EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE

VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVIN-

CIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK

2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE

BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE

REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAP-

PORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE

PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE

DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010

‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS

IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’

EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE

VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVIN-

CIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK

2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE

BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE

REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAP-

PORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE

PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE

DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010

‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS

IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’

EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE

VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVIN-

CIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK

2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE

BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE

REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAP-

PORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE

PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE

EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’

DUURZAAM SOCIAALINVESTEREN

2

EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’

DUURZAAM SOCIAALINVESTEREN

2010

3

1. Inleiding.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2. Introductie op het thema. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

3. Een sterk concept.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4. Uitgangspunten voor beleid.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

5. ‘Framework’ voor samenwerking.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

6. Ogen en oren in de wijk.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

7. De vraag naar rendement.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

8. Over verkokering en integraliteit.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

9. Herkennen, beoordelen en doorontwikkelen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

10. Afronding en aanbevelingen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Bijlagen:

A..Inleiding.Olof.van.de.Wal.(1.juni.2010).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

B..Inleiding.Daniël.Giltay.Veth.(22.juni.2010).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

C..Lijst.deelnemers./.sprekers.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

D..Literatuur.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

INHOUDSOPGAVE

4

1 INLEIDING

In.juni.van.dit.jaar.organiseerde.PRIMO.nh.-.in.het.kader.van.haar.prestatieafspraken.met.de.Provincie.

Noord-Holland.over.de.kwaliteit.van.de.woon-.en.leefomgeving.-.net.als.in.2009.een.Denktank..

Nu.met.de.titel.‘Sterke burgers in vitale regio’s’..Deelnemers.aan.deze.provinciale.Denktank.waren.

bestuurders.en.beleidsmakers.uit.gemeenten,.uit.instellingen.voor.wonen,.werken,.onderwijs.en.

welzijn.en.een.beleidsadviseur.van.de.Provincie.Noord-Holland.(sector.Jeugd-Zorg-Welzijn)..

De.keuze.voor.het.thema.‘Sterke.burgers.in.vitale.regio’s’.is.terug.te.leiden.tot.het.spraakmakende.

advies.‘Stad en stijging’.van.de.VROM-Raad.(2006)..Een.advies.dat.door.het.werkveld.indertijd.

zeer.goed.werd.ontvangen..Het.door.de.VROM-Raad.gelanceerde.concept.‘sociale.stijging’.-.in.recente.

literatuur.ook.wel.sociale.mobiliteit.genoemd.-.inspireerde.gemeenten.en.corporaties.tot.vele.creatieve.

projecten.in.buurt.en.wijk..En.nog.steeds.verschijnen.er.in.de.landelijke.vakpers.artikelen.en.onder-

zoeksrapporten.over.deze.aan.stedelijke.vernieuwing.gekoppelde.wijze.van.sociaal.investeren.

.

In.2009.deed.PRIMO.nh.-.naar.aanleiding.van.de.aanbevelingen.van.de.VROM-Raad.-.onderzoek.

naar.sociale.stijgings-projecten.in.Noord-Holland..In.een.expertmeeting.met.de.bij.deze.projecten.

betrokken.uitvoerders.werd.een.vergelijking.gemaakt.tussen.de.methodische.aanpak.van.oude.en.

nieuwe.projecten.op.dit.gebied..Dat.leverde.verrassende.uitkomsten.op..Eén.van.de.belangrijkste.

daarvan.was.de.zorg.die.werd.uitgesproken.over.de.wisselvalligheid.van.het.huidige.beleid.sociaal.

investeren.en.de.grote.versnippering.in.initiatieven..

Het.werd.de.aanleiding.om.met.‘Denktank.2010’.verder.te.gaan.op.het.thema.sociale.stijging.vanuit.

een.beleids-strategische.invalshoek..

Centrale.vraagstelling.van.Denktank.2010.was:.‘Zijn incidentele - succesvolle - projecten op het gebied

van ‘sociale stijging’ binnen de bestaande (regionale) voorzieningenstructuur voor wonen, werken,

onderwijs en vrije tijd te verduurzamen en hoe is dat te organiseren?’.

De.titel.‘Sterke.burgers.in.vitale.regio’s’.mag.dan.ook.worden.gelezen.als.na.te.streven.ambitie.van.

de.initiatiefnemers.tot.de.Denktank.en.de.aan.de.bijeenkomsten.deelnemende.bestuurders.en.

beleidsmakers.

Voor.de.kick.off.van.de.beide.Denktank-bijeenkomsten.werden.twee.deskundigen.uitgenodigd.uit.

het.landelijk.circuit..Voor.de.eerste.bijeenkomst.was.dat.Olof.van.de.Wal.(directeur.Kei-kenniscentrum.

stedelijke.vernieuwing)..Bij.de.tweede.bijeenkomst.kwam.Daniël.Giltay.Veth.(DGV-holding,.auteur.

van.‘Het.rendement.van.zalmgedrag;.de.projectencarrousel.ontleed’).

Deze.publicatie.beschrijft.de.belangrijkste.gesprekspunten.uit.de.beide.bijeenkomsten..Ze.zijn.geordend.

in.korte.paragrafen,.waarvan.de.laatste.de.aanbevelingen.van.de.deelnemers.bevat.voor.het.brede.

sociale.werkveld,.inclusief.de.overheid..

In.de.bijlagen.zijn.de.lezingen.van.de.beide.sprekers.onverkort.opgenomen..Evenals.een.lijst.van.

deelnemers.aan.de.denktank.en.een.literatuuroverzicht.

Wij.danken.alle.deelnemers.en.de.betrokken.sprekers.heel.hartelijk.voor.hun.inspirerende.bijdragen!

Hillie van Netten,.augustus.2010

PRIMO.nh,.Project.Kwaliteit.woon-leefomgeving.

5

EINDRAPPORTAGE.VAN.DE.PROVINCIALE.DENKTANK.2010. ‘STERKE.BURGERS. IN.VITALE.REGIO’S ’.

Sociaal-economische verbetering

In.‘Stad.en.stijging’.zegt.de.VROM-Raad:.‘Elke.geïnvesteerde.euro.in.stedelijke.vernieuwing.

die.niet.leidt.tot.een.sociaal-economische.verbetering.van.de.bewoners.is.weggegooid.geld’..

De.Raad.introduceert.om.die.reden.het.begrip.‘sociale.stijging’,.dat.zich.vooral.richt.zich.op.

kansen.en.persoonlijke.ambities.van.mensen..Het.advies.schetst.vier.stijgingsroutes.waarlangs.

bewoners.vooruit.kunnen.komen:.onderwijs,.arbeidsmarkt,.woningmarkt.en.vrije.tijd..Met.in.

dat.laatste.domein.onder.andere.aandacht.voor.cultuur,.sport.en.recreatie..In.het.rapport.van.

de.VROMraad.worden.alle.maatschappelijke.partners.opgeroepen.om.deze.verschillende.

routes.te.stimuleren.en.te.faciliteren..Maar.ook.om.ze.met.elkaar.te.verbinden.en.zoveel.

mogelijk.integraal.aan.te.bieden.in.een.woonomgeving.van.goede.kwaliteit,.met.‘vanzelf-

sprekende.ontmoetingsruimten’.en.kansen.voor.iedereen..Alleen.dàn.krijgen.-.volgens.de.

auteurs.-.bewoners.werkelijk.de.gelegenheid.om.hun.ambities.waar.te.maken.en.zich.tegelijker-

tijd.gewaardeerd.en.verbonden.te.voelen.met.de.wijk.waar.ze.wonen..

Binding stijgers

Naast.het.werken.aan.sociale.stijging.wil.de.Raad.de.(nieuw).stijgende.bewoners.ook.binden.

aan.hun.wijk..Daarmee.wil.ze.voorkomen.dat.deze.bewoners.hun.omgeving.-.om.welke.reden.

dan.ook.-.moeten.verlaten..Omdat.er.geen.geschikte.woningen.zijn..Omdat.ze.zich.niet.

meer.thuis.voelen.in.de.buurt..Of.omdat.ze.belemmerd.worden.door.de.lage.status.ervan..

De.binding.van.deze.nieuwe.middenklassers.is.volgens.de.Raad.van.groot.belang.voor.de.

kwaliteit.van.de.betreffende.wijk..Dit.sociaal.kapitaal,.deze.nieuwe.energie,.moet.behouden.

worden.voor.de.buurt,.zodat.op.organische.wijze.een.diversiteit.ontstaat.die.iedereen.ten.

goede.komt..De.VROMraad.spreekt.dat.als.volgt.uit:.‘Meer.nog.dan.het.nastreven.van.

menging.via.het.woonaanbod.onderstreept.de.raad.dat.er.ook.andere.manieren.zijn.om.

‘STAD EN STIJGING. SOCIALE STIJGING ALS LEIDRAAD VOOR STEDELIJKE VERNIEUWING’ 54E ADVIES VROM-RAAD (2006)

diversiteit.en.menging.te.stimuleren,.zoals.het.creëren.van.aantrekkelijke.ontmoetingspunten.

in.de.wijk.en.voorzieningen.met.een.stedelijk.bereik.’.

De.Raad.veronderstelt.dat.bewoners.langer.in.dezelfde.wijk.zullen.blijven.wonen.als.ze.daar.

trots.op.zijn..En.dat.ze.-.als.ze.zich.er.positief.mee.kunnen.identificeren.-.ook.eerder.mee.

zullen.werken.aan.het.handhaven.van.het.kwaliteitsniveau.van.hun.wijk..

Integrale benadering

Zowel.stijging.als.binding.vereist.een.integrale.benadering.van.fysiek,.sociaal.en.economisch.

beleid..De.sociale.status.van.een.buurt.en.het.kwaliteitsniveau.van.wonen.heeft.te.maken.

met.al.deze.drie..beleidsdomeinen..De.VROMraad.pleit.voor.‘een.fysieke.pijler.die.meer.

volgend.is.op.de.sociale.agenda.en.die.meer.ruimte.laat.voor.differentiatie.in.tempo.en.aanpak.’.

Om.een.duurzame.stedelijke.vernieuwing.te.bereiken.moet.eerst.een.(gezamenlijke).sociale.

en.sociaal-economische.visie.worden.ontwikkeld.voor.dat.er.huizen.worden.afgebroken.en.

weer.opgebouwd..

In.het.laatste.hoofdstuk.van.haar.rapport.doet.de.VROM-Raad.tien.aanbevelingen.voor..

beleidsmakers.van.overheid,.corporaties.en.maatschappelijke.organisaties..

6

2 INTRODUCTIE OP HET THEMA

Het.thema.van.Denktank.2010.is.gebaseerd.op.‘sociale.stijging’,.een.concept.dat.eind.2006.werd.

geïntroduceerd.door.de.VROM-Raad1..Volgens.de.Raad.heeft.stedelijke.vernieuwing.alleen.succes.

als.er.tegelijkertijd.wordt.geïnvesteerd.in.een.versterking.van.de.sociaal-economische.positie.van.

de.bewoners..Het.was.deze.op.duurzaamheid.gerichte.koppeling.van.fysieke.aan.sociale.doelen.

waardoor.het.concept.bij.corporaties,.gemeenten.en.maatschappelijke.organisaties.zoveel.weerklank.

vond..In.de.jaren.daarna.bloeiden.er.vele.projecten.die.werkten.aan.sociale.stijging..Landelijke.kennis-

centra,.als.Nicis.Institute.en.KEI.kenniscentrum.stedelijke.vernieuwing,.organiseerden.spraakmakende.

conferenties.voor.een.breed.publiek..En.recent.nog.verschenen.er.over.sociale.stijging.-.door.sommigen.

‘sociale.mobiliteit’.genoemd.-.een.aantal.zeer.interessante.artikelen.(zie.literatuurlijst.in.de.bijlage)..

Met.de.in.het.thema.uitgesproken.ambitie.om.te.werken.aan.‘sterke.burgers.in.vitale.regio’s’.sloot.de.

Noord-Hollandse.Denktank.aan.bij.de.opvatting.dat.‘het.vergroten.van.sociaal-economisch.perspectief.

voor.zoveel.mogelijk.bewoners.van.groot.belang.is.voor.een.succesvolle.vitalisering.van.dorp,.buurt.

en.wijk’..Tweede.aanname.voor.de.gesprekken.van.Denktank.2010.was.dat.in.tijden.van.economische.

recessie.het.noodzakelijk.is.om.bewezen.kennis.en.ervaring.te.verduurzamen.en.beschikbare.budgetten.

op.slimme.wijze.aan.elkaar.te.koppelen..Niet.alleen.lokaal,.maar.ook.regionaal.en.wellicht.zelfs.in.

provinciaal.verband..

*1) ‘Stad en stijging. Sociale stijging als leidraad voor stedelijke vernieuwing’. 54e Advies van de VROMraad (december 2006)

7

3 EEN STERK CONCEPT

In.zijn.kick.off.voor.de.bijeenkomst.van.1.juni.2010.schetst.Olof.van.de.Wal.sociale.stijging.als.‘de.

rode.draad.in.stedelijke.vernieuwing,.die.kan.zorgen.voor.een.duurzame.vernieuwing.van.steden.en.

dorpen’..Sociale.stijging.is.volgens.Van.de.Wal.‘een.sterk concept.-.ondanks.alle.kritische.aantekeningen.

die.er.zijn.te.maken.-.omdat.het.de.sociale.en.fysieke.sector.een.herkenbaar.begrippenkader.geeft’..

Het.concept.slaat.‘een.brug.tussen.deze.beide.werelden.en.maakt.enkele.lastige.dilemma’s.in.het.

discours.over.stedelijke.vernieuwing.bespreekbaar’..Maar.sociale.stijging.is.in.een.aantal.opzichten.

ook.een.lastig concept,.omdat.-.als.je.niet.oppast.-.je.weer.snel.in.de.klassieke.maakbaarheids.mantra.

terechtkomt..Sociale.stijging.is.in.oorsprong.niet.betuttelend.en.kan.nooit.van.bovenaf.worden.opgelegd..

‘Gij.zult.stijgen’.is.volgens.Van.de.Wal.niet.aan.de.orde..‘Mensen.moeten.omhoog.willen.en.kunnen..

Anders.trek.je.aan.een.dood.paard.’

Van.de.Wal.wijst.in.dit.verband.op.het.belang.om.het.‘begrip.sociale.stijging.zuiver.te.houden’..‘In.de.

praktijk.wordt.zoiets.al.snel.een.containerbegrip.en.gaat.iedereen.met.een.eigen.interpretatie.aan.

de.haal..In.het.concept.van.de.VROM-Raad.gaat.het.vooral.om.het.benutten.van.de.potentie.van.

bewoners.en.de.dynamiek.van.een.gebied..Sociaal.stijgen.doen.mensen.altijd.zelf,.maar.anderen.

(organisaties,.professionals,.medebewoners).kunnen.dat.wel.faciliteren.en.ondersteunen.’

Bovenwijks of regionaal

Sociale.stijging.hoeft.volgens.Van.de.Wal.niet.altijd.plaats.te.vinden.op.de.schaal.van.buurt.of.wijk..

Het.kan.ook.bovenwijks, stedelijk of regionaal.worden.ingezet..Afhankelijk.van.de.thematiek.en.de.

betrokken.doelgroepen..De.buurt.of.wijk.is.een.belangrijke.vindplaats..De.plek.waar.de.sociale,.de.

fysieke.en.de.sociaal-economische.dimensie.bij.elkaar.komen.en.waar.de.eerste.analyse.plaats.moet.

vinden..De.plek.waar.individuele.contacten.kunnen.worden.gelegd.en.waar.een.activiteit.van.enkele.

burgers.een.spin.off.kan.krijgen.naar.de.leefbaarheid.van.de.hele.omgeving..Maar.de.oplossing.

voor.de.gesignaleerde.problemen.ligt.lang.niet.altijd.op.het.niveau.van.buurt.of.wijk.

Het.is.volgens.de.deelnemers.aan.de.Denktank.dan.ook.niet.goed.om.sociale.stijging.alleen.in.buurt-.

of.wijkverband.aan.te.bieden..Volwasseneneducatie.bijvoorbeeld.wordt.soms.op.locatie.ingezet.

om.de.drempel.voor.de.bewoners.zo.laag.mogelijk.te.houden..Maar.de.meeste.opleidingen.en.

veel.specifieke.cursussen.zijn.lokaal.of.regionaal.georganiseerd..

Hetzelfde.geldt.voor.projecten.voor.arbeidstoeleiding.die.individueel.en.buurtgericht.worden.

aangeboden,.maar.waarvan.de.uiteindelijke.uitvoering.vaak.alleen.in.groter.schaalverband.succes-

vol.kan.zijn..Behalve.wanneer.er.specifieke.buurteconomische.projecten.worden.ingezet..

De.kunst.is.om.als.gemeente.en.verantwoordelijke.organisaties.op.het.juiste.moment.te.schakelen.

tussen.de.verschillende.niveaus..Soms.ligt.een.buurt-.of.wijkgerichte.aanpak.voor.de.hand..

Op.een.ander.moment.of.bij.een.andere.thematiek.moet.voor.een.lokale.of.zelfs.regionale.aanpak.

worden.gekozen..Het.is.van.wezenlijk.belang.dat.ook.dàn.de.maatschappelijke.organisaties.elkaar.

weten.te.vinden..

8

4 UITGANGSPUNTEN VOOR BELEID

Belangrijk.punt.in.het.landelijk.discours.over.sociale.stijging.is.dat.het.vaak.gaat.over.heel.verschillende.

doelgroepen,.zonder.dat.de.gesprekspartners.zich.dat.bewust.zijn..Daarmee.ontstaat.al.snel.verwarring..

Bijvoorbeeld.over.de.potenties.en.de.stijgingskansen.van.de.bewoners..Die.zijn.namelijk.niet.voor.

iedereen.hetzelfde.omdat.startsituatie.en.omstandigheden.enorm.kunnen.verschillen..

Van.de.Wal.wijst.in.dit.verband.op.een.publicatie.van.filosoof.en.Laaglandadviseur.Klaas.Mulder2,.

waarin.deze.aangeeft.dat.sommige.groepen.mensen.hun.handen.vol.hebben.aan.‘overleven’..Om.die.

reden.is.het.in.veel.situaties.belangrijker.om.te.focussen.op.een.goed.evenwicht.tussen.draagkracht.

(power,.potentie,.intelligentie).en.draaglast.(schuld,.taalachterstand,.gezondheid).dan.om.te.blijven.

inzetten.op.groei..Voor.deze.bewoners.is.de.nadruk.die.wordt.gelegd.op.stijging.alleen.maar.een.

extra.last..Balans.in.eigen.leven.is.vaak.het.hoogst.haalbare..

Te veel beleid

Ook.Daniël.Giltay.Veth.gaat.in.zijn.lezing.voor.de.Denktank.(22.juni).in.op.de.doelgroepenkwestie..

Evenals.Van.de.Wal.is.hij.van.mening.dat.mensen.uiteindelijk.zelf.bepalen.of.ze.willen.stijgen.en.

op.welke.manier.ze.dat.doen..Er.wordt.volgens.Giltay.Veth.door.de.overheid.te.veel.beleid.gemaakt..

Te.veel.maatschappelijke.thema’s.worden.-.op.basis.van.onderzoek.-.uitvergroot.en.geproblematiseerd..

Dat.is.lang.niet.altijd.nodig..Dat.roept.volgens.hem.alleen.maar.‘geklaag’.op..Als.je.op.die.manier.naar.

de.maatschappelijke.werkelijkheid.kijkt.relativeert.dat.ook.een.begrip.als.sociale.stijging..De.bestaande.

sociale.infrastructuur.van.organisaties.in.de.verschillende.domeinen.is.volgens.Giltay.Veth.voor.onge-

veer.90%.van.de.Nederlanders.uitstekend.geregeld..Op.alle.domeinen.-.wonen,.werken,.onderwijs.

en.vrije.tijd.-.zijn.organisaties.actief..‘De.meeste.burgers.weten.daarin.heel.goed.hun.weg.te.vinden.

en.hun.eigen.netwerk.op.aan.te.spreken..Daar.hoeven.we.ons.niet.druk.over.te.maken.en.zeker.

niets.extra’s.voor.te.regelen,.dat.is.hun.eigen.verantwoordelijkheid.’

Voor.de.overgebleven.10%.kwetsbaren.is.ingrijpen.echter.wel.nodig..Maar.dan.op.een.gerichte.

manier,.met.zorgvuldig.werkende.professionals.die.in.de.praktijk.beproefde.methoden.hanteren..

Of,.zoals.de.VROM-Raad.bepleit,.met.inzet.van.‘sterkere’.burgers.uit.de.buurt.die.worden.uitgenodigd.

om.hun.kwetsbare.medebewoners.te.helpen.om.verder.te.komen..Ook.dat.kan.volgens.de.deelnemers.

van.de.Denktank.niet.van.bovenaf.worden.afgedwongen..Met.het.binden.van.bewoners.en.het.

‘plaatsen.van.de.sterkeren’.in.een.kwetsbare.buurt,.wordt.de.sociale.stijging.van.anderen.niet.

vanzelfsprekend.vergroot..

Uitgaan van kansen

Belangrijkste.methodische.uitgangspunt.volgens.de.deelnemers.van.de.Denktank.is.dat.altijd.-.ook.in.

het.geval.van.de.meest.kwetsbaren.-.wordt.gewerkt.vanuit.de.talenten.van.de.betrokkenen.zelf.en.

de.kansen.die.er.voor.hem.of.haar.zijn.in.de.directe.omgeving..‘Uitgaan.van.kansen’.geldt.niet.alleen.

voor.de.ontwikkeling.van.individuele.bewoners.maar.ook.voor.het.werken.aan.de.verbetering.van.

een.hele.wijk..Dat.betekent.volgens.de.Denktank-deelnemers.niet.dat.overheid.en.professionals.zich.

moeten.afsluiten.voor.de.problemen.die.mensen.hebben.en.de.belemmeringen.die.er.in.een.

buurt.zijn..

‘Problemen.en.kansen.zijn.twee.kanten.van.dezelfde.medaille’,.aldus.een.van.de.gesprekspartners..

‘Dat.kun.je.niet.los.van.elkaar.zien..Er.moet.toch.eerst.een.‘tekort’.zijn.geconstateerd.voor.een.gemeente.

of.corporatie.bewoners.aanspreekt.of.in.een.wijk.aan.de.slag.gaat..En.naast.het.starten.van.een.

verbeteringstraject.moet.toch.ook.vaak.‘puin.worden.geruimd’..

Het.basisprincipe.van.elke.methodische.aanpak.in.dit.verband.blijft.echter.dat.een.van.bovenaf.gedropt.

aanbod.niet.werkt..Dat.altijd.moet.worden.uitgegaan.van.de.individuele.mogelijkheden.van.de.betrok-

kenen.en.de.(buurt)specifieke.situatie..Organisaties.en.hun.professionals.kunnen.sociale.stijging.

hooguit.aanjagen.en.faciliteren.en.-.indien.nodig.en.gewenst-.coachen.3.

*2) Buurtbewoners in balans, Klaas Mulder, Ministerie VROM/WWI, Den Haag, mei 2009 *3) Voor meer informatie over werkmethoden zie: ‘Sociale stijging in de buurt’ PRIMO nh 2009

9

5 OGEN EN OREN IN DE WIJK

‘Present.zijn.in.de.wijk’.wordt.door.de.Denktank.gezien.als.een.belangrijke.succesfactor.voor.stede-

lijke.vernieuwing..Maar.een.traject.van.sociale.stijging.zal.bij.ieder.mens.en.in.iedere.situatie.weer.

anders.verlopen..Organisaties.die.werkzaam.zijn.in.de.wijk.moeten.hun.professionals.de.ruimte.

geven.die.ze.nodig.hebben.om.iedere.situatie.naar.waarde.te.schatten.en.met.de.meest.geschikte.

aanpak.te.komen..Sociale.stijging.is.maatwerk..Van.doorslaggevend.belang.is.daarbij.de.houding.

van.de.betrokken.professionals..Het.succes.van.dit.soort.trajecten.hangt.voor.een.groot.deel.af.van.

de.persoonlijke.kwaliteiten.en.competenties.van.de.professionals..Zij.moeten.niet.alleen.goed.om.

kunnen.gaan.met.de.betrokken.bewoners.maar.vooral.ook.gericht.zijn.op.samenwerking.met.andere.

organisaties.én.op.het.voorkomen.van.te.veel.ambtelijkheid.

Om.er.achter.te.komen.wat.er.in.een.wijk.speelt.en.hoe.je.de.meest.kwetsbare.mensen.kunt.bereiken.

-.of.de.sterkere.bewoners.kunt.vragen.zich.in.te.zetten.-.is.volgens.Giltay.Veth.de.inzet.van.goede.

‘frontlijnwerkers’.noodzakelijk..Zij.zijn.de.‘ogen.en.oren.in.de.wijk’..Maar.dat.betekent.volgens.hem.

niet.dat.iedere.organisatie.of.ieder.domein.zelf.dit.soort.werkers.moet.gaan.aanstellen,.zoals.je.nu.

vaak.ziet..Daarmee.zitten.instellingen.elkaar.alleen.maar.in.de.weg..‘Delegeer.die.signaleringstaak.

aan.één.generieke.basiswerker.in.de.wijk,.aangesteld.vanuit.een.gezamenlijk.platform.van.gemeente,.

zorg.en.welzijnswerk.of.corporatie..Als.de.andere.organisaties.daar.met.hun.specifieke.aanbod.goed.

op.aansluiten.loopt.het.goed.’.Maar.in.alle.gevallen.moeten.werkers.en.hun.organisaties.aansluiten.

bij.wat.er.al.is.aan.succesvolle.initiatieven.en.activiteiten.in.de.wijk..

Wijkanalyse

Om.inzicht.te.krijgen.in.wat.er.in.een.buurt.of.wijk.nodig.is.en.welke.kansen.er.zijn.adviseert.Van.de.

Wal.het.maken.van.een.gezamenlijke.wijkanalyse..Wat.is.er.aan.de.hand.in.dit.gebied?.Wat.gaat.er.

mis?.Waar.liggen.knelpunten.van.de.bewoners.en.welke.kansen.zijn.er.voor.de.bewoners.als.je.kijkt.

naar.wonen,.werken,.onderwijs.en.vrije.tijd?.Niet.alleen.kwantitatieve.informatie,.ook.kwalitatieve.

informatie.op.gebiedsniveau.is.noodzakelijk.om.een.proces.van.sociale.stijging.van.bewoners.-.én.van.

de.buurt.-.op.een.goede.manier.op.gang.te.krijgen.

Daar.kom.je.-.zo.vindt.de.Denktank.unaniem.-.niet.achter.door.alleen.statistieken.in.te.zien.en.cijfers.

te.vergelijken..Een.gebiedsanalyse.kan.niet.van.achter.een.bureau.worden.gemaakt..Daarvoor.moeten.

de.organisaties.naar.het.gebied.toe,.moet.de.omgeving.worden.verkend,.moeten.gesprekken.worden.

gevoerd.in.en.met.de.buurt..Bij.een.dergelijk.proces.zijn.zowel.bewoners.als.organisaties.uit.de.buurt.

nauw.betrokken..Bewoners.weten.zelf.vaak.heel.goed.wat.er.aan.de.hand.is.en.waar.(hun).kansen.

liggen..Maar.ook.de.leerkrachten.uit.het.primair.onderwijs,.de.huisarts,.de.wijkagent,.de.winkeliers,.de.

werkers.in.de.kinderopvang.en.de.mensen.van.groenbeheer.zijn.een.belangrijke.bron.van.informatie.

Doorlopend proces

Het.maken.van.zo’n.analyse.mag.volgens.de.Denktank-deelnemers.nooit.bij.een.momentopname.

blijven..Eigenlijk.is.het.een.doorlopend.proces.van.steeds.weer.opnieuw.rondlopen.in.de.wijk,.signalen.

opvangen,.kleine.acties.ondernemen,.gesprekken.voeren.en.je.analyse.weer.bijstellen..Eén.van.de.

aan.de.Denktank.deelnemende.corporaties.heeft.enkele.jaren.geleden.vanuit.die.optiek.in.‘haar’.wijken.

wijkconsulenten.aangesteld..Dat.blijkt.in.de.praktijk.buitengewoon.positief.te.werken,.niet.alleen.naar.

de.eigen.organisatie.maar.ook.in.de.samenwerking.met.gemeente.en.maatschappelijke.partners..

Van.groot.belang.is.dat.de.verkregen.informatie.vervolgens.goed.wordt.gebruikt.bij.het.maken.van.

keuzes..Welke.(tussen)treden.op.de.ladder.moeten.worden.toegevoegd.om.stijging.beter.mogelijk.te.

maken?.Welke.voorwaarden.kunnen.we.creëren.om.dat.zo.effectief.mogelijk.te.doen.en.wie.doet.wat?.

Van.de.Wal.trekt.een.vergelijking.met.de.concepten.zoals.die.in.de.wereld.van.de.bouw.en.van.de.

volkshuisvesting.worden.gemaakt..Bijvoorbeeld.het.beeldkwaliteitsplan,.als.een.set.van.kaders.waaraan.

ruimtelijke.ingrepen.moeten.voldoen..Waarom.niet.ook.werken.aan.een.gezamenlijk.sociaal.kwaliteits-

plan.voor.buurt.of.wijk?.Gepleit.wordt.in.de.Denktank.om.het.maken.van.deze.keuzes.zoveel.mogelijk.

samen.met.de.andere.partners.te.doen.

10

6 ‘FRAMEWORK’ VOOR SAMENWERKING

In.de.Denktank.wordt.de.behoefte.geuit.aan.een.lokaal.‘framework’.waarin.de.verschillende.partners.

die.bij.sociale.stijging.zijn.betrokken.elkaar.weten.te.vinden..Een.vanzelfsprekend.organisatorisch-.en.

beleidskader.van.waaruit.afspraken.worden.gemaakt.over.de.gezamenlijke.aanpak.van.sociale.stijging.

in.de.betreffende.buurten..En.waarbinnen.iedereen.is.aan.te.spreken.op.z’n.eigen.rol.en.verant-

woordelijkheid..Enkele.Denktank-deelnemers.zijn.op.grond.van.eerdere.ervaringen.wel.huiverig.

voor.een.te.sterke.structurering.met.veel.overleg..Zij.waarschuwen.er.voor.de.spontaniteit.waarmee.

projecten.zich.ontwikkelen.vanuit.verschillende.initiatiefrijke.organisaties.niet.te.veel.af.te.remmen..

Tegelijkertijd.zijn.zij.zich.er.van.bewust.dat.door.‘duizend.bloemen.te.laten.bloeien’.men.eerder.

het.risico.loopt.dat.activiteiten.naast.en.langs.elkaar.heen.plaatsvinden..Of.dat.je.als.organisatie.

opeens.merkt.dat.je.er.alleen.voor.staat.en.dat.andere.partijen.‘niet.thuis’.geven,.waardoor.alles.

weer.in.elkaar.zakt..

.

Volgens.Van.de.Wal.biedt.de.VROM-Raad.met.de.door.haar.beschreven.stijgingsroutes.eigenlijk.al.

een.soort.framework.voor.de.betrokken.organisaties.in.een.wijk.of.stad..Per.route.-.wonen,.werken,.

onderwijs,.vrije.tijd.-.zou.moeten.worden.aangegeven.wat.de.mogelijkheden.en.de.knelpunten.zijn.

en.welke.‘tredes’.van.de.stijgingsladder.in.een.bepaalde.buurt.of.voor.een.specifieke.doelgroep.

ontbreken..Hij.ziet.de.gemeente.als.de.meest.geschikte.initiatiefnemer.voor.het.maken.van.een.

dergelijke.wijkanalyse.en.bijbehorende.beleidskeuzes..De.gemeente.zou.daarbij,.sterker.dan.tot.

nu.toe.gebeurt,.in.moeten.zetten.op.de.mobilisatie.van.het.maatschappelijk.middenveld..Dat.hoeft.

naar.zijn.mening.niet.altijd.te.leiden.tot.een.integraal.samenwerkingsverband,.of.tot.louter.gezamen-

lijke.projecten..Het.kan.voldoende.zijn.om.de.activiteiten.die.gebeuren.beter.op.elkaar.af.te.stemmen..

Niemand.is.gebaat.bij.‘kluitjesvoetbal’.

Domeinoverstijgend

Een.dergelijk.‘framework’.veronderstelt.dat.iedere.organisatie.ook.in.staat.is.om.over.‘de.eigen.heg’.

heen.te.kijken..Een.standpunt.dat.door.de.Denktank-deelnemers.van.harte.wordt.onderschreven..

Daarvoor.is.het.nodig.om.een.brede.kijk.op.de.wijk.te.ontwikkelen..Om.gezamenlijk.doelen.te.stellen.

en.de.taken.die.daar.uit.voortkomen.zo.efficiënt.mogelijk.te.verdelen..Een.belangrijke.voorwaarde.

daartoe.is.dat.men.elkaar.de.bal.durft.toe.te.spelen.en.elkaars.deskundigheid.op.de.eigen.kerntaken.

respecteert.

Ook.Daniël.Giltay.Veth.pleit.voor.een.domeinoverstijgende.aanpak..Niet.-.zoals.vaak.wordt.gedacht.-.op.

zo’n.manier.dat.iedere.organisatie.alles.zelf.gaat.doen..Daardoor.zie.je.volgens.hem.vaak.de.bizarre.

situatie.ontstaan.dat.iedere.instelling.voor.zich.‘integraal’.aan.het.werk.is.in.de.wijk,.vaak.zonder.

enig.contact.met.de.partners..Goede.projecten.overstijgen.in.de.optiek.van.Giltay.Veth.altijd.meerdere.

beleidsdomeinen..Uitgangspunt.is.dat.iedere.partner.doet.waar.ie.goed.in.is.en.daarin.een.eigen.

taak.en.verantwoordelijkheid.heeft..Samenwerken.in.de.wijk.gaat.niet.om.voortdurend.overleg.

maar.is.primair.een.zaak.van.vertrouwen..Het.is.zaak.om.aan.de.onderkant.voldoende.ruimte.en.

mandaat.aan.frontlijnwerkers.te.geven.om.generalistisch.te.werken..Om.naar.elkaar.te.verwijzen.

wanneer.het.nodig.is.en.te.vertrouwen.dat.het.dan.ook.goed.gaat..

11

7 DE VRAAG NAAR RENDEMENT

Dat.roept.de.vraag.op.naar.het.rendement.van.alle.inzet.en.activiteiten..Rendement.voor.de.betrokken.

bewoners.en.voor.de.samenleving.in.z’n.totaal..Maar.wie.bepaalt.dat.rendement?.De.rekenaars.uit.

de.organisaties?.Of.de.ideologen?.Door.de.deelnemers.aan.Denktank.2010.wordt.gewaarschuwd.

voor.de.vaak.veel.te.hoge.verwachtingen.bij.stedelijke.vernieuwers.en.beleidsmakers..En.voor.de.

valkuil.van.het.maakbaarheidsdenken..

Sociaal.investeren.is.een.proces.van.kleine.stapjes.en.een.heel.lange.adem..Terecht.willen.subsidie-

gevers.en.Raden.van.Commissarissen.weten.wat.hun.investering.heeft.opgeleverd..Het.probleem.

is.echter.dat.het.echte.resultaat.(outcome),.meestal.slechts.in.heel.kleine.stapjes,.en.verdeeld.

over.verschillende.beleidsvelden.(portefeuilles).is.te.meten..

Van.doorslaggevend.belang.bij.de.verantwoording.is.dat.het.maatschappelijk.belang.van.een.project.

of.van.een.serie.activiteiten.niet.te.breed.en.te.ruim.is.geschetst..En.of.bij.het.plannen.maken.een.

helder.onderscheid.wordt.gemaakt.tussen.korte.en.lange.termijn..Van.de.Wal.adviseert.in.dit.verband.

een.verbinding.te.leggen.tussen.kortcyclische.activiteiten.en.langer.lopende.processen..Het.één.is.eerder.

zichtbaar.voor.het.publiek.dan.het.andere..Maar.om.iets.te.bereiken.in.de.buurt.zijn.ze.beiden.van.belang..

Volgens.de.deelnemers.van.de.Denktank.is.het.beoordelen.van.het.uiteindelijk.rendement.ook.een.

kwestie.van.(nog).beschikbaar.geld.en.wisselende.politieke.keuzes..Nu.het.economisch.gezien.allemaal.

minder.wordt.moet.nòg.duidelijker.worden.aangeven.wat.een.actie.concreet.oplevert..De.vraag.naar.

‘doen.we.de.juiste.dingen.en.doen.we.ze.goed’.wordt.steeds.dringender..

Lange adem

In.de.landelijke.discussies.en.bij.de.verantwoording.vragende.subsidiegevers.bestaat.geen.unanimiteit.

over.wat.‘gewenst.rendement’.is..Vooralsnog.denken.de.deelnemers.van.de.Denktank.bij.sociale.stijging.

vooral.aan.het.maatschappelijk.rendement.op.de.langere.termijn,.niet.aan.snel.economisch.rendement..

Projectuitkomsten.worden.-.zo.blijkt.uit.diverse.onderzoeken.-.nogal.eens.wisselend.gewaardeerd..

Uit.de.groep.komt.het.voorbeeld.van.vroegtijdige.schoolverlaters.die.in.de.statistieken.meestal.worden.

afgeschreven,.maar.die.ook.wanneer.ze.niet.volledig.zijn.geschoold.nog.steeds.zinvolle.functies.in.

de.samenleving.kunnen.uitoefenen.en.zich.op.deze.manier.een.sterkere.positie.kunnen.verwerven...

Ook.in.het.landelijk.discours.klinkt.door.dat.sociaal.investeren.vraagt.om.een.lange.adem..Het.vraagt.

om.steeds.weer.afstemmen.en.durven.bijstellen.van.plannen.(kill.your.darlings)..Maar.hoe.bewaak.

je.dat.zodanig.dat.je.niet.alles.stuk.organiseert?.Te.veel.controle.is.volgens.Giltay.Veth.dodelijk.voor.

het.proces..Ook.de.sociale.ondernemer.moet.blijven.meten,.tellen.en.vertellen(narratieve.onderzoeks-

methode)..Moet.zijn.werk.kunnen.verantwoorden.in.cijfers.en.in.verhalen..Het.blijft.volgens.de.

Denktank-deelnemers.een.voorwaarde.om.voortdurend.projectgegevens.te.verzamelen.en.de..

zogenaamde.softe.aanpak.zoveel.mogelijk.te.vertalen.in.harde.resultaten..

12

8 OVER VERKOKERING EN INTEGRALITEIT

Het.feit.dat.er.zoveel.verschillende.subsidiestromen.zijn.voor.sociale.projecten,.doelgroepen.en.

organisaties.en.dat.de.verschillende.subsidie-afdelingen.nauwelijks.contact.hebben.met.elkaar,.is.

volgens.de.Denktank-deelnemers.erg.lastig.en.werkt.zeer.blokkerend.voor.de.praktijk..Subsidiebeleid.

kan.soms.heel.rigide.zijn..Dat.wordt.vaak.geweten.aan.de.verkokering.die.er.is.tussen.de.verschillende.

maatschappelijke.organisaties.en.de.strenge.splitsing.in.overheidssectoren,.bijvoorbeeld.die.tussen.

de.sociale.en.de.fysieke.wereld..

Van.de.Wal.bepleit.om.die.reden.een.ontkokering.op.rijksniveau..Departementen.zouden.minder.

geïsoleerd.moeten.optreden.en.vaker.samen.moeten.werken..De.Denktank-deelnemers.steunen.

dit.van.harte..Maar.ook.op.provinciaal.en.lokaal.niveau.is.een.andere.aanpak.nodig..Eén.van.de.

gemeenten.koos.onlangs.voor.een.meer.programmatische.wijze.van.organiseren..Afgesproken.is.dat.

men.zich.‘met.elkaar.mag.bemoeien’..Nu.al.blijkt.dat.dit.verkokering.tegengaat.en.de.samenwerking.

tussen.de.diensten.bevordert..Anderzijds.moeten.we.ons.door.die.verschillende.afdelingen.en.organi-

saties.ook.niet.laten.afschrikken..Volgens.de.Raad.van.Maatschappelijke.Ontwikkeling.hoeven.kokers.

geen.probleem.te.zijn..Als.je.maar.weet.wat.de.ander.doet.en.elkaar.weet.te.vinden.als.het.nodig.is.4...

Overwaardering integraal denken

In.het.verlengde.van.deze.discussie.waarschuwt.Giltay.Veth.tegelijkertijd.voor.een.overwaardering.van.het.

integrale.denken.in.beleid.en.uitvoering..In.de.praktijk.betekent.dat.namelijk.vaak.dat.van.oorsprong.

categoriaal.werkende.instellingen.de.reeds.aanwezige.sociale.infrastructuur.niet.of.nauwelijks.gebruiken.

maar.alles.zelf.‘in.huis’.halen..

Giltay.Veth.pleit.in.dit.verband.voor.een.nieuwe.‘frontlijnstrategie’.waaraan.meerdere.partners.deelnemen.

en.waarin.ze.de.presentie.in.de.wijk.delegeren.aan.één.werker..Dat.vraagt.om.strategische.allianties.

tussen.meerdere.partners:.gemeenten,.corporaties,.onderwijs,.arbeid,.zorg.en.welzijn..

Organisaties.moeten.proberen.om.het.eigen.belang.te.overstijgen.en.goede.afspraken.maken,.

zowel.op.strategisch.als.op.uitvoerend.niveau..Om.de.randvoorwaarden.zò.te.regelen.dat.er.goed.

gewerkt.kan.worden.in.het.belang.van.de.kwetsbare.bewoners.en.hun.buurt..Ruimte.creëren.aan.

de.onderkant.om.te.zorgen.dat.burgers.en.professionals.daar.de.juiste.en.voor.die.situatie.en.die.

persoon.de.meest.geschikte.stappen.kunnen.nemen...

Gezamenlijke strategie

Volgens.de.Denktank-deelnemers.is.dat.in.de.huidige.situatie.niet.altijd.even.makkelijk..Veel.instellingen.

kennen.elkaar.niet.of.ze.vertrouwen.elkaars.professionals.niet..Bovendien.is.er.vaak.sprake.van..

onderlinge.prestigestrijd.en.concurrentie..Allemaal.offreren.voor.hetzelfde.lokale.budget..Maar.het.

kàn.volgens.de.Denktank-deelnemers.wel,.mits.de.partijen.een.gezamenlijke.strategie.afspreken..

Bestuurlijke.samenwerking.is.daarbij.essentiëel..Deze.moet.dan.wel.doorgetrokken.worden.naar.

alle.geledingen.in.de.deelnemende.organisaties..Strategisch,.tactisch.en.operationeel.niveau.moeten.

één.lijn.met.elkaar.vormen..Anders.zie.je.dat.de.uitvoerenden.in.de.wijk.het.wel.met.elkaar.kunnen.

vinden,.maar.dat.ieder.voor.zich.onvoldoende.mandaat.heeft.vanuit.de.eigen.organisatie..Of.dat.

directies.mooie.ambities.uitspreken,.maar.dat.er.geen.constructieve.verbinding.is.met.de.werkvloer.5...

De.gemeente.kan.-.afhankelijk.van.de.situatie.-.zelf.de.regiefunctie.nemen,.maar.deze.ook.delegeren.

aan.een.andere.maatschappelijke.organisatie.(bijvoorbeeld.een.corporatie)..Een.goed.voorbeeld.

van.zo’n.aanpak.is.het.systeem.van.wijkcoaches.in.Enschede..Deze.functionarissen.zijn.aangesteld.

vanuit.een.samenwerkingsverband.en.werken.voor.alle.organisaties..Zij.kennen.de.wijk(en).goed.en.

weten.wat.er.speelt..Zij.zijn.competent.voor.hun.functie,.hebben.ruimte.en.voldoende.mandaat.om.

acties.te.ondernemen.waar.(en.als).dat.nodig.is..Zij.weten.precies.waar.(en.bij.wie).ze.dan.moeten.

zijn.en.worden.daarin.door.iedereen.gerespecteerd..Deventer.kent.de.‘coach.van.het.alledaagse’..

*4) ‘De ontkokering voorbij, slim organiseren voor meer regelruimte.’ Raad van Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) 2008. En ‘Uit de koker van. Praktijken voor verkokering en ontkokering’, RMO 2010.

*5) Zie ook ‘Dynamiek in de wijk, de kracht van frontlijnsturing in het wijkgericht werken.’ PRIMO nh (2007)

13

9 HERKENNEN, BEOORDELEN EN DOORONTWIKKELEN

In.zijn.onderzoek.in.2009.-.in.opdracht.van.het.Ministerie.van.VROM./.WWI.-.ontdekte.Giltay.Veth.dat.

er.in.het.huidige.40-wijkenbeleid.rond.de.1500.(!).grotere.en.kleinere.projecten.waren..Enthousiasmerende.

activiteiten.die.-.meegaand.op.de.politieke.modegolven.-.weer.verdwijnen.zodra.het.geld.op.is..

Vervolgens.wordt.op.een.andere.plek.in.een.nieuwe.pilot,.met.weer.ander.geld,.opnieuw.het.wiel.

uitgevonden..Een.systeemprobleem.dat.al.veel.vaker.werd.geconstateerd,.maar.waar.tot.voor.kort.

heel.weinig.mee.werd.gedaan.en.waar.in.elk.geval.niet.van.werd.geleerd..In.het.door.Giltay.Veth.

gecoördineerde.WWI-onderzoek.vorig.jaar.werden.zestien.succesvolle.projecten.voor.de.meest.

kwetsbaren.in.de.samenleving.zorgvuldig.geanalyseerd.op.leerpunten.en.op.slaag-.en.faalfactoren.

ten.behoeve.van.verduurzaming.6

Projectencarrousel

Het.pleidooi.van.Giltay.Veth.om.de.projectencarrousel.te.doorbreken.en.niet.steeds.weer.met.nieuwe.

plannen.aan.te.komen.omdat.er.toevallig.weer.nieuw.geld.beschikbaar.komt,.spreekt.de.deelnemers.

van.de.Denktank.zeer.aan..Nu.is.het.vaak.zo.dat.er.een.pot.met.geld.komt.en.dat.er.in.alle.haast.een.

plan.wordt.gemaakt.waar.iedereen.-.vanwege.het.te.verwachten.budget.-.z’n.akkoord.aan.geeft,.

zonder.alles.goed.te.kunnen.overzien..Daarvoor.moet.de.situatie.steeds.weer.zo.problematisch.

mogelijk.worden.geschetst,.want.anders.wordt.het.project.niet.gehonoreerd..Terwijl.er.door.sommige.

succesvolle.projecten.in.de.omgeving.al.aantoonbare.resultaten.zijn.geboekt..Op.die.manier.ontken.

je.de.inzet.van.voorgaande.geslaagde.projecten.en.demotiveer.je.betrokken.bewoners.en.professionals..

4 + 1 formule

Giltay.Veth.is.groot.voorstander.van.‘door-innoveren’, het.doorontwikkelen.van.succesvolle.projecten,.

in.plaats.van.steeds.weer.opnieuw.beginnen.en.denken.dat.de.sociale.infrastructuur.zelf.wel.voor.

een.inbedding.of.uitrol.zorgt..Dat.werkt.binnen.het.huidige.systeem.niet..Om.succesvolle.projecten.

te.kunnen.herkennen.en.beoordelen.ontwikkelde.hij.op.basis.van.enkele.criteria.de.4.+.1-formule.

In zijn 4 + 1-formule stelt Giltay Veth de volgende vragen:

1. Wordt.er.in.dit.project.een.effectieve.methodiek.gebruikt?

2. Is.de.effectiviteit.aannemelijk.(meetbaar).te.maken?.

3. Zijn.de.projecten.onderdeel.van.een.strategische.coalitie?.

4..Is.er.een..‘sociaal.entrepreneur’.aanwezig..

Een.sociaal entrepreneur.is.in.de.optiek.van.Giltay.Veth.iemand.met.een.ondernemende.geest,.die.

een.aantal.tegenstrijdige.eigenschappen.in.zich.verenigt..Die.onorthodoxe.wegen.durft.te.bewandelen,.

kan.verleiden.én.ruziemaken,.die.durft.door.te.zetten..Deze.voor.een.werkgever.vaak.lastige.werk-

nemers.-.die.in.een.organisatie.vaak.worden.uitgestoten.-.maken.in.dit.soort.projecten.volgens.Giltay.

Veth.juist.het.verschil..

De.Plus 1.tenslotte.staat.in.het.model.van.Giltay.Veth.voor.de.beoordeling hoe goede praktijken

kunnen verduurzamen.door.het.verzilveren.van.baten.die.het.project.genereert.in.de.te.onderscheiden.

beleidsterreinen..

Omkeringsdenken

Volgens.Giltay.Veth.overstijgen,.of.doorkruizen,.goede.projecten.altijd.meerdere.beleidsdomeinen..

De.vraag.is.niet.hoe.we.het.project.-.na.het.stopzetten.van.de.subsidies.-.kunnen.afbouwen.en.

welke.werkzame.bestanddelen.we.ons.vervolgens.kunnen.toe-eigenen..De.vraag.moet.zijn.hoe.de.

verschillende.beleidsdomeinen.deze.projecten.kunnen.faciliteren.om.ze.te.verduurzamen..

Uit.zijn.onderzoek.in.2009.bleek.dat.vrijwel.nooit.op.deze.manier.gedacht.wordt..Hij.noemt.deze.

manier.van.denken.het ‘omkeringsdenken’..De.reactie.van.de.betrokken.organisaties.is.namelijk.

meestal.tegengesteld..Terwijl.de.inzet.zich.juist.zou.moeten.richten.op.het.laten.voortbestaan.van.

dat.wat.goed.blijkt.te.werken.voor.de.kwetsbaren.in.de.samenleving.

*6) Het rendement van zalmgedrag; de projectencarrousel ontleed. Daniël Giltay Veth. Uitgave Nicis Institute, Star Foundation en het Ministerie VROM/WWI (december 2009).

14

EINDRAPPORTAGE.VAN.DE.PROVINCIALE.DENKTANK.2010. ‘STERKE.BURGERS. IN.VITALE.REGIO’S ’.

Duurzame sociale investering

Voorgaande.informatie.betekent.volgens.de.deelnemers.van.Denktank.2010.dat.minder.moet.worden.

uitgegaan.van.het.Angelsaksische.model.en.meer.toegewerkt.moet.worden.naar.het.Rijnlandse..In.dat.

laatste.model.gaat.het.niet.zozeer.om.het.controleren.van.cijfers.en.procedures,.maar.veel.meer.

om.de.mensen.die.er.echt.wat.aan.(moeten).hebben.en.er.mee.verder.willen.komen..

Een.dergelijke.omslag.is.volgens.de.Denktank-deelnemers.van.groot.belang.voor.een.succesvolle.

en.duurzame.sociale.investering.en.heeft.ook.consequenties.voor.de.organisatie.van.overheid.en.

maatschappelijke.partners..

De.Denktank-deelnemers.pleiten.in.dit.verband.voor.zoveel.mogelijk.tijd.en.ruimte.voor.inhoudelijke.

ontwikkeling.van.onder.op..Het.primair.werkproces.is.in.deze.optiek.toonaangevend:.bottom.up.

invullen.en.topdown.afdekken..Het.faciliteren.en.regelen.ervan.vindt.plaats.op.organisatieniveau,.

en.gebeurt.op.basis.van.goed.samenspel.tussen.beleid.en.uitvoering..De.praktijk.van.dit.soort..

investeringen.laat.pas.op.de.lange.termijn.een.kostenbesparing.zien..Dat.staat.haaks.op.de.korte.

termijn.waarin.dit.soort.projecten.zich.meestal.moeten.bewijzen..Ook.dat.pleit.voor.voortbouwen.

op.eerder.behaalde.resultaten.en.voor.‘door-ontwikkelen’.

15

10 AFRONDING EN AANBEVELINGEN

De.voorgaande.paragrafen.zijn.een.compilatie.van.de.lezingen.van.de.sprekers,.de.reacties.van.de.

deelnemers.aan.de.Denktank.en.de.zeer.interessante.discussie.die.daar.beide.keren.op.volgde..

Geprobeerd.is.om.zo.kort.en.bondig.mogelijk.de.uit.de.centrale.vraagstelling.voortkomende.onder-

werpen.weer.te.geven..Dat.geldt.voor.zowel.de.vragen.die.het.onderwerp.opriep.bij.de.Denktank,.

als.voor.de.antwoorden.die.door.de.sprekers.en.Denktank-deelnemers.werden.gegeven..Deze.laatsten.

spraken.allen.vanuit.hun.eigen.praktijkervaringen.en.bleken.opvallend.eensgezind.in.hun.uitspraken..

We.geven.in.deze.paragraaf.de.belangrijkste.thema’s.-.samen.met.de.vraagstelling.en.de.uitgangs-

punten.-.nog.even.kort.weer..In.de.hoop.dat.de.in.de.Denktank.verworven.inzichten.een.zinvolle.

bijdrage.zullen.leveren.aan.de.samenwerking.op.lokaal.en.regionaal.niveau.en.aan.het.landelijk.

discours..En.aan.een.duurzame.sociale.investering.

De centrale vraagstelling was:

‘Zijn.incidentele.-.succesvolle.-.projecten.op.het.gebied.van.‘sociale.stijging’.binnen.de.bestaande.

(regionale).voorzieningenstructuur.voor.wonen,.werken,.onderwijs.en.vrije.tijd.te.verduurzamen.en.

hoe.is.dat.te.organiseren?’..

Achtergrond en uitgangspunten voor de bijeenkomsten van de Denktank:

..De.ontwikkeling.van.sociaal-economisch.perspectief.voor.bewoners.bij.de.vitalisering.van.dorp,.

buurt.en.wijk.is.van.groot.maatschappelijk.belang..Het.‘meenemen’.van.de.meest.kwetsbare.

groepen.daarin.een.belangrijke.voorwaarde..

..Verantwoord.investeren.in.tijden.van.crisis.is.noodzakelijk..Dit.kan.door.het.beter.benutten.van.

aanwezige.deskundigheid.en.budgetten..En.door.het.versterken.van.de.samenwerking.tussen.

maatschappelijke.organisaties.

Aanbevelingen van de deelnemers aan de Denktank voor het werkveld:

a...Sociale.stijging.heeft.meer.verdieping.nodig.en.vraagt.om.een.breder.verband..Werk.samen.met.

andere.partijen.op.lokaal.en.regionaal.niveau.en.doe.dit.zoveel.mogelijk.vanuit.een.gezamenlijk.

opgezet.‘framework’..De.vier.stijgingsroutes.‘wonen,.werken,.leren,.vrije.tijd’.bieden.daartoe.een.

goede.kapstok..

b...Begin.elke.situatie.met.het.maken.van.een.gedegen.(wijk-).analyse.en.zet.-.op.basis.daarvan.-.een.

domeinoverstijgend.wijkplan.uit.(sociaal.kwaliteitsplan)..Ga.daarbij.uit.van.kansen.en.mogelijkheden,.

zonder.de.problemen.en.de.belemmeringen.te.negeren..

c...Maak.onderscheid.in.doelgroepen.en.respecteer.de.bestaande.sociale.infrastructuur..90%.van.de.

burgers.maakt.daar.op.een.goede.manier.gebruik.van..Extra.(professionele).aandacht.is.alleen.

nodig.voor.de.10%.kwetsbaren..

d...De.burger/bewoner.is.zelf.de.eerst.verantwoordelijke.voor.z’n.eigen.sociale.stijging..Overheid,.maat-

schappelijke.organisaties.en.professionals.kunnen.hooguit.stimuleren.en.faciliteren.en.-.indien.

nodig.en.gewenst.-.coachen..

16

EINDRAPPORTAGE.VAN.DE.PROVINCIALE.DENKTANK.2010. ‘STERKE.BURGERS. IN.VITALE.REGIO’S ’.

e...Ontwikkel.niet.te.snel.-.en.zeker.niet.te.veel.-.nieuw.beleid..Geef.alleen.de.kaders.aan.en.ga.

aan.de.slag..Zorg.voor.door-innoveren.in.plaats.van.steeds.weer.nieuwe.projecten.te.starten..

f...Sociale.stijging.vindt.niet.alleen.plaats.op.de.schaal.van.buurt.of.wijk..De.buurt.is.een.belangrijke.

vindplaats,.maar.op.dat.schaalniveau.mag.het.niet.blijven.hangen..De.oplossingen.(opleiding,.

werk).voor.de.gesignaleerde.problemen.liggen.vaak.op.stedelijk.of.op.regionaal.niveau.

g...Ontkokering.van.sectoren.en.organisaties.is.niet.altijd.een.oplossing..Accepteer.dat.ze.er.zijn.en.

werk.vandaar.uit.samen..Als.iedereen.op.z’n.eentje.integraal.gaat.werken.kost.dat.veel.meer.geld.

en.overbodig.overleg.(kluitjesvoetbal)..Verwijs.naar.elkaar.en.heb.vertrouwen.in.de.deskundigheid.

van.de.partners..

h...Creëer.zoveel.mogelijk.ruimte.voor.de.onderkant..Wees.present.in.de.wijk..Maar.doe.niet.allemaal.

hetzelfde..Stel.één.frontlijnwerker.aan.vanuit.een.gezamenlijk.platform..Iemand.die.mandaat,.

vertrouwen.en.professionele.ruimte.krijgt.om.de.interventies.te.doen.die.nodig.zijn..

i...Blijf.(project)gegevens.verzamelen.-.tellen.én.vertellen.-.en.leg.verantwoording.af.van.wat.je.

doet..Zorg.voor.goed.monitoren.en.op.tijd.bijsturen..Dat.biedt.meer.kansen.op.een.succesvol.

verloop.van.het.project,.op.zinvol.maatschappelijke.rendement.en.op.erkenning..

Hillie van Netten,.PRIMO.nh,.augustus.2010

17

A. Inleiding Olof van de Wal (1 juni 2010)

B. Inleiding Daniël Giltay Veth (22 juni 2010)

C. Lijst deelnemers / sprekers

D. Literatuur

BIJLAGEN

18

BIJLAGE A

Lezing Olof van de Wal op 01-06-10

Olof.van.der.Wal.is.directeur.KEI-kenniscentrum.stedelijke.vernieuwing..KEI.bestaat.10.jaar.en.is.vooral.

een.Netwerkorganisatie.van.inmiddels.265.partners:.gemeenten,.corporaties,.adviseurs,.ontwikkelaars,.

en.anderen..Oorspronkelijk.voortkomend.uit.de.ruimtelijk-fysieke.hoek,.maar.de.laatste.jaren.steeds.

meer.verbreed.naar.het.sociale.terrein..Stedelijke.vernieuwing.gaat.in.de.eerste.plaats.om.‘het.zoeken.

van.ruimtelijke.oplossingen.voor.maatschappelijke.problemen’..Dat.geldt.ook.voor.de.vitalisering.van.

het.platteland..Met.de.huidige.bezuinigingen.is.de.urgentie.om.fysiek-sociale.coalities.te.sluiten.nog.

urgenter.geworden..

KEI.is.al.langere.tijd.bezig.met.het.thema.sociale.stijging..Niet.dat.ze.daarmee.ook.meteen.de.ant-

woorden.heeft.op.de.dilemma’s.die.er.op.dit.terrein.liggen..KEI.volgt.de.landelijke.ontwikkelingen.

en.brengt.projecten.in.beeld..Olof.van.de.Wal.ziet.sociale.stijging.als.de rode draad in stedelijke

vernieuwing,.die.kan.zorgen.voor.een.duurzame.vernieuwing.van.steden.en.dorpen..Sociale.stijging.

verbindt.sociale.en.fysieke.doelen.met.elkaar..Is.gericht.op.kansen.en.persoonlijke.ambities.van.

mensen..Brengt.de.verschillende.werelden.van.sociaal.en.fysiek.samen.binnen.een.herkenbaar.

begrippenkader..

Stedelijke.vernieuwing.gaat.uit.van.het.idee.dat.je ruimtelijke kaders nodig hebt om te zorgen dat

het beter gaat met mensen. De.vraag.is.of.dat.altijd.zo.werkt..Ten.aanzien.van.diverse.thema’s.die.

zijn.ingezet.om.tot.wijkverbetering.te.komen.is.inmiddels.twijfel.ontstaan.over.het.effect.ervan...

Zoals.bijvoorbeeld.rond..de.wens.tot.‘bewonersdifferentiatie’..Het.gemiddelde.inkomen.van.een.

wijk.gaat.met.de.bouw.van.koophuizen.en.de.komst.van.rijkere.mensen.wel.omhoog,.maar.het.

betekent.nog.niet.dat.de.arme.vanzelf.rijker.wordt.en.de.werkloze.opeens.een.baan.vindt...

Ook.hoger.opgeleiden.zijn.in.hun.vrije.tijd.niet.vanzelfsprekend.actief.in.de.buurt.waar.ze.wonen..

Een.project.dat.word.opgezet.vanuit.het.concept.van.de.VROM-Raad.kan.mensen.vanuit.verschillende.

groepen.en.hun.activiteiten.wel.met.elkaar.verbinden.en.de.sociale.stijging.van.betrokken.bewoners.

bevorderen..

De.VROM-Raad.bepleit.in.z’n.advies.om.die.reden.ook.om.de.stijgenden.in.een.wijk.zoveel.mogelijk.

te.binden.aan.hun.wijk,.in.de.hoop.dat.zij.als.rolmodel.dienen.voor.de.andere.bewoners..

Sociale.stijging.hoeft.overigens.niet.altijd.plaats.te.vinden.op.de.schaal van de buurt of de wijk..

Het.kan.ook.bovenwijks.of.stedelijk.worden.ingezet..Afhankelijk.van.de.thematiek.en.de.betrokken.

doelgroepen..De.buurt.of.wijk.is.wel.een.belangrijke.vindplaats..Maar.de.oplossingen.liggen.niet.

altijd.op.het.zelfde.schaalniveau..

Sociale.stijging.is in principe niet betuttelend. Het.kan.nooit.van.bovenaf.worden.opgelegd..‘Gij.zult.

stijgen’.is.niet.aan.de.orde..Mensen.moeten.omhoog.willen.en.kunnen..Anders.trek.je.aan.een.dood.

paard..Daar.staat.tegenover.dat.in.het.landelijk.debat.(Klaas.Mulder,.filosoof.en.adviseur.Laagland).

nadrukkelijk.wordt.aangegeven.dat.sommige.groepen.mensen.hun.handen.vol.hebben.aan.overleven..

En.dat.zij.uit.zich.zelf.niet.toekomen.aan.een.verbetering.van.hun.sociaal-economische.positie,.daar.

de.kansen.niet.voor.zien..Deze.groepen.vragen.om.een.extra.duwtje.in.de.rug..Het.is.van.belang.om.

het.begrip.sociale.stijging.zuiver.te.houden..In.de.praktijk.wordt.zoiets.al.snel.een.containerbegrip.

en.gaat.iedereen.met.een.eigen.interpretatie.aan.de.haal..In.het.concept.van.de.VROM-Raad.gaat.

het.vooral.om.het.benutten.van.de.potentie.van.bewoners.en.de.dynamiek.van.een.gebied..Sociaal.

stijgen.doen.mensen.altijd.zelf,.maar.anderen.(organisaties,.professionals).kunnen.dat.wel.faciliteren.

en.-.waar.gewenst.-.ondersteunen..

Belangrijk.in.dit.verband.is.volgens.Van.de.Wal,.om.de.door.de.VROM-Raad.aangegeven.werkwijze.

en.de vier stijgingsroutes goed te hanteren..Deze.routes.(wonen,.werken,.onderwijs,.vrije.tijd).vormen.

eigenlijk.al.een.soort.framewerk.voor.de.betrokken.organisaties.in.een.wijk.of.stad..Zij.kunnen.per.

route.aangeven.wat.de.mogelijkheden.en.de.knelpunten.zijn;.welke.treden.van.de.ladder.doorlopen.

moeten.worden.en.welke.in.een.bepaalde.buurt.of.voor.een.specifieke.doelgroep.ontbreken..Een.

voorbeeld.daarvan.is.de.grote.kloof.die.er.is.tussen.huren.en.kopen..Corporaties.zijn.op.dit.moment.

hard.bezig.om.oplossingen.te.vinden.om.die.kloof.overbrugbaar.te.maken.(bijvoorbeeld.Koopgarant.

en.andere.modellen).

19

EINDRAPPORTAGE.VAN.DE.PROVINCIALE.DENKTANK.2010. ‘STERKE.BURGERS. IN.VITALE.REGIO’S ’.

Om.sociale.stijging.van.mensen.in.een.gebied.(dorp,.buurt,.wijk).te.bevorderen.kun.je.de.vier stijgings-

routes ook gebruiken als framework. Een.belangrijke.eerste.stap.daartoe.is.dat.de.betrokken.orga-

nisaties.samen.analyseren.hoe.de.wijk.in.elkaar.zit,.waar.het.mis.gaat.en.waar.voor.de.bewoners.

van.de.betreffende.wijk.de.werkelijke.knelpunten.liggen.op.deze.vier.routes..De.volgende.stap.is.dan.

de.vraag:.Welke.treden.op.de.ladder.moeten.worden.toegevoegd.om.deze.stijging.te.bevorderen?.

En.welke.voorwaarden.kunnen.we.creëren.om.dat.zo.effectief.mogelijk.te.doen?.Die.uitkomst.

hoeft.niet.altijd.in.een.integraal.samenwerkingsverband.worden.opgepakt,.maar.moet.wel.op.elkaar.

worden.afgestemd..Niemand.is.gebaat.bij.‘kluitjesvoetbal’;.of.bij.leuke,.maar.van.alles.losstaande,.

projecten..Juist.in.deze.tijd.is.het.weer.van.belang.om.te.denken.in.termen.van.efficiëntie.en.

maatschappelijk.rendement..De.vraag.is.(blijft).hoe.je.dat.bepaalt..

Punten ten behoeve van. de strategie:

1. .Maak een analyse:.wat.is.er.aan.de.hand.in.de.buurt,.wijk,.stad,.regio?.Daar.kom.je.niet.alleen.

achter.door.statistieken.in.te.zien.en.cijfers.te.vergelijken..Daarvoor.moet.je.zelf.de.buurt.in,..

gesprekken.voeren.met.bewoners.en.met.professionals.(frontlijnwerkers)..Niet.alleen.kwantiteit.

ook.kwaliteit!

2...Maak keuzes in de treden:.welke.ontbreken.en.welke.willen.we.toevoegen..‘Waar.halen.

mensen.de.meeste.meters.mee’..En.hoe.kom.je.tot.het.beste.effect,.het.meeste.(maatschappelijk).

rendement..‘Kill.your.darlings’..

3...Verbindt het kortcyclische met het langcyclische..Eenmalige.activiteiten.koppelen.aan.continuïteit..

Keuze.daarvoor.is.afhankelijk.van.thematiek.en.doelgroep,.maar.zijn.beiden.van.belang..

4...Gebruik deskundigheid uit de fysieke wereld voor de sociale en omgekeerd..Bijvoorbeeld.door.

net.als.het.beeldkwaliteitsplan.ook.een.sociaal.kwaliteitsplan.te.maken.van.een.wijk..(voorbeeld:.

Kees.Fortuin.in.Alkmaar)..Of.door.het.strategisch.voorraadbeheer.van.de.corporaties.ook.in.te.

zetten.bij.strategisch.projectenbeheer.op.de.overige.drie.routes..

Over rollen en taken van de betrokkenen:.

a...De.bewoner.is.de.eerst.verantwoordelijke.voor.zijn.sociale.stijging..Professionals.mogen.dat.nooit.

van.hem.afnemen,.onteigenen..

b...De.gemeente.zou.het.initiatief.kunnen.nemen.tot.het.uitzetten.van.een.analyse.en.het.maken.

van.keuzes.(welke.treden.op.de.ladder,.welke.richting)..Is.vaak.ook.politieke.zaak..

c...De.gemeente.zou.zich.sterker.in.moeten.zetten.-.dan.nu.gebeurt.-.op.de.mobilisatie.van.en.het.

partnerschap.met.het.maatschappelijk.middenveld..

d...Het.maatschappelijk.middenveld.(inclusief.corporaties).hebben.een.belangrijk.signaleringsfunctie..

Daarbij.moeten.zij.ook.vaker.‘over.de.eigen.heg’.kijken.

e...Het.rijk.(VROM-WWI).moet.werken.aan.ontkokering.in.de.eigen.kring..Coalities.binnen.de.

departementen.is.van.groot.belang..

KEI-kenniscentrum/OvdW/01-06-10

.

20

BIJLAGE B

Lezing Daniel Giltay Veth op 22-06-10

Daniël.Giltay.Veth.(DGV).is.van.huis.uit.maatschappelijk.werker..Nu.sociaal.ondernemer,.directeur.

van.DGV-holding.met.daarin.onder.andere.Koersvast,.een.uitzendbureau.voor.de.onderkant.van.

de.arbeidsmarkt..Hij.is.initiatiefnemer.van.diverse.sociale.activeringsprojecten,.zoals.het.allochtone.

vrouwenproject.in.Amsterdam-Baarsjes.en.Camping.Zeeburg..Giltay.Veth.is.auteur.van.het.‘Het.

rendement.van.zalmgedrag,.de.projectencarrousel.ontleed’;.vanuit.dat.verhaal.en.het.project.dat.

daaraan.vooraf.ging.(2009).werkt.hij.nog.één.dag.per.week.voor.VROM/WWI..Daarnaast.werkt.hij.

-.in.het.verlengde.van.dit.thema.-.in.opdracht.van.diverse.overheden.en.instellingen..

Sociale infrastructuur

Volgens.DGV.wordt.er.door.overheden.veel.te.veel.beleid.gemaakt..Zodra.we.denken.dat.er.een.

probleem.is.moet.er.beleid.worden.gemaakt..‘Beleid.is.meestal.geen.goede.raadgever.als.er.actie.

moet.worden.ondernemen’..Er.worden.in.ons.land.-.op.basis.van.allerlei.onderzoek.-.veel.te.veel.

zaken.uitvergroot.en.geproblematiseerd..Dat.is.lang.niet.altijd.nodig..Dat.roept.alleen.maar.geklaag.op..

Als.je.op.die.manier.naar.de.maatschappelijke.werkelijkheid.kijkt.relativeert.dat.ook.sociale.stijging..

DGV.is.het.van.harte.eens.met.de.stelling.van.Olof,.dat.‘mensen.zelf.uiteindelijk.bepalen.of.ze.willen.

stijgen.en.op.welke.manier.ze.dat.doen’..De.bestaande.sociale.infrastructuur.van.organisaties.uit.de.

verschillende.domeinen.(wonen,.werken,.onderwijs.en.vrije.tijd).kan.dit.hooguit.faciliteren...

In.Nederland.is.dat.voor.het.merendeel.van.de.mensen.(90%).uitstekend.geregeld..Op.alle.domeinen.

zijn.organisaties.actief..De.meeste.burgers.weten.daarin.heel.goed.hun.weg.te.vinden.en/of.hun.eigen.

netwerk.op.aan.te.spreken..Daar.hoeven.we.ons.niet.druk.over.te.maken.en.zeker.niets.extra’s.voor.

te.regelen,.dat.is.de.eigen.verantwoordelijkheid.van.de.mensen.

Verschillende groepen kwetsbaren

Vanuit.die.optiek.is.er.alleen.een.stimulans.(‘steuntje.in.de.rug’).en.een.‘framework’.nodig.voor.die.

mensen.die.op.meerdere.gebieden.kwetsbaar.zijn..De.mensen.die.niet.uit.zich.zelf.mee.kunnen.

komen.en.die.geen.vanzelfsprekend.netwerk.hebben.dat.hen.daarbij.helpt..Maar.die.het,.met.een.

klein.duwtje.en.lichte.coaching,.toch.lukt.om.verder.te.komen.op.de.sociale.ladder.en.weer.te.

participeren..In.deze.gevallen.zijn.soms.professionals.nodig,.maar.kunnen.ook.de.‘sterkere’.burgers.

meer.uitgenodigd.worden.om.in.hun.omgeving.te.helpen..(maatschappelijke.verantwoordelijkheid)

Voor.sommige.‘kwetsbaren’.is.zelfs.het.woord.‘sociale.stijging’.al.te.veel..Je.zult.je.als.maatschappij.

moeten.realiseren.dat.je.hen.ondanks.alle.mogelijke.professionele.inzet.soms.niet.verder.helpt.

dan.te.overleven..Je.kunt.niet.alle.problemen.van.mensen.blijven.oplossen.en.moet.dat.ook.niet.

willen..Op.zo’n.moment.moet.je.als.organisatie.(overheid).soms.keuzen.maken..Bijvoorbeeld.door.

meer.te.investeren.in.het.beter.aanpakken.en.opleiden.van.de.kinderen.uit.deze.-.zichzelf.steeds.

weer.herhalende.-.multiprobleemgezinnen..(Wajong-beleid)..Het.is.schokkend.te.ontdekken.dat.

sommige.allochtone.jongeren.qua.IQ.en.sociale.intelligentie.geen.enkele.aansluiting.vinden.bij.de.

in.Nederland.gecreëerde.sociale.infrastructuur..Onze.snelle.(ICT-).maatschappij.versterkt.deze.uit-

stoot.en.maakt.de.kloof.steeds.groter.en.dat.heeft.z’n.weerslag.op.de.hele.samenleving..

Projectencarrousel

In.het.onderzoek.dat.Giltay.Veth.vorig.jaar.in.opdracht.van.WWI.deed.kwam.hij.er.achter.dat.er.in.

het.huidige.40-wijkenbeleid.rond.de.1500.(!).grotere.en.kleinere.projecten.lopen..Vaak.mooie.

projecten.die.-.meegaand.op.de.verschillende.politieke.modegolven.-.zodra.het.geld.op.is.weer.

verdwijnen..Op.een.andere.plek.wordt.vervolgens.in.een.nieuwe.pilot,.met.weer.ander.geld,.opnieuw.

het.wiel.uitgevonden..

Een.systeem-probleem.dat.al.veel.vaker.werd.geconstateerd,.maar.waar.heel.weinig.mee.werd.

gedaan.en.waar.in.elk.geval.niet.van.werd.geleerd..In.het.WWI-project.van.vorig.jaar.werd.een..

aantal.succesvolle.projecten.voor.de.meest.kwetsbaren.in.de.samenleving.(voorbeeld:.Kingmaschool.

in.Amsterdam-Noord).zodanig.geanalyseerd.dat.de.leerpunten.goed.naar.voren.kwamen.en.dat.

duidelijk.werd.wat.de.succesfactoren.waren.ten.behoeve.van.verduurzaming..

21

EINDRAPPORTAGE.VAN.DE.PROVINCIALE.DENKTANK.2010. ‘STERKE.BURGERS. IN.VITALE.REGIO’S ’.

Giltay.Veth.is.groot.voorstander.van.‘door-innoveren’,.vooral.verder.gaan.met.succesvolle.projecten,.

in.plaats.van.steeds.weer.opnieuw.beginnen.en/of.denken.dat.de.sociale.infrastructuur.zelf.wel.voor.

een.inbedding.of.uitrol.zorgt..Dat.werkt.binnen.het.huidige.systeem.niet..Om.succesvolle.projecten.

te.kunnen.herkennen.en.beoordelen.ontwikkelde.hij.op.basis.van.een.aantal.criteria.de.4+1.-.formule:.

1. Wordt er een effectieve methodiek gebruikt?

..domeinoverstijgend

..ruimte.voor.één.op.één.begeleiding.+.coördinatie

..type.relatie.gebaseerd.op:.nabijheid,.presentie,.empathie

2. Is de effectiviteit aannemelijk (meetbaar) te maken?

..niet.alleen.input-output,.maar.ook.impact.op.de.langere.termijn

..is.er.ruimte.voor.een.inzet.op.langere.termijn.(noodzakelijk.voor.de.aanpak)

3 Zijn de projecten onderdeel van een strategische coalitie?

..goed.relatienetwerk

..voorkom.stakeholders-carrousel

4. Aanwezigheid van ‘sociaal entrepreneurschap’.

Een.sociaal.entrepreneur.is.iemand.met.een.ondernemende.geest,.die.tegenstrijdige.eigenschappen.

in.zich.verenigt.(onorthodoxe.wegen.durft.te.bewandelen,.kan.verleiden.én.ruziemaken,.door.kan.

zetten)..Deze.vaak.lastige.werknemers.die.in.een.organisatie.soms.worden.uitgestoten,.maken.in.dit.

soort.projecten.nou.juist.het.verschil..Suggestie.DGV:.Vertrouw.hen,.geef.hen.ruimte.en.mandaat!.

De.organisatorische.vormgeving.moet.volgens.DGV.integraal zijn (domein of levensgebied-

overstijgend)..En.niet.-.zoals.vaak.wordt.gedacht.-.op.zo’n.manier.dat.iedere.organisatie.vanuit.

z’n.specialisatie.steeds.meer.zelf.gaat.doen..Daardoor.zie.je.vaak.de.bizarre.situatie.ontstaan.dat.

ineens.allerlei.specialistische.instellingen.naast.elkaar.integraal.gaan.werken..Goede.projecten..

overstijgen.altijd.meerdere.beleidsdomeinen..

Uitgangspunt.is.dat.ieder.met.z’n.eigen.taak.en.verantwoordelijkheid.doet.waar.hij/zij.goed.in.is..

Het.is.zaak.om.aan.de.onderkant.(voor.de.10%.die.de.boot.mist).ruimte.aan.professionals.te.geven.

(mandaat).om.generalistisch.te.werken.en.waar.nodig.samen.te.werken..Naar.elkaar.verwijzen.

wanneer.het.echt.nodig.is..-.en.niet.per.definitie.-.en.vertrouwen.dat.het.dan.ook.goed.gaat..Samenwerken.

is.geen.kwestie.van.voortdurend.overleg.maar.primair.een.kwestie.van.vertrouwen.en.mandaat.

.

Plus 1:

Is.de.beoordeling.hoe goede praktijken kunnen verduurzamen door het verzilveren van baten die

het project genereert in de te onderscheiden beleidsterreinen. Goede.projecten.overstijgen.of.

doorkruizen.altijd.meerdere.beleidsdomeinen..De.vraag.is.dan.hoe.deze.beleidsdomeinen.goede.

projecten.vervolgens.gaan.faciliteren.ten.behoeve.van.verduurzaming..DGV.noemt.dit.het.‘omkerings-

denken’.omdat.vrijwel.nooit.op.deze.manier.gedacht.wordt..De.Pavlov-reactie.is.namelijk.meestal.

het.tegenovergestelde..Vanuit.de.verschillende.domeinen.wordt.dan.gedacht:.hoe.kunnen.we.ons.

het.project.en.de.werkzame.bestandsdelen.toe-eigenen..Terwijl.het.juist.de.inzet.moet.zijn.om.dat-

gene.wat.goed.is.ten.behoeve.van.de.onderkant.te.laten.bestaan.en.op.door.te.werken.

DGV/22-06-10

22

Deelnemers

Bart Nootebos Beleidsmedewerker.Wonen. Gemeente.Purmerend

Jan Holman Senior.Beleidsmedewerker.MO Gemeente.Alkmaar

Ben Schuyt Directeur.stadsbeheer. Gemeente.Heerhugowaard

Victor Verhoeven Directeur-bestuurder Pré.Wonen.Velserbroek.(kantoor)

Annet Schoenmakers Manager.wijkontwikkeling.en.leefbaarheid Parteon.Zaanstad

Johan Zoutberg Directeur-bestuurder Cardanus.(WZW).Amstelveen

Annet Aukema Stafmedewerker/manager Meerwaarde.(WZW).Hoofddorp

Els van Kampen Opleidingsmanager.educatie Horizoncollege.(ROC).Alkmaar

Jan Hus Directeur-bestuurder SPOOR.(prim.onderw.).Regio.Waterland

Jelte de Graaf Directeur-bestuurder OPSO.(prim..onderw.).Purmerend

Jeroen Coops Divisiemanager.reïntegratie Paswerk.Haarlem.e.o.

Ton de Wit Strategisch.adviseur Provincie.Noord-Holland.(JZW).Haarlem

Sprekers

Olof van de Wal Directeur Kei-kenniscentrum.Stedelijke.vernieuwing

Daniël Giltay Veth Onderzoeker-adviseur DGV-holding

Coördinatie

Hillie van Netten Senior.adviseur PRIMO.nh

Els Diepenmaat Senior.adviseur PRIMO.nh

BIJLAGE C

23

BIJLAGE D

Literatuur

Stad en stijging. Sociale stijging als leidraad voor stedelijke vernieuwing.

54e.Advies.van.de.VROM-Raad.2006.

Sociale stijging in de praktijk.

Uit.de.serie.KEI.A5.met.artikelen.van.o.a..André.Ouwehand.(OTB-Delft).en.Fanny.Gelissen..

Kei.kenniscentrum.stedelijke.vernieuwing,.2007

Dynamiek in de wijk.

De.kracht.van.frontlijnsturing.in.het.wijkgericht.werken..Erna.Molenaar,.Els.Diepenmaat,.

PRIMO.nh.2007.

De Effectenarena.

Een.instrument.ontwikkeld.en.uitgegeven.door.de.Stuurgroep.Experimenten.Volkshuisvesting.

(SEV).2008.

De ontkokering voorbij.

Slim.organiseren.voor.meer.regelruimte..Raad.van.Maatschappelijke.Ontwikkeling.(RMO).2008..

De vrijblijvenheid voorbij.

KEI-kenniscentrum.stedelijke.vernieuwing.in.samenwerking.met.SEV.en.Woonnetwerk..2008

Het rendement van zalmgedrag; de projectencarrousel ontleed.

Daniël.Giltay.Veth..Nicis.Institute,.Star.Foundation.en.Ministerie.VROM/WWI,.2009.

Buurtbewoners in balans.

Klaas.Mulder..Ministerie.VROM/WWI..Den.Haag,.2009

Sociale stijging in de buurt.

Onderzoek.Noord-Hollandse.projecten.en.verslag.expermeeting.sociale.stijging..Hillie.van.Netten,.

PRIMO.nh.2009.

Uit de koker van. Praktijken voor verkokering en ontkokering.

Raad.van.Maatschappelijke.Ontwikkeling.(RMO).2010..

Eerste hulp bij sociale stijging.

Nicis.Institute..Ministerie.VROM/WWI,.2010

Sociale stijging: tussen droom en daad.

Platform.Corpovenista..Auteurs:.Joost.Groenendijk,.Marieke.de.Groot.en.Martin.van.der.Gugten.

(DSP-groep).2010.

24

COLOFON

PRIMO nh ©, september 2010

‘Duurzaam.sociaal.investeren’.is.een.uitgave.van.PRIMO.nh.in.het.kader.van.het.project.‘Kwaliteit.

woon-leefomgeving’..De.publicatie.is.onderdeel.van.de.prestatieafspraken.die.PRIMO.nh.heeft.met.

de.Provincie.Noord-Holland.in.het.kader.van.haar.Beleidsprogramma.Zorg.&.Welzijn.2009-2012:..

‘Meedoen.in.Noord-Holland’..

©.Overname.of.openbaarmaking.van.(gedeelten).van.deze.uitgave.is.uitsluitend.toegestaan.na.

schriftelijke.toestemming.van.PRIMO.nh..

Auteur en procescoördinator:

Hillie.van.Netten.

Projectleider:

Els.Diepenmaat.

Met medewerking van:

..De.leden.van.de.provinciale.Denktank.2010

..Olof.van.de.Wal,.directeur.Kei-kenniscentrum.

..Daniël.Giltay.Veth,.DGV-holding

Vormgeving:

Studio.Stevens

Meer informatie:

Els.Diepenmaat,.ediepenmaat@primo-nh.nl

PRIMO nh

Postbus.106

1440.AC.PURMEREND

0299.418700

www.primo-nh.nl.