Czy nie zastanawiało Was nigdy, w jak różny sposób widzimy świat? Dlaczego niekiedy coś wydaje się czymś innym, niż jest naprawdę?O tym wszystkim będziemy rozmawiać podczas wędrówki przez wystawę Tomasza Dobiszewskiego Drobne nieobecności. Zapraszamy na wspólną wyprawę!

Naszym pomocnikiem w drodze będzie fotografia. Zapewne każdy z Was miał już w ręce aparat i zrobił samodzielnie przynamniej kilka zdjęć, wiecie więc już mniej więcej, o co w niej chodzi. Tym razem poznacie jednak mniej znane sposoby fotografowania i zapisywania obrazów w naszej pamięci. A przede wszystkim stworzymy pole do działania naszej wyobraźni!

Tomasz DobiszewskiDrobne nieobecności, czyli wszystko, czego nie zobaczycie na wystawie.

Tekst: Anna LebensztejnProjekt graficzny i skład: Aleksandra WiśniewskaKorekta: Monika Ples

Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, 31-011 KrakówPl. Szczepański 3a, tel. +48 12 422 40 21, +48 12 422 10 52 fax: +48 12 421 83 03,www.bunkier.art.pl, sekretariat@bunkier.art.pl

Dyrektor: Piotr CypryańskiNakład: 3000 szt. ISBN: 978-83-62224-37-1

Tekst przewodnika jest dostępny na licencji Creative Commons: Uznanie Autorstwa-Użycie Niekomercyjne-Bez Utworów Zależnych 3.0 Polska. Treść licencji jest dostępna na stronie: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/

02

SALA 1

DesygnatyZdjęcia w pierwszej sali zostały wykonane w technice FOTOGRAFII OTWORKOWEJ. Na czym to polega? Mówiąc najprościej, to fotografia, w której nie używa się tradycyjnego optycznego obiektywu. Zastępuje go malutka dziurka. To przez nią do aparatu wpada światło i tworzy obraz w jego wnętrzu.

W przypadku fotografii pokazywanych w tej sali Tomek Dobiszewski poszedł jeszcze dalej. W aparacie otworkowym zamiast zwykłej dziurki wyciął otwory w kształcie wyrazów. W ten sposób na fotografii oprócz samego obrazu pojawiły się również słowa, układające się w zdania na kolejnych fotografiach. Czemu to służy? Artysta prowadzi tu grę pomiędzy słowem a obrazem – podsuwając nam pewne słowa, które nadają dodatkową treść oglądanym obrazom.

Artysta przy aparacie!

ZADANIESpróbujcie wykonać własny aparat otworkowy w domu! Potrzebne będą Wam:

kartonowe pudełko, np. po butach;kawałek światłoczułego papieru;

czarna taśma klejąca;igła.

W wieczku pudełka zróbcie dziurkę igłą. Na razie ją zasłońcie np. taśmą klejącą lub kartką papieru. Przy zgaszonym świetle zamocujcie na dnie pudełka papier światłoczuły. Nakryjcie pudełko wieczkiem i zabezpieczcie krawędzie czarną taśmą klejącą – ważne jest, aby do wnętrza aparatu dostawało się jak najmniej światła. W słoneczny dzień wyjdźcie z aparatem na zewnątrz i ustawcie go na wprost przedmiotu/miejsca, które chcecie sfotografować – dobrze, jeśli będzie nieruchome. Odsłońcie dziurkę i poczekajcie, aż papier we wnętrzu pudełka się naświetli – najlepiej poczekajcie około pół godziny. Po tym czasie na papierze pojawi się obraz fotografowanego przedmiotu/miejsca. W ten sposób otrzymacie własną fotografię otworkową! 06

04

SALA 2

opowieści cieniFotografia to gra świateł i cieni. W prezentowanych w tej sali pracach cienie odgrywają szczególną rolę. Ukazane na fotografiach cienie zostały odtworzone na podłodze za pomocą różnych materiałów – trawy, drewna, piasku. Obiekt staje się zapisem cienia, który sam jest zapisem innego przedmiotu. Dziwne?

Ma to jednak swój cel. Pojawia się niepewność – co rzeczywiście istnieje, a co jest wytworem naszej wyobraźni.

Podpis: Jean Baptiste Regnault, Początki malarstwa, 1785, olej na płótnie

05

ZADANIEOdwzorowywanie cieni przez setki lat było jedną z najprostszych metod malowania wiernych portretów. Według legendy w ten sposób w ogóle powstało malarstwo. Jeden z żyjących w czasach starożytnych autorów, Pliniusz Starszy, przekazał opowieść o córce greckiego garncarza Budatesa. Otóż jej ukochany wybierał się w daleką podróż. Pragnąc w jakiś sposób zaradzić tęsknocie, zakochana dziewczyna umieściła narzeczonego na tle ściany, a następnie ustawiła lampę w taki sposób, by jego profil rzucał wyraźny cień. Dziewczyna obrysowała cień, tworząc w ten sposób pierwszy na świecie obraz.

W kolejnej sali to Wy będziecie mogli narysować portret, odwzorowując cień drugiej osoby. Usadźcie jednego z rodziców bokiem po jednej stronie ramy obrazu, a sami spróbujcie odrysować na kartce cień rzucany przez jego profil.

Zabierzcie ze sobą do domu portret na pamiątkę!

06

SALA 3

MEMORABILIAW następnej sali przygotujcie się na niespodziankę! Będzie w niej zupełnie ciemno, a same prace zobaczycie w postaci kilkusekundowego rozbłysku. O co tu chodzi?

Czy kiedyś zdarzyło się Wam dłużej patrzeć na zachodzące słońce, a potem szybko odwrócić wzrok? Przypomnijcie sobie, co wtedy widzieliście. Pod Waszymi powiekami zarysował się na kilka sekund ten sam okrąg słońca, najpierw taki sam jak widzieliście, a potem w zielono-niebieskim kolorze. Nie widzieliście go już oczami, ale dalej był on przez chwilę w Waszej głowie.

To zjawisko określa się mianem POWIDOKU. Powidok jest to obraz wewnętrzny, powstający na siatkówce oka po chwili patrzenia na przedmiot odbijający światło lub na samo źródło światła. Siatkówka w pewien sposób „zapamiętuje” widok, nawet jeśli odwróciliśmy już od niego wzrok.

Prace w tej sali oglądacie właściwie jedynie dzięki powidokom. Moment, w którym w rozbłysku pojawiają się same fotografie, jest tak krótki, że nie zdążycie ich dokładniej obejrzeć oczami. Widzicie je wyłącznie w postaci obrazu zarysowanego we wnętrzu oka.

SALA 4

PAMIĘĆ PO KSZTAŁTACHJeśli w poprzedniej sali byliście zaskoczeni, to teraz dopiero musicie zastanawiać się, co się tu dzieje. Praca przygotowana w tej przestrzeni przez artystę odtwarzana jest przede wszystkim dzięki sile naszej pamięci.

Wykładzina, którą widzicie na podłodze, została powycinana w różne kształty. Artysta, oglądając stare zdjęcia wystaw w Bunkrze, postanowił zapełnić przestrzeń sali obiektami, które kiedyś w niej stały. Niektóre z nich już nie istnieją, inne znajdują się w pracowniach artystów i w muzeach. Dlatego zostały po nich jedynie ślady odciśnięte na podłodze. Na ich podstawie my sami musimy zaś odtworzyć za pomocą wyobraźni, jak wyglądały poszczególne z nich.

Uwolnijcie Waszą wyobraźnię i zapełnijcie ją różnymi dziełami sztuki!

07

ZADANIEAby ułatwić Wam nieco pracę, proponujemy małe ćwiczenie rysunkowe. Na znajdującym się obok instrukcji obrazku ze śladami przedmiotów postarajcie się dorysować przedmioty, które Waszym zdaniem mogły się tam znajdować. Czy była to jakaś rzeźba, obraz czy może coś innego?

OKULOGRAFIAW ostatniej przestrzeni przygotowaliśmy dla Was zadanie związane z pewnym pojęciem, które miało istotne znaczenie w czasie pracy nad wystawą. Chodzi mianowicie o OKULOGRAFIĘ.

Okulografia to technika wykorzystywana w różnych dziedzinach życia, pozwalająca śledzić ruch gałki ocznej. Badania okulograficzne wykonuje się przy pomocy okulografu – specjalnego urządzenia, które rejestruje ruch gałek ocznych osoby patrzącej na daną przestrzeń, obiekt lub przedmiot. Pokazuje on, na czym najczęściej skupia się nasz wzrok i w jakiej kolejności coś oglądamy, czemu poświęcamy więcej, a czemu mniej uwagi.

W czasie pracy nad wystawą artysta poddał się badaniom okulograficznym, oglądając w ich trakcie różne zdjęcia przestrzeni Galerii. Okulograf zapisywał, które elementy przyciągają jego uwagę, a po których prześlizguje się wzrokiem. Na ilustracji obok turkusowe kropki pokazują, na co patrzył artysta. Wpisane w nie liczby oznaczają, w jakiej kolejności spoglądał na poszczególne elementy, a wielkość kropek wskazuje, jak długo zatrzymywał na nich spojrzenie.

Zapraszamy Was do ćwiczenia, które będzie odwróceniem efektów badania, któremu poddał się artysta. Na ścianach pomieszczenia rozwiesiliśmy wydruki wnętrz Bunkra, które Tomek Dobiszewski poddał badaniom okulograficznym. Miejsca, które bardziej przyciągały jego wzrok, zostały zaciemnione czarnymi plamami. Waszym zadaniem jest odtworzenie brakujących elementów. Za pomocą białej kredki dorysujcie to, czego brakuje na obrazku – części schodów, ściany, okna, lampy, dzieła sztuki… To zadanie dla Waszej wyobraźni i spostrzegawczości! Powstały rysunek możecie zabrać ze sobą do domu lub zostawić go jako część Waszej własnej wystawy.

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

10Przestrzeń Bunkra poddana badaniom okulograficznym.