(DSM5) diagnostiek van borderline persoonlijkheidsstoornis ... · (DSM5) diagnostiek van borderline...

(DSM5) diagnostiek van borderline

persoonlijkheidsstoornis bij

adolescenten

Referaat 20 oktober 2015

Janet Noorloos

Carolein Huijgen

Inhoud referaat

Wat is BPS?

Als passend: BPS wel stellen < 18 jaar

Research, o.a. biosociale theorie

Diagnostiek (B)PS in klinische praktijk

Classificatiecriteria (B)PS in DSM 5

Advisering en indicatiestelling voor behandeling

J.R. Noorloos & C. Huijgen 2 Referaat 20-10-2015

Diagnostiek BPS bij jongeren

in de klinische praktijk

Janet Noorloos

Klinisch psycholoog-

psychotherapeut

J.R. Noorloos & C. Huijgen Referaat 20-10-2015 4

Wat is BPS: borderline

persoonlijkheidsstoornis?

1. Emotionele ontregeling

2. Intermenselijke

ontregeling

3. Ontregeling van het zelf/

cognitieve ontregeling

4. Gedragsontregeling

1. Emotionele labiliteit

Problemen met woede

2. Chaotische relaties

Angst voor verlating

3. Identiteitsverwarring

leegte, dissociatie

cognitieve rigiditeit

4. Suïcidaliteit,

automutilatie

impulsief gedrag

(B)PS bij 12-18 jarigen?

Aarzeling en niet weten hoe te diagnostiseren,

Angst voor stigmatisering

Maar dit stemt niet overeen

met research uitkomsten en richtlijnen

Internationale visie: er zijn geen geldige

argumenten meer om adolescenten met deze

klachten een (B)PS diagnose te onthouden

J.R. Noorloos & C. Huijgen 5 Referaat 20-10-2015


Video

Diagnose BPS onder 18 jaar?

volgens Anne en Josephine

Referaat 20-10-2015

Verschillen BPS </> 18 jr

Prevalentie adolescenten iets hoger:

PS: 6-17%, BPS: waarschijnlijk rond 3%

Switchen ado’s naar PS in zelfde cluster (a, b, c)

Tussendoor periodes meer adequaat

functioneren

Ernstige groep: meer problemen op alle

levensgebieden en later lager sociaal en

beroepsfunctioneren en meer gebruik van GGZ

J.R. Noorloos & C. Huijgen 7

Research bij adolescenten

BPS is bij adolescenten (>12) valide diagnose

BPS biosociaal bepaald: pervasieve emotionele

ontregeling door neurobiologische factoren in

transactie met invaliderende omgeving

BPS is behandelbaar: ado >10 jaar 88% in

remissie, na behandeling 7x sneller herstel

Referaat 20-10-2015 J.R. Noorloos & C. Huijgen 8


Video

Borderline:

Waar heb je last van gehad?


Algemene aanbevelingen

Investeer in de werkrelatie

Gebruik multipele informanten (ado/ou/lk)

Zo mogelijk gestandaardiseerde instrumenten

Classificerend en dimensioneel

Ontwikkelingspsychologisch perspectief

Cultuursensitief en systemisch

Let op comorbiditeit

Vat sterke en zwakke kanten samen in diagnose

Volg een gefaseerd model voor diagnostiek

www.kenniscentrum-kjp.nl


http://www.kenniscentrum-kjp.nl/



Richtlijn: gefaseerde diagnostiek

1. Klachten/ symptomen te verklaren vanuit

ontwikkeling, andere diagnose of LVB (IQ < 80)

2. PS? duurzaam afwijkend patroon in:

- cognities

- affecten

- impulsbeheersing

- interpersoonlijk functioneren

3 BPS screening/classificatie voor zorgpad

4 Dimensionele diagnostiek voor BHP

5 Herdiagnostiek na BPS gerichte behandeling


BPS diagnostiek

Consensus experts landelijk

kenniscentrum KJP en E-KJP

over instrumenten BPS

-Screening: McLean

- Classificatie DSM 5 op basis

SCID II interview, BPS schaal

- Diagnostiek: regulier (divers)

- Ernstmaat: BPDSI (< 18 ado)

Referaat 20-10-2015 12

- inventarisatie symptomen &

probleemgebieden (en cultu-

rele inbedding daarvan)

- ontwikkelingsanamnese

- familie/gezinsanamnese

- SCL-90

- CERQ

- VZG

> 18 j. VKP

Cluster A: zorgpad psycho-

tische stoornissen of ASS

Cluster B: Borderline stoornis

- screeningslijst BPS bvMcLean

- klinisch interview BPDSI- IV-ado

Cluster C: zorgpad angststoor-

nissen of OCD

Beslissing

Beslissing

Einde behandeling

Evaluatie na 3 maanden of

eerder bij beëindiging

Beslissing

Exit zonder diagnostiek/behandeling:- afsluiten

- verwijzen intern: ander zorgprogramma

- verwijzen extern: ketenpartner-

voorafgaand aan de intake verplicht

- 1e diagnostiek/screening + triage: ASEBA/SDQ/SPsy/

SDQleerkracht/DAWBA

- stoornisspecifieke verdieping; zie diagnostiek

- effectmetingbehandeling:ASEBA/ SDQ/ SPsy/ SDQlkr,

+ Kidscreen+HoNOSCA + Borderline: BDPSI-IV-ado / BPDSI

Exit na behandeling:- boostersessie + afsluiten

- inschakelen ander zorgprogramma


ROM eind

NAZORG

BESLUITVORMING

INTAKE

SCREENING

Beslissing

Beslissing

Beslissing

Exit zonder diagnostiek/behandeling:- afsluiten

- verwijzen intern: ander zorgprogramma


Exit na diagnostiek zonder

behandeling:-

- afsluiten

- inschakelen ander zorgprogramma: ADHD,

Angst, ASS, Chron. Trauma, OCS, Eet-

stoornissen, ODD/CD, Problematisch mid-

delenmisbruik, Psychotische stoornissen,

Stemmingsstoornissen, somatoforme stoor-

nissen

- verwijzen extern: ketenpartner: middelen-

misbruik-

- telefonisch, schriftelijk, digitaal

- lezen dossier en opvragen extra informatie

- intake, klachtenanamnese, verslaglegging

ontwikk.anamnese, hetero-anamnestische informatie

psychiatrisch onderzoek, somatisch onderzoek,

schoolinfo, psychodiagnostisch onderzoek, spelob-

servatie, gezinsobservatie etc afh van wat nodig is.

Multidisciplinair overleg, adviesgesprek en besluitvor-

ming dmv shared-decisionmaking (maximale pa-

tient–ouderparticipatie om tot keus van behandeling

te komen),verslaglegging,verwijzersbrief,behandelpl.

idem

Beslissing

Beslissing







BEHANDELING

DIAGNOSTIEK

basisdiagnostiek > 12 j:

- invent. sympt & probleemge-

bieden (en culturele inbed.)

- ontwikkelingsanamnese

- familie/gezinsanamnese

Cluster A: zorgpad psycho-

tische stoornissen of ASS

Cluster B: Borderline stoornis

- screeningslijst BPS bvMcLean

- SCID II, BPS schaal

- klin. intervw BPDSI- IV-ado/

BPDSI voor volwassenen

Cluster C: zorgpad angst of

OCD

op indicatie: optioneel

- kinderpsych oz jeugdige

- BPDSI-IV p (ouders)

- DAPP-SF-A

- diagnostiek andere persoon-

lijkheidsstoornissen bv SCID-II

- somatisch onderzoek

- psychologisch oz (soc–emo)

- neuropsych screen/onderzoek

- intelligentie oz

- diagnostiek naar middelen

Psychose (risico voor):CAARMS

Depressie: <16j CDI, >16j IDS

Trauma: CRIES-13

Zorgpad Op indicatie

Jeugdige Ouder(s)

psycho educatie o.a. Bateman en Krawitz psycho educatie o.a. Bateman en Krawitz

> 12 jaar

Jeugdige Ouder(s)

oudercontacten passend bij behandeling

DGT-J oudercursus of netwerktraining

(groep)

Idem


12 - 23 jaar

Jeugdige Ouder(s)

12 - 23 jaar

Jeugdige Ouder(s)

oudercontacten passend bij de

behandeling


12 - 23 jaar 12 - 23 jaar

Jeugdige Ouder(s) Jeugdige Ouder(s)

oudercontacten passend bij de

behandeling

ROM voormeting

12 - 23 jaar

Bed op Recept

(Dag)klinische behandeling

(incl vaktherapie behorende bij de

DGT/SFT/MBT behandeling)

farmacotherapie

Kortdurend of kortdurend specia-

specialistisch listisch intensief

aanvullend aanvullend specialis-

specialistisch tisch intensief

Gezinsgedragstherapie/(multi) sys-

teemtherapie: bv

- FFT of

- MDFT of

- MST

Systeemtherapie binnen DGT/SFT/

MBT kader.

Gezinsbeeldende therapie of

Gezins Psychomotore therapie

binnen DGT/SFT/MBT kader

Ambulante behandeling:

- Fact

- Intensieve ambulante gezinszorg

idem

Bij Borderline: BPDSI-IV-ado, ASEBA/SDQ/SPsy/

SDQt + Kidscreen jeugdige en ouders, eventueel

leerkracht HoNOSCA, GGZ Thermometer

ROM eind

ROM

na 12 maanden

Bij Borderline: BPDSI-IV-ado

binnen half jaarBij Borderline: BPDSI-IV-ado, ASEBA/SDQ/SPsy/









idem

idem

Emotieregulatietraining; ERT of

DGT-J (Dialectische gedragstherapie voor

jongeren voor borderlinestoornis <21j)

Surfen op emoties of

DGT (Dialectische gedragstherapie Linehan

> 18j of

SFT-a (Schemagerichte therapie Young) of

MBT-a (Mentalization-Based Treatment)

groep/individueel

Evaluatie na einde module

of eerder bij beëindiging





ROM eind

ROM eind

J.R. Noorloos & C. Huijgen

DSM 5 Classificatie

Persoonlijkheidsstoornissen

sectie II en III

Carolein Huijgen

Kinder- en jeugdpsychiater

DSM 5 Classificatie


Discussie over de huidige diagnostiek:

beperkingen categoriale model versus

dimensionele model

sectie II: classificatie model voor de klinische

praktijk (categoraal)

sectie III: alternatieve dimensionele model

Referaat 20-10-2015 14 J.R. Noorloos & C. Huijgen

Discussie persoonlijkheidsdiagnostiek

Huidige Categoriaal model

Dimensioneel model

Arbitraire grens met normaal Overgang geleidelijker met normale

ontwikkeling

Heterogeniteit binnen PS PS meer gespecificeerd

Overlap van symptomen van PS met

symptomen van andere stoornissen

Overlap in mindere mate

Beperkte klinische bruikbaarheid

vanwege heterogeniteit in PS

Gespecificeerde kenmerken zijn

aangrijpingspunten voor de

behandeling

Symptomen minder stabiel in tijd Persoonlijkheidstrekken meer stabiel

Niet op onderzoek gebaseerd

Meer op onderzoek gebaseerd


DSM 5 Classificatie

persoonlijkheidsstoornissen, sectie II

- Voor de dagelijkse klinische praktijk

- Op basis van het categoriale model

- Vergelijkbaar met DSM IV


DSM 5: sectie II t.o.v. DSM IV

Wat is hetzelfde in DSM 5:

Wat is anders in DSM 5:

Definitie en criteria

Geen As II

10 typen PS

Met cluster A, B, C

Geen PS NAO, in plaats daarvan:

+ andere gespecificeerde PS

+ ongespecificeerde PS

Persoonlijkheidsverandering door …

(Vermeld de somatische aandoening)

Persoonlijkheidsverandering door een

somatische aandoening:

+ dan vermelden welke aandoening

+ specificeer

+ in hoofdstuk PS



DMS 5, sectie II: criteria

A: Duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en

gedragingen: - cognitie

- affecten

- impulsbeheersing

- interpersoonlijk functioneren

B t/m F: relatief inflexibel en stabiel, meerdere

levensgebieden, lijdensdruk/ beperkingen in

functioneren gevend, niet anders te verklaren


Borderline Persoonlijkheidsstoornis

DSM 5, sectie II: criteria ( > 5 kenm.)


Duurzaam patroon van instabiliteit:

cognities: stressgerelateerde dissociatie of

paranoïdie, instabiel zelfbeeld, leegheid

affecten: instabiliteit resp. reactiviteit van

stemming

impulsiviteit: op verschillende gebieden,

recidiverend suïcidaal gedrag, agressie

interpersoonlijk: alles of niets relaties, angst

voor verlating

Andere gespecificeerde en

Ongespecificeerde Persoonlijkheidsstoornis

Andere gespecificeerde PS:

PS,voldoet niet volledig aan een specifieke PS

vermeld de specifieke reden

Ongespecificeerde PS:

PS,voldoet niet volledig aan een specifieke PS

vermeld reden van het niet specifieren


Alternatief DSM- 5- model voor

persoonlijkheidsstoornissen: sectie III

Dimensioneel model i.v.m. tekortkomingen in

huidige categorale indeling

Voor nader wetenschappelijk onderzoek

Wordt in de toekomst belangrijker (DSM 6 of..)


Alternatief DSM- 5- model voor

persoonlijkheidsstoornissen: criteria

A: PS classificatie wordt bepaald door de mate

van disfunctioneren van het zelf en inter-

persoonlijk (matig tot ernstig)

B: Het type PS wordt bepaald door specifieke

combinatie van pathologische PS- trekken

C t/m G: relatief stabiel, pervasief, niet passend

bij andere stoornis of normale ontwikkeling


Alternatief DSM-5- model: criterium A

persoonlijkheidsstoornis ja/ nee + ernst

Niveau van persoonlijkheidsfunctioneren

zelf

identiteit

Eigenheid

Eigenwaarde

emoties

zelfsturing

Doelen

Normen

zelfreflexie

Inter-persoonlijk

empathie

Begrip ander

Perspectieven

impact

intimiteit

Verbondenheid

Nabijheid

wederkerigheid


Alternatief DSM-5-model:criterium B

combinatie van trekken bepaalt het type PS

25 facetten verdeeld over 5 domeinen:

negatieve affectiviteit: heftige emoties

afstandelijkheid: teruggetrokken

antagonisme: conflicten

ongeremdheid: impulsief

psychoticisme: bizarre ervaringen


Alternatief DSM- 5- model PS: verschil tussen sectie II en III

DSM 5 sectie II DSM5 sectie III , alternatief model

Definitie: Duurzaam patroon van

ervaringen en gedragingen t.a.v

cognities, affecten, impulsen, en

interpersoonlijk functioneren

Beperkingen in het zelf en inter-

persoonlijk functioneren en specifieke

combinatie persoonlijkheidstrekken

Geen ernst maat Ernst maat

10 Persoonlijkheidstypen

cluster A, B en C

6 PS typen (geen afhankelijke

paranoïde, schizoïde en histrionische

PS) Geen clusters

Andere gespecificeerde en

Ongespecificeerde PS

Trekgespecificeerde PS (TGPS)



Video

Borderline:

problemen met identiteit en intimiteit


Van diagnostiek naar behandeling

Janet Noorloos

Klinisch psycholoog-

psychotherapeut

BPS diagnostiek en indicatiestelling

Referaat 20-10-2015 28 J.R. Noorloos & C. Huijgen

Gespecialiseerde afdeling bij

emotionele stoornissen

zo nodig samenwerking met

• Bascule (jeugd) afdelingen

• Panama: acute opname:

• Leren & Ontwikkelen: minder

begaafden

• Forensisch: justitieel

kader/agressie op voorgrond

Communiceren diagnose

Zorg dat er een goede werkrelatie is en voldoende rust

Beschrijf symptomen/beperkingen + protectieve factoren

Als er genoeg aanwijzingen zijn, wees in bijna alle

gevallen duidelijk over BPS naar de jongere:

Vermijd vage termen, zoals “trekken van” of BPS i.o.

Informeer -indien er toestemming is- ook ouders en

collega’s, maar vertel BPS classificatie meestal niet aan

derden, zoals school, familie

Geef voldoende psycho-educatie

Communiceer op realistische wijze hoop op verandering

(verwijs naar of bied) Gespecialiseerde behandeling


Kern van DGT

1: Verandering 2: Acceptatie

dialectiek

1. Extreme emotionaliteit meer

in evenwicht krijgen en

desadaptieve,

stemmingsafhankelijke

gedragingen reduceren

2. Eigen gevoel en gedachten

leren herkennen, onder

woorden brengen,

vertrouwen en valideren

R.M. de Bruin & J.R. Noorloos

30 Orienttatiecursus DGT-J

Behandelmodules/functie

1. Groepsvaardigheidstraining

(wekelijks)

2. Individuele therapie (wekelijks)

3. Telefonische consultatie en

op indicatie Bed op Recept

4. Consultatieteam (intervisie)

Extra toevoeging jeugd:

5. Oudercursussen en

systeemtherapie

1. Nieuwe copingvaardigheden aanleren

2. Motiveren, oude vaardigheden ontleren, nieuwe vaardigheden leren toepassen, crisisinterventie

3. Generaliseren naar het dagelijks leven, effectief hulp vragen

4. Therapeuten gemotiveerd en vaardig houden

5. Stabiele en validerende leefomgeving bevorderen

31 Orienttatiecursus DGT-J

R.M de Bruin & J.R. Noorloos

Conclusie

Diagnostiek en indicatiestelling van BPS

bij adolescenten:

durf de diagnose te stellen

diagnostiseer zorgvuldig

communiceer hoop aan jongeren en ouders

en verwijs naar gespecialiseerde behandeling


(DSM5) diagnostiek van borderline persoonlijkheidsstoornis ... · (DSM5) diagnostiek van borderline...

Documents

Transcript of (DSM5) diagnostiek van borderline persoonlijkheidsstoornis ... · (DSM5) diagnostiek van borderline...