DÜNYANIN ŞEKLİ ve HAREKETLERİ

EKSEN EĞİKLİĞİve SONUÇLARI

DÜNYA Dünyanın şekli ekvatordan şişkin, kutuplardan basıktır. Bu özel şekle Geoid

denir. Bu şeklin oluşmasının sebebi, Dünyanın kendi ekseni etrafındaki

dönüşüdür.

Kutuplar yarıçapı – 6357 km.Ekvator yarıçapı – 6378 km. (fark 21

km)

GEOİD DÜNYA

6378 km

6357 km

Dünyanın Şeklinin Sonuçları:• Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvatordan

Kutuplara doğru daralır.• Güneş ışınlarının düşme açısına göre

Sıcaklık İklim Kuşakları oluşur.• Dünyanın dönüş hızı (çizgisel hız)

kutuplara doğru azalır.• Güneş ışınlarının atmosferde tutulma

oranı Ekvatordan Kutuplara doğru artar.

SICAKLIK İKLİM KUŞAKLARI

ÇİZGİSEL HIZ EKVATORDA EN FAZLA

GÜNEŞ IŞINLARININ ATMOSFERDE ALDIĞI YOL (TUTULMA)

Kuzey Kutbu

Ekvator

Atmosfer

Güney Kutbu

Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol kutuplarda (c), ekvatordan (a) daha uzun olduğundan, atmosfer tarafından daha fazla emilir ve geri gönderilir.

a

b

c

• Kutuplardaki yer çekimi Ekvatordan daha fazladır.• Ekvator çemberi, bütün meridyen ve

paralellerden daha büyüktür. • İki meridyen arasındaki uzaklık Kutuplara

gidildikçe azalır (111km’den 0 km’ye)• Termik basınç kuşakları oluşur.(0-90)• Paralellerin uzunluğu Kutuplara doğru

azalır.

MERİDYENLER ARASI MESAFE

KUTUPLARA DOĞRU DARALIR

BASINÇLAR

DÜNYANIN HAREKETLERİ

GÜNLÜK HAREKET (EKSEN HAREKETİ-

KENDİ ETRAFINDAKİ HAREKET)

YILLIK HAREKET(YÖRÜNGE HAREKETİ-GÜNEŞ ETRAFINDA)

Dünyanın Hareketleri1. Dünyanın Günlük Hareketi

(Eksen hareketi)• Gece-Gündüz oluşur ve birbirini izler,• Günlük sıcaklık farkları meydana gelir,

bunun sonucunda meltem rüzgarları ve mekanik (fiziksel) çözülme meydana gelir.• Gün içerisinde güneş ışınlarının geliş açısı

değişir.

DÜNYANIN GÜNLÜK HAREKETİ BATIDAN DOĞUYA DOĞRUDUR

DÜNYANIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ-2

• 21 Mart ve 23 Eylül • 21 Haziran• 21 Aralık• Güneş Işınlarının Geliş Açısını Hesaplama• Gölge Boyu Hesaplama• Güneş Işınlarının Yıl İçerisinde Dik Geldiği Yerl

er

• Bazı ÖSS soruları• Uydu görüntüleri• Motivasyon

21 MART VE 23 EYLÜL ( EKİNOKS ) TARİHLERİ

1- Güneş ışınları, öğle vakti Ekvatora dik gelir. Bu nedenle, Ekvatordaki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz.2- Gece-gündüz eşitliği yaşanır.( Ekinoks )3- 21 Mart KYK’ de ilkbahar, GYK’ de sonbahar başlangıcıdır.

İlkbahar

Sonbahar

21 Mart 23 Eylül

4- Aydınlanma dairesi, kutup noktalarından geçer.5- Güneş, her iki kutup noktasında da aynı anda görülür.

K. Kutupnoktası

G. Kutupnoktası

6- Aynı boylam üzerindeki bütün noktalarda, güneş aynı anda doğar ve batar.

B

D

C

A

7- Bir cismin bulunduğu yer 45° enleminden küçükse cisim gölgesinden uzun,45° enleminden büyükse gölge uzun, 45° üzerinde ise cisimle gölge boyu eşittir.

Ekv90 K 45 K 45 G 90 G

8- 21 Marttan sonra KYK ‘de gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar. 23 Eylülden sonra ise GYK’ de gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar.

21 Mart

23 Eylül

21 Haziran

21 Aralık

KYK Gündüz Süresi Değişimi

9- 21 Mart Kuzey kutup noktasının gündüzünün başlangıcıdır.

21 HAZİRAN ( KYK’ DE YAZ GÜNDÖNÜMÜ-SOLTİSTİ )

1- Güneş ışınları, öğle vakti 23° 27’ K Yengeç Dönencesine dik gelir. Yengeç Dönencesi üzerindeki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz.2- KYK’ de yaz, GYK’ de kış başlangıcıdır.

Yaz

Kış

3- Aydınlanma çizgisi, 66° 33’ kutup dairelerinden geçer.

KYK GYK

K. Kutupdairesi

G. Kutupdairesi

Aydınlanmaçizgisi

4- KYK’ de yıl içerisindeki en uzun gündüz ve en kısa gece yaşanır.

5- KYK’ de cisimlerin gölgesi yıl içerisindeki en kısa durumdadır.

Kuzey Yarımküre’nin Orta Kuşağında Gölge Boyu Değişimi

21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

6- Kuzeye doğru gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır.7- Aynı boylam üzerindeki noktalardan, daha kuzeyde olanda, güneş daha önce doğar daha sonra batar. Yani gündüz daha uzundur.

C

A

B

8- 66° 33’ K. kutup dairesinde gündüz 24 saat sürer. G. kutup noktasında ise gece 24 saat sürer.

Kuzeykutup dairesi

Güneykutupdairesi

9- Bu tarihten sonra, KYK’ de gündüzler kısalmaya başlar. Fakat gündüzler 23 Eylüle kadar yine de gecelerden uzundur.

21 Haziran

Gündüz süreleri 12 saatten fazla

fakat süreklikısalıyor

23 Eylül

10- Bu tarihten sonra, güneş ışınları Yengeç Dönencesinin daha güneyine dik gelmeye başlar.

Yengeç D.

Ekvator

21 Haziran

T

A

Eylül

21 ARALIK ( KYK’ DE KIŞ GÜNDÖNÜMÜ-SOLTİSTİ )

1- Güneş ışınları, öğle vakti 23° 27’ G Oğlak Dönencesine dik gelir. Oğlak Dönencesi üzerindeki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz.2- GYK’ de yaz, KYK’ de kış başlangıcıdır.

Kış

Yaz

21 ARALIK ( KYK’ DE KIŞ GÜNDÖNÜMÜ-SOLTİSTİ )

1- Güneş ışınları, öğle vakti 23° 27’ G Oğlak Dönencesine dik gelir. Oğlak Dönencesi üzerindeki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz.2- GYK’ de yaz, KYK’ de kış başlangıcıdır.

Kış

Yaz

3- Aydınlanma çizgisi, 66° 33’ kutup dairelerinden geçer.

GYK KYK

G. Kutupdairesi

K. Kutupdairesi

Aydınlanmaçizgisi

4- KYK’ de yıl içerisindeki en uzun gece ve en kısa gündüz yaşanır.

5- KYK’ de cisimlerin gölgesi yıl içerisindeki en uzun durumdadır.

Kuzey Yarımküre’nin Orta Kuşağında Gölge Boyu Değişimi

21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

6- Güneye doğru gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır.7- Aynı boylam üzerindeki noktalardan, daha güneyde olanda, güneş daha önce doğar daha sonra batar. Yani gündüz daha uzundur.

A

B

C

8- 66° 33’ G. kutup dairesinde gündüz 24 saat sürer. K. kutup noktasında ise gece 24 saat sürer.

Güneykutup dairesi

Kuzeykutupdairesi

9- Bu tarihten sonra, GYK’ de gündüzler kısalmaya başlar. Fakat gündüzler 21 Mart’a kadar yine de gecelerden uzundur.

21 Aralık

21 Mart

Gündüz süreleri 12 saatten fazla

fakat süreklikısalıyor

10- Bu tarihten sonra, güneş ışınları Oğlak Dönencesinin daha kuzeyine dik gelmeye başlar.

Oğlak Dönencesi

Ekvator

21 AralıkO

Ş Mart

GÜNEŞ IŞINLARININ GELİŞ AÇISINI HESAPLAMA

1- Hesaplama yapılırken öncelikle, güneş ışınlarının dik geldiği yerle sorulan yer arasındaki enlem farkı bulunur.2- Bulunan enlem farkı, 90°.den çıkarılır ve sorulan yere güneş ışınlarının kaç derece ile geldiği bulunur.

Soru : 40° K enlemindeki Ankara’ya güneş ışınları, 21 Mart - 23 Eylül 21 Haziran ve 21 Aralıkta kaç derece ile gelir ?

21 Mart ve 23 Eylül’ de

40° K Ankara

50°

Ekvator

1.İşlem :Dik gelen yer : Ekvator (0)Sorulan yer : 40° K Ankara

Aradaki enlem farkı :40° – 0° = 40°

2. İşlem :90° – 40° = 50° ile gelir.

GÖLGE BOYU HESAPLAMA

1- Ekvatora güneş ışınları yılda iki kez dik geldiğinden, gölge boyu iki kez sıfır olur.

2- Yengeç ve Oğlak Dönencelerine güneş ışınları yılda bir kez dik geldiğinden gölge boyu bir kez sıfır olur.

3- Dönenceler dışındaki noktalara ise güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmediğinden gölge boyuda hiçbir zaman sıfır olmaz.

NOT : Güneş ışınlarının geliş açısı küçüldükçe gölge boyları uzar. Genel olarak Ekvatordan uzaklaşıldıkça gölgeler uzar.

Ekvatordaki cisimlerin gölge boyu değişimi

21 Mart

Gölge Boyu

21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

1

2Gölge Boyu

21 M 21 H 23 E 21 A

Yengeç Dönencesindeki cisimlerin gölge boyu değişimi

21 Mart

Gölge Boyu

21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

1

2Gölge Boyu

21 M 21 H 23 E 21 A

21 Mart

Gölge Boyu

21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

1

2Gölge Boyu

21 M 21 H 23 E 21 A

Oğlak Dönencesindeki cisimlerin gölge boyu değişimi

Kuzey yarımküre’de orta enlemlerde gölge boyu değişimi

21 Mart

Gölge Boyu

21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

1

2Gölge Boyu

21 M 21 H 23 E 21 A

Güneş ışınlarının, yıl içerisinde dik geldiği yerler

Ekvator

23° 27’ K ( YD )

23° 27’ G ( OD )

23 Eylül

21 Haziran

21 Aralık

Ocak

Şubat

Nisan

MayısTemmuz

Ağustos

Ekim

Kasım

21 Aralık

21 Haziran

21 Mart

HAZIRLAYANLAR

HALİL TAŞELYASİN KAYIŞ

GÖKHAN ÖZENÇ

TEŞEKKÜR EDERİZ