzenie w większym za-kresie wspólnych i skoordynowanych oddziaływań aktywizacyjnych przez pracowników obu sektorów. Sprzyjać to niewątpliwie będzie zwiększeniu skuteczności kooperujących podmiotów.
• Badanie wykazało, iż większość respondentów stwierdza występowanie potrzeby i możliwości wypracowania wspólnej OPS i NGO strategii rozwiązywania problemu bez-domności na terenie gminy. Należy stworzyć warunki organizacyjne, aby deklarowane po-trzeby i dogodne warunki do jej przygotowania i wdrażania mogły znaleźć odzwierciedle-nie w pracach nad dokumentami o charakterze strategicznym i kształtować również myślenie pracowników obu sektorów w kategoriach strategicznych.
• Uważamy, że powinno się propagować wdrożenie rozwiązań modelowych pomocy osobom bezdomnym i standaryzacji świadczonych im usług, wraz ze stosownymi zmia-nami legislacyjnymi sankcjonującymi dokonujący się podział rodzajów działań pomiędzy poszczególne podmioty samorządowe i pozarządowe, w którym to ośrodkom pomocy spo-łecznej przypisuje się różnorodne wsparcia finansowe i prowadzenie spraw urzędowych dotyczących ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, a organizacje III sektora czyni się odpowiedzialnymi za zapewnienie schronienia − dachu nad głową, usług służących za-chowaniu higieny oraz świadczących okresową i długotrwałą pomoc medyczną. Pozostały zakres działań pomocowych określono jako obszar współdziałania OPS i NGO, w szcze-
129
gólności: terapia, poradnictwo, szkolenia i pośrednictwo pracy – szeroko rozumiana inte-gracja społeczna i zawodowa.
Z analiz w części drugiej tego opracowania można wysnuć trzy wnioski natury ogól-nej. Mogą one być także w jakiejś mierze rekomendacjami adresowanymi do policy ma-kers na różnych szczeblach realizacji polityki walki z bezdomnością. Po pierwsze, nie ma chyba zbyt dobrej koordynacji między szczeblem krajowym i regionalnym (w sensie: wo-jewództwo) a lokalnym. Opracowywane na poziomie regionalnym dokumenty i strategie nie znajdują zastosowania w rzeczywistości lokalnej, na poziomie której albo pozostają nieznane, albo ich ocena nie jest pozytywna. Tu rodzi się dodatkowe pytanie – w jakiej mierze przy ich powstaniu partycypował ów lokalny szczebel lub jego reprezentanci? Nie wiadomo, czy z tego powodu, czy też z innych jeszcze przyczyn nie korzystano praktycz-nie na poziomie lokalnym ze środków EFS. Warto chyba więc postulować, by w przyszło-ści tego typu działania, podejmowane zwłaszcza na wyższych szczeblach, nie abstrahowa-ły od rzeczywistości lokalnej, a raczej by przy ich tworzeniu partnerzy lokalni mieli wyraźny udział.
Po drugie, zaobserwowano brak powszechności współpracy i koordynacji działań na różnych poziomach i szczeblach oraz między różnymi podmiotami. Chodzi tu o współpra-cę ujętą jednak w pewne reguły, podlegającą zasadom regulacyjnym i mającą charakter trwałości. W praktyce widoczny był – wspomniany już – brak kontaktów w ramach syste-mu „w pionie” oraz doraźność wspólnych działań na poziomie lokalnym. Także współpra-ca między OPS a organizacjami społecznymi przybierała charakter raczej doraźny lub zru-tynizowany (NGO odpowiedzialne były za prowadzenie noclegowni, a OPS za finanse, pracę socjalną i ewentualnie kwestie koncepcyjne). Pora chyba na zaprzestanie odwoływa-nia się do konieczności współpracy jak do ogólnego hasła i traktowanie jej jak zaklęcia lub frazesu. Najwyższy czas na określenie miejsc, gdzie jest ona konieczna lub nie oraz jasne sformułowanie stabilizujących ją zasad.
Po trzecie, powszechnie wybrzmiewał pogląd o nieefektywności i niewydolności poli-tyki społecznej w odniesieniu do problemu bezdomności. Jednak ani przedstawiciele OPS, ani NGO nie potrafili jednoznacznie zaproponować jakichś wskaźników, dzięki którym można by zdiagnozować i pokusić się o ocenę, a w przyszłości próbę poprawy efektywno-ści podejmowanych działań. Proponowane wskaźniki były albo „niemierzalne”, albo były powtórzeniem nazw podejmowanych działań (np. dostarczanie żywności), albo miały cha-rakter dalece abstrakcyjny i były trudne do zdefiniowania (np. liczba osób wychodzących z bezdomności). Często zgłaszanym postulatem była natomiast standaryzacja usług. Wyda-je się ona jednak trudna do wprowadzenia w sytuacji, gdy brakuje umiejętności formuło-wania ocen efektywnościowych podejmowanych działań. Próby dokonywania ocen sku-teczności lub efektywności podejmowanych działań często wydają się czymś zewnętrznym wobec podmiotów, które je podejmują. Taka audytowa filozofia prowadzi do zaniku umie-jętności autorefleksji nad efektywnością działań i jest przyczyna formułowania uproszczo-nych postulatów (np. zwiększenia budżetu). W sytuacji niedostatku środków umiejętność oceny efektywności prowadzonej polityki już na szczeblu lokalnym jest niezmiernie waż-na. Być może otwiera się tu przestrzeń dla dobrze pojętych działań szkoleniowych.
Ane
ks 1
do
częś
ci I
Po
gląd
y pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
na
tem
at m
ożliw
ości
wdr
ożen
ia d
odat
kow
ych
działań
na te
reni
e gm
iny
sł
użąc
ych
zwię
ksze
niu
skut
eczn
ości
pom
ocy
bezd
omny
m
A
.1. R
ozbu
dow
a ur
ządz
eń in
fras
truk
tura
lnyc
h
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t śro
dków
un
ijnyc
h wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a, S
ejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
po
moc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
R
ozbu
dow
a ur
ządz
eń in
-fr
astr
uktu
raln
ych
liczb
a %
11
9 10
0,0
3 10
0,0
3 10
0,0
0 0,0
89
100,
072
8
0,9
17
19,1
8
100,
07
87,
51 12,5
2
100,
01 50,0
1 50,0
2
100,
01
50,
01
50,
0 B
udow
a/ro
zbud
owa
dom
ów,
mie
szkań
socj
alny
ch
liczb
a %
4
9 10
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
43
100,
037
8
6,0
6
14,0
2
100,
02
100,
00 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
1
100,
00
0
,01
100,
0 B
udow
a sc
hron
iska
, noc
le-
gow
ni, o
grze
wal
ni; b
udo-
wa/
rozb
udow
a oś
rodk
ów
liczb
a %
3
9 10
0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
20
100,
018
9
0,0
2
10,0
4
100,
03
75,
01 25,0
2
100,
01 50,0
1 50,0
1
100,
01
100,
00
0
,0
Bud
owa łaźn
i, pr
alni
, wę-
złów
sani
tarn
ych
liczb
a %
1
3 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
9
100,
0 8
8
8,9
1
11,1
2
100,
02
100,
00 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00
0
,0
Bud
owa
stoł
ówki
, jadło
dajn
i lic
zba
%
8
10
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
7
100,
0 7
10
0,0
0
0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00
0
,0
Inne
, bud
owa
oczy
szcz
alni
śc
iekó
w, z
nies
ieni
e ba
rier
arch
itekt
onic
znyc
h, b
udow
a m
iejs
c pr
acy,
bud
owa
drog
i, ro
zbud
owa
prze
dszk
oli,
żłob
ków
lic
zba
%
10
100,
0 0
0
,00
0
,00 0,0
10
100,
0 2
2
0,0
8
80,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00
0
,0
130
A
.2. R
ozbu
dow
a ur
ządz
eń in
fras
truk
tura
lnyc
h Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, spe
cjal
iści
pow
iato
we
ce
ntra
pom
ocy
rodz
inie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Społ
eczn
ej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
mN
=225
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
R
ozbu
dow
a ur
ządz
eń in
fra-
stru
ktur
alny
ch
liczb
a %
11
9 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
4 10
0,0
3 7
5,0
1 25,0
1
100,
01
100,
00 0,0
10
100,
08
80,
02 20,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa/
rozb
udow
a do
mów
, m
iesz
kań
socj
alny
ch
liczb
a %
4
9 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
1 5
0,0
1 50,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa
schr
onis
ka, n
ocle
gow
ni,
ogrz
ewal
ni; b
udow
a/ro
zbud
owa
ośro
dków
lic
zba
%
39
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
8
100,
06
75,
02 25,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa łaźn
i, pr
alni
, węzłó
w sa
ni-
tarn
ych
liczb
a %
1
3 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa
stoł
ówki
, jadło
dajn
i lic
zba
%
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, bud
owa o
czys
zcza
lni ś
ciek
ów,
znie
sieni
e bar
ier a
rchi
tekt
onic
znyc
h,
budo
wa m
iejsc
pra
cy, b
udow
a dro
gi,
rozb
udow
a prz
edsz
koli,
żłob
ków
lic
zba
%
10
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
131
A.3
. Roz
budo
wa
urzą
dzeń
infr
astr
uktu
raln
ych
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
Roz
budo
wa
urzą
dzeń
infr
astr
uktu
raln
ych
liczb
a %
11
9 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa/
rozb
udow
a do
mów
, mie
szkań
socj
al-
nych
lic
zba
%
49
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa
schr
onis
ka, n
ocle
gow
ni, o
grze
wal
ni;
budo
wa/
rozb
udow
a oś
rodk
ów
liczb
a %
3
9 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa łaźn
i, pr
alni
, węzłó
w sa
nita
rnyc
h lic
zba
%
13
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bud
owa
stoł
ówki
, jadło
dajn
i lic
zba
%
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, bud
owa o
czys
zcza
lni ś
ciek
ów, z
nies
ieni
e ba
rier a
rchi
tekt
onic
znyc
h, b
udow
a mie
jsc p
racy
, bu
dow
a dro
gi, r
ozbu
dow
a prz
edsz
koli,
żłob
ków
lic
zba
%
10
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
132
B.1
. Zas
ady
orga
niza
cji
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a,
Sejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Zas
ady
orga
niza
cji
liczb
a %
66
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
27
100,
019
7
0,4
8 29,6
2
100,
02
100,
00 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 3
3,3
Zmia
na sp
osob
u za
rząd
zani
a, p
o-de
jmow
ania
dec
yzji
liczb
a %
4
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 Zm
iana
stru
ktur
y or
gani
zacj
i, tw
o-rz
enie
now
ych
działó
w
liczb
a %
7
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 3
10
0,0
0 0,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0
,0
Zwię
ksze
nie
kadr
y lic
zba
%
10
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
4
100,
0 2
5
0,0
2 50,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0
,0
Mot
ywow
anie
, zw
ięks
zeni
e w
yna-
grod
zeni
a dl
a pr
acow
nikó
w
liczb
a %
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 3
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
Zw
ięks
zeni
e w
spół
prac
y różn
ych
jedn
oste
k sa
mor
ządo
wyc
h, o
rgan
i-za
cji,
społ
eczn
ości
loka
lnyc
h lic
zba
%
25
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 4
5
0,0
4 50,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0
,0
Zwię
ksze
nie/
pole
psze
nie
ofer
ty d
la
bezd
omny
ch, w
tym
szko
leń
liczb
a %
5
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 2
6
6,7
1 33,3
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
In
ne, d
ofin
anso
wan
ie, p
olep
szen
ie
sytu
acji
loka
low
ej, m
onito
ring
in-
styt
ucji,
łatw
iejs
zy k
onta
kt z
bez
-do
mny
mi
liczb
a %
7
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
5
100,
0 4
8
0,0
1 20,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0
,0
133
B.2
. Zas
ady
orga
niza
cji
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, spe
cjal
iści
pow
iato
we
ce
ntru
m p
omoc
y ro
dzin
ie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Sp
ołec
znej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Zas
ady
orga
niza
cji
liczb
a %
66
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
24
100,
022
9
1,7
2 8,3
1
100,
01
100,
00 0,0
5 10
0,0
3 6
0,0
2 40,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zmia
na sp
osob
u za
rząd
zani
a,
pode
jmow
ania
dec
yzji
liczb
a %
4
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 1
5
0,0
1 50,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zmia
na st
rukt
ury
orga
niza
cji,
twor
zeni
e no
wyc
h dz
iałó
w
liczb
a %
7
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0 0,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie
kadr
y lic
zba
%
10
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
6
100,
0 6
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Mot
ywow
anie
, zw
ięks
zeni
e w
y-na
grod
zeni
a dl
a pr
acow
nikó
w
liczb
a %
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
4
100,
0 4
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie
wsp
ółpr
acy
różn
ych
jedn
oste
k sa
mor
ządo
wyc
h, o
rga-
niza
cji,
społ
eczn
ości
loka
lnyc
h lic
zba
%
25
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
9
100,
0 8
8
8,9
1 11,1
0
0
,00
0
,00 0,0
4 10
0,0
2 5
0,0
2 50,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie/
pole
psze
nie
ofer
ty
dla
bezd
omny
ch, w
tym
szko
leń
liczb
a %
5
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0 0
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, dof
inan
sow
anie
, pol
epsz
e-ni
e sy
tuac
ji lo
kalo
wej
, mon
ito-
ring
inst
ytuc
ji, ła
twie
jszy
kon
takt
z
bezd
omny
mi
liczb
a %
7
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
134
B.3
. Zas
ady
orga
niza
cji
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zd
row
ia, s
zkoł
y)
Polic
ja, S
traż
Mie
jska
sp
ołec
zność
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
Zas
ady
orga
niza
cji
liczb
a %
66
10
0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
Zmia
na sp
osob
u za
rząd
zani
a, p
odej
mow
ania
dec
yzji
liczb
a %
4
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
Zmia
na st
rukt
ury
orga
niza
cji,
twor
zeni
e no
wyc
h dz
iałó
w
liczb
a %
7
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
Zwię
ksze
nie
kadr
y lic
zba
%
10
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
Mot
ywow
anie
, zw
ięks
zeni
e w
ynag
rodz
enia
dla
pra
cow
nikó
w
liczb
a %
8
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
Zw
ięks
zeni
e w
spół
prac
y różn
ych
jedn
oste
k sa
mor
ządo
wyc
h, o
rgan
i-za
cji,
społ
eczn
ości
loka
lnyc
h lic
zba
%
25
100,
0 2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
Zwię
ksze
nie/
pole
psze
nie
ofer
ty d
la b
ezdo
mny
ch, w
tym
szko
leń
liczb
a %
5
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
In
ne, d
ofin
anso
wan
ie, p
olep
szen
ie sy
tuac
ji lo
kalo
wej
, mon
itorin
g in
-st
ytuc
ji, ła
twie
jszy
kon
takt
z b
ezdo
mny
mi
liczb
a %
7
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
135
C.1
. Św
iadc
zeni
a pi
eniężn
e, z
asiłk
i Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a, S
ejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Świa
dcze
nia
pien
iężn
e, z
asiłk
i lic
zba
%
73
100,
0 3
100,
0 3
100,
0 0 0,0
30
100,
0 23
76
,7
7 23,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
10
100,
0 7
70,
0 3
30,
0 7
100,
0 7
100,
0 0 0,0
Ogó
lnie
zwię
ksze
nie f
inan
sow
ania
lic
zba
%
42
100,
0 3
100,
03
100,
00 0,0
19
100,
014
73
,7
5 26,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
06
75,
02
25,
03
100,
03
100,
00 0,0
Zwię
ksze
nie św
iadc
zeń,
zas
iłków
lic
zba
%
12
100,
0 0
0
,00
0
,00 0,0
6
100,
0 5
83
,3
1 16,7
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
01
100,
00
0
,01
100,
01
100,
00 0,0
Przy
spie
szen
ie, m
niej
sze
sfor
ma-
lizow
anie
prz
yzna
wan
ia z
asiłk
ów
liczb
a %
3
10
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,0 0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,00
0
,01
100,
01
100,
00 0,0
Inne
, zm
iana
zas
ad p
rzyz
naw
ania
za
siłk
ów, p
omoc
rzec
zow
a, b
o-ny
, bile
ty, u
twor
zeni
e za
siłk
ów
celo
wyc
h lic
zba
%
16
100,
0 0
0
,00
0
,00 0,0
5
100,
0 4
80
,0
1 20,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
00
0
,01
100,
02
100,
02
100,
00 0,0
136
C.2
. Św
iadc
zeni
a pi
eniężn
e, z
asiłk
i Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
urzę
dy p
racy
oś
rodk
i pom
ocy
społ
eczn
ej (m
iejs
kie i
/lub
gmin
ne) +
pra
cow
nicy
so
cjal
ni, s
pecj
aliśc
i
pow
iato
we
cent
rum
po
moc
y ro
dzin
ie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Społ
eczn
ej
ośro
dki i
nter
wen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
Świa
dcze
nia
pien
iężn
e,
zasiłk
i lic
zba
%
73
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
19
100,
0 12
6
3,2
7 3
6,8
0 0,0
0 0,0
0 0,0
4 10
0,0
1 2
5,0
3 7
5,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Ogó
lnie
zw
ięks
zeni
e
finan
sow
ania
lic
zba
%
42
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 6
7
5,0
2 2
5,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie św
iadc
zeń,
za
siłk
ów
liczb
a %
12
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 3
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Przy
spie
szen
ie, m
niej
-sz
e sf
orm
aliz
owan
ie
przy
znaw
ania
zas
iłków
lic
zba
%
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, zm
iana
zas
ad
przy
znaw
ania
zas
iłków
, po
moc
rzec
zow
a, b
ony,
bi
lety
, utw
orze
nie
zasił-
ków
cel
owyc
h lic
zba
%
16
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
7
100,
0 3
4
2,90
4 5
7,1
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
C.3
. Św
iadc
zeni
a pi
eniężn
e, z
asiłk
i Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
Inne
(ośr
odki
zdro
wia
, szk
oły)
Polic
ja, S
traż
Mie
jska
sp
ołec
zność
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
Świa
dcze
nia
pien
iężn
e, z
asiłk
i lic
zba
%
73
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Ogó
lnie
zw
ięks
zeni
e fin
anso
wan
ia
liczb
a %
42
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie św
iadc
zeń,
zas
iłków
lic
zba
%
12
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Przy
spie
szen
ie, m
niej
sze
sfor
mal
izow
anie
prz
yzna
-w
ania
zas
iłków
lic
zba
%
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, zm
iana
zasa
d pr
zyzn
awan
ia za
siłkó
w, p
omoc
rze-
czow
a, bo
ny, b
ilety
, utw
orze
nie
zasił
ków
cel
owyc
h lic
zba
%
16
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
137
D.1
. Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
nien
ia n
ocle
gu
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t
środ
ków
uni
jnyc
h wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
po
wia
tu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a, S
ejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
po
moc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
-ni
enia
noc
legu
lic
zba
%
105
100,
0 1
100,
01
100,
00 0,0
47
100,
038
8
0,9
9 19,1
9
100,
08
88,
91 11,1
5
100,
04
80,
01
20,
02
100,
01
50,
01
50,
0 Pr
zebu
dow
a lu
b zw
ięks
ze-
nie
liczb
y pl
aców
ek, m
iejs
c,
leps
za d
ostę
pność
liczb
a %
7
3 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
36
100,
030
8
3,3
6 16,7
8
100,
07
87,
51 12,5
4
100,
04
100,
00
0
,01
100,
01
100,
00
0
,0
Zróż
nico
wan
ie m
iejs
c po
d ką
tem
klie
nta
liczb
a %
4
100,
0 0
0
,00
0
,00 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
1
100,
01
100,
00 0,0
1
100,
00
0
,01
100,
00
0
,00
0
,00
0
,0
Udo
kum
ento
wan
ie b
ez-
dom
nośc
i, w
ydaw
anie
sk
iero
wań
lic
zba
%
7
10
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,0 0
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0
,00
0
,00
0
,00
0
,00
0
,00
0
,0
Leps
za w
spół
prac
a m
iędz
y za
angażo
wan
ymi o
rgan
iza-
cjam
i lic
zba
%
8
10
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
4
100,
0 4
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0
,00
0
,00
0
,00
0
,00
0
,00
0
,0
Inne
, zap
ewni
enie
mie
szkań,
zw
ięks
zeni
e ka
dry,
pla
ców
ki
bliż
ej b
ezdo
mny
ch
liczb
a %
13
10
0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
6
100,
0 3
5
0,0
3 50,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0
,00
0
,00
0
,01
100,
00
0
,01
100,
0
138
D.2
. Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
nien
ia n
ocle
gu
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(mie
jski
e i/l
ub g
min
ne)
+ pr
acow
nicy
so
cjal
ni, s
pecj
aliś
ci
pow
iato
we
ce
ntru
m p
omoc
y ro
dzin
ie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Społ
eczn
ej
ośro
dki i
nter
wen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Po
moc
w z
akre
sie
zape
w-
nien
ia n
ocle
gu
liczb
a %
10
5 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
19
100,
018
9
4,7
1 5,3
1
100,
01
100,
00 0,0
21
100,
017
8
1,0
4 1
9,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Prze
budo
wa
lub
zwię
ksze
nie
liczb
y pl
aców
ek, m
iejs
c, le
p-sz
a do
stęp
ność
lic
zba
%
73
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
9
100,
0 8
8
8,9
1 11,1
1
100,
01
100,
00 0,0
13
100,
013
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zróż
nico
wan
ie m
iejs
c po
d ką
tem
klie
nta
liczb
a %
4
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,00 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Udo
kum
ento
wan
ie b
ezdo
m-
nośc
i, w
ydaw
anie
skie
row
ań
liczb
a %
7
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
6
100,
0 6
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1
100,
0 0
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Leps
za w
spół
prac
a m
iędz
y za
angażo
wan
ymi o
rgan
iza-
cjam
i lic
zba
%
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, zap
ewni
enie
mie
szkań,
zw
ięks
zeni
e ka
dry,
pla
ców
ki
bliż
ej b
ezdo
mny
ch
liczb
a %
1
3 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
4
100,
0 1
2
5,0
3 7
5,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
139
D.3
. Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
nien
ia n
ocle
gu
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
mN
=225
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
nien
ia n
ocle
gu
liczb
a %
10
5 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Prze
budo
wa
lub
zwię
ksze
nie
liczb
y pl
aców
ek, m
iejs
c, le
psza
do
stęp
ność
lic
zba
%
73
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zróż
nico
wan
ie m
iejs
c po
d ką
tem
klie
nta
liczb
a %
4
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Udo
kum
ento
wan
ie b
ezdo
mnośc
i, w
ydaw
anie
skie
row
ań
liczb
a %
7
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Leps
za w
spół
prac
a m
iędz
y za
angażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i lic
zba
%
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
: zap
ewni
enie
mie
szkań,
zwię
ksze
nie k
adry
, pla
ców
ki b
li-że
j bez
dom
nych
lic
zba
%
13
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
E.1
. Pom
oc w
zak
resie
zape
wni
enia
wyż
ywie
nia
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e, m
inist
erst
wa,
Sej
m
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
mN
=225
ra
zem
OPS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PSN
GO
Po
moc
w za
kres
ie za
pew
nien
ia
wyż
ywie
nia
liczb
a %
70
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
33
100,
027
8
1,8
6 18,2
2
100,
01 50,0
1 50,0
1
100,
01
100,
00 0,0
2 10
0,0
1 5
0,0
1 5
0,0
Zwię
ksze
nie
liczb
y, d
ostę
pu d
o ja
dłod
ajni
, st
ołów
ek
liczb
a %
38
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
21
100,
019
9
0,5
2 9,5
2
100,
01 50,0
1 50,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
D
ofin
anso
wan
ie, z
wię
ksze
nie
dost
aw
liczb
a %
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
5
100,
0 2
4
0,0
3 60,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
1
100,
01
100,
00 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
Po
leps
zeni
e w
spół
prac
y m
iędz
y za
anga
-żo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i lic
zba
%
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
W
ydaw
anie
skie
row
ań, d
okum
enta
cja
bezd
omnośc
i lic
zba
%
5
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
B
ony ży
wnośc
iow
e lic
zba
%
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
In
ne, u
rozm
aice
nie
posiłk
ów, z
wię
ksze
nie
kadr
, zm
iana
regu
lacj
i pra
wny
ch z
biór
ki
żyw
nośc
i lic
zba
%
16
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
5
100,
0 4
8
0,0
1 20,0
0
0
,00 0,0
0 0,0
0
0
,00
0
,00 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1 10
0,0
140
E.2
. Pom
oc w
zak
resie
zape
wni
enia
wyż
ywie
nia
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, sp
ecja
liści
pow
iato
we
cent
rum
pom
ocy
rodz
inie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Sp
ołec
znej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
NG
Ora
zem
OPS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
nien
ia
wyż
ywie
nia
liczb
a %
70
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
12
100,
011
9
1,7
1 8,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
18
100,
014
7
7,8
4 2
2,2
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie l
iczb
y, d
ostę
pu d
o ja
dłod
ajni
, stołó
wek
lic
zba
%
38
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
5 10
0,0
4
80,
0 1 20,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 7
8
7,5
1 1
2,5
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Dof
inan
sow
anie
, zw
ięks
zeni
e do
staw
lic
zba
%
6
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0 0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pole
psze
nie
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
zaan
ga-
żow
anym
i org
aniz
acja
mi
liczb
a %
2
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wyd
awan
ie sk
iero
wań
, dok
umen
tacj
a bez
-do
mnośc
i lic
zba
%
5
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 0
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bon
y ży
wnośc
iow
e lic
zba
%
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0 0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, uro
zmai
ceni
e po
siłk
ów, z
wię
ksze
-ni
e ka
dr, z
mia
na re
gula
cji p
raw
nych
zb
iórk
i żyw
nośc
i lic
zba
%
16
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 6
7
5,0
2 2
5,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
141
E.3
. Pom
oc w
zak
resie
zape
wni
enia
wyż
ywie
nia
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
mN
=225
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
Pom
oc w
zak
resi
e za
pew
nien
ia w
yżyw
ieni
a lic
zba
%
70
100,
0 2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zwię
ksze
nie
liczb
y, d
ostę
pu d
o ja
dłod
ajni
, stołó
wek
lic
zba
%
38
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Dof
inan
sow
anie
, zw
ięks
zeni
e do
staw
lic
zba
%
6
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pole
psze
nie
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
zaan
gażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
ilic
zba
%
2
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wyd
awan
ie sk
iero
wań
, dok
umen
tacj
a be
zdom
nośc
i lic
zba
%
5
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Bon
y ży
wnośc
iow
e lic
zba
%
3
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, uro
zmai
ceni
e po
siłk
ów, z
wię
ksze
nie
kadr
, zm
iana
regu
la-
cji p
raw
nych
zbi
órki
żyw
nośc
i lic
zba
%
16
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
142
F.1.
Pom
oc w
uzy
skan
iu m
iesz
kani
a ch
roni
oneg
o/tr
enin
gow
ego/
prze
jści
oweg
o Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a,
Sejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Pom
oc w
uzy
skan
iu m
iesz
kani
a ch
roni
oneg
o/tr
enin
gow
ego/
prze
j-śc
iow
ego
liczb
a %
11
6 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
94
100,
078
8
3,0
16
17,0
4
100,
04
100,
00 0,0
3 10
0,0
2 66,7
1 33,3
2
100,
01
50,
01
50,
0 Pr
zebu
dow
a, z
wię
ksze
nie
liczb
y, d
o-stęp
nośc
i lok
ali
liczb
a %
8
8 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
76
100,
0 66
8
6,8
10
13,2
4
100,
0 4
100,
0 0 0,0
3 10
0,0
2 66,7
1 33,3
1
100,
0 1
100,
0 0
0
,0
Pole
psze
nie
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
za-
angażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i, je
d-no
stka
mi s
amor
ządo
wym
i lic
zba
%
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
Rez
erw
acje
, wys
tępo
wan
ie p
oza
ko-
lejn
ością
w o
kreś
lony
ch p
rzyp
adka
ch lic
zba
%
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
6
100,
0 5
8
3,3
1
16,7
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
Inne
, wyd
awan
ie sk
iero
wań
, zm
iany
re
gula
cji p
raw
nych
, stw
orze
nie
zaj-
mując
ych
się
tym
zes
połó
w, b
azy
ta-
kich
mie
jsc
liczb
a %
1
6 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
10
100,
0 5
5
0,0
5
50,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 0
0
,0
1 10
0,0
143
F.2.
Pom
oc w
uzy
skan
iu m
iesz
kani
a ch
roni
oneg
o/tr
enin
gow
ego/
prze
jści
oweg
o Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(mie
jski
e i/l
ub g
min
ne)
+ pr
acow
nicy
so
cjal
ni, s
pecj
aliś
ci
pow
iato
we
cent
rum
po
moc
y ro
dzin
ie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Społ
eczn
ej
ośro
dki i
nter
wen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
O
raze
mO
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
Po
moc
w u
zysk
aniu
m
iesz
kani
a ch
roni
one-
go/tr
enin
gow
ego/
prze
j-śc
iow
ego
liczb
a %
11
6 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
7 10
0,0
7 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
6 10
0,0
3 5
0,0
3 5
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Prze
budo
wa,
zw
ięks
zeni
e lic
zby,
dos
tępn
ości
loka
lilic
zba
%
88
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
3 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pole
psze
nie
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
zaan
gażo
wan
ymi
orga
niza
cjam
i, je
dnos
t-ka
mi s
amor
ządo
wym
i lic
zba
%
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Rez
erw
acje
, wys
tępo
wa-
nie
poza
kol
ejnośc
ią
w o
kreś
lony
ch p
rzyp
ad-
kach
lic
zba
%
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, wyd
awan
ie sk
iero
-w
ań, z
mia
ny re
gula
cji
praw
nych
, stw
orze
nie
zajm
ując
ych
się
tym
ze-
społ
ów, b
azy
taki
ch
mie
jsc
liczb
a %
1
6 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
1 3
3,3
2 6
6,7
0 0,0
0 0,0
0 0,0
144
F.3.
Pom
oc w
uzy
skan
iu m
iesz
kani
a ch
roni
oneg
o/tr
enin
gow
ego/
prze
jści
oweg
o Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
Po
moc
w u
zysk
aniu
mie
szka
nia
chro
nion
ego/
tren
ingo
-w
ego/
prze
jści
oweg
o lic
zba
%
116
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Prze
budo
wa,
zw
ięks
zeni
e lic
zby,
dos
tępn
ości
loka
li lic
zba
%
88
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pole
psze
nie
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
zaan
gażo
wan
ymi o
rgan
iza-
cjam
i, je
dnos
tkam
i sam
orzą
dow
ymi
liczb
a %
6
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Rez
erw
acje
, wys
tępo
wa-
nie
poza
kol
ejnośc
ią w
okr
eślo
nych
pr
zypa
dkac
h lic
zba
%
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, wyd
awan
ie sk
iero
wań
, zm
iany
regu
lacj
i pra
wny
ch,
stw
orze
nie
zajm
ując
ych
się
tym
zes
połó
w, b
azy
taki
ch
mie
jsc
liczb
a %
1
6 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
G.1
. Pom
oc w
uzy
skan
iu lo
kalu
socj
alne
go/m
iesz
kani
a kw
ater
unko
weg
o Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
dysp
onen
t śr
odkó
w
unijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a,
Sejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Po
moc
w u
zysk
aniu
loka
lu
socj
alne
go/m
iesz
kani
a
kwat
erun
kow
ego
liczb
a %
11
5 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
99
100,
0 82
8
2,8
17
17,2
2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
2 10
0,0
1 50,0
1 50,0
2
100,
0 1
50,
0 1
50,
0 Pr
zebu
dow
a, z
wię
ksze
nie
liczb
y,
dostęp
nośc
i lok
ali
liczb
a %
9
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
84
100,
0 73
8
6,9
11
13,1
2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
2 10
0,0
1 50,0
1 50,0
1
100,
0 1
100,
0 0
0
,0
Wsp
ółpr
aca
mię
dzy
zaan
gażo
wa-
nym
i org
aniz
acja
mi,
jedn
ostk
ami
sam
orzą
dow
ymi
liczb
a %
6
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 3
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
Inne
, wyd
awan
ie sk
iero
wań
, re-
zerw
acja
loka
li w
okr
eślo
nych
pr
zypa
dkac
h, z
mia
na re
gula
cji
praw
nych
, stw
orze
nie
zajm
ując
ych
się
tym
zes
połó
w
liczb
a %
1
7 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
12
100,
0 6
5
0,0
6
50,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 0
0
,0
1 10
0,0
145
G.2
. Pom
oc w
uzy
skan
iu lo
kalu
socj
alne
go/m
iesz
kani
a kw
ater
unko
weg
o Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(mie
jski
e i/l
ub g
min
ne)
+ pr
acow
nicy
so
cjal
ni, s
pecj
aliśc
i
pow
iato
we
ce
ntru
m p
omoc
y ro
dzin
ie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Sp
ołec
znej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raz
emO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Pom
oc w
uzy
skan
iu lo
kalu
so
cjal
nego
/mie
szka
nia
kw
ater
unko
weg
o lic
zba
%
115
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
5 10
0,0
5 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
5 10
0,0
2 4
0,0
3 6
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Prze
budo
wa,
zw
ięks
zeni
e lic
zby,
do
stęp
nośc
i lok
ali
liczb
a %
9
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wsp
ółpr
aca
mię
dzy
zaan
gażo
wa-
nym
i org
aniz
acja
mi,
jedn
ostk
ami
sam
orzą
dow
ymi
liczb
a %
6
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, wyd
awan
ie sk
iero
wań
, re-
zerw
acja
loka
li w
okr
eślo
nych
pr
zypa
dkac
h, z
mia
na re
gula
cji
praw
nych
, stw
orze
nie
zajm
ują-
cych
się
tym
zes
połó
w
liczb
a %
1
7 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
1 3
3,3
2 6
6,7
0 0,0
0 0,0
0 0,0
G
.3. P
omoc
w u
zysk
aniu
loka
lu so
cjal
nego
/mie
szka
nia
kwat
erun
kow
ego
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
Pom
oc w
uzy
skan
iu lo
kalu
socj
alne
go/m
iesz
kani
a kw
ater
unko
weg
olic
zba
%
115
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Prze
budo
wa,
zw
ięks
zeni
e lic
zby,
dos
tępn
ości
loka
li lic
zba
%
92
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wsp
ółpr
aca
mię
dzy
zaan
gażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i, je
dnos
tkam
i sa
mor
ządo
wym
i lic
zba
%
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, wyd
awan
ie sk
iero
wań
, rez
erw
acja
loka
li w
okr
eślo
nych
prz
ypad
-ka
ch, z
mia
na re
gula
cji p
raw
nych
, stw
orze
nie z
ajm
ując
ych
się ty
m
zesp
ołów
lic
zba
%
17
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
146
H.1
. Pra
ca so
cjal
na
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a,
Sejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Prac
a so
cjal
na
liczb
a %
70
10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
25
100,
0 18
7
2,0
7 28,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
3 10
0,0
1 3
3,3
2 6
6,7
Wię
cej p
raco
wni
ków
, wię
kszy
za-
sięg
i do
stęp
do
ich
prac
y lic
zba
%
26
100,
0 1
100,
0 0 0,0
1 10
0,0
13
100,
0 9
6
9,2
4 30,8
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 In
dyw
idua
lne
pode
jści
e, w
ywia
dy,
prac
a w
tere
nie
liczb
a %
14
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
3
10
0,0
1
33,
3 2 66,7
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
W
ięks
za w
spół
prac
a or
gani
zacj
i, w
ięks
ze z
aang
ażow
anie
NG
O
liczb
a %
3
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
1
10
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
A
ktyw
izac
ja, k
ontra
kt z
bez
dom
-ny
mi
liczb
a %
8
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
2
10
0,0
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
Po
moc
med
yczn
a, p
sych
olog
icz-
na, p
raw
na
liczb
a %
5
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
1
10
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
In
ne: w
yższ
e w
ynag
rodz
enie
i r
anga
pra
cow
nikó
w so
cjal
nych
, sz
kole
nia,
mni
ejsz
a bi
urok
raty
za-
cja,
ust
alen
ie m
odel
i, ki
erun
ków
, st
anda
rdów
pos
tępo
wan
ia, p
ozy-
skiw
anie
mie
szkań
liczb
a %
14
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
5
10
0,0
4
80,
0 1 20,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0
147
H.2
. Pra
ca so
cjal
na
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, sp
ecja
liści
pow
iato
we
ce
ntru
m p
omoc
y ro
dzin
ie
NG
O/M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Sp
ołec
znej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res
i rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raz
emO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Prac
a so
cjal
na
liczb
a %
70
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
29
100,
0 24
8
2,8
5 17,2
0 0,0
0 0,0
0 0,0
9 10
0,0
5 5
5,6
4 4
4,4
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wię
cej p
raco
wni
ków
, wię
kszy
za-
sięg
i do
stęp
do
ich
prac
y lic
zba
%
26
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
9 10
0,0
8
88,
9 1 11,1
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Indy
wid
ualn
e po
dejś
cie,
wyw
iady
, pr
aca
w te
reni
e lic
zba
%
14
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
9 10
0,0
7
77,
8 2 22,2
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
0
0,0
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wię
ksza
wsp
ółpr
aca
orga
niza
cji,
wię
ksze
zaa
ngaż
owan
ie N
GO
lic
zba
%
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Akt
ywiz
acja
, kon
trakt
z b
ezdo
m-
nym
i lic
zba
%
8
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
5 10
0,0
4
80,
0 1 20,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
Pom
oc m
edyc
zna,
psy
chol
ogic
zna,
pr
awna
lic
zba
%
5
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0 0 0,0
Inne
, wyż
sze
wyn
agro
dzen
ie i
ran-
ga p
raco
wni
ków
socj
alny
ch, s
zko-
leni
a, m
niej
sza
biur
okra
tyza
cja,
us
tale
nie
mod
eli,
kier
unkó
w, s
tan-
dard
ów p
ostę
pow
ania
, poz
yski
wa-
nie
mie
szkań
liczb
a %
14
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
2
66,
7 1 33,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 3
3,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
148
H.3
. Pra
ca so
cjal
na
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
Prac
a so
cjal
na
liczb
a %
70
10
0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wię
cej p
raco
wni
ków
, wię
kszy
zas
ięg
i dos
tęp
do ic
h pr
acy
liczb
a %
26
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Indy
wid
ualn
e po
dejś
cie,
wyw
iady
, pra
ca w
tere
nie
liczb
a %
14
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wię
ksza
wsp
ółpr
aca
orga
niza
cji,
wię
ksze
zaa
ngaż
owan
ie N
GO
lic
zba
%
3
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Akt
ywiz
acja
, kon
trakt
z b
ezdo
mny
mi
liczb
a %
8
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pom
oc m
edyc
zna,
psy
chol
ogic
zna,
pra
wna
lic
zba
%
5
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, wyż
sze
wyn
agro
dzen
ie i
rang
a pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
, sz
kole
nia,
mni
ejsz
a bi
urok
raty
zacj
a, u
stal
enie
mod
eli,
kier
unkó
w,
stan
dard
ów p
ostę
pow
ania
, poz
yski
wan
ie m
iesz
kań
liczb
a %
14
10
0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
149
I.1. P
orad
nict
wo
spec
jalis
tycz
ne
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a,
Sejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raz
emO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Pora
dnic
two
spec
jalis
tycz
ne
liczb
a %
10
7 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
40
100,
0 29
72
,5
11
27,5
2
100,
0 2
100,
0 0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
2 10
0,0
1 50,0
1 50,0
D
ostę
p do
pom
ocy
psyc
holo
gicz
-ne
j/psy
chia
trycz
nej/p
edag
ogic
zne
j w w
ycho
dzen
iu z
uza
leżn
ieni
a lic
zba
%
43
100,
0 1
100,
0 0 0,0
1 10
0,0
16
100,
0 15
93
,8
1
6,2
2 10
0,0
2 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
D
ostę
p do
por
ad p
raw
nych
lic
zba
%
7
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
3
10
0,0
2
66,7
1
33
,3
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
O
góln
ie d
ostę
p do
indy
wid
ualn
e-go
por
adni
ctw
a sp
ecja
listy
czne
-go
, pos
zerz
enie
wac
hlar
za u
sług
wob
ec b
ezdo
mny
ch
liczb
a %
4
2 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
17
10
0,0
11
64,7
6
35
,3
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
2 10
0,0
1 50,0
1 50,0
In
ne, d
ostę
p do
dor
adcy
zaw
o-do
weg
o, d
ostę
p do
opi
eki m
e-dy
czne
j, do
stęp
do
spec
jalis
ty
ds. b
ezdo
mnośc
i, w
spół
działa
nie
różn
ych
spec
jalis
tów
lic
zba
%
15
100,
0 0
0
,0
0 0,0
0
0,0
4
10
0,0
2
50,0
2
50
,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
150
I.2. P
orad
nict
wo
spec
jalis
tycz
ne
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, sp
ecja
liści
pow
iato
we
ce
ntru
m p
omoc
y ro
dzin
ie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Sp
ołec
znej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Pora
dnic
two
spec
jalis
tycz
ne
liczb
a %
10
7 10
0,0
2 10
0,0
1 5
0,0
1 5
0,0
38
100,
0 34
8
9,5
4 10,5
5
100,
0 5
100,
0 0 0,0
13
100,
0 6 46,2
7
53,
8 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Dos
tęp
do p
omoc
y ps
ycho
logi
cz-
nej/p
sych
iatry
czne
j/ped
agog
iczn
ej w
wyc
hodz
eniu
z u
zależn
ieni
a lic
zba
%
43
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0
0
,0
14
100,
0 13
9
2,9
1 7,1
1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
6
100,
0 3 50,0
3
50,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Dos
tęp
do p
orad
pra
wny
ch
liczb
a %
7
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
4
100,
0 4
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Ogó
lnie
dos
tęp
do in
dyw
idua
lne-
go p
orad
nict
wa
spec
jalis
tycz
ne-
go, p
osze
rzen
ie w
achl
arza
usłu
g w
obec
bez
dom
nych
lic
zba
%
42
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
14
100,
0 13
9
2,9
1 7,1
3
100,
0 3
100,
0 0 0,0
5
100,
0 3 60,0
2
40,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, dos
tęp
do d
orad
cy z
awo-
dow
ego,
dos
tęp
do o
piek
i me-
dycz
nej,
dostęp
do
spec
jalis
ty
ds. b
ezdo
mnośc
i, w
spół
działa
nie
różn
ych
spec
jalis
tów
lic
zba
%
15
100,
0 1
100,
0 0
0
,0
1 10
0,0
6
100,
0 4
6
6,7
2 33,3
1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
2
100,
0 0 0,0
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
151
I.3. P
orad
nict
wo
spec
jalis
tycz
ne
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zd
row
ia, s
zkoł
y)
Polic
ja, S
traż
M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
Po
radn
ictw
o sp
ecja
listy
czne
lic
zba
%
107
100,
0 3
100,
0 3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Dos
tęp
do p
omoc
y ps
ycho
logi
czne
j/psy
chia
trycz
nej/p
edag
ogic
znej
/ w
wyc
hodz
eniu
z u
zależn
ieni
a lic
zba
%
43
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Dos
tęp
do p
orad
pra
wny
ch
liczb
a %
7
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Ogó
lnie
dos
tęp
do in
dyw
idua
lneg
o po
radn
ictw
a sp
ecja
listy
czne
go,
posz
erze
nie
wac
hlar
za u
sług
wob
ec b
ezdo
mny
ch
liczb
a %
4
2 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, dos
tęp
do d
orad
cy z
awod
oweg
o, d
ostę
p do
opi
eki m
edyc
znej
, do
stęp
do
spec
jalis
ty d
s. be
zdom
nośc
i, w
spół
działa
nie
różn
ych
spe-
cjal
istó
w
liczb
a %
1
5 10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
152
J.1.
Inte
rwen
cja
kryz
ysow
a Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a,
Sejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
pom
ocow
ych
Ogółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Inte
rwen
cja
kryz
ysow
a lic
zba
%
66
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
22
100,
0 16
7
2,7
6 27,3
3
100,
0 3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
Stw
orze
nie/
popr
awa
dostęp
nośc
i do
mie
jsc
w sc
hron
iska
ch i
ośro
dkac
h in
terw
encj
i kry
zyso
wej
, wyd
ziel
anie
m
iesz
kań
liczb
a %
12
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 6
7
5,0
2 25,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
Wsp
ółpr
aca,
wym
iana
info
rmac
ji m
ię-
dzy
zaan
gażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i lic
zba
%
8
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0 0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
Stw
orze
nie
now
ych
inst
ytuc
ji, st
ano-
wis
k, b
az d
anyc
h lic
zba
%
8
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 2
6
6,7
1 33,3
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
Szko
leni
a dl
a pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
lic
zba
%
5
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 1
5
0,0
1 50,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
Inne
: zat
rudn
ieni
e ka
dry,
zm
iana
regu
-la
cji p
raw
nych
, zap
ewni
enie
pom
ocy
psyc
holo
gicz
nej,
zape
wni
enie
środ
ka
trans
portu
lic
zba
%
33
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 6
7
5,0
2 25,0
3
100,
0 3
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
153
J.2.
Inte
rwen
cja
kryz
ysow
a Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, sp
ecja
liści
pow
iato
we
cent
rum
pom
ocy
rodz
inie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Sp
ołec
znej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raz
emO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
Inte
rwen
cja
kryz
ysow
a lic
zba
%
66
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
18
100,
0 17
9
4,4
1 5,6
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
7 10
0,0
4 5
7,1
3 4
2,9
4 10
0,0
3 7
5,0
1 25,0
St
wor
zeni
e/po
praw
a do
stęp
nośc
i do
mie
jsc
w sc
hron
iska
ch i
ośro
dki i
n-te
rwen
cji k
ryzy
sow
ej, w
ydzi
elan
ie
mie
szkań
liczb
a %
12
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
W
spół
prac
a, w
ymia
na in
form
acji
mię
-dz
y za
angażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i lic
zba
%
8
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 1
5
0,0
1 50,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
St
wor
zeni
e no
wyc
h in
styt
ucji,
stan
o-w
isk,
baz
dan
ych
liczb
a %
8
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
4
100,
0 4
10
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
Szko
leni
a dl
a pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
lic
zba
%
5
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
2
100,
0 2
10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
In
ne, z
atru
dnie
nie
kadr
y, z
mia
na re
gu-
lacj
i pra
wny
ch, z
apew
nien
ie p
omoc
y ps
ycho
logi
czne
j, za
pew
nien
ie śr
odka
tra
nspo
rtu
liczb
a %
33
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 8
10
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
4 10
0,0
2 5
0,0
2 5
0,0
3 10
0,0
2 6
6,7
1 33,3
154
J.3.
Inte
rwen
cja
kryz
ysow
a Po
dmio
t wsk
azan
y do
pod
jęci
a dz
iałań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż
Mie
jska
sp
ołec
zność
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
In
terw
encj
a kr
yzys
owa
liczb
a %
66
10
0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
9 10
0,0
6 6
6,7
3 3
3,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Stw
orze
nie/
popr
awa
dostęp
nośc
i do
mie
jsc
w
schr
onis
kach
i oś
rodk
ach
inte
rwen
cji k
ryzy
-so
wej
, wyd
ziel
anie
mie
szkań
liczb
a %
12
10
0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Wsp
ółpr
aca,
wym
iana
info
rmac
ji m
iędz
y za
-an
gażo
wan
ymi o
rgan
izac
jam
i lic
zba
%
8
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
2 10
0,0
2 10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Stw
orze
nie
now
ych
inst
ytuc
ji, st
anow
isk,
baz
da
nych
lic
zba
%
8
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Szko
leni
a dl
a pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
lic
zba
%
5
100,
0 0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
: zat
rudn
ieni
e ka
dry,
zm
iana
regu
lacj
i pr
awny
ch, z
apew
nien
ie p
omoc
y ps
ycho
logi
cz-
nej,
zape
wni
enie
środ
ka tr
ansp
ortu
lic
zba
%
33
100,
0 1
100,
0 1
100,
0 0 0,0
6 10
0,0
4 6
6,7
2 3
3,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
155
K.1
. Nie
zbęd
ne u
bran
ie
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
dysp
onen
t śr
odkó
w u
nijn
ych
wła
dze
mia
sta
i g
min
y wła
dze
pow
iatu
wła
dze
w
ojew
ództ
wa
wła
dze
cent
raln
e,
min
iste
rstw
a, S
ejm
Z
akre
s i r
odza
j dzi
ałań
po
moc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Nie
zbęd
ne u
bran
ie
liczb
a %
44
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
16
100,
0 12
7
5,0
4 2
5,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
Pom
oc rz
eczo
wa,
talo
ny
liczb
a %
9
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 0
0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
O
rgan
izow
anie
zbi
órek
, za-
chęc
anie
dar
czyń
ców
lic
zba
%
6
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
1 10
0,0
0 0,0
1 10
0,0
Zint
egro
wan
ie in
form
acji
o
plac
ówka
ch w
ydając
ych,
ki
erow
anie
do
nich
lic
zba
%
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
1
100,
0 1
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
1 10
0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
St
wor
zeni
e m
agaz
ynów
, pun
k-tó
w w
ydając
ych
liczb
a %
16
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
8
100,
0 8
10
0,0
0
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
In
ne, p
omoc
fina
nsow
a,
wsp
ółpr
aca
mię
dzy
zaan
gażo
-w
anym
i org
aniz
acja
mi
liczb
a %
11
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
5
100,
0 2
4
0,0
3 6
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0
0
,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0,0
156
K.2
. Nie
zbęd
ne u
bran
ie
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
urzę
dy p
racy
ośro
dki p
omoc
y sp
ołec
znej
(m
iejs
kie
i/lub
gm
inne
) +
prac
owni
cy
socj
alni
, sp
ecja
liści
pow
iato
we
cent
rum
pom
ocy
rodz
inie
NG
O /M
onar
/P
olsk
i Kom
itet
Pom
ocy
Społ
eczn
ej
ośro
dki
inte
rwen
cji
kryz
ysow
ej
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
Nie
zbęd
ne u
bran
ie
liczb
a %
44
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
16
100,
0 12
7
5,0
4 25,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
10
100,
0 5 50,0
5
50,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pom
oc rz
eczo
wa,
talo
ny
liczb
a %
9
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
5
100,
0 5
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
2 66,7
1
33,
3 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Org
aniz
owan
ie z
biór
ek, z
achę
ca-
nie
darc
zyńc
ów
liczb
a %
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 2
6
6,7
1 33,3
0 0,0
0 0,0
0 0,0
1 10
0,0
0 0,0
1
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zint
egro
wan
ie in
form
acji
o pl
a-có
wka
ch w
ydając
ych,
kie
row
anie
do
nic
h lic
zba
%
2
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0
,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0
0,0
0 0,0
0
0
,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Stw
orze
nie
mag
azyn
ów, p
unkt
ów
wyd
ając
ych
liczb
a %
16
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
5
100,
0 4
8
0,0
1 20,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
2 66,7
1
33,
3 0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, pom
oc fi
nans
owa,
wsp
ół-
prac
a m
iędz
y za
angażo
wan
ymi
orga
niza
cjam
i lic
zba
%
11
100,
0 0 0,0
0 0,0
0 0,0
3
100,
0 1
3
3,3
2 66,7
0 0,0
0 0,0
0 0,0
3 10
0,0
1 33,3
2
66,
7 0 0,0
0 0,0
0 0,0
157
K.3
. Nie
zbęd
ne u
bran
ie
Podm
iot w
skaz
any
do p
odję
cia
działań
Inne
(ośr
odki
zdr
owia
, sz
koły
) Po
licja
, Str
aż M
iejs
ka
społ
eczn
ość
loka
lna
Zak
res i
rod
zaj d
ział
ań p
omoc
owyc
h O
gółe
m
N=2
25
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
Nie
zbęd
ne u
bran
ie
liczb
a %
44
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Pom
oc rz
eczo
wa,
talo
ny
liczb
a %
9
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Org
aniz
owan
ie z
biór
ek, z
achę
cani
e da
rczyńc
ów
liczb
a %
6
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Zint
egro
wan
ie in
form
acji
o pl
aców
kach
wyd
ając
ych,
kie
ro-
wan
ie d
o ni
ch
liczb
a %
2
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Stw
orze
nie
mag
azyn
ów, p
unkt
ów w
ydając
ych
liczb
a %
16
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Inne
, pom
oc fi
nans
owa,
wsp
ółpr
aca
mię
dzy
zaan
gażo
wa-
nym
i org
aniz
acja
mi
liczb
a %
11
10
0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
0 0,0
Ane
ks 2
do
częś
ci I
Okr
eśle
nie
prze
z pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
ogó
lnyc
h za
sad
udzi
elan
ia p
omoc
y be
zdom
nym
dla
pos
zcze
góln
ych
jej r
odza
jów
1.
Ogr
zew
alni
a Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
-ją
cych
, wedłu
g po
trze
b,
na p
odst
awie
wyw
iadu
, w
mia
rę m
ożliw
ości
W o
kres
ie z
imow
ym
Oso
bom
trzeźw
ym
Zgo
dnie
z r
egul
acja
mi
praw
nym
i/reg
ulam
inam
i w
ew.,
na p
odst
awie
skie
-ro
wan
ia, d
okum
entó
w
Na
pods
taw
ie
kryt
eriu
m d
ocho
du
Inne
, oso
bno
dla
kobi
et
i męż
czyz
n, d
la o
sób
star
szyc
h
i kob
iet w
ciąży
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 34
8 23
5 21
2 23
22
22
0
10
10
0 40
38
2
3 3
0 38
37
1
%
100,
0 10
0 90
,2
9,8
100
100
0,0
100
100
0,0
100
95,0
5,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 97
,4
2,6
2. N
ocle
gow
nia
Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
jący
ch,
wedłu
g po
trze
b,
moż
liwoś
ci, n
a
pods
taw
ie
wyw
iadu
Oso
bom
tr
zeźw
ym
Na
pods
taw
ie re
-gu
lacj
i pra
wny
ch,
regu
lam
inów
w
ew.,
skie
row
ania
,do
kum
enta
cji,
reje
stra
cji
Cał
oroc
znie
N
a po
dsta
wie
do
chod
u W
okr
esie
zi
mow
ym
Oso
bom
ak
tyw
nym
, pr
acując
ym
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
mO
PS N
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PS N
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PSN
GO
raze
mO
PS N
GO
lic
zba
355
215
193
22
20
20
0 67
64
3
5 5
0 2
2 0
2 2
0 2
1 1
36
35
1 6
6 0
%
100,
0 10
089
,8
10,2
10
0 10
0 0,
0 10
0 95
,54,
5 10
0 10
00,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 50
,050
,010
0 97
,22,
8 10
0 10
0 0,
0
3. S
chro
nisk
o D
la w
szys
tkic
h po
trze
bują
cych
, w
edłu
g po
trze
b,
moż
liwoś
ci,
na p
odst
awie
w
ywia
du
Na
pods
taw
ie re
gu-
lacj
i pra
wny
ch, r
egu-
lam
inów
wew
., sk
ie-
row
ania
, dok
umen
-ta
cji,
kont
rakt
u so
-cj
alne
go
Oso
bom
tr
zeźw
ym
Na
pods
taw
ie
kryt
eriu
m
doch
odu
W o
kres
ie
zim
owym
Od
war
unki
em
akty
wnośc
i be
zdom
nego
Inne
, mat
ki
z dz
ieck
iem
, of
iary
prz
emoc
y N
ie w
iem
R
azem
raze
mO
PS
NG
O r
azem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
m
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
liczb
a 35
5 20
0 18
0 20
79
76
3
13
13
0 1
1 0
1 1
0 4
3 1
51
48
3 6
5 1
%
100,
0 10
0 90
,0
10,0
10
0 96
,2
3,8
100
100
0,0
100
100
0,0
100
100
0,0
100
75,0
25
,0
100
94,1
5,
9 10
0 83
,3
16,7
159
4. Ł
aźni
a D
la w
szys
tkic
h po
trze
bują
cych
, wedłu
g po
trze
b, n
a po
dsta
wie
w
ywia
du
Zgo
dnie
z r
egul
acja
mi
praw
nym
i, re
gula
min
ami w
ew.
Na
pods
taw
ie sk
iero
wa-
nia,
dok
umen
tacj
i, ko
n-tr
aktu
socj
alne
go, k
orzy
-st
ania
z in
nej p
lacó
wki
Oso
bom
trzeźw
ym
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
2 24
2 21
9 23
30
27
3
20
20
0 5
5 0
50
49
1 5
5 0
%
100,
0 10
0 90
,5
9,5
100
90,0
10
,0
100
100
0,0
100
100
0,0
100
98,0
2,
0 10
0 10
0 0,
0 5.
Pra
lnia
Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
-ją
cych
, wedłu
g po
trze
b,
na p
odst
awie
wyw
iadu
Zgo
dnie
z r
egul
acja
mi
praw
nym
i, re
gula
min
ami w
ew.
Na
pods
taw
ie sk
iero
wa-
nia,
dok
umen
tacj
i, ko
-rz
ysta
nia
z usłu
g in
nej
plac
ówki
Oso
bom
trzeźw
ym
Inne
, dla
mat
ek
z dz
ieck
iem
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
1 23
6 21
5 21
32
29
3
26
25
1 5
5 0
48
46
2 4
4 0
%
100,
0 10
0 91
,1
8,9
100
90,6
9,
4 10
0 96
,2
3,8
100
100
0,0
100
95,8
4,
2 10
0 10
0 0,
0 5.
Wyż
ywie
nie
w n
atur
ze
Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
jący
ch,
wedłu
g po
trze
b, n
a po
dsta
wie
wyw
iadu
Zgo
dnie
z r
egul
a-cj
ami p
raw
nym
i, re
gula
min
ami
wew
.
Na
pods
taw
ie
skie
row
ania
, ko
rzys
tani
a z
inne
j pla
ców
ki
Oso
bom
tr
zeźw
ym
Podo
piec
znym
w
spół
prac
ują-
cym
, akt
ywny
m
Na
pods
taw
ie
doch
odu
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
mO
PS
NG
O r
azem
O
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
O
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
lic
zba
352
229
207
22
36
33
3 29
29
0
4 4
0 3
3 0
2 2
0 45
44
1
4 4
0 %
10
0,0
100
90,4
9,
6 10
0 91
,7
8,3
100
100
0,0
100
100
0,0
100
100
0,0
100
100
0,0
100
97,8
2,
2 10
0 10
0 0,
0 6.
Bon
y ży
wnośc
iow
e D
la w
szys
tkich
po
trze
bują
cych
, w
edłu
g po
trze
b,
moż
liwoś
ci, n
a po
dsta
wie
wyw
iadu
Zgo
dnie
z r
egul
a-cj
ami p
raw
nym
i, re
gula
min
ami
wew
.
Na
pods
taw
ie
skie
row
ania
, do
kum
enta
cji,
korz
ysta
nia
z in
nej p
lacó
wki
Oso
bom
tr
zeźw
ym,
nieu
zależn
iony
m
Podo
piec
znym
w
spół
prac
ują-
cym
, akt
ywny
m
Na
pods
taw
ie
doch
odu
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
mO
PS
NG
O r
azem
O
PSN
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
m
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
Ora
zem
OPS
N
GO
raze
mO
PS
NG
O
liczb
a 35
0 17
6 15
4 22
57
54
3
29
28
1 5
5 0
4 4
0 19
18
1
57
57
0 3
3 0
%
100,
0 10
0 87
,5
12,5
10
0 94
,7
5,3
100
96,6
3,
4 10
0 10
0 0,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 94
,7
5,3
100
100
0,0
100
100
0,0
160
7. U
bran
ie w
ierz
chni
e D
la w
szys
tkic
h po
trze
bują
cych
, w
edłu
g po
trze
b, n
a po
dsta
wie
wyw
iadu
Zgo
dnie
z r
egul
a-cj
ami p
raw
nym
i, re
-gu
lam
inam
i wew
.
Na
pods
taw
ie sk
iero
-w
ania
, dok
umen
tacj
i, ko
rzys
tani
a z i
nnej
pla
ców
ki
Na
pods
taw
ie
doch
odu
Dla
pod
opie
czny
ch
wsp
ółpr
acując
ych
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
lic
zba
352
244
222
22
37
34
3 7
6 1
10
9 1
3 3
0 46
46
0
5 5
0 %
10
0,0
100
91,0
9,
0 10
0 91
,9
8,1
100
85,7
14
,3
100
90,0
10
,0
100
100
0,0
100
100
0,0
100
100
0,0
8.
Bie
lizna
D
la w
szys
tkic
h po
trze
bują
-cy
ch, w
edłu
g po
trze
b, n
a po
d-st
awie
roz
ezna
nia
potr
zeb
i w
ywia
du śr
odow
isko
weg
o
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
jący
mi
prze
pisa
mi i
nor
mam
i pra
w-
nym
i
Fina
nsow
anie
raz n
a ja
kiś
czas
/ poz
yski
wan
ie
z dar
owiz
n i r
ozdy
spon
owan
ie
biel
izny
In
ne
Nie
wie
m
Raz
em
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
lic
zba
350
255
233
22
33
32
1 12
11
1
35
34
1 15
14
1
%
100,
0 10
0 91
,4
8,6
100
97,0
3,
0 10
0 91
,7
8,3
100
97,1
2,
9 10
0 93
,3
6,7
9.
But
y D
la w
szys
tkich
po
trze
bują
cych
, wedłu
g po
trze
b, n
a po
dsta
wie
roze
znan
ia p
otrz
eb
i wyw
iadu
środ
owisk
oweg
o
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami
i nor
mam
i pra
wny
mi
Fina
nsow
anie
/ po
zysk
anie
z d
arow
izn
i roz
dysp
onow
anie
ob
uwia
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
3 25
4 23
0 24
34
34
0
11
9 2
5 5
0 37
37
0
12
11
1 %
10
0,0
100
90,6
9,
4 10
0 10
0 0,
0 10
0 81
,8
18,2
10
0 10
0 0,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 91
,7
8,3
10
. Śro
dki h
igie
ny o
sobi
stej
D
la w
szys
tkich
po
trze
bują
cych
, wedłu
g
potr
zeb,
na
pods
taw
ie ro
zezn
ania
pot
rzeb
i w
ywia
du śr
odow
iskow
ego
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami
i nor
mam
i pra
wny
mi
Fina
nsow
anie
i r
ozdy
spon
owan
ie
środ
ków
hig
ieny
os
obis
tej
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
2 23
8 21
4 24
37
36
1
20
19
1 11
11
0
34
34
0 12
11
%
100,
0 10
0 89
,9
10,1
10
0 97
,3
2,7
100
95,0
5,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 91
,7
8,3
161
11. D
oraź
na p
omoc
med
yczn
a W
edłu
g po
trze
b,
na p
odst
awie
ro-
zezn
ania
pot
rzeb
i w
ywia
du śr
odo-
wis
kow
ego
Na
pods
taw
ie
zaśw
iadc
zeni
a le
-ka
rski
ego
Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
jący
ch
Zgo
dnie
z o
bo-
wią
zują
cym
i pr
zepi
sam
i i n
orm
ami p
raw
-ny
mi
Pom
oc i
pośr
edni
c-tw
o w
dos
tępi
e do
kons
ulta
cji i
wiz
yt
leka
rski
ch, o
piek
i pi
elęg
niar
skie
j itp
.
Dla
ben
efic
jen-
tów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 35
2 90
86
4
4 4
0 14
9 13
4 15
33
32
1
34
33
1 7
5 2
23
20
3 12
11
1
%
100,
0 10
0 95
,6
4,4
100
100
0,0
100
89,9
10
,1
100
97,0
3,
0 10
0 97
,1
2,9
100
71,4
28
,6
100
87,0
13
,0
100
91,7
8,
3
12
. Okr
esow
a po
moc
med
yczn
a W
edłu
g po
trze
b, n
a po
dsta
wie
roze
zna-
nia
potr
zeb
i wyw
ia-
du śr
odow
iskow
ego
Na
pods
taw
ie
zaśw
iadc
zeni
a le
-ka
rski
ego
Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
jący
ch
Zgod
nie
z obo
-w
iązu
jący
mi
prze
pisa
mi i
nor
-m
ami p
raw
nym
i
Pom
oc i
pośr
edni
c-tw
o w
dos
tępi
e do
przy
chod
ni, b
adań
ok
reso
wyc
h itp
.
Dla
ben
efic
jen-
tów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 34
8 85
79
6
20
20
0 13
4 11
9 15
32
31
1
23
23
0 14
12
2
14
13
1 26
24
2
%
100,
0 10
0 92
,9
7,1
100
100
0,0
100
88,8
11
,2
100
96,9
3,
1 10
0 10
0 0,
0 10
0 85
,7
14,3
10
0 92
,9
7,1
100
89,5
10
,5
13. D
ługo
trw
ała
pom
oc m
edyc
zna
Na
pods
taw
ie z
aśw
iad-
czen
ia le
kars
kieg
o, p
o-m
oc w
dos
tępi
e do
szpi
-ta
li, sa
nato
riów
, ter
apii
Dla
wsz
ystk
ich
potr
zebu
-ją
cych
, dla
osó
b ch
oryc
h
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami
i nor
mam
i pra
wny
mi
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 34
5 44
44
0
205
187
18
38
37
1 13
10
3
27
23
4 18
17
1
%
100,
010
0 10
0 0,
0 10
0 91
,2
8,8
100
97,4
2,
6 10
0 76
,9
23,1
10
0 85
,2
14,8
10
0 94
,4
5,6
162
14. D
oraź
na p
omoc
fina
nsow
a D
la p
otrz
ebując
ych
na
pods
taw
ie w
ywia
du śr
o-do
wisk
oweg
o i r
ozez
nani
a po
trze
b, d
la w
szys
tkic
h po
trze
bują
cych
(cho
rych
, ni
edołęż
nych
, nie
pełn
o-sp
raw
nych
itd.
)
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami i
nor
-m
ami p
raw
nym
i, w
po-
stac
i zas
iłków
je
dnor
azow
ych,
cel
owyc
h i i
nnyc
h do
raźn
ych
świa
dczeń
Na
pods
taw
ie k
ryte
-ri
um d
ocho
du/
bezd
omny
m b
ez śr
od-
ków
do ży
cia
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
2 12
6 11
6 10
15
9 14
9 10
21
21
0
9 6
3 27
24
3
10
9 1
%
100,
0 10
0 92
,1
7,9
100
93,7
6,
3 10
0 10
0 0,
0 10
0 66
,7
33,3
10
0 88
,9
11,1
10
0 90
,0
10,0
15. O
kres
owa
pom
oc fi
nans
owa
Dla
pot
rzeb
ując
ych
na
pods
taw
ie w
ywia
du ś
ro-
dow
isko
weg
o i r
ozez
na-
nia
potr
zeb,
dla
wsz
yst-
kich
pot
rzeb
ując
ych
(cho
rych
, nie
dołężn
ych,
ni
epeł
nosp
raw
nych
itd.
)
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami i
nor
-m
ami p
raw
nym
i, w
po-
stac
i zas
iłków
i in
nych
do
raźn
ych św
iadc
zeń
Na
pods
taw
ie k
ryte
-ri
um d
ocho
du/
bezd
omny
m b
ez śr
od-
ków
do ży
cia
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 34
8 12
0 10
9 11
14
5 13
4 11
30
30
0
9 6
3 32
31
1
12
11
1 %
10
0,0
100
90,8
9,
2 10
0 92
,4
7,6
100
100
0,0
100
66,7
33
,3
100
96,9
3,
1 10
0 91
,6
8,3
16
. Dłu
gotr
wał
a po
moc
fina
nsow
a D
la p
otrz
ebując
ych
na
pods
taw
ie w
ywia
du
środ
owis
kow
ego
i ro-
zezn
ania
pot
rzeb
, dla
w
szys
tkic
h po
trze
bu-
jący
ch (c
hory
ch, n
ie-
dołężn
ych,
nie
pełn
o-sp
raw
nych
itd.
)
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami i
nor
-m
ami p
raw
nym
i, w
po-
stac
i zas
iłków
i in
nych
do
raźn
ych św
iadc
zeń
Na
pods
taw
ie k
ryte
-ri
um d
ocho
du/
bezd
omny
m b
ez śr
od-
ków
do ży
cia
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 34
6 11
8 10
8 10
14
5 13
4 11
25
25
0
9 6
3 41
39
2
8 7
1 %
10
0,0
100
91,5
8,
5 10
0 92
,4
7,6
100
100
0,0
100
66,7
33
,3
100
95,1
4,
9 10
0 87
,5
12,5
163
17. P
orad
y pr
awne
D
la p
otrz
ebując
ych
na
pods
taw
ie w
ywia
du
środ
owis
kow
ego
i roz
e-zn
ania
pot
rzeb
, dla
w
szys
tkic
h po
trze
bują
-cy
ch/b
ezdo
mny
ch
Zgod
nie
z ob
owią
zują
cy-
mi p
rzep
isam
i i n
orm
ami
praw
nym
i, za
pew
nien
ie
dostęp
u do
spec
jalis
tów
, po
radn
ictw
a pr
awne
go
i kon
sulta
cji
W r
amac
h pr
acy
so
cjal
nej
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
5 24
9 22
6 23
45
44
1
11
11
0 3
3 0
36
33
3 11
11
0
%
100,
0 10
0 90
,8
9,2
100
97,8
2,
2 10
0 10
0 0,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 91
,7
8,3
100
100
0,0
18. P
orad
y ps
ycho
logi
czne
Dla
pot
rzeb
ując
ych
na
pods
taw
ie w
ywia
du śr
o-do
wisk
oweg
o i r
ozpo
zna-
nia,
dla
wsz
ystk
ich
po-
trze
bują
cych
/bez
dom
nych
Zgo
dnie
z o
bow
iązu
ją-
cym
i prz
epis
ami i
nor
-m
ami p
raw
nym
i, za
-pe
wni
enie
dos
tępu
do
spec
jalis
tów
, por
adni
c-tw
a i k
onsu
ltacj
i
W r
amac
h pr
acy
so
cjal
nej
Dla
ben
efic
jent
ów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 35
5 25
4 23
1 23
44
43
1
10
10
0 4
4 0
31
28
3 12
12
0
%
100,
0 10
0 90
,9
9,1
100
97,7
2,
3 10
0 10
0 0,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 90
,3
9,7
100
100
0,0
19. P
omoc
w u
zysk
aniu
mie
szka
nia
na st
ałe
Dla
zm
oty-
wow
anyc
h
do w
yjśc
ia
z be
zdom
-nośc
i
Dla
wsz
yst-
kich
po
trze
bu-
jący
ch
Zgo
dnie
z
obow
iązu
-ją
cym
i pr
zepi
sam
i i n
orm
ami
praw
nym
i
Pom
oc
w z
ebra
niu
i złoże
niu
doku
men
tów
ni
ezbę
dnyc
h do
zam
eldo
-w
ania
Roz
pozn
a-ni
e po
trze
b na
pod
sta-
wie
wyw
ia-
du śr
odow
i-sk
oweg
o
We
wsp
ół-
prac
y z
sa-
mor
ząde
m,
gminą
W r
amac
h pr
acy
so
cjal
nej
Dla
ben
efi-
cjen
tów
O
PS/N
GO
In
ne
Dla
osó
b,
któr
e są
w
stan
ie się
utrz
ymać
Nie
wie
m
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 35
1 61
53
8
55
52
3 32
29
3
7 6
1 39
35
4
30
28
2 7
7 0
9 7
2 65
63
2
26
25
1 20
19
1
%
100,
010
086
,913
,1 1
00 9
4,5
5,5
100
90,6
9,4
100
85,7
14,3
100
89,7
10,3
100
93,3
6,7
100
100
0,0
100
77,8
22,2
100
96,9
3,1
100
96,2
3,8
100
95,0
5,0
164
20. P
omoc
w u
zysk
aniu
loka
lu ty
mcz
asow
ego
Dla
zm
oty-
wow
anyc
h
do w
yjśc
ia
z be
zdom
-nośc
i
Dla
wsz
yst-
kich
po-
trze
bują
-cy
ch
Zgo
dnie
z
obow
iązu
-ją
cym
i pr
zepi
sam
i i n
orm
ami
praw
nym
i
Pom
oc
w z
ebra
niu
i złoże
niu
doku
men
tów
ni
ezbę
dnyc
h do
zam
eldo
-w
ania
Roz
pozn
a-ni
e po
trze
b na
pod
sta-
wie
wyw
ia-
du śr
odow
i-sk
oweg
o
We
wsp
ół-
prac
y z
sa-
mor
ząde
m,
gminą
W r
amac
h pr
acy
so
cjal
nej
Dla
ben
efi-
cjen
tów
O
PS/N
GO
In
ne
Dla
osó
b,
któr
e są
w
stan
ie się
utrz
ymać
Nie
wie
m
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 35
3 62
55
7
63
59
4 41
38
3
6 5
1 41
36
5
31
30
1 5
5 0
10
8 2
62
60
2 17
16
1
15
14
1 %
10
0,0
100
88,7
11,
3 10
0 93
,7 6
,310
092
,77,
310
083
,316
,710
087
,812
,210
096
,8 3
,2
100
100
0,0
100
80,0
20,0
100
96,8
3,2
100
94,1
5,9
100
93,3
6,7
21
. Pom
oc w
uzy
skan
iu m
eldu
nku
Dla
zm
o-ty
wow
a-ny
ch
do w
yjśc
ia
z be
z-do
mnośc
i
Dla
wsz
yst-
kich
pot
rze-
bują
cych
Zgo
dnie
z
obow
iązu
-ją
cym
i pr
zepi
sam
i i n
orm
ami
praw
nym
i
Pom
oc
w z
ebra
niu
i złoże
niu
doku
men
tów
ni
ezb ę
dnyc
h do
zam
eldo
-w
ania
Zap
ewni
enie
po
trze
b by
-to
wyc
h (m
.in.
mie
szkań
socj
alny
ch)
Roz
pozn
a-ni
e po
trze
b na
pod
staw
iew
ywia
du
środ
owis
ko-
weg
o
We
wsp
ół-
prac
y z
sa-
mor
ząde
m,
gminą
W r
amac
h pr
acy
so
cjal
nej
Dla
ben
efi-
cjen
tów
O
PS/N
GO
In
ne
Dla
osó
b,
któr
ym z
a-pe
wni
ono
loku
m
socj
alne
Nie
wie
m
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 34
9 54
51
3
74
66
8 38
36
2
10
9 1
4 3
1 43
37
6
25
24
1 6
6 0
11
9 2
45
44
1 20
19
1
19
18
1 %
10
0,0
100
94,4
5,6
100
89,2
10,
8 10
094
,75,
310
090
,010
,010
075
,025
,010
086
,014
,010
0 96
,0
4,0
100
100
0,0
100
81,8
18,2
100
97,8
2,2
100
95,0
5,0
100
94,7
5,
3
22. P
omoc
w u
mie
szcz
eniu
w d
omu
pom
ocy
społ
eczn
ej
Na
pods
taw
ie r
oze-
znan
ia p
otrz
eb
i wyw
iadu
środ
owi-
skow
ego
Zgo
dnie
z p
rzep
i-sa
mi i
nor
mam
i pr
awny
mi,
wsp
ół-
prac
a z
loka
lnym
sa
mor
ząde
m
Dla
osó
b na
jbar
dzie
j po
trze
bują
cych
(c
hory
ch, n
iepełn
o-sp
raw
nych
, sta
r-sz
ych
i sam
otny
ch)
Dla
każ
dego
po
trze
bują
cego
D
la b
enef
icje
ntów
O
PS/N
GO
In
ne
Nie
wie
m
Raz
em
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
lic
zba
353
54
47
7 10
8 99
9
85
82
3 48
43
5
6 5
1 41
40
1
11
10
1 %
10
0,0
100
87,0
13
,0
100
91,7
8,
3 10
0 96
,5
3,5
100
89,6
10
,4
100
83,3
16
,7
100
97,6
2,
4 10
0 90
,9
9,1
165 165
23. P
omoc
w u
zysk
aniu
pra
cy
Wedłu
g po
-tr
zeb,
na
pod-
staw
ie ro
zezn
a-ni
a, w
ywia
du
środ
owisk
owe-
go, d
la w
szys
t-ki
ch p
otrz
ebu-
jący
ch
Zgo
dnie
z
usta
wą
i obo
-w
iązu
jący
mi
norm
ami
praw
nym
i
Skie
row
anie
do
/wsp
ółpr
aca
z U
rzęd
em
Prac
y
W r
amac
h pr
acy
socj
alne
j
Prac
e in
ter-
wen
cyjn
e,
klub
y pr
acy
Dla
osó
b be
z-ro
botn
ych
w
wie
ku p
ro-
dukc
yjny
m
Dla
ben
efic
jen-
tów
OPS
/NG
O
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 35
1 15
7 14
1 16
28
26
2
43
42
1 8
7 1
12
12
0 49
45
4
8 7
1 41
39
2
5 5
0
%
100,
0 10
0 89
,910
,2
100
92,9
7,
1 10
0 97
,72,
3 10
0 87
,512
,510
0 10
0 0,
0 10
0 91
,88,
2 10
0 87
,512
,510
0 95
,14,
9 10
0 10
0 0,
0 24
. Pom
oc w
uzy
skan
iu sz
kole
nia
Dla
każ
dego
chęt
nego
, po-
trze
bują
cego
Zgo
dnie
z u
sta-
wam
i i n
orm
ami
praw
nym
i
Dla
wsp
ółpr
acu-
jący
ch z
urzęd
em
prac
y
W r
amac
h pr
acy
socj
alne
j
Dla
osó
b be
zro-
botn
ych
w w
ieku
pr
oduk
cyjn
ym
Dla
ben
efic
jen-
tów
OPS
/NG
O
Inne
, pro
wad
zeni
e sz
koleń
i kur
sów
, w
szys
cy b
ezro
botn
i, ki
erow
anie
do
od-
pow
iedn
ich
mie
jsc
Nie
wie
m
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 34
9 16
0 14
6 14
28
26
2
29
29
0 22
19
3
41
37
4 7
5 2
52
50
2 10
10
0
%
100,
010
0 91
,3
8,7
100
92,9
7,
1 10
0 10
0 0,
0 10
0 86
,4
13,6
10
0 90
,2
9,8
100
71,4
28
,6
100
96,2
3,
8 10
0 10
0 0,
0 25
. Pom
oc w
pop
raw
ie k
onta
ktu
z ro
dziną
Dla
każ
dego
po
trze
bują
ce-
go, c
hętn
ego
Zgo
dnie
z u
sta-
wą
i prz
epis
a-m
i pra
wny
mi
Na
pods
taw
ie
roze
znan
ia p
o-tr
zeb
i wyw
iadu
śr
odow
isko
weg
o
Med
iacj
e i r
oz-
mow
y z
rodz
iną
i bez
dom
nym
W r
amac
h
prac
y so
cjal
nej
Dla
ben
efic
jen-
tów
OPS
/NG
O
Zap
ewni
enie
do
stęp
u do
ps
ycho
logó
w
i spe
cjal
istó
w
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 35
2 19
8 17
9 19
22
21
1
33
31
2 39
37
2
16
16
0 8
6 2
5 5
0 15
14
1
16
16
0 %
10
0,0
100
90,4
9,6
100
95,5
4,
5 10
0 93
,96,
1 10
0 94
,95,
1 10
0 10
0 0,
0 10
0 75
,025
,010
0 10
0 0,
0 10
0 93
,36,
7 10
0 10
0 0,
0
166
26. P
omoc
w w
yjśc
iu z
alk
ohol
izm
u D
la z
mot
ywo-
wan
ych
do
podjęc
ia le
cze-
nia
i ter
apii
Zgo
dnie
z
usta
wą
i p
rzep
isam
i pr
awny
mi
Na
pods
taw
ie
roze
znan
ia p
o-tr
zeb
i wyw
iadu
śr
odow
isko
weg
o
Dla
każ
dego
po-
trze
bują
cego
/ dl
a w
szys
tkic
h uz
ależ
nion
ych
W r
amac
h pr
acy
socj
alne
j D
la b
enef
icje
n-tó
w O
PS/N
GO
Zap
ewni
enie
do
stęp
u do
sp
ecja
listó
w,
lekó
w it
d.
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 35
2 96
88
8
29
27
2 8
7 1
132
120
12
9 9
0 5
4 1
42
41
1 2
20
2 9
9 0
%
100,
010
0 91
,7
8,3
100
93,1
6,9
100
87,5
12,5
100
90,9
9,1
100
100
0,0
100
80,0
20,0
100
97,6
2,4
100
90,9
9,1
100
100
0,0
27. P
omoc
w w
yjśc
iu z
nar
kom
anii
Dla
zm
otyw
o-w
anyc
h do
po
djęc
ia le
cze-
nia
i ter
apii
Zgo
dnie
z
usta
wą
i p
rzep
isam
i pr
awny
mi
Na
pods
taw
ie
roze
znan
ia p
o-tr
zeb
i wyw
iadu
śr
odow
isko
weg
o
Dla
każ
dego
po-
trze
bują
cego
/ dl
a w
szys
tkic
h uz
ależ
nion
ych
W r
amac
h pr
acy
socj
alne
j D
la b
enef
icje
n-tó
w O
PS/N
GO
Zap
ewni
enie
do
stęp
u do
sp
ecja
listó
w,
lekó
w it
d.
Inne
N
ie w
iem
Raz
em
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
razem
OPS
NGO
liczb
a 34
9 10
1 93
7
29
28
1 8
7 1
136
123
13
9 9
0 5
4 1
27
26
1 22
21
1
12
10
2 %
10
0,0
100
93,1
6,
9 10
0 96
,63,
4 10
0 87
,512
,510
0 90
,49,
6 10
0 10
0 0,
0 10
0 80
,020
,010
0 96
,33,
7 10
0 95
,54,
5 10
0 83
,3
16,7
28. P
omoc
w u
zysk
aniu
ren
ty
Dla
speł
niając
ych
wym
ogi
ZU
S/K
RU
S
(lata
pra
cy i
wie
k),
zgod
nie
z pr
awem
, na
moc
y us
taw
, we
wsp
ółpr
acy
z or
ga-
nam
i adm
inis
trac
ji,
prac
a so
cjal
na
Cho
rym
na
pod-
staw
ie o
rzec
zeń
le-
kars
kich
Na
pods
taw
ie r
oze-
znan
ia p
otrz
eb
i inf
orm
acji
z w
y-w
iadó
w śr
odow
i-sk
owyc
h
Dla
wsz
ystk
ich
po
trze
bują
cych
N
ie w
iem
In
ne
Pom
oc w
gro
ma-
dzen
iu d
okum
enta
-cj
i i z
ałat
wia
niu
fo
rmal
nośc
i R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
lic
zba
353
188
174
14
33
32
1 7
7 0
58
49
9 17
17
0
21
19
2 29
28
1
%
100,
0 10
0 92
,6
7,4
100
97,0
3,
0 10
0 10
0 0,
0 10
0 84
,5
15,5
10
0 10
0 0,
0 10
0 90
,5
9,5
100
96,6
3,
4
167
29. P
omoc
w u
zysk
aniu
em
eryt
ury
Dla
speł
niając
ych
kryt
eria
(m
.in. l
ata
prac
y), n
a po
dsta
-w
ie d
okum
entó
w, z
godn
ie
z ust
awą
o po
moc
y sp
ołec
znej
i o
bow
iązu
jący
m p
raw
em,
prac
a so
cjal
na, w
edłu
g w
y-w
iadu
środ
owisk
oweg
o i d
e-cy
zji,
pom
oc b
ezdo
mny
m
i poś
redn
ictw
o w
zała
twia
niu
form
alnośc
i, zb
iera
nie d
oku-
men
tów
, wie
k em
eryt
alny
Na
pods
taw
ie
zaśw
iadc
zeń
le
kars
kich
/orz
eczeń
o
niep
ełno
spra
wnośc
i
Dla
wsz
ystk
ich
po
trze
bują
cych
/ w
edłu
g po
trze
b N
ie w
iem
In
ne
Ben
efic
jenc
i O
PS/N
GO
R
azem
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
O
PS
NG
O
liczb
a 34
9 23
9 22
5 14
4
4 0
57
49
8 17
17
0
23
21
2 9
6 3
%
100,
0 10
0 94
,1
5,9
100
100
0,0
100
86,0
14
,0
100
100
0,0
100
91,3
8,
7 10
0 66
,7
33,3
30
. Pom
oc w
uzy
skan
iu u
bezp
iecz
enia
zdr
owot
nego
W
spół
prac
a z Z
US,
zg
odni
e z u
staw
ą
i ob
owią
zują
cym
pr
awem
, na
pods
taw
ie
zaśw
iadc
zeni
a le
kar-
skie
go, o
rzec
zeni
a
o ni
epeł
nosp
raw
no-
ści/o
sobo
m ch
orym
, or
az w
ywia
du śr
odo-
wisk
oweg
o i d
ecyz
ji
Zar
ejes
trow
anym
w
UP/
prac
ując
ym
Pośr
edni
ctw
o oś
rodk
ów w
zał
a-tw
iani
u fo
rmal
nośc
i
Wsz
ystk
im p
otrz
e-bu
jący
m/ w
edłu
g po
trze
b
Pom
oc d
la
speł
niając
ych
kryt
eria
(np.
do
chod
owe)
N
ie w
iem
In
ne o
dpow
iedz
i R
azem
raze
mO
PS
NG
O
raze
m
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
ra
zem
OPS
N
GO
lic
zba
349
132
124
8 12
12
0
2 2
0 10
4 91
13
40
38
2
18
18
0 41
37
4
%
100,
010
0 93
,9
6,1
100
100
0,0
100
100
0,0
100
87,5
12
,5
100
95,0
5,
0 10
0 10
0 6,
7 10
0 90
,2
9,8
169
Aneks 1 do części II
Legenda – symbole występujące w matrycy oraz w raporcie F-1 powiat garwoliński F-2 powiat grójecki F-3 powiat kozienicki F-4 powiat lipski F-5 powiat makowski F-6 powiat miński F-7 powiat płoński F-8 powiat pułtuski F-9 powiat sokołowski F-10 powiat żyrardowski F-11 powiat wołomiński F-12 powiat żuromiński F-13 powiat zwoleński F-14 powiat przysuski F-15 powiat ciechanowski F-16 powiat grodziski F-17 powiat mławski F-18 powiat wyszkowski F-19 powiat białobrzeski F-20 powiat szydłowiecki F-21 powiat płocki F-22 powiat nowodworski F-23 powiat ostrowski F-24 powiat sochaczewski F-25 powiat garwoliński F-26 powiat węgrowski F-27 powiat warszawski FGI nr/3 F-28 powiat warszawski FGI nr/2 F-29 powiat warszawski FGI nr/1 F-30 powiat warszawski zachodni F-31 powiat siedlecki F-32 powiat przasnyski F-33 powiat otwocki F-34 powiat ostrołęcki
170
AN
EK
S 2
do c
zęśc
i II
Mat
ryca
tren
dów
w fo
kusa
ch (F
-1 d
o F-
5)
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
1*
F-2*
F-
3*/*
* F-
4*/*
* F-
5* *
* 1/
1 źr
ódła
fina
nso-
wan
ia
Środ
ki wła
sne
(100
% p
rzek
a-zy
wan
e pr
zez
gminę)
Śr
odki
wła
sne
(choć
niek
tó-
re u
daje
się
refu
ndow
ać
z w
ojew
ództ
wa)
Środ
ki wła
sne
w 1
00%
prz
e-ka
zane
prz
ez g
minę
Bra
k śr
odkó
w b
o ni
e było
pr
oble
mu
Woj
ewod
a –
50 i
gmin
y 50
2/1
znaj
omość
zapi
-só
w st
rate
gii
Stra
tegi
a jes
t pra
ktyc
znie
nie
-zn
ana.
To d
okum
ent s
zufla
do-
wy.
Kor
zysta
się z
usta
wy
(1)
Stra
tegi
a je
st tr
ochę
zna
na, a
le
racz
ej n
ie st
osow
ana.
To
do-
kum
ent o
góln
y –
pods
tawą
jest
ust
awa
Bra
k zn
ajom
ości
stra
tegi
i wo-
jew
ódzk
iej,
kier
ują
się
zapi
-sa
mi s
trate
gii g
min
nych
Bra
k zn
ajom
ości
zap
isów
stra
-te
gii.
Znan
e są
stra
tegi
e gm
in-
ne, a
prz
ypad
ki ro
zwią
zyw
ane
na b
ieżą
co
Znan
y fa
kt is
tnie
nia
doku
-m
entu
, ale
nie
znan
e je
go
zapi
sy
3/1
koor
dyna
cja
działań
pom
oco-
wyc
h w
woj
ewód
z-tw
ie
Dzi
ałan
ia n
ie są
koo
rdyn
owan
e D
ział
ania
nie
są k
oord
ynow
a-ne
, wsz
ystk
im z
ajm
uje
się
OPS
Za k
oord
ynac
ję u
znan
o: z
e-br
ania
zes
połó
w a
ntyk
ryzy
-so
wyc
h, m
onito
ring
oraz
wy-
mia
nę in
form
acji
mię
dzy
gmin
ami
Jest
wsp
ółpr
aca
na p
ozio
mie
O
PS, t
rudn
o m
ówić
jedn
ak o
ko
ordy
nacj
i
Pow
szec
hnie
nie
, bo
w w
ie-
lu g
min
ach
nie
ma
prob
le-
mu.
Gdz
ie in
dzie
j wsp
ółpr
a-co
wał
y ur
zędy
i in
stytu
cje
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Bra
k sf
orm
aliz
owan
ego
sys-
tem
u oc
en (2
) B
rak
sfor
mal
izow
aneg
o sy
s-te
mu
ocen
. Tru
dno
o do
bre
rezu
ltaty
w p
racy
z ty
m śr
o-do
wis
kiem
Za o
góln
y w
skaź
nik
uzna
no
usam
odzi
elni
enie
się
bezd
om-
nego
(roz
umia
ne ja
ko m
iesz
-ka
nie
i pos
iada
nie śr
odkó
w
utrz
yman
ia)
Nie
wsk
azan
o ża
dnyc
h N
ie m
a pr
oble
mu,
wię
c ni
e m
a w
skaź
nikó
w
2/2
prop
onow
ane
wsk
aźni
ki sk
utec
z-nośc
i
Poda
wan
o ef
ekty
dzi
ałań
po-
moc
owyc
h Za
prop
onow
ano
wsk
aźni
ki
(choć
racz
ej o
piso
we)
Li
czba
osó
b us
amod
ziel
nio-
nych
ora
z ki
lka
wsk
aźni
ków
op
isow
ych
Nie
wsk
azan
o ża
dnyc
h W
skaz
ywan
o na
„sa
tys-
fakc
ję”
z usłu
g op
iekuń-
czyc
h i u
mie
szcz
enie
w
pla
ców
ce w
raz
z opła
-ce
niem
pob
ytu
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
N
ie b
yło
taki
ej w
spół
prac
y (z
resz
tą b
rak
NG
O)
Nie
ma w
zasa
dzie
wsp
ółpr
acy
Nie
ma
wsp
ółpr
acy,
bo
nie
ma
NG
O z
ajm
ując
ych
się
tym
pr
oble
mem
(6)
W z
akre
sie
bezd
omnośc
i nie
w
spół
prac
owan
o Jeśl
i tak
a w
spół
prac
a je
st,
to p
ewni
e zw
ięks
za sk
u-te
czność
pom
ocy
4/2
pom
oc a
regu
la-
cje
praw
ne
Prob
lem
em je
st m
eldu
nek
a
mie
jsce
prz
ebyw
ania
bez
-do
mne
go o
raz
kosz
ty b
udow
y C
IS i
np. m
iesz
kań
kom
unal
-ny
ch, p
robl
emy
z le
czen
iem
or
az m
eldu
nkie
m p
rzy
posz
u-ki
wan
iu p
racy
Prob
lem
em je
st m
eldu
nek
w
mie
jscu
, gdz
ie n
ie p
rzeb
y-w
a się
od la
t ora
z pr
oced
ury
kier
owan
ia n
a pr
zym
usow
e te
rapi
e
Obe
cne r
egul
acje
pra
wne
są
wy s
tarc
zają
ce (b
o be
zdom
ność
w
iąże
się c
zęsto
z w
olny
m w
y-bo
rem
). Zm
iani
e mogły
by u
lec
kwes
tie p
rzym
usow
ego
lecz
enia
od
wyk
oweg
o
Ze w
zglę
du n
a br
ak te
go p
ro-
blem
u tru
dno
pow
iedz
ieć.
Ma-
ła je
st n
awet
zna
jom
ość
tych
re
gula
cji.
Obe
cne
regu
lacj
e um
oż-
liwia
ją p
odst
awow
ą po
-m
oc. G
min
y po
win
ny z
a-pe
wni
ać lo
kale
soc
jaln
e.
Pow
inny
też
istn
ieć
cen-
tra św
iadc
zeni
a ko
mpl
ek-
sow
ych
usłu
g (n
ocle
g,
pora
da it
d.)
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
Py
tani
a/pr
oble
my
F-1*
F-
2*
F-3*
**
F-4*
**
F-5*
**
5/2
post
ulow
ane
zmia
ny w
sfer
ze
finan
sow
ania
po
moc
y
Odc
iąże
nie
finan
sow
e gm
in
(np.
na
pow
iaty
) O
dciąże
nie
finan
sow
e gm
in
(prz
enie
sien
ie n
iekt
óryc
h ko
sztó
w n
a w
ojew
odę
Moż
liwość
zatru
dnia
nia
spe-
cjal
istó
w (n
p. p
sych
olog
ów)
Pien
iądz
e bu
dżet
owe,
bo
OPS
ni
e m
ają
ich
na e
wen
tual
ną
pom
oc d
la b
ezdo
mny
ch
Wię
cej ś
rodk
ów o
d w
oje-
wod
y, w
ięce
j od
gmin
na
loka
le so
cjal
ne i
zatru
dnia
-ni
e sp
ecja
listó
w
6/2
post
ulow
ane
źródła
fina
nsow
ania
po
moc
y
MPI
PS −
(30)
, woj
ewod
a –
(20)
, gm
ina
(10)
, (30
), in
ne −
(1
0)
Woj
ewod
a i g
min
y M
inis
ters
two −
(30)
, woj
ewo-
da (3
0−60
) i g
min
y (3
0−50
) M
inis
ters
two
(80−
90) i
gm
iny
(10−
20)
50−6
0 od
woj
ewod
y
i 40−
do 5
0 od
gm
in
7/2
Przy
czyn
y ni
e-w
ydol
nośc
i sys
tem
u po
lityk
i społe
czne
j
(3)
(5)
(7)
(8)
(9)
1/3
czy
istn
iała
w
spół
prac
a N
GO
i O
PS
Bra
k w
zas
adzi
e ta
kiej
w
spół
prac
y B
rak
wsp
ółpr
acy,
spor
adyc
zne
kont
akty
B
rak
wsp
ółpr
acy
Bra
k w
zak
resi
e be
zdom
nośc
i Je
den
OPS
wsp
ółpr
acow
ał
z N
GO
pro
wad
zący
m p
la-
ców
kę d
la b
ezdo
mny
ch.
Pozo
stałe
nie
2/
3 po
dział k
ompe
-te
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
Bra
k B
rak
Gdy
by w
spół
prac
a była
, to
za-
sady
są ja
sne
(pla
ców
ki N
GO
, a
finan
sow
anie
OPS
)
Bra
k N
ie m
a uz
godn
ień
form
al-
nych
3/3
Kom
plem
enta
r-ność
NG
O i
OPS
N
GO
są b
ardz
iej e
last
yczn
e
i bez
pośr
edni
e w
pom
ocy,
ma-
ją le
pszy
wiz
erun
ek sp
ołec
zny
Hip
otet
yczn
ie O
PS c
hętn
ie
prze
kazały
by w
ięks
zość
zad
ań
NG
O
(Hip
otet
yczn
ie) N
GO
są k
om-
plem
enta
rne
wzg
lęde
m O
PS,
tańs
ze o
raz
bard
ziej
ela
styc
z-ne
pra
wni
e
NG
O m
ogły
by św
iadc
zyć
usłu
gi, k
tóre
fina
nsow
ałby
O
PS
Tak
– N
GO
dzi
ałają,
a O
PS
płacą
4/3
konk
uren
cyjn
ość
NG
O i
OPS
N
ie z
akła
da się
Nie
zakła
da się
Tańs
ze u
sługi
prz
y do
bryc
h sta
n-da
rdac
h (w
por
ówna
niu
z OPS
) B
rak
taki
ch sf
er
Jedy
nie
NG
O m
ogą
konk
u-ro
wać
mię
dzy
sobą
1/
4 oc
ena
wsp
ółpr
a-cy
mię
dzy
NG
O
a O
PS
Nie
om
awia
no
Na
ogół
dot
yczy
pos
zuki
wa-
nia
mie
jsca
w p
lacó
wka
ch
Nie
om
awia
no
Nie
om
awia
no
Jede
n O
PS b
ył z
adow
olon
y ze
wsp
ółpr
acy
2/4
zmia
ny w
zak
re-
sie
tej w
spół
prac
y N
ie o
maw
iano
N
ie p
otra
fiono
się
ust
osun
-ko
wać
N
ie o
maw
iano
N
ie o
maw
iano
N
ie p
ropo
now
ano.
Jede
n O
PS p
ostu
low
ał w
ięce
j w
ykw
alifi
kow
anej
kad
ry
u N
GO
1/
5 sf
ery
wym
agają-
ce re
form
Ze
bran
ie in
form
acji,
zap
ew-
nien
ie m
iesz
kani
a i p
racy
(4)
Głó
wni
e w
skaz
ano
na p
otrz
e-bę
stan
dard
ów z
akre
su św
iad-
czon
ych
usłu
g or
az z
atru
dnia
-ni
e sp
ecja
listó
w
Ref
orm
wym
aga
sfer
a or
gani
-za
cji i
zar
ządz
ania
. Pod
sta-
wow
ym m
anka
men
tem
jest
br
ak n
ocle
gow
ni. D
ział
ania
po
win
ny b
yć tr
zyet
apow
e
Z po
wod
u br
aku
prob
lem
u tru
dno
o w
skaz
anie
sfer
wy-
mag
ając
ych
refo
rm
Zwię
ksze
nie śr
odkó
w n
a w
ykw
alifi
kow
aną
kadrę
i m
iesz
kani
a so
cjal
ne (1
0)
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
171
172
Py
tani
a/pr
oble
my
F-1*
F-
2*
F-3*
**
F-4*
**
F-5*
**
2/5
zasa
dy w
spół
-pr
acy
NG
O i
OPS
N
GO
mogły
by św
iadc
zyć
usłu
gi, z
aś O
PS a
dmin
istro
-w
ać i
finan
sow
ać p
omoc
NG
O m
ogły
by św
iadc
zyć
usłu
gi, z
aś O
PS a
dmin
istro
-w
ać i
finan
sow
ać p
omoc
Zasa
da p
artn
erst
wa
oraz
jasn
o ok
reśl
one
ram
y w
spół
prac
y (p
odzi
ał o
bow
iązk
ów),
wpł
yw
na b
udże
t i a
naliz
a pr
zycz
yn
bezd
omnośc
i
NG
O m
ogły
by b
yć o
dpow
ie-
dzia
lne
za p
row
adze
nie
pla-
ców
ek
W z
asad
zie
zasa
d ni
e po
da-
no p
oza
wsp
ólny
mi d
ział
a-ni
ami
2a/5
fina
nsow
anie
dz
iałań
NG
O
Pow
inno
się
je z
lecać
(sam
o-rząd
y) N
GO
. Kon
trakt
owość
też
była
by d
obra
. Kon
iecz
na
stan
dary
zacj
a
Usł
ugi N
GO
pow
inny
real
i-zo
wać
na
zasa
dzie
dot
acji.
K
ontra
ktow
anie
moż
e być
trudn
e, b
o be
zdom
ni są
mo-
biln
i
Z pu
nktu
wid
zeni
a N
GO
lep-
sze
są p
ewni
e do
tacj
e. D
la
OPS
nat
omia
st p
owie
rzan
ie
usłu
g
Naj
leps
ze b
yłob
y ko
ntra
kto-
wan
ie, a
le m
ogło
by p
row
adzić
do z
awyż
ania
licz
by b
ezdo
m-
nych
Kon
trakt
y (4
0) i
dota
cje
(60)
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
(1
) do
kum
enty
taki
e tw
orzo
ne są
z p
rzym
usu,
nie
uw
zglę
dnia
ją sp
ecyf
iki l
okal
nej,
i tak
pod
staw
ą dz
iałań
jest
ust
awa
i jej
zap
isy.
(2
) sy
stem
u ta
kieg
o ni
e st
wor
zono
, bo
brak
cza
su, m
ała
jest
skal
a zj
awis
ka i
podo
piec
zni (
bezd
omni
) nie
chęt
nie
wsp
ółpr
acują.
(3
) br
ak o
dpow
iedn
ich
schr
onis
k, o
gran
icze
nia
na ry
nku
prac
y, b
rak
kom
plek
sow
ej p
omoc
y (ja
ka m
ożliw
a je
st e
wen
tual
nie
w d
użyc
h m
iast
ach)
, bra
k m
onito
row
ania
losó
w o
sobo
m
wsp
omag
anym
. (4
) ut
wor
zeni
e in
fras
trukt
ury
pom
ocow
ej n
a te
reni
e po
wia
tów
, ust
anda
ryzo
wan
ie św
iadc
zony
ch u
sług
(zwła
szcz
a us
tale
nie
pozi
omu
min
imum
), za
trudn
iani
e w
ykw
alifi
kow
anyc
h pr
a-co
wni
ków
, zwła
szcz
a sp
ecja
listó
w (p
sych
olog
, dor
adca
zaw
odow
y itd
.).
(5)
za m
ało
plac
ówek
świa
dczą
cych
pom
oc, z
a wys
okie
ceny
usłu
g, n
egat
ywne
nas
taw
ieni
e osó
b be
zdom
nych
do św
iadc
zony
ch u
sług,
wyk
orzy
styw
anie
prz
ez n
ie lu
k pr
awny
ch (j
eśli
chod
zi
o kw
estia
ch m
iesz
kani
owyc
h).
(6)
wsp
ółpr
aca
taka
był
aby
pożą
dana
, ale
tylk
o w
ówcz
as, g
dy a
ngaż
ował
aby śr
odki
zew
nętrz
ne i
miała
cha
rakt
er dłu
gote
rmin
owy.
(7
) br
ak k
ompl
ekso
wyc
h ba
dan
pozw
alając
ych
pozn
ać sk
alę z
jaw
iska b
ezdo
mnośc
i ora
z jej
prz
yczy
ny w
prz
ypad
ku k
onkr
etny
ch o
sób
oraz
bra
k w
iedz
y o
real
nej s
ytua
cji n
a poz
iom
ie w
oje-
wód
zkim
i m
inist
eria
lnym
. (8
) br
ak m
ożliw
ości
egz
ekw
owan
ia o
d ro
dzin
obo
wią
zku
opie
ki n
ad b
ezdo
mny
mi,
brak
pol
ityki
pań
stw
a w
zak
resi
e pr
ofila
ktyk
i bez
dom
nośc
i, za
mał
e w
spar
cie
finan
sow
e i m
eryt
o-ry
czne
dla
gm
in, b
rak
mod
elu
wyc
hodz
enia
z b
ezdo
mnośc
i. (9
) br
ak lo
kali
socj
alny
ch, p
robl
emy
kadr
owe
(prz
eciąże
nie
prac
owni
ków
socj
alny
ch i
brak
spec
jalis
tów
), br
ak z
apoz
nani
a się
kad
ry O
PS w
pow
ieci
e (?
). (1
0) m
odel
pom
ocy
– lo
kal,
fach
owa
opie
ka i
indy
wid
ualn
e ko
ntra
kty
socj
alne
.
Mat
ryca
tren
dów
w fo
kusa
ch (F
-6 d
o F-
10)
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
6*
F-7*
**
F-8*
**
F-9*
**
F-10
1/
1 źr
ódła
fina
n-so
wan
ia
100
gmin
a 10
0 gm
iny
Nie
pod
ano źr
ódeł
N
ie fi
nans
owan
o (b
rak
bez-
dom
nośc
i) 10
0 gm
ina
(NG
O 7
0 od
gm
in
i mia
st, 3
0 od
spon
soró
w)
2/1
znaj
omość
za-
pisó
w st
rate
gii
Istn
ieni
e do
kum
entu
jest
zna
-ne
. Jes
t on
w p
osia
dani
u ba
-da
nych
ale
nie
był
czy
tany
ze
wzg
lędu
na
brak
pro
blem
u be
zdom
nośc
i
Rac
zej n
ie, b
o pr
oble
m je
st
mar
gina
lny
Zetk
nęli
się
z do
kum
ente
m,
ale
go n
ie z
nają
(i ta
k zo
bli-
gow
ani są
do re
aliz
acji
do-
kum
entó
w n
iższ
ego
szcz
ebla
)
Znają,
ale
nie
real
izują.
Opi
e-ra
ją się
na st
rate
giac
h gm
in-
nych
Bra
k zn
ajom
ości
zap
isów
st
rate
gii
3/1
koor
dyna
cja
działań
pom
oco-
wyc
h w
woj
e-w
ództ
wie
Koo
rdyn
acja
ma
moż
e m
iej-
sce
w w
ięks
zych
mia
stac
h.
Tu ra
czej
cho
dzi o
wsp
ółpr
a-cę
różn
ych
inst
ytuc
ji
Form
alne
j koo
rdyn
acji
nie
ma.
Nie
form
alne
spot
kani
a ki
erow
nikó
w O
PS są
Trud
no m
ówić
o ja
kiejś k
oor-
dyna
cji (
jede
n O
PS ro
bi to
w
ram
ach
CA
L)
Nie
ma
prob
lem
u, n
ie m
a ko
-or
dyna
cji
Dzi
ałan
ia n
ie są
koo
rdyn
owan
e
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Bra
k fo
rmal
nego
syst
emu
ocen
iani
a B
rak
form
alne
go sy
stem
u oc
enia
nia
Bra
k (d
ekla
raty
wni
e każd
y pr
zypa
dek
rozp
atry
wan
y je
st
indy
wid
ualn
ie)
Nie
ma
prob
lem
u ni
e m
a oc
e-ny
(wsk
aźni
ki o
góln
ikow
e)
Nie
ma s
yste
mu
ocen
. Nik
t teg
o ni
e ro
bi (a
ni O
PS, a
ni N
GO
)
2/2
prop
onow
ane
wsk
aźni
ki sk
u-te
cznośc
i
Bra
k ko
nkre
tów
, dod
atko
wo
mów
iono
o li
czbi
e os
ób w
y-ch
odzą
cych
z b
ezdo
mnośc
i, us
amod
ziel
nion
ych
(pod
jęci
e pr
acy)
Zape
wni
enie
mie
szka
nia,
po
siłk
u i u
bran
ia (d
odat
kow
o us
tale
nie
przy
czyn
y be
zdom
-nośc
i, sk
iero
wan
ie d
o od
po-
wie
dnie
j pla
ców
ki i
znal
ezie
-ni
e pr
acy)
Zape
wni
enie
mie
szka
nia
i m
otyw
owan
ie d
o za
trudn
ieni
a B
ył je
den
przy
pade
k (z
apew
-ni
ono
cało
dobo
wą
opie
kę
i sfin
anso
wan
o ją
)
Ogó
lnie
o sk
utec
znoś
ci d
zia-
łań
i mot
ywow
aniu
(NG
O
o od
pow
iedz
ialn
ości
)
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
W
spół
prac
a pr
akty
czni
e ni
e w
ystę
pow
ała
W z
asad
zie
brak
wsp
ółpr
acy
Ogr
anic
za się
do d
ofin
anso
-w
ywan
ia N
GO
pro
wad
zący
ch
plac
ówki
Trud
no m
ówić
o w
spół
prac
y W
spół
prac
a je
st w
arun
kiem
sk
utec
znoś
ci d
ział
ania
4/2
pom
oc a
regu
-la
cje
praw
ne
Nie
pot
rafio
no w
skaz
ać ta
kich
ob
szar
ów
Obe
cne
regu
lacj
e pr
awne
są
wys
tarc
zają
ce. P
robl
emem
m
oże
być
niek
iedy
nie
chęć
sa
mor
ządó
w d
o św
iadc
zeni
a po
moc
y or
az b
rak śr
odkó
w
Obe
cne
regu
lacj
e są
wys
tar-
czając
e. P
robl
emem
jest
np.
br
ak lo
kali
socj
alny
ch (n
ale-
żący
ch się
praw
nie)
Szyb
ciej
kie
row
ać n
a pr
zym
u-so
we
lecz
enie
i up
rośc
ić p
ro-
cedu
rę u
bezw
łasn
owol
nien
ia
Prob
lem
z d
efin
icją
bez
dom
-nośc
i, w
ymog
iem
mel
dunk
u pr
zy z
atru
dnia
niu,
nie
kara
lno-
ścią
i śr
odka
mi z
gm
in o
stat
-ni
ego
mel
dunk
u 5/
2 po
stul
owan
e zm
iany
w sf
erze
fin
anso
wan
ia p
o-m
ocy
Odc
iąże
nie
gmin
(fin
anso
we)
, w
ięks
ze z
aang
ażow
anie
środ
-kó
w z
ewnę
trzny
ch (w
ojew
o-da
, min
iste
rstw
o), p
ula śr
od-
ków
pom
ocow
ych
na
bezd
omność
(ew
entu
alni
e zw
rotn
a)
Nie
limito
wan
ie b
udże
tu n
a po
moc
społ
eczną,
dot
acje
pańs
twow
e i d
otac
je d
la N
GO
Odc
iąże
nie
finan
sow
e gm
in
Odc
iąże
nie
gmin
i fin
anso
wa-
nie
z bu
dżet
u pańs
twa
Odc
iąże
nie
finan
sow
e gm
in,
leps
ze w
ykor
zyst
ywan
ie
środ
ków
UE
(wys
pecj
aliz
o-w
ane
jedn
ostk
i), u
pros
zcze
-ni
e zw
iąza
nych
z ty
m p
ro-
cedu
r, sw
obod
niej
sze
dysp
onow
anie
śro
dkam
i pr
zez
NG
O u
zysk
anym
i w
dro
dze
konk
ursó
w
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
173
174
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
6*
F-7*
**
F-8*
**
F-9*
**
F-10
6/
2 po
stul
owan
e źr
ódła
fina
nsow
a-ni
a po
moc
y
Min
iste
rstw
o (4
0), w
ojew
oda
(40−
50),
gmin
a (4
0−50
), EF
S ni
e bo
to z
byt t
rudn
e
Woj
ewod
a 80
i gm
ina
20
Min
iste
rstw
o (7
0−90
) i g
min
a (1
0−30
) 10
0 m
inis
ters
two
lub
woj
e-w
oda
70−5
0 M
inis
ters
two,
20−
0 w
ojew
oda,
10−
50 g
min
a
7/2
przy
czyn
y ni
ewyd
olnośc
i sys
-te
mu
polit
yki s
po-
łecz
nej
(11)
(1
3)
(15)
(1
6)
(17)
1/3
czy
istn
iała
w
spół
prac
a
NG
O i
OPS
Ogr
anic
zała
się
do p
oszu
ki-
wan
ia m
iejs
ca d
la o
sób
bez-
dom
nych
i za
kupu
usł
ug
Wsp
ółpr
aca
nie
miała
duż
ego
zasię
gu (głó
wni
e z M
ON
AR-
em
i MA
RK
OT-
em)
Nie
któr
e O
PS w
spół
prac
owa-
ły
W je
dnym
zai
stni
ałym
prz
y-pa
dku
wsp
ółpr
aca
była
Ta
k, i
dzię
ki n
iej b
yła
moż
li-w
a po
moc
2/3
podz
iał k
om-
pete
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
Bra
k fo
rmal
nych
zas
ad
wsp
ółpr
acy
Bra
k fo
rmal
nych
zas
ad
wsp
ółpr
acy
Wsp
ółpr
acując
y O
PS i
NG
O
mają
spis
aną
umow
ę N
ie o
kreś
lano
zas
ad (w
spół
fi-na
nsow
ano
poby
t w ośr
odku
) N
ie m
a ta
kich
reguł i
pot
rzeb
y ic
h tw
orze
nia
3/3
kom
plem
enta
r-ność
NG
O
i OPS
NG
O ja
ko e
last
yczn
e, s
zyb-
sze
i św
iadc
zące
usł
ugi,
OPS
jako
pos
iada
jące
śro
dki
finan
sow
e
NG
O p
row
adzą
pla
ców
ki, d
o kt
óryc
h os
oby
kier
ują
OPS
i pła
ca z
a to
NG
O d
ział
ają,
a O
PS
finan
sują
N
GO
świa
dczą
usł
ugi a
OPS
dz
iała
ją k
oord
ynując
o W
ymia
na z
asob
ów, ś
rodk
ów
i kom
pete
ncji
4/3
konk
uren
cyj-
ność
NG
O i
OPS
N
ie m
a ta
kich
obs
zaró
w
Nie
ma
taki
ch o
bsza
rów
N
ie m
a ta
kich
obs
zaró
w (p
o-te
ncja
lna
konk
uren
cja,
gdy
by
NG
O b
yły
leps
ze m
ogła
by
zagr
ażać
OPS
)
Nie
ma
taki
ch o
bsza
rów
N
ie m
a ta
kich
obs
zaró
w
1/4
ocen
a w
spół
-pr
acy
mię
dzy
NG
O a
OPS
Bra
k ob
ecni
e ta
kiej
wsp
ółpr
a-cy
, ale
jest
na
nią
otw
artość
Ta
m, g
dzie
był
a w
spół
prac
a,
ocen
iano
ją d
obrz
e Jeśl
i był
a, to
oce
nian
o ja
do-
brze
W
jedn
ym p
rzyp
adku
był
a oc
enia
na d
obrz
e Po
ziom
jest
mie
rny.
Wyn
ika
z
wza
jem
nej n
iechęc
i i c
zy-
teln
ego
podz
iału
kom
pete
ncji
2/4
zmia
ny w
za-
kres
ie te
j wsp
ół-
prac
y
Trze
ba u
stal
ić z
akre
s i z
asad
y w
spół
prac
y R
acze
j dob
ra o
becn
a fo
rma.
B
ardz
iej s
form
aliz
owan
a m
o-że
mnożyć
biur
okra
cję
NG
O m
ogły
by o
dciążać O
PS
(zle
ceni
a i p
oszu
kiw
anie
dod
at-
kow
ych śr
odkó
w fi
nans
owyc
h)
Bra
k od
pow
iedz
i Po
stul
atyw
nie −
koor
dyna
-cj
a na
tere
nie
pow
iatu
i w
za-
jem
ne s
potk
ania
ora
z sz
ko-
leni
a 1/
5 sf
ery
wym
aga-
jące
refo
rm
Dość
szcz
egół
owo
to ro
zpra
-co
wan
o (p
or. r
apor
t). M
ówio
-no
takż
e o
mod
elu
pom
ocy
(12)
Koo
rdyn
acja
dzi
ałań
na
po-
ziom
ie p
owia
tu i
zwię
ksze
nie
środ
ków
fina
nsow
ych
na z
a-tru
dnie
nie
wyk
wal
ifiko
wan
ej
kadr
y. M
odel
pom
ocy
(14)
Okr
eśle
nie
stan
dard
ów u
sług
, zw
ięks
zeni
e fin
anso
wan
ia
i zat
rudn
ieni
e fa
chow
ej k
adry
(z
e śc
ieżką
awan
su z
awod
o-w
ego)
. Mod
el to
kom
plek
so-
wa
pom
oc i
loka
l
Stw
orze
nie
stand
ardu
usłu
g i
ich
i inf
rastr
uktu
ry n
a ter
enie
pow
iató
w, p
rogr
amy
pow
iato
-w
e dla
gm
in, g
dzie
skal
a pro
-bl
emu
jest
niew
ielka
, cen
traln
e fin
anso
wan
ie i w
prow
adze
nie
kont
rakt
owan
ia, z
atru
dnia
nie
spec
jalist
ów i
orga
niza
cja sz
ko-
leń
(mod
el w
10
punk
tach
–
mał
o in
now
acyj
ny)
Stra
tegi
e pow
iato
we i
nar
zędz
ia
ich
real
izac
ji, tw
orze
nie p
owia
-to
wyc
h pa
rtner
stw, b
az d
anyc
h o
osob
ach
bezd
omny
ch, f
inan
-so
wan
ie z
budż
etu
pańs
twa,
szko
leni
a z za
kres
u po
zysk
iwa-
nia ś
rodk
ów. M
odel
pom
ocy
rozp
isany
na 1
1 pu
nktó
w
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
Py
tani
a/pr
oble
my
F-6*
F-
7* *
* F-
8* *
* F-
9* *
* F-
10
2/5
zasa
dy w
spół
-pr
acy
NG
O i
OPS
N
GO
– św
iadc
zeni
e usłu
g,
OPS
– k
oord
ynac
ja i
wsp
ółfi-
nans
owan
ie
NG
O p
owin
ny re
aliz
ować
usłu
gi, z
a kt
óre
płac
i OPS
, ch
oć m
oże
groz
ić to
eta
tyza
-cją
orga
niza
cji
NG
O św
iadc
zą u
sług
i, kt
óre
są z
leca
ne. P
oszu
kują
też
wła
-sn
ych śr
odkó
w, a
OPS
jest
ko
ordy
nato
rem
NG
O d
ział
ają,
zaś
OPS
fi-
nans
ują,
koo
rdyn
ują
i ust
ala-
ją fa
kty
(wyw
iady
śro
dow
i-sk
owe)
NG
O d
ział
ają
i soc
jaliz
ują,
O
PS z
bier
ają
info
rmac
je i
za-
pew
niają św
iadc
zeni
a
2a/5
fina
nsow
anie
dz
iałań
NG
O
Wsp
ółfin
anso
wan
ie o
znac
za
dota
cje
dla
NG
O
Dot
acje
dla
NG
O –
80,
20
na
kont
rakt
owan
ie
Dot
acje
i po
wie
rzan
ie za
dań
po-w
inny
być
w je
dnym
syste
-m
ie. N
ajpi
erw
pew
nie w
ięce
j do
tacj
i, a
pote
m p
owie
rzan
ia
usłu
g
NG
O w
olał
yby
pew
nie
dota
-cj
e, d
la O
PS k
orzy
stni
ejsz
e było
by k
ontra
ktow
anie
OPS
– z
leca
nie
usłu
g, N
GO
–
ta k
wes
tia m
a zn
acze
nie
dru-
gorzęd
ne
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
(1
1) m
argi
naliz
acja
ps p
rzez
dec
yden
tów
, zan
iedb
ania
w sf
erze
bud
owni
ctw
a so
cjal
nego
, bra
k w
spół
prac
y ze
stro
ny o
sób
bezd
omny
ch, b
rak
zind
ywid
ualiz
owan
ego
pode
jści
a, z
a m
ało
prac
owni
ków
socj
alny
ch, b
rak
wsp
arci
a te
rape
utyc
zneg
o.
(12)
pom
oc p
owin
na b
yć w
ielo
etap
owa:
od
zape
wni
enia
mie
jsca
pob
ytu,
po
opie
kę le
kars
ką/te
rape
utyc
zną,
prz
yzna
nie
należn
ych św
iadc
zeń,
akt
ywiz
ację
zaw
odow
ą i n
awią
zani
e ko
n-ta
któw
z ro
dziną.
w p
roce
s ten
nal
eży
angażo
wać
szer
eg in
styt
ucji
loka
lnyc
h.
(13)
bra
k m
odel
u i s
yste
mu
pom
ocy
bezd
omny
m, p
rzec
iąże
nie
działa
niam
i pom
ocow
ymi s
amor
ządó
w, b
rak
stał
ego
mie
jsca
pob
ytu
osób
bez
dom
nych
, bra
k w
ykw
alifi
kow
anej
kad
ry.
(14)
pom
ocy
pow
inie
n ud
ziel
ać z
espó
l złożo
ny z
psy
chol
oga,
ped
agog
a, p
rzed
staw
icie
la O
PS, N
GO
, pol
icji
i dor
adcy
zaw
odow
ego)
. (1
5) b
rak śr
odkó
w fi
nans
owyc
h w
gm
inac
h na
pom
oc sp
ołec
zną,
bra
k lo
kali
socj
alny
ch, r
ozw
iązy
wan
ie p
robl
emu
bezd
omnośc
i za
wsz
elką
cenę
(pre
sja
opin
ii i w
ładz
loka
lnyc
h or
az
med
iów
). (1
6) n
iew
ydol
ność
pol
ityki
społ
eczn
ej, b
rak
stra
tegi
i i m
odel
u dz
iała
nia
w sk
ali k
raju
(!!!
), po
moc
dor
aźna
, bar
k pr
zym
usu,
bra
k chęc
i u o
sób
bezd
omny
ch (n
egat
ywne
opi
nie
u os
ób
zape
wni
ając
ych,
że
nie
ma
z ty
m p
robl
emu!
!!!)
. (1
7) b
iuro
krac
ja, b
rak śr
odkó
w, b
rak
etat
ów, n
iechęć
pra
coda
wcó
w w
obec
osó
b be
zdom
nych
, za
mał
a of
erta
tera
peut
yczn
a, b
rak
koor
dyna
cji n
a te
reni
e po
wia
tów
(OPS
). Ze
stro
ny
NG
O: b
rak
wsp
ółpr
acy
osób
bez
dom
nych
, zin
tegr
owan
ego,
ogó
lnop
olsk
iego
syst
emu
pom
ocy,
bra
k re
jest
ru o
sób
bezd
omny
ch d
la p
omoc
odaw
ców
.
175
M
atry
ca tr
endó
w w
foku
sach
(F-1
1 do
15)
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
11
F-12
* **
F-
13
F-14
* **
F-
15
1/1 źr
ódła
fina
nso-
wan
ia
Gm
ina
– 70
(OPS
); 2,
68 (w
o-je
wod
a), 6
1 (g
min
a), 1
8,71
śr
odki
wła
sne
i 17
(inne
) – to
op
inia
NG
O
98-7
5 (w
ojew
oda)
, 100−2
0 (g
min
a)
100
gmin
a (O
PS) i
40
z dz
ia-
łaln
ości
gos
poda
rcze
j ora
z 60
od
klie
ntów
(NG
O)
100
prze
z gm
inę
100 −
min
a (O
PS),
NG
O –
12
– w
ojew
oda,
od
20 d
o 70
z
OPS
, śro
dki o
d sp
onso
rów
od
86
do 1
5 2/
1 zn
ajom
ość
za-
pisó
w st
rate
gii
OPS
i N
GO
nie
zna
ją z
apis
ów
stra
tegi
i. I t
ak są
nie
potrz
ebną
te
orią
Bra
k zn
ajom
ości
. Dok
umen
t ni
eprz
ydat
ny d
la p
robl
emat
y-ki
loka
lnej
Znają
fakt
jej i
stni
enia
, ale
nie
st
osują
(za
mał
a sk
ala
zjaw
i-sk
a)
Zapi
sy n
ie są
zna
ne. R
ealiz
o-w
ane
są z
apis
y gm
inne
j stra
-te
gii r
ozw
iązy
wan
ia p
robl
e-m
ów sp
ołec
znyc
h
Zapi
sy są
zna
ne, a
le re
aliz
o-w
ane
są g
min
ne st
rate
gie.
W
prz
ypad
ku N
GO
zap
isy
takż
e są
zna
ne, a
le li
czy
się
pom
oc
3/1
koor
dyna
cja
działań
pom
oco-
wyc
h w
woj
ewód
z-tw
ie
Nie
istn
ieje
. Każ
dy O
PS d
zia-
ła n
a wła
sną
rękę
. Bra
k ta
kże
koor
dyna
cji n
a po
ziom
ie w
o-je
wód
zkim
Bra
k ko
ordy
nacj
i. N
ie je
st
zres
ztą
wym
agan
a z
pow
odu
mał
ej sk
ali z
jaw
iska
Ogó
lnej
koo
rdyn
acji
nie
ma
Nie
ma
przy
kład
ów ja
kiejś
ogól
niej
szej
koo
rdyn
acji
Bra
k ko
ordy
nacj
i ogó
lnow
o-je
wód
zkie
j; w
idoc
zne
jej
elem
enty
na
pozi
omie
gm
in
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Bra
k ok
reśl
onyc
h m
iern
ików
B
rak
mie
rnik
ów
OPS
mie
rzy
opin
iam
i pra
-co
wni
ków
socj
alny
ch, N
GO
w
ogó
le
Zape
wni
enie
loka
lu i
zasił-
ków
Tw
arde
i m
iękk
ie (k
arta
po-
bytu
, wyd
anie
pos
iłku)
2/2
prop
onow
ane
wsk
aźni
ki sk
utec
z-nośc
i
OPS
– k
onkr
etne
efe
kty
po-
moc
y (u
bran
ie, s
płat
a dł
ugu,
op
ieka
med
yczn
a itp
.). N
GO
–
skie
row
anie
na
lecz
enie
lub
reso
cjal
izac
ję
Licz
ba o
sób
korz
ysta
jący
ch
ze sc
hron
iska
O
góln
e o
wyg
lądz
ie, r
adze
niu
sobi
e itp
. (O
PS),
o za
trudn
ie-
niu
(NG
O)
Pozy
skan
ie lo
kalu
i ko
rzys
ta-
nie
z po
moc
y O
PS m
ówiły
o e
fekt
ach
po-
moc
y (u
bran
ie, p
osiłe
k, m
iej-
sce
poby
tu);
NG
O o
reso
cja-
lizac
ji
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
Je
st p
omoc
wza
jem
na, a
le
trudn
o je
dnoz
nacz
nie
określ
ić
zakr
es w
spól
nego
dzi
ałan
ia
Na
tere
nie
pow
iatu
bra
k or
-ga
niza
cji s
połe
czny
ch d
la
osób
bez
dom
nych
Efek
ty w
spół
prac
y za
leżą
od
zdol
nośc
i do
prac
y os
ób b
ez-
dom
nych
Na
tere
nie
pow
iatu
bra
k N
GO
dz
iała
jący
ch d
la o
sób
bez-
dom
nych
Trud
no je
dnoz
nacz
nie
twie
r-dz
ić, ż
e w
spół
prac
a po
praw
ia
skut
eczn
ość
pom
ocy
4/2
pom
oc a
regu
-la
cje
praw
ne
Kw
estia
świa
dczeń
med
ycz-
nych
i re
jest
ru o
sób
bezd
om-
nych
Zapi
sy o
mie
szka
niac
h dl
a be
zdom
nych
Pr
awo
jest
gen
eral
nie
dobr
e (O
PS m
ówią
o p
robl
emac
h z
akty
wiz
acją
zaw
odow
ą, z
aś
NG
O o
pro
blem
ach
rodz
in-
nych
)
Zapi
sy p
raw
ne są
dob
re. K
lu-
czow
e je
st z
acho
wan
ie o
sób
bezd
omny
ch
Zapi
sy p
raw
ne m
ają
wad
y (a
rt. 1
01 u
staw
y o
PS, z
da-
niem
NG
O),
prze
pisy
o
ubez
wła
snow
olni
eniu
, róż
-ni
cow
anie
pom
ocy
dla
osób
oc
zeku
jący
ch n
ocle
gu
i chcąc
ych
wyjść
z b
ezdo
m-
nośc
i 5/
2 po
stul
owan
e zm
iany
w sf
erze
fin
anso
wan
ia p
o-m
ocy
Zwię
ksze
nie śr
odkó
w i
(NG
O) s
wob
odne
gos
poda
-ro
wan
ie fi
nans
ami
Odc
iąże
nie
finan
sow
e gm
in
i kon
cent
racj
a dz
iałań
wob
ec
bezd
omny
ch w
pow
ieci
e
OPS
mów
ią o
zab
ezpi
ecze
niu
środ
ków
dla
NG
O i
odciąż
e-ni
u gm
in z
aś N
GO
o sk
róce
-ni
u cz
asu
przy
znaw
ania
po
moc
y
Wię
ksze
dot
acje
dla
gm
in
z bu
dżet
u ce
ntra
lneg
o
na p
omoc
Zwię
ksze
nie
finan
sow
ania
ze
śr
odkó
w o
d pańs
twa
i spo
za
gmin
y
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
176
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
11
F-12
* **
F-
13
F-14
* **
F-
15
6/2
post
ulow
ane
źródła
fina
nsow
a-ni
a po
moc
y
100
z m
inis
ters
twa
(OPS
i N
GO
) 50−8
0 w
ojew
oda
i 20 −
50
gmin
a (5
0 w
ojew
oda
i 50
gmin
a –
OPS
), N
GO
nie
pod
ały
pro-
cent
ów
50-8
0 m
inis
ters
two,
20−
30
woj
ewod
a, 1
0−20
gm
ina
Od
50 d
o 60
z m
inis
ters
twa
i 4
0−50
prz
ez g
minę
(OPS
), 80−1
00 p
rzez
OPS
(NG
O)
7/2
przy
czyn
y ni
e-w
ydol
nośc
i sys
te-
mu
polit
yki s
po-
łecz
nej
(1)
Bra
k ko
ordy
nacj
i dzi
ałań
w
skal
i woj
ewód
ztw
a i k
raju
i za
mał
e śr
odki
fina
nsow
e
(2)
Praw
o po
win
no b
yć b
ardz
iej
rest
rykc
yjne
, za
mał
o je
st
prac
owni
ków
, lok
ali i
mie
jsc
w n
ocle
gow
niac
h
(3)
1/3
czy
istn
iała
w
spół
prac
a N
GO
i O
PS
Wsp
ółpr
aca m
a cha
rakt
er st
ały
Bra
k, b
o ni
e m
a or
gani
zacj
i Ta
k, w
kw
estii
wsp
ółpr
acy
z pl
aców
kam
i pro
wad
zony
mi
prze
z N
GO
Na
tere
nie
pow
iatu
nie
był
o N
GO
, ist
niej
e w
spół
prac
a
z in
nym
i duż
ymi o
rgan
iza-
cjam
i
Tak
2/3
podz
iał k
ompe
-te
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
Teor
etyc
znie
tak,
ale
w p
rak-
tyce
zas
ady
są pły
nne.
Jede
n O
PS m
iał f
orm
alny
kon
trakt
z
NG
O
Bra
k od
pow
iedz
i N
iefo
rmal
ne k
onta
kty
mię
dzy
inst
ytuc
jam
i N
ie m
a ta
kich
zas
ad. A
le
gdyb
y w
spół
prac
a była
, to
pew
nie
by się
przy
dały
Istn
ieją
um
owy
mię
dzy
OPS
a
NG
O c
o do
um
iesz
czan
ia
osób
w p
lacó
wka
ch
3/3
kom
plem
enta
r-ność
NG
O i
OPS
K
ompl
emen
tarn
ość
tak,
choć
poza
woj
ewód
ztw
em to
już
tylk
o w
ymia
na in
form
acji
Bra
k od
pow
iedz
i N
GO
pro
wad
zą p
lacó
wki
, O
PS fi
nans
ują
N
GO
pro
wad
zą p
lacó
wki
, a
OPS
sele
kcjo
nują
i fin
ansu
-ją
oso
by
Prze
kazy
wan
ie in
form
acji,
N
GO
pom
agają
, OPS
świa
d-czą
pracę
socj
alną
4/
3 ko
nkur
ency
j-ność
NG
O i
OPS
K
onku
renc
ja je
st w
yklu
czon
a R
acze
j nie
wid
ać o
bsza
rów
ko
nkur
ency
jnyc
h N
ie m
a m
owy
o ko
nkur
encj
i N
ie m
a ta
kich
moż
liwoś
ci
Nie
moż
e być
mow
y o
konk
u-re
ncji
1/4
ocen
a w
spół
-pr
acy
mię
dzy
NG
O
a O
PS
Oce
na je
st d
obra
. Tru
dnie
j w
yglą
da w
spół
prac
a na
po-
ziom
ie p
onad
pow
iato
wym
i p
onad
woj
ewód
zkim
Nie
por
usza
no
OPS
oce
nia
dobr
ze, N
GO
na-
rzek
ają
na p
roce
dury
N
ie o
maw
iano
O
PS d
obrz
e, N
GO
wsk
azują
na b
rak
zroz
umie
nia
prob
le-
mat
yki b
ezdo
mnośc
i u n
iekt
ó-ry
ch k
iero
wni
ków
OPS
2/
4 zm
iany
w z
a-kr
esie
tej w
spół
-pr
acy
Nie
wym
aga
zmia
n. M
ożna
by
tylk
o po
praw
ić in
form
ację
(s
calać
ją )
i pop
raw
ić o
piekę
med
yczną
dla
bezd
omny
ch
Nie
por
usza
no
Nie
wid
zą k
onie
cznośc
i zm
ian,
NG
O m
ówi o
fina
n-so
wan
iu
Nie
om
awia
no
NG
O p
odkr
eślały
, że
są tań-
sze
w d
ział
aniu
i O
PS p
owi-
nien
być
bar
dzie
j zai
nter
eso-
wan
y w
spół
pracą
1/5
sfer
y w
ymag
a-ją
ce re
form
W
ięce
j śro
dków
(dokła
dnie
j-sz
e w
skaz
ywan
ie ź
ródeł f
i-na
nsow
ania
), st
anda
ryza
cja
war
unkó
w p
omoc
y (i
ośro
d-kó
w),
nałoże
nie
na b
ezdo
m-
nych
obo
wią
zków
, nie
tylk
o pr
zyw
ilejó
w),
zatru
dnie
nie
spec
jalis
tycz
nej k
adry
. Mod
el
pom
ocy
pow
inie
n op
ierać
się
na ro
zpat
ryw
aniu
prz
ypad
-kó
w je
dnos
tkow
ych
Kon
cent
row
anie
pra
cy w
po-
wie
cie,
środ
ki p
rzed
e w
szys
t-ki
m d
la e
fekt
ywny
ch ośr
od-
ków
. Mod
el p
omoc
y po
win
ien
skła
dać
się
ze
szcz
egół
owej
i ko
mpl
ekso
wej
di
agno
zy, u
stal
enia
pla
nu
pom
ocy
i jeg
o re
aliz
acji
(sch
roni
enie
i pr
aca)
ora
z je
-go
oce
ny. W
rzec
zyw
istośc
i po
moc
jest
dor
aźna
Post
uluj
e się
zmia
ny fi
nan-
sow
e or
az z
atru
dnia
nie
spe-
cjal
istó
w. M
odel
pom
ocy
to
prze
de w
szys
tkim
mob
ilizo
-w
anie
oso
by b
ezdo
mne
j, za
-tru
dnie
nie
fach
owej
kad
ry,
dobr
a di
agno
za i
akty
wiz
acja
za
wod
owa
Pom
oc o
sobo
m b
ezdo
mny
m
pow
inna
być
„tw
ardo
” za
pi-
sana
ust
awow
o. P
owin
ny też
działać
zesp
oły
pom
ocy
in-
terd
yscy
plin
arne
j
OPS
pos
tulo
wał
y zw
ięks
zeni
e śr
odkó
w, a
NG
O –
szko
leni
a.
Mod
el p
omoc
y po
win
ien
skła
dać
się
z 4
etap
ów: t
erap
ii uz
ależ
nień
, pom
ocy
praw
nej,
akty
wiz
acji
zaw
odow
ej, u
re-
gulo
wan
ia sy
tuac
ji ro
dzin
nej
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
177
178
Py
tani
a/pr
oble
my
F-11
F-
12*
**
F-13
F-
14*
**
F-15
2/
5 za
sady
wsp
ół-
prac
y N
GO
i O
PS
Dob
rze
jest
, jak
jest
i ni
e trz
e-ba
żad
nych
zas
ad
OPS
wid
zą się
jako
koo
rdy-
nato
r. N
GO
mogły
by z
ająć
się
wsz
ystk
im (t
akże
pra
cą
socj
alną
)
Pow
inna
być
koo
rdyn
acja
na
poz
iom
ie p
owia
tu
Trud
no p
owie
dzieć,
mogły
by
być
spot
kani
a ki
erow
nikó
w
OPS
i N
GO
Tak,
jak
tera
z
2a/5
fina
nsow
anie
dz
iałań
NG
O
Kon
trakt
y da
ją p
oczu
cie
bez-
piec
zeńs
twa,
a d
otac
je –
swo-
bodę
w d
ział
aniu
. Tru
dno
rozg
rani
czać
NG
O p
owin
ny m
ieć
dota
cje.
K
ontra
ktow
anie
był
oby
obec
-ni
e pr
oble
mat
yczn
e
Syst
em d
otac
ji je
st le
pszy
. Po
wie
rzan
ie z
adań
rodz
i ko
mpl
ikac
je
Leps
ze w
ydają
się
dota
cje.
Zl
ecen
ia g
roziły
by u
padk
iem
N
GO
Rac
zej d
otac
je d
la N
GO
. Zle
-ca
nie/
kont
rakt
owan
ie b
yłob
y dr
oższ
e
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
(1
) br
ak śr
odkó
w fi
nans
owyc
h, b
iuro
krac
ja, b
rak
jasn
ych
proc
edur
, nie
moż
ność
wyk
orzy
styw
ania
środ
ków
wedłu
g wła
snyc
h po
trzeb
(OPS
); sk
ompl
ikow
ane
proc
edur
y ad
min
istra
cyj-
ne, b
rak
stan
dary
zacj
i for
m p
omoc
y fin
anso
wej
i usłu
gow
ej.
(2)
OPS
(biu
rokr
acja
, bra
k sp
ecja
listy
czne
j kad
ry, n
iechęć
sam
orzą
dów
do
finan
sow
ania
pom
ocy)
; NG
O (b
rak
moż
liwoś
ci z
atru
dnie
nia
wła
sneg
o pr
acow
nika
socj
alne
go, b
adań
dia
-gn
ozując
ych
przy
czyn
y be
zdom
nośc
i, ak
tyw
izac
ji za
wod
owej
dla
bez
dom
nych
i były
ch w
ięźn
iów
. (3
) zw
ięks
zani
e za
kres
u za
dań
gmin
w o
bsza
rze
PS, f
inan
se w
mni
ejsz
ych
gmin
ach,
biu
rokr
acja
, bra
k ko
ordy
nacj
i mię
dzy
OPS
i O
PS a
NG
O, b
rak
rejo
niza
cji (
NG
O m
ówiły
o b
raku
fin
anso
wan
ia p
obyt
u os
ób w
ośr
odka
ch, p
rzem
ęcze
niu
prac
owni
ków
, bra
ku sz
koleń
i bra
ku p
omoc
y dl
a os
ób u
zależn
iony
ch.
Mat
ryca
tren
dów
w fo
kusa
ch (F
-16
do F
-20)
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
16
F-17
* F-
18*
**
F-19
* **
F-
20*
**
1/1 źr
ódła
fina
n-so
wan
ia
30−4
6 pr
zez w
ojew
odę,
54−1
00 p
rzez
gm
inę (
OPS
), 30
śr
odki
wła
sne i
70
inne
(NG
O)
100
– gm
iny
25−2
5 pr
zez
woj
ewodę,
75−2
5 pr
zez
gminę,
100
wła
-sn
e (ta
k tw
ierd
zi je
den
OPS
)
100
woj
ewod
a 16
,6 d
o 40
woj
ewod
a, 8
2 –
pom
oc w
nat
urze
(roz
dzie
la
stow
arzy
szen
ie p
rzy
OPS
) 2/
1 zn
ajom
ość
za-
pisó
w st
rate
gii
Nie
koj
arzo
no z
apis
ów
stra
tegi
i N
ie z
nano
stra
tegi
i. R
ealiz
o-w
ane
są st
rate
gie
gmin
ne
Częśc
iow
o ta
k, b
o to
ko-
niec
zne
przy
ubi
egan
iu się
o śr
odki
uni
jne
Bra
k zn
ajom
ości
zap
isów
st
rate
gii (
niew
ielk
a sk
ala
zjaw
iska
bez
dom
nośc
i lub
je-
go b
rak)
Bra
k zn
ajom
ości
zap
isów
st
rate
gii
3/1
koor
dyna
cja
działań
pom
oco-
wyc
h w
woj
e-w
ództ
wie
OPS
koo
rdyn
ują
działa
nia
we
wła
snym
zak
resi
e. N
GO
kon
-ta
ktuj
e się
z in
nym
i NG
O
Bra
k ko
ordy
nacj
i tak
na
po-
ziom
ie g
min
nym
, jak
i w
oje-
wód
zkim
Ze w
zglę
du n
a m
ałą
skalę
zjaw
iska
trud
no m
ówić
o k
o-or
dyna
cji
Nie
ma
taki
ej k
oord
ynac
ji K
oord
ynac
ja n
a te
reni
e gm
in.
OPS
wsp
ółpr
acują
pona
dto
z
różn
ymi p
lacó
wka
mi
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Brak
sfor
mal
izow
aneg
o sy
ste-
mu
ocen
. Mia
rą je
st ef
ekt k
on-
kret
nej p
omoc
y (O
PS) N
GO
pr
owad
ził s
taty
stykę
osó
b us
a-m
odzi
elni
onyc
h (c
hoć t
en e
fekt
by
wa
krót
kotrw
ały)
Wąt
pi się
w o
góle
w sk
u-te
czną
pom
oc. B
rak
sfor
mal
i-zo
wan
ego
syst
emu
ocen
–
poda
je się
efek
ty p
omoc
y
i pra
cy so
cjal
nej
Bra
k sf
orm
aliz
owan
ych
wsk
aźni
ków
, jed
ynie
mię
kkie
ef
ekty
pom
ocy
Bra
k w
skaź
nikó
w, b
o os
oby
taki
e pr
zem
iesz
czają
się.
Je-
dyni
e um
iesz
czen
ie w
mie
sz-
kani
u so
cjal
nym
alb
o pr
zy-
znan
ie z
asiłk
u
Bra
k w
skaź
nikó
w. M
oże
być
liczb
a be
zdom
nych
i lic
zba
przy
znan
ych
zasiłk
ów. D
o-da
tkow
o –
podp
isyw
anie
kon
-tra
któw
socj
alny
ch
2/2
prop
onow
ane
wsk
aźni
ki sk
utec
z-nośc
i
OPS
– e
fekt
y po
moc
y, N
GO
–
jw. B
rak
doda
tkow
ych
po-
mysłó
w
Licz
ba o
sób
ucze
stni
cząc
a
w różn
ych
prog
ram
ach
i o
trzym
ując
a różną
pom
oc
Prop
ozyc
je b
azują
na e
fek-
tach
pom
ocy,
dod
atko
wo
moż
na b
y sp
raw
dzać
pod
jęci
e le
czen
ia, p
racy
, szk
olen
ia
Jw. o
raz
real
izow
anie
kon
-tra
ktu
socj
alne
go
Bra
k or
gani
zacj
i. Pr
zy je
d-ny
m z
OPS
dzi
ała
stow
arzy
-sz
enie
rozd
ziel
ając
e da
ry
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
W
spół
prac
a je
st k
onie
czna
. O
PS n
ie m
ają
infr
astru
ktur
y
i spe
cjal
istó
w
Wsp
ółpr
aca
istn
ieje
(choć
wym
ieni
a się
niei
stni
ejącą
orga
niza
cję)
Wsp
ółpr
aca
zwię
ksza
sku-
tecz
ność
pom
ocy,
ale
trud
no
pow
iedz
ieć,
czy
prz
yczy
nia
się
do w
yjśc
ia z
bez
dom
nośc
i
Bra
k ta
kich
org
aniz
acji,
choć
wsp
ółpr
aca
z ta
kow
ymi b
yła-
by w
skaz
ana
(nie
zaw
sze
jed-
nak
ich
usłu
gi są
tani
e)
.
4/2
pom
oc a
regu
-la
cje
praw
ne
Doż
ywot
nie
lecz
enie
odw
y-ko
we,
stw
orze
nie
bazy
da-
nych
bez
dom
nych
, ure
gulo
-w
anie
kw
estii
ube
zpie
czen
ia
zdro
wot
nego
Pew
ne z
mia
ny są
koni
eczn
e (f
undu
sze
woj
ewod
y, o
kre-
ślen
ie d
efin
icji
bezd
omnośc
i i w
ycho
dzen
ia z
nie
j, sk
ore-
low
anie
ust
aw o
poc
hów
ku
i ew
iden
cji l
udnośc
i
W z
asad
zie
obec
ne p
raw
o je
st
wys
tarc
zają
ce
Pow
inny
być
stan
dard
y po
-stęp
owan
ia n
a w
ypad
ek p
o-ja
wie
nia
się
bezd
omnośc
i or
az z
apew
nion
e śr
odki
fin
anso
we
Zapi
sy p
raw
ne są
dob
re. G
o-rz
ej z
loka
lam
i dla
CA
L
i chę
cią
finan
sow
ania
pom
o-cy
prz
ez sa
mor
ządy
5/2
post
ulow
ane
zmia
ny w
sfer
ze
finan
sow
ania
po
moc
y
OPS
– z
wię
ksze
nie śr
odkó
w
dla
NG
O; N
GO
– w
ięks
za
uzna
niow
ość
w d
ziel
eniu
do
tacj
i
Odc
iąże
nie
gmin
, uno
rmow
a-ni
e w
spół
prac
y z
NG
O (k
tóre
po
win
ny d
ział
ać ja
k je
dnos
tki
budż
etow
e), u
norm
owan
ie
zasa
d po
moc
y m
ater
ialn
ej d
la
NG
O o
d O
PS
Odc
iąże
nie
gmin
w fi
nans
o-w
aniu
pom
ocy
Wyd
ziel
enie
środ
ków
na
wal
kę z
bez
dom
nośc
ią w
bu-
dżet
ach
gmin
i pr
zerz
ucen
ie
tego
obc
iąże
nia
na b
udże
t pańs
twa
Środ
ki n
a bu
dowę
loka
li so
-cj
alny
ch w
gm
inac
h
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
179
Py
tani
a/pr
oble
my
F-16
F-
17*
F-18
* **
F-
19*
**
F-20
* **
6/
2 po
stul
owan
e źr
ódła
fina
nsow
a-ni
a po
moc
y
OPS
nie
usto
sunk
ował
y s ię
, N
GO
– 5
0 od
min
ister
stwa,
20
od w
ojew
ody,
10
– od
gm
iny
100
z m
inis
ters
twa
33−5
0 z
min
iste
r stw
a, 3
3−25
z
woj
ewod
y, 3
3−25
z g
min
y 80−1
00 m
inis
ters
two,
20
z
gmin
y 80−1
00 (w
ojew
oda)
, 10−
20
(gm
ina)
, 20−
30 E
FS
i z in
nych
10
7/2
przy
czyn
y ni
ewyd
olnośc
i sys
-te
mu
polit
yki s
po-
łecz
nej
(4)
(5)
Nie
chęć
kie
row
nikó
w O
PS
do b
ezdo
mny
ch, o
gran
iczo
ne
finan
se, u
zależn
ieni
e kl
ien-
tów
od
pom
ocy,
bra
k ko
m-
plek
sow
ej w
spół
prac
y z
NG
O, l
okal
i soc
jaln
ych
i i
nfor
mac
ji zw
rotn
ej o
losa
ch
klie
ntów
Za m
ało
mie
jsc
nocl
egow
ych,
br
ak m
ożliw
ości
pom
iaru
re-
zulta
tów
pom
ocy
społ
eczn
ej,
a w
ięc
mał
e za
inte
reso
wan
ie
jej f
inan
sow
ania
prz
ez sa
mo-
rząd
y, b
iuro
krac
ja
Nie
chęć
wła
dz sa
mor
ządo
-w
ych
do fi
nans
owan
ia p
omo-
cy, b
rak
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
gmin
ami,
brak
mie
jsc
w p
la-
ców
kach
i br
ak p
lacó
wek
1/3
czy
istn
iała
w
spół
prac
a N
GO
i O
PS
Tak
– pr
zeka
zyw
anie
sobi
e os
ób, i
nfor
mac
ji i ś
rodk
ów
Dek
laro
wan
o is
tnie
nie
wsp
ółpr
acy.
C
zęść
wsp
ółpr
acow
ała
z
NG
O i
orga
niza
cjam
i ko-
ście
lnym
i
Nie
. Fin
anso
wan
o po
byt b
ez-
dom
nych
w p
lacó
wka
ch
w in
nych
woj
ewód
ztw
ach
– sp
orad
yczn
ie
Tak,
ale
w z
akre
sie
posz
uki-
wan
ia in
form
acji
o w
olny
ch
mie
jsca
ch w
pla
ców
kach
2/3
podz
iał k
ompe
-te
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
Bra
k za
sad,
dzi
ałan
ia są
do-
raźn
e i i
ntui
cyjn
e R
acze
j bra
k ta
kich
zas
ad.
Wsp
ółpr
aca
jest
nie
kied
y ni
e-fo
rmal
na
Trud
no to
stw
ierd
zić
Nie
. OPS
pow
inie
n ki
erow
ać
bezd
omny
ch d
o pl
aców
ek
NG
O, k
tóre
świa
dczyły
by fa
-ch
ową
pom
oc
Nie
poz
a w
yżej
wym
ieni
o-ny
mi
3/3
kom
plem
enta
r-ność
NG
O
i OPS
Jest
nie
zbęd
na, O
PS d
ział
ają
form
alni
e, z
aś N
GO
po
mag
ają
Jest
wid
oczn
a −
OPS
fina
nsu-
je to
, co
robi
NG
O
NG
O ro
bią
to, c
zego
nie
mo-
gą z
robić
OPS
N
GO
mogły
by n
ieki
edy
na-
wet
wyręc
zać
OPS
w ty
ch
swoi
ch p
lacó
wka
ch, k
tóre
są
odle
głe
od ośr
odka
Kom
plem
enta
rność m
ogła
by
wys
tępo
wać
jako
prz
epro
wad
za-
nie w
ywia
dów
środ
owisk
owyc
h i p
ozys
kiw
anie
dod
atko
wyc
h śr
odkó
w p
rzez
NG
O
4/3
konk
uren
cyj-
ność
NG
O i
OPS
B
rak
taki
ch o
bsza
rów
N
ie w
idzą
taki
ch n
a lin
ii O
PS-N
GO
. Moż
e na
lini
i N
GO
-NG
O, w
tedy
był
by
wyb
ór, n
p. w
sta
ndar
dzie
usłu
g
Nie
dos
trzeg
a się
taki
ch o
b-sz
arów
N
ie m
a ta
kich
obs
zaró
w
Nie
bar
dzo
wid
ać ta
kie
ob
szar
y
1/4
ocen
a w
spół
-pr
acy
mię
dzy
NG
O a
OPS
Oce
na w
spół
prac
y je
st d
obra
. Pr
oble
my
są in
cyde
ntal
ne
Oce
na je
st d
obra
N
GO
mogły
by p
rzek
azyw
ać
wię
cej i
nfor
mac
ji o
losa
ch
bezd
omny
ch
Jeśl
i ktoś m
iał t
akie
doś
wia
d-cz
enia
, to
ocen
a była
dob
ra
Bra
k sy
tuac
ji pr
oble
mow
ych
2/4
zmia
ny w
za-
kres
ie te
j wsp
ół-
prac
y
Nie
dos
trzeg
ano
koni
eczn
ości
zm
ian
Woj
ewod
a po
win
ien
finan
-so
wać
stow
arzy
szen
ia z
ajm
u-ją
ce się
bezd
omnośc
ią, N
GO
po
win
ny m
ieć
wła
snyc
h pr
a-co
wni
ków
socj
alny
ch o
raz
regu
larn
e sp
otka
nia
kier
ow-
nikó
w O
PS i
NG
O
Jw.
Nie
, z u
wag
i na
znik
omość
wsp
ółpr
acy
Rac
zej n
ie z
e w
zglę
du n
a w
ielk
ość
prob
lem
u
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
180
Py
tani
a/pr
oble
my
F-16
F-
17*
F-18
* **
F-
19*
**
F-20
* **
1/
5 sf
ery
wym
aga-
jące
refo
rm
OPS
pos
tulo
wał
y ko
ordy
na-
cję
i prz
epły
w in
form
acji,
pr
zesu
nięc
ia śr
odkó
w z
po-
moc
y do
raźn
ej n
a dł
ugof
alo-
wą,
zw
ięks
zeni
e lic
zby
eta-
tów
i sz
koleń.
NG
O z
aś
eduk
ację
i m
iesz
kani
a dl
a w
spom
agan
ych.
Mod
el p
o-m
ocy
złoż
ony
z 4
etap
ów
(dzi
ałan
ia h
igie
nicz
ne,
w ośr
odku
, sto
pnio
we
usa-
mod
ziel
nian
ie (p
raca
chr
o-ni
ona)
i końc
owe
– m
iesz
ka-
nie
(roz
pisa
no)
Wię
ksza
kon
trola
dzi
ałań
N
GO
, ust
alen
ie st
anda
rdu
po
bytu
w n
ocle
gow
niac
h,
wsk
azan
ie ź
ródeł f
inan
sow
a-ni
a (w
ojew
oda
i budże
t), z
a-tru
dnia
nie
prac
owni
ków
so-
cjal
nych
prz
ez N
GO
i ic
h sz
kole
nie
Zwię
ksze
n ie
finan
sow
ania
, ko
ordy
nacj
a na
poz
iom
ie p
o-w
iatu
, zw
ięks
zeni
e lic
zby
prac
owni
ków
socj
alny
ch
i spe
cjal
izac
ja ic
h w
zak
resi
e be
zdom
nośc
i. M
odel
– p
ostu
-lu
je się
zind
ywid
ualiz
owan
ie
pom
ocy
i pro
gram
y ak
tyw
i-zu
jąco
-res
ocja
lizac
yjne
Zwię
ksze
nie
finan
sow
ania
, za
trudn
ieni
a w
yspe
cjal
izow
a-ne
j kad
ry. M
odel
pom
ocy
– ki
erow
anie
bez
dom
nych
do
wys
pecj
aliz
owan
ych
plac
ó-w
ek i
pom
oc p
sych
olog
iczn
a lu
b st
wor
zeni
e sp
ecja
listy
cz-
nej i
nsty
tucj
i pom
ocow
ej n
a po
ziom
ie p
owia
tu
Utw
orze
nie
inst
ytuc
ji ko
or-
dynu
jące
j pom
oc n
a po
ziom
ie
pow
iatu
, prz
ymus
owe
lecz
e-ni
e od
wyk
owe,
zm
niej
szen
ie
biur
okra
cji.
Mod
el p
omoc
y po
win
ien
opie
rać
się
na
wsp
omni
anej
insty
tucj
i po-
wia
tow
ej
2/5
zasa
dy w
spół
-pr
acy
NG
O i
OPS
Ta
k, ja
k te
raz
Pow
inny
być
spot
kani
a, n
a kt
óryc
h w
ypra
cow
ano
by
wsp
ólny
syst
em p
omoc
y (N
GO
i O
PS)
OPS
fina
nsują
pom
oc, k
tórą
św
iadc
zą N
GO
N
GO
i O
PS m
ogą
działać
na
zasa
dzie
par
tner
stw
a ch
oć b
ez
form
alny
ch u
regu
low
ań
NG
O p
owin
ny w
stat
utac
h m
ieć
kwes
tie ro
zwią
zyw
ania
pr
oble
mu
bezd
omnośc
i
2a/5
fina
nsow
anie
dz
iałań
NG
O
Fina
nsow
anie
prz
ez d
otac
je.
Pote
m m
ożna
stop
niow
o pr
zech
odzić
na k
ontra
ktow
a-ni
e. S
tand
ardy
są p
otrz
ebne
, al
e sz
czeg
ółow
a sp
ecyf
ikac
ja
moż
e po
wię
kszać
biur
okra
cję
Dot
acje
, kon
trakt
owan
ie
usłu
g o śc
isły
m st
anda
rdzi
e je
st n
iem
ożliw
e ze
wzg
lędó
w
finan
sow
ych
Pow
inie
n być
syst
em d
otac
ji.
Kon
trakt
owan
ie d
opro
wad
zi-
łoby
do
zapr
zest
ania
dzi
ałań
pr
zez
NG
O
Syst
em m
iesz
any
– część
do-
tacj
i i c
zęść
zle
cani
a usłu
g R
acze
j dof
inan
sow
ywan
ie
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
(4
) (O
PS) –
bra
k do
brej
wol
i osó
b be
zdom
nych
, nie
uwzg
lędn
iani
e ic
h po
trzeb
, roz
drob
nien
ie in
styt
ucjo
naln
e, b
rak
koor
dyna
cji d
ział
ań, d
uże
mia
sta
działa
ją in
acze
j niż
pom
oc w
ma-
łych
; (N
GO
) – p
robl
em fi
nans
owan
ia m
iejs
c i u
trzym
ania
infr
astru
ktur
y.
(5)
mał
e za
inte
reso
wan
ie p
robl
emem
bez
dom
nośc
i ze
stro
ny m
inis
ters
tw i
brak
na
tym
szcz
eblu
infr
astru
ktur
y ko
ordy
nują
co-f
inan
sują
cej,
brak
wsp
arci
a dl
a O
PS i
NG
O, b
rak
loka
li so
cjal
nych
, wzr
ost l
iczb
y mło
dych
bez
dom
nych
i zw
ięks
zona
rosz
czen
iow
ość.
181
M
atry
ca tr
endó
w w
foku
sach
(od
F-21
do
F-25
)
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
21*
F-22
F-
23*
**
F-24
F-
25*
1/1 źr
ódła
fina
nso-
wan
ia
30 w
ojew
oda,
70−
100
gmin
a 10
0 gm
ina
(OPS
), N
Go
z
gmin
y i w
ojew
ództ
wa
(b
ez %
)
95 z
min
iste
rstw
a, 1
00 o
d w
o-je
wod
y i 5
z g
min
y (z
ależ
nie
od O
PS)
50 w
ojew
oda
i 50
gmin
a (O
PS).
NG
O –
100
wła
sne
środ
ki
100
gmin
a
2/1
znaj
omość
za-
pisó
w st
rate
gii
Znają
zapi
sy, a
le w
dzi
ała-
niac
h op
iera
ją się
na st
rate
-gi
ach
niżs
zego
szcz
ebla
Częśc
iow
o je
st te
n do
kum
ent
real
izow
any,
ale
częśc
iow
o –
ze w
zglę
du n
a br
ak śr
odkó
w
– je
st u
topi
jny
Bra
k zn
ajom
ości
zap
isów
. M
ała
skal
a pr
oble
mu
i bra
k cz
asu
Ogó
lnie
zna
ją. N
a je
go p
od-
staw
ie p
rzyg
otow
ano
doku
-m
ent g
min
ny
Pobi
eżni
e, m
ają
egze
mpl
arz,
al
e ni
e m
ają
czas
u cz
ytać
3/1
koor
dyna
cja
działań
pom
oco-
wyc
h w
woj
ewód
z-tw
ie
Na
tere
nie
mia
sta
koor
dyna
-cj
a je
st; n
a te
reni
e w
ojew
ódz-
twa
racz
ej n
ie
Na
tere
nie
gmin
bra
k ko
ordy
-na
cji;
częś
ciow
o w
idoc
zna
jest
na
tere
nie
woj
ewód
ztw
a
Nie
i ni
e m
a ta
kiej
pot
rzeb
y Ta
k, p
rzed
e w
szys
tkim
zimą
Tak,
na
tere
nie
gmin
y, c
hoć
dobr
ze b
yłob
y, g
dyby
zajął
się
tym
PC
PR
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Stan
dard
owe
wsk
aźni
ki z
wią
-za
ne z
udz
iela
niem
pom
ocy.
B
rak
sfor
mal
izow
aneg
o sy
s-te
mu
ocen
W
zas
adzi
e og
ólni
ki (z
abez
-pi
ecze
nie
pods
taw
owyc
h po
-trz
eb)
Bra
k fo
rmal
nych
wsk
aźni
-kó
w, a
pro
blem
jest
sezo
now
y Za
pew
nien
ie p
racy
i m
iesz
-ka
nia
(teor
ia),
a w
pra
ktyc
e,
że o
soba
już
nie
zgła
sza
się
po p
omoc
2/
2 pr
opon
owan
e w
skaź
niki
skut
ecz-
nośc
i
Baz
ując
e na
licz
bie
osób
(p
rzes
tały
kor
zyst
ać z
zas
iłku,
są
w D
PS, p
rzyz
nano
zas
iłek
itp.)
Osiąg
anie
eta
pów
usa
mo-
dzie
lnia
nia
się
(OPS
), trw
a-łość
zm
ian
(NG
O) o
raz
liczb
a os
ób w
ycho
dząc
ych
z be
z-do
mnośc
i
Jw. p
lus o
pini
a be
zdom
nego
i l
iczb
a os
ób, k
tóre
wys
zły
z be
zdom
nośc
i
Mob
ilizo
wan
ie d
o po
djęc
ia
prac
y i m
onito
row
anie
losó
w
(OPS
), N
GO
nie
pod
aje
nic
Jw.
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
W
spół
prac
a uł
atw
ia p
omoc
W
arun
kuje
skut
eczn
ość
dzia
-łań
Na
tere
nie
nie
ma
NG
O
Wsp
ółpr
aca
zwię
ksza
sku-
tecz
ność
pom
ocy
Bra
k N
GO
, wsp
ółpr
acuj
e się
z in
nym
i OPS
i D
PS o
raz
po
licją
4/
2 po
moc
a re
gu-
lacj
e pr
awne
Pr
awo
nie
wym
aga
zmia
n Zgło
szon
o sz
ereg
pos
tula
tów
(1
) Pr
aca
na p
odst
awie
ust
awy
o
PS.
Zmia
ny w
ymag
ają
prze
pisy
o
mel
dunk
u i m
iejs
cu p
rze-
byw
ania
Prze
pisy
są d
obre
, ale
skut
ecz-
ne d
la o
sób
ze st
ałym
mel
dun-
kiem
, bo
jest
refu
ndac
ja
kosz
tów
5/
2 po
stul
owan
e zm
iany
w sf
erze
fin
anso
wan
ia
pom
ocy
Wię
ksze
środ
ki n
a m
iesz
kani
a so
cjal
ne o
raz
odciąż
enie
DP
osta
tnie
go m
iejs
ca p
rzeb
ywa-
nia
na rz
ecz
woj
ewod
y
Dot
acje
bez
pro
cedu
r kon
kur-
sow
ych,
zmni
ejsz
enie
biu
ro-
krac
ji, p
rzes
uwan
ie śr
odkó
w w
ra
mac
h fa
ktyc
znyc
h po
trzeb
, po
moc
jako
zada
nie n
ie fi
nan-
sow
ane z
e śr
odkó
w wła
snyc
h gm
iny
(OPS
), N
GO
– fi
nans
o-w
anie
pom
ocy
prze
z woj
ewodę
Fina
nsow
anie
z b
udże
tu w
o-je
wod
y, u
mie
szcz
anie
ich
w
mie
szka
niac
h so
cjal
nych
, a
nie
w D
PS
Fina
nsow
anie
pow
inno
być
zr
ejon
izow
ane
(OPS
). N
GO
uw
ażają,
że
gmin
y po
win
ny
zabe
zpie
czać
jakąś p
ulę śr
od-
ków
na
pom
oc b
ezdo
mny
m
Bud
owa
mie
szkań
socj
alny
ch
oraz
refu
ndac
ja p
omoc
y ze
śr
odkó
w w
ojew
ody
i min
i-st
erst
wa
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
182
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
21*
F-22
F-
23*
**
F-24
F-
25*
6/2
post
ulow
ane
źródła
fina
nsow
a-ni
a po
moc
y
50 w
ojew
oda,
40−
70 g
min
a,
od 5−7
0 N
GO
O
PS -
80 o
d w
ojew
ody
(50
z
woj
ewód
ztw
a pr
zeby
wan
ia
i 30
z w
ojew
ództ
wa
poch
o-dz
enia
), 20
z g
min
y. N
GO
-50
z O
PS i
50 in
ne
30 z
min
iste
rstw
a, 3
0 od
wo-
jew
ody,
10
z gm
iny
i 30
z
EFS
(OPS
− 1
00 p
rzez
min
iste
r-st
wo)
, NG
O –
100
prz
ez
gminę
25 m
inis
ters
two,
25
woj
ewo-
da, 1
0 gm
ina,
30
EFS
i 10
in
ne, c
zyli
NG
O
7/2
przy
czyn
y ni
e-w
ydol
nośc
i sys
te-
mu
polit
yki s
po-
łecz
nej
Bra
k us
taw
y o
zaw
odzi
e pr
a-co
wni
ka so
cjal
nego
, nie
dofi-
nans
owan
ie p
raco
wni
ków
i ni
ski p
rest
iż z
awod
u
Bra
k m
iesz
kań,
nie
doce
nian
ie
roli
OPS
i N
GO
, bra
k pł
ynno
-śc
i fin
anso
wan
ia p
omoc
y (O
PS).
NG
O –
bra
k pi
enię
dzy
na p
raco
wni
ków
, biu
rokr
acja
, zb
yt k
rótk
ie p
rogr
amy
tera
-pe
utyc
zne,
lekc
eważ
enie
pr
zez
inne
urzęd
y
Za m
ało śr
odkó
w fi
nans
o-w
ych,
bra
k m
iesz
kań
socj
al-
nych
, wys
pecj
aliz
owan
ej k
a-dr
y, b
rak
wsp
ółpr
acy
z
urzę
dem
mia
sta
(OPS
) za d
użo
obow
iązk
ów i
za
mał
o śro
dków
w sa
mor
ząda
ch,
rosnąc
a ska
la be
zdom
nośc
i, br
ak
moż
liwoś
ci ak
tyw
izac
ji za
wo-
dow
ej, z
a mało
plac
ówek
służą-
cych
kom
plek
sową p
omocą,
brak
moc
y pr
awne
j kon
trakt
u so
cjaln
ego
(NG
O) –
bra
k m
iesz-
kań
i spo
tkań
NG
O n
a poz
iom
ie lo
kaln
ym
Bra
k na
rzęd
z i p
rzym
usu,
dłu
-gi
e pr
oced
ury,
duż
o bi
urok
ra-
cji,
trudn
a w
spół
prac
a
z in
nym
i OPS
1/3
czy
istn
iała
w
spół
prac
a N
GO
i O
PS
Tak
– no
cleg
i, ży
wność
, od
zież
Ta
k, w
ymia
na in
form
acji
i p
obyt
y w
ośr
odka
ch
Rac
zej n
ie i
nie
ma
w te
j mie
-rz
e dośw
iadc
zeni
a C
zęść
OPS
tak
Jede
n O
PS ch
yba w
spół
prac
ował
. Po
zosta
li ni
e wie
dziel
i, cz
y na
ich
tere
nie d
ziałają j
akieś N
GO
2/
3 po
dział k
ompe
-te
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
OPS
z m
iast
a m
a za
sady
, inn
e w
spół
prac
ują
na b
ieżą
co
Bra
k sf
orm
aliz
owan
ych
zasa
d N
ie m
a ta
kich
zas
ad
Tam
, gdz
ie b
yła,
spis
ywan
o um
owy
Nie
ma,
bo
brak
wsp
ółpr
acy
3/3
kom
plem
enta
r-ność
NG
O i
OPS
W
ymia
na in
form
acji
na te
mat
po
dopi
eczn
ego
Uzu
pełn
iani
e się
– O
PS m
ają
finan
se, z
aś N
GO
– in
frastr
uk-
turę
i po
moc
spec
jalis
tycz
ną
OPS
gro
mad
zą d
okum
enta
cję
i fin
ansu
ją p
obyt
bez
dom
nego
w
pla
ców
ce p
row
adzo
nej p
rzez
N
GO
OPS
obsłu
gują
form
alnośc
i,
a N
GO
świa
dczą
pom
oc
OPS
fina
nsow
anie
, a N
GO
te
rapi
a i p
omoc
4/3
konk
uren
cyj-
ność
NG
O i
OPS
N
ieki
edy
OPS
i N
GO
kie
rują
pr
ogra
my
do ty
ch sa
myc
h be
-ne
ficje
ntów
Bra
k ta
kich
obs
zaró
w
Nie
moż
e być
tu k
onku
renc
ji N
ie m
a ta
kich
moż
liwoś
ci
Nie
mogą.
Mus
zą b
yć k
om-
plem
enta
rne.
Mogło
by b
yć
jedn
ak, ż
e N
GO
zas
tąpi
OPS
, bo
będ
zie
tańs
zy –
to b
udzi
pe
wne
oba
wy
1/4
ocen
a wsp
ółpr
a-cy
mię
dzy
NG
O
a OPS
Oce
na p
ozyt
ywna
Po
zyty
wni
e w n
ajbl
iższ
ym o
to-
czen
iu. I
m d
alej
, tym
gor
zej
Bar
dzo
dobr
ze
Na
ogół
dob
rze
Bra
k dośw
iadc
zeni
a
we
wsp
ółpr
acy
2/4
zmia
ny
w z
akre
sie
tej
wsp
ółpr
acy
Wpr
owad
zeni
e di
alog
u, a
nie
ty
lko
skup
iani
e się
na p
owie
-rz
onym
NG
O z
adan
iu
Nie
ma
taki
ej p
otrz
eby
Nie
N
ie
Bra
k pr
opoz
ycji
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
183
184
Py
tani
a/pr
oble
my
F-21
* F-
22
F-23
* **
F-
24
F-25
* 1/
5 sf
ery
wym
aga-
jące
refo
rm
Dof
inan
sow
anie
pom
ocy
i d
opas
owan
ie d
o po
pula
cji
wsp
omag
anej
ora
z ni
e ge
ne-
row
anie
sztu
czny
ch i
zaw
y-żo
nych
stan
dard
ów p
omoc
y.
Mod
el p
omoc
y to
pro
ces –
zn
alez
ieni
e m
iesz
kani
a,
prac
y
Zmni
ejsz
enie
biu
rokr
acji,
ok
reśl
enie
stan
d ard
u usłu
g
i lic
zby
prac
owni
ków
, fin
an-
sow
anie
bez
kon
kurs
ów
z uw
zglę
dnie
niem
fakt
ycz-
nych
pot
rzeb
, zat
rudn
ieni
e sp
ecja
listó
w d
o po
moc
y os
o-bo
m b
ezdo
mny
m, l
epsz
a se
-le
kcja
prz
y za
trudn
iani
u pr
a-co
wni
ków
socj
alny
ch.
Mod
elow
o po
moc
pow
inna
op
ierać
się
na k
ontra
kcie
so
cjal
nym
Fina
nse
z g
min
y na
woj
ewo-
d ę, w
ięce
j spe
cjal
istó
w, l
ep-
sza
koor
dyna
cja.
Mod
elow
o po
moc
pow
inna
być
dos
toso
-w
ana
do in
dyw
idua
lnyc
h pr
zypa
dków
Fina
nsow
anie
pom
ocy
bez-
dom
nym
z b
udże
tu p
ańst
wa,
zw
ięks
zeni
e lic
zby
plac
ówek
, za
trudn
iani
e be
zdom
nych
, za-
trudn
iani
e ko
mpe
tent
nej k
a-dr
y, p
otrz
eba
szko
leń.
Mod
el
pom
ocy
złoż
ony
z trz
ech
eta-
pów
– d
iagn
oza,
kom
plek
so-
we
działa
nia
pom
ocow
e i
działa
nia
akty
wiz
ując
e
Wyż
sze w
ynag
rodz
enie
i z
wię
ksze
nie m
otyw
acji
do
prac
y. O
PS p
owin
ny m
ieć
określo
ne k
ompe
tenc
je i
usłu
gi,
koor
dyna
cją p
owin
ien
zająć s
ię
PCPR
. Bra
kuje
kad
ry sp
ecja
li-sty
czne
j ora
z pr
acow
nikó
w so
-cj
alny
ch. M
odel
pom
ocy
– sc
hron
ieni
e, a
nastę
pnie
pro
ces
prac
y zi
ndyw
idua
lizow
any
(te-
rapi
a, ku
rsy
zaw
odow
e, ob
ser-
wac
ja).
To dłu
gie i
skom
plik
o-w
ane,
koni
eczn
y ud
ział
NG
O
2/5
zasa
dy w
spół
-pr
acy
NG
O i
OPS
Po
moc
fina
nsow
ana
prze
z O
PS i
NG
O. O
PS ro
bi w
y-w
iady
i ki
eruj
e do
pla
ców
ek
mając
ych
spec
jalis
tów
OPS
– p
raca
socj
alna
i w
y-w
iady
, NG
O –
dia
gnos
tyka
, po
moc
spec
jalis
tycz
na, o
pie-
ka w
ośr
odka
ch
OPS
– d
iagn
ozuj
e be
zdom
ną
osobę
i prz
ekaz
uje
do ośr
odka
pr
owad
zone
go p
rzez
NG
O
Tak,
jak
tera
z, a
le k
oord
yna-
cja
na w
yższ
ym p
ozio
mie
O
PS d
iagn
ozuj
e pr
zycz
yny
i k
ieru
je d
o od
pow
iedn
iej p
la-
ców
ki p
row
adzo
nej p
rzez
N
GO
R
acze
j dot
acje
, bo
są b
ez-
piec
znie
jsze
. Prz
y zl
ecen
iu
istn
ieje
groźb
a ni
ewyw
iąza
nia
się
z za
dani
a i n
ieot
rzym
ania
w
ynag
rodz
enia
2a/5
fina
nsow
anie
dz
iałań
NG
O
Syst
em m
iesz
any.
Zle
cani
e m
oże
być
za d
rogi
e, a
le z
a-pe
wni
a w
ięks
zą k
ontro
lę n
ad
usłu
gą
Kon
trakt
owan
ie –
to o
gran
i-cz
a bi
urok
rację
Syst
em d
otac
ji, b
o gm
in n
ie
stać
na
zlec
anie
usł
ug (c
hoć
pow
inna
być
ust
alon
a ja
kaś
stan
dary
zacj
a)
Dot
acje
w z
akre
sie
usłu
g po
dsta
wow
ych
(wyż
ywie
nie,
op
ał).
Pozo
stał
e usłu
gi (a
kty-
wiz
acja
, pom
oc sp
ecja
listy
cz-
na) w
syst
emie
zle
ceń
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
(1) w
ust
awie
o P
S br
ak z
apis
u o
znac
zące
j rol
i NG
O, k
wes
tia p
obyt
u os
ób b
ezdo
mny
ch w
pla
ców
kach
, pro
blem
info
rmac
ji o
postęp
ach
podo
piec
znyc
h, b
rak
egze
kwow
ania
refu
ndac
ji od
gm
in, b
rak
zapi
sów
o b
udow
nict
wie
socj
alny
m, b
rak
moż
liwoś
ci p
rzes
trzeg
ania
zas
ad k
ontra
ktu
socj
alne
go, z
byt dłu
gie
proc
edur
y są
dow
e, b
rak
usta
ndar
yzow
anej
dok
umen
tacj
i.
Mat
ryca
tren
dów
w fo
kusa
ch (o
d F-
26 d
o F-
30)
Pyta
nia/
prob
lem
y F-
26*
**
F-27
F-
28
F-29
F-
30
100
z gm
iny
(OPS
); N
GO
ba
rdzi
ej z
różn
icow
ane
Zależn
ie o
d O
PS 6
6−50
od
woj
ewod
y i 3
4−50
prz
ez g
mi-
ny. N
GO
w b
lisko
80%
od
min
iste
rstw
a.
OPS
– to
obc
iąża
budże
t, al
e pr
oble
m n
ie je
st w
ielk
i. N
GO
ba
zow
ały
głów
nie
na śr
od-
kach
z m
iast
a
1/1 źr
ódła
fina
nso-
wan
ia
100 śr
odki
gm
iny
100
z gm
iny
(OPS
), 50−8
9
z gm
iny
i 1−
9,5
od
woj
ewod
y or
az 1
,5−3
1,4 śro
dki w
łasn
e, 13
,1 w
płaty
od
prac
ując
ych,
28
dar
owizn
y (N
GO
) W
ięks
zość
nie
znała
zap
isów
i o
pier
ała
się
na st
rate
giac
h m
iast
a lu
b wła
snyc
h
ośro
dków
Zapi
sy st
rate
gii są
znan
e, a
le
doku
men
t stw
orzo
ny w
War
-sz
awie
jest
lepi
ej d
opas
owan
y do
jej r
ealió
w
Zapi
sy m
azow
ieck
iej s
trate
gii
nie
są z
nane
(bra
k cz
asu
i b
ezdo
mny
ch)
2/1
znaj
omość
za-
pisó
w st
rate
gii
Prze
gląd
ano
przy
opr
acow
y-w
aniu
stra
tegi
i gm
inne
j. B
ez-
dom
ność
nie
jest
jedn
ak n
a m
iejs
cu p
robl
emem
Nie
są z
nane
prz
ez w
ięks
zość
. Te
, któ
re g
o zn
ały,
nie
wdr
aża-
ły je
go z
apis
ów w
swoj
ej p
ra-
cy (a
lbo
zbyt
ogó
lnik
owa
– O
PS, a
lbo
zbyt
obs
zern
y
i miałk
i – N
GO
) 3/
1 ko
ordy
nacja
dz
iałań
pom
ocow
ych
w w
ojew
ództw
ie
Nie
, OPS
dzi
ałają
sam
odzi
el-
nie
Nie
. Każ
da o
rgan
izac
ja p
ro-
wad
zi d
ział
ania
sam
odzi
elni
e.
Koo
rdyn
acja
by
się
przy
dała
Am
biw
alen
tnie
. Gdz
ieni
eg-
dzie
taka
wsp
ółpr
aca
była
, gd
zie
indz
iej –
nie
.
Tak.
Istn
ieje
stan
owis
ko d
s. ko
ordy
nacj
i w B
iurz
e Po
lityk
i Sp
ołec
znej
Nie
, pos
zcze
góln
e gm
iny
sa
me
rozw
iązu
ją sw
oje
pr
oble
my
OPS
– b
rak
prób
oce
ny sk
u-te
cznośc
i; N
GO
– st
opień
usam
odzi
elni
enia
się
oraz
os
oby
obję
te in
dyw
idua
lnym
pr
ogra
mem
wyc
hodz
enia
z
bezd
omnośc
i
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Bra
k, b
o m
ała
skal
a zj
awis
ka
Bra
k sf
orm
aliz
owan
ego
sys-
tem
u oc
en. O
czek
ują
usam
o-dz
ieln
ieni
a się
wsp
omag
anej
os
oby
OPS
– re
aliz
owan
ie p
rogr
a-m
ów w
ycho
dzen
ia z
bez
dom
-nośc
i, N
GO
– re
aliz
owan
ie
kont
rakt
ów
OPS
– głó
wni
e lic
zba
osób
um
iesz
czon
ych
w sc
hron
isku
, po
tem
zap
ewni
enie
mie
szka
-ni
a i p
racy
. NG
O –
usa
mo-
dzie
lnie
nie
i wyjśc
ie z
uza
-leżn
ieni
a N
GO
– jw
., O
PS –
jw. o
raz
mon
itoro
wan
ie o
sób
bezd
om-
nych
zwła
szcz
a w
zim
ie
OPS
– b
rak,
NG
O –
mon
ito-
row
anie
stop
nia
usam
odzi
el-
nien
ia p
odop
iecz
nych
Licz
ba u
sam
odzi
elni
onyc
h (m
iesz
kani
a i p
raca
– N
GO
). O
PS –
bra
k pr
opoz
ycji
OPS
– re
aliz
acja
zał
ożeń
pro
-gr
amu
wyc
hodz
enia
z b
ez-
dom
nośc
i; N
GO
– u
sam
o-dz
ieln
ieni
e i m
etod
a m
ałyc
h kr
oków
(roz
pisa
na)
2/2
prop
onow
ane
wsk
aźni
ki sk
utec
z-nośc
i
Licz
ba o
sób
wyc
hodząc
ych
z
bezd
omnośc
i, po
wra
cają
-cy
ch d
o no
cleg
owni
, zm
iana
na
wyk
ów, o
dnow
ieni
e ko
n-ta
któw
z ro
dziną
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
W
spół
prac
a ta
ka n
ie w
ystę
puje
W
spół
prac
a jes
t kon
iecz
nośc
ią
Wsp
ółpr
aca
przy
czyn
ia się
do
zw
ięks
zeni
a sk
utec
znoś
ci
działań
W z
asad
zie
NG
O i
OPS
uzu
-pełn
iają
się
OPS
i N
GO
uzu
pełn
iają
się
wza
jem
nie
4/2
pom
oc a
regu
-la
cje
praw
ne
Bra
k us
tosu
nkow
ania
się
ze
wzg
lędu
na
nikłą
skalę
zjaw
iska
Kło
poty
z o
chro
ną d
anyc
h os
obow
ych,
refu
ndac
ją
świa
dczeń
prze
z gm
iny
po-
chod
zeni
a, u
bezp
iecz
eń b
ez-
dom
nych
Ust
awa
o oc
hron
ie d
anyc
h os
obow
ych,
ust
awa
o PS
dys
-kr
ymin
uje
mał
e oś
rodk
i, pr
akty
czna
nie
moż
ność
re-
fund
acji śr
odkó
w o
d gm
in
poch
odze
nia,
bra
k po
jęci
a „r
odzi
na b
ezdo
mna
”
Proc
edur
y po
moc
owe
są z
byt
dług
otrw
ałe,
pro
blem
em je
st
usta
wa
o oc
hron
ie d
anyc
h os
obow
ych.
Ust
awa
nie
ze-
zwal
a na
zaw
iera
nie
kont
rak-
tu so
cjal
nego
bez
dom
nego
i N
GO
Ust
awa
nie
budu
je p
artn
er-
skic
h re
lacj
i mię
dzy
klie
ntem
po
moc
y a
prac
owni
kiem
so-
cjal
nym
. Kon
trakt
socj
alny
je
st tr
udny
do
egze
kwow
ania
w
obec
bez
dom
nych
. Bez
-do
mni
pow
inni
być
dzi
elen
i ze
wzg
lędu
na
przy
czyn
y be
zdom
nośc
i cd
. tab
eli n
a na
stęp
nej s
troni
e
185
186
Py
tani
a/pr
oble
my
F-26
* **
F-
27
F-28
F-
29
F-30
O
PS –
dot
acje
pow
inny
być
dł
ugof
alow
e, a
pom
oc fi
nan-
sow
ana
z bu
dżet
u po
wia
tu
a ni
e gm
iny.
NG
O –
wię
cej
środ
ków
z U
E
OPS
– ro
zdzi
elen
ie św
iad c
ze-
nia
pom
ocy
społ
eczn
ej o
d pr
acy
socj
alne
j, pr
zysp
iesz
e-ni
e i u
pros
zcze
nie
proc
edur
; N
GO
– w
ięce
j śro
dków
na
akty
wiz
ację
, okr
eśle
nie
za-
kres
u św
iadc
zony
ch u
sług
, od
pow
iedn
ie fi
nans
owan
ie
Odc
iąże
nie
finan
sow
e sa
mo-
rząd
ów, k
ateg
oryz
acja
pla
có-
wek
, stw
orze
nie
prog
ram
ów
rząd
owyc
h dl
a be
zdom
nych
(O
PS),
prze
nies
ieni
e śr
odkó
w
z pu
li oc
hron
y zd
row
ia n
a pu
-lę
tera
peut
yczną,
środ
ki „
za
bezd
omny
m”,
zróżn
icow
anie
st
awek
za
pom
oc (N
GO
)
5/2
post
ulow
ane
zmia
ny w
sfer
ze
finan
sow
ania
po-
moc
y
Fina
nsow
e od
ciąż
enie
sam
o-rząd
ów
(OPS
) – p
omoc
fina
nsow
ana
z bu
dżet
u pańs
twa
jako
zad
a-ni
e zl
econ
e. (N
GO
) – w
ydłu
-żyć
umow
y do
min
imum
3 la
t i c
zas w
ydat
kow
ania
środ
ków
po
zysk
anyc
h w
kon
kurs
ach
6/2
post
ulow
ane
źródła
fina
nsow
a-ni
a po
moc
y
50 w
ojew
oda
i 50
gmin
a W
ięks
zość
środ
ków
prz
ydzi
e-la
nych
na
zasa
dzie
kon
kur-
sów
i um
ów w
ielo
letn
ich
50−7
0% p
owin
na b
yć ze
skar
-bu
pań
stwa,
w 5
0% p
arty
cy-
pow
ać p
owin
na w
spól
nota
lo-
kaln
a, z k
tóre
j poc
hodz
i be
zdom
ny, N
GO
pow
inny
po-
zysk
iwać
środ
ki n
a poz
iom
ie
30%
100
z m
inis
ters
twa
(OPS
) i 9
5 z
tego
źró
dła
(NG
O)
OPS
– 1
00 z
woj
ewód
ztw
a,
NG
O –
bra
k od
pow
iedz
i
OPS
– b
rak śr
odkó
w fi
nan-
sow
ych,
dłu
gie
proc
edur
y,
nies
pójn
e pr
zepi
sy; N
GO
–
nied
osto
sow
ana
do re
alió
w
usta
wa
o PS
, nac
isk
na li
kwi-
dację
skut
ków
a n
ie p
rzyc
zyn
OPS
– częs
te zm
iany
poby
tu
podo
piec
znyc
h, p
obyt
w D
PS
jest
finan
sow
any
prze
z gm
inę,
któr
ej na
to n
ie st
ać, b
rak
narzę-
dzi p
rzym
usu
– jes
t moż
liwość
pom
ocy
ale b
ezdo
mny
nie
chce
z n
iej k
orzy
stać.
NG
O –
bra
k śro
dków
w b
udże
cie g
min
na
mie
szka
nia s
ocjal
ne, O
PS u
czą
posta
wy
rosz
czen
iow
ej, b
rak
środ
ków
dla
trud
nych
bez
-do
mny
ch
7/2
przy
czyn
y ni
e-w
ydol
nośc
i sys
te-
mu
polit
yki s
po-
łecz
nej
Cor
az w
ięks
ze o
bciąże
nie
sam
orzą
dów
, bra
k m
iesz
kań
socj
alny
ch, b
rak
wol
i wsp
ół-
prac
y ze
stro
ny b
ezdo
mny
ch,
brak
pro
filak
tyki
i oś
rodk
ów
pier
wsz
ego
kont
aktu
Bra
k w
spół
prac
y m
iędz
y gm
i-na
mi (
OPS
) i m
iesz
kań
so-
cjal
nych
, prz
epły
wu
info
rma-
cji,
pom
ocy
spec
jalis
tycz
nej,
koor
dyna
cji,
krót
kotrw
ałość
prog
ram
ów (N
GO
)
Prob
lem
z k
oord
ynac
ją d
zia-
łań
pom
ocow
ych,
nie
znan
a lic
zba
bene
ficje
ntów
, bra
k ka
-te
gory
zacj
i osó
b be
zdom
-ny
ch, b
raki
kad
row
e i m
ate-
rialn
e (O
PS),
brak
rozw
iązań
syst
emow
ych
w z
akre
sie
wsp
ółpr
acy
mię
dzy
inst
ytu-
cjam
i, m
iesz
kań
chro
nion
ych,
zb
yt k
rótk
ie k
ontra
ktow
anie
(N
GO
)
1/3
czy
istn
iała
w
spół
prac
a N
GO
i O
PS
Szer
oko
rozu
mia
na ta
k, a
le
wob
ec te
go z
jaw
iska
racz
ej
nie
Tak
Tak,
w różn
ym z
akre
sie
i z
różn
ym sk
utki
em
Tak,
bez
usta
nnie
N
ie w
szęd
zie
działa
ją N
GO
, al
e ta
m, g
dzie
dzi
ałają,
w
spół
prac
a je
st
2/3
podz
iał k
ompe
-te
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
Nie
ma
taki
ch re
guł,
choć
m
ożna
by
o ni
ch p
omyś
leć
Bra
k re
guł f
orm
alny
ch. P
o-dz
iał k
ompe
tenc
yjny
ma
cha-
rakt
er z
wyc
zajo
wy
Bra
k za
sad
podz
iału
kom
pe-
tenc
yjne
go. P
odzi
ały
opie
rają
się
na p
rakt
yce
Nie
ma,
ale
zar
azem
bez
nic
h tru
dno
o w
peł
ni sk
utec
zną
pom
oc
Nie
ma
taki
ch z
asad
. Są
one
usta
lane
ad
hoc,
bo
prob
lem
ni
e je
st p
owsz
echn
y 3/
3 ko
mpl
emen
tar-
ność
NG
O i
OPS
Ta
k, b
o N
GO
są b
ardz
iej e
la-
styc
zne,
zaś
OPS
mogą
za-
pew
nić
finan
sow
anie
Kom
plem
enta
rność
to w
yko-
rzys
tyw
anie
różn
ic w
kom
pe-
tenc
jach
Kom
plem
enta
rność
to w
yko-
rzys
tyw
anie
różn
ic w
kom
pe-
tenc
jach
OPS
to w
stęp
ny e
tap
pom
ocy.
Po
tem
oso
ba tr
afia
do
NG
O
Są k
ompl
emen
tarn
e – O
PS sk
u-pi
a się
na p
omoc
y fin
anso
wej
, zaś N
GO
na
prac
y z o
soba
mi
4/3
konk
uren
cyj-
ność
NG
O i
OPS
N
ie m
a ta
kich
obs
zaró
w
Nie
dos
trzeg
a się
taki
ch o
b-sz
arów
N
ie jes
t ona
dos
trzeg
ana z
e wzg
lę-du
na r
óżni
ce k
ompe
tenc
yjne
N
ie m
a ta
kich
moż
liwoś
ci
Nie
jest
to m
ożliw
e
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
Py
tani
a/pr
oble
my
F-26
* **
F-
27
F-28
F-
29
F-30
1/
4 oc
ena
wsp
ół-
prac
y m
iędz
y N
GO
a
OPS
Jeśl
i ktoś w
spół
prac
ował
, to
ocen
a je
st d
obra
O
cena
byw
a różn
a. P
robl
emy
doty
czą
refu
ndac
ji św
iadc
zeń,
w
ymia
ny in
form
acji,
dłu
gich
pr
oced
ur i
niek
iedy
wyw
ią-
zyw
ania
się
z ob
owią
zków
za
mia
st w
spół
prac
y
Wsp
ółpr
aca
prze
bieg
a różn
ie.
Prob
lem
y do
tyczą
refu
ndac
ji św
iadc
zeń,
bra
ku li
mitó
w
wyd
atkó
w n
a św
iadc
zeni
a,
proc
edur
Wsp
ółpr
aca
jest
nie
zbęd
na
i dob
rze
ocen
iana
W
spół
prac
a oc
enia
na je
st
bard
zo p
ozyt
ywni
e
Obe
cny
stan
jest
dob
ry, n
ie
ma
potrz
eby ża
dnyc
h zm
ian
OPS
– p
owoł
anie
stan
owis
ka
ds. b
ezdo
mnośc
i i u
stal
enie
st
rate
gii w
spół
prac
y; N
GO
–
uzna
wan
ie p
rzez
OPS
kon
-tra
któw
zaw
iera
nych
z p
od-
opie
czny
mi p
rzez
NG
O i
kon-
trakt
owi p
raco
wni
cy so
cjal
ni
2/4
zmia
ny
w z
akr e
sie
tej
wsp
ółpr
acy
OPS
mogły
by b
yć b
ardz
iej
elas
tycz
ne ja
k N
GO
Sc
epty
czne
nas
taw
ieni
e do
tw
orze
nia
stra
tegi
i wsp
ółpr
a-cy
(OPS
i N
GO
)
OPS
– st
wor
zeni
e ko
mpl
ek-
sow
ych
rozw
iązań
syst
emo-
wyc
h, N
GO
– st
wor
zeni
e ze
-sp
ołów
inte
rdys
cypl
inar
nych
, lik
wid
acja
eta
tow
ych
pra-
cow
nikó
w so
cjal
nych
w N
GO
i b
liższ
a w
spół
prac
a z
OPS
N
GO
i O
PS p
owin
ny w
spół
pra-
cow
ać o
bow
iązko
wo,
syste
m
schr
onisk
uw
zględ
niają
cy różn
e lu
dzki
e syt
uacje
, stan
dary
zacja
św
iadc
zony
ch u
sług,
baz
a lud
zi
bezd
omny
ch, d
ofin
anso
wyw
anie
duży
ch p
lacó
wek
z bu
dżet
u,
zmia
na w
arun
ków
kon
trakt
owa-
nia (
uwzg
lędn
ianie
zaku
pu śr
od-
ków
trw
ałych
i in
wes
tycji
, szk
o-len
ia dl
a pra
cow
nikó
w O
PS.
Mod
el po
moc
y dl
a kon
kretn
ej os
oby
to p
rzed
e wsz
ystk
im p
o-de
jście
inte
rdys
cypl
inar
ne
Zmia
na sy
stem
u po
datk
owe,
że
b y w
ięce
j śro
dków
zos
ta-
wał
o w
gm
inie
, ust
alen
ie p
o-dz
iału
kom
pete
ncji
i sta
ndar
-dó
w u
sług
, zat
rudn
iani
e sp
ecja
listó
w. M
odel
owo
po-
win
ien
istn
ieć
ośro
dek
inte
r-w
encj
i kry
zyso
wej
– p
ierw
szy
etap
pom
ocy,
po
któr
ym o
so-
ba b
yłab
y ki
erow
ana
dale
j
Pom
oc p
owin
na b
yć fi
nans
o-w
ana
z bu
dżet
u po
wia
tu.
Środ
ki p
omoc
y po
win
ny b
yć
dopa
sow
ane
do w
ielk
ości
pr
oble
mu
w g
min
ie. Ś
rodk
i po
win
ny b
yć ro
zdys
pono
wy-
wan
e ba
rdzi
ej e
last
yczn
ie.
Wid
oczn
e są
duż
e br
aki k
a-dr
owe.
Mod
el –
naj
waż
niej
-sz
a je
st d
iagn
oza
przy
czyn
be
zdom
nośc
i i n
iepo
dsuw
anie
go
tow
ych
rozw
iązań
1/5
sfer
y w
ymag
a-ją
ce r e
form
U
twor
zeni
e in
styt
ucji
koor
-dy
nują
cych
na
pozi
omie
po-
wia
tu, u
pros
zcze
nie
pozy
ski-
wan
ia i
rozl
icza
nia śr
odkó
w,
zwię
ksze
nie
liczb
y et
atów
. M
odel
owo
pow
inno
się
wię
-ce
j dzi
ałać
pro
filak
tycz
nie.
O
soba
pow
inna
akt
ywni
e w
spół
prac
ować
i od
tego
za-
leżeć
pow
inna
pom
oc
Pion
owa
odpo
wie
dzia
lność,
ko
ordy
nacj
a dz
iałań,
zw
ięk-
szen
ie b
udże
tu, m
ożliw
ość
zatru
dnia
nia
spec
jalis
tów
ora
z sz
kole
nia.
Mod
el p
omoc
y –
etap
owy.
Klu
czow
e je
st C
en-
trum
Pom
ocy,
gdz
ie d
osta
r-cz
ano
by o
soby
bez
dom
ne,
pote
m z
akw
ater
owan
ie, l
e-cz
enie
, ind
ywid
ualn
e pr
ogra
-m
y w
ycho
dzen
ia z
bez
dom
-nośc
i, po
wró
t na
ryne
k pr
acy
i odt
war
zani
e w
ięzi
społ
ecz-
nych
2/
5 za
sady
wsp
ół-
prac
y N
GO
i O
PS
OPS
– fo
rmal
nośc
i i fi
nans
o-w
anie
, NG
O –
pom
oc
OPS
– fi
nans
e i f
orm
alnośc
i, N
GO
– p
raca
bez
pośr
edni
a O
PS –
form
alni
e, a
NG
O –
st
acjo
narn
ie
OPS
– p
ierw
szy
kont
akt
i wyw
iad,
NG
O –
inte
rwen
-cy
jny
zesp
ół in
terd
yscy
pli-
narn
y
OPS
pow
inie
n m
ieć
bazę
da-
nych
osó
b be
zdom
nych
i de
-cy
dow
ać o
kie
row
aniu
bez
-do
mne
go d
o da
nej p
lacó
wki
pr
owad
zone
j prz
ez N
GO
(p
omoc
spec
jalis
tycz
na)
2a/5
fina
nsow
anie
dz
iałań
NG
O
Stał
e do
tacj
e. S
tand
aryz
acja
była
by p
rzyd
atna
, ale
szcz
e-góło
wa
spec
yfik
acja
mogła
by
być
kłop
otliw
a
Doc
elow
o do
bre
było
by k
on-
trakt
owan
ie. D
otac
je m
ają
sens
, jeś
li za
bezp
iecz
ają
80%
śr
odkó
w i
mają
char
akte
r dłu
-go
term
inow
y (c
o na
jmni
ej
3 la
ta)
Stan
dary
zacj
a je
st k
onie
czna
. W
jej r
amac
h m
ożliw
e są
i do
tacj
e, i
kont
rakt
owan
ie
Zlec
anie
usł
ug n
a za
sadz
ie
kont
rakt
owan
ia. T
o sy
stem
pe
wni
ejsz
y niż
dota
cje,
któ
re
mogą
być
zaw
iesz
ane.
Po-
win
na is
tnieć
spec
yfik
acja
za
dań
Dot
acje
nie
są w
ysta
rcza
jący
m
rozw
iąza
niem
. Kon
trakt
owan
ie
jest
trudn
e, bo
nie
moż
na p
rze-
wid
zieć
licz
by b
ezdo
mny
ch.
Dob
rym
rozw
iąza
niem
był
by
syste
m m
iesz
any
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
187
Mat
ryca
tren
dów
w fo
kusa
ch (o
d F-
31 d
o 34
) Py
tani
a/
prob
lem
y F-
31
F-32
F-
33
F-34
*
1/1 źr
ódła
fina
n-so
wan
ia
OPS
– 1
00 z
gm
iny,
NG
O –
85
z
gmin
y i 1
5 ze
spon
sorin
gu
OPS
– 2
5−95
woj
ewod
a, 5−8
0 z
gmi-
ny. N
GO
– 2
,8 o
d w
ojew
ody,
11,
9
z gm
iny,
85,
3 –
wła
sne śr
odki
OPS
– 1
00 z
gm
iny,
NG
O –
10
z
gmin
y, 3
0 od
spon
soró
w i
60 z
urzę-
du m
iast
a
100
od w
ojew
ody
i śro
dki w
łasn
e
2/1
znaj
omość
za-
pisó
w st
rate
gii
Wie
dzą
o is
tnie
niu,
jedn
ak n
ie z
nają
go
i uw
ażają
za n
iepr
zyda
tny
(n
ie z
nały
go
zwła
szcz
a N
GO
)
Dok
umen
t nie
był
zna
ny (b
rak
pro-
blem
u or
az fi
zycz
ny b
rak
doku
men
tu
– ni
e był r
ozsyła
ny)
Pow
ierz
chow
na lu
b ża
dna.
Dok
umen
t ni
e m
a pr
zełoże
nia
prak
tycz
nego
B
ezdo
mność
nie
dot
yka
gmin
wie
j-sk
ich,
wię
c za
pisy
nie
są z
nane
3/1
koor
dyna
cja
działań
pom
oco-
wyc
h w
woj
e-w
ództ
wie
Bra
k ko
ordy
nacj
i. N
adto
pod
mio
ty
z różn
ych
gmin
nie
zna
ją się
Nie
, OPS
dzi
ałają
na wła
sną
rękę
. W
spół
prac
ują
z je
dnym
NG
O
Nie
ma
koor
dyna
cji.
OPS
dzi
ałają
na
wła
sną
rękę
N
ie, a
ni n
a te
reni
e gm
iny,
ani
woj
e-w
ództ
wa
1/2
ocen
a sk
utec
z-nośc
i pom
ocy
Bra
k sf
orm
aliz
owan
ego
syst
emu.
M
iara
to p
omoc
kon
kret
nej o
sobi
e (głó
wni
e po
byt w
ośr
odku
, ubr
anie
, ży
wność
)
OPS
– z
apew
nien
ie m
iejs
ca w
pla
-có
wce
i po
moc
y m
ater
ialn
ej, N
GO
–
opus
zcze
nie
plac
ówki
i ut
rzym
ywan
ie
się
z pr
acy
OPS
– p
omoc
dor
aźna
(sch
roni
sko,
no
cleg
owni
a), N
GO
– w
yjśc
ie p
oza
schr
onis
ko (m
iesz
kani
e so
cjal
ne, p
o-w
rót d
o ro
dzin
y)
Pom
oc d
oraź
na –
schr
onie
nie,
żyw
-ność
, mie
szka
nie
Licz
ba o
sób,
któ
rym
udz
ielo
no sc
hro-
nien
ia i
zape
wni
ono
mie
szka
nie,
któ
ra
następ
nie
podjęł
y pr
acę,
rozp
oczęły
te
rapię
alko
holo
wą
OPS
– li
czba
osó
b, k
tóry
m z
apew
nio-
no p
omoc
dor
aźn ą
, NG
O –
zap
ewni
e-ni
e wła
sneg
o lo
kalu
lub
pow
rót d
o ro
dzin
y
OPS
– li
czba
osó
b w
schr
onis
ku,
któr
ym p
rzyz
nano
pom
oc z
asiłk
ową,
kt
óre
pow
róciły
do
ośro
dka
(por
ażka
). N
GO
– li
czba
osó
b us
amod
ziel
nio-
nych
2/2
prop
onow
ane
wsk
aźni
ki sk
u-te
c znośc
i
OPS
– sk
utec
zność
pom
ocy:
dac
h na
d gł
ową,
żyw
ność
, opi
eka
med
yczn
a itp
. NG
O –
poz
ytyw
ny e
fekt
dzi
ałań
(?
)
3/2
wsp
ółpr
aca
NG
O i
OPS
Pr
akty
czni
e ni
e w
ystę
puje
. Bra
k or
-ga
niza
cji i
pot
rzeb
O
PS w
spół
prac
ują
z je
dnym
NG
O, c
o po
praw
ia sk
utec
zność
pom
ocy
Nie
ma
na te
reni
e po
wia
tu ż
adny
ch
schr
onisk
. Sku
tecz
ność
pom
ocy
była
by
mni
ejsz
a, g
dyby
nie
NG
O
Wsp
ółpr
aca
jest
nie
zbęd
na, c
hoć
OPS
m
a m
ałe
dośw
iadc
zeni
e
4/2
pom
oc a
regu
-la
cje
praw
ne
Nie
wsk
azan
o ża
dnyc
h ut
rudn
ień
Zmni
ejsz
enie
biu
rokr
acji
i pro
blem
z
zasiłk
ami s
tały
mi
Prze
pisy
mel
dunk
owe,
bra
k fu
ndus
zy
na z
apew
nian
ie m
iesz
kań
socj
alny
ch
Do
zmia
ny p
rzep
is o
refu
ndac
ji ko
sz-
tów
prz
ez g
minę
poch
odze
nia
(likw
i-da
cja)
ora
z po
moc
dla
osó
b ni
e w
yra-
żają
cych
na
nią
zgod
y O
PS –
prz
enie
sien
ie fi
nans
owan
ia
z gm
iny
na p
owia
t, a św
iadc
zeni
a na
bu
dżet
woj
ewod
y
Prze
nies
ieni
e fin
anso
wan
ia n
ocle
-go
wni
z g
min
y na
woj
ewodę
lub
m
inis
ters
two
Prze
nies
ieni
e fin
anso
wan
ia p
omoc
y na
budże
t pań
stw
a O
PS –
wyo
dręb
nien
ie śr
odkó
w
na p
omoc
dla
bez
dom
nych
; NG
O –
pr
zeka
zyw
anie
tych
środ
ków
prz
ez
woj
ewodę
lub
min
iste
rstw
o
5/2
post
ulow
ane
zmia
ny w
sfer
ze
finan
sow
ania
po
moc
y 6/
2 po
stul
owan
e źr
ódła
fina
nsow
a-ni
a po
moc
y
OPS
– 6
0−75
z m
inis
ters
twa,
25−
40
od g
min
y, 0
z E
FS, b
o to
za
trudn
e.
NG
O –
50
z m
inis
ters
twa,
35
z gm
i-ny
, 15
wła
sne,
0 z
EFS
Od
100
do 5
0 pr
zez
min
iste
rstw
o
i 50
prze
z gm
inę.
NG
O –
pra
gnie
nie
otrz
ymyw
ania
fina
nsow
ania
prz
ez
jedną
inst
ytuc
ję, o
boję
tne
jaką
50 o
d w
ojew
ody,
30
od g
min
y i 2
0 od
N
GO
(zda
niem
OPS
) 40−5
0 m
inis
ters
two,
od
40 –
woj
ewo-
da, 1
00−2
0 gm
ina
i 30−
40 o
d N
GO
188
cd. t
abel
i na
następ
nej s
troni
e
Pyta
nia/
pr
oble
my
F-31
F-
32
F-33
F-
34*
7/2
przy
czyn
y ni
e-w
ydol
nośc
i sys
te-
mu
polit
yki s
po-
łecz
nej
OPS
– b
rak
działań
syst
emow
ych,
w
spół
prac
y, p
rzepły
wu
info
rmac
ji,
środ
ków
fina
nsow
ych
i spó
jnyc
h
założeń
polit
yki s
połe
czne
j ora
z ni
-sk
i sta
tus
pom
ocy
społ
eczn
ej
OPS
– b
rak
wie
dzy
i kom
pete
ncji
u
prac
owni
ków
socj
alny
ch, r
ozw
iązań
syst
emow
ych,
stan
dard
ów p
racy
z
bezd
omny
mi.
NG
O –
bra
k m
iesz
kań
socj
alny
ch, s
ztyw
ny m
odel
prac
y pr
a-co
wni
ków
socj
alnyc
h
Bra
k je
dnos
tki k
oord
ynując
ej
WZ P
S są
w s
trukt
urac
h w
ojew
ody,
ni
eegz
ekw
owan
ie ś
rodk
ów o
d gm
in
poch
odze
nia
bezd
omne
go, p
rzec
ią-
żeni
e gm
in in
nym
i zad
ania
mi p
o-m
ocow
ymi
Prom
owan
ie p
osta
wy
rosz
czen
iow
ej,
obar
czan
ie o
dpo w
iedz
ialn
ością
sam
o-rząd
ów, b
rak
stan
dard
ów w
ycho
dze-
nia
z be
zdom
nośc
i
1/3
czy
istni
ała w
spół
-pr
aca N
GO
i OPS
N
ie, k
onta
kty
ogra
nicz
ały
się
do p
o-sz
ukiw
ania
mie
jsc
dla
posz
czeg
ól-
nych
osó
b
Tak
Tak,
choć
na m
ałą
skalę
Tak
2/3
podz
iał k
ompe
-te
ncyj
ny m
iędz
y N
GO
a O
PS
Nie
ma
taki
ch z
asad
Za
sady
są ja
sne −
OPS
odp
owia
da z
a do
star
czen
ie o
soby
do
plac
ówki
pro
-w
adzo
nej p
rzez
NG
O i
finan
sow
anie
je
j pob
ytu
Istn
ieje
pod
ział
kom
pete
ncy j
ny
Tak,
ure
gulo
wan
e um
ową.
NG
O z
a-pe
wni
a og
rzew
alnię,
noc
lego
wnię
i m
iesz
kani
a ch
roni
one,
a O
PS fi
nan-
suje
3/
3 ko
mpl
emen
-ta
rność
NG
O
i OPS
Trud
no p
owie
dzieć.
Rac
zej k
ażdy
jest
sa
mow
ysta
rcza
lny
i nic
zego
od
sieb
ie
nie
ocze
kuje
Oso
ba, z
któ
rą p
racu
je N
GO
nie
jest
od
pow
iedn
io o
bjęt
a op
ieką
/pom
ocą
społ
eczną
Dzi
ałan
ia się
uzup
ełni
ają,
ale
OPS
są
trzon
em i
niez
będn
ym ic
h el
emen
tem
. W
ięks
zość
uw
aża,
że
OPS
i N
GO
uzu
pełn
iają
się
4/3
konk
uren
cyj-
ność
NG
O i
OPS
N
ie d
ostrz
egan
o ta
kich
sfer
N
ie d
ostrz
egan
o ta
kich
obs
zaró
w
Taki
e ob
szar
y ni
e są
dos
trzeg
ane
Tylk
o w
tedy
, gdy
by O
PS d
yspo
now
ał
wła
sną
infr
astru
kturą
1/4
ocen
a w
spół
-pr
acy
mię
dzy
NG
O a
OPS
Ogó
lnie
racz
ej ź
le, n
ieco
poz
ytyw
niej
w
odn
iesi
eniu
do
konk
retn
ych
przy
-pa
dków
Oce
na b
ardz
o do
bra
Gen
eral
nie
ocen
a je
st d
obra
Po
zyty
wna
2/4
zmia
ny w
za-
kres
ie te
j wsp
ół-
prac
y
Bliż
sze
pozn
anie
się
podm
iotó
w, s
wo-
ich
moż
liwoś
ci i
stw
orze
nie
jaki
chś
zasa
d w
spół
prac
y
OPS
i N
GO
– k
adro
we w
zmoc
nien
ie N
GO
opł
acan
ym z
budż
etu
pańs
twa p
ra-
cow
niki
em so
cjaln
ym
Pow
stan
ie w
ięks
zej l
iczb
y N
GO
, in-
dyw
idua
lne
prog
ram
y w
ycho
dzen
ia
z be
zdom
nośc
i
Podp
isyw
anie
um
ów o
wsp
ółpr
acy
i o
rgan
izow
anie
spot
kań
info
rmac
yj-
nych
1/
5 sf
ery
wym
aga-
jące
refo
rm
Okr
eśle
nie
zakr
esu
i org
aniz
acji
świa
dczo
nych
usł
ug, s
tand
ardó
w d
la
nich
, reg
ular
ne sp
otka
nia
OPS
i N
GO
, zw
ięks
zeni
e lic
zby
etat
ów i
zatru
d-ni
enie
spec
jalis
tów
. Mod
el p
omoc
y ro
zpis
ano
na 1
0 et
apów
Szcz
egół
owy
podz
iał k
ompe
tenc
yjny
m
iędz
y O
PS a
NG
O, w
skaz
anie
źró
-deł f
inan
sow
ania
pom
ocy
i wyo
dręb
-ni
enie
środ
ków
na
ten
cel,
zatru
dnia
-ni
e pr
acow
nikó
w so
cjal
nych
w N
GO
or
az sp
ecja
listó
w w
OPS
Dop
asow
anie
budże
tu d
o w
ielkośc
i po-
pula
cji w
spom
agan
ej, w
skaz
anie źr
ódeł
fin
anso
wan
ia, z
atru
dnien
ia i s
zkol
enia
prac
owni
ków
socja
lnyc
h. M
odel
pom
ocy
osob
ie –
kom
plek
sow
y ze
wstę
pną d
o-kł
adną
dia
gnozą s
tanu
zdro
wia,
uza
leż-
nień
i po
tencjału
usa
mod
zieln
ienia
się
Fina
nsow
anie
z g
min
na
woj
ewodę
i u
jedn
olic
ić k
oszt
y po
moc
y dl
a be
z-do
mny
ch, o
kreś
leni
e st
anda
rdu
usłu
g.
Mod
el p
omoc
y –
prac
owni
k so
cjal
ny
określ
a pr
zycz
yny
bezd
omnośc
i, a
po-
tem
zaw
iera
kon
trakt
socj
alny
2/5
zasa
dy w
spół
-pr
acy
NG
O i
OPS
O
PS i
form
alnośc
i, a
NG
O k
onkr
etna
pr
aca
z os
obam
i O
PS –
form
alnośc
i i k
ontra
ktow
anie
or
az w
spar
cie
spec
jalis
tycz
ne
OPS
– sf
era
ekon
omic
zna
i pra
ca so
-cj
alna
O
PS d
iagn
ozuj
e prz
yczy
ny b
ezdo
mno
-śc
i i k
ieru
je ją
do
odpo
wie
dnie
go ośr
od-
ka (N
GO
) 2a
/5 fi
nans
owan
ie
działań
NG
O
Mogły
by b
yć d
otac
je, c
hoć
przy
zna-
wan
e np
. na
pods
taw
ie k
onku
rsów
. Zl
ecan
ie m
ogło
by b
yć p
recy
zyjn
iej-
sze,
ale
licz
ba z
akon
trakt
owan
ych
mie
jsc
mogła
by o
dbie
gać
od li
czby
po
trzeb
ując
ych
Kon
trakt
owan
ie, c
zyli
finan
sow
anie
pełn
ego
kosz
tu u
sług
i (O
PS n
ie m
uszą
m
ieć
na to
wys
tarc
zają
cych
środ
ków
).
Pano
wał
y m
iesz
ane
opin
ie, c
hoć
kon-
trakt
owan
ie w
ydaw
ało
się
pew
niej
sze
Opi
nie
podz
ielo
ne, c
zęść
za
kont
rak-
tow
anie
m, c
zęść
za d
otac
jam
i, część z
a sy
stem
em m
iesz
anym
. Prz
y po
wie
rza-
niu
zada
nia k
onie
czne
są st
anda
rdy
Uw
agi:
* br
ak p
rzed
staw
icie
li N
GO
; **
brak
NG
O w
rekr
utac
ji.
190
Spis tabel
Część I Tabela 1. Płeć respondentów − pracowników socjalnych OPS i NGO............................................................15 Tabela 2. Wiek respondentów − pracowników socjalnych OPS i NGO .............................................................. Tabela 3. Poziom wykształcenia pracowników socjalnych OPS i NGO..........................................................16 Tabela 4. Obecnie zajmowane stanowisko przez respondentów z OPS i NGO...............................................16 Tabela 5. Doświadczenie zawodowe respondentów z OPS i NGO w pracy socjalnej z bezdomnymi ............16 Tabela 6. Podstawa prawna zatrudnienia pracowników socjalnych w placówce OPS i NGO.........................17 Tabela 7. Występowanie przesłanek działań pomocowych skierowanych do bezdomnych,
wskazanych przez pracowników socjalnych OPS i NGO w Strategii Wojewódzkiej w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005−2013..................18
Tabela 8. Określenie ram współpracy OPS i NGO w zakresie udzielania pomocy bezdomnym w Strategii Wojewódzkiej w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005−2013 ............................................................................................................................19
Tabela 9. Występowanie na terenie gminy koordynacji działań pomocowych na rzecz bezdomnych, wynikającej z mazowieckiej polityki społecznej..............................................................................19
Tabela 10. Instytucje koordynujące na terenie gminy działania o charakterze profilaktycznym (prewencyjnym) .............................................................................................................................20
Tabela 11. Instytucje koordynujące na terenie gminy działania o charakterze osłonowym.............................20 Tabela 12. Instytucje koordynujące na terenie gminy działania o charakterze aktywizacyjnym ...........................21 Tabela 13. Występowanie na terenie województwa koordynacji działań pomocowych na rzecz
bezdomnych, wynikającej z mazowieckiej polityki społecznej .....................................................21 Tabela 14. Instytucje koordynujące na terenie województwa działania o charakterze profilaktycznym
(prewencyjnym) .............................................................................................................................22 Tabela 15. Instytucje koordynujące na terenie województwa działania o charakterze osłonowym.................23 Tabela 16. Instytucje koordynujące na terenie województwa działania o charakterze aktywizacyjnym .........23 Tabela 17. Kadra pracowników merytorycznych (zatrudnionych w OPS na umowę o pracę,
cywilnoprawną lub świadczących pomoc na podstawie innych umów) służących wsparciem bezdomnym i współpracujących z pracownikiem socjalnym OPS..............................24
Tabela 18. Kadra pracowników merytorycznych (zatrudnionych w NGO na umowę o pracę, cywilnoprawną lub świadczących pomoc na podstawie innych umów) służących wsparciem bezdomnym i współpracujących z pracownikiem socjalnym NGO...............................................25
Tabela 19. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i zakończenie kształcenia przez pracowników socjalnych w latach 2005−2009 .....................................................................................................25
Tabela 20. Główne bariery w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych przez pracowników socjalnych..........26 Tabela 21. Wyposażenie stanowiska pracy pracownika socjalnego w komputer z możliwością
korzystania z Internetu ...................................................................................................................27 Tabela 22. Wydzielenie dla pracownika socjalnego pomieszczenia do prowadzenia
indywidualnych rozmów z bezdomnymi .......................................................................................27 Tabela 23. Stosowanie podziału kompetencyjnego pomiędzy OPS i NGO (jasno określone zadania
dla poszczególnych podmiotów) w świadczeniu usług na rzecz bezdomnych ..............................28 Tabela 24. Kryteria formalne stosowane przez pracownika socjalnego przy udzielaniu pomocy bezdomnym......28 Tabela 25. Występowanie o refundację kosztów od gminy (OPS) ostatniego miejsca zameldowania
na pobyt stały osoby bezdomnej ........................................................................................................ Tabela 26. Rodzaj działań pomocowych prowadzonych przez OPS i NGO....................................................30
191
Tabela 27. Stopień dostępności działań pomocowych prowadzonych przez OPS i NGO .............................. 31 Tabela 28. Sposób ustalania uprawnień osób zamierzących skorzystać z pomocy skierowanej
do bezdomnych.............................................................................................................................. 33 Tabela 29. Wyodrębnianie i przydzielanie z gminnych (dzielnicowych) zasobów lokali komunalnych
(mieszkania treningowe, chronione, przejściowe, socjalne) z przeznaczeniem dla osób realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności.............................................. 34
Tabela 30. Zapewnienie miejsc docelowych dla osób bezdomnych wymagających stałego wsparcia ........... 34 Tabela 31. Informowanie przez OPS właściwego terytorialnie NGO o potrzebie wsparcia
zgłaszającego się bezdomnego i ustalenie zakresu pomocy .......................................................... 35 Tabela 32. Zakres informacji i ustaleń przekazywanych do NGO dotyczących pomocy skierowanej
do bezdomnego zgłaszającego się do placówki OPS .................................................................... 35 Tabela 33. Informowanie przez NGO właściwego terytorialnie OPS o potrzebie wsparcia
zgłaszającego się bezdomnego i ustalenie zakresu pomocy .......................................................... 36 Tabela 34. Zakres informacji i ustaleń przekazywanych do OPS dotyczących pomocy skierowanej
do bezdomnego zgłaszającego się do placówki NGO................................................................... 36 Tabela 35. Główny cel pomocy bezdomnym wskazany przez pracowników socjalnych ............................... 36 Tabela 36. Stosowane przez badanych pracowników metody i narzędzia pomocne w pracy socjalnej .......... 37 Tabela 37. Występowanie konieczności (obowiązku) podpisywania kontraktu socjalnego lub indywidualnego
programu wychodzenia z bezdomności z każdym bezdomnym trafiającym do placówki .................. 38 Tabela 38. Realizowanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności w placówkach ............. 38 Tabela 39. Stosowanie pomocy następczej wobec bezdomnych kończących indywidualny program
wychodzenia z bezdomności ......................................................................................................... 39 Tabela 40. Prowadzenie monitoringu osób wychodzących z bezdomności po otrzymaniu mieszkania
komunalnego (socjalnego)............................................................................................................. 39 Tabela 41. Poglądy pracowników socjalnych na prowadzenie oceny skuteczności pomocy bezdomnym
udzielanej przez pracowników socjalnych .................................................................................... 40 Tabela 42. Poglądy pracowników socjalnych na temat sposobu oceniania skuteczności pomocy
bezdomnym udzielanej przez pracowników socjalnych................................................................ 41 Tabela 43. Poglądy pracowników socjalnych na skuteczność podejmowanych przez nich działań
pomocowych prowadzonych przez OPS i NGO ........................................................................... 43 Tabela 44. Poglądy pracowników socjalnych na temat odpowiedniego poziomu z zakresu działań/usług
o charakterze osłonowym kierowanych do osób bezdomnych w ich placówkach ........................ 46 Tabela 45. Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie
skuteczności przez dyrekcję/kierownictwo placówki.................................................................... 46 Tabela 46. Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie
skuteczności w ramach superwizji pracy socjalnej........................................................................ 47 Tabela 47. Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta.................................................... 47 Tabela 48. Działania/usługi o charakterze osłonowym na rzecz bezdomnych podlegające ocenie
skuteczności przez radę gminy...................................................................................................... 48 Tabela 49. Poglądy pracowników socjalnych na temato dpowiedniego poziomu z zakresu działań/usług
o charakterze aktywizacyjnym w ich placówkach, kierowanych do osób bezdomnych ............... 48 Tabela 50. Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności przez dyrekcję/kierownictwo placówki ........................................................ 49 Tabela 51. Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności w ramach superwizji pracy socjalnej ............................................................ 49 Tabela 52. Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta.................................................... 49 Tabela 53. Działania/usługi o charakterze aktywizacyjnym na rzecz bezdomnych podlegające
ocenie skuteczności przez radę gminy........................................................................................... 50 Tabela 54. Poglądy pracowników socjalnych na temat wpływu indywidualnych programów
wychodzenia z bezdomności stosowanych w placówkach na poprawę skuteczności pracy socjalnej z bezdomnymi ...................................................................................................... 50
Tabela 55. Bariery w stosowaniu metod pracy socjalnej w badanych placówkach......................................... 51
192
Tabela 56. Poglądy pracowników socjalnych na temat włączenia osób bezdomnych do poszukiwania skutecznych rozwiązań umożliwiających integrację społeczną .....................................................52
Tabela 57.Poglądy pracowników socjalnych na temat regulacji prawnych stanowiących największe ułatwienie w skutecznej pomocy bezdomnym...............................................................................53
Tabela 58. Poglądy pracowników socjalnych na temat regulacji prawnych stanowiących największą barierę w pomocy bezdomnym ...................................................................................53
Tabela 59. Przygotowanie OPS i NGO do działań pomocowych na rzecz bezdomnych w ocenie pracowników socjalnych................................................................................................................55
Tabela 60. Ocena poziomu wyposażenia stanowiska pracy pracownika socjalnego w sprzęt biurowy niezbędny do bieżącej realizacji obowiązków służbowych (telefon, faks, drukarka, kserokopiarka, skaner) ...................................................................................................................56
Tabela 61. Ocena przystosowania warunków lokalowych do prowadzenia pracy socjalnej (m.in. pokój do indywidualnych rozmów z bezdomnym korzystającym ze wsparcia) ......................................56
Tabela 62. Poglądy pracowników socjalnych na temat lepszego dostosowania do potrzeb bezdomnych usług świadczonych przez organizacje pozarządowe w porównaniu z ofertą ośrodków pomocy społecznej.......................................................................................................................................57
Tabela 63. Zakres usług wskazanych przez pracowników socjalnych, a świadczonych przez organizacje pozarządowe, lepiej dostosowanych do zaspokojenia potrzeb bezdomnych niż oferowane przez ośrodki pomocy społecznej ..................................................................................................57
Tabela 64. Uzasadnienie przez pracowników socjalnych stanowiska, iż usługi świadczone przez organizacje pozarządowe są lepiej dostosowane do zaspokojenia potrzeb bezdomnych niż oferty ośrodków pomocy społecznej ........................................................................................58
Tabela 65. Poglądy pracowników socjalnych na temat większej skuteczności organizacji pozarządowych niż ośrodków pomocy społecznej w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych.......................................................................................................................59
Tabela 66. Uzasadnienie przez pracowników socjalnych stanowiska, iż organizacje pozarządowe są bardziej skuteczne w działaniach pomocowych niż ośrodki pomocy społecznej ......................59
Tabela 67. Uzasadnienie stanowiska przez pracowników socjalnych, iż organizacje pozarządowe nie są bardziej skuteczne w działaniach pomocowych niż ośrodki pomocy społecznej ................60
Tabela 68. Poglądy pracowników socjalnych OPS na temat uwarunkowania skuteczności OPS w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych związanej z zakresem współpracy z NGO.....60
Tabela 69. Wskazanie przez pracowników socjalnych OPS zakresu współpracy z NGO mającego pozytywny wpływ na skuteczność OPS w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych ........61
Tabela 70. Poglądy pracowników socjalnych NGO na temat skuteczności NGO w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych uwarunkowanej zakresem współpracy z OPS ......................61
Tabela 71. Wskazanie przez pracowników socjalnych NGO zakresu współpracy z OPS mające pozytywny wpływ na skuteczność NGO w działaniach pomocowych na rzecz bezdomnych.......61
Tabela 72. Poglądy pracowników socjalnych na zakres stosowana zasady komplementarności w relacjach OPS i NGO w celu podwyższenia skuteczności działań.............................................62
Tabela 73. Poglądy pracowników socjalnych na możliwości podjęcia działań w OPS i NGO w celu uzyskania większej skuteczność pomocy na rzecz bezdomnych........................................64
Tabela 74. Współpraca pracowników socjalnych OPS z pracownikami NGO działającymi na rzecz bezdomnych .....................................................................................................................66
Tabela 75. Współpraca pracowników socjalnych NGO z pracownikami OPS działającymi na rzecz bezdomnych .....................................................................................................................66
Tabela 76. Przyczyny braku współpracy pomiędzy ośrodkiem pomocy społecznej a organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych .....................................................................67
Tabela 77. Częstotliwość współpracy pomiędzy ośrodkiem pomocy społecznej a organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych .....................................................................67
Tabela 78. Określenie na terenie gminy jasnych zasad podziału kompetencji w zakresie pomocy dla bezdomnych świadczonej przez OPS i NGO ...........................................................................68
Tabela 79. Ocena dokonana przez pracowników socjalnych zakresu współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkiem pomocy społecznej w działaniach na rzecz bezdomnych ................69
Tabela 80. Występowanie na terenie gminy współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkiem pomocy społecznej z uwzględnieniem zasad komplementarności i konkurencyjności.....71
193
Tabela 81. Określenie sfer działania, w których uwzględnia się zasady komplementarności......................... 71 Tabela 82. Poglądy pracowników socjalnych na temat przejawów stosowania zasady komplementarności
we wzajemnych relacjach organizacji pozarządowych i ośrodków pomocy społecznej ............... 72 Tabela 83. Poglądy pracowników socjalnych na temat sfer działania zasady konkurencyjności.................... 72 Tabela 84. Poglądy pracowników socjalnych na temat przejawów konkurencyjności we wzajemnych
relacjach organizacji pozarządowych i ośrodków pomocy społecznej.......................................... 73 Tabela 85. Realizowanie przez placówki partnerskich projektów na rzecz bezdomnych przez OPS i NGO......... 73 Tabela 86. Realizowanie przez placówki OPS i NGO partnerskich projektów na rzecz bezdomnych
finansowanych lub współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego...................... 73 Tabela 87. Ogólna ocena współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy
społecznej w działaniach na rzecz bezdomnych............................................................................ 74 Tabela 88. Poglądy pracowników socjalnych na temat problemów we współpracy pomiędzy
organizacjami pozarządowymi i ośrodkami pomocy społecznej w działaniach na rzecz bezdomnych .................................................................................................................... 75
Tabela 89. Określenie przez pracowników socjalnych nasilenia problemów w obszarze współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i ośrodkiem pomocy społecznej, działającymi na rzecz bezdomnych .................................................................................................................... 77
Tabela 90. Występowanie potrzeby zwiększenia współpracy OPS i NGO w działaniach na rzecz bezdomnych, w opinii pracowników socjalnych........................................................................... 79
Tabela 91. Określenie zakresu zwiększenia współpracy OPS i NGO w działaniach na rzecz bezdomnych, w opinii pracowników socjalnych ................................................................................................. 80
Tabela 92. Opinie pracowników socjalnych na temat występowania potrzeby wypracowywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki bezdomności............................................................................................................ 80
Tabela 93. Opinie pracowników socjalnych na temat możliwości wypracowywania wspólnej (OPS i NGO) gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki bezdomności............................................................................................................ 81
Tabela 94. Opinie pracowników socjalnych na temat występowania potrzeby stworzenia modelu pomocy bezdomnym ........................................................................................................ 81
Tabela 95. Opinie pracowników socjalnych na temat możliwości stworzenia modelu pomocy bezdomnym ........................................................................................................ 82
Tabela 96. Określenie przez pracowników socjalnych sfer współdziałania OPS i NGO dotyczących rozwiązań modelowych (wzorcowych) pomocy bezdomnym....................................................... 82
Tabela 97. Opinie pracowników socjalnych na temat występowania potrzeby stworzenia standardów usług dla bezdomnych i ich stosowania ..................................................................... 83
Tabela 98. Wskazanie przez pracowników socjalnych realizatorów działań pomocowych na rzecz bezdomnych, wraz z określeniem rodzajów pomocy .................................................................... 85
Część II Tabela 1. Środki według źródeł finansowania............................................................................................... 104 Tabela 2. Znajomość mazowieckiej polityki społecznej ............................................................................... 105 Tabela 3. Ocena skuteczności pomocy.......................................................................................................... 106 Tabela 4. Propozycje wskaźników ................................................................................................................ 107 Tabela 5. Propozycja zmian w zakresie współpracy ..................................................................................... 116 Tabela 6. Propozycje zmian z podziałem na sfery......................................................................................... 119
Raport z badań
Mariusz Pawłowski, Piotr Broda-Wysocki
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 50 lat jest placówką naukowo-badawczą,
podejmującą problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Wysoka
pozycja naukowa IPiSS to efekt myśli grona wybitnych profesorów oraz
konsekwentnego realizowania celu – stałego dostosowywania kierunków prac
badawczych do bieżących potrzeb polityki społeczno-gospodarczej Polski. Wyniki prac
instytutu są upowszechniane w formie książek, artykułów, wywiadów, konferencji
naukowych, seminariów oraz głosów w dyskusjach i debatach społecznych.
Projekt „Bezdomność na Mazowszu” był realizowany w latach 2008–2013. Jego
celem badawczym było wypracowanie modelu diagnostycznego sytuacji bezdomnych
oraz analiza funkcjonowania mazowieckich organizacji pozarządowych i ośrodków
pomocy społecznej działających na rzecz bezdomnych jako podmiotów regionalnej poli-
tyki społecznej, ocena efektywności udzielanej pomocy bezdomnym oraz ocena
współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi a ośrodkami pomocy społecznej.
W tym ujęciu cel poznawczy wiąże się z celem aplikacyjnym realizowanym poprzez for-
mułowanie wskazań dla działalności praktycznej, m.in. wypracowania rozwiązań
współpracy oraz tworzenia wspólnych gminnych strategii integracji i rozwiązywania
problemów społecznych. W ramach projektu zrealizowano badania obejmujące:
– wywiady kwestionariuszowe z 26 pracownikami socjalnymi zatrudnionymi w ma-
zowieckich organizacjach pozarządowych wspierających osoby bezdomne;
– wywiady kwestionariuszowe z 330 pracownikami mazowieckich ośrodków pomo-
cy społecznej;
– wywiady kwestionariuszowe z 703 bezdomnymi mężczyznami przebywającymi
w mazowieckich placówkach dla bezdomnych;
– 34 fokusy, w których uczestniczyło 211 kierowników ośrodków pomocy społecz-
nej i organizacji pozarządowych (badanie przeprowadzono na terenie 31 mazowieckich
powiatów).
W ramach projektu powstały dwa raporty. Pierwszy autorstwa prof. Danuty Piekut-
-Brodzkiej pt. „Bezdomność na Mazowszu”, drugi autorstwa mgr. Mariusza
Pawłowskiego i dr. Piotra Brody-Wysockiego pt. „Działania podejmowane przez
ośrodki pomocy społecznej i organizacje pozarządowe na rzecz bezdomnych
w województwie mazowieckim”.
DZIAŁANIA PODEJMOWANE
PRZEZ OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ
I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
NA RZECZ BEZDOMNYCH
W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
DZIA
ŁAN
IA P
OD
EJM
OW
AN
E P
RZE
Z OŚR
OD
KI P
OM
OC
Y SP
OŁE
CZN
EJ
I OR
GA
NIZA
CJE
PO
ZAR
ZĄD
OW
E N
A R
ZEC
Z BE
ZDO
MN
YC
H W
WO
JEW
ÓD
ZTWIE
MA
ZOW
IEC
KIM
Publikacja jest rezultatem realizacji projektu
„Bezdomność na Mazowszu”
i jest współfinansowana ze środków
Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ISBN 978-83-61125-76-1
PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI
PRIORYTET VII: Promocja integracji społecznej
DZIAŁANIE 7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej
PODDZIAŁANIE 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna
osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
Raport z b
adań
Publikacja bezpłatna