Dr. Musli Vërbani - Texhvidi për fëmijë

Dr. Musli Vërbani

TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL

13

Kaçanik, 2010

Autori:

Dr. Musli VËRBANI

Titulli:

TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL

Korrektor:

Muharrem Qilafi

Radhitja kompjuterike:

Sadulla Sefa

Kopertina dhe dizajni grafik:

Mumin Shehu

Shtypi:

“FOCUS”

2

13

Norvegji, 2010

Të drejtën e ribotimit e rezervon botuesi

PËRMBAJTJA:

HYRJE...........................................................................................................................................4

ISTIADHE.....................................................................................................................................5

BISMIL-LAHI...............................................................................................................................6

KASR - ZANORET E SHKURTA...............................................................................................6

MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE.....................................................................................8

MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR.............................................9

MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NË MES TË DY FJALËVE.................................................10

MEDI LAZIM - ZGJATIMI I DOMOSDOSHËM.....................................................................10

2. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi apo idgami. Shembull:.........................................................................12

MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT..........................................................................................13

MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTË......................................................................13

DAMIRË - PËREMRI VETOR...................................................................................................14

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI...............................................................................16

IDHHAR – QARTËSIMI............................................................................................................17

IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR. .18

IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE)...................21

IKLAB - TJETËRSIMI................................................................................................................22

IHFAJA – FSHEHTËSIMI..........................................................................................................22

IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA....24

ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR (ME SUKUN)...................................................26

3

13

IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NGJASHME.......27

IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËJTA..........................28

KALKALE - DRIDHËSIMI........................................................................................................29

IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE..........................................................30

IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR......................................................................30

SHKRONJA ر - R.......................................................................................................................31

FJALA E ALLAHUT - هلل33 33........................................................................................................ٱ

SEKTE - PAUZA FRYMORE....................................................................................................33

RREGULLAT E PIKËSIMIT......................................................................................................34

SHKRONJAT E KUR'ANIT.......................................................................................................35

LLOJET E SHKRONJAVE.........................................................................................................36

Elifin.............................................................................................................................................38

38....................................................................................................................................................ا

Lam..............................................................................................................................................38

38...................................................................................................................................................ل

Raun.............................................................................................................................................38

38...................................................................................................................................................ر

SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'AN.....................................38

TUFË VARGJESH TË TEXHIVDIT PËR FËMIJË...................................................................40

HYRJE

4

13

Fëmijë të dashur, zëri i juaj është i ëmbël, trupi i juaj është i njomë, zemra juaj është e pastër, mendja juaj është e kthjellët, gjuha juaj është e njomë. Ta dini se keni lindur, e nuk keni ditur asgjë; nuk keni ditur as te flisni, e tash jeni në gjendje të flisni; nuk keni qenë në gjendje t’i bashkoni dy shkronja, ndërsa sot thurni fjalë e fjali. Zoti i Lartmadhëruar ju ka dhënë shikimin, dëgjimin dhe mendjen (e zemrën). Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka krijuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar të flisni, të dëgjoni dhe të studioni. Lexoni fjalën e Zotit me përkushtim, me vëmendje dhe me precizitet. Kur’ani është Libër i Zotit, i cili i ka zbritur Muhamedit a.s., nëpërmjet melekut Xhibril, për njerëzimin. Fillon me suretul Fatihah dhe përfundon me suretu Nas.

Libri, të cilin e keni në dorë, quhet “Texhvidi”. Texhvid do të thotë “zbukurim”. Të kënduarit e Kur’anit me Texhvid është obligim. Nëse e lexoni Kur’anin me përpikëri ju sillni freski në zemra, lumturi në shpirtra, afrim në fjalën e Allahut, sillni dobi të përgjithshme, kështu fitoni shpërblim prej Allahut dhe kënaqësi prej Tij.

Shpresoj që, edhe mua edhe juve, Allahu të na bëjë prej atyre që lexojnë Kur’nin, e mësojnë atë dhe menjëherë ua mësojnë të tjerëve për ta lexuar me përpikëri dhe me precizitet, që të arrijmë gradën dhe shoqërinë e atyre që Allahu i ka ngritur më së larti, pra pejgamberëve, të sinqertëve, dëshmorëve dhe të mirëve, sepse nuk ka shoqëri më të mirë se shoqëria me ta.

Dr. Musli Vërbani

Oslo, 2010

ISTIADHE

Kur’ani është Libër i Allahut, kur të fillohet leximi i Kur’anit fillohet me:

ذ عو ه أ ل ل ا ن ب ن م طا ي ش ل م ٱ جي ر ل ا

5

13

Euudhu bil-lahi minesh-shejtaanirr-rraxhiim

Argument për këtë kemi ajetin Kur’anor, ku Zoti i Lartmadhëruar thotë:

“Dhe kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtje nga Allahu prej shejtanit të mallkuar.”

Edhe pse shumica e dijetarëve janë të mendimit se këndimi i Istiadhes është mendub, një pjesë e dijetareve mendojnë se është vaxhib.

BISMIL-LAHI

Këndimi i BISMILAHIT në fillim të çdo sureje, përpos suretu Tevbe, është vaxhib. Pra, në fillim të çdo sureje (përpos suretu Tevbe) e këndojmë:

Mënyrat e këndimit të ISTIADHES dhe BISMILAHIT para leximit të Kur’anit janë:

1. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi. Kjo është mënyra më e mirë;

2. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi së bashku me fillimin e sures;

3. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin, ndërprerja, e pastaj fillimi i sures;

4. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin dhe fillimin e sures.

KASR - ZANORET E SHKURTA

Çdo shkronjë, e cila në vetvete ka fet’han ـــــــ, damen ـــــــ ose kesren ـــــ33 dhe nuk ka diçka tjetër, lexohet shkurt dhe quhet – KASR.

م س ـ ن ا ب ما ح ر ل حيم ا ر ل ا

BISMIL-LAHIRR-RRAHMANIRR-RRAHIM

6

13

SHEMBUJ:

ب ح م ث بت ب أ ن إHabe Thumme Tub Ebe Inne

نس رز ب ر م ذ مدSinun Zur Rabbi Dhemme Demun

لظ بط دض ب ص د شDhil-lun Tib Diddun Sabbe Shidde

ب ت ك دق لف ل غ د ةعKutibe Kad Fil Gal-le Iddetun

مي له و دن ن مJemun Hel Ve Nidun Mine

Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram) të zgjatet.Kohëzgjatja: As nuk humbet në tërësi dhe as nuk zgjatet.Shenja: Vendosja e fet’has ose dammes mbi shkronjë, ose e kesres nën shkronjë, por e pa shoqëruar me diçka tjetër.

7

13

MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE

Çdo shkronjë, e cila, përpos zanores së shkurtër, ka ndonjërën prej zanoreve

të gjata ي, و, ا , këndohet gjatë sa dy vokale dhe quhet - MED (ZGJATIM). Ky

zgjatim nuk bëhet tejmase, për këtë arsye quhet MEDI TABIJ - Zgjatje natyrore. Shkronjat zgjatuese të zanoreve të gjata janë:

ا - ELIF, و - VAVI dhe ي - JAU. SHEMBUJ:

زجا ا بث بطا ا تب بءاXhaaze Thaabe Taabe Baate Aabe

نرا قذا ردا بخا بهاRaane Dhaaka Daarun Haabe Haabe

ردا رصا ـ دشي ـ رسي لزاDaare Saare Shiide Siire Zaale

رفوغ بغا ذعوأ مظا ل رطوGafuurun Gaabe Euudhu Dhaalimun Tuurun

رنو مصو ـأ ي مل لقا ـ لقيNuurun Suumun Eliimun Kaale Kiile

Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram të shkurtohet). Kohëzgjatja: Dy vokale.

Shenja: Përpos fet’has, dames ose kesres, shkronja shoqërohet me - و ,ELIFIN – ا

VAVIN ose ي – JAUN.

8

13

MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata, shkronjave zgjatuese (ELIFIT- ا, VAVIT -

apo و JAUT - pason (ي hemzeja - ء , bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të

thotë se bëhet zgjatim jonatyror dhe quhet zgjatim ndërfjalor - MEDI MUTASIL. Ky lloj zgjatimi zgjatet 4 vokale, 5 apo 6 vokale. SHEMBUJ:

ءض آ ر آءب ء~ يج ءج آ ءب آDaaaae Beraaaaun Xhiiiie Xhaaaae Baaaae

ض ء~ يت ب ء~وت ء~يس ش ءي آ ر ؤي نآ و Tudiiiie Tebuuuue Siiiie Jeshaaaae Juraaaauune

ء~وس نآؤم و ق ل ءب آ ئف نآ زو ئط ةآ فSuuuue Maaaauun Bilikaaaai Faaaaizune Taaaaifetun

ر ء~يب ي ل و ءأ آ ن ب ئأ مآ ك ع ؤد مآ ك ب ئءا مآ كBeriiiiun Evlijaaaae Ebnaaaaekum Duaaaaukum Aabaaaaekum

ر ء~وق م ءس آ س ؤن مآ ك ض ئأ تآ ي ءض آKuruuuue Semaaaae Nisaaaaukum Edaaaaet dijaaaaae

Dispozita: Është vaxhib (i domosdoshëm), të zgjatet më shumë së dy vokale (pra tri vokale), ndërsa xhaiz (i lejuar) katër vokale.Kohëzgjatja: Zgjatet katër dhe pesë vokale.

Shenja: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes. Shkaktar: Shkronja zgjatuese,

hemzeja - ء.

9

13

MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NË MES TË DY FJALËVE

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - ا , Vavit - و apo Jaut - ي ) pason

أ – Elifi, bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë bëhet zgjatim jo natyror dhe

quhet zgjatim në mes të dy fjalëve - MEDI MUNFASIL.Ky lloj zgjatimi zgjatet katër vokale.

SHEMBUJ:

م لأ آب ز ن ب ا لىإ~ وتوBimaaaa Unzile Tuubuuuu Ilallahi

~وق

مأ ك س ف ن ~ىف و

مأ ك س ف نKuuuu Enfusekum Ve fiiii Enfusikum

ن فأ~ يإ خا ل اء ~وقو ن م اInniiii Ehaafu Kuuluuuu Aamenna

ن كأ آإ ا ن ي ط ع هاأ آي يInnaaaa Eatajnaake Jaaaa Ejjuha

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar), që do të thotë lejohet të zgjatet dy apo katër vokale.Kohëzgjatja: Zgjatet katër vokale.

Shenja: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.

Shkaktar: Shkronja zgjatuese آ – Elif.

MEDI LAZIM - ZGJATIMI I DOMOSDOSHËM10

13

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (ELIFIT - ا , VAVIT - و apo JAUT - ي ) pason ـ ـ –

sukuni rrënjësor, behet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë se bëhet zgjatimi jo natyror dhe quhet zgjatim i domosdoshëm - MEDI LAZIM.

Ky lloj zgjatimi zgjatet 6 vokale. SHEMBUJ: Të gjitha shkronjat në fillim të sureve.

م ن ق صMiiiiiim Nuuuuuun Kaaaaaaf Saaaaaad

ق ع ل سKaaaaaaf Ajjjjjjn Laaaaaam Siiiiiin

و صٱ آلتف ا

طٱ مل ةآ حٱ قل ةآ جح ةآ ر م أ ىن~وت

Ves-saaaaaaffaati

Et-taaaaaammetu

El-Haaaaaakkatu

Haaaaaaxhxhete Te’muruuuuuunnii

نج آ ص ل فا تآ ا ض مم آ و بص آل و

ضٱ لل يآن

Xhaaaaaannun Es-saaaaaaffaati Mudaaaaaam SavaaaaaabVeled-

daaaaaal-liin

Dispozita: Është vaxhib.Kohëzgjatja: Zgjatet pesë, ose gjashtë vokale.

Shenja: Të vendosurit e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.

Shkaku: Takimi i sukunit të shkronjës zgjatuese dhe sukunit pas shkronjës zgjatuese.

11

13

1. Medi lazëm i shkronjave të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e

cila zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami. Shembull:

~ق ~ن

kaaaaaaf Nuuuuuun

2. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e

cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi apo idgami. Shembull:

الم قهيعصElif laaaaaam miiiiiim Kaaaaaaf haa jaa ajjjjjjnsaaaaaad

3. Medi lazëm e fjalëve të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila

zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami.

Shembull:

ل نآ د و آ ت ق كن ل نآ د و آ ت ق ي ص عAaaaaaal-Aane ve kad kunte Aaaaaaal-Aane ve kad asajte

4. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e

cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi ose idgami.

Shembull:

ضٱ ل و لل نآ ي ح ضت نآ وVe Led Daaaaaal-liin Tuhaaaaaad-duune

12

13

MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - ا , Vavit - و apo Jaut - ي ) pason

sukuni i rastit, bëhet zgjatimi jo natyror dhe quhet zgjatim i rastit - MEDI ARID.Medi Aridi mund të zgjatet katër vokale të rritet gjashtë vokale, por mund të

zgjatet edhe në dy vokale (pra, të kthehet në bazë).Shembuj:

ند ي ق ت س مم ي م ل نعا ي ح مر ي ع ت س نن يDiiiin Mustekiiiim Alemiiiin Rahiiiim Nesteiiiin

ح ل ص نم و ح ل ف نم و ن ق نيو و ق ف ن ني و ن م ؤ ني وMuslihuuuun Muflihuuuun Juukinuuuun Junfikuuuun Juëminuuuun

سن ا ي نب ا س ن نإ ا ء ر نق ا مٱ ح ر انل

Naaaas Bejaaaan Insaaaan Kur’aaaan Err-rrahmaaaan

ل مع ي د رق ي ص رب ي ز زع ي ه دش يAliiiim Kadiiiir Besiiiir Aziiiiz Shehiiiid

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Kohëzgjatja: Dy, katër dhe gjashte vokale.Shkaktar: Sukuni i rastit.Shenja: Nuk ka shenjë, por vetëm paramendohet se është sukuni (pasi që ndalemi).

MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTË

13

13

Nëse gjatë leximit ndalemi me sukun të rastit në fjalën, ku para shkronjës së

fundit ndodhet shkronja e lehtë “ي – Jaun” me sukun ose “ و – Vavun” me sukun, e

para tyre bashtingllorja ka zanoren e shkurtër fet’ha, atëherë bëhet zgjatje e butë, e lehtë dhe quhet – MEDI LIJN.

Te medi lijni (zgjatja e butë) bëhet takimi i dy sukunave, pra sukuni i

shkronjës së fundit dhe sukuni i “ و – Vavit” ose “ي – Jaut”.

Shembuj:

نع ي ر شق ي ي ل ما و تب ي زف وAjn Kurejsh El-jevm Bejt fevz

يءش ج و نز ي د ج نن ي ت ر نق ي حر وShej’ë Zevxhejn Nexhdejn Kerretejn revh

ي ن س نح ي يفص ل هع ي ل هإ ي ومصHusnejejn Sajf Alejh Ilejh savm

وفخ تم و من و مق و لق وHauf Meut Nevm Kavm kavl

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Kohëzgjatja: Zgjatet dy, katër apo gjashtë vokale.

Shkaktar: Takimi i sukunit të shkronjës و - vav dhe ي - jau me sukunin e shkronjës

në vijim.

DAMIRË - PËREMRI VETOR

14

13

Damirë quhet çdo përemër vetor, mirëpo në këtë rast kemi të bëjmë me rregullat e përemrit vetor të vetës së tretë njëjës.

Përemri vetor ( ھ- ه ) ka dy rregulla:

Rregulli i parë: zgjatet dy vokale.

Përemri vetor ( ھ ) zgjatet dy vokale, kur para saj ndodhet njëra prej tri zanoreve të

shkurtra: fet-ha ـــــ , dame ــــ ose kesre ــــ33 .

Shembuj:

ب ح هصا ‚ هل ‚ د ا ب ےهع ن هإ ‚ م ع هن ‚

Saahibuhuu Lehuu Ibaadihii Innehuu neaamehuu

ذ ےهه م و ق ےهل د ي ےهب ر و حا هي ‚ ل ع هج ‚

Haadhihii Likavmihii Bijedihii Juhaaviruhuu xhealehuu

ر د ےهص ب ےهر ےهب ن هأ ‚ ل ه ےهأ

Sadrihii Rabbihii Bihii Ennehuu Ehlihii

ل ف ك هي ‚ هل ‚ ذ ل خ أ هت ‚ د هعن ‚ ب هر ‚

Jekfuluhuu Lehuu La teëhudhuhuu indehuu Rabbuhuu

Shenja: Vendosja e vavit të vogël ( ‚ ) ose jaut të vogël ( ے ) pas shkronjës “ھ – h”, e cila ka kuptimin e përemrit.

Rregulli i dytë: Këndohet shkurt (kasr) kur para saj ndodhet zanorja e gjatë, ose sukuni.Shembuj kur zanorja e gjatë është para përemrit dhe këndohet shkurt:

15

13

ب ت ج هإ ا ن ق ذ هأ ا ن ي د هه ا ذن خ هأ ا من ل هع ا Ixhtebaahu Edheknaahu Hedejnaahu ehadhnaahu Al-lemnaahu

ه قو ر ح ن ل ع هج ا ن ق ل هخ ا ن ر د هق ا ن ب ر هض اHarrikuuhu Xhealnaahu Haleknaahu kadernaahu darebnaahu

ذ هخ و هصل و ء هر ا ن ق ذ هأ ا بح هس و Hudhuuhu Sal-luuhu Reaahu Edheknaahu sebbihuuhu

Shembuj kur sukuni është para përemrit dhe këndohet shkurt:

ل ب هأ غ ل هع ي ل هإ ي د هل ي ل ب هأ غEblighu Alejhi Ilejhi Ledejhi Eblighu

هر و ب س هف ح هم ن هع ن هر وRevhu Fesebbih-hu Minhu Anhu Revhu

Përjashtim: Nga ky rregull bën përjashtim ajeti 69 i Suretul Furkan, ku, edhe pse është

zanore e gjatë, prapë se prapë zgjatet ( هف ا ےي هان م - fijhii muhaanaa).

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI

16

13

Sikurse edhe njeriu, i cili sillet me njerëzit në bazë të raporteve me të tjerët, ashtu që ndonjëherë ndahet në vete, veçohet dhe largohet nga të tjerët, ndonjëherë bashkohet me të tjerët dhe bëhet si një trup, ndonjëherë fshihet prej të tjerëve, ndonjëherë e ndryshon personalitetin e tij dhe bëhet sikur person tjetër; ashtu edhe nuni me sukun dhe tenvini sillet me shkronjat e alfabetit arab.

Pra, rregullat e nunit me sukun të) ن pavokalizuar) dhe tenvinit ـــــــــــــ (zanoreve të dyfishta) janë katër:

E para : Të kënduarit qartë dhe rrjedhshëm, që quhet IDH-HAR; që do të thotë se nuk bashkohet me shkronjat e tjera.

E dyta : Të asimiluarit dhe të bashkangjiturit në shkronjat përkatëse, që quhet IDGAM; që do të thotë se bashkohet dhe ngjitet me disa shkronja të tjera.

E treta: Të shndërruarit në shkronjën, e cila gjendet para saj, e që quhet IKLAB; që do të thotë se e ndryshon personalitetin e vet.

E katërta: Të fshehurit, që quhet IHFA, do të thotë se fshihet dhe nuk tregohet i qartë para disa shkronjave.

IDHHAR – QARTËSIMI

17

13

Nëse para nunit të pavokalizuar ن (me sukun) ose tenvinit ـــــــــــــ, gjendet

ndonjëra prej 6 shkronjave të fytit (ا - elifi, ,haun - ح ,haaun - خ ,haaun - ه ajni - ع

dhe - غ gajni), atëherë nuni me sukun ose tenvini ن ,shqiptohen haptazi ـــــــــــــ qartë, rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR.

Gjatë Idh-harit (shqiptimit të rrjedhshëm ) duhet pasur kujdes që as të mos dridhet (të bëhet kalkale), as të mos bashkëngjitet (të bëhet idgam), e as të mos pushohet në vet shkronjën (të bëhet sekte).

Shembuj:

ا و ن اأ تج ف فا ل نء نم م ا أي نن وVe xhennaatin-elfaafen Men-Aamene Jen-eune

هأ رن ا ده نم ا هي نن وEnhar Min-Had Jenhevne

مي مع عس ي ل لع نم م عأ تن مSemiiun-Aliimë Min-amelin En-amte

ي ل مح مع ي ل إ كح نف جو آ حو رنAliimun-Haliimë Fe in Haaaaxhxhuuke Venhar

رغ بر و فو لغ نم ي س غف نن ضوVe Rabbin-Gafuurë Min gil-lin Fesejenguduune

ي ل رخ مع ي ب قخ نم ل م و ل خا ةن ق نAliimun-Habiirë Min halaak Vel munhanikatu

Dispozita: Është vaxhib.Kohëmbajtja: Vetëm sa për t’u shqiptuar shkronja, as të qëndruarit shumë, e as të shpejtuarit.

Shenja: Është koka (ح ) e shkronjës (ح ), e jo sukun i rrumbullakët.Shkaku: Për shkak të largësisë së artikulimit në mes tyre.

IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR

18

13

Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavokalizuar ن (me sukun) apo tenvini

- و ndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej këtyre katër shkronjave: me , ـــــــــــــ

vavin, ,nunin - ن mimin dhe - م (me sukun) ن jaun, atëherë nuni i pavokalizuar - ي

apo tenvini shkrihen, dhe depërtojnë në njërën prej këtyre shkronjave, dhe ـــــــــــــ bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i hundorëzuar dhe quhet IDAGMU MEAL

GUNEH. Shembuj:

V - و يو نم ل يو وم ل يوم لMin velijjin Miv velijjin miv-velijjin

n -نرن نم ا نم رن ا رنم ا

Min naarin Min naarin min-naarin

j -يمي نم و يم من و وميم

Min Jevmin Mij jevmin mij-jevmin

m - مام نم مم ان امم

Min maa Mim maa Mim-maa

v - و ي قى و رخ ب أ ر ي قى و وخ ب أ ر ي قى و خ ب أHajrun ve ebkaa Hajruv ve ebkaa Hajruv-ve ebkaa

n -ندن لك م دن لك م ل دن ك م

Kul-len-numiddu Kul-len numiddu Kul-len-numiddu

j -يج ذي هو ئ م و ه ج ذي ىو ئ م و ه جو ذي و ئ م و

Vuxhuuhun-jevmeidhin

Vuxhuhuj jevmeidhin Vuxhuhuj-jevmeidhin

m - مو فم لق رو ع ل و فم مق عرو ل و فم ق رو ع

Kaulun-mearuufun Kavlum mearuufun Kavlum-mearuufun

Dispozita: Është vaxhib Idgami te shkronja م - m dhe ن - n, ndërsa xhaiz (e lejuar) te

shkronja و - v dhe ي - j.

19

13

Kohembajtja: Shkrihet nuni me sukun ن apo tenvini ـــــــــــــ dhe mbahet shkronja sa dy vokale.Shkaku: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria.Shenja: Vendosja e teshtidit ـــــــــ mbi shkronjë.

Përjashtim: Nuk bëhet Idgam nëse shkronjat janë brenda fjalës, p.sh.: يد ان - dunja,

وص نن ا - sinvanun, ننوق ا - kinvanun.

20

13

IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE)

Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavoklaizuar ن (me sukun) apo tenvini

,raun - ر lam dhe - ل :ndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej shkronjave ,ـــــــــــــ

atëherë nuni i pavokalizuar ن (me sukun) apo tenvini ـــــــــــــ shkrihet dhe depërton në njërën prej këtyre shkronjave, dhe bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i pa hundorëzuar dhe quhet IDGAM BILA GUNEH.

Shembuj:

L - لدل نم دل نم دلم

Min ledun Mil-ledun Mil-ledun

R - رهمر نم ب مر نم ه ب مرم ه ب

Min Rabbihim Mirr-Rrabbihim Mirr-rrabihim

R - رفو مر رغ حي فو مر رغ حي فو مر رغ حي

Gafuurun Rahimë Gafuururr-Rrahijm Gafuururr-rrahijmë

L - للل داه لل داه له لد

Huden-lil Hudel-lil Hudel-lil

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Kohëmbajtja: Vetëm shkrihet dhe nuk mbahet sa dy vokale.Shkaku: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria.

Shenja: Vendosja e teshtidid ـــــــــ mbi shkronjë.Përjashtim: Bëhet sekte (pauzë frymore) në suretul Kijame, ajeti 26 dhe nuk shkrihet

nuni i pavokalizuar: ل قي قر سنم و ا . (ve kijle men(pauze frymore)raak).

21

13

IKLAB - TJETËRSIMI

Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) ن apo tenvinin gjendet ـــــــــــــ

shkronja “ب – B”, atëherë bëhet shndërrimi i nunit të pavokalizuar apo tenvinin në

shkronjën “م - M'' dhe quhet IKLAB.

Për dallim nga Idgamu Meal-guneh, dhe idgamu bila-guneh, Iklabi bëhet edhe në trup të fjalës, edhe në kufirin mes dy fjalëve.Shembuj:

بأ من ه ئ مبنأ ه ئ بأ مم ه ئEnbiëhum Embiëhum Embiëhum

دب نم ع دب نم ع بم دم عMin Beadi Mim-beadi Mimbeadi

مب مص ك م مب ص ك م بص مم كSummun-Bukmun Summum bukmun Summumbukmun

Dispozita: Është vaxhib, pra i domosdoshëm.Kohëmbajtja: Mbahet sa dy shkronja dhe behët me zërim hundor.

Shkaku: Afërsia në mes të shkronjës “ م – ن ” dhe “ ب – ن ”.

Shenja: Të vendosurit e shkronjës م - m të vogël mbi shkronjën ن - n ose paralel me

tenvinin.

IHFAJA – FSHEHTËSIMI

22

13

Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) ن apo tenvinit ndodhet ـــــــــــــ

njëra prej këtyre 15 shkronjave: ت - T; ث - TH; د - D; ذ - DH; ر - R; ز - Z; س - Sin;

ش - Shin; ص - Sad; ض - Dad; ط - Ta; ظ - Dha; ف - F; ق - Kaf; dhe ك - Kef,

atëherë bëhet fshehtësimi i nunit (ن – n) të pavokalizuar (me sukun) apo tenvinit (

:dhe quhet IHFA. Shembuj ( ـــــــــــــ

حاريـ راص ص ر صم لن صا ل صي نن رو

SAD - صRijhan-sarsaren Min-salsaalin jensuruun

لكذ راسو ا ذى اذ نم ل ٱ ذأ أ من ه ت رDhal - ذ

Suran-dhalike Men-dhel-ledhii E endhertehum

هي م مث دات ةث نم مر ثم ران وTha - ث

Temhiiden-thumme Min themeretin menthuuren

ز مك قر ري نك نم ا كم منKef - ك

Rizkun-keriim Men kaane minkum

ب ص لج رف مي ءج نم آ جن ىنXhim - ج

Fe sabrun-xhemiil Men-xhaaaae nunxhii

ل ئاش مع ي ءش نم آ ءش نإ آShin - ش

Ilmun-shej-en men shaaaae inshaaaaae

م اث لق ن ي ل لق نم ب قي نن ضوKaf - ق

Themenen-kaliilen Min kabl jenkuduune

دا ب تعا تس حا ئ ا

ءس نم و ةس نم أ SIN - س

23

13

Aabidaatin Saaihaatin Min suuin Minse-etin

طو ةد فق ي ن ا ةد نم ب آ دأ دان اDal - د

Kutufun daanijetun Min daaaaabbetin endaaden

باط لحل ي تط نم ا ب ي طي نن قوTa - ط

Halaalen-tajjiben Min tajjibaatin jentikuun

ئ م و قىز ذي ر إ منزف ت ل ل زي ـ نن فو Za - ز

Jevmeidhin-zurkaa Fe inzeleltum junzifuun

اسو ئ نف قي س ا مف نإ و ك ت ا ل فٱ لن ا

Fa - فSuuen-faasikiin Ve in faatekum El-Enfaal

ا ن رىت تج ج بت نم ا تأ نTe - ت

Xhennaatin-texhrii Men tabe ente

ج س دام راض را لض نم ضم دن و

Dad - ضMesxhiden-diraaren Men dal-le menduud

و نظ مق مي ل ا مظ نم ل ظي نن روDhal - ظ

Kavmin dhaalimiin Men dhaleme jendhuruune

Dispozita: Është vaxhib.Kohëmbajtja: Mbahet fshehur sa dy vokale.Shkaku: As nuk është i përafërt në artikulim dhe as i largët me shkronjat e Ihfasë. Për këtë arsye as nuk fshihet dhe as nuk shqiptohet haptazi.Shenja: Kur nuni nuk ka kurrfarë shenje, pra është i zhveshur prej çfarëdo shenje, tregon se duhet të fshihet. Tenvinat pa teshtid tregojnë se duhet të behen Ihfa.

IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA

24

13

Nëse dy shkronja të përafërta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAM MUTEKARRIBEJN.

Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra me tjetrën janë: Shkronja “ن – N” në “

ل – L”, dhe shkronja “ل – L” në “ر – R”.

Shembuj:

نم نل د

نم نل د نلم د

Min- ledun Mil-ledun Mil-ledun

لق بر

لق بر برق

Kul-rabbi Kurr-rrabi Kurr-rrabbi

Dispozita: Është xhaiz (i lejuar).Shkaku: Për shkak të afërsisë së shkronjave mes vete.Përjashtim: Në ajetin 14 të suretul Mutaffifin behet sekte (pauzë frymore) dhe nuk

bëhet idgami: ل كل نر سب ا - Kel-la bel-Raane.

25

13

ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR (ME SUKUN)

Nëse pas “م – mimit”, të pavokalizuar (me sukun), ndodhet shkronja “ب –

b”, atëherë bëhet fshehtësimi i mimit të pavokalizuar (me sukun) dhe quhet IHFA BUZORE E MIMIT.

هب مه

ن نو م ؤ مه ي رم مت

ةب ر جا حمه و

نب زو ر اHum-bihii muëminuunë Termiihim-Bihixhaaretin Ve hum-baarizuune

Shkaku: Shkronja “ م– m” dhe “ب – b” janë të ngjashme.

Shenja: Mosshënimi i sukunit mbi shkronjën “م – m”.

Vendëndodhja: Në kufirin mes dy fjalëve.

Nëse pas mimit të pavokalizuar (me sukun) - م , ndodhet shkronja م – mim,

atëherë bëhet bashkëngjitje dhe quhet IDGAMI SAGIRË I MIMIT.

ك و ام مل تم ـ ب س ك

ت كن ن مإ نم ي ن م ؤ

مك نم

Ve lekum-maa kesebtum In kuntum-muëminiinë Kem-min

Shkaku: Për shkak se janë të njëjta.

Nëse pas م - mimit të pavokalizuar (me sukun) ndodhen shkronjat tjera, përpos م -

mimit dhe shkronjës ب – b, atëherë është e domosdoshme që të këndohet qartë,

rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR SHEFEVIJ (QARTËSIM BUZOR). Shembull:

ك مل مد ك ن ي

ر ي ب غ ضو غ م ل ا ه ي ل و مع

Lekum diinukum Gajril magduubi alejhim-ve

Shkaku: Për shkak të largësisë së vendartikulimit mes tyre.

26

13

IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NGJASHME

Nëse dy shkronja të ngjashme ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAMU MUTEXHANISEJN. Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra në

tjetrën janë: Shkronja ت - T në د - D; shkronja د - D në ت - T; shkronja ت - T

në ط - T; shkronja ط - T në ت - T; shkronja ذ - DH në ظ - DH; shkronja ظ -

DH në ذ - DH; shkronja ق - K në ك - K.

Janë edhe dy shkronja tjera ku lejohet bashkëngjitja, dhe mosbashkëngjitja, e ato

janë: Shkronja م - M në ب - B; dhe Shkronja ذ - DH në ث - TH. Shembuj:

KATTEBEJJENE KAD – TEBEJJENE نت دق ي بethkaleddeavetukuma

aEthkalet – Deavetukumaa ل قا ث ماد تأ ك ت و ع

Fe aamenettaaifetun Fe Aamenet – Taaifetun ن م ا ئ ةط تف ف ئ آ

ferrettum Ferret-tum ر تف مطidhdhalemtum Idh – Dhalemtum مظ ذإ ت م ل

nahlukkum Nahluk – kum ل خ كن مقDy shkronjat e tjera

irkemmeanaa Irkeb – meanaa ك ر ام بإ ن عjelhedhdhaalike Jelheth – dhaalike ه ل كذ ثي ل ا

Dispozita: Vaxhib është bashkëngjitja e tyre.Shkaku: Këto shkronja janë të njëllojtë në mes vete.

27

13

IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËJTA

Nëse dy shkronja të njëjta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalziuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAMU MITHLEJEN.

Bashkëngjitja e shkronjave të njëjta janë: ت- ت; ذ- ذ; د- د; ب- ب;

– ل; ه- ه; ك- ك; ن- ن; م- م ل , dhe të gjitha shkronjat e tjera.

Shembuj:

IDRIB – BIASAAKEر ض بٱ

كب صا ع

VE KAD – DEHALUUدق و اد و ل خ

IDH – DHEHEBE بذ ذإ ه

RABIHAT – TIXHAARETUHUMح ب تر

مت ه ت ر جاVE HUM – MIN نم مه و

AN – NEFSIJنع

سىن فJUDRIK – KUM ر د مك كي

JUVEXHXHIH – HU ج و ه هي

FE KUL HEL – LEKEل ق له ف كل

Dispozita: Është vaxhib.

Kohembajtja: Shkronja (م - M me م – M ) dhe ( ن - N me ن – N ) mbahet dy

vokale, ndërsa te shkronjat tjera mbahet më pak se dy vokale.

28

13

Përjashtim: Nuk behet bashkëngjitja në ajetin: ي ل كه س هما ل - malijeh-heleke,

por bëhet pauzë frymore (sekte).

KALKALE - DRIDHËSIMI

Gjatë leximit të Kur'anit, nëse pesë shkronjat: ق - K, ط - T, ب - B , ج - XH dhe د -

D janë të pavokalizuar (me sukun), atëherë bëhet dridhje dhe tronditje e fuqishme gjatë lirimit të shkronjës së pavokalizuar në vendartikulimin e saj, që të del sa më qartë.Shembuj:

س قف ر قطا ل قف ق - KFisk Taarik Felek

ت ف نطأ عو م س طق ت ش طت ط - TEfetetmeuune Kist Tushtit

م ت ل بي بوابأ ه بل ب - BLem Jetub Ebvaab Leheb

جح نجن ي د ر جخ ج - XHHaxh Nexhdejn Harexh

ق ل ردٱ د ادش ن ق دل د - DEl-Kadr Shedednaa Lekad

Dispozita: Është vaxhib, pra i domosdoshëm.Kohëmbajtja: Nuk lejohet të mbahet sikur me teshtid.

Kur shkronjat e kalkales janë me teshdit ــــــــ , dridhja bëhet edhe më e fortë.

Shembull:

جح بت قحHAXHXHë TEBBË HAKKë

29

13

IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE

IDGAMU SHEMSIJE (shkrirja dhe humbja diellore) me fjalë tjera mund të quhet

bashkëngjitja diellore. Nëse pas “ٱل – lam elifit” (shkronjës “ٱل ”shques) pason

njëra prej 14 shkronjave në vijim ( ظ ط ض ص ش س ز ر ذ د ث ت ن ل ), atëherë shkronja ل“ – L” nuk lexohet, por humbet (shkrihet), dhe

shndërrohet në shkronjën paraprake (vijuese):

Shembuj:

ذ و ل نٱ ري ك ا د ل ءٱ عا ث ل تٱ را م ـ ت ل بٱ وا ـVedh - Dhaakiriinë Ed – Duaaë Eth - Themeraat Et - Tevvaab

ش نٱل ري ك ا س ل مٱ ـل ز ل نٱ تو ـ ي ر ل مٱ حيEsh - Shaakiriin Es - Selaam Ez - Zejtuun Err - Rrahijm

ظ نٱل مي ل ا ط ل تٱ ا ب ي ـ ض ل و لينٱل آ ص ل تٱ حا ل اEdh - Dhaalimiinë Et - Tajjibaatu Veled – Daaaal-liinë Es - Saalihaat

ن ل رٱ ـو ل ل لٱ ي ـEn - Nuurë El - Lejlu


Shkaku: Shkronja “ل – L” ose është e njëjtë ose e përafërt, ose e ngjashme me këto

shkronja.

IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR30

13

IDHHARU KAMERIJE (Qartësimi hënor) me fjalë të tjera mund të quhet lidhja

hënore. Nëse pas “ٱل – lam elif” (shkronjës “ٱل – L” shques) pason njëra prej këtyre

14 shkronjave: ي ه و م ك ق ف غ ع خ ح ج ب أ , atëherë është i

domosdoshëm (vaxhib) leximi i qartë dhe i rrjedhshëm i “ل – Lamit”, dhe kjo quhet

IDHHARU KAMERIJE.

Shembuj:

حـ ل يٱ جـ ل رٱ ا ب ب ل رٱ ا ل لٱ وEl – Hajju El – Xhebbaaru El – Baari El – Evvelu

فـ ل حٱ ا ت غـ ل رٱ فو عـ ل مٱ ي ل خ ل قٱ ل اEl – Fettaahu El – Gafuurë El – Aliimi El – Haaliku

و ل دٱ دو مـ ل رٱ و ص كـ ل مٱ ـ ري قـ ل رٱ هاEl -Veduudu El – Musavviru El – Keriimu El – Kahhaarë

ـ ي ل نٱ قي ه ل دٱ اEl – Jekiinë El – Haadi


Shkaku: Shkronja “ل – L” me këto shkronja është e largët, edhe për nga vendartikulimi edhe për nga cilësitë.

SHKRONJA ر - R

Shkronja “ر – R” është shkronjë, e cila ndonjëherë lexohet rëndë e

ndonjëherë lehtë. Rastet kur lexohet rëndë janë :

31

13

1.a. Kur është me fet-ha ( ر ) lexohet rëndë. Shembuj:

رضب ب حرأ مر حي

darabe Ebraha Rahiimë

1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është fet-ha ( ــــ ر ), lexohet rëndë. Shembuj:

رب ش رن ظ رك فBesher Nedhar Kefer

2.a. Kur është me dame ( ر ) lexohet rëndë. Shembuj:

ج و ش ل رٱ ار ن ح و قوار ز

Vesh – shexheru Ruuhana Ruzikuu

2.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është dame ( ـــــ ر ). Shembuj:

ش ري ك ر دام ش ر ةغ فJeshkur Murshiden Gurfeten

Rastet kur shkronja “ر – R” lexohet lehtë janë:

1.a. Kur është me Kesre ( ر ) lexohet lehtë. Shembuj:

ك و ذ م رٱ س ك ٱ ب ر د رق زرق

Vedhkurisme Rabbike Kadri Rizka

1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është kesre ( ــ ر )

lexohet lehtë. Shembuj:

شأر

ر ةش ع ر وف عن

32

13

Eshir Shir-aten Fir-aune

1.c. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është shkronja

zgjatuese jaun ( ــ ير ) lexohet lehtë. Shembuj:

FJALA E ALLAHUT - ه ل ل ٱFjala “ ه ل ل ٱ - ALLAH” është fjala që shihet vazhdimisht gjatë leximit të

Kur'anit, mirëpo ndonjëherë lexohet lehtë, e ndonjëherë lexohet rëndë.

Shkronja “ل – L” e fjalës “ ه ل ل ٱ - ALLAH” lexohet lehtë kur para kësaj fjale

ndodhet “kesreja”. Shembuj:

سو لر

ه ل ل ٱ

ىف

ه ل ل ٱهٱب ل ل

Resuulil-laahi Fil-laahi Bil-laahi

Shkronja “ل – L” e fjalës “ ه ل ل ٱ - ALLAH” lexohet rëndë kur para saj është

fet’he-ja ose damme-ja. Shembuj:

ه لقا ل ل ٱ ه نم ل ل ٱ هٱت ل لKaalell-llaahu Minall-llaahi Tall-llaahi

سو ه لر ل ل ٱ ص ن ه ري ل ل ٱض لف

ه ل ل ٱ

ذ رن ي د يق

رش رب ي

Nedhiir Kadiir Beshiir

33

13

Resuulull-llaahi Jensurull-llaahu Fadlull-llaahi

SEKTE - PAUZA FRYMORENdalje do të thotë ndalje e tërësishme, ndërsa sekte do të thotë ndalje e

pjesshme, me fjalë të tjera pauzë frymore. Në 4 vende të Kur'anit bëhet “sekte”, pra pauzë frymore, e ato janë: Ajeti 1 i suretul Kehf:

د م ح ل ه ا ل ذي ل ل ل ا ز ن لى أ ه ع د ب ب ع تا ك ل م ا ل ل و ع ج ه ي جا ل و )1( س ع

يما ر ق ذ ن ي أسا ل ديدا ب ن ش ه م ن د ر ل ش ب ي ن و ني م ؤ م ل ن ا ذي ل ن ا لو م ع ي

ت حا ل صا ل ن ا م أ ه جرا ل ا أ سن 2( ح )

Ajeti 51 i suretu Jasinë:

لوا ا قا ا ي ن ل ي ن و ا م ن ث ع ن ب ا م ن د رق ذا سم د ما ه ع ن و م ح ر ل دق ا وص

ن لو س ر م ل ا .

Ajeti 26 i suretul Kijameh: Ajeti 14 i suretul Mutaffifijnë:

ل قي ن و ق سم را .ل كل ن سب لى را م ع ه ب و ل نوا ما ق كا

ن بو س ك ي .

RREGULLAT E PIKËSIMIT

Shenja (“ – Mim”) tregon se të ndalurit në atë vend është i plotë apo i

domosdoshëm.

Shenja (“ – Kala”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i lejuar. E kjo do të

thotë lejohet edhe të ndaluarit, por edhe vazhdimi, por ndalimi në të ka përparësi ndaj vazhdimit.

Shenja (“ – Xhim”) tregon se edhe të ndaluarit edhe të vazhduarit janë të një rangu,

dhe nuk peshon njëra ndaj tjetrës, por janë të barabarta.

34

13

Shenja (“ – Silij”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i mirë, por lejohet edhe

vazhdimi i leximit, ndërsa përparësi ka vazhdimi i leximit.

Shenjat ( ... ... ) vendosen në fjalë pranë njëra tjetrës, e që tregojnë se nëse ndalja

bëhet në fjalën e parë, patjetër duhet të vazhdojë leximi në vijim; e nëse nuk bëhet ndalja në fjalën e parë, atëherë lejohet ndalja në fjalën e dytë.

Shenja (“ - LA”) tregon se është e ndaluar ndalja në atë vend. Pra, patjetër duhet të

vazhdohet leximi, sepse (“ - LA”) do të thotë mos u ndal, por vazhdo.

SHKRONJAT E KUR'ANITKur'ani përbëhet prej sureve, suret prej ajeteve, ajetet prej fjalëve, e fjalët

prej shkronjave.

Kështu vijmë në përfundim se shkronja është njësia më e vogël e Kur'anit fisnik.

Ndërsa, shkronjat përbëhen prej zanoreve, me fjalë të tjera, shkronjës i bashkëngjitet zanorja ose sukuni (jozanor).

Alfabeti i gjuhës arabe ka 28 shkronja. Këto shkronja burojnë prej pesë vendeve, ku secili vend i ka vendartikulimet.

Vendet e shkronjave janë: Gryka (Gërklani), Fyti, Gjuha, Buzët dhe Hunda.

Gryka është vend, i cili ka një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat: “ي –

J”, “ا – Elif” dhe “و – Vavun”.

Fyti është vend, i cili ka tre vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ ا –

Elif”; “ه – He”, “ح – Ha”, “خ– Ha”, “ع – Ajn” dhe “غ – Gajn”.

Gjuha është vend, i cili ka dhjet vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ق – Kaf”, “ك – Kef”, “ش – Shin”, “ج – Xhim”, “ي – Jaun”, “د – Dalun”, “ل – Lamun”, “

ن – Nunun”, “ر – Raun”, “ت – Taun”, “ط – Taun”, “ض – Dadun”, “س – Sinun”, “

ص – Sadun”, “ز – Zaun”, “ث – Thaun”, “ذ – Dhaun” dhe “ظ – Dhaun”.

Hunda është vend, i cili ka vetëm një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat:

م“ – M” dhe “ن – N”.

35

13

Buzët formojnë vendin, në të cilin janë dy vendartikulime, ku artikulohen

shkronjat: “ف– F”, “ب – B”, “م – M” dhe “و – V”.

LLOJET E SHKRONJAVENë gjuhën arabe shkronjat ndahen në shkronja të trasha, në shkronja të holla

dhe në shkronja, të cilat, ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen.1. Shkronjat, të cilat gjithmonë janë të trasha, që zmadhohen janë:

HA خ

Sad ص

Dad ض

Gajn غ

T ط

Ka ق

Dha ظ

2. Shkronjat, të cilat gjithmonë hollohen janë:

Elif ا

Baun ب

Taun ت

36

13

Theun ث

Xhimun ج

Haun ح

De د

Dhe ذ

Re ر

Ze ز

Sin س

Shin ش

Ajn ع

F ف

Kef ك

Lam ل

Mim م

Nun ن

Vav و

He ه

37

13

Je ي

3. Shkronjat, të cilat ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen janë:

ELIFIN ا

Lam ل

Raun ر

SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'ANGjatë leximit të Kur'anit mund të hasim në 14 ajete ku është ajeti i sexhdes.Sexhdeja e leximit të Kur'anit ka për qëllim nderimin, respektin, adhurimin

dhe nënshtrimin vetëm ndaj ALLAHUT, ndërsa, në anën tjetër për t’iu kundërvënë shejtanit. Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:

“Kur njeriu lexon ajetin e sexhdes dhe bie në sexhde, shejtani ik dhe largohet duke qarë dhe duke thënë: “Mjerë për mua, njeriu u urdhërua për sexhde dhe ai ra në sexhde, me çka e fiton xhenetin, ndërsa unë jam urdhëruar, por kam refuzuar, për çka do të hidhem në zjarr.”

Dispozita: Është vaxhib, pra e domosdoshme.Mënyra: Thuhet tekbiri “ALLAHU EKBER”, bihet në sexhde dhe thuhet tri herë:

“SUBHANE RABBIJEL EALA”, pastaj duke thënë “ALLAHU EKBER” ngritemi prej sexhdes. Pra, bëhet vetëm një sexhde.

Mund të bëhet në sexhden e leximit edhe kjo lutje:

38

13

“I ra në sexhde fytyra ime Allahut, i Cili na ka dhënë dëgjimin, shikimin. E këtë e ka bë vetëm fuqia e Tij. Lavdërimi i takon Allahut Krijuesit më të Mirit.”

Ajetet e sexhdes në Kur’an janë:

ن ن إ ذي ل د ا ن ك ع ب رون ل ر ب ك ت س ن ي ه ع ت د ا ب ه ع ن حو ب س ي ه و ل و ن دو ج س ي .

(EL-EARAF, 206)

ه ل ل د و ج س ن ي ت في م وا ما س ل ض ا ر ل وعا وا رها ط ك و م ه ل ظل و و د غ ل ا ل ب صا ل وا

(ERR READ, 15)

ه ل ل د و ج س وات في ما ي ما س ل ما ا ض في و ر ل ن ا ة م ب دا ة ك ئ مل ل م وا ه رون ل و ب ك ت س ي . (EN-NAHL, 49-50) ن فو خا ي

م ه ب ن ر م م ه ق و ن ف لو ع ف ي ن ما و رو م ؤ ي .ل نوا ق م ه آ و ب نوا ل أ م ؤ ن ت ن إ ذي ل توا ا م أو ل ع ل ن ا ه م ل ب ذا ق إ

لى ت م ي ه ي ل ن ع رو خ ن ي قا ذ ل جدا ل ن . س لو قو ي حان و ب ا س ن ب ر ن ن إ د كا ع ا و ن ب ل ر عو ف م ن. ل رو خ ي ن و قا ذ ل ن ل كو ب ي

(EL-ISRA, 107-109) م ه د زي ي شوعا و خ .ك ئ ل ن أو ذي ل م ا ع ن ه أ ل ل م ا ه ي ل ن ع ن م ي ي ب ن ل ن ا ة م ي ر م ذ د آ ن م م ا و ن ل م ع ح ح م ن نو م ة و ي ر م ذ هي را ب ل إ ئي سرا إ ن و م م و ا ن ي د ا ه ن ي ب ت ج ذا وا لى إ ت م ت ه ي ل ت ع يا ن آ م ح ر ل روا ا جدا خ س

ا كي ب و (MERJEM, 58)

م ل ر أ ن ت ه أ ل ل د ا ج س ه ي ن ل ت في م وا ما س ل ن ا م في و ض ر ل س ا م ش ل ر وا م ق ل م وا جو ن ل ل وا ا ب ج ل ر وا ج ش ل وا ب وا د ل ر وا ي ث ك ن و س م نا ل ر ا ي كث ق و ه ح ي ل ب ع ذا ع ل ن ا م و

ن ه ه ي ل ل ما ا ه ف ل (EL-HAXH, 18) ن م م ر ك ن م ه إ ل ل ل ا ع ف ما ي ء شا ي .

39

13

ا ها ي ي ن أ ذي ل نوا ا م عوا آ ك ر دوا ا ج س دوا وا ب ع م وا ك ب ر لوا ع ف م وا ك ل ع ل ر ي خ ل ن ا حو ل ف ت .

(EL-HAXH, 77)

ذا إ ل و م قي ه دوا ل ج س ن ا م ح ر ل لوا ل ما قا ن و م ح ر ل د ا ج نس أ ما ا ل ن ر م أ م ت ه د زا فورا و ن .

(EL-FURKAN, 60)

ل دوا أ ج س ه ي ل ذي ل ل ج ا ر خ ء ي خب ل ت في ا وا ما س ل ض ا ر ل وا م ل ع ي فون ما و خ ما ت ن و نو ل ع ت

(EN-NEML, 25)

ما ن ن إ م ؤ ا ي ن ت ا ي ن بآ ذي ل ذا ا روا إ ك ها ذ روا ب جدا خ حوا س ب س و د م ح م ب ه ب م ر ه ن ل و رو ب ك ت س ي

(ES-SEXHDE, 15)

ن م ه و ت ا ي ل آ ي ل ل ر ا ها ن ل س وا م ش ل ر وا م ق ل دوا ل وا ج س ت س م ش ر ول لل م ق ل دوا ل ج س ه وا ل ذي ل ل ن ا ه ق ل ن خ م إ ت ن ه ك يا إ

ن دو ب ع ن. ت إ روا ف ب ك ت س ن ا ذي ل د فا ن ك ع ب ن ر حو ب س ه ي ل ل ي ل ل ا ب (FUSSILET, 37-38) ر ها ن ل م وا ه مون ل و أ س ي .

(EN-NEXHM, 62) دوا ج س ه فا ل دوا ل ب ع وا .

(EL-INSHIKAK, 21) ذا إ ئ و ر م ق ه ي ل ن ع رآ ق ل ن ل ا دو ج س ي .

(EL-ALEK, 19) ه ل كل ع ط د ت ج س ب وا ر ت ق وا .

TUFË VARGJESH TË TEXHIVDIT PËR FËMIJËThotë Sulejman Xhemzeriu, Zoti e pastë falur dhe mëshiruar:

“Falënderoj Allahun, dërgoj salavete për Muhamedin a.s., për familjen e tij dhe për ata që pasojnë rrugën e tij. Kjo poezi është për dëshiruesin e mësimit të Nuni Tenvinit dhe zgjatimeve. E kam titulluar “Tufë vargjesh për fëmijë”. Shpresoj se do të përfitojnë fëmijët tanë, të shpërblehen dhe t’u pranohen lutjet e tyre.

40

13

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI

Katër rregulla i ka, këtë ta kesh të qartë,e para “Idhhar” para shkronjave fytore.Janë fytore të renditura, ta dish mirë:“Hemzeja”, “Hau”, pastaj “Ajni” dhe “Haun”,e pas tyre vijnë “Gajni” dhe “Haun”.

Rregulla e dytë është Idgami, në gjashtë hkronja është vendutë fjalës “Jermelunë”, te Kurratë është vërtetu.Mirëpo ai është dy llojesh:E para e hundorëzuar, në fjalën “Jenmu”,vetëm se nëse janë në trup të fjalës nuk bëhet Idgam,si p.sh. fjala “Dunja”, e pastaj fjala “Sinvan”.E dyta e pahundorëzuar, në shkronjat “Lam” dhe “Ra”,e treta Iklabi para shkronjës “Ba”, që do të thotë në “Më” të hundorëzuar dhe me Ihfa.E katërta Ihfaja para shkronjave tjera,vaxhib është të fshehurit para tyre.Ato janë 15 shkronjat përpos tyre,që të gjitha këto i kemi përfshirë në një varg:Sif Dha, Thena, Kum Xhade, Shahsin, Kad, Sem, Dum, Tajiben, Zid, Fi, Tuken, Daë Dhalimen.

RREGULLAT E MIMIT DHE NUNIT TË PËRFORCUAR

Hundorëzoje mimin dhe nunin me teshtid,që të dy cilësoji shkronja të hundorëzimit.

RREGULLAT E MIMIT TË PAVOKALIZUAR

Rregullat e saj janë tri, të cilat janë definu:E para Ihfa para shkronjës “Ba”, është vendue cila quhet Ihfa Buzore te Kurratë.E dyta Idgami para shkronjës së njëjtë,dhe quhet Idgam i vogël o djalosh.E treta Idhhari para shkronjave tjera,të cilat quhen Idhharë Buzore.Ke kujdes para shkronjës “vav” dhe “fa” mos e fsheh,sepse janë të përafërta, në këtë kujdes të kesh.RREGULLAT E LAMIT EMËROR DHE FOLJOR

“Lam – elifi” është shkronjë, e cila ka dy raste para shkronjave,e para Idh-hari, ta dish mirë,para 14 shkronjave, të cilat janë në fjalën:EBGe HaXHeKe Ve HaF AKiMeHu.E dyta Idgami në 14 shkronja tjera,

të cilat janë në fjalinë:Tib, Thume, Sil, Rahmen, Tefuz, Dif Dha, Niam,Dea, Suen, Dhanin, Zur, Sherifen, lil, Kirem.Lami i parë quhet Lami Hënor,lami i dytë quhet Lami Diellor,lamin e foljes po ashtu këndoje rrjedhshëm,si p.sh. në fjalët “Kul neam”, “Kulna” dhe “Velteka”.

TË NJËJTAT, TË PËRAFËRTAT,TË NJËLLOJTAT

Nëse shkronjat në tipare dhe vendartikulim janë të përputhuraquhen Mithlejni (të njëjta).Nëse në vendartikulim janë të përafërta,e në tipare të kundërta quhen Mutekaribejn.Ose janë të një vendartikulimi, por ndryshojnë në tipare,quhen Mutexhanisejni.Pastaj shiko! Nëse e para është e pavokalizuar,të gjitha këto quhen Sagirë,E nëse janë të vokalizuara, quhen Kebirë.Të gjitha këto do t’i kuptosh në bazë të shembujve që vijnë.

LLOJET E ZGJATIMEVE

Zgjatimi ka tri rregulla të përgjithshme:ato janë obliguese, lejuese dhe të domosdoshme.Obliguese është kur zgjatimi ndodh ndërfoljor,e kjo konsiderohet zgjatim ndërfjalor.

E lejuar është zgjatimi, kur lejohet zgjatja dhe shkurtimi,kur është në të ndalur të fjalëve,Si p.sh. “Tealemune” dhe “nesteinë”.Ose kur hemzeja e zëvendëson zgjatimin,që quhet zëvendësues si fjala “Amenu” dhe “Imamen”.Domosdoshmëri është zgjatimi kur sukuni është rrënjësor,që do të thotë si në të ndalur, si në të vazhduar,zgjatimi ekziston.

LLOJET E MEDI LAZIMIT

Llojet e Lazmit janë katër:Dy janë me fjalë e dy me shkronja .Që të dyja janë: të lehta dhe të rënda,që të dyja këto kur shumëzohen bëhen katër.Nëse në një fjalë takohen

41

13

sukuni me shkronjën zgjatuese të afërt,quhet Medi Lazim fjalor.E nëse në shkronjën trishkronjëshe ndodh,e shkronja e mesme është zgjatuese, quhet zgjatim shkronjor.

Që të dyja munden të jenë të rënda, nëse ka bashkëngjitje,ose të lehta nëse nuk ka bashkëngjitje.Lazim shkronjor ndodh në fillim të sureve,shkronjat janë përfshirë në fjalët tetëshkronjëshe,Ato fjalë janë: “KEM ASEL NUKAS”.Shkronja “Ajn” zgjatet në dy forma, por posaçërisht me zgjatim,përpos kësaj shkronjat trishkronjëshe

përpos elifit,zgjaten me zgjatim natyrore dy vokalesh.Kjo ndodhë në fillim të sureve,që janë përmbledhur në fjalën “HAJTUHIR”.të tubuara në katërmbëdhjetë fjalë, të cilat ngjiten edhe pse janë të ndara.

Falënderoj Allahun për thurrjen e kësaj poezie,edhe pse ka nevojë për plotësim.Vargjet janë thurur, lum ai i cili i përmbahet,pastaj dërgon salavete,për vulën e pejgambereve,për familjen e tij, e shokët e tij,dhe për çdo lexues e çdo dëgjues.

Donatorë:

- Haxhi Refet Neziri- Haxhi Fikri Jusufi- Haxhi Mustafë Ajruli- Anonim

Autori i falënderon donatorët dhe e lut Allahun t’i shpërblejë me Xhenet.

42

Zoti i Lartmadhëruar në Kur'an thotë :

ل ت ر ن و رآ ق ل ل ا تي ر ت

“Ve ret-tilil Kur'ane tertila.”

“dhe lexo KUR'ANIN rrjedhshëm me përpikëri.'' (El-Muzemil, 4)

Muhamedi s.a.v.s ka thënë:

“Më i miri prej jush është ai, i cili mëson Kur'anin dhe pastaj i mëson të tjerët ...”.

Në ajet tjetër Zoti i Lartmadhëruar thotë:

ن ذي ل م ا ه ا ن ي ت ب آ تا ك ل ه ا ن و ل ت ق ي ه ح ت و ك تل ئ ل ن أو نو م ؤ به ي ...

“Atyre që u kemi dhënë librin (Kur'anin) e lexojnë atë me vërtetësi përqendrim dhe përpikëri (hapa) të plot. Ata me të vërtetë besojnë në të.”

(El-Bekare, 121)

Dr. Musli Vërbani - Texhvidi për fëmijë

Documents

Transcript of Dr. Musli Vërbani - Texhvidi për fëmijë