DUC TIN VA KHOA HOC
-
Upload
bangthienha -
Category
Documents
-
view
33 -
download
0
description
Transcript of DUC TIN VA KHOA HOC
KHOA HOÏC VAØ ÑÖÙC TIN
Jean-Marie Moretti, S.J.1 [1]
Moät soá ngaønh hoïc hoûi trong kieán thöùc loaøi ngöôøi, nhö:
thieân vaên hoïc, ñòa chaát hoïc, sinh vaät hoïc, vaät lyù hoïc, hoùa
hoïc, v.v...laø nhöõng boä moân khoa hoïc chæ môùi thaønh hình
gaàn ñaây. Vaø chuùng coù phaùt trieån maïnh, chính laø nhôø ôû söï
vieäc con ngöôøi ñaõ bieát caùch döïa theo khaûo nghieäm maø
nghieân cöùu, töùc laø bieát caùch duøng phöông phaùp thí nghieäm.
Cho ñeán theá kyû 16, kieán thöùc cuûa loaøi ngöôøi veà vuõ truï
coøn thuoäc loaïi hieåu bieát chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm hôn
laø caên cöù vaøo coâng trình khaûo nghieäm khoa hoïc. Beân Taây
phöông, caùc ngöôøi laøm khoa hoïc --caùc nhaø nghieân cöùu khoa
hoïc-- thöôøng xuaát thaân töø giôùi tu haønh, hoaëc laø töø giôùi
nhöõng ngöôøi kitoâ hoïc thöùc. Ñoái vôùi hoï, khoâng theå coù
chuyeän ñoái choïi, töông phaûn giöõa khoa hoïc vaø ñöùc in, bôûi vì,
nhö thaùnh AÂugutinoâ nhaän ñònh, duø laø qua coâng trình taïo
döïng hay laø qua maïc khaûi cöùu ñoä, thì cuõng chæ cuøng moät
Thieân Chuùa duy nhaát ngoû lôøi vôùi chuùng ta maø thoâi.
Nhöng roài vôùi ñaø tieán phaùt caùc khoa hoïc, nhöõng xung
khaéc, ñoái nghòch cuõng ñaõ buøng leân. Töøng coù moät thôøi,
caùc phaùt minh khoa hoïc ñaõ xem ra nhö khoâng theå töông hôïp
noåi vôùi moät vaøi ñieåm giaùo thuyeát ñöôïc Giaùo Hoäi xaùc ñònh.
Caùc hoïc thuyeát hieän ñaïi lieân quan ñeán nguoàn goác vuõ truï,
ñeán söï soáng, ñeán con ngöôøi, thöôøng ñöôïc ñöa ra nhieàu nhaát
ñeå laøm vaán naïn choáng laïi tín ñieàu veà coâng cuoäc taïo döïng.
Theá neân, neáu caên cöù treân nhöõng hieåu bieát khoa hoïc
ngaøy nay vaø döïa theo laäp tröôøng chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi
maø hieäu chænh moái töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin laïi
cho ñuùng, thì xeùt cho cuøng, ñoù khoâng phaûi laø vieäc laøm
luoáng coâng voâ ích. Thöïc vaäy, ñoái vôùi nhöõng ai bieát yù thöùc
1[1] Taùc giaû laø linh muïc Doøng Teân, hieän ñang laøm vieäc taïi Paris, Phaùp. Cha ñaõ vui
loøng daønh baøi vieát baèng tieáng Phaùp, mang töïa ñeà Science et Foi naøy, ñeå rieâng taëng
ñoäc giaû HTTH.
roõ veà laõnh vöïc hoaït ñoäng rieâng cuûa moãi phía, thì cuoäc ñoái
ñaàu giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin chæ laø moät cuoäc ñoái ñaàu
"giaû", khoâng coù neàn taûng thöïc söï, chæ do hieåu laàm gaây ra,
vaø seõ bieán tan haún ñi. Sau ñaây xin ghi laïi moät soá nhöõng döõ
lieäu xeùt thaáy laø caàn cho coâng taùc hieäu chænh vöøa noùi.
I. TRI THÖÙC KHOA HOÏC VAØ TRI THÖÙC ÑÖÙC TIN
1. Tri thöùc khoa hoïc.
Töø khoa hoïc bao haøm moät laõnh vöïc roäng lôùn cuûa tri thöùc
con ngöôøi, traûi daøi töø caùc khoa toaùn hoïc tröøu nhaát cho tôùi
caùc ngaønh khoa hoïc nhaân vaên (nhö taâm lyù hoïc, xaõ hoäi hoïc,
v.v...). ÔÛ ñaây, xin ñöôïc giôùi haïn yù nghóa cuûa töø aáy laïi, ñeå
chæ baøn ñeán caùc khoa hoïc thieân nhieân: töùc laø caùc khoa
nghieân cöùu veà vaät chaát vaø söï soáng; bôûi vì, trong hai phaïm vi
aáy, ñoái töôïng nghieân cöùu laø nhöõng vaät theå cuï theå, ñöôïc
xaùc ñònh roõ raøng, vaø coù theå thí nghieäm ñöôïc.
Chính theá, nhaø khoa hoïc choïn ñoái töôïng mình muoán nghieân
cöùu, roài vaïch roõ giôùi möùc cho noù, xaùc ñònh vaø nghieân cöùu
noù theo moät phöông dieän rieâng (chaúng haïn nhö nghieân cöùu
veà caùc thaønh toá hoùa hoïc caáu taïo neân moät loaïi theå nhieãm
saéc naøo ñoù cuûa loaøi chuoät, hay laø veà caùch thöùc nhieãu xaï
cuûa tia X khi chaïm vaøo maët tinh theå cuûa moät thöù kim loaïi
naøo ñoù). Nhöng, duø laø nhaø hoùa hoïc hay laø nhaø vaät lyù, thì
phöông phaùp duøng ñeán cuõng vaãn laø moät: töùc laø phöông
phaùp thí nghieäm. Nhaø nghieân cöùu khoa hoïc phaûi ñi töø moät
söï kieän, töø moät hieän töôïng töï nhieân, coù theå laøm cho xaûy ra
laïi ñöôïc; dó nhieân, ñieàu ñoù ñoøi phaûi tieán haønh nhieàu ñôït thí
nghieäm khaùc nhau, ñöôïc laøm trong nhöõng ñieàu kieän hoaøn
toaøn gioáng nhau, hoaëc laø trong nhöõng ñieàu kieän maø moät
chæ yeáu toá duy nhaát naøo ñoù thay ñoåi theo moät quy trình coù
heä thoáng nhaát ñònh. Töø ñoù, nhaø khoa hoïc truy cöùu cho ra
caùc cô cheá, vaø neáu coù theå thì tìm caùch ñi tôùi choã phaùt
hieän nhöõng ñònh luaät chi phoái caùc cô cheá aáy nöõa. Töø moät
keát luaän taïm thôøi, nhaø khoa hoïc suy ñoaùn ra nhöõng haäu
quaû maø moät khi ñaõ ñöôïc caùc cuoäc thí nghieäm xaùc minh, thì
seõ trôû thaønh nhöõng baèng chöùng xaùc nhaän cho giaû thuyeát
ngöôøi khaûo cöùu ñaõ ñöa ra. Nhaø khoa hoïc chæ tin vaøo nhöõng
gì ñöôïc suy dieãn moät caùch chaët cheõ, töø nhöõng thaønh quaû
khoâng choái caõi ñöôïc cuûa caùc cuoäc thí nghieäm. Ñoái vôùi nhaø
nghieân cöùu khoa hoïc, xaùc thöïc laø nhöõng gì ñaõ trôû thaønh
hieån nhieân qua chöùng nghieäm. Xaùc thöïc tính (certitude) hieån
nhieân aáy laøm neàn taûng cho nieàm xaùc quyeát cuûa nhaø khoa
hoïc.
2. Tri thöùc ñöùc tin.
Do bôûi chính baûn chaát cuûa noù, ñöùc tin naèm ôû moät bình
dieän khaùc haún so vôùi khoa hoïc. Ñöùc tin khoâng döïa treân cô
sôû xaùc minh cuûa thí nghieäm theo kieåu khoa hoïc, khoâng phaùt
nguyeân töø nhöõng tö bieän lyù tính, vaø cuõng khoâng phaûi laø
moät chuoãi luaän ñeà giaûn löôïc ñoïc thaáy trong Kinh Tin Kính.
Ñöùc tin, tröôùc tieân, laø thaùi ñoä gaén boù ñoái vôùi Moät Ñaáng,
laø taâm tình phoù thaùc vaøo trong tay Keû Kia, laø cuoäc daán
thaân cuûa chính caù nhaân mình cho Ngaøi.
Ñoái töôïng cuûa ñöùc tin chính laø Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ töï
maïc khaûi mình ra. Ngöôøi bieát môû loøng ra ñeå tin, thì seõ ñoùn
nhaän ñöôïc söù ñieäp cuûa Ngaøi, vôùi nieàm hy voïng laø trong söù
ñieäp aáy, mình seõ tìm gaëp ñöôïc yù nghóa cho ñôøi cuûa
mình.Neáu bieát daán böôùc vaøo trong con ñöôøng Ngaøi vaïch cho,
neáu bieát soáng kinh nghieäm ñöùc tin, thì luùc ñoù, ngöôøi coù
loøng tin seõ xaùc tín caûm nghieäm ñöôïc laø mình ñang soáng
trong chaân lyù.
Töø ñaâu maø coù ñöôïc nieàm xaùc tín thaâm saâu aáy? Töø uy
tín cuûa Ñaáng maïc khaûi. Chính Thieân Chuùa ñaõ noùi vôùi con
ngöôøi nhöõng gì con ngöôøi tin. Ñoù chính laø moät theå daïng cuûa
xaùc thöïc tính, nhöng laø thuoäc moät loaïi khaùc vôùi xaùc thöïc tính
khoa hoïc; caû hai loaïi ñeàu ñaët neàn moùng treân nhöõng kinh
nghieäm, nhöng nhöõng kinh nghieäm naøy cuõng thuoäc nhöõng
theå loaïi khaùc nhau.
Bôûi leõ ñoái töôïng cuûa ñöùc tin laø chính Thieân Chuùa, vaø vì
Thieân Chuùa voâ bieân voâ taän khoâng sao trí tueä con ngöôøi
hieåu cho ñaày ñuû ñöôïc, theá neân, ngöôøi tin phaûi bieát chaáp
nhaän ñaët troïn nieàm tín thaùc vaøo trong tay moät Ñaáng thieâng
lieâng voâ hình, khoâng toû hieän hieån nhieân ra beân ngoaøi theo
caùch thöùc cuûa moät thöïc taïi höõu hình, nhìn thaáy ñöôïc, sôø
moù ñöôïc, naém laáy ñöôïc. Tuy nhieân, neáu ñöôïc ñoùn nhaän vaø
soáng thaät, thì ñaùp laïi, ñöùc tin seõ soi saùng cho trí tueä ngöôøi
tin: ñieàu ñoù taát ñoøi phaûi coù kinh nghieäm veà ñôøi soáng kitoâ
ñích thöïc.
3. Vaäy thì, theo caùch thöùc ñaëc thuø cuûa mình, caû khoa hoïc
laãn ñöùc tin ñeàu mang laïi cho con ngöôøi moät loaïi tri thöùc naøo
ñoù. Hai loaïi hieåu bieát naøy khaùc nhau veà ñoái töôïng (töùc laø
veà noäi dung, veà laõnh vöïc) cuõng nhö veà nguoàn goác.
Theo moät caùch noùi thoâng duïng, thì khoa hoïc lo nghieân cöùu
veà caùc hieän töôïng (vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc, v.v...) ñeå coá
traû lôøi cho nghi vaán theá naøo veà caùc söï vaät; khoa hoïc khoâng
theå coù yù kieán veà yù nghóa cuûa caùc söï vaät. Ñöùc tin coù
moät ñoái töôïng khaùc haún: ñöùc tin lo tìm hieåu veà Thieân Chuùa
vaø veà nhöõng gì Ngaøi noùi vôùi con ngöôøi nhaèm giuùp con
ngöôøi ñaït tôùi ñöôïc tieâu ñích cuûa ñôøi mình. Ñöùc tin veùn môû
cho thaáy yù nghóa cuûa caùc söï vaät; khoa hoïc khoâng laøm ñöôïc
nhö theá. Vì laõnh vöïc cuûa khoa hoïc thuoäc phaïm vi cuûa theá
naøo, chöù khoâng phaûi cuûa taïi sao, töùc laø thuoäc phaïm vi cuûa
cô cheá caùc hieän töôïng, chöù khoâng thuoäc phaïm vi cuûa yù
nghóa chuùng haøm suùc.
Neáu ñaõ roõ laø hai loaïi hieåu bieát aáy naèm ôû hai bình dieän
khaùc nhau, theá taát cuõng seõ hieåu laø khoâng theå coù chuyeän
nhöõng gì khoa hoïc minh xaùc laïi ñuïng ñaàu ñoái nghòch vôùi
nhöõng gì ñöùc tin khaúng ñònh, vaø ngöôïc laïi.
Phaàn trình baøy döôùi ñaây seõ coù dòp baøn theâm veà ñieåm
phaân bieät cô baûn vöøa noùi. Ngaøy nay, ñieåm phaân bieät aáy
ñaõ trôû thaønh hieån nhieân, nhöng khoâng phaûi laø ñaõ luoân
luoân nhö vaäy trong quaù khöù, nhö seõ thaáy trong caùc phaàn keá
tieáp cuûa baøi vieát.
II. MOÄT VAÁN ÑEÀ GIAÛ...GIAÛI QUYEÁT LOØNG THOØNG
Cho ñeán theá kyû 16, vaø ngay caû trong theá kyû 17, khoâng ai
nghi ngôø gì veà tính chaát lòch söû cuûa caùc trình thuaät Kinh
Thaùnh. Luït ñaïi hoàng thuûy vaø taøu oâng Noâe, Ñanien trong hang
sö töû, Giona trong buïng caù voi: taát caû nhöõng bieán coá aáy ñaõ
ñöôïc coi nhö laø nhöõng söï kieän lòch söû khoâng khaùc gì coâng
taùc Saloâmon xaây caát Ñeàn thôø Gieârusalem, hay laø cuoäc
Giuña Maùccabeâ noåi daäy. Thôøi tröôùc, moïi ngöôøi ñeàu nghó
raèng coâng cuoäc taïo döïng ñaõ thöïc söï dieãn ra trong saùu ngaøy:
coù ai ñaõ coù theå nghó khaùc? vaø coù ai ñaõ daùm noùi ngöôïc
laïi?
Cuoäc ñuïng ñoä quan troïng ñaàu tieân giöõa caùc döõ kieän khoa
hoïc vaø caùc khoaûn khaúng ñònh cuûa ñöùc tin -- hay noùi cho
ñuùng hôn: vaø nhöõng gì caùc nhaø thaàn hoïc thôøi ñoù caên cöù
vaøo loái giaûi thích theo nghóa ñen maø ruùt ra töø caùc trình thuaät
trong Kinh Thaùnh, roài ñöôïc coi nhö laø moät thaønh phaàn cuûa
kho taøng ñöùc tin -- ñaõ xaûy ra nhaân caùi maø ngöôøi ta thöôøng
goïi laø vuï aùn Galileâoâ.
1. Vuï aùn Galileâoâ.
Cho ñeán theá kyû 14, ñeå nghieân cöùu veà caùch vaän haønh
cuûa caùc ngoâi sao, ngöôøi ta duøng ñeán heä thoáng Ptoâleâmeâoâ
(soáng vaøo theá kyû thöù hai tröôùc kyû nguyeân kitoâ). Theo
Ptoâleâmeâoâ, quaû ñaát naèm baát ñoäng ôû giöõa vuõ truï; coøn
caùc ngoâi sao thì luaân chuyeån vaän haønh theo nhöõng hình caàu
ñoàng quy; roài caùc haønh tinh thì laïi vaän haønh theo caùch vaïch
ra nhöõng voøng troøn coù taâm di ñoäng treân ñöôøng troøn
(eùpicycles). Ñoù laø moät daïng theå caûi bieán cuûa chuû thuyeát
Aristoát coi quaû ñaát laø trung taâm vuõ truï.
Copernic (1543) ñaõ ñeà xuaát moät heä thoáng ñôn giaûn hôn
vaø coù khaû naêng giuùp cho vieäc laøm caùc pheùp tính ñöôïc deã
daøng hôn. Nhaø thieân vaên naøy ñaët maët trôøi ôû taâm ñieåm
cuûa vuõ truï, vaø cho traùi ñaát quay chung quanh maët trôøi. Döïa
treân caùc keát quaû quan saùt do chính oâng tieán haønh, Galileâoâ
xaùc minh chuû thuyeát cuûa Copernic coi maët trôøi laø trung taâm
vuõ truï. Naêm 1610, Galileâoâ nhaän ñònh raèng: "Theo khoa hoïc
maø noùi, thì ít nhaát heä thoáng Copernic cuõng coù giaù trò ñeå
coù theå chaáp nhaän ñöôïc, khoâng keùm thua gì heä thoáng
Ptoleâmeâoâ."
2. Xung ñoät.
Ngay sau ñoù, vuï xung ñoät vôùi caùc thaàn hoïc gia Roâma ñaõ
buøng noå. Caùc thaàn hoïc gia naøy ñaõ tröng caùc ñoaïn Kinh
Thaùnh Cöïu Öôùc ra ñeå phaûn ñoái choáng laïi Galileâoâ; vì theo
caùc ñoaïn ñoù, thì quaû ñaát naèm baát ñoäng, coøn maët trôøi laïi
moïc leân vaø laën xuoáng. Khi oâng Gioâsua ra leänh: "Maët trôøi,
döøng laïi!" thì laäp töùc maët trôøi ñaõ döøng laïi treân Gabaoân:
"Maët trôøi ñaõ ñöùng yeân giöõa thanh khoâng, vaø gaàn moät
ngaøy troïn ñaõ khoâng voäi laën ñi." (Gioâsua, 10, 12-14). Thaùnh
vònh 104 (caâu 5) ñaõ chaúng noùi raèng: "Chuùa döïng ñòa caàu
treân neàn vöõng, khoâng chuyeån lay muoân thuôû muoân ñôøi"
ñoù sao? Maø heát thaûy caùc Giaùo phuï ñeàu ñaõ hieåu caùc ñoaïn
Kinh Thaùnh aáy theo nghóa ñen.
Nhö theá, nguoàn goác xuaát phaùt vuï xung ñoät chính laø vieäc
giaûi thích Kinh Thaùnh theo nghóa ñen. Ngöôøi ta quaû quyeát raèng
"khoâng theå caét nghóa Kinh Thaùnh theo moät caùch thöùc khaùc
vôùi cung caùch chuù giaûi cuûa caùc Giaùo phuï Hy laïp vaø Latinh."
Ñöùng leân baøo chöõa cho laäp tröôøng cuûa mình, Galileâoâ noùi
raèng: "Trong laõnh vöïc caùc ngaønh khoa hoïc töï nhieân, thì Kinh
Thaùnh khoâng thaéng theá hôn khoa hoïc." Ñuùng, nhö tieán trình
lòch söû seõ cho thaáy, nhöng yù töôûng aáy ñeán quaù sôùm ñeå
coù theå ñöôïc chaáp nhaän. Naêm 1633, Galileâoâ bò leân aùn, bò
nghi laø roái ñaïo "vì ñaõ chuû tröông cuøng tin vaøo moät chuû
thuyeát sai laïc vaø traùi ngöôïc vôùi Kinh Thaùnh."
Caùc thaàn hoïc gia thôøi aáy ñaõ quan nieäm sai. Nhöng laøm sao
hoï coù theå lyù luaän caùch khaùc ñöôïc? Caùc nhaø chuù giaûi luùc
ñoù chöa phaân bieät roõ ñöôïc noäi dung chuû yeáu toân giaùo cuûa
söù ñieäp Kinh Thaùnh, vôùi hình thöùc dieãn ñaït noäi dung aáy: caùc
taùc giaû thaùnh (vieát Kinh Thaùnh) ñaõ khoâng theå duøng moät
thöù ngoân ngöõ khaùc vôùi ngoân ngöõ cuûa thôøi ñaïi mình; hoï ñaõ
duøng ñeán nhöõng yù töôûng, nhöõng hình aûnh, vaø nhöõng kieán
thöùc khoa hoïc cuûa thôøi hoï. Cuõng caàn löu yù laø Thaùnh Linh
ñaõ khoâng heà coù yù duøng Kinh Thaùnh ñeå daïy cho chuùng ta
nhöõng baøi hoïc veà thieân vaên: Galileâoâ cuõng ñaõ phaùt bieåu
nhö theá.
Laø ñieàu hieån nhieân ñoái vôùi chuùng ta ngaøy nay, caùch
thöùc phaân bieät nhö theá giöõa loõi coát toân giaùo, söù ñieäp linh
öùng veà caùc chaân lyù cöùu ñoä moät beân, vaø beân kia laø voû
boïc ngoaøi, caùch thöùc dieãn ñaït haèng chòu ñieàu kieän haïn cheá
cuûa vaên hoùa thôøi ñaïi, ñaõ phaûi chôø ñôïi laâu daøi môùi ñöôïc
Giaùo Hoäi chính thöùc coâng boá thöøa nhaän.
3. Caùc theå loaïi vaên hoïc (genres litteùraires).
Ñeà cöông cuûa caùc caùch thöùc giaûi ñaùp maø sau naøy seõ
ñöôïc ñöa ra cho vaán ñeà caét nghóa Kinh Thaùnh, ñaõ thaáp
thoaùng hieän leân trong Thoâng ñieäp Providentissimus Deus
(Thieân Chuùa raát quan phoøng) cuûa Ñöùc Leâoâ XIII (18.11.1893).
Ñoù laø vaên kieän ñaàu tieân ñeà caäp saâu roäng ñeán caùc vaán
ñeà ñaët ra töø phía coâng taùc chuù giaûi vaø ñaø tieán phaùt trong
caùc ngaønh khoa hoïc ñôøi. "Neáu hai beân ñeàu bieát döøng laïi ôû
trong giôùi haïn laõnh vöïc cuûa mình, thì giöõa nhaø thaàn hoïc vaø
nhaø baùc hoïc seõ khoâng coù moät moái baát ñoàng naøo caû."
Ñöùc Leâoâ XIII nhaän ñònh tieáp: "Khi moâ taû caùc söï vieäc (...),
caùc taùc giaû vieát Kinh Thaùnh thöôøng duøng ñeán hoaëc laø loái
vaên töôïng hình, hoaëc laø caùch noùi thoâng thöôøng cuûa thôøi
mình."
Nöûa theá kyû sau, nhaân dòp kyû nieäm 50 naêm thoâng ñieäp
Provi-dentissimus Deus, Ñöùc Pioâ XII cuõng ñaõ ban boá moät
thoâng ñieäp daønh rieâng ñeå baøn veà caùc coâng taùc nghieân
cöùu Kinh Thaùnh; ñoù laø thoâng ñieäp Divino Afflante Spiritu (Theo
Xuy Höôùng Thaùnh Linh: 30.09.1943). Thoâng ñieäp nhaän ñònh
raèng khoâng phaûi laø taát caû caùc saùch trong Kinh Thaùnh ñeàu
thuoäc cuøng moät theå loaïi vaên hoïc. Ñoïc Kinh Thaùnh, thì seõ
gaëp: nhöõng baøi thô (nhö caùc Thaùnh vònh), nhöõng cuoán saùch
vieát veà söû (hieåu theo khaùi nieäm lòch söû ngaøy nay, nhö saùch
Kyù söï, saùch caùc Vua, saùch Macabeâ), nhöõng tö töôûng caùc
baäc hieàn nhaân (nhö saùch Khoân ngoan, saùch Caùch ngoân),
nhöõng caâu truyeän xaây döïng (nhö caùc saùch Tobia, Giuñích,
Esther), nhöõng lôøi tieân tri, vaø nhieàu saùch thuoäc caùc theå loaïi
vaên hoïc khaùc nöõa, nhö saùch Khaûi huyeàn chaúng haïn. Ñöùc
Pioâ XII noùi raèng Kinh Thaùnh coù theå ñöôïc hieåu theo vaên töï,
töùc laø theo nghóa ñen, hoaëc laø theo tinh thaàn hay laø theo
nghóa thieâng lieâng. Muoán hieåu vaên baûn cho ñuùng theo nghóa
ñen, thì caàn phaûi xaùc ñònh theå loaïi vaên hoïc cuûa noù, vaø
phaûi hieåu bieát veà caùch thöùc bieåu ñaït cuûa caùc taùc giaû; vì
coù hieåu ñuùng, thì môùi mong giaûi thích caùc vaên baûn cho chính
xaùc ñöôïc.
Ñoù laø moät coâng taùc khoù khaên, bôûi vì caùc vaên baûn Kinh
Thaùnh, cho duø laø trong cuøng moät cuoán hay chöông saùch,
khoâng phaûi ñôn thuaàn laø taùc phaåm cuûa moät taùc giaû duy
nhaát. Caùc taùc giaû bieân soaïn Kinh Thaùnh ñaõ duøng ñeán
nhieàu vaên baûn coå xöa hôn, thuoäc nhieàu thôøi ñaïi khaùc nhau,
vaø thuaät laïi cuøng moät bieán coá. Do ñoù maø coù nhöõng ñoaïn
laëp laïi, nhöõng ñoaïn song truøng, nhöõng dò baûn. Caùc chöông
ñaàu trong saùch Saùng theá cho thaáy raát roõ veà söï kieän aáy:
trình thuaät trong caùc chöông naøy khi thì goïi Thieân Chuùa baèng
danh xöng Giaveâ, khi thì goïi baèng EÂloâim, tuøy caùc nguoàn lieäu
khaùc nhau ñöôïc duøng ñeán.
Traû lôøi cho caùc caâu hoûi ñöùc hoàng y Suhard neâu leân lieân
quan ñeán nhöõng khoù khaên vöøa noùi treân ñaây, linh muïc
Vosteù, thö kyù cuûa UÛy ban Kinh Thaùnh, ñaõ vieát ngaøy 16
thaùng Gieâng, 1948, raèng: "Vaán ñeà ñaët ra lieân quan ñeán caùc
hình thöùc vaên hoïc cuûa 11 chöông ñaàu trong saùch Saùng theá,
coøn môø toái vaø phöùc taïp hôn nhieàu. Caùc hình thöùc vaên hoïc
aáy khoâng töông öùng vôùi baát cöù loaïi phaïm truø coå ñieån naøo
cuûa chuùng ta caû (...). Chuùng duøng moät thöù ngoân ngöõ ñôn
giaûn vaø töôïng hình, thích hôïp ñoái vôùi taàm hieåu bieát cuûa
loaøi ngöôøi coøn ôû trong möùc ñoä keùm môû mang, maø trình
baøy nhöõng chaân lyù cô baûn laøm ñieàu kieän tieân quyeát cho
keá hoaïch cöùu ñoä, vaø cuøng moät traät, trình thuaät theo caùch
kieåu bình daân, veà nguoàn goác cuûa loaøi ngöôøi cuõng nhö cuûa
daân Chuùa choïn."
Vieäc xaùc ñònh coù tính caùch hieäu chænh aáy ñaõ cho pheùp
giaûi quyeát moät caùch döùt khoaùt, nhöõng khoù khaên gaëp phaûi
trong coâng taùc chuù giaûi Kinh Thaùnh, nhö ñaõ baøn tôùi ôû treân
kia. Galileâoâ coù laàn ñaõ phaùt bieåu raèng: "Thaùnh Linh khoâng
coù yù noùi vôùi chuùng ta veà caùch thöùc baàu trôøi vaän haønh,
nhöng veà caùch thöùc phaûi laøm theá naøo ñeå leân trôøi (leân
thieân ñaøng)." Kinh Thaùnh, Cöïu cuõng nhö Taân Öôùc, khoâng
phaûi laø moät boä saùch giaùo khoa veà caùc khoa hoïc töï nhieân.
Ñoái töôïng cuûa Kinh Thaùnh laø caùc chaân lyù thieát yeáu ñoái
vôùi ôn cöùu ñoä cuûa chuùng ta. Caùc taùc giaû ñöôïc linh öùng ñaõ
thoâng dòch söù ñieäp cuûa Thieân Chuùa ra trong ngoân ngöõ (vaø
khoa hoïc) thôøi hoï: ñoù laø vieäc taát yeáu phaûi laøm, neáu muoán
cho ngöôøi cuøng thôøi hieåu mình.
Khoa hoïc vaø ñöùc tin: hai laõnh vöïc khaùc haún nhau, hai ñoái töôïng nhaän thöùc khaùc haún nhau. Khoa hoïc khoâng theå nhaän ñònh gì ñöôïc veà caùc chaân lyù ñöùc tin; ñöùc tin khoâng theå phaùt bieåu ngöôïc laïi vôùi caùc chaân lyù khoa hoïc. Caùch thöùc phaân bieät aáy seõ giuùp giaûi quyeát moät soá nhöõng khoù khaên gaëp thaáy gaàn ñaây, khi ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà veà nguoàn goác vaø nhöõng böôùc khôûi ñaàu cuûa vuõ truï.
III. NGUOÀN GOÁC VUÕ TRUÏ.
1.Nhöõng gì khoa hoïc noùi.
Neáu duøng moät maãu laêng kính ñeå phaân tích aùnh saùng do
moät ngoâi sao phoùng ra, thì seõ thaáy caùc vaïch quang cuûa aùnh
saùng aáy xeâ xích haún veà phía vaïch ñoû, so vôùi caùc vaïch
quang coù ñöôïc töø moät nguoàn saùng treân maët ñaát. Hieän
töôïng xeâ xích aáy ñöôïc giaûi thích bôûi söï vieäc ngoâi sao di
chuyeån so vôùi quaû ñaát. Nhieàu cuoäc thí nghieäm tieán haønh
trong caùc naêm töø 1920 ñeán 1930 ñaõ ñöa ñeán keát luaän noùi
raèng taát caû caùc thieân haø (nhöõng ñaùm goàm nhieàu tyû ngoâi
sao) ñeàu tieán xa ra khoûi phía quaû ñaát theo toác ñoä tyû leä
thuaän vôùi quaõng caùch cuûa chuùng ñoái vôùi haønh tinh cuûa
chuùng ta. Theá neân, coù moät giaû thuyeát cho raèng vuõ truï
hieän coøn ñang baønh tröôùng ra, nhö moät quaû boùng cao su ñang
ñöôïc thoåi caêng phoàng leân. Töø ñoù, giaû thuyeát aáy ñaõ ñöôïc
nhieàu phía xaùc nhaän, ñeán ñoä chung chung maø noùi thì ñoù laø
giaû thuyeát hieän ñang ñöôïc haàu heát moïi ngöôøi chaáp nhaän.
Thöû ñi ngöôïc laïi doøng thôøi gian, thì chuùng ta thaáy vuõ truï co
ruùt laïi (quaû boùng xeïp hôi ñi). Vaät chaát nhö phaân phoái hieän
nay ôû trong vuõ truï, ñaõ moät thôøi ôû trong traïng thaùi coâ keïo
laïi gioáng moät hoøn caàu vó ñaïi, vaø hoøn caàu naøy ñaõ noå tung
ra vaøo moät quaõng thôøi gian coù theå tính ra ñöôïc: vuï noå naøy,
hieän töôïng Big Bang aáy ñaõ xaûy ra caùch ñaây 15 tyû naêm. Ñoù
laø thuyeát nguyeân töû nguyeân thuûy do Lemaître vaø Eddington
(1927) chuû xöôùng.
Töø 30 naêm nay, ngaønh vaät lyù hoïc veà haït cô baûn
(particules eùleùmentaires) ñaõ tieán nhöõng böôùc raát lôùn.
Khoaûng naêm 1932, ngöôøi ta ñaõ nghó raèng vaät chaát chæ ñöôïc
ñôn thuaàn caáu thaønh bôûi proton, neutron cuøng bôûi hai loaïi
electron döông vaø aâm. Ngaøy nay, môùi ñöôïc bieát laø khoâng
phaûi ñôn giaûn nhö theá, maø laø phöùc taïp caàu kyø hôn nhieàu.
Phía laøm caùc pheùp tính cuõng nhö phía thí nghieäm, caû hai phía
ñeàu veùn môû cho thaáy nhieàu loaïi haït môùi (nhö haït mezon, vaø
gaàn ñaây coøn theâm haït quark nöõa) vôùi nhöõng ñieàu kieän sinh
toàn nhö theá naøy: treân moät möùc nhieät ñoä naøo ñoù, thì caùc
loaïi haït naøy seõ bò huûy hoaïi ñi.
Khi vaät chaát coâ keïo laïi, thì nhieät ñoä cuûa noù taêng leân;
chính vì theá maø hoøn caàu nguyeân thuûy ñaõ coù moät möùc
nhieät ñoä cao tôùi 12 tyû ñoä, töùc laø cao ñeán ñoä khoâng moät
tieåu theå (corpuscule) naøo khoa hoïc bieát ñöôïc, coù theå hieän
höõu trong traïng thaùi caùc loaïi haït ñöôïc: hoøn caàu aáy laø moät
hoøn naêng löôïng (eùnergie), moät hoøn böùc xaï ñieän töø
(rayonnement eùlectro-magneùtique); khoâng bao laâu sau vuï noå
tung, naêng löôïng aáy ñaõ tuï ñoïng laïi trong theå traïng caùc loaïi
haït. Caùc nhaø baùc hoïc ñaõ laøm pheùp tính ñeå tính cho bieát
nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong nhöõng giaây ñoàng hoà ñaàu tieân cuûa
vuõ truï, tieáp ngay sau Big Bang.
Töø ñoù, vaät chaát ñaõ lan traøn ra trong khaép vuõ truï, vaø tuï
ñoïng thaønh maây caáu thaønh chuû yeáu bôûi hai loaïi khí hyñro
vaø heli. Roài sau ñoù, caùc ñaùm maây naøy tuï ñoïng laïi vaø noùng
daàn leân: theá laø caùc nguyeân töû côõ naëng hôn ñaõ thaønh
hình, vôùi toång soá chæ ñoä 100 ñôn vò. Ngay giôø phuùt naøy, vuõ
truï cuõng vaãn coøn ñang ôû trong giai ñoaïn hình thaønh. Quaû ñaát
giaø cuûa chuùng ta coù 5 tyû röôõi tuoåi; coøn caùc tinh tuù khaùc,
thì giaø hôn cuõng coù, maø treû hôn cuõng khoâng thieáu, bôûi vì
coù nhöõng tinh tuù vaãn coøn ñôïi ñeán ngaøy mai môùi sinh ra...
Möôøi laêm tyû naêm... Vuï Big Bang coù phaûi laø buoåi khôûi
ñaàu ñaàu tieân khoâng? Coù moät ñieàu khoù maø xaùc ñònh ñöôïc,
cuõng ñaõ noå tung ra thaønh nhöõng caâu hoûi lôùn: khoái naêng
löôïng nguyeân thuûy kia töø ñaâu maø ñeán? Tröôùc vuï noå, noù
coù hieän höõu trong moät traïng thaùi khaùc hay khoâng? Khoâng ai
bieát gì veà nhöõng ñieàu aáy caû!
2. Nhöõng gì ñöùc tin noùi.
Noäi dung cuûa ñöùc tin goàm haøm nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ
maïc khaûi cho loaøi ngöôøi chuùng ta; Kinh Thaùnh Cöïu vaø Taân
Öôùc laø nhöõng vaên kieän vieát cuûa noäi dung maïc khaûi aáy.
Theâm vaøo ñoù, coøn coù Truyeàn Thoáng: Truyeàn Thoáng chuyeån
ñaït laïi cho caùc theá heä loaøi ngöôøi giaùo huaán cuûa Ñöùc
Gieâsu. Giaùo Hoäi coù söù maïng gìn giöõ kho taøng maïc khaûi, vaø
ñaûm baûo cho tính chaát chính thoáng cuûa kho taøng aáy. Vì theá,
môùi coù caùc khoaûn tuyeân boá cuûa Huaán quyeàn, ñaëc bieät laø
cuûa caùc Coâng ñoàng. Tuy nhieân, nhö ñaõ löu yù treân kia, giaùo
huaán aáy khoâng baøn ñeán khoa hoïc: vaät lyù hoïc cuõng khoâng,
maø thieân vaên hoïc cuõng khoâng...
Kinh Tin Kính baøn veà nhöõng gì? Toâi tin moät Thieân Chuùa duy
nhaát, Ñaáng taïo thaønh trôøi vaø ñaát, vuõ truï höõu hình vaø voâ
hình: nghóa laø taát caû nhöõng gì hieän höõu. Caùc Coâng ñoàng
Nixeâ (325), Conxtaêntinoáp (381) ñaõ khoâng khaúng ñònh gì khaùc
ngoaøi nhöõng ñieàu aáy: taát caû nhöõng gì hieän höõu ñeàu laø
coâng trình Thieân Chuùa laøm neân; Ngaøi khoâng ra tay, thì khoâng
coù chi hieän höõu ñöôïc caû.
Thaàn hoïc cho bieát theá naøy: ñöôïc taïo döïng, laøm taïo vaät
coù nghóa laø phuï thuoäc vaøo Thieân Chuùa, phuï thuoäc töø trong
baûn theå cho ñeán trong cuoäc hieän höõu cuõng nhö trong ñaø
tieán phaùt. Taïo döïng laø thieát ñaët moái quan heä phuï thuoäc
baåm sinh cuûa taïo vaät ñoái vôùi Ñaáng Taïo Hoùa. Vôùi ñaát seùt
saün coù, khoâng do oâng taïo döïng neân, ngöôøi thôï goám naén
neân moät chieác bình; sau ñoù, chieác bình tieáp tuïc hieän höõu
maø khoâng caàn chi ñeán oâng thôï goám. Ngöôïc laïi, Thieân Chuùa
taïo döïng vuõ truï töø khoâng khoâng (ex nihilo), ñaët vuõ truï vaøo
trong tình traïng hieän höõu, vaø tieáp tuïc gìn giöõ vuõ truï laïi trong
tình traïng aáy. Laøm theá naøo töø khoâng khoâng, Thieân Chuùa
ñaõ coù theå laøm neân vaïn vaät vaø laøm cho chuùng tieáp tuïc
hieän höõu? Ñieàu ñoù vöôït quaù taàm hieåu bieát vaø oùc töôûng
töôïng cuûa con ngöôøi. Ñoù laø maàu nhieäm veà quyeàn naêng voâ
bieân cuûa Thieân Chuùa. Neáu con ngöôøi thaáu hieåu ñöôïc, thì
maàu nhieäm aáy ñaâu coøn phaûi laø ñoái töôïng cuûa ñöùc tin!, thì
chaúng khaùc gì cho raèng trí oùc con ngöôøi coù moät taàm hieåu
bieát voâ bieân!
Kieåu noùi giôø phuùt taïo döïng, luùc taïo döïng laø voâ nghóa, vì
tröôùc khi taïo döïng, thì chöa coù thôøi gian, bôûi leõ ñaõ khoâng coù
gì laøm moác ñeå ño ñeå tính, ñeå coù khaùi nieäm veà thôøi gian
ñöôïc caû. Haønh ñoäng taïo döïng laø ñôøi ñôøi, nhö chính Thieân
Chuùa vaäy, cho duø ñoái vôùi chuùng ta, vaïn vaät chæ xuaát hieän
ôû trong thôøi gian.
IV. NGUOÀN GOÁC SÖÏ SOÁNG.
1. Ñoái vôùi khoa hoïc.
Söï soáng ñaõ baét ñaàu treân traùi naøy ñaát töø luùc naøo?
Khoa hoïc traû lôøi cho caâu hoûi ñoù moät caùch raát roõ raøng: 3
tyû naêm veà tröôùc, ñaõ coù nhöõng daáu veát cuûa söï soáng (kyõ
thuaät phaân tích ñoàng vò ñaõ cho pheùp keát luaän raèng tuoåi
cuûa caùc lôùp ñoïng chaát löu huyønh hay chaát saét töø goác vi
khuaån, leân ñeán loái 2 tyû 8 naêm).
Caùc ñoäng vaät ñaàu tieân ñaõ xuaát hieän nhö theá naøo? Traû
lôøi cho caâu hoûi thöù hai naøy, khoa hoïc chæ môùi ñöa ra ñöôïc
nhöõng giaû thuyeát, nhö xin ñöôïc trình baøy sô löôïc sau ñaây.
- Baàu khí quyeån nguyeân thuûy cuûa traùi ñaát ñaõ chöùa
nhöõng loaïi khí nhö khí hyñro, khí metan, khí amoniac, khí cacbonic
(hay ñioxit cacbon). Döôùi aûnh höôûng taùc ñoäng cuûa caùc ñôït
phoùng ñieän (nhö saám chôùp gioâng toá) vaø cuûa caùc tia cöïc tím
töø maët trôøi, caùc loaïi khí aáy hoøa laãn vôùi nhau ñeå laøm
thaønh nhöõng phaân töû lôùn hôn vaø phöùc taïp hôn, nhö:
aminoaxit, ñöôøng, bazô cuûa caùc axit nucleic, v.v... Caùc phaân töû
naøy hoøa tan vaøo trong caùc thöù nöôùc nguyeân thuûy (bieån,
hoà, phaù). Coâ ñaäm laïi do hieän töôïng bay hôi, caùc phaân töû
naøy laøm thaønh caùi maø Haldane goïi laø chaùo noùng nguyeân
thuûy (la soupe chaude primitive). Vaø nhö theá laø hoäi ñuû taát caû
moïi yeáu toá caàn thieát ñeå laøm thaønh moät teá baøo soáng.
--Giai ñoaïn thöù hai thì teá nhò hôn. Laøm theá naøo ñeå giaûi
thích böôùc quaù ñoä töø caùc phaân töû khoâng ñoùng bao (en vrac)
tieán ñeán möùc thaønh hình cuûa moät teá baøo coù maøng vaø coù
tích chöùa caùc loaïi chaát xuùc taùc ñaëc thuø (caùc enzim) caàn cho
söï chuyeån hoùa cuûa noù, caùc axit nucleic (caùc gien) ñeå noù coù
theå sinh saûn ra, v.v...? Ñeán ñaây, khoa hoïc phaûi chòu thuù nhaän
laø mình coøn chöa thoâng ñuû, chöa hieåu bieát ñuû, ñeå khoâng
noùi laø coøn doát naùt. Coù raát nhieàu giaû thuyeát kheùo leùo taøi
tình ñaõ ñöôïc ñeà xuaát ñeå coá giaûi thích vieäc caáu thaønh tröôùc
tieân laø moät vi caàu (microspheøre), roài ñeán moät teà baøo; vaät
chaát ñaõ moø maãm raát laâu. Caû moät chuoãi daøi nhöõng ngaãu
nghieân may maén ñaõ ñöôïc ñoäng vieân, ñaõ ñöôïc vieän daãn ra
ñeå ñeán tieáp tay cho coá gaéng giaûi thích vieäc caáu thaønh
nhöõng protein ñaàu tieân coù khaû naêng phaùt ñoäng taùc duïng
xuùc taùc, hay laø vieäc caáu thaønh caùc axit nucleic ñaàu tieân.
Hieän töôïng choïn loïc töï nhieân cuõng ñöôïc vieän daãn ñeå loaïi
boû caùc gioït nhoû (micro-gouttes) khoâng coù khaû naêng töï nuoâi
soáng vaø sinh saûn... Duø ñaõ laøm raát nhieàu cuoäc thöû nghieäm
ñeå khaûo saùt tìm toøi, khoa hoïc cuõng vaãn chöa hieåu ñöôïc
caùch thöùc caáu thaønh cuûa caùc teá baøo ñaàu tieân, coù khaû
naêng ruùt ra thöùc aên töø moâi sinh cuûa mình, cuõng nhö thöïc
hieän nhöõng taùc duïng toång hôïp caàn cho cuoäc sinh toàn vaø
vieäc sinh saûn cuûa mình.
Trong tieán trình nghieân cöùu aáy, caùc nhaø hoùa sinh hoïc
thöôøng ngaàm hieåu raèng sinh vaät laø khoâng gì khaùc ngoaøi
vaät chaát ñöôïc trang bò theâm moät caáu truùc phöùc taïp hôn. Hoï
cho raèng caùc ñaëc tính cuûa sinh vaät (ñoàng hoùa thöùc aên, lôùn
leân, sinh saûn) chæ laø do caùch caáu taïo, do loái kieán truùc phöùc
taïp cao ñoä cuûa caùc phaân töû höõu cô (Aristoát goïi caáu truùc
aáy laø hình thaùi, morpheù). Hoï phuû nhaän thuyeát söùc soáng
(vitalisme), töùc laø hoïc thuyeát laáy nguyeân lyù söï soáng (principe
vital) ñeå giaûi thích caùc ñaëc tính cuûa sinh vaät.
Neáu bieát duø laø vôùi möùc kieán thöùc thoâ thieån bao nhieâu
ñi nöõa, veà caáu truùc phöùc taïp laï luøng cuûa moät teá baøo
thöôøng nhaát, thì khoâng ai laïi khoâng töï hoûi laøm theá naøo ñaø
tieán hoùa cuûa vaät chaát trô ì laïi ñaõ coù theå ñaït ñeán thaønh
quaû aáy ñöôïc. Coù ngöôøi cho raèng mang tính chaát raát laø vò
taát (improbable), sinh vaät chæ laø hoa traùi thu löôïm ñöôïc töø
moät chuoãi lieân tuïc cuûa khoâng bieát bao nhieâu doï daãm dieãn
ra moät caùch may ruûi suoát haøng trieäu naêm. Coù ngöôøi khaùc
laïi xaùc tín raèng söï soáng khoâng phaûi laø moät caùi gì vò taát,
may ruûi, khoâng chaéc chaén; vaät chaát haèng mang saün trong
mình khaû naêng töï caáu taïo vaø bieán hoùa thaønh nhöõng sinh
vaät. Chæ caàn coù nhöõng ñieàu kieän thuaän tieän laø söï soáng
xuaát hieän.
2.Ñoái vôùi ñöùc tin.
Töôûng cuõng caàn löu yù laïi raèng vieäc nghieân cöùu veà caùch
thöùc tieán phaùt ñi töø vaät chaát höôùng tôùi söï soáng, laø vieäc
laøm hoaøn toaøn naèm ngoaøi laõnh vöïc cuûa ñöùc tin. Ñoái vôùi
caùc tín höõu, Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo Hoùa haèng khoâng
ngöøng laøm cho moïi söï vaät hieän höõu. Tuy nhieân, haønh ñoäng
taïo döïng seõ ñöôïc hieåu theo nhieàu kieåu khaùc nhau tuøy caùch
quan nieäm vieäc söï soáng xuaát hieän nhö laø vò taát vaø may
ruûi, hay nhö laø keát quaû taát yeáu cuûa caùc ñònh luaät lyù hoùa
chi phoái vaät chaát. Trong tröôøng hôïp ñaàu, Ñaáng Taïo Hoùa seõ
ñoùng vai ngöôøi laøm chuû may ruûi, ñeå nhö laø moät nguyeân
nhaân phuï, can thieäp theo yù mình, vaøo trong vieäc ñöa daãn ñaø
tieán hoùa ñi theo con ñöôøng mình ñaõ vaïch. Trong tröôøng hôïp
thöù hai, hoaït ñoäng cuûa Thieân Chuùa mang moät taàm côõ saâu
roäng hôn: laø nguoàn coäi cuûa höõu theå vaø thôøi gian, Ñaáng
Taïo Hoùa khoâng caàn phaûi caûi thieän ñaø tieán hoùa ñang vaän
haønh ñi töø traïng thaùi nguyeân töû cho ñeán giai ñoaïn con ngöôøi
thaønh hình. Haèng giaây haèng phuùt, Ngaøi trao ban cho moïi söï
vaät, khaû naêng hieän höõu vaø nhöõng ñaëc tính caù bieät cuûa
chuùng, ngay caû khaû naêng tieán hoùa. Caùch nhìn naøy phuø hôïp
hôn vôùi nhöõng gì nieàm xaùc tín kitoâ hieåu veà Thieân Chuùa, vaø
veà haønh ñoäng saùng taïo maø Ngaøi ñaõ coù töø ñôøi ñôøi, nhöng
ñoái vôùi chuùng ta, thì vaãn coøn ñang dieãn tieán ra trong thôøi
gian.
Moät nhaän ñònh cuoái cuøng: chuû tröông cho raèng söï soáng
chæ do may ruûi maø coù, laø moät ñieàu voâ nghóa, bôûi vì may
ruûi töï noù khoâng phaûi laø moät nguyeân nhaân taùc thaønh. Quaû
quyeát noùi raèng söï soáng chæ laø keát quaû cuûa moät chuoãi
truøng hôïp may ruûi, khoâng theå döï kieán vaø voâ ñònh cuûa
nhöõng phaân töû hoøa tan trong caùc loaïi nöôùc nguyeân thuûy,
ñuùng laø moät lôøi quaû quyeát khoâng maáy nghieâm tuùc. Neáu
coù moät chuùt hieåu bieát veà hoùa hoïc cuûa sinh vaät, veà nhöõng
phaûn öùng phöùc taïp trong cô theå sinh vaät, veà thöù töï dieãn
tieán lieân keát chuùng laïi vôùi nhau, cuõng nhö veà nhöõng cô cheá
ñieàu tieát höôùng daãn chuùng, thì khoâng theå naøo maø khoâng
kinh ngaïc, maø khoâng thaùn phuïc ñaàu oùc thoâng minh ñaõ caáu
taïo neân chuùng. Tröø phi quyeát khaêng khaêng giöõ vöõng laäp
tröôøng voâ thaàn tieân thieân, khoâng ai laïi khoâng phaûi thoát leân
raèng: ñuùng laø coù baøn tay cuûa Thieân Chuùa ôû trong ñoù! Moät
khi ñaõ hieåu raèng ngay töø ñaàu, coâng trình taïo döïng mang theo
ôû trong mình, toaøn boä nguoàn phong phuù cuûa tieán trình tieán
phaùt mình seõ theo ñuoåi veà sau, thì cuøng moät traät, cuõng seõ
nhaän ra ngay ñöôïc taøi trí cao sieâu troåi vöôït cuûa Ñaáng ñaõ
laøm neân coâng trình aáy.
V. NGUOÀN GOÁC LOAØI NGÖÔØI.
Neáu coù moät vaán ñeà naøo ñaõ töøng ñaët khoa hoïc vaø ñöùc
tin vaøo trong moät theá ñoái ñaàu töông koà gay caán nhaát, thì ñoù
chính laø vaán ñeà nguoàn goác loaøi ngöôøi. Chöa ñaày 50 naêm
tröôùc ñaây, ñaïi ña soá caùc tín höõu ñeàu nghó raèng con ngöôøi
ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa tröïc tieáp döïng neân, ñuùng nhö nhöõng gì
caùc trang môû ñaàu cuûa Kinh Thaùnh trình thuaät laïi. Nhöng, keå
töø Darwin ñeán nay, quan nieäm cho raèng con ngöôøi xuaát phaùt
töø giôùi ñoäng vaät, ñaõ trôû thaønh ngaøy caøng thònh haønh hôn.
Caùc hoïc thuyeát veà tieán hoùa ñaõ thay nhau ra maét ñeå coá döïa
theo nhöõng loaït bieán hoùa ñöôïc choïn loïc moät caùch töï nhieân
(selection naturelle) maø giaûi thích nguoàn goác loaøi ngöôøi.
Thuyeát saùng taïo (creùationisme) vaø thuyeát ñoät bieán
(mutationnisme) ñaõ thaúng töøng ñoái ñaàu choáng choïi nhau.
Khoa hoïc hieän ñaïi möôøng töôïng nhö theá naøo veà söï kieän
xuaát hieän cuûa nhöõng toå tieân nguyeân thuûy loaøi ngöôøi? Xin
thöû trình baøy toùm taét veà nhöõng gì khoa hoïc phaùt bieåu lieân
quan ñeán vieäc xuaát hieän aáy, ñeå xem quan ñieåm cuûa nhaø
khoa hoïc coù töông hôïp vôùi noäi dung cuûa ñöùc tin hay khoâng.
1. Ñaõ qua roài caùi thôøi ngöôøi ta quaû quyeát noùi raèng con
ngöôøi laø bôûi khæ maø ra. Ngaøy nay, thì ñöôïc bieát laø caû hai
ñeàu coù cuøng chung moät oâng toå; nhöng, töø luùc naøo hai
doøng doõi ñaõ taùch khoûi nhau ra töø moät goác chung aáy? Chöa
coù giaûi ñaùp naøo chaéc chaén ñeå traû lôøi cho caâu hoûi naøy, vì
caùc nhaø chuyeân moân chöa hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi nhau veà
caùch giaûi thích nhöõng neùt tieâu bieåu nôi caùc haøi coát hoùa
thaïch phaùt hieän ñöôïc; vaø hôn nöõa, trong moät laõnh vöïc chöa
coù gì laø oån ñònh nhö theá, moãi phaùt hieän môùi laø moät dòp
ñeå xeùt laïi, ñeå thay ñoåi hoaëc tu chænh caùc quan ñieåm thònh
haønh, ñeán ñoä cöù moãi naêm laø coù moät caây phaû heä môùi
ñöôïc ñöa ra ñeå saép laïi thöù baäc tieán phaùt cuûa loaøi ngöôøi vaø
cuûa caùc gioáng loaøi khaùc coù lieân heä gaàn vôùi loaøi ngöôøi.
Chaúng haïn, loaïi vöôïn Rama (Ramapitheøque) ñöôïc bieát chuû
yeáu laø qua caùc maûnh haøm tìm gaëp ñöôïc, coù phaûi laø oâng
toå cuûa hoï ñöôøi öôi (Pongideùs) hoaëc laø cuûa hoï ngöôøi
(Hominideùs) hay khoâng? Loaïi Rama aáy ñaõ ñöôïc tìm thaáy ôû
phía Ñoâng Chaâu Phi, nhöng cuõng coøn gaëp thaáy taïi AÁn ñoä vaø
taïi nhieàu vuøng khaùc trong cöïu ñaïi luïc (= Chaâu AÙ, Chaâu AÂu
vaø Chaâu Phi), nôi nhöõng vuøng ñaát coå xöa töø 15 ñeán 10 trieäu
naêm tröôùc ñaây. Khoaûng naêm 1970, caùc nhaø coå sinh vaät hoïc
ñaõ coi loaïi vöôïn Rama laø oâng toå cuûa loaøi ngöôøi, vaø ñaõ ñaët
thôøi gian phaân taùch giöõa hai nhaùnh ngöôøi vaø khæ vaøo loái
13 trieäu naêm tröôùc ñaây. Nhöng, moät vaøi naêm sau, nhieàu
cuoäc phaân tích nghieân cöùu khaùc ñaõ ñöa ñeán choã keát luaän
noùi raèng loaïi vöôïn Rama laø oâng toå khoâng phaûi cuûa loaøi
ngöôøi, maø laø cuûa loaøi ñöôøi öôi (orang-outan)!
Maët khaùc, caùc nhaø hoùa sinh hoïc ñaõ tieán haønh nhöõng
cuoäc thöû nghieäm caùc thöù loaïi protein nôi caùc gioáng sinh vaät
khaùc nhau, vaø cuõng ñaõ döïa theo keát quaû cuûa coâng trình
khaûo nghieäm aáy ñeå veõ ra moät caây phaû heä khaùc. Trong
caùc naêm töø 1970 ñeán 1980, hoï ñaõ nhaän thaáy raèng caùc thöù
loaïi protein nôi con ngöôøi vaø nôi con tinh tinh (chimpanzeù) gioáng
nhau raát nhieàu; caùc thöù loaïi protein nôi con gorila cuõng coù
nhöõng neùt töông töï. Vaø nhö theá, caùc nhaø hoùa sinh hoïc ñaõ ñi
ñeán keát luaän cho raèng caùc nhaùnh loaøi ngöôøi, loaøi tinh tinh
vaø loaøi gorila ñaõ phaân taùch nhau ra töø moät goác chung, vaøo
loái 7 trieäu naêm tröôùc ñaây. Töø naêm 1980 trôû ñi, xem chöøng
nhö caùc nhaø coå sinh vaät hoïc cuõng ñaõ ñoàng yù vôùi quan
ñieåm ñoù (xin xem taïp chí La Recherche, thaùng 5, 1984, tr. 656).
Loaïi Vöôïn phöông Nam (Australopitheøques).
Trong khoaûng thôøi gian caùch ñaây loái töø 4 ñeán 3 trieäu
naêm, moät nhaùnh goác khaùc ñaõ chia taùch ra thaønh 3 hay 4
nhaùnh phuï. Nhaùnh thöù nhaát, xöa nhaát, ñaõ bieán maát vaøo
loái 2 trieäu naêm tröôùc ñaây. Ñoù laø loaïi vöôïn vôùi daïng theå
ñöôïc goïi laø maûnh deû, bieát ñöôïc nhôø tìm thaáy moät maãu
hoùa thaïch tieâu bieåu noåi tieáng mang teân laø Lucy. Thaân hình
nhoû, chæ cao ñoä 1 meùt, caân naëng loái 20 hoaëc 30 kyù, Vöôïn
phöông Nam maûnh deû hay laø Vöôïn Chaâu Phi (gracilis ou
africanus), laø moät ñoäng vaät hai chaân, coù theå soáng treân maët
ñaát hoaëc treân caây. Khoái löôïng naõo soï laø 470 phaân khoái.
Loaïi thöù hai goïi laø Vöôïn phöông Nam traùng kieän (robustus) (1
meùt 50, 40 ñeán 60 kyù), cuõng ñaõ bieán maát loái 2 trieäu naêm
tröôùc ñaây; trong khi ñoù, moät loaïi khaùc, raát gioáng loaïi tröôùc,
ñaõ sinh toàn cho ñeán khoaûng 1 trieäu naêm tröôùc ñaây, nhöng
roài cuõng bieán maát. Hai loaïi naøy coù khoái löôïng naõo soï lôùn
töø 500 cho ñeán 550 phaân khoái.
Nhaùnh loaøi ngöôøi.
Cuõng taïi Chaâu Phi, beân caïnh caùc haøi coát cuûa loaïi Vöôïn phöông Nam maûnh deû, ngöôøi ta coøn tìm thaáy haøi coát cuûa moät soá con vaät coù daïng theå vaø naõo soï lôùn hôn (töø 500 ñeán 800 phaân khoái); coøn baøn tay thì gioáng gaàn heät baøn tay ngöôøi, vaø coù khaû naêng ñeõo ñaù. Ñoù laø moät loaïi ñoäng vaät hai chaân thuoäc boä linh tröôûng (boä khæ), bieát caùch saên moài, soáng taäp ñoaøn thaønh nhoùm, bieát duøng duïng cuï ñeå caét chaët vaø söûa soaïn thöùc aên. Ñoäng vaät aáy ñöôïc goïi laø Homo habilis (Ngöôøi kheùo tay). Giöõa khoaûng thôøi gian keå töø luùc noù xuaát hieän, töùc laø loái 2 trieäu naêm tröôùc ñaây, cho ñeán luùc noù bieán maát, töùc laø loái 1 trieäu röôõi naêm tröôùc ñaây, thaân hình cuûa noù ñaõ bieán daïng daàn daàn.
Theá neân, ñoäng vaät tieáp chaân noù coù taàm voùc vaø caân
naëng gioáng con ngöôøi chuùng ta, vôùi moät khoái löôïng naõo soï
lôùn töø 750 cho ñeán 1.250 phaân khoái, vaø ñöôïc goïi laø Homo
erectus (Ngöôøi ñöùng thaúng). Loaïi ñoäng vaät naøy ñaõ rôøi khoûi
Chaâu Phi, vaø trong khoaûng thôøi gian töø 1 trieäu röôõi naêm cho
tôùi nöûa trieäu naêm tröôùc ñaây, noù ñaõ coù maët khaép nôi trong
cöïu ñaïi luïc. Vôùi loaïi ñoäng vaät naøy, ñaõ thaáy xuaát hieän caùc
duïng cuï kieåu hai maët (khoaûng 700.000 naêm tröôùc ñaây), vaø
caùc loø nhoùm löûa ñaàu tieân (loái 400.000 naêm tröôùc ñaây).
Cuøng khoaûng thôøi gian ñoù, töùc laø loái 400.000 naêm tröôùc
ñaây, loaïi ñoäng vaät naøy ñaõ bieán maát. Nhöng laïi coù moät loaïi
ñoäng vaät khaùc noái doõi, vaø coøn tieán hoùa tôùi moät möùc cao
hôn. Ñoù chính laø oâng toå tröïc tieáp cuûa loaøi ngöôøi, vaø ñöôïc
goïi laø Homo sapiens (Ngöôøi tinh khoân). Coù baèng chöùng chaéc
chaén cho thaáy laø nhöõng Ngöôøi tinh khoân ñaàu tieân, ñaõ xuaát
hieän loái 300.000 naêm tröôùc coâng nguyeân. Khoái löôïng naõo soï
trung bình laø 1.300 phaân khoái, töùc laø 300 phaân khoái lôùn hôn
naõo soï cuûa Homo erectus. Ñi keøm theo vôùi vieäc taêng theâm
khoái löôïng naõo soï laø nhöõng ñoåi thay ngay taïi trong caùch caáu
truùc cuûa boä naõo. Moät thôøi gian sau, Ngöôøi tinh khoân coøn
bieát choân caát ngöôøi cheát cuûa mình nöõa: ngöôøi ta ñaõ tìm
thaáy hôn 20 phaàn moä ñöôïc coi laø cuûa caùc ngöôøi soáng caùch
ñaây 50.000 naêm.
Trong thôøi gian aáy, con ngöôøi hieän ñaïi xuaát hieän: nhöõng
vuøng chung quanh Ñòa trung haûi ñaõ coù dòp chöùng kieán caùc
sinh hoaït ngheä thuaät cuûa caùc ngöôøi naøy; töø gaàn 20.000
naêm nay, Homo sapiens ñaõ bieát veõ tranh, chaïm troå, trang trí...
Ñeå neâu roõ nhöõng ñaëc neùt noåi baät cuûa noù, teân goïi Homo
sapiens sapiens ñaõ ñöôïc duøng chæ veà con ngöôøi aáy.
Ñoù laø nhöõng döõ kieän môùi nhaát cuûa khoa coå sinh vaät
hoïc. Duø coøn nhieàu ñieàu chöa haún ñaõ laø chaéc chaén, thì
cuõng coù theå coi caùc söï kieän sau ñaây nhö laø ñaõ ñöôïc thöøa
nhaän:
-mieàn Ñoâng Chaâu Phi laø vuøng ñaõ chöùng kieán nhöõng
böôùc khôûi ñaàu cuûa tieán trình hình thaønh loaøi ngöôøi;
-loaøi ngöôøi baét reã töø giôùi ñoäng vaät, vaø töø ñoù ñaõ tieán phaùt noåi baät daàn leân.
Coù theå tieán xa hôn hay khoâng, ñeå thöû öùc ñoaùn veà quaù trình tieán hoùa thaønh ngöôøi (hominisation), nghóa laø veà toaøn boä nhöõng bieán ñoåi ñaõ môû ñöôøng vaø ñaõ chuaån bò cuõng nhö ñaõ tieán böôùc song song vôùi söï vieäc con ngöôøi xuaát hieän?
2. Quaù trình tieán hoùa thaønh ngöôøi.
Caùc döõ kieän ruùt tæa töø caùc khoa hoùa sinh hoïc (biochimie),
giaûi phaãu hoïc so saùnh (anatomie compareùe), vaø phoâi hoïc
(embryo-logie) ñeàu cho pheùp xaùc ñònh veà moái quan heä thaân
thuoäc gaàn ôû giöõa loaøi khæ hình ngöôøi (singes
anthropomorphes) --ñaëc bieät laø loaøi tinh tinh (chimpanzeù) -- vaø
loaøi ngöôøi. Cô theå con ngöôøi laø thaønh quaû cuûa moät quaù
trình tieán hoùa. Nhöõng ñoät bieán taùc ñoäng ñeán soá löôïng caùc
theå nhieãm saéc (töø con soá 48 tuït xuoáng 46), nhöõng thay ñoåi
trong caáu truùc cuûa chuùng, nhöõng bieán ñoåi trong caùc gien,
v.v... ñaõ cho pheùp öùc ñoaùn veà caùch thöùc hình thaønh cuûa cô
theå con ngöôøi, tieán phaùt töø cô theå cuûa nhöõng oâng toå coå sô
hôn.
Tuy nhieân, caùc ñoåi thay veà di saûn di truyeàn hoïc nhö theá
chæ ñôn thuaàn aûnh höôûng ñeán cô theå khoâng thoâi: ñeå coù
theå ñöùng thaúng leân, ñeå ñöôïc moät boä naõo coù 15 tyû neuron,
ñeå coù ñöôïc ñoâi baøn tay raûnh rang maø laøm vieäc... taát caû
nhöõng thöù ñoù khoâng noùi leân ñöôïc nhöõng neùt caù bieät
hoaøn toaøn ñaëc tröng cuûa con ngöôøi. Nhöõng caù theå töøng
trang trí caùc hang ñoäng vôùi nhieàu tranh aûnh tuyeät ñeïp (caùch
ñaây 20.000 naêm), töøng choân caát keû cheát cuûa mình (caùch
ñaây 70.000 naêm), töøng bieát nhoùm leân löûa taïi Nice hay beân
Trung Quoác (400.000 naêm tröôùc ñaây), ñeàu laø nhöõng con
ngöôøi; nhöõng caù theå töøng bieát ñeõo ñaù ñeå laøm duïng cuï,
cuõng ñeàu laø nhöõng con ngöôøi. Chính taùc phong ñoäc ñaùo
cuûa hoï, khaùc haún so vôùi taäp tính cuûa caùc loaøi vaät, ñaõ cho
pheùp xaùc ñònh nhö theá. Böôùc quaù ñoä ñi töø tình traïng tieàn
nhaân tính cho ñeán hieän traïng cuûa con ngöôøi ngaøy nay, ñaõ
thöïc söï dieãn ra nhö theá naøo?
Nhöõng buoåi ñaàu ñeàu laø nhöõng giaây phuùt khoâng theå
naém ñöôïc. Theá thì, neáu muoán thöû möôøng töôïng laïi nhöõng
thôøi ban sô cuûa loaøi ngöôøi, chaéc haún caàn phaûi döïa theo
kieåu maãu tieán haønh cuûa cuoäc ñôøi cuûa moät con ngöôøi cuï
theå: ñöùa beù môùi chaøo ñôøi laø moät con ngöôøi, moät con
ngöôøi thô aáu; vaø duø laø ngöôøi, noù vaãn chöa theå yù thöùc cho
ñöôïc ñieàu ñoù. Noù seõ coøn phaûi khaùm phaù daàn daàn ñeå
bieát laø mình coù moät thaân theå, seõ coøn phaûi taäp daàn cho
bieát caùch söû duïng nguõ quan cuûa mình, seõ coøn phaûi hoïc taäp
ñeå hieåu ngoân ngöõ cuûa cha meï mình, vaø seõ coøn phaûi ghi
nhaän vaøo trong ñaàu naõo non treû cuûa mình ñuû loaïi döõ lieäu
ñeå coù theå söû duïng khi caàn. Nhöõng böôùc phaùt trieån keå töø
thôøi thô aáu cho ñeán luùc tröôûng thaønh trong ñôøi moät con
ngöôøi, thì lieân tuïc, tieäm tieán, nhöng laïi raát chaäm raõi. Luùc
naøo thì con ngöôøi môùi thöïc söï baét ñaàu coù yù thöùc veà mình?
Tuoåi naøo laø tuoåi coù trí khoân, bieát söû duïng lyù trí? Caû nhöõng
caâu hoûi aáy nöõa coù nghóa gì khoâng?
Ñoái vôùi thôøi ban sô cuûa nhaân loaïi thì cuõng theá. Quaù trình
tieán hoùa thaønh ngöôøi khoâng phaûi chæ thu goïn vaøo trong
moät cuoäc ñoät bieán duy nhaát, nhöng ñaõ phaûi tieán haønh qua
nhieàu chaëng khaùc nhau: giai ñoaïn ñaït ñöôïc, giai ñoaïn ñieàu hôïp
roài ñeán giai ñoaïn tieäm tieán söû duïng nhieàu böôùc caûi tieán
khaùc nhau veà maët cô theå, veà maët trí oùc, cuõng nhö veà maët
taâm lyù. Nhöõng con ngöôøi ñaàu tieân ñaõ phaûi ñeå moät thôøi
gian khaù daøi ñeå coù theå yù thöùc ra raèng mình khaùc haún vôùi
nhöõng con Vöôïn phöông Nam. Cuoäc soáng theo taäp ñoaøn xaõ
hoäi ñaõ ñoùng giöõ moät vai chuû yeáu ngaøy xöa, heät nhö vaãn
thaáy ngaøy nay: gia ñình laø moâi tröôøng lôùn leân vaø hoïc hoûi
ñeå thaønh ngöôøi cuûa con treû.
Tinh thaàn.
Neáu xeùt veà phöông dieän hieän töôïng tieán hoaù, thì con ngöôøi
naèm ngay ôû trong doøng dieãn bieán lieân tuïc tieáp theo sau
nhöõng loaøi ñoäng vaät ñi tröôùc mình; nhöng ñoàng thôøi, ôû moät
laõnh vöïc khaùc, con ngöôøi laïi noåi baät vaø troåi vöôït haún leân
treân toaøn theå giôùi ñoäng vaät, khoâng mang daáu veát cuûa
moät maéc xích lieân tuïc naøo trong chuoãi tieán hoùa vöøa noùi
cuûa giôùi naøy. Chaúng theá maø Teilhard de Chardin nhaän ñònh
noùi raèng con ngöôøi ñaõ böôùc vaøo "ngöôõng cöûa cuûa suy
töôûng".
Chæ caàn nhìn chung laïi böôùc ñöôøng trong quaù trình tieán
hoùa, thì cuõng ñuû ñeå nhaän ra roõ vaán ñeà. Laàn böôùc theo ñaø
bieán hoùa töø vaät chaát, töø nguyeân töû cho ñeán phaân töû, töø
vaät theå trô ì cho ñeán söï soáng, töø nhöõng teá baøo ñôn cho ñeán
ñoäng vaät, roài ñeán con ngöôøi, ngöôøi ta seõ nhaän thaáy laø sau
moãi böôùc tieán, vaät theå caøng trôû neân phöùc taïp hôn leân; vaø
ñoàng thôøi, möùc ñoä caáu truùc, phoái hôïp vaø thoáng nhaát nôi
caùc sinh vaät cuõng cao daàn theâm leân: möùc ñoä cuûa tính noäi
taâm taêng daàn theâm maõi. Vaø vôùi con ngöôøi, thì moät hieän
töôïng chöa töøng thaáy ñaõ xuaát hieän: moät ñoäng vaät coù khaû
naêng suy nghó vaø yù thöùc veà chính mình.
Caùc ñoäng vaät chæ coù khaû naêng ñeå thænh thoaûng duøng
moät hoøn soûi hay moät caønh caây vaøo trong sinh hoaït cuoäc
soáng mình; coøn con ngöôøi thì khoâng nhöõng duøng, maø coøn
coù khaû naêng cheá taïo ra vaät duïng mình caàn. Cheá taïo laø moät
haønh ñoäng coù chuû ñích cho ngaén hoaëc daøi haïn. Haønh ñoäng
aáy haøm suùc moät chuû yù, moät yù töôûng vöôït roäng ra ngoaøi
giaây phuùt hieän taïi. Vaø duïng cuï aáy, con ngöôøi coøn trang hoïa
moät caùch hoaøn toaøn nhöng khoâng, ñeå laøm cho noù thaønh
xinh ñeïp hôn. Laøm moät haønh ñoäng nhöng khoâng laø cho thaáy
mình coù töï do.
Chuû yù, tö töôûng nhôø coù khaû naêng noái keát nhöõng khaùi
nieäm, yù thöùc veà chính mình, töï do: taát caû nhöõng ñaëc tính
aáy laø nhöõng neùt hoaøn toaøn ñaëc tröng cuûa con ngöôøi; nhaø
trieát hoïc coi ñoù laø nhöõng thuoäc tính cuûa moät tinh thaàn; maø
tinh thaàn thì khoâng theå naøo laø saûn phaåm cuûa vaät chaát
ñöôïc, cho duø coù nhôø ñeán vaät chaát ñeå maø bieåu hieän.
3. Ñöùc tin.
Tröôùc nhöõng döõ kieän nhö theá cuûa khoa hoïc vaø trieát hoïc,
caùc tín höõu seõ phaûn öùng nhö theá naøo?
a. Söï vieäc loaøi ngöôøi dính lieàn vôùi loaøi vaät, --hay söï vieäc
con ngöôøi phaùt xuaát töø moät nhaùnh loaøi vaät-- khoâng gaây
moät khoù khaên naøo cho nieàm tin caû. Neáu thaân xaùc con
ngöôøi ñaõ ñöôïc keát tinh töø moät chuoãi daøi cuûa nhöõng bieán
hoùa ñoåi thay xaûy ra ôû nôi moät gioáng loaøi vaät, thì caùc tín
höõu seõ coi hieän töôïng tieán hoùa ñoù laø phöông caùch Thieân
Chuùa duøng ñeå laøm neân thaân xaùc loaøi ngöôøi. Vaø nhö theá,
coâng trình taïo döïng seõ cho thaáy tính chaát nhaát thoáng moät
caùch roõ raøng hôn laø trong tröôøng hôïp con ngöôøi ñöôïc taïo
döïng baèng moät haønh ñoäng tröïc tieáp, töùc laø baèng moät
caùch thöùc taùch rôøi vaø rieâng reõ.
b. Xeùt veà maët trieát hoïc, tính chaát ñaëc thuø, ñaëc tröng cuûa
loaøi ngöôøi (yù thöùc veà chính mình, löông taâm luaân lyù, töï do
löïa choïn, v.v...) cho thaáy con ngöôøi mang ôû trong mình moät tinh
thaàn, moät thaàn trí; vaø thaàn trí aáy haún khoâng phaûi laø keát
quaû cuûa moät quaù trình tieán hoùa sinh vaät hoïc ñôn thuaàn. Ñoái
vôùi caùc tín höõu, thaàn trí aáy laø moät moùn quaø Thieân Chuùa
ban cho, moät moùn quaø nhöng khoâng laøm cho con ngöôøi coù
ñöôïc khaû naêng böôùc vaøo trong voøng quan heä vôùi Thieân
Chuùa Thaàn Trí.
Coù ngöôøi töï hoûi: ñieàu ñoù ñaõ xaûy ra luùc naøo vaø nhö theá
naøo? Hoï muoán, moät caùch naøo ñoù, thaáu hieåu cho ñöôïc haønh
ñoäng taïo döïng, laøm nhö Thieân Chuùa ñaõ can thieäp heät theo
caùch kieåu cuûa moät nguyeân nhaân ñeä nhò (cause seconde),
vaøo trong ñaø dieãn bieán caùc hieän töôïng! Theo thaùnh Toâma,
taïo döïng laø ñaët caùc söï vaät vaøo trong hieän höõu, vaø gìn giöõ
chuùng laïi ôû trong ñoù. Töøng giaây phuùt, vuõ truï haèng khoâng
ngöøng ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng neân: vaät chaát trô ì, thaûo
moäc, loaøi vaät, con ngöôøi, taát caû ñeàu khoâng ngôùt tuøy thuoäc
vaøo Ngaøi. Roõ raøng moùn quaø hieän höõu laø moät moùn quaø
raát phong phuù, vôùi söùc phong phuù taêng trieån theâm maõi: töø
vaät chaát leân giôùi thaûo moäc, roài leân giôùi ñoäng vaät cho ñeán
loaøi ngöôøi. Nhö vaäy, noùi cho ñuùng thì khoâng coù chuoàeän can
thieäp, maø chæ coù söï vieäc moät moùn quaø ñaõ ñöôïc ban ra
moät caùch lieân tuïc ñeå ñöa ñaët töøng söï vaät vaøo trong hieän
höõu, vôùi taát caû moïi tieàm naêng vaø ñaëc tính daønh rieâng cho
noù, ñaõ saün coù duø chöa trieån phaùt ra heát.
c. Khoa hoïc ngaøy nay nghó raèng loaøi ngöôøi ñaõ phaùt xuaát
töø moät doøng gioáng (phylum) duy nhaát (thuyeát phaùt trieån
moät doøng/monophyleùtisme). Coù nhöõng khuynh höôùng coøn
thieân veà caû chuû thuyeát moät nguoàn (monogeùnisme) theo
nghóa heïp nöõa, nghóa laø cho raèng: töø ñaàu, ñaõ chæ coù moät
"caù theå ñoät bieán" (mutant) duy nhaát, töø ñoù phaùt sinh ra
moät caëp (caù theå) hoaëc nhieàu caëp lieân tieáp; khoâng bieát roõ
laø baèng caùch naøo (coù theå coù nhieàu caùch...). Vaø sau ñoù 2
trieäu naêm, Homo sapiens môùi xuaát hieän giöõa moät daân soá
ñaõ ñoâng ñuùc khaù.
Löông taâm luaân lyù cuûa caùc con ngöôøi aáy ñaõ hình thaønh
nhö theá naøo? Luùc naøo thì hoï ñaõ ñaït ñöôïc ñeán choã bieát
phaân bieät giöõa "ñieàu laønh/thieän" vaø "ñieàu döõ/aùc"? Luùc
naøo vaø baèng caùch naøo hoï ñaõ nhaän ñöôïc maïc khaûi veà söï
vieäc mình baét nguoàn töø Thieân Chuùa, vaø veà cöùu caùnh cuûa
ñôøi mình? Bieát bao vaán naïn nan giaûi!
Töôûng cuõng caàn nhaéc laïi raèng trình thuaät trong chöông 3
Saùch Saùng theá khoâng phaûi laø moät vaên baûn ghi laïi lòch söû
töï nhieân cuûa thôøi khôûi ñaàu nhaân loaïi. Añam vaø Evaø laø
nhöõng nhaân vaät cuûa lòch söû sieâu nhieân. Chöông trình thuaät
aáy coù moät muïc ñích song ñoâi: 1. ñeå hieåu laø toaøn theå nhaân
loaïi ñaõ sinh ra töø moät caëp vôï choàng nguyeân thuûy duy nhaát,
haàu xaùc ñònh söï vieäc heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu thuoäc veà
cuøng moät gia ñình, vaø do ñoù ñeàu lieân ñôùi vôùi nhau; 2. maët
khaùc, ñeå keå laïi thaùi ñoä baát phuïc toøng cuûa hoï vaø cuûa con
chaùu hoï, nghóa laø ñeå noùi raèng ngay töø khi bieát duøng töï do
löïa choïn, con ngöôøi ñaõ töø choái khoâng chòu tuøy thuoäc Thieân
Chuùa, khoâng chòu vaâng lôøi Ngaøi, khoâng chòu soáng nhö laø
con cuûa Ngaøi: con ngöôøi ñaõ töø choái khoâng chòu ñoùn nhaän
keá hoaïch Thieân Chuùa ñeà ra cho ñôøi mình.
Ñeå hieåu vaên baûn aáy, thì caàn phaûi ñi töø trình thuaät cuûa
Taân Öôùc noùi raèng Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng Cöùu Theá: loaøi ngöôøi
caàn ñöôïc cöùu ñoä. Vôùi söùc rieâng cuûa mình, con ngöôøi khoâng
theå thaàn hoùa chình mình; chæ khi naøo bieát keát hôïp vôùi Ñöùc
Kitoâ, thì luùc ñoù, con ngöôøi môùi thaàn hoùa chính mình ñöôïc.
Moái lieân ñôùi sinh vaät hoïc do Añam maø coù ôû giöõa loaøi
ngöôøi, chæ thuaàn tuùy laø moät hình aûnh, chæ coù tính caùch
bieåu töôïng. Lieân ñôùi ôû giöõa loaøi ngöôøi: coù thaät, nhöng
tröôùc heát laø do vaø trong Añam thaät, laø chính Ñöùc Gieâsu
Kitoâ.
TOÅNG LÖÔÏC VAØ KEÁT LUAÄN
1. Giöõa nhöõng gì khoa hoïc tìm thaáy vaø nhöõng gì ñöùc tin
khaúng ñònh, khoâng theå coù ñoái nghòch thöïc söï ñöôïc, bôûi vì hai
loaïi hieåu bieát aáy thuoäc hai laõnh vöïc khaùc nhau, naèm ôû hai
bình dieän khaùc nhau.
2. Tröôùc khi nhaän ra caùch thöùc phaân bieät treân ñaây, nhieàu
vuï xung ñoät ñaõ buøng noå; nhöng chæ laø chung quanh nhöõng
vaán ñeà giaû, ñöôïc neâu leân chæ vì giaûi thích Kinh Thaùnh moät
caùch leäch laïc, theo nghóa ñen (chaúng haïn nhö laø ñoái vôùi caùc
trình thuaät veà cuoäc taïo döïng vuõ truï trong 6 ngaøy, veà vieäc
sinh ra Eva töø moät nhaùnh xöông söôøn cuûa Añam, v.v...), hoaëc
laø vì ñaõ duøng moät loái trình baøy mang aûnh höôûng quaù naëng
cuûa trình ñoä hieåu bieát khoa hoïc thôøi Trung coå, ñeå bieåu ñaït
caùc tín ñieàu (ví duï: ñaët tín ñieàu veà nguyeân toäi dính chaët vôùi
trình thuaät hieåu theo nghóa ñen veà Añam vaø Eva). Vôùi ñaø tieán
phaùt cuûa khoa chuù giaûi vaø cuûa thaàn hoïc, caùc vaán ñeà kia
nay khoâng coøn nöõa, vì ñeàu ñaõ ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng
taát caû.
3. Vaãn coøn moät ñieåm gai goùc thaät söï: naõo traïng khoa hoïc
ít khi daønh nhöõng ñieàu kieän deã daøng cho loøng tin. Nhaø khoa
hoïc muoán hieåu cho ñöôïc taát caû, muoán duøng thí nghieäm vaø
lyù trí maø saøng maø loïc, maø moå xeû maø chöùng minh taát caû.
Trong khi ñoù, ñöùc tin laïi goàm haøm nhöõng maàu nhieäm (thöïc
ra, khoa hoïc cuõng theá), maø ñeán caùc tín höõu cuõng phaûi ñaønh
chòu bí, khoâng sao hieåu noåi (maàu nhieäm veà moät Chuùa Ba
Ngoâi, veà khoå ñau ngöôøi voâ toäi gaùnh chòu, veà söï döõ...). Tuy
nhieân, laø raát hôïp lyù chuyeän trí oùc höõu haïn cuûa con ngöôøi
khoâng theå thaáu hieåu Thieân Chuùa Voâ bieân cho toaøn boä, cho
troïn veïn ñöôïc.
4. Theá thì coù phaûi khoa hoïc nhaát thieát seõ daãn loaøi ngöôøi
ñi tôùi keát luaän phuû nhaän Thieân Chuùa hieän höõu (chuû thuyeát
voâ thaàn) hay khoâng? Dó nhieân laø khoâng. Bôûi vì, nhaø khoa
hoïc chaân chính thì khieâm haï, ñeå bieát nhaän roõ laø mình khoâng
theå bieát heát moïi söï ñöôïc. Thaùi ñoä khieâm haï aáy seõ chuaån
bò giuùp cho nhaø khoa hoïc bieát môû loøng ra maø ñoùn nhaän
ñöùc tin. Ngay caû khi vì lyù do caàn phaûi aùp duïng cho chænh
phöông phaùp nghieân cöùu, nhaø khoa hoïc coù ñeå Thieân Chuùa ra
ngoaøi cuoäc khaûo nghieäm cuûa mình, thì nieàm thaùn phuïc maø
nhöõng hieän töôïng laï luøng trong thieân nhieân khôi daäy trong
loøng oâng, cuõng seõ töø töø ñöa oâng ñeán choã phaùt hieän ra
moät Thöôïng Trí haèng hoaït ñoäng trong moïi taïo vaät, vaø nhaän
bieát Ñaáng Thieân Chuùa ñaõ töøng duøng maïc khaûi maø mang laïi
yù nghóa troïn veïn cho cuoäc hieän höõu cuûa con ngöôøi.
Ngöôøi dòch: Nguyeãn Theá Minh.