DÜNYA'YI KEŞFEDIYORUZ

Yaşadığımız şehir kasaba ya da köyde oturduğumuz evin, eğitim gördüğümüz okulun bir adresi vardır.Adres,birçok evin bulunduğu bir yerde evimizin yerini kolayca bulmamızı sağlar.Bunun gibi yeryüzünde herhangi bir ülkenin veya şehrin de adresi vardır.

Bu adreslerden birisi de o yerin paralel ve meridyen değerleriyle belirtilmesidir. Öyleyse meridyen ve paralel nedir? Yerküreyi kuzey ve güney olmak üzere iki eşit parçaya bölen daire ekvatordur. Ekvatorun kuzeyine Kuzey Yarımküre, güneyine Güney Yarımküre denir. Ekvatora eşit aralıklarla yatay olarak çizilen dairelere paralel denir. Örneğin, Ankara 40 derece kuzey paralellinde yer alır. Paralelleri dik kesen ve kutup noktalarında birleşen yaylar ise meridyen denir. Ekvator, paralellerinin başlangıcı olduğu gibi meridyenlerin de bir başlangıcı vardır. Bu, Ingilterenin Greenwichgözlem evinden geçtiği varsayılan 0 derece başlangıç meridyenidir. 

Yerküre etrafında doğudan batıya uzanan

çizgiler paralel çizgilerdir. Paralel daireleri,0 olan ekvatordan itibaren derecelendirilir.Ekvatorum kuzeyinde 90 güneyinde 90 olmaküzere toplam 180 paralel dairesi vardır.

Iki paralel arasındakiuzaklık 111 kmdir.

Paraleller

*Birer derece aralıklarla geçirilen dairelerdir.

*Kutuplara doğru çevre uzunlukları küçülür.

*Aralarındaki uzaklık birbirine eşit ve 111 km dir.

*Paraleller doğu batı yönlüdür.

*Başlangıçları ekvatordur.

Paralellerin  Özellikleri

Kuzeyden güneye kutuplar arasında uzananÇizgiler meridyen yaylarıdır. Ingilterenin Greenwich gözlemevinden geçen meridyen,Başlangıç meridyeni kabul edilir. Başlangıç Meridyeninin 180 doğusunda 180 batısındaOlmak üzere toplam 360 meridyen vardır.

Meridyenler

*Birer derece aralıklarla geçirilmişlerdir.

*Ekvatoru ve paralelleri dik keserler.

*360 meridyen yayı bulunmaktadır.

*Meridyen yayları eşit uzunluktadır.

*Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır.

Meridyenlerin Özellikleri

TÜRKIYE'NIN MATEMATIK KONUMU

Ülkemiz, Atatürkün işaret ettiği çağdaşUygarlık düzeyine çıkmayı hedefleyen genç ve dinamik nüfusuyla Asya ve Avrupayı birbirine bağlayan bölgede güçlü bir devlettir. Batısında sanayileşmiş Avrupa ülkeleri ile güney doğusunda petrol zengini Orta Doğu ülkeleri bulunur.

DÖRT MEVSIM TÜRKIYE

Yeryüzü şekilleri ve konum iklim üzerinde etkilidir.Ülkemizde, Karadeniz iklimi,Akdeniz iklimi ve Karasal iklim olmak üzere üç çeşitIklim görülür.

Karasal Iklim

Ülkemizde görülen en yaygın iklim çeşididir. Bu iklimin en önemli özel-liği havanın çabuk ısınıp soğumasıdır.Yazlar sıcak ve kurak,kışlar soğuk ve kar yağışlıdır.Kayseri,karasal iklim görülen illerimizdendir.Yazın ortalama sıcaklık 25 derece iken, kışın -3 dereceye düşer.En çok yağış ilkbahar mevsiminde görülür.

Karadeniz Iklimi

Karadeniz kıyı şeridi boyunca görülen bu iklim çeşidinde her mevsim yağışlıdır.Mevsimler arasında karasal iklimdeki gibi büyük sıcaklık farklılıkları yoktur.Yazlar serin,kışlar ise ılıktır.Rize,Karadeniz iklimi iyi yansıtan illerimizdendir.Her mevsim yağış alır ama en fazla yağış sonbaharda görülür ve ortalama 800 mm'dir.

Akdeniz Iklimi

Akdeniz ve Ege Bölgesi kıyıları ile Marmara Denizi çevresinde görülen Akdeniz ikliminde sıcak ve kurak yazlar yaşanır.Kışlar,ılık ve yağışlıDır.Özellikle Akdeniz kıyılarında kar yağışı ve don olayları nadir görülür.

DEĞIŞIK YERLER, FARKLI YAŞAMLAR

Yerkürenin yaklaşık %30'u karalarla kaplıdır ve bu alanların sadece %12'si yaşamaya elverişlidir.Geri kalanı çok soğuk,çok sıcak,çok engebeli,bataklık ya da sık ormanlarla kaplıdır.Yerleşim yeri insanların yaşamak ve yerleşik düzen kurmak için seçtikleri yerdir.Dünyanın değişik yerlerinde insanlar birbirinden farklı özellikleri olan yerleşim alanı seçmelerinde belirleyici rol oynayan birçok neden vardır ve en önemlisi de iklimdir.

ÇÖL IKLIMI

(Tatombo Anlatıyor)Ben Avusturalya çöllerindeki Adelhayt kasabasında yaşıyorum. Kasabamız uçsuz bucaksız kum tepelerinin ortasına kurulmuş.Avcılıkla geçiniyoruz.Ava gitmek için havanın serinlediği akşam saatlerini bekleriz.Gündüz hava çok sıcak olur.Gecelerin dondurucu soğuğundan ve vahşi hayvanlardan korunmak için hava kararmadan eve dönmemiz gerekir.

KUTUP IKLIMI

(Tulukak anlatıyor)Ben Kuzey Kutbunda dünyanın en büyük adasında buzdan bir evde yaşıyorum. Günlük yaşamımın nasıl olduğunu merak ediyor musunuz? Köpeklerin çektiği kızakları ulaşım aracı olarak kullanıyoruz.Aydınlatma aracı olarak ayı balığı yağı kullandığımız lambalarımız var.Hava her zaman çok soğuk olduğundan sürekli çok kalın giysiler giyiyoruz.

MUSON IKLIMI

(Muhammed Seyit anlatıyor)Ben,Asya kıtasında küçük bir ülke olan Bangladeşte yaşıyorum.Pirinç çok sulu toprakta yetişirse verimi yüksek olduğundan yağmurun yağmasını dört gözle bekliyoruz.Ancak bazen çok fazla yağış,hayatımızı olumsuz etkiliyor.

KIMLER GELDI, KIMLER GEÇTI?

Mezopotamya'da ilk devleti kuranlar:

SÜMERLER

Uygarlık tarihindeki ilk icatların birçoğu benim ülkemin insanlarına ait.Tarladan kaldırdığımız ürünleri pazara götürmek çok yorucu oluyordu.Bunun kolay bir yolu olmalıydı ama nasıl?Bir gün düşünürken dağdan aşağı doğru yuvarlanan yuvarlak bir taş gördüm.Ben de tahtaları taş gibi yontarak yuvarlak hale getirirsem o da yuvarlanırdı.Böylece ilk      tekerleği yaptım.Sonra yuvarlak tahtaları öküzlerin arkasına bağlayıp ilk tekerlekli arabayı yaptım.Binaları yapmak için kullandığımız kerpiç,tuğla ve tahtaları da kolayca taşıdık.Bizim ülkemizde taş olmadığı için binaları tuğladan,kerpiçten kubbeli,kemerli olarak yaptık.Birbirinden bağımsız şehri devletleri kurduk.Eridu,Ur,Uruk onlardan birkaçı.Bence mimari eserlerimiz sizin döneminize ulaşamamıştır.Ülkemde oymacılık,kakmacılık sanatları da gelişmiştir ama asıl geçim kaynağımız tarımdır.Ziggurat adını verdiğimiz tapınaklar aynı zamanda birer gözlem eviydi.Ülkemin bilginleri Ay ve Güneş tutulmasını,Ay yılı takvimini hesapladı,Güneş sistemindeki beş gezegeni, ve burçları,matematikte dört işlemi buldu.Bizim kültürümüzü,dilimizi ve edebiyatımızla ilgili en ayrıntılı bilgileri de Gılgamış Destanı'ndan öğrenebilirsiniz.Bu bilgiler size icat ettiğimiz yazı sayesinde ulaştı farkındasınız değil mi?

Tarihte ilk Anayasayı yapanlar:

BABILLER

Ben Babil Kralı Hammurabi'yim.Sümerlilerin hukuk kurallarını yeterli bulmadım.Onları geliştirdim,cezaları artırdım ve ilk anayasayı yaptım.Göze göz dişe diş kuralını savunuyorum.Yoksa başkent Babil'den ülkemin her köşesini denetlemem mümkün olmuyordu.Neredeyse bulutlara dokunulacak kadar yüksek Babil Kulesini inşa ettirdim.Asma Bahçemizi � � �dünyanın yedi harikası arasında sayıyormuşsunuz öyle mi?Sümerlilerin bilim mirasına da sahip çıktım.Ülkemin bilginleri güneş saatini.Ay ve Güneş tutulmasının devirli olduğunu buldular.

Dünyanın ilk kütüphanesini açanlar:

ASURLULAR

Başkent Ninova'da yaşıyorum ama evimden uzun süre ayrı kalıyorum.Ülkemin kuzeybatı taraflarında bulunan Anadolu ile ticaret yapıyorum.Kayseri yakınlarındaki Kültepe ticaret kolonilerine sık sık gidiyorum.

Anadolu UygarlıklarıDoğu ile batının buluşma noktası:

HITITLER

Ben,Hititli bir tarih yazıcısıyım.Bir yıl içinde olan olayları Anal dediğimiz yıllıklara tarafsız olarak çivi yazısıyla �yazdım.Insanlık tarihinde ilk tarih yazıcılığı bizim uygarlığımızda başladı.Kral tarafından yönetildik ama Tavananna  adını verdiğimiz kraliçemizin de yönetimde sözü geçerdi.Kral,Pankuş adı verilen ve soylulardan oluşan meclise karşı sorumluydu.Anadolunun her tarafına yayılan kendi yetiştirdiğimiz atlarla savaşlar kazandık.Topraklarımızı genişletmek istedik.Bu yüzden Mısırlılarla Suriye toprakları için savaştık.Savaş sonunda yine uygarlık tarihinde ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşmasını imzaladık.Orta Anadolua yaşadık.Başkwntimiz Hattuşaydı.Küçük ve büyükbaş hayvanlar ve çok çeşitli tarım ürünleri yetiştirdik.Madenleri işledik,taşarlı oyduk.Seramik eşyalar yaptık.Evlerimizin ve kutsal mekanlarımızın duvarlarını sosyal hayatımızı yansıtan resimlerle ve resimli bir yazı tekniği olan hiyerogliflerle süsledik.Dünya durdukça unutulmamak için kalıcı eserler bıraktık.

Her dokunduğunu altına çeviren kral Midasın ülkesi:

FRIGYA

Ben, Frigli bir çiftçiyim.Size dinlediğimde bana çok komik gene bir hikaye anlatacağım.Bir gün müzik aleti çalma yarışması yapılır.Kral Midas,jüri üyesidir.Kral,müzikten anlamadığı için haksız yere birini seçer.Haksızlık yaptığı için kulakları eşek gibi uzar.Kralın kulaklarının uzadığı,krallığın bir ucundan diğer ucuna,kadar duyulur.Kral Midas,Başkent Gordion sokaklarında gezerken kulaklarını şapkasıyla kapatır.Insanlar sokaklara bir de çivi yazısıyla yazılmış Kral Midas,eşek kulaklıdır.diye ilanlar asarlarsa hiç şaşmam.�Aslında çalışmaktan halimiz kalmıyor.Verimli topraklarımızı ekip biçmek tüm vaktimizi alıyor.Topraklarımıza her çeşit tarım ürünü yetişiyor.Saban kırana,ekili tarlaya zarar  verene çok ağır cezalar veriliyor.Tarımda büyükbaş hayvanların gücünden de yararlanıyoruz ama küçükbaş hayvan yetiştirmek daha kazançlı.Sütünü içiyor etini ise yiyoruz,artanını da kış için topraktan ve çeşitli madenlerden yaptığımız kaplarla saklıyoruz.Kadınlarımız hayvanların yününden,tiftiğinden kendilerine has motifleri olan halı ve kilimler dokuyorlar.

Tarihte, madeni parayı ilk kullananlar:

LIDYALILAR

Lidya uygarlığına ait gümüş buhurdanlık görüyorsunuz.Buhurdanlık,içinde güzel kokulu otlar yakılan,dinsel törenlerde de kullanılan küçük mangaldır.

Egede,Menderes ve Gediz ırmakları çevresindeki verimli topraklarına yerleştirdiğimiz ülkemde,her çeşit sebze ve meyve yetişiyor.Başkent Sard'ın pazarlarında yok yok.Ben,hem ülkemde hem de başka ülkelerle ticaret yapıyorum.Krallığımızın yetkilileri Kral Yolu'nu kullanarak ticaret yaparken mallarımız için elimize çivi yazısıyla yazılmış güvence belgesi veriyor.Efesten aldığım zeytini güneydeki ülkelerde yetişen hurmayla değiştirinceye kadar zeytinler çürüyor.Kilden,topraktan ve madenden yaptığımız süs eşyalarını ve parfümleri başka mallarla takas ediyoruz.Ancak takas çok kolay ve her zaman da malın değerini veren bir alışveriş şekli değil.Bunun daha kolay ve kazançlı bir yolu olmalı diye düşünüyorduk.Madenden yapılmış ve adına para denilen bir �alışveriş aracının icat edildiği kulaktan kulağa yayıldı.Bu haber beni çok sevindirdi.

IYONLAR

Ben Efeste yaşayan bir gemi kaptanıyım.Egenin mavi sularında deniz yolculuğu yapmak ruhumu dinlendirir.Tüccarları ve mallarını;çeşit çeşit meyveleri,sebzeleri özellikle zeytini ve üzümü,hayvansal ürünleri,seramik eşyaları,kumaşları,halıları ve kilimleri uzak ülkelere götürmek beni mutlu ediyor.Ülkeme geri dönerken gemide tüccarların yazdığı siparişleri okuyorum.Insanlarımız ticaret yaparak bol kazançlar elde ediyorlar.Efes,Millet Izmir gibi site dediğimiz şehir devletlerinde yaşamak günlük yaşamımızda bizi özgür kıldı.Halkımızın ekonomik durumu da iyi olunca sanata,edebiyata,bilime ve felsefeye zaman ayıranlarımızın sayısı arttı.Yunan ve Avrupa uygarlığın temelini,benim ülkemde yetişen Homeros gibi bir çok sanatçı ve bilim adamı atmıştır.

URARTULAR

Taş oymaktan elleri nasırlaşmış birini gördünüz mü? Benim ellerim neredeyse taş kadar sert.Şikayetçi değilim.Çünkü nasırlı ellerimle ülkemi her türlü tehlikeden koruyan sağlam kaleler yaptım.Ayrıca oda şeklinde kaya mezarları da yaptım.Ölümden sonraki yaşama inandığımız için mezarların içine bir insanın günlük yaşamında ihtiyacı olabilecek eşyalar koyarız.Altın,gümüş ve tunçtan yapılmış eşyalar,toprak kap kacak mezara koyduklarımız arasındadır.Van Gölü yakınlarındaki başkentimiz Tuşpada üzerinde resimler ve çivi yazıları bulunan anıt mezarlar yoktur.Ülkemin dağlık ve kayalık olması,benim ve meslektaşlarımın bentler,barajlar ve sulama kanalları yapmasını gerektirdi.Yoksa sulak toprağı çok seven bağcılık ülkeme nasıl bu kadar kazanç getirecekti? Çiftçiler, tarım ürünlerinin çeşitliliğine katkı sağladığımız için bize teşekkür ediyorlar. Kralımız da durumdan çok memnun.