DUNIA MELALUI DERIA

KITA

• K U LI T

• TEL I N GA

• L I DAH

• H I D U N G

• M ATA

PENGENALAN

• Manusia mempunyai 5 deria utama

• Kulit

• Hidung

• Lidah

• Telinga

• Mata

• Organ-organ deria berfungsi untuk mengesan rangsangan (stimuli),

yang merupakan perubahan disekeliling kita

• Rangsangan (stimulus) ialah perubahan yang terhasil oleh sumber-

sumber tertentu dan ia boleh menyebabkan organ deria

bertindakbalas

• Contoh????

• Setiap satu daripada organ deria kita sensitif terhadap hanya satu jenis

rangsangan

• Semua organ-organ deria yang lengkap dengan penerima / reseptor

deria (sensory receptors) iaitu hujung saraf (nerve endings), yang boleh

mengesan rangsangan.

Organ deria Jenis deria Jenis rangsangan

Kulit Sentuhan Sentuh, tekanan, sakit, sejuk, dan

panas

Hidung Bau Bahan kimia

Lidah Rasa Bahan kimia

Telinga Pendengaran & keseimbangan

Bunyi

Mata Penglihatan Cahaya

KULIT

• Kulit terbahagi kepada tiga lapisan iaitu, dermis (lapisan

dalaman),epidermis (lapisan luar) dan lapisan lemak

• Lapisan dermis mengandungi 'hujung saraf' (nerve endings) untuk

mengesan kesakitan, sejuk, panas, sentuhan dan tekanan

Epidermis

Dermis

Lapisan Lemak

Tahap kepekaan kulit• Kulit kita mempunyai tahap kepekaan yang berbeza (different degrees

of sensitivity) di setiap bahagian yang

berlainan pada badan.

• Ini adalah kerana reseptor (penerima) tidak sama rata pada setiapbahagian kulit. Sebagai contoh, lidah dan hujung jari adalah lebihsensitif berbanding tumit kaki, siku atau tapak tangan.

Tahap kepekaan (sensitivity) kulit bergantung kepada dua faktor

1. Ketebalan epidermis

Bahagian kulit yang nipis lebih sensitif terhadap rangsangan.

2. Bilangan reseptor

Bahagian kulit yang banyak bilangan reseptor lebih sensitif terhadap

sentuhan.

Kepekaan kulit pada bahagian-bahagian yang berlainan pada tubuh manusia

1.Leher, pipi dan hujung jari. Bahagian ini mempunyai epidermis yang

nipis serta reseptor yang banyak, yang sensitif terhadap rangsangan

sentuhan.

2.Tapak tangan (palm). Bahagian ini mempunyai banyak reseptor yang

sensitif kepada rangsangan sejuk dan panas.

3.Tapak kaki dan siku adalah kurang sensitif terhadap sentuhan kerana ia

mempunyai epidermis yang tebal serta bilangan reseptor yang sedikit.

Kegunaan kepekaan kulit dalam kehidupan seharian:

1. Suntikan pada badan.

Pesakit biasanya diberi suntikan pada lengan atau punggung (pinggul). Ini

adalah kerana bahagian kulit ini mempunyai epidermis yang tebal.

Jadi, pesakit akan kurang merasa kesakitan apabila disuntik.

2. Membaca 'Braille'.

Orang buta menggunakan hujung jari mereka untuk mengenal pasti huruf

dan membaca Braille. Ini adalah kerana bahagian hujung jari mempunyai

epidermis yang nipis serta banyak reseptor, yang sensitif terhadap

rangsangan mana-mana sentuhan.

HIDUNG

• Deria bau adalah deria yang boleh mengesan rangsangan

(stimuli) yang dihasilkan oleh bahan kimia yang tajam

• Organ yang terlibat dalam deria bau adalah hidung

Struktur hidung manusia:

• Hidung manusia mempunyai rongga yang dipenuhi dengan tisu epitelium

• Pada permukaan tisu epitelium terdapat sel-sel deria yang dikenali

sebagai sel-sel penghidu (reseptor bau)

• Permukaan rongga hidung adalah lembap kerana terdapat mukus yang

dirembeskan oleh sel-sel kelenjar.

• Rongga hidung mempunyai sepasang pembukaan luaran (lubang hidung)

yang mempunyai bulu untuk menapis habuk dari udara yang disedut

melalui hidung.

Reseptor bau

LIDAH

• Deria yang berkaitan dengan rasa

• Karektor pada permukaan lidah

• Kasar dan diseluputi tunas rasa

• Reseptor rasa terletak pada tunas rasa dan sensitif

terhadap bahan kimia

• Ada 4 reseptor rasa : pahit, masin, manis dan masam

Makanan

dikunyah

Bahan kimia larut

ke dalam saliva (air

liur)

Bahan kimia

merangsang

reseptor rasa

Reseptor rasa

menghantar impuls ke

otak melalui urat saraf

Otak

mentafsir

rasa

DERIA RASA DAN BAU

• Rongga nasal dan rongga mulut adalah bersambung – rasa

dan bau dikenalpasti pada masa yang sama

• Kedua-dua deria ini penting bagi mengesan rasa dengan

lebih tepat

• Apabila selsema, rongga nasal tersumbat sensitiviti deria

bau berkurangan makanan kurang enak

TELINGA

Telinga dalam

Telinga tengah

Telinga luar

Saraf auditori

Tiub Eustachio

Gegendang

telinga

Salur telinga/auditori

Cuping telinga

koklea Salur separuh bulat

Tulang

osikel

Jendela

bujur

Bahagian

Utama

Bahagian Fungsi

Bahagian

luar

Cuping telinga Menerima gelombang bunyi

Salur telinga Menyalurkan gelombang bunyi ke gegendang

Telinga

tengah

Gegendang telinga Bergetar apabila gelombang bunyi mengenainya

Tulang osikel Memperkuat getaran bunyi dan menghantarnya ke

jendela bujur

Jendela bujur Menghantar getaran daripada osikel ke telinga

dalam

Tiub Eustachio Menyeimbangkan tekanan udara pada kedua-dua

belah gegendang telinga

Telinga

dalam

Koklea Menukar getaran bunyi kepada impuls

Saraf auditori Menghantar impuls dari koklea ke otak

Salur separuh

bulat

Mengawal keseimbangan badan

MATA

Koroid

Retina

Bintik kuning

Bintik buta

Saraf optik

Gelemaca

Otot silia

Iris

Kanta

Anak mata/pupil

Kornea

Sklera

Ligamen

gantung

Gelemair

Kelopak mata

Anak mata

Sklera

Iris

Bahagian Fungsi

Kornea Membiaskan cahaya memasuki mata dan

membantu memfokuskan cahaya ke atas retina

Iris Mengawal saiz anak mata

Anak mata Mengawal jumlah cahaya yang masuk ke dalam

mata

Kanta mata Membias dan memfokuskan cahaya ke atas retina

Otot silia Mengubah ketebalan kanta mata

Ligamen

gantung

Memegang kanta mata

Gelemair

dan

gelemaca

Mengekalkan bentuk mata dan membatu

membiaskan dan memfokuskan cahaya ke retina

Koroid Mengelakkan pantulan cahaya dalam mata dan

membekalkan oksigen serta nutrien kepada mata

Bahagian Fungsi

Retina Mengesan rangsangan cahaya dan menukarnya

kepada impuls

Sklera Melindungi dan mengekalkan bentuk mata

Bintik kuning Bahagian retina paling peka terhadap rangsangan

cahaya (imej jatuh padanya)

Bintik buta Imej yang jatuh ke kawasan ini tidak dapat

dikenalpasti

Saraf optik Menghantar impuls dari retina ke otak

Bagaimana kita melihat ?????

• Apabila kita melihat objek, cahaya yang selari akan masuk ke dalam mata

• Cahaya yang masuk akan membengkok dan membentuk imej di atasretina. Imejnya :

• Nyata

• Lebih kecil

• Terbalik

• Cahaya merangsang reseptor untuk menghasilkan impuls dan dihantarmelalui saraf optik

• Otak akan mentafsir dengan menterbalikkan semula dan mengenalpastisaiz, warna, betuk dan jarak

• Apabila kita melihat objek yang dekat :

• Otot silia akan mengecutkanta mata menjadi tebal

• Apabila kita melihat objek yang jauh :

• Otot silia akan mengendurkanta mata menjadi nipis

LATIHAN

1. Fatimah melihat sekuntum bunga yang cantik dan memetiknya

daripada pokok.

Lengkapkan laluan rangsangan kepada gerak balas.

Rangsangan(stimulus)

Sarafderia

Tindakbalas

Cahaya (rangsangan) daripada bunga sampai ke mata Fatimah (organ deria)

Mata menghantar impuls saraf (maklumat) di sepanjang saraf deia ke otak

Otak mentafsir impuls saraf danmembenarkan Fatimah memetik bunga

Otak menghantar impuls saraf di sepanjang saraf motor ke otot dalam tangan

Otot menggerakkan tangan yang memetikbunga (gerak balas)

EKSPERIMEN KEPEKAAN KULIT UNTUK

MENYENTUHTujuan : Membandingkan kepekaan bahagian badan yang berlainan terhadap

sentuhan

1. Cucuk lengan kawan dengan menggunakan kepingan kadbod seperti di

atas,sekali dengan menggunakan satu pin dan sekali lagi dengan

menggunakan dua pin. Dalam setiap kes, minta dia kenal pasti bilangan pin

yang digunakan untuk mencucuknya

2. Ulangi eksperimen di bahagian leher, hujung jari, kaki dan belakang tangan

3. Rekodkan pemerhatian

Bahagian badan Menggunakan satu pin Menggunakan dua pin

Lengan

Leher

Hujung jari

Kaki

Belakang tangan

1. Apakah yang ditunjukkan oleh keputusan mencucuk kulit dengan

menggunakan satu pin?

2. Apakah kesimpulan yang dapat dibuat daripada keputusan mencucuk kulit

dengan mengggunakan dua pin?

3. (a) Namakan satu bahagian badan yang sangat peka terhadap cucukan

pin.

(b) Cadangkan satu sebab untuk menerangkan mengapa bahagian badan

ini sangat peka.

4. Tulisan Braille adalah sejenis tulisan yang menggunakan

titik-titik timbul pada kertas untuk membolehkan oranng

buta membaca. Bahagian yang manakah digunakan oleh

orang buta untuk membaca tulisan itu? Mengapa?

5. Semasa memberikan suntikan, doktor atau jururawat

sentiasa memilih untuk membuat suntikan di lengan

ataupun di punggung. Mengapa?

CAHAYA DAN PENGLIHATAN

• Objek hanya boleh dilihat apabila cahaya

memasuki mata

• Cahaya merupakan sejenis tenaga

• Sifat lain cahaya adalah :

• Bergerak dengan lurus pada medium yang

sama

• Memantul apabila mengenai objek legap

• Membias apabila melalui daripada satu

medium lutsinar ke medium lutsinar yang

lain

• Boleh tersebar/berselerak

Pantulan Cahaya

• Berlaku apabila cahaya jatuh ke atas permukaan yang

legap dan memantul

Objek legap

normal

Sinar tuju Sinar pantulani r

• Kadar pantulan dan arahnya bergantung kepada warnadan sifat permukaan objek

• Objek cerah menantulkan lebih cahaya

• Permukaan objek yang licin dan sekata akan memantulkanlebih cahaya dengan selari

• Aplikasi pantulan dalam kehidupan seharian : cermin, periskop, kaleidoskop dan cermin cembung

Pembiasan Cahaya

• Cahaya membengkok apabila melalui bahan lutsinar

ke bahan lutsinar yang lain seperti air, udara dan

kaca

• Pembiasan berlaku kerana perubahan kelajuan

cahaya

• Jika cahaya mengenai objek lutsinar pada sudut

tegak, tiada pembiasan berlaku

• Aplikasi pembiasan dalam kehidupan seharian :

Kecacatan Dalam Penglihatan

• Rabun dekat

• Rabun jauh

• Astigmatisme

• Disebabkan oleh permukaan kornea atau kanta

mata yang tidak sekata

• Dibetulkan dengan menggunakan kanta berbentuk

silinder

• Buta warna

• Biasanya disebabkan oleh keturunan/genetik

• Presbiopia

• Rabun dekat dan jauh yang berlaku akibat usia (

>40an)

• Dibetulkan dengan menggunakan kanta bifokal

RABUN DEKAT RABUN JAUH

• Bola mata terlalu pendek

• Kanta mata terlalu nipis

• Pembetulan : kanta cembung

• Bola mata terlalu panjang

• Kanta mata terlalu tebal

• Pembetulan : kanta cekung

RABUN DEKAT RABUN JAUH

Normal

Normal

Normal

Normal Kanta

cembung

Kanta

cekung

Kanta cembung

menumpukan cahaya

yang masuk ke dalam

mata

Kanta cekung

mecapahkan cahaya

yang masuk ke dalam

mata

Had Deria Penglihatan

• Kadang- kadang apa

yang kita lihat

bukanlah situasi yang

sebenar

• Ini kerana otak tidak

dapat mentafsir imej

dengan tepat kerana

berlaku gangguan

pada saraf optik

ketika menghantar

impuls

Ilusi optik

• Bahagian retina yang

tidak mempunyai

reseptor cahaya

Bintik buta

Penglihatan Stereoskopik Dan Monokular

Visual

bertindih

Stereoskopi

kMonokular

Stereoskopik Monokular

Kedua-dua Bilangan mata

yang digunakan

Satu bagi setiap sisi

Kecil Sudut

penglihatan

Sangat luas

3D Jenis

penglihatan

Boleh melihat berlainan objek

pada satu masa

Menganggar dengan tetap Menganggar

posisi objek

Tidak dapat menganggar

dengan tetap

Helang, singa, kucing,

monyet, burung hantu

Contoh

binatang

Kambing, tikus, ayam, arnab,

burung kakak tua

• Boleh menganggar posisi

mangsa

• Persepsi mengenai saiz,

kedalaman dan jarak

Kelebihan Boleh mengesan mangsa dari

pelbagai sudut

Alat Bagi Mengatasi Had Penglihatan

• Mikroskop

• Kanta pembesar

• Teleskop

• Teropong

• Pengimbas ultra

• X-rays

BUNYI DAN PENDENGARAN

• Dihasilkan daripada getaran

Tenaga Kinetik Tenaga Bunyi

Cuping telinga Salur telinga Saraf auditori

KokleaGegendan

g telinga

Jendela bujur

Bunyi bergerak ke semua arah

Kadar pergerakannya:

gas < cecair < pepejal

Bunyi menghantar tenaganya dengan menggunakanmolekul-molekul di sekitarnya

Bunyi tidak boleh bergerak dalam keadaan vakum

Mengkaji Sama Ada Bunyi Memerlukan Medium Untuk Bergerak

Serkup kaca

Loceng elektrik

Pam vakum Udara disedut keluar

Bateri

Aktiviti Pemerhatian

Apabila suiz dihidupkan Loceng elektik bergetar dan

berbunyi dengan kuat

Apabila suiz vakum dihidupkan Bunyi yang dihasilkan oleh loceng

bertambah perlahan apabila udara

dalam serkup kaca dikeluarkan

Semua udara dikeluarkan Loceng masih bergetar tetapi bunyi

tidak kedengaran

Udara secara perlahan dimasukkan

semula ke dalam serkup kaca

Bunyi yang terhasil daripada loceng

kedengaran semula

PANTULAN DAN PENYERAPAN BUNYI

Permukaan yang keras dan licin memantulkan bunyidengan baik (cth : gema di gua, terowong dan dewan) pemantul yang baik tetapi penyerap bunyi yang tidakbaik

Permukaan yang lembut dan kasar menyerap bunyidengan baik (cth : karpet, langsir dan span) penyerap yang baik tetapi pemantul yang tidak baik

Pemantul : kayu atau besi

Penyerap : polistrine atau kain

kapas

Kepentingan Bunyi

Lain-lain alat• Loceng kecemasan• Ambulans• Polis trafik

Batasan Pendengaran dan cara mengatasinya

• Kanak –kanak mempunyai deria pendengaran lebih baik kerana

gegendang telinga mereka lebih elastik

• Apabila seseorang meningkat dewasa, pendengaran akan

berkurangan

• Seseorang yang terdedah dengan bunyi yang kuat secara

berpanjangan boleh mengurangkan keupayaan pendengaran

• Boleh diatasi dengan

menggunakan

• Alat bantuan pendengaran

• Stethoskop

• Pembesar suara

• pembedahan

Pendengaran Stereoskopik

• Kebolehan menggunakan kedua-dua buah telinga

• Boleh mengesan kedudukan dan arah bunyi

• Amat berguna kepada kebolehupayaan untuk terus

hidup bagi haiwan

RANGSANGAN DAN TINDAK BALAS BAGITUMBUHAN

• Secara asasnya, ada 2 jenis tindakbalas tumbuhan terhadaprangsangan :

• Tropisme

• Positif – bertindak balas terhadap rangsangan

• Negatif – bertindak balas melawan rangsangan

• Gerakan nasti

• Terdapat 4 jenis tropisme :

Fototropisme

Geotropisme

Hidrotropisme

Tigmotropisme

Fototropisme

Pucuk daun tumbuh dan bergerak ke arah sumber cahaya

(fototropisme positif)

Akar tumbuh berlawanan arah dengan sumber cahaya

(fototropisme negatif)

Hidrotropisme

Akar tumbuh dan bergerak ke arah sumber air (hidrotropisme

positif)

Pucuk daun tumbuh berlawanan arah dengan sumber air

(hidrotropisme negatif)

Rangsangan daripada air lebih kuat daripada rangsangan

graviti

Geotropisme

Akar tumbuhan yang tumbuh menuju ke bawah menuju ke graviti

(geotropisme positif)

Pucuk yang tumbuh melawan arah graviti (geotropisme negatif)

T i g mo t r o p i s me

Sulur paut memaut sepanjang kayu atau ranting kerana

rangsangan sentuhan bagi menyokong struktur pokok.

Sulur paut menunjukkan tindak balas positif terhadap

rangsangan sentuhan

Sulur paut

Ranting kayu

G e r a k a n n a s t i

Datang dari semua arah

Venus fly trap Mimosa plant

KESIMPULAN

Pucuk Jenis tropisme Akar

POSITIF FOTOTROPISME NEGATIF

NEGATIF GEOTROPISME POSITIF

NEGATIF HIDROTROPISME POSITIF