Download (NaN undefined)

1

Jawapan

(b) Menetapkan peraturan dan perundangan(c) Memberikan kebebasan memilih

15 teori ilmu 16 akal 17 subjek, objek 18 aksiologi 19 wahyu/nakal 20 (a) Sifat dasar sesuatu pengetahuan

(b) Keesahan sesuatu pengetahuan 21 (a) Makruh (d) Wajib

(b) Harus (e) Haram(c) Sunat

SOALAN ESEI

Soalan 1• Istilahtamadunmerupakanistilahterkiniyang

digunakan bagi menggambarkan budaya dan peradaban kehidupan manusia.

• BerdasarkanKamusDewan,perkataantamadunbermaksud ‘kebudayaan, kemajuan, peradaban’. Istilahtamadunseringkalidigunakandalammenggambarkan kemajuan yang dicapai oleh manusia dalam kehidupan mereka, khususnya dari sudut kebendaan dan perkembangan pemikiran yang tinggi.

• Darisudutbahasa,istilahtamadunberasaldaribahasa Arab dan kata dasarnya adalah din yang bermaksud agama, atau gambaran kehidupan beragama.Dariperkataandinmakalahirlahperkataan maddana, merujuk kepada pembukaan bandar serta perlakuan sopan dan halus.

• Padakurunke-19,istilahcivilization mula digunakan di Eropah bagi merujuk kepada maksud ketamadunan dan peradaban hidup manusia. Civilization berasal daripada perkataan civitas, perkataan dalam bahasa Latin yang memberikan maksud bandar atau kota.

BAB 1SOALAN OBJEKTIF

1 B 2 C 3 D 4 A 5 C 6 D 7 B 8 D 9 B 10 B 11 C 12 D 13 C 14 C 15 D 16 C 17 B 18 D 19 C 20 D 21 B 22 D 23 C 24 C 25 C 26 C 27 A 28 B 29 C 30 D

SOALAN STRUKTUR

1 salima 2 Ibadah 3 roh, jasmani 4 Akidah/tauhid 5 (a)Penempatanmanusiadisesuatutempat.

(b)Peningkatankualitikehidupan.(c) Sistem organisasi dan institusi sosial yang

tersusun. (d) Sistem bahasa dan sistem tulisan yang

hidup.(e) Sistemundang-undangdanmoralyang

berwibawa. 6 (a) Atid (d) Nakir

(b)Ridhuan (e)Israfil(c)Izrail

7 (a)Ibadah (c)Munakahat(b) Muamalat (d) Jinayat

8 umum 9 (a) Zihar (d) Fasakh

(b) Taklik (e) Talak(c) Khuluk

10 sunnah alam 11 wahyu 12 ujian 13 khalifah 14 (a) Mencipta manusia

Pengaj ian Islam 2E2

Soalan 3 PerpisahandanperceraianadalahsuatuperkarahalalyangamatdibenciAllah.Iabukanlahhakmutlaksuami.Isterijugadiberikanhakuntukmemohon perpisahan. Justeru, perpisahan dan perceraiandalamIslamdibahagikankepada:• Talak:perceraianyangdijatuhkanolehsuami.

Talak terbahagi kepada talak satu dan dua yang bolehdirujuksemulamelaluikata-kataataupunperbuatan, dan talak tiga yang hanya boleh dirujuk melalui perkahwinan semula setelah si isteri dinikahi oleh lelaki lain terlebih dahulu.

• Khuluk:dikenalijugadengantebustalak,dimana bayaran dikemukan sebagai balasan untuk perceraian.Bagikhuluk,tidakbolehrujuksemula kecuali nikah semula.

• Fasakh:talakyangdijatuhkanolehhakimberdasarkan aduan yang dibuat oleh pihak isteri.

• Taklik:Perceraianakanberlakuberdasarkansyarat yang telah dipersetujui.

•Zihar:Suamimenyamakansebahagiandaripadafizikalisteridenganperempuanyangharamdinikahinya.Bagizihar,isteriharamdisetubuhisebelum dibayar kafarah atau hendaklah diceraikan.

Darisegihukum,talakdikategorikankepadabeberapa bahagian, iaitu; • TalakSunni• TalakBid’iRujuk atau kembali bersatu sebagai suami isteri adalah dibenarkan. Hukum rujuk boleh dibahagikankepada:• Talaksatuatauduasudahdisetubuhiboleh

rujuk • Talaktigatidakbolehrujuk• Talakbelumdisetubuhitidakbolehrujuk• Khuluktidakbolehrujuk• FasakhtidakbolehrujukEdah ialah tempoh isteri yang telah diceraikan sama ada hendak rujuk atau hendak bernikah lain. Edahbolehditerangkansepertiberikut:• Perempuandiceraisudahpernahdisetubuhi

(3 kali suci) tidak mengandung. • Perempuandiceraisedangmengandung(hingga

bersalin). • Perempuandiceraiputushaid,sudahtua

(3 bulan sahaja). • Perempuankematiansuami(4bulan10hari).• Perempuandiceraibelumpernahdisetubuhi

(tiada edah).

• Manakalapadaabadke–20,istilahmadaniyyat dan tamadun mula diperkenal dan digunakan secara meluas. Farid Wajdi dan Muhammad Abduhmulamemperkenalkansertamengguna-kan istilah Madaniyyat bagi menggambarkan maksud ketamadunan.

• JurjiZidanpulamemperkenalkanistilahtamadun dalam bukunya Tarikh al-Tamaddun al-Islami(SejarahTamadunIslam).Istilahtamadunseterusnya diguna pakai sehingga sekarang.

Soalan 2• Ibadahialahperkaraasasdalamkehidupan

seorang Muslim. Setiap aktiviti dalam kehidupannya boleh dijadikan sebagai ibadah. Malah, penciptaan manusia dan penghantarannya ke bumi atas tujuan beribadah kepada Allah.

• Darisudutbahasa,perkataan‘ibadah’merupakan perkataan bahasa Arab yang berasal dari kata dasar ‘abada, ‘abdun. ‘ibadatan. Perkataantersebutmerujukkepadamaksudmerendahkan diri, tunduk, taat dan patuh.

• Darisudutistilahsyarak,perkataan‘ibadah’menerangkan situasi ketaatan dan penyerahan diri yang disertai dengan perasaan kecintaan, kepatuhandanketakutankepadaAllahsemata-matademimendapatkeredaan-Nya.

• Ibadahterbahagikepadaduakategori,iaituibadahumumdanibadahkhusus.Ibadahumummerupakan ibadah yang tidak ditentukan sifat, syarat dan peraturannya secara khusus oleh al-QuranataupunSunnah.Manakalaibadahkhusus pula, merupakan ibadah yang telah ditentukansyaratsertaperaturannyaolehal-Quranataual-Sunnah.Antaracontohibadahkhususadalahsolat,puasa,zakatdansebagainya.Solat, misalnya, mempunyai rukun dan syaratnya yang tertentu.

• Setiaptindakanatauaktivitihanyaditerimasebagai ibadah sekiranya memenuhi beberapa syarat, iaitu beriman kepada Allah, ikhlas dan Ittiba’ (mencontohi Rasulullah SAW.)

• Tanpasyarat-syarattersebut,tidakadasatu pun tindakan dan perlakuan manusia dapat dikategorikan sebagai ibadah. Tanpa ibadah, maka makin jauh seseorang individu dari mencapai tujuan penciptaannya dan juga matlamat akhir kehidupannya, iaitu mendapatkan keredaan Allah.

Jawapan 3

• Manusiaperluberusahamemeliharadanmemulihara alam kerana manusia amat berpotensi melakukan kerosakan di muka bumi. manusia.

• ManusiadanalamialahmakhlukciptaanAllah, namun manusia diberikan taraf lebih tinggi berbanding dengan makhluk yang lain lantaran kelebihan akal dan tanggungjawab kekhalifahannya.


1 B 2 B 3 D 4 C 5 C 6 D 7 A 8 C 9 B 10 A

SOALAN STRUKTUR

1 (a) Wujud penempatan masyarakat (b) Wujud peningkatan kualiti kehidupan (c) Wujud sistem organisasi dan institusi sosial

yang baik dan sistematik (d) Wujud bahasa serumpun dengan sistem

tulisan tersendiri (e)Wujudsistemundang-undangdansistem

moral berwibawa 2 Kegiatan penterjemahan, penubuhan akademi,

sekolah, observatori, perpustakaan, naungan kepadasaintis,mengendalikankajian-kajianteknologidansaintifik.

3 al-Madinah al-Fadilah, al-Siyasah al-Madaniyyah, Kitab al-Jam’.

4 pembuatankertas,kemunculanelemenMing-TangdalamkimiaIslam.

5 (a) Tamadun Greek (b)TamadunIndia(c)TamadunParsi(d) Tamadun China

6 (a) kesejagatan (b) keterbukaan (c)kewujudansepanjangzaman(d) toleransi terhadap agama serta budaya lain (e) kesatuan dalam kepelbagaian

7 ilmu pengetahuan, tinggalan artifak, tamadun lain yang terhampir

8 civilization 9 keilmuan, kekuasaan 10 IbnBattutah 11 Ibnal-Haytham 12 Arab

Soalan 4 • Kamus Dewanmendefinisikanhaksebagai

kebenaran, kuasa atas sesuatu atau kuasa melakukan sesuatu, dan milik serta kepunyaan.

• HakAllahdalamkonteksinibermaksudmilikAllah yang mesti dikembalikan oleh manusia.

• AntarahakdanmilikAllahyangmestiditunaikan oleh manusia adalah mengenal Pencipta,mengetahuidanmengamalkanperaturan serta perundangan Allah, menggunakan kuasa memilih yang diberikan oleh Allah untuk memilih kebaikan, melaksanakan ibadah dan sentiasa mengingati diri tentang pembalasan serta akibat yang akan ditanggung di akhirat kelak sebagai balasan tindakan pilihannya semasa hidup di dunia.

• ManusiaperlumengiktirafAllahsebagaiPenciptamanusiadanalamsekitarnya,bersama-sama dengan peraturan dan perundangannya sekali.

• Allahmenetapkanperaturandanperundangan-Nyabagisetiapmakhluk-Nya,termasuklahmanusia dan alam sekitarnya.

• Allahtelahmenciptakanmanusiadengansempurnadandiiktirafsebagaisebaik-baikkejadian. Allah telah memberikan akal kepadamanusiauntukberfikirdanmembuatpertimbangan antara baik dan buruk.

• Manusiatidakdiberikankebebasan‘mutlak’.KebebasandalamIslamadalahyangtidakdikuasai oleh tuntutan nafsu.

Soalan 5 • ManusiadanalamdiciptakanolehAllah.Wujud

kesalingan serta kebergantungan antara manusia dan alam.

• Alaminidansegalaciptaanyangadadidalamnya diciptakan oleh Allah SWT demi kepentinganmanusia.Dantugasutamanyaadalah memanfaatkannya dan merenungkan asal-usulnyasehinggadengancaraituiadapatmenemukan Khaliqnya.

• AlamyangdiciptakanolehAllahini,selainberperanan sebagai tempat kediaman manusia, turut berperanan memberikan kehidupan kepada manusia.

• Manusiaamatbergantungkepadaalamkehidupannya. Manusia dan alam tidak dapat dipisahkan. Manusia sedar tentang manfaat yang boleh didapati daripada alam.


danpadausia18tahunpula,beliausudahmenguasai seluruh cabang ilmu pengetahuan yang wujud pada masa itu.

• KonsepkerohaniandalamtamadunIslampulamemberi maksud bahawa tamadun tersebut sentiasa mempunyai hubungan yang rapat dengankonsep-konsepdasardalamIslamdansentiasaberharmonidenganprinsip-prinsipagama.

• AntarakonsepdasardalamIslamadalahtauhidyang boleh difahami dalam dua maksud. PertamaialahiaberkaitdenganpandanganIslamterhadapkosmos.Segalayangterdapatdi dalam kosmos sama ada manusia, haiwan, tumbuhan dan juga planet adalah ciptaan Allah. Manakala yang kedua pula ialah segala sesuatu yang diciptakan oleh Allah adalah dengan perancangan tertentu yang hanya diketahui olehNya.

• KesemuainimenjadibuktibahawatamadunIslamtidakmemisahkanantarailmuwahyudengan ilmu intelek.

• Malah,ilmuwahyulahyangtelahmeletakkankajian-kajiandalamkonteksintelekketahapyang sewajarnya dengan sifat manusia itu sendiri.

• Sementaraitu,konseppengkhususanilmuyangditekankandalamTamadunBaratpuladilakukan kerana golongan yang terlibat dalam TamadunBaratberpendapatbahawabidangilmu terlalu luas dan mustahil bagi seseorang itu boleh mengetahui semua bidang ilmu.

• Olehitu,TamadunBaratmenjadibegitumenjurus.IniadalahhasildarikaedahturunismeyangdisarankanolehDescartesdanBacon.

• Kaedahinimenghendakiberlakunyapemisahanantara satu persoalan yang ingin ditangani dengan persoalan lain, dan masalah yang diselesaikan itu hanyalah masalah pokok semata-mata.

• InimembawakepadatanggapanbahawaTamadunBaratitubebasnilai,neutraldanobjektif.

• Ekorandaripadakaedahinijuga,makawujudlah golongan intelek dalam Tamadun Baratyanghanyamahirdalambidangpengkhususansemata-mata.Golonganinijugatidak ingin mengambil tahu bidang ilmu yang lain.

SOALAN ESEI

Soalan 1• MemangwujudinteraksiantaraTamadunIslamdenganTamadunBarat.

• InteraksimenjadihebatapabilakegemilanganTamadunIslamdiAndalusmenarikminatorang-orangBarat.

• UniversitiCordovadiAndalustelahmenarikminatpelajardiBaratuntukbelajardiAndalus.

• KesediaanorangBaratuntukmenguasaibahasaArab yang menjadi bahasa pengantar dunia Islamketikaitumemudahkanlagiprosesinteraksi antara dua tamadun ini.

• MalahbahasaArabpernahdiberikankedudukan yang sama tarafnya dengan bahasa LatinyangmenjadibahasarasmidiBarat.

• BahasaArabjugamenjadibahasapengantarpengajian ilmu perubatan.

• InteraksiantaraTamadunIslamdenganTamadunBaratjugaberlakuapabilawujudnyaUniversitiNaples.

• Halinikeranauniversitiiniditubuhkanuntukmengembangkan lagi sains Muslim ke Eropah.

• InteraksiantarakeduatamadunjugaberlakuapabilakaryaIbnSina,iaitual-Qanun fi al-Tib dijadikan sebagai sebahagian daripada sukatanpelajaranilmuperubatandiUniversitiMontpellieryangterletakdiPeranchisSelatan.

Soalan 2 • KonsepdanperspektiftamadunIslamadalahberbezadenganTamadunBarat.

• Halinikerana,TamadunIslammenekankankesepaduan ilmu dan kerohanian, manakala TamadunBaratmenekankankepadapengkhususan ilmu dan menganggap segala fenomena alam dapat dijelaskan melalui akal fikiranmanusiatanpapertolongandaripadatuhan.

• KonsepkesepaduanilmudalamTamadunIslamterserlah apabila kebanyakan daripada golongan sarjana Muslim yang terlibat memajukan TamadunIslamialahgolonganyangmenjadikanpengajian agama sebagai ilmu asas. Hanya selepas itu barulah mereka mempelajari ilmu sains.Olehitu,merekamenguasaikedua-duabentuk ilmu.

• IbnSinamisalnyatelahdapatmenghafalal-Quransejakberusia10tahun,mulamenjadidoktoryangberkalibersemasaberusia16tahun

Jawapan 5

• EvolusisainsbermuladenganpenterjemahankaryasaintifikdaritamadunlainsepertiGreek,IndiadanjugaParsi.

• Sainsterusberevolusiapabilamulatimbulpenyelidikan dan inovasi.

• Contohnya,cerapan-cerapandalambidangastronomi bagi menghasilkan penciptaan yang berterusan.

• Sainsterusberkembangapabilasaintismulamenghasilkankarya-karyaaslimereka.Contohkarya asli yang dihasilkan ialah al-Jabr wa al-Muqabalaholehal-Khwarizmi.

• Ketikasainsberadapadaperingkatpenterjemahan, ia telah berjaya meletakkan bahasa Arab sebagai bahasa ilmu. Hal ini kerana penterjemahan dilakukan dari bahasa asing ke dalam bahasa Arab.

• Ketikasainsberevolusihinggaketahappenyelidikan dan inovasi, sumbangannya kepada tamadun manusia antara lainnya ialah dari segi pengenalan sistem angka dan angka sifarsepertiyangdilakukanolehal-Khwarizmi.

• Apabilasainsberevolusihinggaketahappenghasilan karya asli pula, ia juga turut menyumbang kepada tamadun manusia apabila karya asli yang dihasilkan itu boleh digunakan sebagai penyelesaian kepada masalah praktikal yangdihadapiolehumatIslamdalamkehidupanseharian mereka seperti harta pusaka dan jual beli.

Soalan 5 • BidangperubatanmencapaikemajuanyangbesardalamTamadunIslam.

• Kemajuannyabolehdilihatdarisegipenghasilankarya yang kemudiannya dijadikan rujukan di Eropah, dan juga menerusi kewujudan kemudahan-kemudahanyangdisediakan.

• KaryaagungdalambidangperubatanyangdihasilkanolehtamadunIslamialahal-Qanun fi al-tibyangditulisolehIbnSina,al-Hawiyangdihasilkanolehal-Razidanal-Tasrif yang ditulis olehal-Zahrawi.

• Al-Qanun fi al-tib ialah sebuah karya perubatan yang hebat dan merupakan hasil gabungan pengalaman perubatan Yunani dan Arab, selain cerapanyangdilakukanolehIbnSinasendiri.

• Kemajuandarisegikemudahanpulaialahpembinaanhospital,klinikswasta,kedai-kedaiubatdansekolah-sekolahfarmasidi

• Selainitu,tamadunBaratjugaberpegangkepadakonsep bahawa segala fenomena alam dapat dijelaskanmelaluiakalfikiranmanusiatanpapertolongan daripada tuhan.

Soalan 3 • TamadunIslammenjadigemilangdengan

bantuan beberapa faktor. • PertembunganantaraTamadunIslamdengan

tamadun purba di Timur Tengah adalah salah satu daripada faktor tersebut.

• PertembunganiniberlakudiMesir,apabilakawasan tersebut sudah pun menyerap Tamadun Yunani yang tiba di sana melalui peluasan jajahan oleh Alexander the Great, dan kemudiannya bertembung dengan Tamadun IslamyangmulamasukkesanasetelahIskandariahditaklukiolehtenteraIslam.

• Selainitu,polisisainsnegarajugaturutmembantu menambahkan kegemilangan TamadunIslam.

• PolisiiniantaralainnyamelibatkankegiatanpenterjemahankaryasaintifikdaritamadunlainkedalambahawaArab.PenterjemahaninimemudahkanmasyarakatIslamuntukmemahami dan mengkaji tamadun lain dan kemudian menjadikannya sebagai asas dan panduan dalam memperkembangkan tamadun mereka pula.

• Polisisainsnegarajugamelibatkanpenubuhanakademi, sekolah, observatori dan perpustakaan.

• AkademisepertiBaytal-HikmahdanDaral-Hikmah, masjid yang berfungsi sebagai sekolah, madrasahdanuniversitisepertial-Azhar,ZaytuniyyahdanQarawiyyin,perpustakaansepertiKhizanatal-HikmahsertaobservatoriyangmunculdiduniaIslamtelahmenyediakanruang yang sangat luas kepada kegemilangan TamadunIslam.

• KegemilanganTamadunIslamturutdipacuoleh naungan yang diberikan kepada saintis, termasuk gaji, pencen, tempat tinggal di istana khalifah dan sebagainya.

• Kajian-kajianteknologidansaintifikyangdilakukanolehsaintisdalamTamadunIslamjuga dikenal pasti sebagai fakta yang membawa kepadakegemilanganTamadunIslam.

Soalan 4 • Evolusisainsmemberikansumbangan

bermakna kepada tamadun manusia.


10 syair, puisi, prosa, pidato, risalah, qasidah, maqamat

SOALAN ESEI

Soalan 1 • KonseptauhidialahprinsipkesenianIslam.IamemberimaksudbahawakesenianIslamberpaksikanagamadanbertujuanmemper-tingkatkanagama.IajugamenunjukkanbahawakesenianIslambersumberkanwahyual-Quran.

• KewujudankonseptauhiddalamkesenianIslammemberigambaranbahawaIslamialahpencetusidea dan kreativiti dalam melahirkan karya seni. Islamjugaialahpaksiyangnyatadalamsetiapproses kreativiti dan imaginasi seni.

• Seniman-senimanIslamberjayamembuktikanperletakan konsep tauhid sebagai paksi kepada kesenianIslamapabilamerekamelahirkankarya seni yang tertakluk kepada peraturan keagamaan.

• Malahan,padamasayangsamajuga,merekamemastikan kehidupan mereka patuh dan tunduk kepada peraturan syariat agama.

• ApabilatauhiddijadikanasasdalamkesenianseniIslam,dengandemikianseniharuslahmenjurus kepada pengabdian kepada Allah SWT.

• Seniharuslahdilahirkanuntukmemaksimumkankesedaran tentang keesaan Allah SWT.

• Justeru, keseniaan Islam harus tunduk kepada kebenaran untuk mencari keredaan Allah SWT.

Soalan 2 • KesenianIslammempunyaibeberapaprinsipnya

yang tersendiri. Antaranya adalah prinsip mementingkan persoalan kebenaran.

• Misalnya,senikhatialahsenitulisanyangmuliadalamIslam.Satucontohyangingindipaparkandi sini ialah mesej yang hendak disampaikan menerusisenikhat,iaitumaknasurahal-Ikhlas.Surah ini ditulis dengan menggunakan tulisan Arab.Penulisannyapulamematuhikaedahdanadab seni khat. Namun, makna yang diberi telah menyeleweng dengan menyebut cacian terhadap Tuhan atau penghinaan kepada Nabi MuhammadSAW.Dalamhalini,kebenaranmakna sudah diabaikan.

• Keindahanbentuktulisanitupenting,tetapikebenaran makna juga perlu diberi kepentingan yangsama.Halinikerana,kesenianIslamditegakkan atas prinsip mementingkan

seluruhkerajaanIslam.Malah,padazamanpemerintahankhalifahHarunal-Rashidsahaja,terdapat 35 buah hospital dibina di seluruh negara.

• Kemajuankepadabidangfarmakologi.Al-Zahrawi misalnya telah mencipta alat pemuntah, ubat yang digunakan sebagai alat pencegah kehamilan, memperkenalkan penggunaan ubatan berbentuk cecair dan membuat pil daripada sedikit dadah bagi tujuan pengubatan pelbagai penyakit.

• Pengenalanbeberapaalatyangdigunakandalampembedahan juga adalah satu kemajuan besar TamadunIslamdalambidangperubatan.Antaraalat tersebut adalah picagari pembedahan, bebenang pembedahan yang diperbuat daripada tali perut, sutera, rambut dawai emas ataupun perak dan pelbagai jenis pisau seperti scalpel, gunting, forcep dan gergaji.

•TamadunIslamjugatelahberjayamenghasilkantokoh terkemuka dalam bidang perubatan denganmunculnyaIbnSina,al-Razi,al-Zahrawi,SinanbinThabit,‘Alibinal-’Abbasal-Majusi,Ibnal-Jazzaral-Qayraqanial-Tunisi,Amarbin‘Alial-Mawsali,IbnWafidal-Andalusi,IbnTufayldanIbnal-Nafis.


1 B 2 D 3 D 4 B 5 D 6 D 7 D 8 A 9 C 10 A

SOALAN STRUKTUR

1 tauhid 2 agama, etika, estetika, intelek, sosial, diri

sendiri 3 senibinadanrekabentukbangunan,kaligrafi,

kesusasteraan dan persuratan/seni suara 4 ‘Abdal-MalikbinMarwan,Byzantine,

dekorasi,ukirandantulisankufi 5 banyakkisah,dikarang,disalin,kumpulan-

kumpulan nasihat 6 batu jongkong, tanah liat 7 (a)MasjidSehzade

(b) Masjid Suleymaniye (c) Masjid Selimiye

8 geometri 9 nama buku dan kitab, hiasan lain

Jawapan 7

merancangstrategipeperangan.Darisegirohanipula, masjid ini berperanan sebagai pusat ibadat umatIslam.Iaturutberfungsisebagaitempatkegiatan agama dijalankan seperti pengajaran agamakepadasaudara-saudarabaharu,peningkatantahappemahamanterhadapIslamdan beberapa aktiviti kursus jangka pendek.

Soalan 4 • MasjidSehzade,MasjidSuleymaniyedanMasjidSelimiyemasing-masingmempunyaikeunikanbinaannya yang tersendiri.

• KeunikanMasjidSehzadeterserlahmenerusireka bentuk skala monumen yang berasaskan ruangyangluasdanpelbagaisaizkubahdansepara kubah.

• Selainitu,masjidinijugaunikkeranaiamempunyai halaman yang cukup luas, dihiasi dengansardirvan(tempatwuduk)ditengah-tengahnya.

• KeunikanMasjidSuleymaniyepulaterserlahmenerusi konsep kubah utama yang diapit dengan dua separa kubah; setiap separa kubah pula digabungkan dengan dua exedra.

• Kulliyeinipulamempunyaisebuahuniversiti,disamping18bangunanlainyangdibangunkanberdasarkan perancangan bandar yang tersusun. Kawasan arkednya yang beranjung dihiasi dengan sardirvan dibahagian tengahnya.

• KeunikanMasjidSelimiyepulatergambarmenerusi pelbagai sudut. Keistimewaan masjid ini ialah bahagian utamanya berbentuk segi lapan, ketinggian empat menaranya, iaitu setinggi70.9meterdisampingukurangarispusat kubah utamanya.

Soalan 5 • Seni suara salah satu dari bidang kesenian

Islam. • Seni suara yang melibatkan bidang muzik

dan seni lagu turut menerima tempias ekoran kedatangan Islam ke Tanah Melayu.

• Marhaban dan qasidah adalah sejenis lagu Arab. Namun, ia telah disesuaikan agar selari dengan cita rasa masyarakat Melayu.

• Ia biasanya membawa mesej mengenai ajaran Islam serta turut memuatkan puji pujian kepada Nabi Muhammad SAW.

• Nasyid juga boleh dimasukkan ke dalam kategori seni suara. Ia merupakan sejenis lagu

persoalan kebenaran. • KesenianIslamjugadihasilkanatasprinsip

melibatkan hubungan kerohanian antara senimandengankarya-karyaseni.HalinikeranaseniIslamberteraskankonseptauhidserta pengabdian diri kepada Allah SWT.

• Prinsipyangsamajugamenjelaskanbahawaseni mempunyai unsur rohani. Setiap manusia jugasebenarnyamemilikiunsurrohani.Unsurrohani ini meliputi agama, etika, estetika, intelek, sosial dan diri sendiri. Aspek estetika inilah yang akan mewujudkan kesenian.

• KesenianIslamjugaditegakkanatasprinsipmelibatkan hubungan antara manusia dengan tuhan, alam sekitar, sesama manusia dan juga makhluk lain.

• PrinsipkesenianIslamjugaadalahbersumberkanwahyu.InibermaknakesenianIslambersumber-kanal-Quran.InisekaligusmenjelaskanbahawaIslamialahpencetusideadankreativiti.

Soalan 3 • KaligrafidansenibinaadalahantarabidangkesenianIslam.

• KaligrafiIslamdianggapsebagaibentukgeometri bagi unsur kerohanian.

• Istilahkaligrafimeliputisemuajenistulisan.Namun, selama ini ia digunakan untuk merujuk kepada tulisan Latin. Walau bagaimanapun, hanya khat dan tulisan Cina sahaja sebenarnya yangdiiktirafsebagaitulisankaligrafi.

• SenikhatmempunyaikaitanyangsangatrapatdenganjiwaIslam,memandangkanpenulisannyamenggunakanhuruf-hurufal-Quran.

• Senikhatmengandungilapanmodel,iaitukhatkufi,khatthuluth,khatnasakh,khatfarisi,khatriq’ah, khat diwani, khat diwani jali dan khat rayhani.

• SementaraitusenibinaIslampulamerupakansatudaripadakebudayaanIslamitusendiri.IamerupakanhasilusahamasyarakatMuslimuntuk memenuhi keperluan jasmani dan rohani mereka.

• Contohyangwajardilihatialahsenibinamasjid.Darisegijasmani,masjidkhususnyapadazamanRasulullahSAWmenjadipusatpentadbiran, tempat kegiatan kemasyarakatan, tempatbermesyuarat,tempatBagindamenerimaperwakilanasingdantempatBaginda


8 umat yang menyuruh manusia lain melakukan perkara kebaikan, umat yang mencegah manusialaindaripadamelakukankemung-karan, umat yang beriman kepada Allah

9 tidak menyekutukan Allah, tidak mensyirikkan Allah dengan makhluk lain

10 tidak melampau, tidak keterlaluan

SOALAN ESEI

Soalan 1 • Memberinamayangbaikkepadaanakmereka.Nama-namayangelokdiberikanialahnama-namanabidannama-namamalaikat.Nama-nama yang paling disukai Allah SWT adalah seperti Abdullah dan Abdul Rahman. Memberi nama anak pada hari ketujuh selepas kelahiran

• Melakukanakikahuntukanaktersebut.Akikahuntuk anak lelaki disempurnakan dengan menyembelih dua ekor kambing. Akikah untuk anak perempuan disempurnakan dengan menyembelih seekor kambing. Akikah dilakukan pada hari ketujuh selepas kelahiran.

• Mengajaral-Qurankepadaanak,meliputipengajarantajwid,hukum-hakamdantafsiranyangterkandungdalamal-Quran.

• Memberi pendidikan yang sempurna kepada anak-anak, seperti mendidik anak agar tidak mensyirikkan Allah, mengasuh anak berbuat baik kepada kedua ibu bapa, melatih anak mendirikan solat dan mendidik anak bersikap sederhana.

• Memberi nafkah kepada anak-anak. Nafkah hendaklah diperoleh daripada sumber yang halal.

• Memberi kasih sayang kepada anak-anak. • Berlaku adil terhadap anak-anak. Ibu bapa

tidak boleh membeza-bezakan antara anak lelaki dengan anak perempuan, anak yang cacat dengan anak yang sempurna, anak kandung dengan anak tiri dan antara anak yang cantik dengan anak yang hodoh.

Soalan 2 • Keluarganuklearialahkeluargayang

mempunyai ahli yang terdiri daripada suami, isteridananak-anak.

• Keluargaluasialahsatuinstitusiyangmeliputikeluarga nuklear, malahan lebih besar daripada itu. Keluarga ini mempunyai ahli yang terdiri daripada ibu bapa, anak dan ahli keluarga

tanpa iringan muzik. Namun, perkembangan mutakhir dalam industri hiburan khususnya di Malaysia menunjukkan bahawa nasyid juga sudah mula diiringi dengan muzik.

• Nazam dan ghazal juga merupakan antara perkara yang boleh disenaraikan di bawah seni suara. Nazam asalnya adalah zikir-zikir yang telah dimelayukan. Ia sangat popular di Terengganu. Kandungannya berkisar tentang cerita nabi dan para sahabat baginda. Manakala ghazal pula asalnya adalah puisi Arab yang membawa tema percintaan. Ia cukup terkenal di Johor.

BAB 4SOALAN OBJEKTIF 1 A 2 A 3 C 4 B 5 D 6 A 7 B 8 D 9 A 10 D 11 D

SOALAN STRUKTUR 1 Berbincangdalamsegalaperkara,saling

menasihati, saling bermaafan, mengeratkan hubungan dengan keluarga pasangan, menghormati ahli keluarga pasangan, solat secara berjemaah

2 (Mana-manaempatdaripadayangberikut)(a) Memberi nama yang baik (b) Melakukan akikah (c)Mengajaranakmembacaal-Quran(d) Memberikan pendidikan yang sempurna (e) Memberi nafkah daripada sumber yang

halal (f) Memberi kasih sayang (g)Berlakuadil(h) Mendidik anak agar tidak mensyirikkan

Allah (i) Mengasuh anak agar berbuat baik kepada

kedua ibu bapa (j) Melatih anak mendirikan solat (k) Mendidik anak bersikap sederhana

3 tujuh(ke-7) 4 Masyarakat 5 Menyeru ke arah kebaikan, mencegah

kemungkaran, mengamalkan ajaran agama, menuntut ilmu, membantu golongan yang tidakberkemampuan,mengusahakanapa-apapekerjaan yang halal untuk menyara keluarga

6 bangsa, bahasa, kebudayaan, agama 7 umatIslamyangterbaik

Jawapan 9

di Madinah, mereka mendapati kota itu sudah dihuni oleh puak Yahudi.

• PuakYahudipulaterdiridaripadatigakelompokutama.iaituYahudiBaniQaynuqa’,YahudiBanial-NadirdanYahudiBaniQurayzah.KelompoklainyahudiialahBaniIkrimah,BaniMuhammar,BaniSa’idah,BaniJusham,BaniMurad,Bani‘Auf,Banial-NajjardanBaniTha’labah.

• PuakYahudiberbezadenganpuakArab,namunmereka tinggal secara bersama. Sesetengah sumbermengatakanbahawapuakYahudiBaniQurayzahdanYahudiBanial-Nadirtinggaldi samping puak Arab Aus di dataran tinggi. Manakala,puakYahudiBaniQaynuqa’pulatinggaldisampingpuakArabKhazrajdidataranrendah.

• Merekamengamalkanajaranagamayangberbeza.PuakArabkebanyakannyamenganutIslam.ManakalapuakYahudipuladenganagama Yahudi.

Soalan 5 • Konsepkeluargadanmasyarakatadalahberbeza.

• Sebagaisebuahkeluarga,lazimnyamerekaakantinggal bersama dalam sebuah rumah, ataupun tinggaldalamrumahyangberbezatetapiberdekatan. Ada juga yang tinggal berjauhan, tetapi mereka saling berhubung antara satu sama lain. Mereka juga mempunyai ikatan dan hubungan yang rapat antara satu sama lain.

• Keluargajugabolehdisifatkansebagaisatukelompokkhusus.Iamengandungiahli-ahliyang mempunyai hubungan darah antara sesama mereka.

• Setiapahlikeluargapulamempunyaihakdantanggungjawab ke atas ahli yang lain. Keluarga juga dikaitkan dengan hubungan perkahwinan.

• Adasesetengahkeluargahanyaterdiridaripadakeluarga nuklear. Manakala sesetengah yang lain pula disifatkan sebagai keluarga luas.

• Keluarganuklearialahkeluargayangmempunyai ahli yang terdiri daripada suami, isteridananak-anak.

• Manakalakeluargaluaspulamerupakansatu institusi yang meliputi keluarga nuklear, malahanlebihbesardaripadaitu.Inibermaknaia merupakan keluarga yang mempunyai ahli yang terdiri daripada ibu bapa, anak dan ahli keluarga lain seperti datuk, nenek, cucu,

lain seperti datuk, nenek, cucu, menantu, ibu saudara,sepupudansaudara-marayanglain.

• Keluargaluasadalahsebuahkeluargabesaryang ahlinya lebih ramai berbanding keluarga nuklear. Malahan, keluarga luas boleh terdiri daripada tiga generasi atau lebih.

Soalan 3 • UmmahpertengahandanummahterbaikdikaitkandenganumatIslam.

• Ummahpertengahanialahumatyangadildanumat pilihan yang sentiasa memiliki aspek kesederhanaan. Mereka tidak melampaui dan tidak keterlaluan dalam segala hal. Mereka hidup berlandaskan kesederhanaan, melakukan amalansecarasederhanadantidakberlebih-lebihan. Mereka cuba memenuhi keperluan untuk kehidupan di dunia dan di akhirat

• Ummahterbaikpulamemberimaksudbahawamereka mempunyai kelebihan berbanding umat yang lain. Mereka menyuruh umat manusia lain melakukanperkara-perkarakebaikan,mengajakmanusialainmenganutIslam,tidakjemuberdakwahdanmenyebarkanperkara-perkarakebaikan. Mereka sendiri juga turut melakukan perkara-perkarakebaikan,disampingmencegahumatmanusialaindaripadamelakukanperkara-perkara kemungkaran.

• Ummahterbaikjugaialahumatmanusiayang beriman kepada Allah SWT. Mereka mentauhidkan Allah SWT dalam erti kata tidak menyekutukan Allah SWT dan tidak mensyirikkan Allah SWT dengan makhluk lain,menunaikankewajipansebagaiumatIslamsepertiyangterkandungdalamRukunImandan RukunIslam,mengamalkanakhlakyangmulia.

Soalan 4• MasyarakatmajmukdiMadinahialah

masyarakat majmuk yang awal pernah wujud dalamTamadunIslam.

• MerekaterdiridaripadamasyarakatIslam(puakArab)danmasyarakatbukanIslam(puakYahudi).

• PuakArabterdiridaripadaduakabilahutama,iaituAusdanKhazraj.Merekasebenarnyaadalah bersaudara. Kedatangan mereka ke Madinah berlaku ekoran dari peristiwa sayl al-’aram (banjir yang besar). Ketika mereka tiba


SOALAN ESEI

Soalan 1 • KonseppendidikanIslamdiasaskankepadaaspekterasdalamIslamdanjugahubungannyadengan realiti kehidupan.

• AspekterasIslammenekankanfahamanakidahkepada Allah SWT, fahaman syariat dan didikan akhlak.

• ManakalaaspekhubunganilmuterasIslamdengan realiti kehidupan pula memberi pelbagai cara dan kaedah berkaitan hubungan dengan pergolakan kehidupan manusia.

• Konsepinimemerlukanpembahagianilmudengan penamaan sebagai fardu ‘ain dan fardu kifayah.

• Pembahagianinijugamenyifatkanseseorangitu perlu memahami dengan mendalam tentang aspek teras secara pasti dan berupaya merealisasikan pemahamannya dalam aktiviti kehidupan seharian seperti ekonomi, perubatan dan politik.

Soalan 2 • Prosespengajarandanpembelajaran

sememangnya memerlukan adab tertentu yang sepatutnya dipatuhi oleh individu yang terlibat dalam proses itu.

• Apabilaseseorangindividuitumenuntutilmuatau memberi ilmu, dia tidak hanya berurusan dengan dirinya sahaja, tetapi turut berurusan dengan gurunya, dan juga muridnya.

• Antaraadabyangperludiperhatikanadalahmenghormati pihak lain. Murid hendaklah menghormati dan memuliakan gurunya kerana guru tersebut telah memberinya ilmu pengetahuan. Malah, keberkatan ilmu yang diperoleh tertakluk kepada penghormatan murid kepada gurunya.

• Gurujugahendaklahmenghormatimuridnya.Walaupun muridnya itu masih di peringkat kanak-kanak,merekatetapperludihormati.Guru juga perlu menghormati ibu bapa muridnya.Begitujugadenganibubapa,merekahendaklahmenghormatiguruanaknya.Inikerana guru itu telah mencurahkan ilmu kepada anak mereka.

• Menjalinhubunganbaik.Muridperlumenjalinhubungan baik dengan ibu bapa dan guru. Begitujugaguruperlumenjalinhubunganbaik

menantu,ibusaudara,sepupudansaudara-marayang lain.

• Manakalamasyarakatpulaialahkelompokmanusia yang terdapat dalam sesebuah negara. DalamkonteksmasyarakatIslam,makakelompok ini ialah manusia yang tentunya beragamaIslamdanmempraktikkanajaranIslam.

• Inibermakna,merekamelaksanakankonsepasasIslam,iaituamarmakrufnahimungkar.Dengankatalain,merekamengajakumatmelakukan perkara kebaikan dan mencegah merekadaripadamelakukanperkara-perkarakemungkaran.

• MasyarakatIslaminitinggaldalamsebuahnegarabersama-samadenganmasyarakatlain.Namun, pelaksanaan kehidupan mereka adalah berlandaskannilai-nilaiIslam.


1 A 2 D 3 D 4 C 5 A 6 B 7 D 8 C 9 D 10 C 11 B 12 C 13 B

SOALAN STRUKTUR

1 pendidikan seumur hidup, pembangunan seluruh potensi manusia secara bersepadu

2 fardu ain, fardu kifayah 3 menyebarkan ilmu pengetahuan,

menggalakkan perbincangan ilmiah 4 rumahal-ArqambinAbial-Arqam 5 tempatkanak-kanakbelajar,membaca,

menulis,asas-asasilmubahasa 6 tempatberibadat,tempatbelajar,Basrah/

Kufah/Masjid‘AmrdiMesir/Masjidal-Haram 7 halaqah 8 menghafal fakta 9 (a) Memberi sokongan moral dan material

kepada anggotanya yang terlibat dalam dunia pendidikan, khususnya pelajar

(b) Memastikan tiada keciciran berlaku di kalangan anggotanya

10 FakultiSyariah,FakultiUsuluddin,FakultiSains Kemanusiaan

11 memenuhikehendakpelbagaimazhabyangwujud dalam masyarakat pada masa itu

12 Institusial-Mustansiriyyah

Jawapan 11

‘AmrdiMesir,Masjidal-Haramdanlain-lain.Pembelajarandimasjiddijalankandalamsistemhalaqah.

• InstitusipengajiantinggijugaturutwujuddalamsejarahIslam.Padamasaitu,institusipengajian tinggi meliputi masjid, institusi al-Nizamiyahdaninstitusial-Mustansiriyah.Walaupun masjid turut berfungsi sebagai institusi pengajian tinggi, ia tidak melibatkan semua masjid. Antara masjid yang terlibat adalah masjid-masjidbesar.

• Institusial-Nizamiyyahdaninstitusial-Mustansiriyah pula adalah dua institusi yang dibina khusus untuk dijadikan sebagai institusi pendidikan dan pengajian tinggi.

• Namainstitusial-Nizamiyyahdiambildaripadanamapengasasnya,iaituNizamal-Muluk.Institusiinimenyediakantigafakultiutama,iaituFakultiSyariah,FakultiUsuluddindanFakulti Sains Kemanusiaan. Antara pensyarah yang pernah berkhidmat di institusi ini adalah AbuIshakal-Shirazi,ImamAbuHamidal-GhazalidanBaha’al-DinbinShaddad,iaituprofesor dalam bidang Sejarah.

• Institusial-Mustansiriyyahpuladibinapadatahun625H,ditubuhkanolehKhalifahal-Mustansirbinal-Zahir.BeliauialahkhalifahkerajaanAbbasiyyahyangke-36.Institusiini ditubuhkan kerana wujudnya masyarakat berbilangmazhabdiBaghdadpadamasaitu.Antara tokoh yang pernah berkhidmat di institusiiniadalahMuhyial-DinAbu‘AbdAllahbinFadlanal-Baghdadi,Rashidal-Din‘UmarbinMuhammadal-Farghani,Muhyial-DinYusufbinal-Faraj‘Abdal-Rahmanal-Jawzi,Sirajal-Dinbinal-Sharmashahial-MalikidanMuhammadbinYa’qubal-Dayanah.

Soalan 4 • Memangtidakdapatdinafikanbahawa

keluarga, masyarakat, ilmuwan/ulama dan juga pemerintahsama-samabertanggungjawabdalam menjayakan sektor pendidikan.

• Bagikeluarga,merekaseharusnyamemberikandidikanawalkepadaanak-anakbagitujuanmendedahkananak-anaktersebutkepadaduniapendidikan. Keluarga juga hendaklah mengajar asas-asasilmusepertiasas-asasmembaca,menulisdanmengirakepadaanak-anak.Inibermakna, sesebuah keluarga tidak boleh

dengan murid dan ibu bapa. Manakala ibu bapa juga perlu menjalin hubungan baik dengan anaknya dan guru kepada anaknya. Hubungan baik ini penting supaya wujud sangka baik antaraketiga-tigapihak.

• Mempunyairasabelaskasihan.Guruhendaklahmempunyai rasa belas kasihan kepada muridnya.Perasaaninisecaratidaklangsungakan mendorong guru untuk memperlakukan muridnya seperti mereka memperlakukan anaknya sendiri.

• Bertanyadenganhormat.Sebarangpertanyaanyang ingin dikemukakan hendaklah diajukan dengan hormat. Murid tidak sewajarnya bertanyasesuatusoalansemata-matainginmengujipengetahuangurunya.Bagipihakgurupula, setiap persoalan yang dikemukakan oleh murid perlu dijawab dengan baik.

Soalan 3 • DalamsejarahIslam,institusipendidikandanpengajiantelahwujudsejakzamanawalIslamlagi.Padamasaitu,RasulullahSAWtelahmenjadikanrumahal-ArqambinAbial-Arqam sebagai pusat pendidikan dan pengajian terulung.Bagindasendiriturutbertindaksebagaigurudenganmengumpulkanpengikut-pengikutnya dan mengajar mereka mengenai ayat-ayatal-QuranyangditurunkankepadaBaginda.

• Perkembanganinstitusipendidikandanpengajianpadazaman-zamanberikutnyamenyaksikan kewujudan institusi yang dicatatkanolehsumbersejarahIslamsebagaiinstitusi pendidikan dan pengajian dalam Islam.Antaranya,kuttab,masjiddaninstitusipengajian tinggi.

• Kuttabialahtempatkanak-kanakbelajar.Iamenyediakanpelajaranasaskepadakanak-kanak seperti mengajar menulis, membaca danasas-asasilmubahasasahaja.Kuttabmenyediakan muridnya untuk menghadapi pelajaran di masjid dalam bentuk halaqah dan pelajarandisekolah-sekolah.

• Masjidjugaturutdijadikansebagaitempatpengajian.Iamenjaditempattumpuanuntukmempelajarial-Qurandanjugaal-Hadis,di samping mempelajari ilmu fekah. Antara masjid yang dijadikan sebagai tempat pengajian adalahsepertimasjiddiBasrah,Kufah,Masjid


Rasulullah SAW dan mencontohi hidup dan sifat-sifatBagindadanmembiasakanmurid-murid melakukan ibadat solat dan melakukan amalanyangberasaskanagamaIslamdanberperibadi Muslim dan Mukmin.

• Padaperingkatsekolahmenengahpula,matapelajaranPendidikanIslammuladiajarsecaraformaldisekolahmenengahpadatahun1962.KurikulumPendidikanIslampadatahapinidibentuk berasaskan keperluan dan matlamat untuk memberi pengetahuan mengenai agama Islamkepadapelajar.

• AktaPelajaran1961,Seksyen36(1)telahmenentukanbahawapendidikanagamaIslamhendaklahdiberikankepadamurid-muridIslamsekiranyaterdapat15orangataupunlebihdisesebuahsekolah.OlehsebabmutupengajarandanpembelajaranpendidikanIslamdisekolahkurang berkesan dan lebih tertumpu kepada teori berbanding amali, ini menyebabkan KementerianPendidikanMalaysiamemper-kenalkanKurikulumBersepaduSekolahMenengah(KBSM)yangmenekankanaspekpembelajaran dan penghayatan amalan Islam,disampingkefahamanajaranIslamkeseluruhannya.

• Padaperingkatpengajiantinggipula,PendidikanIslamdidapatiditawarkanolehbeberapaIPTAtertentusahaja,sepertiUniversitiKebangsaanMalaysia(UKM),UniversitiMalaya(UM),UniversitiSainsMalaysia(USM),UniversitiTeknologiMalaysia(UTM),UniversitiIslamAntarabangsaMalaysia(UIAM)danKolejUniversitiIslamMalaysia(KUIM).BeberapabuahIPTswastajugaturutmenawarkanPendidikanIslam.AntaranyaadalahKolejUniversitiIslamSelangor(KUIS)yangdulunyadikenalisebagaiKolejIslamSelangorDarulEhsan(KISDAR).Secarakeseluruhannya,PendidikanIslamyangditawarkandiIPTmasihdianggapsebagaisatumatapelajaransemata-mata dan terpisah dengan ilmu sains dan kemasyarakatan.

• BagiuniversitiyangmenawarkanpengkhususanPengajianIslampadaperingkatIjazahSarjanaMuda,SarjanadanDoktorFalsafahsahajasepertidiUM,UKMdanUIAM,terdapatusaha-usahamemperluasskopkursuskepadakaitannya dengan ilmu kemasyarakatan dan keperluannya kepada masyarakat.

bergantung sepenuhnya kepada guru untuk menjaminkejayaananak-anakmerekadalampendidikan.

• Bagimasyarakatpula,merekajugamempunyaitanggungjawab terhadap pendidikan anggota masyarakatnya.Dalamhalini,perananyangboleh dimainkan oleh masyarakat adalah dengan memberi sokongan moral dan material kepada anggotanya yang terlibat dalam dunia pendidikan, khususnya pelajar.

• Tanggungjawabilmuwan/ulamajugasangatdiperlukan demi memastikan kejayaan sektor pendidikan. Hal ini kerana, mereka dikenal pasti sebagai golongan yang mempunyai ilmu. Olehitu,merekahendaklahmenyebarkanilmu pengetahuan yang mereka ada untuk pembangunan anggota masyarakatnya.

• Golonganpemerintahjugamempunyaitanggungjawabnya yang tersendiri dalam menjayakansektorpendidikan.Pemerintahsewajarnya menyediakan peluang pendidikan kepada penduduknya dari tahap yang paling rendahhinggaketahapyangpalingtinggi.Initermasuk menubuhkan lebih banyak institusi pengajiantinggi(IPT)bagimenjamintempatyangmencukupikepadalepasan-lepasansekolah yang mendapat kelulusan cemerlang.

Soalan 5 • Malaysiaadalahsebuahnegarayangtidakmeminggirkanpendidikanagama.Initerbuktimenerusi usaha kerajaan menyediakan pendidikanIslamsejakperingkatsekolahrendah, menengah hinggalah ke peringkat pengajian tinggi.

• Padaperingkatsekolahrendah,kerajaanmelaksanakanKurikulumBaruSekolahRendah(KBSR)yangtelahmemberiruangperubahanyangbanyakkepadaPendidikanIslam,khasnyaperubahan dari segi tujuan isi kurikulum dan juga pertambahan masa pembelajarannya dari 120minitseminggukepada180minitseminggu.

• PendidikanIslammenerusipelaksanaanKBSRbertujuanuntukmembolehkanmurid-muridmembacaayat-ayatal-Qurandenganbetulsertabolehmenghafaldanmemahamiertisurah-surahyangmudah,meyakinkanmurid-muridterhadapkewujudanAllahSWTdansifat-sifatsertakekuasaanAllahSWTdanmencintai-Nya,menanamkanrasacintamurid-muridterhadap

Jawapan 13

kepada prinsip keadilan, kesamarataan, kebebasan dan ketelusan.

• PrinsipkeadilantelahdilaksanakanolehRasulullahSAW.Misalnya,Bagindamengarahkan pencuri Muslim supaya dipotong tangan. Hukuman ini dirasakan berat oleh para sahabat. Namun, Rasulullah SAW bersabda bahawa:“KalauFatimahsekalipunyangmencuri, tangannya akan dipotong”. Satu lagi kisahyangmenunjukkanBagindamelaksanakanprinsip keadilan dalam pemerintahan dan kepimpinan ialah apabila seorang wanita daripadasukuMakhzumditangkapkeranamencuridandibawakehadapanBaginda.SahabatBagindamemintasupayawanitaitu dibebaskan kerana kedudukannya yang terhormat dalam masyarakat. Namun, Rasulullah SAW mengarahkan supaya dipotong juga tangannya kerana hukuman itu tidak mengira pangkat dan kedudukan seseorang.

• Padamasapemerintahankhulafa’al-Rasyidinpula,KhalifahAbuBakaral-Siddiqr.a.telahmeneruskan tradisi yang menjadi amalan RasulullahSAWuntukmenegakkankeadilan.Iniboleh dilihat menerusi tindakan beliau terhadap permintaansuku-sukuArabyangberkumpulberhampiran Madinah dan beberapa suku lain yang meminta agar mereka semua diberi pengecualiandaripadamembayarzakatkepadaMadinah. Jika tidak diberi pengecualian tersebut, mereka tidak akan tunduk kepada kekuasaan Madinah.AbuBakaral-Siddiqr.a.yangpadawaktu itu baru sahaja memegang tampuk pemerintahan sebagai khalifah, dinasihati oleh sesetengah sahabat agar memenuhi tuntutan pihak terbabit. Namun demi keadilan, yang dilihat sebagai salah satu tanggungjawab paling utamabagiseorangkhalifah,makaAbuBakaral-Siddiqr.a.telahmenolakpermintaantersebutdengantegas.TambahanpulazakatadalahsatukewajipanbagiorangIslam.JikaorangIslamlainperlumembayarnyadanmasihterusmembayarnya, kenapa pula suku Arab tersebut perlu diberi pengecualian.

• PrinsipkesamarataanyangtelahdilaksanakanolehRasulullahSAWpadazamannyapulabolehdilihatmenerusikesediaanBagindamelantikZaid bin Harithah sebagai Na’ib (Timbalan). Inilahbuktikukuhtentangpelaksanaanprinsip kesamarataan dalam pemerintahan

• Darisegikurikulum,kitadapatikurikulumPendidikanIslammasakinimasihlagimemberipenumpuankepadapenyampaianilmusemata-mata dan kurang memfokuskan pembinaan potensi insan untuk mengamalkan dan menghayatinya dalam kehidupan seharian.

BAB 6SOALAN OBJEKTIF 1 C 2 A 3 C 4 B 5 D 6 C 7 D 8 B 9 C 10 D 11 C 12 D

SOALAN STRUKTUR 1 kesamarataan 2 kebebasan menyuarakan pandangan,

kebebasanuntukberbezapendapat 3 al-khilafah,imamah 4 imarah 5 syura, hisbah 6 (a) Uthman bin ‘Affan

(b) Ali bin Abi Talib (c) Talhah bin ‘Ubaydillah (d)Al-Zubayrbinal-’Awwam(e)Abdal-Ramhanbin‘Awf(f)SaadbinAbiWaqqas(mana-manaempat)

7 Meninjaupendapatoranglaintentangperkara-perkara yang berkaitan dengan kepentingan bersama.

8 • Khalifah‘Umarbinal-Khattab–tugasnyamembuat pengawasan di pasar dengan meninjau keadaan tempat tersebut

• Khalifah‘AlibinAbiTalib–tugasnyauntukmengawasi di samping memberi bimbingan di pasar di kota Kufah serta mengingatkan penjual agar mematuhi sukatan dan timbangan

• Khalifahal-Walid–tugasnyamembuatrondaandipasar-pasar(mana-manasatu)

9 (a)KotaBaghdad(b) Kota Kufah

10 (a)Penyeliapasar(b)Petugasdipasar(c)Penguatkuasa

SOALAN ESEI Soalan 1 • PemerintahandankepimpinanRasulullahSAWdankhulafa’al-Rasyidinadalahdidasarkan


• KesemuamerekaialahpenggantiRasulullahSAW. Antara individu yang pernah memegang jawatan ini adalah Khalifah Abu Bakar al-Siddiq r.a, Khalifah Umar bin al-Khattab r.a, Khalifah Uthman bin ‘Affan r.a, Khalifah Ali bin Abi Talib k.w, Khalifah Mu’awiyah bin Abi Sufyan, Khalifah Abu Ja’far al-Mansur dan Khalifah Harun al-Rashid.

• Imarahpulamerujukkepadakerajaankecilyang diperintah oleh seorang pemimpin. Contohnya, imarah ‘Uthman yang diketuai oleh ‘Uthman Gazi. Ia muncul pada abad ke-14 Masihi ekoran daripada suasana kekacauan yang menimpa Anatolia selepas kejatuhan puak Saljuk. Ia terletak di barat laut Anatolia.

Soalan 3 • Syuradanhisbahadalahduainstitusiyangberbeza.

• SyuraberasaldaripadaperkataanArabyangmemberi maksud meminta pendapat dan bersefahaman dalam perundingan. Syura yang dikaitkandenganpentadbiranIslammembawamaksud meminjam pendapat orang lain tentangperkara-perkarayangberkaitandengankepentingan bersama.

• DalampentadbiranIslam,syuratelahpundiamalkansejakzamanpemerintahanRasulullahSAWdanditeruskanpadazamanKhulafa’al-Rashidin.PadazamanpemerintahanAbuBakaral-Siddiqr.a,syuradijalankansecaraterbuka.Inibermakna,tiadasatubadanataumajlis khas yang ditubuhkan untuk melakukan syura.

• Sementaraitu,hisbahpulamerujukkepadasatubentukjenterapengawasan.Iamerupakaninstitusi khusus yang bertanggungjawab untuk menggalakkan manusia supaya melakukan kebaikan, dan pada masa yang sama turut menghindarikejahatan.Individuyangbertanggungjawabmelaksanakantugas-tugaspengawasaninidigelarsebagaial-muhtasib,iaitu pelaksana atau penguat kuasa.

Soalan 4 • Amalansyuraadalahberbezadengan

demokrasi.• Syuralebihkepadamemintapandangandaripadaoranglaintentangperkara-perkara

dan kepemimpinan. Zaid adalah mawla (bekas hamba)Baginda.

• SepertimanaRasulullahSAW,Khulafa’al-Rasyidin juga didapati mengamalkan prinsip yangsama.TindakanKhalifahUmarbinal-Khattabr.a.yangtidakmemilihbuludalammenghukum orang yang melakukan kesalahan boleh menjelaskan perkara ini.

• Prinsipberikutnyaialahkebebasan.RasulullahSAW pernah mengaplikasikan kebebasan dalam menyuarakanpandangan.Inibolehdilihatmenerusi sistem syura yang membuka ruang yang luas kepada sahabat untuk menyatakan pandanganmerekadenganbebas.Pandanganyang mendapat sokongan majoriti akan diterima sebagai satu keputusan.

• Khulafa’al-Rasyidinjugamengamalkanprinsipyangsama.Misalnya,padazamanpemerintahankhalifahUmarbinal-Khattabr.a.,beliautelahmemberi kebebasan kepada penduduk Syria denganmengekalkansistemcukaipadazamanByzantiumyangdikenakankepadapendudukbukanIslamyangtinggaldiSyria(yangsudahditaklukiolehIslampadawaktuitu).

• SatulagiprinsipyangmenjadiamalanRasulullahSAWdankhulafa’al-Rasyidindalam pemerintahan dan kepemimpinan ialah ketelusan.Initerbuktimenerusipengagihantugas untuk mentadbir negara.

•Khulafa’al-Rasyidinjugadidapatimengamalkanprinsip yang sama. Apa yang dilakukan pada zamanpemerintahanKhalifahUmarbinal-Khattabr.a.menerusial-diwanadalahsatubuktibahawa wujud ketelusan dalam pemerintahan dan kepemimpinan beliau.

Soalan 2 • Khilafahdanimarahsangatberbeza.Namun,khalifahdanimamahtidakbanyakbezanya.Malah khalifah boleh diertikan sebagai imamah. Iabermaksudkepimpinanmenyeluruhdalamperkara-perkarayangberkaitandengankeagamaan dan keduniaan.

• Perbezaannyaterletakkepadagelaranbagiorang yang menjalankan fungsi khilafah dan fungsiimamah.Orangyangbertanggungjawabmenjalankan fungsi khilafah dinamakan sebagai khalifah. Manakala orang yang bertanggungjawab menjalankan fungsi imamah disebutsebagaial-imam.

Jawapan 15

8 qati’i 9 nas, syarie, ‘illat 10 keadilan,kezaliman11 (a) Allah tidak membebankan manusia lebih

daripada kemampuannya. (b) Allah sentiasa meringankan tanggungan

manusia. (c) Segala perbuatan yang bukan ibadat asal

hukumnya adalah harus atau mubah, melainkan sekiranya terdapat larangan syarak.

(d)PerundanganIslamberdiridiatasdasarpengimbangan di antara kepentingan individu dan masyarakat.

(e)PerundanganIslammenggabungkanprinsip pembalasan dan penakutan dalam undang-undangjinayahnya.Pembalasandilihat daripada aspek pencerobohan hak dan penakutan dari aspek mengelakkan orang lain daripada melakukan kesalahan yang serupa.

12 (a) Hakim (b) Hukuman (c) Al-Mahkum bih(undang-undang)(d) Al-Mahkum fih (pertikaian atau

persengketaan) (e) Al-Mahkum lah (pihak yang menang) (f ) Al-Mahkum lah Al-Mahkum ‘alaih (pihak

yang kalah) (g) Kaifiyyah al-Qadha’(Proseskehakiman)

13 (a) Masalah asal yang ada hukumnya melalui nas (al-asal)

(b) hukum yang ditetapkan oleh nas (al-hukum)

(c) sebab yang sama (‘illat) (d) masalah baharu yang belum ada nas

(al-far’)

SOALAN ESEI

Soalan 1 • Hukum-hakamdalamsyariatIslam

memperlihatkan objektif menjaga dan memelihara kepentingan manusia sama ada dengan menghasilkan kebaikan atau mengelakkan mudarat daripada mereka amat jelas sekali.

• Dalamkewajipanamalimelaksanakanibadatterkandung konsep manusiawi yang terangkum dalam hukum rukhsah dan azimah. Jamak dan qasar dalam sembahyang fardu diharuskan

yang ada kaitan dengan kepentingan bersama.• SyuradilaksanakandalampentadbiranIslam.• Syuramempunyaianggotayangterdiridaripadaorang-orangyangrapatdenganNabiMuhammadSAW.Inibermaknapandanganyang diperoleh menerusi syura dalam pentadbiranIslamialahpandanganyangdikemukakan oleh orang yang mempunyai kefahamanyangmendalamtentangIslamitusendiri.

• Demokrasijugaadaunsursyuraapabiladipandang dari sudut mendapatkan pandangan dari pihak lain.

• DemokrasitidakdilaksanakandalampentadbiranIslam.

• Pandanganyangdiperolehmenerusiprosesdemokrasi boleh datang daripada sesiapa sahaja.

Soalan 5 • al-Muhtasibmempunyaitugasnyayang

tersendiri. • Antaratugasnyaadalahmenyeliadanmengawas

perniagaan di pasar, mengawasi dan menyelia kedudukan timbangan serta sukatan dalam urus niaga, memberi bimbingan kepada peniaga di pasar, mengingatkan penjual agar mematuhi sukatan dan timbangan

• Individuyangpernahdiberitugassebagaial-muhtasibialahSa’idbinal-’AsbinUmaiyah,khalifah‘Umarbinal-Khattab,khalifah‘AlibinAbiTalib,khalifahal-Walidbin‘Abdal-Malik,Abu Zakariya Yahya bin ‘Abd Allah, ‘Asim bin Sulaymanal-Awal


1 D 2 A 3 C 4 B 5 A 6 D 7 D 8 D 9 B 10 D 11 C 12 D

SOALAN STRUKTUR

1 rohani 2 maslahat 3 al-Quran,HadisQudsidanal-Sunnah 4 kalam 5 mukjizat 6 Hadis 7 Sunnah


• Darisegiistilah,terminologiqiyasmempunyaibeberapa definisi yang dikemukakan para ulama usulfiqh,sekalipunistilahnyaberbezatetapimengandungi maksud yang sama.

• Secaralebihmudah,Qiyasialahmenetapkanhukum sesuatu masalah baharu yang tiada nas jelas daripada suatu masalah yang telah ada nas syariekeranapersamaankedua-duanyadarisegi‘illat.

• Paraulamausulfiqhbersepakatmenyatakanbahawa proses penetapan hukum melalui kaedah qiyas bukanlah menetapkan hukum dari awal, sebaliknya hanya menyingkap dan menjelaskan hukum yang ada pada sesuatu masalah yang belum jelas hukumnya.

• Penyingkapandanpenjelasaninidilakukanmelalui perbahasan mendalam dan teliti terhadap illat dari suatu masalah yang sedang dihadapi. Apabila ‘illatnya sama dengan ‘illat hukum yang disebutkan dalam nas, maka hukum terhadap masalah yang dihadapi itu diambil daripada hukum yang telah ditentukan nas tersebut.

Soalan 3 • Darisegimakna,al-Sunnahataual-hadis

terbahagi kepada tiga bahagian, iaitu Sunnah Qauliyyah (sunnah perkataan), Sunnah Fi’liyyah (sunnah perbuatan) dan Sunnah Takririyyah (sunnah persetujuan).

• Sunnah Qauliyyah (sunnah bentuk perkataan) ialah segala perkataan atau ucapan Nabi Muhammad SAW yang ada hubungannya denganpembinaanhukumIslam.

• Sunnah Fi’liyyah (sunnah perbuatan) merujuk kepada segala perbuatan Nabi Muhammad SAW yang diberitakan oleh para sahabatnya sama ada mengenai persoalan ibadat atau kehidupan seharianBaginda.Misalnyasunnahatauhadis yang membicarakan tentang bagaimana Rasulullah SAW melaksanakan ibadat sembahyang, puasa, haji, makan, minum dan sebagainya.

• Sunnah Takririyah (sunnah persetujuan) pula merujuk kepada persetujuan atau ketetapan BagindaSAWdalambentuklisanataudiamterhadap sesuatu perbuatan yang dilakukan oleh para sahabat di hadapannya, tanpa melarang, memprotes atau menghalang terhadap apa yang dilakukan atau yang diperkatakan oleh sahabat

apabila seseorang berdepan dengan kesukaran menunaikannya secara sempurna seperti dalammusafir,berbukapuasadanmembayarfidyah bagi yang tidak mampu berpuasa juga diharuskan.

• Semuainibertujuanmengelakkankesulitanmenimpa manusia dalam melaksanakan perintah dan larangan dalam perundangan Islam.

• Kesamarataandalamkewajipanibadatjugasatupaparan unsur manusiawi yang amat tinggi nilainya.

• Ulamafiqhmenetapkantidakperlumembebaskan hamba yang diperlukan dalam urusan asasi kehidupan untuk menunaikan kafarah, malah orang itu boleh terus menunaikan kafarah dalam bentuk berpuasa duabulanberturut-turut.Inimelambangkanelemenmanusiawiyangtinggidalamhukum-hakamsyariatIslamtanpamenyukarkanataumenyempitkan kehidupan manusia.

• Aspekmanusiawiyangbertujuankebaikanbagimanusia unsur manusiawi juga dapat dilihat dalam bidang muamalat dan munakahat.

• Konsepmanusiawidalamobjektifundang-undangjenayahIslamdapatdilihatdenganjelasdarisegiperlaksanaannya.Kadang-kadangobjektif ini disebut secara nyata seperti mana yang disebut dalam ayat yang mewajibkan qisas’ iaitu untuk memelihara keamanan masyarakat dankadang-kadangtidakdisebut.

• UnsurmanusiawiinilebihjelasdilihatmelaluibeberapatindakanolehpemerintahIslamyangmelaksanakansepenuhnyasyariatIslam.

• KonsepmanusiawijugaterdapatdalamsemualarangandalamperundanganIslam.

• Semualaranganituadalahdikenakanpadaperkara-perkarayangpastimendatangkanmudarat kepada manusia.

Soalan 2 • Qiyasmerupakansalahsatuelemenpentingdidalamijtihad.Dariqiyas,ilmufiqhyangsederhana menjadi sangat komprehensif. Melalui qiyas, dapat diketahui titik persamaan hukum antara satu perkara dengan perkara lain.

• Darisegibahasa,qiyasbermaksudukuran,mengetahui ukuran sesuatu, membanding atau menyamakan sesuatu dengan yang lain atau diistilahkan juga sebagai analogi.

Jawapan 17

rasmi dalam sebuah mahkamah atau di dalam sesebuah majlis apabila berlaku pertikaian tentang sesuatu.

• Kehakimantidakdapatditegakkandantidakmencapai matlamat jika tidak memenuhi rukun yang merupakan sebahagian daripada kehakiman itu sendiri.

• Secaraumum,bidangkuasaseseoranghakimyangdilantikmeliputi10perkarapenting

• Bagimembuktikankeadilan,proseskehakimanmengguna pakai beberapa bentuk pembuktian yang dibincangkan secara terperinci dalam undang-undangketeranganyangmelibatkanbeberapa bentuk kesaksian seperti syahadah, sumpah, qarinah dan sebagainya.

Soalan 5 • Istilahmazhabdarisudutbahasabererti‘jalan’

atau ‘the way of ’.Mazhabsecaramudahbolehdiertikan sebagai tempat pergi.

• Dalampengertianumum,mazhabbermaknapendapat, fatwa, cara pengambilan hukum dan yangseumpamanya.Bermazhabpulabermaknamengikutal-Qurandansunnahberdasarkankefahaman seorang ulama muktabar.

• DalamIslam,istilahmazhabsecaraumumnyadigunakanuntukmenggambarkanperbezaanaliran pandangan daripada dua aspek, iaitu akidahdanfiqh.

• Mazhabakidahialahapayangbersangkut-pautdengan soal keimanan, tauhid, qadar dan qadak, hal ghaib, kerasulan dan sebagainya. Antara mazhabakidahdalamIslamadalahMazhabSyiah,MazhabKhawarij,MazhabMuktazilahdanMazhabAhlal-Sunnahwaal-Jamaah.Setiapdaripadakumpulanmazhabakidahinimempunyaimazhab-mazhabfiqhnyayangtersendiri.

• Mazhabfiqhpulamerujukkepadapersoalanyangberkaitandengansoalhukum-hakam,halal–haramdansebagainya.AntaramazhabfiqhbagiAhlal-Sunnahwaal-JamaahadalahMazhabHanafi,MazhabMaliki,Mazhabal-SyafiedanMazhabHanbali.

• Secaraumum,perbezaanantaramazhabberlakuatasfaktorkemanusiaan(perbezaandalammemahami dan mentafsirkan nas) dan faktor sejarah (periwayatan hadis yang tidak sampai kepada mujtahid).

• Setiapimammazhabberpegangkepadaal-Quran

dihadapanBagindaSAW.• Darisegiperiwayatannya,al-Sunnah

dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu Mutawatir dan Ahad, (khabar mutawatir dan khabar ahad).

• Sunnah Mutawatirah atau khabar mutawatir ialah setiap yang diriwayatkan dari Rasulullah SAW oleh suatu kelompok atau generasi (tabaqat) manusia yang ramai yang menurut kebiasaan tidak mungkin kelompok yang ramai tersebut bersepakat melakukan dusta, kerana ramai dan kejujuran mereka.

• Paraahlihadisbersepakatbahawahadismutawatir atau khabar mutawatir mendatangkan keyakinan dan wajib beramal dengan hukumnya. Kedudukannyaadalahsamadenganal-Quran.

• Sunnah Ahad atau khabar ahad ialah khabar yangtidakmencapaidarjatmutawatir.Perkataanahad adalah bentuk plural (mufrad) dari kata wahid yang bermaksud satu.

• Darisegisandaran,al-Sunnahdibahagikankepada tiga jenis berdasarkan golongan mana sesebuah hadis itu disandarkan. Tiga jenis yang dimaksudkan itu ialah marfu’, mawquf dan maqtu’.

Soalan 4 • Haksertakepentinganperludipertahankan

sama ada pada peringkat individu dan masyarakat. • Haksertakepentinganindividuperlu

diselaraskan dengan hak serta kepentingan masyarakat.Percanggahanhaksertakepentingan antara individu dengan masyarakat perlu diselesaikan.

• Institusikehakimanberperananmenyelesaikanperbalahan dan memutuskan pertikaian yang berlaku di kalangan individu dan masyarakat. Tanpainstitusikehakiman,kezalimanakanberterusan.

• SistemkehakimandalamperundanganIslamtelah dibincangkan secara panjang lebar oleh para ulama di dalam suatu bidang yang dikenali sebagai al-Qadha’.

• Jawatankehakimanmerupakansatujawatanyangmulia,pentingdankritikal.Iahendaklahdiberikankepadaorangyangbenar-benarlayakmelaksanakannya.Iabukansatujawatanyangbiasa dipohon, sebaliknya merupakan satu jawatan yang dipilih dan dilantik oleh ketua negara.

• Kehakimanberlangsungsamaadasecara


dipermainkan dalam menjana ekonomi negara. • Menjagakeseimbangandalamsemuasektor

untuk memenuhi keperluan negara dan rakyat. • Menekankankemahiranpekerjadan

penggunaan teknologi yang cekap untuk produktivitidanmengelakpembaziran.

• MenekankanmanfaatprodukmengikutpentakrifanIslamyangjelas.Tidaksemuaproduk barangan dan perkhidmatan dianggap manfaatpadasisiIslamwalaupuniabermanfaatpada pandangan umum.

• Mewajibkankonsepprodukyangbolehdicapaiataudihasilkan.ProdukdalamekonomiIslamsamadalambentukperkhidmatanataubarangan perlu dikenal pasti dapat dicapai dalam jangka masa tertentu dan dalam keupayaan mendapatkannya. Sebarang bentuk produkyangtidakanggapdicapaidalamIslamtidakbolehdiperdagangkandalamIslam.

• Menekankankeutamaanibadatyangtidakbolehdiketepikan dalam kegiatan sosio dan makro ekonomi. Semua perkara yang di luar batas ritual atau ibadah sebenar juga dianggap sebagai ibadah umum apabila dilakukan dengan jujur danmenepatisyariatIslam.

• Menekankanimarah,kemakmuran,danpeningkatan taraf hidup mengikut keperluan masa dan tempat.

• Akhlakyangmencakupitindak-tandukfikiran,peri laku dan perkataan perlu dikembangkan dalamkegiatanekonomiIslamuntukmenambahkan keceriaan dan mengurangkan tekanan hidup.

• PrioritiataukeutamaanmenjadiprinsipumumpentingekonomiIslam.

Soalan 2 • DalamekonomiIslam,masyarakatdianggap

menjadi mekanisme penting. Setiap anggota masyarakat dengan pelbagai latar belakang dan kedudukan tahap sosial dianggap perlu memberikan sumbangan positif mengikut kapasitiyangberbeza.

• Setiapanggotamasyarakatdianggapsebagaisalah satu bahagian mekanisme ekonomi makroIslam.Olehitu,NabiMuhammadSAW menggesa setiap umatnya bekerja, tidak berpeluk tubuh walaupun dengan mencari kayu api dan menjualnya.

• Sektorkorporatatauahliperniagaanjuga

danal-Sunnahdalamaliranpemikiranyangmereka bawa. Mereka juga tidak mengeluarkan apa-apapendapatmelainkanmerujukkepadakepada dua sumber mulia tersebut.

• Hanyaapabilatimbulsesuatupersoalanyangtidakdibahaskansecaraterperinciolehkedua-dua sumber tersebut, mereka mengeluarkan pendapatberdasarkankaedahQiyas,Ijmakdan sebagainya. Semua kaedah ini dirumuskan berdasarkanpetunjukal-Qurandanal-Sunnahjuga.


1 B 2 A 3 C 4 B 5 C 6 A 7 C 8 D 9 A 10 C

SOALAN STRUKTUR

1 iqtisad,qasad,sasaran,membazir 2 individualistik, individualistik, kemahuan,

kemampuan 3 diperdagangkan, salam, salam, dicapai 4 mekanisme, positif, kapasiti, makro 5 muhtasib, positif, konstruktif, perancang 6 pulangan, pekerja, pulangan,penjimatan 7 salam, salam, wujud, diserahkan 8 perkhidmatan, keuntungan, riba, konvensional 9 jaminan, dilangsaikan, diserahkan, bersyarat 10 perkhidmatan, dilantik, pencatat, saksi/bukti SOALAN ESEI

Soalan 1• AntaraprinsipumumekonomiIslamialah

takaful, berkait dengan keadilan dan kebajikan sosial dan tadamun jaminan keselamatan dan kesejahteraan sosial.

• Tiadaunsurghash, tidak wujud unsur penipuan atau kekaburan yang boleh mengelirukan para pengguna.

• Menjaminkedaulatannegara,negaratidakbolehdipercaturkan kerana kepentingan ekonomi.

• Menekankepenggunaanyangberhemah,pengguna perlu bijak dalam berbelanja dan merancang sosial ekonomi.

• Objektif(iqtisad)dalamperancangandanpengurusan, menepati sasaran ekonomi sebenar, bukan meneka kepentingan segelintir.

• Martabatagamadipelihara,agamatidakboleh

Jawapan 19

pelaburan ekonomi sebenar. • Kegiatanekonomisebenar,iaitubukan

spekulasi perlu ditekankan agar produk sebenar ekonomi wujud. Ekonomi atas angin tidak wajarwujuddalamekonomiIslamkeranaiaakan memperkayakan orang yang kaya dan melipatgandakan kemiskinan orang miskin.

• Tidakmenggantungkanwangkepadanilaimata wang tertentu seperti mata wang AS. dan EURO.Sebaliknya,matawangekonomiIslamdisandarkan pada nilai mata wang tersendiri, iaitu dinar dan dirham

• Bersikapberhati-hatimemperdagangkanmata wang di pasaran di dunia supaya ia tidak sengaja dispekulasikan oleh pemodal asing dengan menginflasikannya secara mendadak untuk suatu ketika kemudian dijatuhkan secara mendadak.Iabolehmengejutkankewangannegara.

• Menyimpanrizabkewanganasingdisampingmengurangkan simpanan mata wang tempatan, ringgitdiluarrantauekonomiIslam.Iabolehmengelakkan simpanan tersebut daripada dibekukan melalui percaturan ekonomi dan politik antarabangsa.

Soalan 4 • PenganggurantidakwujuddalamekonomiIslamkeranasemuasektormelakukantuntutanindividudansosialnya.Islammenyarankanpenghapusan pengangguran melalui beberapa tindakan penting

• Pertama,meningkatkantarafdankualitipengurusan melalui teknologi dan kemahiran pengurusan.

• Penjenamaansemuaprodukperkhidmatandan barangan. Suatu produk perkhidmatan dan barangan akan dianggap sebagai hasil profesional apabila mempunyai piawaian atau sistem pengurusan tertentu supaya ia memberi kepuasan kepada pelanggan.

• Pihakswastaperlumempunyaikesedaranuntuk membantu kerajaan dalam menyediakan peluangpekerjaan.DalamIslamiadianggapsatu kewajipan sosial.

• Semuasektorekonomidigerakkansepenuhnyasecaraefisyensupayapeluangpekerjaanwujud.Penggunaanalatrobotikatausebarangbentukteknologi tidak boleh dijadikan alasan untuk menurunkan penggunaan tenaga manusia.

• Mengawalsistemekonomiyangtempang

menjadi sebahagian penting mekanisme ekonomiIslam.Olehitu,Islamsejakawallagimengaitkan perniagaan yang jujur dengan syufaat yang besar sehingga menyamai orang yang mati syahid.

• BuruhtidakdipandangrendaholehIslam.Sebaliknya,Islammenekankankebajikandiberikan terhadap buruh supaya kitaran ekonomi berjalan lancar.

• KerajaanjugamerupakanbahagianpentingmekanismeekonomiIslam.DalamekonomiIslam,kerajaanberperananbertindaksebagaimuhtasib atau pemerhati dan pemberi respons positik dan konstruktif terhadap semua sektor ekonomi.

• PerbankanbolehdilihatsebagaimekanismeekonomimakroIslam.Iatidakbolehdilihatterpisah daripada memberi sumbangan positif terhadapekonominegara.Iaperantaraanyangpenting pengaliran atau perpindahan wang pantas dalam pelbagai sektor ekonomi.

• SistemekonomijugamerupakanmekanismeyangtidaknampakterhadapekonomiIslam.SistemekonomiIslambersifattersendiridanberbezadengankapitalismedansosialisme.Iatidak terlalu berpihak kepada golongan kapitalis atau pemodal dan tidak menindas rakyat.

• GayahidupjugamerupakanmekanismeekonomiIslamyangtidaknampak.Gayahidupyang terlalu bermewah boleh menjadikan negara bankrap negara kerana apabila rakyat lebih suka memberi barangan import ia boleh membocorkan kantung ekonomi negara.

Soalan 3 • PengurusankewanganIslamperlumengelak

daripada inflasi dan deflasi dengan melakukan beberapa langkah penting. Antara langkah ialah menjadikan sektor pertanian sebagai pengimbangnilaimatawang.Inidapatdijayakan apabila sektor pertanian dalam negara menjadi kukuh, dapat memenuhi keperluan pemakanan rakyat di samping mengimportnya.

• Mengawalsektorspekulasisupayatidakmenjejaskan ekonomi dan seterusnya menyebabkan ekonomi buih berlaku. Seandainya pengawalan ini, tidak dilakukan inflasi akan berlaku, dengan kata lain kuasa membeli barang dan perkhidmatan meningkat disebabkan setiap mekanisme ekonomi lebih suka mengadakan spekulasi daripada melalukan


kepadagenerasimudaIslam.Soalan 6 • Ribadancajperkhidmatanberkaitdengan

pengambilan keuntungan hadapan terhadap semua produk perbankan sama ada pinjaman, pembiayaan atau gadaian.

• Apayangmembezakankedua-duanyaialahpertama, akad dan persetujuan, kedua, ketelusan dan ketiga, bebanan pembayaran balik.

• Tiadaakaddanpersetujuankedua-duabelahpihak boleh dikaitkan riba nasa’i. Tiada ketelusan dalam dokumen juga boleh dikaitkan dengan riba nasa’i.Bebananpembayaranbalikmelebih harga barang pembiayaan pada masa hadapan boleh dianggap riba fadl (lebihan).

• Jumlahpembayaranbalikterkumpulataukumulatif pada ansuran yang terakhir yang melebihi jumlah pinjaman termasuk susut nilai mata wang di samping caj perkhidmatan juga dianggap sebagai riba fadl.

• Sebaliknya,apabilaakaddanpersetujuankedua-dua pihak di samping ketelusan dokumen riba nasa’i tidak wujud dalam transaksi tersebut. Begitujugaapabilabebananpembayaranbaliktidak melebihi pinjaman yang terkumpul atau kumulatif pada ansuran yang terakhir termasuk susut nilai mata wang sepanjang tempoh ansuran dan caj perkhidmatan yang berpatutan, riba tidak wujud.

• Apayangwujudialahbayaranperkhidmatan.Perbincanganiniberasaskankaedahpembayaranbalik pinjaman mata wang dalam bentuk emas atau perak yang tidak susut nilai.

• KeduaiadisandarkankepadaperintahAllahTaala yang memerintah dua orang atau pihak yang melakukan gadaian atau penjualan supaya dilantik penulis atau pencatat butiran perjanjian sebagai saksi.

• Jualsalam,iaitudenganpenyerahanprodukakan datang merupakan sandaran penting kepadabeberapatransaksiperbankanIslamsemasa seperti pembiayaan rumah dan kereta.

Soalan 7 •TigaperkarayangbolehdikaitkandenganribadalamIslamapabilatidakmemenuhisyarattransaksi yang tertentu iaitu emas, perak (emas dan perak) dan makanan yang mengenyangkan.

•Matawangkertasdansyilingsemasadikiaskankepada emas dan perak kerana wang pada

yang berpusat pada penghasilan pulangan semata-mata.Trenekonomisemasaterlalumenekankanpenghasilanpulangansemata-mata dan ini boleh mengetepikan pengambilan pekerja lantaran mengutamakan pulangan dan penjimatan kos menyara pekerja.

• Kossarahidupdanbayaranperkhidmatanterhadap segala bentuk kemudahan dan infrastruktur perlu dipantau oleh kerajaan supaya ia tidak dieksploitasi secara berlebihan oleh pihak tertentu.

• Institusisosialsepertipengangkutan,kesihatandan pendidikan perlu dipantau dan dikawal agar tidak mengambil untung yang berlebihan sehingga menjejaskan kualiti kehidupan rakyat khususnya siswa dan siswi yang menganggur.

• Semuaaspekmodalinsanperluditanamdalamdiri pelajar.

Soalan 5 • InstitusipembangunanekonomiIslamperlu

dipelbagaikan fungsi dan peranannya supaya mencakupi semua aspek pembangunan ekonomi dan memberikan pulangan yang menarik.

• PerananinstitusipembangunanekonomiIslamwajar mencakupi pelbagai aspek. Antara aspek ini ialah penyelidikan dan pembangunan seperti yangdilakukanolehMARDI,FAMAdanlain-lain.

• Bertindaksebagaidanakebajikansosialsepertiyang dipertanggungjawabkan kepada baitul mal.

• MengembangkansosioekonomiIslamsepertiyangdiamanatkankepadaYAPEIM.

• MembekalkankemudahanpinjamandanpembiayaansecaraIslamsepertiyangdilakukanolehBankIslam,BankRakyatdanBankMuamalah.

• MembuatpelaburandidalamnegaraataudinegaraIslamuntukmembentukekonomiIslam.

• BertindaksebagaipenabunganuntukmelengkapkanRukunIslamterutamaibadathajiseperti yang dilakukan Tabung Haji.

• MelaburdalamsektorpendidikanIslamsama ada pada peringkat prasekolah atau persekolahan sebagai menyahut usaha kerajaan mempertingkatkan modal insan rakyat.

• BertindakmengawalhartanahumatIslamsupaya tidak disalahgunakan.

• MenjanakanhartawakafdalamnegarasupayalebihproduktifkepadaumatIslam.

• Menyediakanpelbagailatihandankemahiran

Jawapan 21

ia juga dinamakan riba fadl. Soalan 9 • AntarakriteriapenentuanterhadapprodukperbankanIslamadalahiaditakrifkansebagaimanfaatdisisiIslamsepertipembiayaanpembelian rumah, kenderaan dan sebagainya.

• ProdukperbankanIslamtersebutmemenuhituntutan takaful atau tanggungjawab sosial sepertimelindungikeluargaIslamdaripadakesempitan daripada insiden kemalangan.

• Iamemberikantadhamun sosial, iaitu jaminan keselamatansosial.Umpamanyapembiayaanuntuk membeli senjata bagi membunuh seseorangdiharamkankeranaiamemporak-peranda masyarakat.

• Unsurghash yang bertujuan mengaut keuntungan mutlak tanpa mengambil kira kebajikan pelanggan.

• Produkperbankantersebutbolehdicapaiseperti pembiayaan rumah yang dipastikan pembinaannya. Rumah yang belum dipastikan pembinaan seperti tiada tapak pembinaan yang jelas tidak boleh ditransaksikan kerana ia mengandungi gharar atau ghash.

• Bagiprodukpelaburan,iaperludilaburkanpadaperkarayangdibenarkanolehIslam.

• Bagiprodukpelaburaniaperlumenekanmudharabah, iaitu keuntungan dan kerugian dinikmati dan ditanggung bersama mengikut sahampelaburandanpersetujuankedua-duabelah pihak.

Soalan 10 • GadaiandalamIslamdisyaratkanbahawa

pemegang gadaian tidak mengguna pakai barang yang digadaikan sama tujuan kegunaan peribadi atau bukan peribadi.

• Sebaliknya,baranggadaianituperludianggapsebagai amanah untuk dijaga dan diserah apabilatibamasanya.Iadisimpandandijagasebagai jaminan pembayaran balik oleh si peminjam.

• Apabilasemuabayaranbalikdilangsaikandalam tempoh yang ditetapkan, barang gadaian tersebut perlu diserahkan kepada peminjam tanpa bersyarat. Apabila bayaran balik tidak dapat dilakukan dalam tempoh yang dijanjikan dalam akad si pemberi hutang berhak menjualnya dan mengambil bahagian wang yang dipinjamkan sahaja

masa dahulu terdiri daripada emas dan perak. Pertukaranantaraketiga-tigabarangtersebutboleh menyebabkan riba berlaku apabila salah satu melebihi yang lain tetapi ini hanya melibatkan pertukaran barang jenis yang sama seperti antara emas dengan emas, perak dengan perak dan beras dengan beras.

• Cajperkhidmatantidakdimasukkandalampengiraanbayaranbalikkumulatiftersebut.Iaperlu dikira secara berasingan sebagai urusan peminjaman dan sebagainya.

• Apabilasalahsatudaripadaduabarangpertukaran yang tidak sejenis seperti dalam sistem barter ditukarkan melebihi yang lain dari sudut kuantiti, sukatan dan sebagainya, ia tidak dinamakan riba.

Soalan 8 • PembiayaansecaraIslamsemasatidakboleh

dikaitkan dengan salah satu atau dua jenis riba, nasa’i dan fadl disebabkan ia melalui proses akad jualbelidanpersetujuanantarakedua-duabelahpihak.

• Pelanggandiberitahudandiarahsupayamenelitisemua dokumen serta diarah menandatangani setiap helai dokumen yang dibacanya sebagai tanda faham tentang perincian dan persetujuan terhadap butiran tersebut.

• Akadjualbelitersebutdilihatpadahargaakan datang produk bagi aset yang tidak susutnilaisepertirumahdantanah.Bagiasetyang susut nilai seperti kereta dan motosikal, harga hadapan dilihat pada kos kerugian yang ditanggung oleh pihak bank yang melakukan pembiayaan.

• Koskerugianinihasildaripadasusutnilaiyang disebabkan peminjam telah mengguna kenderaan tersebut. Sebaliknya, apabila ketelusan tidak wujud dalam dokumen dan akad serta persetujuan tidak dilakukan, transaksi tersebut melibatkan riba nasa’i yang bertujuan memudaratkan pelanggan.

• Bagiasetyangtidaksusutnilaiapabilabebananbayaran balik kumulatif melebihi harga pasaran hadapan termasuk susut nilai mata wang dan caj perkhidmatan, ia dinamakan riba fadl.

• Bagiasetsusutnilai,apabilabayaranbalikkumulatif melebihi kerugian susut nilai aset tersebut yang ditanggung oleh pihak bank, melebihi susut nilai mata wang yang dipinjam dan melebihi bayaran khidmat yang berpatutan,


kerohanianmanusia.Darisudutsumber,moralbersumberkannilai-nilaiuniversalyangdiketengahkan kepada masyarakat oleh para ilmuwan melalui pelbagai penulisan, dialog dan pandanganmereka.Iajugabolehdiwarisisecaraturun-temurundanmungkinjugamengalamiperubahan dengan perubahan masa, cita rasa dandayafikir.

• Sumberakhlakadalahkonsistenkeranaiaberlandaskanal-Quran,hadisdanbiografiNabiMuhammadSAWdanperkataanBaginda.SumbernyajugamencakupibiografiparasahabatyangdianggapmuliaolehBagindadanpenulisanparaulamaIslamyangmuktabar.

• Sungguhpunmempunyaipelbagaisumber,hakikatnya pelbagai sumber ini hanya saling melengkapi untuk memberikan satu gambaran jelastentangkesatuandankeharmoniandefinisiakhlakdisisiIslam.

Soalan 2 • Antarafaktoryangmembawakepada

keruntuhan moral ialah kurang penghayatan agama dalam kalangan golongan remaja dan dewasa Melayu pada masa ini.

• Suasanakehidupanmodendalamrumahdanpersekitaran menyisihkan penghayatan agama secara berterusan. Akibatnya, perilaku yang tidakterkawaldanterkeluardarilandasanIslamberlaku dengan mudah.

• Faktorkeduaialahkurangnyasifatmaludanhormat yang melambangkan nilai ketimuran atauIslamyangpentingdanmenjadibentengterhadap segala penyakit sosial. Kehidupan moden telah menghakis atau mengesampingkan kedua-duasifattersebutlantaranindividusamaada remaja atau dewasa tidak diasuh dari kecil pada sifat malu dan hormat kepada golongan yang lebih tua.

• Ketigaialahkeperibadianyanglemah.Keperibadian dan ketahanan diri yang lemah juga menjadi faktor penyumbang kepada wabak gejala sosial. Golongan remaja atau dewasa Islamyangterlibatdengangejalasosialtidakmempunyai jati diri atau keperibadian yang kuat.

Soalan 3 • Tarbiah adalah membela, menjaga dan mengawasi kanak-kanaksampaidewasa.

• Ta’limatautadrisadalahmemberipendidikan.

• Manakalabakinyasekiranyaadadiserahkankembalikepadapeminjam.Dalamkontekssemasa, caj perkhidmatan terhadap gadaian tersebutdikenakansesuaidenganayatal-Quranmemerintahduaorangataupihakyangmelakukan gadaian atau penjualan supaya dilantik penulis atau pencatat butiran perjanjian sebagai saksi. Kerja mencatat dan menyimpan catatan melibatkan kos pengurusan.


1 B 2 C 3 D 4 C 5 B 6 B 7 B 8 C 9 A 10 B

SOALAN STRUKTUR

1 tindak-tanduk,baik,universal,berbeza 2 perilaku,berbeza,fikiran,kerohanian 3 nilai-nilai,ilmuwan,penulisan,diwarisi 4 al-Quran,Hadis,biografi,biografi 5 benteng, kekuatan, terbatas, salah faham 6 jatidiri,lalang,kapallayar,membezakan 7 wangian, mengimpal, wangian, mengimpal 8 mengorek, mati kelemasan, kasta,

kemusnahan 9 tarbiah, ta’lim, ta’dib, tarbiah 10 kain putih, mengislamkannya,

mengkristiankannya, meyahudikannya SOALAN ESEI

Soalan 1 • Moraldanakhlakdiasaskanpadaparadigmanilaiyangberbezawalaupunmempunyaisatupersamaan pentingnya, iaitu keuniversalannya.

• Darisudutdefinisi,moralmerupakansatuhimpunantindak-tandukindividuyangditakrifkan oleh masyarakat sebagai baik dan memberikan kesejahteraan kepada masyarakat.

• Iamerupakansatuhimpunannilaiyanguniversal tetapi keuniversalannya mungkin dilihatberbeza-bezaolehduamasyarakatyangberbezadarisegilatarkebudayaansepertiantaramasyarakatIslamdenganbukanIslam.

• DefinisimoralterbataspadapersoalanperilakudanberbezadengandefinisiakhlakyangdiketengahkanolehIslam.

• Akhlaklebihmenyeluruhkeranaiamencakupiaspek-aspekperilaku,fikirandan

Jawapan 23

• Seterusnyaindividuitusamaadadengankapasitiibubapaatauanak-anakperlumengawal interaksi dalam kalangan mereka di bawah satu bumbung supaya tidak terjadinya sumbangmahram.InidapatdilakukandenganbeberapasarananIslam.Antarasaranantersebutadalahpengasingantempattiduranak-anaklelaki dan perempuan, antara ibu bapa dengan anak-anakketikaanak-anaktersebutmencapai10tahun.

• Individuituperlumengawalpenampilanketikaberhadapan dengan bukan mahram. Lelaki dan perempuan diperintahkan menutup aurat ketika berada di luar rumah atau ketika berhadapan dengan gender yang bukan sejenis dan bukan mahram mereka.

Soalan 6 Rasulullah SAW mengarahkan supaya hubungan atauinteraksiibubapadengananak-anakperludilihatpadaempattahapyangberbeza.• Tahappertamaketikausiakanak-kanakyang

perlu dimanjakan sebelum usia 7 tahun. • Tahapkeduaketikakanak-kanakmenjangkau

usia 7 tahun hingga baligh (sebelum remaja) sekitar9tahunbagianakperempuandan15tahun bagi anak lelaki.

• Tahapketigaialahketikausiaremajahinggadewasaatausebelumberkahwin.Ibubapaperlubertindak sebagai kawan atau sahabat kepada anak-anakmerekapadatahapini.

• Tahapkeempatialahketikaanak-anakmerekamenjadi dewasa berkahwin dan berpisah daripada ibu bapa. Hubungan ibu bapa pada tahapinimelepasitahapmenghukumanak-anak yang melakukan kesalahan.

Soalan 7 • PendidikandalamIslamperlumencakupitigaaspek,iaitupertamapeningkatandayafikir,kedua peningkatan daya usaha dan kreativiti dan ketiga pembinaan sahsiah atau peribadi.

• Peningkatandayafikirdiperlukanuntukprosespembelajaran yang berterusan oleh para pelajar yang mempunyai keupayaan untuk meneruskan pembelajaran pada peringkat yang lebih tinggi.

• Peningkatandayausahadankreativitidiperlukan oleh para pelajar yang tidak berupaya melanjutkan pelajaran pada peringkat yang lebih tinggi.

• Ta’dibadalahmendidikdenganhukumandanganjaran. Ta’dib merupakan tindakan susulan atau lanjutan yang penting kepada tarbiah.

• Ketiga-tigaelemeninidiberikanpenekanannyaolehIslamdalamsektorpendidikan.

• Ibubapaperlumenjalankanhubunganeratdanpositif dengan pihak sekolah untuk mengetahui perkembanganpendidikandanperilakuanak-anak mereka serta memberikan respons positif kepada pihak sekolah.

Soalan 4 • PengaruhkebudayaankuningatauBaratbegituseriusterhadapakhlakataumoralumatIslamlantaran kebudayaan yang diimport itu hanya merupakan satu himpunan pengaruh negatif, manakala yang positifnya tidak ditiru.

• BudayakuningyangtidaksihatdanmenentangperadabanTimuratauIslamsebenarnyatidakmencerminkankemajuandankejayaanBarat.Sebaliknya, ia mencerminkan keruntuhan kehidupansosialBarat.

• UmatIslamdidedahkandengannilai-nilainegatif ini seperti pergaulan tanpa batasan, pakaianmenjolokmatadansebagainya.Nilai-nilai ini menyumbang kepada merebaknya gejala sosial seperti hubungan dan pergaulan bebas sehingga melanggar batas agama, tidak menghormati orang tua dan sebagainya.

• GayahidupdanpenampilandiriBaratyangtidak secocok dengan nilai ketimuran menjadi contoh ikutan remaja dan dewasa sehingga jati diri mereka tercabar.

Soalan 5 DalamIslamterdapatbeberapaperintahdansaranan yang dapat diketengahkan untuk individu sebagaimekanismeuntukmengawaldanmem-bendung gejala keruntuhan moral. Antaranya adalah:• Mengawalinteraksiantaralelakidenganperempuanbukanmahram.Interaksiantaralelakidenganperempuanberbezamengikutusiadansuasana.Islammengehadkaninteraksiyang membawa ke arah perlakuan sumbang antarakedua-duagendertersebut.Perbuatanberdua-duaanantaraduagenderbukanmahrammenjadisatularangandalamIslamkeranaia dianggap satu langkah menuju ke arah perzinaan.


sosial dan permasalahan kaum yang berpunca daripadaperbezaanyangketarajurangperkauman dan etnik.

• Kerajaanturutberkewajipandalammemastikaninstitusi sosial berjalan lancar.


1 B 2 B 3 B 4 B 5 A 6 C 7 C 8 A 9 C 10 D

SOALAN STRUKTUR

1 pengabdian,perilaku,fizikal,kerohanian 2 jama’i, terfokus, pembangunan, kekampungan 3 pembangunan, diterjemah, falsafah,

modenisme 4 madani, madani, akidah, akhlak 5 hadhari, modenisasi, jati diri

kebergantungannya 6 al-Quran,Hadis,ijtihad,ijmakulama 7 insani, kerohanian, insani, berterusan 8 akhlak, roh, kerohanian, akidah 9 manuskrip, penterjemahan, nafas, keislaman 10 larangan, ekosistem, ekosistem, madani

SOALAN ESEI

Soalan 1 Antarafaktorpembangunanituadalah:• Keperluankehidupanjama’iataukolektif.

Kehidupan manusia bersifat jama’i atau kolektifdisesuatukawasan.Dengankehidupanterfokus di satu tempat, daerah atau kawasan, pembangunan wujud untuk memenuhi keperluan-keperluanasas.

• Keperluanlokasiuntuksegalaaktivitijama’i.Segala aktiviti jama’i seperti pentadbiran, pendidikan dan ekonomi memerlukan ruang tempat atau lokasi untuk beroperasi.

• Pertambahanpopulasipendudukdankekurangan sumber untuk kelangsungan hidup.Pertambahanpopulasipenduduknegaradan dunia menyebabkan kekurangan sumber makanan dan beberapa keperluan lain.

• Interaksiketamadunanyangberbeza.Interaksikebudayaandanketamadunanyangberbezamencetuskanideapembangunandan

• Pembinaansahsiahatauperibadidiperlukanoleh para pelajar sepanjang kehidupan mereka.

• Pendidikanyangtidakseimbangantaraketiga-tiga komponen tersebut mencipta keruntuhan moral dan permasalahan sosial.

Soalan 8 • Pembinaansahsiah,peribadiatauakhlak

merupakan persoalan asasi dalam konsep pendidikan yang diperkenalkan oleh Rasulullah SAW.

• Pendidikantanpamoraldanakhlakdianggapsebagai tidak berjaya untuk membentuk manusia yang sempurna kerana manusia terdiri daripada dua aspek, iaitu aspek malaikat dan aspek haiwan.

• Aspekhaiwanmemerlukankepandaian,kebolehan, pengalaman dan seumpamanya untuk kelangsungan kehidupan.

• Aspekmalaikatmemerlukanpenghayatanmoraldanakhlakuntukmengawaltindak-tandukluaran,iaituperbuatandantindak-tandukdalaman, iaitu perasaan terhadap sesuatu benda, perkara,manusialaindanPencipta.

• Moraldanakhlakbukansahajadijadikansebagai satu maklumat atau subjek pendidikan untuk dipelajari dan difahami, tetapi ia perlu dihayati atau dijiwai.

• Institusipendidikanperluberperanansebagaikilang memproses manusia yang sempurna.

Soalan 9 •Antaraperananyangbolehperludilakukanoleh

kerajaan dalam membendung gejala keruntuhan moral adalah menyediakan pendidikan yang lengkap dan sempurna.

• Pihakkerajaantelahmenyediakanprasaranapendidikan yang lengkap dan sempurna sesuai dengan keperluan semasa.

• Pihakkerajaanbertanggungjawabmemantaudan mengambil tindakan terhadap institusi pendidikan prauniversiti dan universiti sebagai pusat pendidikan dan penerapan nilai moral dan akhlak.

• Pihakkerajaanperlumenyediakanpasarankerjaselepas pendidikan tinggi.

• Kerajaanbertanggungjawabdalammenstabilkandan menyamaratakan pencapaian ekonomi.

• Kerajaanperlumengurangkanjurangperkaumandanperbezaanetnik.Jurangperkaumandanperbezaanetnikbolehmembawakepadagejala

Jawapan 25

• Pembangunanhadharimenggabungkanduaaspekpentingpembangunanfizikalbersertapembangunan kerohanian. Modenisasi diperkenalkanBaratbersamadenganperkembangan kapitalisme yang menjadi nadi utama modenisasi.

• Pembangunanhadharibersifatmenyeluruh.Iamelibatkan reformasi keseluruhannya terhadap kebudayaan atau ketamadunan sesebuah bangsa. Iadilakukandenganmenyandarkannyapadanilai-nilaiyangmendasarikebudayaantersebut.

• Kedua-duapembangunantamaduninidisandarkanpadanilaiyangberbeza,iaitukerohanianIslamdanmodenisasifizikalyangmutlak.

Soalan 4 Pembangunanmadanimempunyaikriteriatertentu.Antarakriterianyaadalah:•PembangunanmadaniataufizikalperluberteraskanprioritiyangdigariskanIslam.Prioritipertamaadalahmemeliharadharuriat atau keperluan yang kritikal dan perlu diutamakan.

• Prioritikeduaialahhawa’ij atau keperluan untuk kelangsungan hidup.

• Prioritiketigaialahtahsiniat atau keperluan kepadakemudahan-kemudahandansebagainya.

• Pembangunanmadanitidakstatiktetapiperlubersifat dinamik untuk memenuhi keperluan dankemudahanmanusiadalamaspek-aspekseperti komunikasi, telekomunikasi dan sebagainya.

• Kriteriakeduaialahpembangunanmadaniyangdiasaskan pada kesaksamaan dalam pengagihan nikmatpembangunan.Iatidakbolehdikuasaioleh golongan kapitalis dan juga sosialis yang kedua-duanyameletakkanorangawamsebagaimangsa produk dan juga mangsa guna tenaga yang tidak terbatas.

• Kriteriaketigaialahpembangunanyangmesrasumberalam.Pembangunanmesraalammencakupiaspek-aspeksepertipenggunaansumber yang terancang dan optimum, penghasilan produk sampingan yang daripada lebihan sumber yang telah digunakan, mengelakkan penghasilan produk yang berlebihanataumembazir,mewujudkansistemkitaran yang efektif supaya bahan buangan boleh digunakan semula.

merealisasikannya.InteraksiTamadunIslamdantamadunfikiranGreekmembawapembangunandalamsejarahIslamselepaskebanyakansumberilmu pengetahuan Greek diterjemah, dikaji dan dikembangkan mengikut falsafah dan prinsip Islam.

Soalan 2 AntaratigaskoppembangunandalamIslamadalah:• Pembangunanmadaniataufizikal.Iaperludilandaskanprinsipkerohanian.Bataspembangunan madani terletak pada keperluan atau kehendak manusia selagi keperluan tersebut diletakkan dalam acuan keislaman. Acuan keislaman mencakupi tiga aspek penting, iaitu akidah, syariat dan akhlak, manakala tuntutan manusia terbahagi kepada dua, iaitu kerohanian dan material. Kerohanian yang sempurna menjadi nadi penting terhadap penghayatan dan kepatuhan terhadap acuan pembangunan Islamiktersebut.Olehitu,semuaaspekpembangunan madani perlu diterapkan dengan nilai kerohanian.

• Pembangunaninsaniataumanusiasebagaiasettersendiri.Pembangunanmanusiasebagaiasettersendiri sangat diberikan penekanan yang mendalamolehIslamkeranaIslammelihatmanusia sebagai satu makhluk istimewa atau khalifah yang mempunyai kehidupan bertamadun.

• Pembangunanhadhariatauketamadunan.PembangunanhadhariatauketamadunanmerupakankeperluansemasaduniaIslamdewasa ini yang bergantung kepada tamadun danmodenisasiBarat.IadapatmembinajatidiriduniaIslamdanmengurangkankebergantungannyakepadaBaratyangmenguasai sains dan teknologi.

Soalan 3 Terdapatperbezaandanpersamaanantaramodenisasi dan pembangunan hadhari. • Persamaannyaialahdarisudutwujudnyapembangunanfizikaldalamkedua-duapembangunantersebut.Perbezaannyabegituketara kerana modenisasi hanya menekankan pembangunanfizikalataumenjadikannyasebagai agenda utama.


• Kedua-duaaspekpembangunanitumemerlukan kekuatan dalaman diri sebagai pemangkin untuk melonjak ke hadapan dalam satu hadharah atau ketamadunan yang baharu.

Soalan 7 Antara ciri landskap pembangunan madani adalah:• MasjidsebagaipusataktivitisosialIslam.• Pusatrekreasisepertikolamrenangdiasaskanpadaciri-cirikeislaman,iaituyangdapatmengelak daripada berlaku kemungkaran atau jenayahsosial.PusathiburanalternatifIslamperludiwujudkanuntukgenerasimudaIslam.

• Kebersihansaluranair,udaradanpersekitaran.• TidakwujudkegiatanmemaparkangambaratausloganyangbercanggahdenganIslam.

• Wujudkemudahanasasjalanrayayangmenghubungkan antara pusat badar, pentadbiran dan sebagainya yang sempurna untuk menggalakkan pertumbuhan ekonomi yang cepat.

• Sistempengangkutanawamyangcekapdandapat mengurangkan kesesakan lalu lintas yang boleh mencemarkan udara dengan pengeluaran gas karbon oksida dari pelbagai kenderaan.

Soalan 8 Antara langkah yang berkesan untuk mengawal impaknegatifpembangunanmadaniadalah:• Penggunaanteknologi,peralatan,metode

atau sebagainya yang tidak mesra alam adalah kontradikdenganIslam.

• Islammenggariskanmusimlarangantertentubagi mengurangkan impak negatif terhadap alam sekitar serta menjaga ekosistem. Umpamanyadalammusimhaji,jemaahhajidilarang memburu binatang buas untuk menjaga ekosistem.

• Islammenyarankansupayapermukaanbumidan dasar laut tidak dimusnahkan oleh manusia. DalamIslam,bukit-bukaubertindaksebagaipasak bumi dan ia tidak wajar dimusnahkan sesuka hati untuk tujuan pembangunan.

• Wujudkansistempelupusandankitaranyangcekap seperti sistem pelupusan sampah dan buangan yang tidak merbahaya dan sistematik dan sistem kitaran produk sampingan untuk dihasilkan pelbagai produk langsung untuk kepenggunaan.

• Kriteriakeempatialahpembangunanyangmesraalam.Pembangunanyangmesraalammelibatkan penjagaan ekosistem, pemilihan lokasi yang sesuai, penggunaan metode pembuangan yang sesuai dan sebagainya.

Soalan 5 Pembangunaninsanimempunyaikriteriatertentu.Antarakriterianyaadalah:• Menyasarkansemuaanggotamasyarakattanpamengetepikanataumengutamakanmana-manapihak.

• Kriteriakeduaialahpembangunankerohanianmerupakan teras pembangunan insani yang berterusan dan ia perlu diutamakan.

• Kriteriaketigaialahpembangunanataupembentukan keterampilan, sahsiah dan karisma supaya menjadi insan yang cekal, tabah, aktif,proaktifdansebagainya.IajugamenjadisatutuntutanpentingdalamIslam.

• Kriteriakeempatialahpembangunanmentali atau kebudayaan perlu berlandaskan kebudayaan atau thaqafahIslam.Nilaikehidupan bertamadun bagi individu dan masyarakatIslambolehdidapatidalamsumbertamadunilmuIslam.

• Kriteriakelimaialahpembangunancarakehidupan yang sihat perlu mematuhi garis panduansyariatdantidakmelewatibatas-bataslarangan seperti yang dibahaskan oleh ulama fikahbagiindividudanmasyarakatIslam.

• Kriteriakeenamialahpembangunanilmupengetahuan atau daya intelek yang diletakkan dalam paradigma keislaman.

• Kriteriaketujuhialahpembangunankreativiti,kemahiran dan keusahawanan juga menjadi tuntutan penting selepas pembangunan ilmu pengetahuan dan kerohanian.

Soalan 6 PembangunanhadhariatauketamadunansepertiyangberlakupadazamanpembinaanTamadunIslamdanBaratmelibatkanduaaspekyangbesar.• Aspekpertamaialahpembangunanilmu

pengetahuan termasuk sains dan teknologi dalam acuan kebudayaan tersendiri, iaitu kebudayaanIslamatauTimur.

• Aspekkeduaialahpembangunankebudayaantersendiri. Kebudayaan merupakan teras atau prinsip pembangunan ilmu pengetahuan dan seterusnyapembangunanmadaniataufizikal.

Jawapan 27

SOALAN ESEI

Soalan 1 Definisisains,teknologidanICTmenurutperspektifIslam.• SainsmempunyaipersamaandenganpentakrifanayatAllahatautanda-tandakebesaranAllah.Tanda-tandakebesaranAllahberkait dengan penciptaan manusia, alam sekitar, cakerawala dan pelbagai makhluk lain yang sama ada dijelaskan secara langsung atau taklangsungdalamal-Quran.

• Sainsjugabolehdikaitkandenganpentakrifansunnah Allah Taala, iaitu satu sistem kejadian makhlukyangDiatetapkan.

• TeknologidalamIslambolehdikaitkandenganpengetahuan tinggi manusia untuk mencipta pelbagai kemudahan untuk kehidupan dunia.

• BeberapateknologidalamsejarahkegemilanganIslamdilahirkanilmuwanIslamsepertiteknologi kincir air dan teknologi pembuatan jam.

• ICTyangberkaitdenganteknologimaklumatdankomunikasidalamIslamberkaitdenganpenyimpanan dan pengurusan maklumat dalam pelbagai peralatan atau perantaraan kerana ia menjadituntutanpentingbagiumatIslam.

• KomunikasijugaberkaitdenganpenekananIslamtentangkepentingandankeperluansilahatau komunikasi antara manusia.

Soalan 2 AntararahsiadenganformulakemajuanBaratdalamsains,teknologidanICTadalah:• Pembentukansentimenkeagamaandanideologi.

Sentimen keagamaan dan ideologi dalam sejarah membentukperadabanIslamdanBarat.

• Susunaturmasyarakatsebagaisatuorganisasiyang besar untuk pembangunan sains, teknologi danICT.

• Anggotamasyarakatperludiklasifikasikandandibangunkan mengikut kebolehan, kemampuan dan kreativiti seperti yang dilakukan dalam negara maju.

• Dayainisiatifdankreativitiyangperludibangunkan bukan sahaja melalui institusi pendidikan tetapi pada peringkat sosial amnya.

• Insentifdansistemganjaransebagaiinsentifuntuk maju ke hadapan.

• Kewujudansistemtandaaras,benchmark dan keberterusannya.

• Tempatperusahaan,perkilangan,penternakandan sebagainya perlu diasingkan dari kawasan perumahan supaya suasana kehidupan sihat dapat diwujudkan.

•Konsepsatubandar,kampungataukawasan yang diasaskan pada industri perlu direalisasikan tertentu supaya tidak wujud kesesakan dalam sesuatu kawasan atau perbandaran.

Soalan 9 Jawapan bebas selagi menggambarkan mesej pengajaranyangwujuddalamteks,sebagaicontoh:• Modenisasibolehdisesuaikandenganroh

keislaman apabila semua sektor modenisasi diterapkandengannilai-nilaikeislaman.

• Semasaprosesmodenisasiberjalan,tidakwujudaspek penindasan terhadap rakyat jelata yang menjadi sasaran modenisasi.

• Nilai-nilaikebajikansosialperludiutamakanoleh pelaksana modenisasi.

• Modenisasitidakmenimbulkanpembazirantenaga, kewangan dan sumber alam.

• Tenaga,kewangandansumberalamperludigunakan secara cekap supaya mendapat pulangan yang baik.

• ModenisasitidakbolehmenyebabkanremajaatauumatIslammenjadilekaataucuaiterhadaptanggung jawab.

• Modenisasitidakbolehmelanggarbatasanaqidah,syariatdanakhlakIslam.


1 B 2 A 3 A 4 A 5 C 6 D 7 A 8 A 9 A 10 A

SOALAN STRUKTUR

1 sains,manusia,sistemalam,mukjizat 2 teknologi,teknologi,mukjizat,kincirair 3 ICT,maklumat,ibadah,silah 4 tauhid,mengkaji,keupayaan,Pencipta 5 teologi, evolusi, ketuhanan, empirikal 6 empirikal,al-Kindi,al-Zalzalah,Dauda.s. 7 potensi, tafakkur, aql, tadabbur 8 ukhrawi, pembangunan, peka, duniawi 9 memertabatkan, ketauhidan, syariat,

retrospektif


ilmuukhrawisepertikesenianbacaanal-Quran,penulisankhat,pertahankannegaradanpem-binaan bangunan.

Soalan 5 • IlmuduniawidalamIslammerupakan

serpihan daripada ilmu ukhrawi kerana ia tidak boleh dibina pada prinsip keduniaan atau materialisme yang kosong daripada tuntutan ketuhanan.

• IlmuduniawidilihatolehIslamsebagaimemenuhi tuntutan rubbiah dan uluhiah Pencipta.Rububiahberkaitdenganpengakuanatau penyaksian hamba bahawa Allah Taala itu hanyasanyaPenciptaalaminiataualam-alamlain yang wujud yang di luar persepsi manusia tetapidijelaskandalamal-Quran.

• Uluhiahberkaitdenganpenggunaanilmuduniawi tersebut sebagai jambatan untuk mencapai kehidupan abadi di akhirat.

• Usahakeislamantidakwajarterbataspadamemberikan konsep ketuhanan pada kegiatan keilmuan tersebut. Sebaliknya, ia perlu bersifat menyeluruh sehingga ia tidak boleh memberikan ruang untuk tohmahan bahawa Islamsekadaragamatempelankepadakegiatandisiplin semasa.

• AspekwarisankhazanahilmuIslam.CendekiawanatausaintisIslamperlumemartabatkan dan memberi satu kesinambungan yang berterusan terhadap sejarahsainsdanteknologiIslamzamankegemilanganIslam.

• PandanganretrospektifataunostalgiaberkenaankemajuanumatIslamtidakwajardiretorikakansecara berlebihan untuk menjustifikasikan perkembangan kegiatan sains dan teknologi semasa.

Soalan 6 Aspek-aspekpembangunansains,teknologidanICTyangpro-Islamadalahyangdapatmembangunkan agama, umat, negara dan ekonomiIslam.Iabolehdilihatdaribeberapaaspek:• Pembangunansains,teknologidanICTdalam

sektor pendidikan. • Pembangunansains,teknologidanICTdalam

sektor perhubungan awam dan pentadbiran negara untuk tujuan kecekapan dalam pengurusan dan pentadbiran.

• Perancangandanperlaksanaannasionalyangberbentuk tahunan dan sebagainya dalam meningkatkan kemajuan sains, teknologi dan ICTdanperlaksanaannasionalnya.

• Ilmupengetahuansudahpastimerupakansatuprasyarat yang penting dalam semua lapangan termasuksains,teknologidanICT.

Soalan 3 • Pembangunanilmupengetahuanmerupakan

prasyarat penting tentang sains, teknologi dan ICTselainresipilainyangdisentuhsebelumini.

• IlmudalamIslambertolakdaripadakesedarantauhid atau akidah seperti yang dijelaskan dalam al-Quran.

• SumberakidahdalamIslamialahal-Qurandanhadis. Sama ada ilmu duniawi, keduniaan atau ukhrawi, keakhiratan berlandaskan tauhid.

• Samaadailmuduniawi,keduniaanatauukhrawi, keakhiratan berlandaskan tauhid.

Soalan 4 • IlmuukhrawidalamIslambertindaksebagainadipembangunansains,teknologidanICTseperti mana yang terbukti dalam tamadun ilmu Islamdahulukala.

• AkidahIslammewajibkansetiapumatnyamemerhati, mengkaji, merenung fenomena alam, kejadian manusia, penurunan hujan, tumbuhan, cakerawala dan sebagainya mengikut keupayaan intelek individu Muslim untuk mengetahuikeesaandankekuasaanPencipta.

• Dalamsyariatterdapatelemen-elemenpermasalahan yang kritikal seperti kemahiran matematik dalam penentuan dan pembahagian pusaka. Terdapat tuntutan terhadap kemahiran falak dalam penentuan masa atau hari beribadat seperti sembahyang lima waktu dan penentuan hari raya. Terdapat tuntutan kemahiran dan teknologi pengangkutan dalam ibadat haji kerana setiap Muslim yang berupaya di pelosok dunia diperintahkan sekali seumur hidup untuk menunaikan haji.

• Dalamakhlakterdapatdesakankemahiranuntukberfikirsecararasionaluntukmenyelesaikanpersoalan-persoalansosialseperti penyelesaian isu kejiranan, permasalahan sosial dan sebagainya.

• DalamIslam,terdapatpelbagaikesenianyangberkait langsung dan tidak langsung dengan

Jawapan 29

denganakidahIslamyangmengaitkanAllahTaalasebagaiPencipta.

• Secararelatifnya,ilmuwanIslamlebihdahuludaripadateologiBaratmenyedarkanparasaintisyang ateis dengan pelbagai wacana dan tulisan mereka.

• Sungguhpunpenulisan,kajiandanwacanailmuwanIslamtersebuttidakterkedepandalamperbincangan sains dan teknologi berbanding denganBarat.

Soalan 9 Terdapat beberapa kriteria untuk pembentukan falsafah tersebut untuk menjelaskan bahawa ia diasaskan pada hubungannya dengan ilmu ukhrawi. • Kriteriapertamaialahfalsafahtersebut

diasaskan pada tauhid atau teologi seperti yang dinyatakansebelumini.Olehitu,kegiatansains,teknologidanICTtidakbolehbertolakdaripadakosong, sifar atau desakan selain teologi seperti materialisme.

• Kriteriakedua,dasardanobjektifyangterkandung dalam falsafah sains, teknologi dan ICTtidakmelewatilaranganAllahTaalasepertidalamayat(6:44),(39:72),(68:44)dan(107:6).IabercanggahdenganakidahatauteologiIslam.

•Kriteriaketiga,dalampembinaanfalsafahsains,teknologidanICTIslam,inputdaripadatamadunbukanIslamsepertiTamadunBaratyang melambangkan kemajuan sebenar perlu diterapdalamfalsafahIslamtersebut.Islamtidakmenolak secara total apa yang berada di luar Islamsepertidalamayat(2:41,89,91,97&110),(3:3,50&81),(10:37),(46:12)danlain-lain.

Soalan 10 Antara etika dalam kajian makmal atau empirikal tentangsains,teknologidanICTadalah:• Rahmahterhadapalamsekitardanhaiwanyangmenjadibahankajian.AgamaIslamsebagaiagama rahmah untuk sekalian alam termasuk haiwan.

• Eksperimenterhadaphaiwantidakbolehkeluar daripada sistem alam atau sunnah Allah Taaladiperintahdidalamayat-Nya(3:83)dan(4:117–119).SemuamakhlukdiduniadandilangitataualamsemesterberagamaIslamataumematuhisunnah-Nya.

• Ketikaberurusandenganmanusiasebagaibahan eksperimen, persoalan yang sama perlu

• Pembangunansains,teknologidanICTdalamsektor komunikasi dan telekomunikasi kerana komunukasi dan telekomunikasi merupakan sifatataukriteriasetiapindividuIslam.

• Pembangunansains,teknologidanICTdalam kegiatan ekonomi seperti pertanian, perdagangan, perikanan dan perkilangan.

• Pembangunansains,teknologidanICTdalamhiburanalternatifIslam.

Soalan 7 Aspekpembangunanyanganti-IslamataumenyalahikebenaranIslamialah:• Yangmerosakkanfitrahmanusia,keharmonianalamsekitardanimejagamaIslam.Islammenghormatifitrahmanusiadanmenghalangpercubaan untuk mengubahnya supaya sama atau hampir sama dengan haiwan. Contoh, konsep ibu tumpang, pengklonan manusia dan bayi tabung uji.

• Berkenaankeharmonianalamsekitar,ekosistem tidak boleh dijadikan mangsa ujian pembangunan sains dan teknologi seperti pembangunan dan percubaan senjata nuklear.

• BerkenaanICTatauteknologikomunikasidanmaklumat.IadiibaratkandalamIslamsebagai senjata yang boleh digunakan untuk kebaikan seperti mempertahankan negara dan marwah atau keburukan seperti peperangan dan penyebaranfitnah.

• Pembangunanmemerlukankepadaperaturan,pemantauan dan penguatkuasaan.

Soalan 8 • TeologibukansesuatuyangasingdalamsainsdanteknologiBaratyangmenjadiinspirasinegara-negaradunia.IatelahditerokaidenganmeluasdalamkalangansaintisBaratlantarankegagalan darwinisme dan teori evolusi untuk bertahan.

• Kajianempirikalataueksperimendimakmalbegitu susah untuk mengiakan teori kejadian manusia daripada beruk dan ketiadaan sistematik kejadian alam yang dikaitkan dengan kuasa ghaib.

• PerkembanganteologisainsdanteknologiBaratsemasaataupascamodenismejugabolehdihubung kait secara rasional dengan usaha ulamaIslamterdahulu.

• PenulisansertawacanailmuwanBaratyangmenolak darwinisme dan evolusi bersesuaian


makanan asasi merupakan perkara mutlak dan diperlukan oleh negara maju, membangun dan miskin.

• Mempelbagaikansektorekonomi.Sektorekonomi dalam negara perlu dipelbagaikan selarasdenganeraICT.Citarasadankeperluanpengguna sentiasa berubah disebabkan perubahan era.

• Meningkatkanpenjenamaan.Penjenamaandari sudut pembungkusan dan promosi produk merupakan aspek penting dan diberikan perhatianseriusolehsyarikat-syarikatbesarnegara maju.

• Meningkatkankualitibarangdanperkhidmatan.Kualitibarangatauperkhidmatanperludiberi-kan perhatian yang serius supaya setanding dengan produk luar negara.

• Menerokasektorekonomiatauprodukyangbarudanperlu.NegaraIslamperlumenerokaproduk baru seperti keperluan harian pengguna umpamanya ubat gigi, mandian dan sebagainya untuk keperluan tempatan.

Soalan 2 Antarakesanpositifadalah:• Menciptadayasaingpadanegara-negaraIslam.DuniaIslamakanmelihatjauhkehadapandengan berusaha membina kekuatan ekonomi khususnya dalam bidang perindustrian danICT.

• Memberikanpeluangkepadapemasaranglobaluntuk produk yang dikeluarkan oleh negara Islamsepertiprodukmakananhalal.

• Persainganmenyebabkanhargaprodukmenjadimurah dan mudah diperoleh pengguna.

•MenyatukanduniaIslamsupayabekerjasamapada peringkat global seperti dengan melalui penggunaan mata wang dinar sebagai ganti mata wang AS.

Antarakesannegatif:• NegaraIslamdanmembangunterpaksa

menghadapi lambakan produk negara maju berbanding dengan produk tempat yang kurang kompetitif.

• Jurangdaganganakandirasaiolehnegarayangsedang membangun seperti dengan mengimport produk yang lebih mahal daripada harga produk yang dieksport ke negara maju.

• Nilaimatawangnegarasedangmembangunsentiasa kecil berbanding dengan nilai mata

diajukan tetapi manusia telah dimuliakan di sisiIslamlebihdaripadahaiwan.Olehitu,eksperimen terhadap manusia tidak boleh disasarkan pada objektif eksperimen terhadap haiwan.

• Eksperimenyangdilakukanbertujuanuntukkelangsungan manusia, bukan sahaja dilakukan untuk tujuan ilmu atau saintifik semata. Sebagai contoh, eksperimen dilakukan terhadap yis untuk mencipta daging bagi mengatasi permintaan daging atau protein yang sentiasa meningkat dengan pertambahan penduduk dunia.


1 B 2 C 3 A 4 C 5 B 6 A 7 D 8 B 9 D 10 C

SOALAN STRUKTUR

1 Kedua, kapitalisme, gergasi, produk, kemerdekaan

2 Gorbachov, perestroika, kapitalisme 3 Tembok 4 Bangsa-bangsaBersatu,memaksimumkan,

membangun, masuk 5 TIMES,NEWSWEEK,ASIAWEEK,elektronik 6 OrderBaru,Barat,AS,Britain 7 globalisasi,Timur,Barat,kepenggunaan 8OrderBaruDunia,dingin,OrderBaruDunia,

Rusia 9 globalisasi, kapitalis, pekerja, kos 10 barangan, perkhidmatan, barangan,

perkhidmatan 11Tenggara,Thailand,Indonesia,1970

SOALAN ESEI

Soalan 1 AntarasektorekonomiIslamyangbolehdiaplikasikan untuk membendung kesan negatif globalisasiadalah:• MenggalakkanpertumbuhansebenardalamekonominegaraIslam.Pertumbuhanekonomisebenar boleh dikaitkan dengan dua produk, iaitu barangan dan perkhidmatan.

• Mengaktifkandanmemproduktifsektormakanan.Penghasilanmakanan,terutama

Jawapan 31

• Ketiga,nilaikehidupansosialberubahdalamera globalisasi. Nilai kehidupan sosial tidak diasaskan pada konsep kekitaan tetapi lebih tertumpu kepada individualistik disebabkan desakan sosioekonomi dan taraf kehidupan di kota.

• Keempat,nilaihiburansepertinyanyiandan perfileman berubah dari ketimuran yang mengutamakan sopan santun dalam penampilan, percakapan dan pergaulan kepada kebaratan.

• Keenam,nilaipendidikanturutberubahdalamarusglobalisasi.Penekananpendidikannegaraberubah disebabkan tekanan globalisasi.

• Ketujuh,nilaikekeluargaanjugaberubahdisebabkan arus globalisasi yang memaparkan kebebasan dan keindividualan seperti melalui filem-filemBaratyanglebihdaripadanilaikekitaan dan kesetiaan.

Soalan 5 •Globalisasiberkaitdenganpenjajahanekonomidanpolitik.IamenunjukkanusahaBaratyangberterusanbermulapadaakhirabadke-19dandiperhebatselepasPerangDuniaKedua.

• Melaluidasarkapitalisme,syarikat-syarikatgergasi dunia menghasilkan produk dan menjualnya di seluruh dunia.

• PenjajahanBaratmemudahkankomunikasiantarabangsa dan pengangkutan udara.

• BaratmenjadisemakinkuatselepasSovietUnionruntuhbersamapemerintahanPresidenGorbachov yang mengamalkan dasar terbuka atau perestroyka.

• Istilahglobalisasibarumuncul,iaituselapasperang dingin berakhir antara Rusia dan Eropah.Disebalikglobalisasi,terdapatpelbagaiorganisasitermasukPBByangmembantuBaratuntuk menguasai politik dan ekonomi dunia secara berterusan.

• PBBmenyokongperubahaninstitusiantarabangsa termasuk Majlis Keselamatannya sendiri supaya lebih bersikap terbuka.

• HubunganglobalisasidenganpenguasaanBaratterhadap ekonomi dan politik dunia akan lebih terserlah apabila melihat kepada kemunculan OrderBaruDunia.

Soalan 6 • GlobalisasimempunyaihubungantidaklangsungdengankonglomeratduniayangdikuasaiBarat

wang negara maju kesan lebihan dagangan yang tidak memihak negara sedang membangun.

• PendapatanperkapitanegaraIslamyangsedangmembangun mungkin bertambah tetapi taraf hidup mungkin meningkat akibat kecairan pendapatan negara ke luar negara berlaku dan meningkat. Keadaan sebaliknya berlaku pada negara maju yang menguasai arus globalisasi.

Soalan 3• MediamassasepertimediacetakTIMES,NEWSWEEKdanASIAWEEKdanmediaelektroniksepertiBBCdanCNNberperananmenyebarluaskan mesej globalisasi.

• MediamasaantarabangsatersebutdikuasaiBarat,sungguhpuniamempunyaikorespondennyadimerata-ratatempatduniatermasukduniaIslamiatidakmendukungmesejtempatan.InidisebabkandanadanpembiayaannyaadalahdariBarat.

• Antarafungsinyaadalahmempeloporimaklumatatau berita terkini untuk disebarkan bagi tujuan komersil, penguasaan politik, penguasaan ekonomi dan sebagainya.

• Fungsinyayangkeduaadalahmenggambarkankeupayaan, keharmonian dan kemakmuran sesuatu ekonomi dan sistem pemerintahan dan juga memburukkannya.

• Fungsinyayangketigaialahmembekalkansumber berita kepada negara yang melanggan maklumatnya.InidisebabkanliputanmediamassaBarattersebutluassehinggadimedanperangsepertidiIraq.

Soalan 4 • GlobalisasimenyebabkanjurangkebudayaanantaraTimurdenganBaratsemakinsempitdisebabkanpengaruhmediamassa,filem,hiburanBaratdansebagainyayangdominanmenguasai kepenggunaan di seluruh dunia.

• Globalisasimeninggalkankesanpositifdannegatifdalambeberapaaspek-aspekkehidupan.Pertama,nilaikebebasanindividu.Globalisasimemberikan anjakan terhadap nilai kebebasan individu.

• Kedua,nilaipemikiranataupersepsidalamaspek penilaian baik atau buruk berubah semenjakeraglobalisasimelanda.Ukurankebenaran bukan lagi berpandu kepada tradisi tetapikepadanilaikebenaranglobalsepertihak-hakasasiyangditakrifkanBarat.


Soalan 8 Antara langkah yang boleh diambil untuk memperkemaskaninstitusisosialadalah:• Meningkatkankefahamandankemahiran

keibubapaan sesuai dengan arus globalisasi. • Meningkatkanperibadi,keterampilandandaya

komunikasi setiap anggota masyarakat supaya lebih berkeyakinan dan memilih jalan hidup yang lurus.

• Mempelbagaikandanmengaktifkanaktivitisosial dan kebajikan.

• Mewujudkanhubunganeratantaraahlikeluargadan anggota masyarakat.

• Menyediakankhidmatnasihatataukaunselinguntuk individu yang bermasalah.

• Setiapanggotamasyarakatyangberkebolehanperlu menjanakan sosioekonomi supaya dapat membantu pihak kerajaan dalam mengurangkan kadar pengangguran dan meningkatkan ekonomi negara.

• Mengadakanataumenganjurkansesuatumotivasi, bengkel dan seminar untuk keperluan akademik dan pekerjaan setiap anggota masyarakat.

• MenjalinkanhubungandenganpelbagaibadanNGOsupayalebihpekadenganperkembangandan keperluan semasa.

• MengadakankerjasamadenganpihakpolisdanJAKIMuntukmembendungjenayahdangejalasosial.

Soalan 9 • Tiadacatatanyangjelastentangbermulanya

agenda globalisasi. • Baratcubamenguasaiekonomidanpolitik

dunia sekian lama tetapi hanya berjaya selepas kuasa sosialis terbesar, iaitu Rusia dijatuhkan dan Eropah bertukar menjadi kapitalis dan menganuti demokrasi sepenuhnya selepas peristiwaTembokBerlindiruntuhkan.

• GerakankapitalismeEropahbermulapadaabadke-16denganperluasankuasaBaratdidunia,iaitupada1519hingga1521.

• Duniacubaditakrifkandibawahpentakrifansempadan masa dan geografi Eropah.

• Terdapatperluasanperniagaandanpelaburanduniapadaakhirabadke-19.IatergendaladisebabkanPerangDuniaPertamadandasar pintu tertutup terhadap perdagangan bebas.DuniaKeduamenyebabkanperluasankapitalisme.

dalam pelbagai bentuk jenama produk makanan, minuman,pakaiandanlain-lain.

• Semenjak kelahiran istilah globalisasi, manifestasi penguasaanBaratterhadapekonomiglobaltermasukduniaIslamjelasdarisudutpasaranmodal, perdagangan dua hala dan perluasan empayar dagangan dalam bentuk francais.

• PenguasaanekonomitempatanolehBaratjelasboleh dilihat dalam bentuk institusi perbankan sepertiCitibank,SouthernBankdanHongkongBank.

• Dalambentukfrancaismakananglobalisasibolehdikaitkandengancawangan-cawanganmakanan segera yang wujud merata tempat di MalaysiasepertiKFC,McDonald,A&Wdansebagainya.

• DalambentukperluasanperindustrianBarat,globalisasi boleh dikaitkan dengan sistem pengangkutan seperti kapal terbang dan kapal.

• Dalambentukprodukkosmetik,kasutdanpakaian,barang-barangjenamaEropahbolehdidapatidimana-manatempat.

• Dalambentukpasaraya,globalisasibolehdikaitkan dengan kehadiran pasar raya Carrfoure, Giant, Tesco dan sebagainya.

Soalan 7 Terdapat dua perantaraan penting yang menyebabkan penyebaran gejala sosial hasil perkembangan globalisasi atau dunia tanpa sempadan:• Globalisasimengundangpermasalahan

sosial disebabkan kerakusan oleh pihak yang mengeksploitasi permasalahan sosial dan juga individu yang terbabit dalam masalah tersebut.

• MelaluiperantaraanICT,lamansesawanglucahdiwujudkan untuk merosakkan minda dan akhlak golongan remaja dan dewasa.

• KegiatanjenayahsepertipedophileyangberlakudiBaratdapatdilakukanolehpihakyangsongsangfikirannya.

• Kegiatanjudionline juga menjadi cabaran penting untuk pihak kerajaan dan masyarakat bagi mencegah kegiatan judi daripada menular.

• Melaluimobilitiorangperorangan,penagihandadah dan jenayah pengedarannya tidak mudah dibendung.

• Kegiatanpelacuranantarabangsa.Pemindahanmudah manusia dari suatu negara ke negara lain menyukarkan kegiatan jenayah antarabangsa untuk dicegah.

Jawapan 33

SOALAN ESEI

Soalan 1 AntarafaktordalamannegaraIslamyangmenyebabkan salah faham terhadap agama Islamperpecahanummahpadaperingkatnasionaladalah:• PersempadananwilayahIslamyangsemakinluasmenyebabkankefahamantentangIslamsecara menyeluruh tidak dapat disampaikan sedangkanramaiyangmemelukagamaIslam.

• PerselisihanfahamdanperpecahanumatIslam,iamenyuburkansalahfahamterhadapIslam.

• ElemensubversifdalamnegaraataukerajaanIslamterdiridaripadagolonganmunafik,sebahagian orang yang baru memeluk agama IslamdanbukanIslamyangterdiridaripadaYahudi, Kristian dan Majusi.

• KurangilmupengetahuanagamaIslammenyebabkan atau menyemai salah faham tentangIslamsedangdalammasayangsamawujudpengaruhkebudayaanbukanIslammenguasai arus perdana.

• Perkembanganajaransesatatausalahmenyebabkan salah faham berlaku terhadap Islamdaniamenyuburkanelemen-elemensyirik seperti mandi bulan Safar untuk menghindarkan bala, kepercayaan terhadap kekeramatan kubur para wali dan sebagainya.

Soalan 2 Antarapengaruh-pengaruhasingyangmenyumbang ke arah salah faham terhadap agama Islamadalah:• SeranganpemikiranolehorientalisBaratdandalamsesetengahsumberIslamdinyatakanserangan pemikiran juga dilakukan oleh intelektual Zionis. Serangan pemikiran oleh orientalisBaratyangprejudiscukupberkesanuntuk mencetuskan salah faham terhadap agamaIslam.

• Pengaruhkebudayaanasing.Islammunculditengah-tengahtigakebudayaanSasaniahatauParsidiTimurdankebudayaanatauagamaKristian dan Yahudi. Kebudayaan Sasaniah lebih mempengaruhi aspek kesenian dan hiburan, manakala kebudayaan atau agama Kristian danYahudilebihmempengaruhiaspek-aspekagama.

• PenjajahanBaratdandasarpecahperintahmemberi kesan tidak langsung kepada

• KeruntuhanSovietUnionsemasapemerintahanPresidenGorbachovyangmengamalkandasarterbuka atau perestroyka membuka pintu kepada reformasi ekonomi yang dikuasai oleh kapitalismeBarat.

• KeruntuhanTembokBerlinyangmemisahkanJermanBaratyangmenganutikapitalismedandemokrasi dan Jerman Timur yang menganuti sosialisme dan komunisme menyatukan Eropah keseluruhannya di bawah satu kapitalisme.

Soalan 10 Antara badan dunia yang telah mempermudah globalisasiadalah:• OrganisasiPerdaganganDuniaatauWorld Trade

Organisation(WTO).Iaditubuhkanpadatahun1995untukmemantaudasardanperaturanperdagangan antarabangsa dan dianggotai oleh 123buahnegaradidunia.

• TabungWangAntarabangsaatauInternational Monetary Fund(IMF),iaditubuhkanpadatahun1946kesandaripadaPerangDuniaKedua.Iadianggotaioleh182buahnegara.

• BankDunia.Iamenyediakanpinjamankepadanegara-negaramiskinuntukprojekpembangunan.Iamenyediakanpinjamanuntuk projek pelaburan seperti bekalan air dan pembetungan, pengurusan sumber alam, pendidikan dan kesihatan.


1 B 2 A 3 B 4 C 5 A 6 C 7 A 8 A 9 A 10 B

SOALAN STRUKTUR

1 Umawi,Abbasi,memeluk,adatresam 2 munafik,perdebatan,Abbasi,AbuBakr 3 orientalis, Zionis, Zionis, orientalis 4 sosiologi,kebudayaan,Perancis,British 5 orientalis,dogmatisme,ideologi,al-din 6 orientalis, Samawi, adadptasi,

Muhammadanisme 7 ummi,wahyu,difitnah,mencipta 8 Quaisy,ummiyin,tulisan,tulisan 9 mashaf, pelepah tamar, menyusun, Jibril 10 perundangan, syariat, akidah, akhlak


menjalankan aktiviti kehidupan harian demi untuk memenuhi tuntutan seks suami atau tuannyasemata-mata.

Soalan 4 AntaragambaransalahtentangIslamyangbiasadimainkanolehmediamassaBarat,terutamayangberbentukantarabangsaadalah:• Fundamentalisme.IstilahfundamentalismedigunakandenganajaranIslamuntukmenggambarkanbahawaagamaIslamsatuagama yang taksub dan tidak secucuk dengan era moden semasa kerana tidak unsur toleransi pada fundamentalisme.

• Ekstremismepuladigunakanuntukmenggambarkan bahawa wujud golongan ekstremis atau melampau seperti golongan wahabidalammasyarakatIslamyangbolehmengancam kesejahteraan hubungan antara manusia dari pelbagai latar belakang agama.

• TerorismedipercayaimuladigunakanapabilawujudelemenganasdalamIslamyangbersifatindividu dan menggunakan kekuatan senjata seperti bom untuk membunuh mangsa.

• Islammerupakanagamayangharmonis.BuktinyabanyakpeperanganyangantaraIslamdenganBaratberlakudibumiIslamyangserbakekurangan dari segi persenjataan dan kekuatan ekonomi.

Soalan 5 Cara memberikan respons terhadap salah tanggapan semasaterhadapIslamdalamkeupayaanindividuadalah:• MeningkatkanjatidiridicapaidenganmenjejakijejaklangkahrolemodelIslamsepertiimamal-Syafiedanal-Ghazali.

• Meningkatkanketakwaandankecekalanrohanikerana ia merupakan sumber kekuatan umat Islam.

• Mencontohiindividuataubangsayangberjaya.• Mempunyaiaura,karismaataukewibawaan.• Melengkapkandiridenganilmupengetahuan

semasa. • Menguasaisemuakepakaransains,teknologidanICTsebagaisenjatamodenumatIslam.

• Menghayatiisikandunganal-QurandanHadis.

Soalan 6 Apa yang wajar dilakukan oleh pihak berwajib ataukerajaandalammemulihkanimejIslam

percambahanajaransesat.DasarpecahperintahmenyebabkanduniaIslamtidakbersatudantidak wujud satu konsensus untuk menangani permasalahanumatIslamtermasukajaransesat.

• PenjajahandanmodenismeyangdiperkenalkanolehpenjajahBaratterhadapduniaIslamkhususnya dalam arena pendidikan menyebabkan skoppendidikanIslamdiletakkandalamkonteks tradisional.

Soalan 3 Gambaran salah yang stereotaip yang selalu diulang-ulangkanolehpenulisBarattentangIslamialah:• SebahagianorientalisBaratkhususpadaawal

era moden dan sebelumnya melihat agama sebagai satu dogmatisme yang menekankan aspekritualsemata-mata.

• SebahagianorientalisBaratmenganggapagamaIslambukanagamaSamawitetapimenganggapnya sebagai adaptasi kepada agama Kristian. Mereka mendakwa Nabi Muhammad SAWmempelajariselok-belokagamaKristiandan seterusnya mencipta agama tersendiri yang bersifat ketimuran.

• SebahagianorientalisBaratmeletakkanal-Quransebagaiwahyudalamkeraguandenganalasan bahawa Nabi Muhammad SAW adalah ummi, tidak boleh membaca dan menulis atau secara mutlak tidak mempunyai ilmu pengetahuan.

• RasulullahSAWselaludigambarkanolehorientalisBaratsukamengamalkanpoligamiyang luar biasa. Hakikatnya, poligami tersebut dibenarkan oleh Allah Taala untuk tujuan penyebarandanperpaduanumatIslamyangterdiri pelbagai kabilah atau etnik.

• OrientalisBaratyangprejudisjugacenderunguntuk menggambarkan bahawa Rasulullah SAWgilaseks.Hakikatnya,Bagindamerupakanindividu yang stabil, banyak menumpukan pada urusan negara dan agama dan ketika berada di rumah baginda menjadi suami yang bertanggungjawab.

•WanitadalamkajiansosiologidankebudayaanBaratdigambarkansebagaihambaseksataudigunakan untuk memuaskan hawa nafsu golongan lelaki. Antara alasan yang digunakan adalah mereka dipaksa menutup aurat dan tidak boleh bergaul bebas serta tidak dibenarkan

Jawapan 35

Soalan 8 • KeganasantidakwujuddalamIslamkeranaIslamagamarahmat,universaldanpenyelamatkepada semua. Yang wujudnya ialah peperangan untukmempertahankannegaraIslamsepertiyangberlakudalamsejarahIslam.

• MemangbangsaArabatauIslampadaketikaitusuka kepada peperangan tetapi untuk membela keadilandanmenjagakeamanan.Perludifahamibahawa sudah wujud peperangan sebelum kedatanganIslamlagiumpamanyaantaraduakuasabesarParsidanRom.

• PeperangantidakwujudantaranegaraHabshahyang ketika mempunyai agama rasminya, iaitu KristiandenganumatIslamkeranaHabshahtidakmengancamumatIslam.

• DalampeperanganIslam,sudahwujudperaturan atau panduan selaras dengan PerjanjianGenevapadaeramodenini.Peraturantersebutmenetapkanbahawagolonganwanita,kanak-kanak,orangtua,orangtidak berupaya dan orang tidak bersenjata tidak boleh dibunuh dalam peperangan yang dilakukan. Juga peraturan itu menetapkan bahawa harta benda, alam sekitar, rumah ibadat dan sebagainya tidak boleh dimusnahkan.


1 C 2 B 3 D 4 A 5 C 6 C 7 A 8 B 9 D 10 C

SOALAN STRUKTUR

1 PerpaduanUmmah,al-Quran,hadis,perpaduan ummah

2 masyarakat, individualistik, kehausan, mengorek

3 universal, siasah, munakahah, muamalah 4 furuk, hukum, furuk, budaya 5 perbezaan,perbezaan,furuk’,usul 6 subversif,munafik,mengadudomba,

memecahkan 7 pengkhianatan, Monghol, Abbasi, Monghol 8 Free thinking, Free thinking,tradisi,berbeza 9 al-Jazeera,CNN,BBC,langganan 10 berpusat, diterjemahkan, barangan, braindrain

yangdicemariolehfahamansalahterhadapIslamadalah:• Meningkatkankeupayaanekonominegara.DuniaIslamperlumembinakeupayaanekonomi tanpa bergantung kepada bantuan dan pertolonganBarat.

• Pihakberwajibperlumewujuddanmemper-kukuhkemajuansains,teknologidanICTuntukbersaing di peringkat global dan seterusnya dapat menghakis imej kemundurannya.

• MasyarakatataurakyatnegaraIslamperludiubah supaya bersikap dinamik dan proaktif, tanpa berpeluk tubuh atau berpuas hati dengan mentaliti subsidi kerajaan.

• MeningkatkankerjasamasesamanegaraIslamdalam pelbagai urusan seperti perdagangan, kebudayaan, sukan dan pendidikan adalah penting untuk memberikan gambaran positifnya kepada dunia.

• Menjalinkanhubunganantarabangsadenganbaikdanberkesan.DuniaIslamperlumenerajuihubungan tersebut bukan sahaja bersikap terbuka tetapi juga perlu responsif, proaktif dan berwibawa.

Soalan 7 • RasulullahSAWselaludigambarkanolehorientalisBaratsukamengamalkanpoligamiyang luar biasa. Hakikatnya, poligami tersebut dibenarkan oleh Allah Taala untuk tujuan penyebarandanperpaduanumatIslamyangterdiri pelbagai kabilah atau etnik.

• OrientalisBaratyangprejudisjugaterdapatkecenderungan mereka untuk menggambarkan bahawa Rasulullah SAW gila seks. Hakikatnya, Bagindamerupakanindividuyangstabil,banyakmenumpukan pada urusan negara dan agama danketikaberadadirumahBagindamenjadisuami yang bertanggungjawab.

• RasulullahSAWdigambarkansebagaipengganas.Hakikatnya,Bagindatidakmenganjurkan fundemantalisme, terorisme dan ekstrimisme. Sebaliknya, ia tuduhan disalah tafsirkandaripadaajaranIslam.FundemantaldalamIslamdisalahtafsirkandenganfundemantalisme, pertahanan disalahtafsirkan dengan terrorisme, manakala kepatuhan terhadapajaranIslamdisalahtafsirkanekstrimisme.


umpamanya perang saudara di Iraq dan persoalan setempat umpamanya kemiskinan rakyat boleh dijadikan titik mula perpaduan ummah.

• JurangekonomiantarakelompokmasyarakatIslamdalamnegaraperludiperkecil.

• Pembangunanekonomidaninfrastrukturyangmenjadi landasan interaksi dan perpaduan ummah perlu diseimbangkan antara negeri atau kawasanmengikutkepentingan-kepentingantertentu.

• SistemmaklumatatauICTyangmenjadipenyambung kepada perpaduan ummah perlu diwujudkan.

• KonsepperpaduandalamIslamsepertihubungan silaturahim, kejiranan dan sebagainya perlu dihayati sepenuhnya.

• Pendidikanpentingdalamperpaduanummahdiperingkatnasionalagartidakwujudanasir-anasirsubversifdalammasyarakatIslam.

• Generasimudaperludiasuhdandididiktentangkeperluan perpaduan ummah pada peringkat nasional.

Soalan 4 Antara langkah yang perlu diambil untuk menjayakan perpaduan ummah pada peringkat globaladalah:• DenganwujudkanmediamasaIslamyangglobaldisampingal-Jazeerahyangsediaadasupaya gambaran seimbang khususnya tentang IslamdanduniaIslamdapatdiketengahkan.

• KegiatankeilmuanIslamperluberpusatdandibiayaiolehsuatuperbadananIslamantarabangsa, manakala hasil keintelektualan tersebut diterjemahkan kepada perlaksanaan, barangan dan perkhidmatan.

• KukuhkanpersatuanduniaIslampadaperingkatglobal.

• PersoalanduniaIslamsepertipolitikdanekonomi tidak wajar ditentukan oleh kuasa lainkeranaiamenyebabkanduniaIslamtidakberwibawa.

• KerjasamaduniaIslammelaluiOICtidakwajarbersifat forum yang hanya mencambahkan idea tidak ia tidak dicuba dilaksanakan secara serius.

• Kerjasamaekonomiyangmerupakannadipembangunan insan dan negara perlu diperkukuhkanantaranegaraIslam.

• PertahanannegaraatauduniaIslamperlu

SOALAN ESEI

Soalan 1 Jawapan tidak dinyatakan dalam teks tetapi mekanisme atau cara untuk mencapai perpaduan boleh difahami menerusi subteks tentang ‘prinsip perpaduan’, menerusi subteks tentang skop perpaduanummahdanmenerusiperbezaanpendapat dan perpaduan ummah.

Soalan 2 Antara faktor yang menyebabkan perpecahan ummahadalah:• PerebutankuasasepertidalamsejarahIslam.PerebutankuasaantaraketurunanSayidinaAli bin Abi Talib dan Khalifah Muawiah bin Abi Sufian menyebabkan umat berpecah kepada dua kumpulan besar, iaitu Sunni dan Syiah.

• Elemensubversif dalamnegaraataukerajaanIslam seperti golongan munafik yang suka mengadu domba berjaya memecahkan perpaduan umat Islam pada zaman pemerintahan Khalifah Uthman bin Affan dan seterusnya pada zaman Khalifah Ali bin Abi Talib.

• FaktorhasaddengkisepertidalamsejarahkerajaankecilAndalusIslammenyebabkanpermusuhan berlaku antara beberapa raja atau sultanIslamdiAndalus.

• Penganiayaanataupenindasanolehgolonganberkuasa terhadap golongan lemah atau tidak berupaya menyebabkan retaknya perpaduan ummah.

• Fitnahdanpengkhianatanmenyebabkanperpaduanummahretak.Dalamal-Quran,AllahSWTmenyifatkanbahawafitnahadalahparah daripada pembunuhan.

• PerbezaanlatarbelakangpendidikandalamkalangancendekiawanIslamsemasadantiadatolak ansur atau sikap saling memahami juga menyebabkanumatIslamtidakbersatuhati.

Soalan 3Untukmerealisasikanperpaduanpadaperingkatnasional:• PerbezaanpolitiksepertiantaraPASdengan

UMNO tidak wajar dijadikan asas untuk perselisihan faham dan perpecahan ummah.

• Dialogdanseminaryangmempunyaikepentingan bersama seperti persoalan global

Jawapan 37

ummah.Antarahadistersebutadalah:• BandinganmasyarakatIslamadalahsepertisatu

jasad manusia. Apabila salah satu jasadnya sakit seluruh anggota berjaga dan merasainya.

• Hadiskeduaialahyangbermaksud“Tidakberiman seseorang itu sehingga ia suka pada saudara seagamanya seperti apa jua kebaikan yang wujud pada dirinya.”

• RasullahSAWdalamsebuahhadismembandingkan sebuah masyarakat yang hidup secara individualistik atau tidak bersatu seperti situasi cemas anak kapal yang kehausan air.

• TerdapatbanyakhadislaintentangpersaudaraandalamagamaIslam,hubungansilaturahim dan sebagainya.

• Kesimpulanpentinghadis-hadisberkenaanialah perpaduan ummah boleh dicapai sepenuhnya apabila konsep persaudaraan dalam IslamdapatdifahamidandihayatiolehsemualapismasyarakatIslam.

Soalan 7 Terdapatduaskopperpaduanummah,iaitu:• Persoalanusulatauprincipal dan persoalan

furuk atau cabang. Skop perpaduan ummah yang usul bersifat universal, tiada siapa dan negaraIslambolehmenafikannyasepertikewajiban menunaikan sembahyang dan mengerjakan haji.

• Contoh,tidakbolehwujudmana-manaindividuatausuatuciriperpaduanummah.Begitujugadengan kewajipan atau perintah agama lain.

• PersoalanusuldalamperpaduanummahmelibatkanperundanganasasdalamIslamyangterdiri daripada siasah, munakahat, muamalah dan jinayah.

• SkopfurukataucabangialahperkarayangtidakdiputuskanolehagamaIslam.Iamempunyaihikmat tersendiri atau rahmat di sebalik perbezaanpandangan.

• Skopperpaduanummahyangfurukbersifatkawasan, rantau dan sebagainya yang ditentukan oleh pihak yang berwajib.

Soalan 8 • Rujukan,sandaranatauprinsipperpaduanummahtelahwujuddalamagamaIslam.Pertamaal-Qurandanal-Sunnahsebagaiprinsip utama yang tidak boleh ditolakansurkan.

• Perpaduanyangmenyimpangdaripada

dipertingkatkan. • PertikaianantaranegaraanggotaIslamperluditanganiolehumatIslamsendiribukanditentukan oleh kuasa asing.

• SebarangbentukbencanadalamsesebuahnegaraIslamsepertiTsunamidiAchehpada26Disember2004dangempabumidiAfghanistanpadatahun2005perludiberireaksipantasolehnegaraIslamyanglain.

Soalan 5 Terdapatbeberapaayatal-Quranyangbolehdikait-kan secara langsung dalam konteks perpaduan ummah.Nasional.Antaraayattersebutadalah:• Ayat(3:103)yangbermaksud“Dan

berpeganglah dengan tali (agama) Allah semuanya dan kamu berpecah belah).”

• Ayat(3:105)yangbermaksud“Danjangankamujadi seperti mereka yang berpecah dan berselisih fahamselepasdidatangidenganketerangan(al-Quran).”

• Ayat(3:112)yangbermaksud“Merekaditimpakehinaan di mana sahaja mereka berada kecuali (mereka berpegang) dengan tali (agama) Allah dan tali (perjanjian) manusia.”

• Ayat(8:46)yangbermaksud“DantaatlahpadaAllahdanRasul-Nyasertajangankamuberpecah belah maka kamu gagal (jika berpecah belah) dan hilanglah kehebatan kamu.”

• Ayat(42:13)yangbermaksud“Diamensyariatkan kepada kamu agama seperti yang DiawasiatkannyakepadaNabiNuhas.”

• Ayat(61:4)yangbermaksud“SesungguhnyaAllah mengasihi mereka yang berjuang di jalan-Nyaberadadalamsatubarisanseolah-olah mereka merupakan sebuah bangunan yang teguh.”

• Kesimpulandaripadaayat-ayatituialahkewajipan untuk mewujudkan perpaduan ummah oleh semua peringkat masyarakat dengankeupayaangerakkerjayangberbeza.Kedua, perpaduan ummah perlu diasaskan pada agama Allah tidak pada perkara lain. Ketiga, kesan negatif hasil perpecahan ialah kehinaan. Keempat, rujukan utama ketika timbul perbalahan ialah kembali kepada Allah dan Rasul-Nya.

Soalan 6 Terdapat beberapa hadis Nabi Muhammad SAW yang boleh dibahaskan dalam konteks perpaduan


dengankeadaanmasing-masing.• SeranganpemikiranbukanIslammudahmenguasaiumatIslamlantaranmerekatidaksepakat dalam pelbagai isu yang penting.

Soalan 10 Berikanulasananda/pendapatandatentangpergolakanpolitikdannegaraIslamsemasadalamkonteks perpaduan ummah.


1 C 2 B 3 B 4 C 5 A 6 B 7 A 8 D 9 A 10 C

SOALAN STRUKTUR

1 dialog, anarki, pertembungan 2 fahaman, wadah, peperangan, ketenteraan 3 kuasabesar,ketenteraan,berbeza,

pencerobohan 4 sawami, bia, peradaban 5 Yahudi, Kristian, Confucious, Hindu, cult 6 kebebasan,Madinah,Aus,Kazraj 7 kitab,Taurat,Zabur,Injil 8 Islam,Islam,keganasan,Islam 9 pertembungan,geo-politik,geo-sosial,Greek 10 syamil, falsafah, teori, risalah

SOALAN ESEI

Soalan 1 • Pertembunganperadabantidakrealistik,

tidak mungkin berlaku dalam era semasa dan apa yang berlaku ialah pencerobohan atau peperangan yang tidak seimbang.

• Pertembunganperadabansebenarnyahampirtidakwujud.Iamerupakanistilahyangsamardanmungkindiada-adakanuntuktujuanmanipulasi dan seterusnya eksploitasi terhadap peradaban yang lemah.

• Pertembunganperadabanhanyaberlakuantaradua kuasa yang mempunyai kekuatan ketenteraan yang sama dan mempunyai latar peradaban, kebudayaanataukeagamaanyangberbeza.

• Jikakekuatanketenteraantidakseimbangantaradua peradaban yang tidak seimbang, maka istilah pencerobohan lebih sesuai dikaitkan dengannyasepertipenjajahanBaratkeatas

landasanal-Qurandanhadistidakdinamakanperpaduan ummah. Apabila perselisihan faham danperbezaanpendapatanberlakudalamkalanganumatIslam,temputrujukanuntukmenyelesaikanpermasalahantersebutialahal-Qurandanal-Sunnah.

• Ijmakulamasebagaiprinsipkeduaselepasal-Quranperkarayangberbezasecaramutlakdenganal-Qurandanal-Sunnah.Sebaliknya,ia mengandungi rohnya atau menjelaskannya secaraterperinci.Ijmakulamabukandigunakansebagai prinsip kedua untuk menghurai makna tersiratdalamal-Qurandanhadis.

• Qiasdianggapsebagaiprinsipketigaapabilamenyentuh isu yang tidak wujud dalam al-Qurandanal-Sunnah.Qiasbermaksudmembandingkan hukum dalam konteks ilmu fikahdansegalatindakandalamkonteksperpaduan ummah dengan apa yang terdapat dalamal-Quran,hadisdanijmakulama.

• Prinsipkeempat,iaituijtihad.Iaberasaldaripadaistilahfikahdandalamaplikasiterhadap perpaduan ummah, ia boleh disamakandenganusahayangbersungguh-sungguh oleh semua pihak untuk mewujudkan perpaduan ummah.

Soalan 9 Antara kesan negatif pada peringkat nasional dan globalakibatperpecahanummahadalah:• UmatIslamdipandangrendaholehmasyarakat

lain. • Kedudukanpolitikdanekonomidalamnegara

mungkin berpindah tangan daripada orang IslamkepadabukanIslam.

• DalamkonteksdakwahIslamiah,agamaIslamtidakmenjaditarikankepadabukanIslamkeranamerekamenilaikeadaanumatIslamsendiri.

• Negaramungkindijajaholehkuasaasing.• UmatIslammungkindipermainkandipersadaantarabangsaolehbukanIslamkeranamereka tidak dilihat seperti dahulu lagi dengan kehebatan dan kekuatannya.

• NegaradanduniaIslamakantersisihdaripadaarus pembangunan.

• UsahamenanganigejalasosialdalamkalanganumatIslammungkintidakberjayadisebabkanfaktor perpecahan ummah.

• UsahamencegahjenayahyangmenimpaumatIslamtidaktercapaikeranamasing-masing

Jawapan 39

kelemahannyadalammengekangkonflikIsrael−PalestinyangasasnyaberpuncadariBaratsendiriyangmembenarkanIsraeldiisytiharkannegaradibumiPalestin.

Soalan 3 • Maksudpertembunganperadabanialahsikapagresifantaraduaperadabanberbezaterhadapsatu sama lain dengan kekuatan yang sama.

• Maksuddialogperadabanialahhubunganharmonis dan konstruktif antara dua peradaban berbeza.

• Pertembunganperadabandigunakanuntukmenggambarkan secara salah dan eksploitasi terhadap senario politik semasa yang berpihak kepadaBaratselepaseraPerangDinginantaraBaratdenganRusia.

• Terdapatbeberapaperbezaanantaradialogdenganpertembunganperadaban.Pertama,dialogperadabandiasaskanpadanilai-nilaiinteraksi positif, tanpa mencetuskan keadaan anarkiatauhuru-haraantararakyatyangberadadalamduaperadabanyangberbezatersebut.

• Kedua,dalamdialogperadaban,segalaperbezaanfahamanatauperselisihandilakukanmelalui wadah keilmuan, perbincangan atau dialog positif, manakala dalam pertembungan peradaban ia diselesaikan melalui kuasa peperangan, ketenteraan atau persenjataan.

•Ketiga,dialogperadabanmenggalakkanhubungan harmoni antara pelbagai bangsa di dunia tanpa mengorbankan identiti suatu agama atau kepercayaan kerana setiap agama dan kepercayaan mempunyai matlamat yang satuiaitukebahagiaanhidup.Pertembunganperadaban menyemai kesangsian atau kebencian antara pelbagai bangsa serta mencetuskan peperangan.

Soalan 4 • Dialogperadabanlebihsesuaimenggantiistilah

pertembungan peradaban di persada dunia. Duniayanglebihmajupadamasakinidandiasaskan pada pertukaran maklumat yang pantas dan nilai kemanusiaan sejagat tidak memerlukan pertembungan peradaban.

• Nilaikemanusiaansejagatbolehdilihatdalamkonteks kebebasan melakukan aktiviti harian seperti sosioekonomi dan pendidikan dalam ruang lingkup perundangan yang dibenarkan.

duniaIslampadaabadke-17,18dan19.• SejarahpeperanganduniaIslamdanBaratyang

disifatkan mempunyai latar kebudayaan atau peradabanyangberbezabukandiasaskanpadakekuatan ketenteraan yang sama atau seimbang.

• Dalamtulisan-tulisansejarahIslamdanBaratsebelum istilah pertembungan peradaban dilontarkan tidak wujud perkataan istilah pertembungan tersebut. Apa yang wujud ialah peperangan, penaklukan, penindasan dan sebagainya antara dua kuasa yang tidak seimbang dari sudut ketenteraan.

• Pertembunganperadabanjugamenunjukkanbahawakedua-duaperadabanyangbertembungtersebut mempunyai sempadan kebudayaan jelasdarisudutgeo-politikdangeo-sosial.Disamping itu, ia bermaksud bahawa peradaban tersebut diasaskan pada satu tamadun yang tinggisepertiTamadunGreekdanIslam.

• Dalamkontekssemasa,ketikamanajurangnilaikemanusiaansejagatsepertiantaraIslamdanBaratsemakinsempitpertembunganperadaban sukar digambarkan. Realiti yang berlaku semasa ialah bukannya pertembungan tetapi peperangan ekonomi dan politik secara langsung, bukan peperangan peradaban.

Soalan 2 Istilahpertembunganperadabandisandarkanpadafakta-faktayangtidaktepatataudisalahtafsirkan.Antara fakta yang tidak tepat atau disalahtafsirkan adalah:• Bersandarkanprasangkaburukterhadap

perkembangan sejarah interaksi peradaban lampau,terutamasekaliantaraIslamdenganBarat.SejarahpeperanganIslamdanBaratdisalahtafsirkansebagaiIslamsebagaisatusatuagama agresif atau suka kepada peperangan.

• Bersifatramalanyangtidakketentuanlantaran.Hal ini kerana, ekoran ancaman yang mungkin dicetuskan oleh Republik Soviet Rusia sudah berakhir, ia melihat kebarangkalian secara berlebihankuasabaruselainBaratmungkinberkembangdanmengancamBarat.

• PembentukanistilahitubolehdikaitkandenganOrderBaruDuniayangdicetuskanolehsebilanganpemimpinBaratuntukmencorakidunia dan menguasainya dari sudut politik dan ekonomi.

• DigunakanolehBaratuntukmenutup


• Penadanpenulisanmerupakanwahanapentingpenyampaianmesejdialogperadaban.UmatIslamkhususnyacendekiawanperlumerebutpeluang dalam arena penulisan atau penghasilan karya pada peringkat dunia supaya memberikan gambaran seimbang tentang dialog peradaban.

• Dialogatauinteraksisecaralangsung.DialogmerupakansenjataumatIslampadazamandahulu kala dan ia boleh dijadikan sebagai wahana penting bagi penyampaian mesej dialog peradabanmengikutperspektifIslamkepadamasyarakat tempatan dan dunia.

• Perubahandalamanjugamempengaruhimindadan tanggapan masyarakat dunia terhadap umat Islam.Olehitu,Islammenekankanumatnyasupaya melakukan perubahan dalaman, minda dan perilaku supaya memberi kesan positif dalam dialog peradaban.

Soalan 7 Antara standard yang boleh diguna pakai dan telah sediaadaadalah:• Hakasasimanusiaantarapelbagaiperadabanperludiselaraskandalamaspek-aspektertentu.Iamungkintelahditetapkanolehbadanduniatetapi mungkin kurang berkesan di peringkat amalan negara dan pemantauan terhadap dunia disebabkan kekangan pemerintahan sesebuah negara.

• Hakwanita,merekatidakbolehdianiaya,dijadikan hamba atau dipaksa menjadi pelacur.

• Hakasasikanak-kanak,merekaperludibeladarisudut kesihatan dan pendidikan seperti yang dititikberatkanolehUNICEF.

• Standardburuhdanpekerjaanperludiwujudkandalam sesebuah negara, manakala sistem penggajian atau buruhnya perlu mengikut piawaian yang tertentu supaya wujud keadilan kepada pekerja, buruh dan juga majikan.

• Standardtahanandalampenjaradantawananperang perlu mengikut standard keadilan dunia sepertiyangwujuddalamPerjanjianGeneva.

• StandardkenegaraanSetiapnegaramempunyaikebebasan dalam penentuan dan perlaksanaan ideologi atau sistem pemerintahan, kedua dalam pembangunan pertahanan dan pembangunan ekonomi dan infrastruktur.

Soalan 8 Jawapan memerlukan pandangan dan kritikan pelajar berdasarkan pengetahuan mereka.

• Iajugabolehdilihatdalambentukkebebasanmemilih agama, mengamalkan kebudayaan dan seumpamanya.Initidakbercanggahdenganmana-manaagamadidunia.

• Seterusnya,semuasistempemerintahanekonomi sama ada berbentuk kapitalis, sosialis atauseimbangsepertidalamekonomiIslamdan sistem pemerintahan sama ada berbentuk teokrasi, demokrasi atau komunis menyaksikan satu persamaan nilai.

• Pertukaranatauperpindahanmaklumatpantaspada peringkat tempatan dan global tidak mendorong ke arah pertembungan peradaban. Kebarangkalian berlaku pertembungan peradabandieraICTiniadalahtipistetapipeperangan ekonomi dan politik boleh berlaku sepertiapayangdapatdisaksikandiIraqsemenjakiadiserangolehTenteraBersekutupadabulanMac2003.

• Pertembunganperadabanataupeperanganyangdiasaskanpadaperbezaankebudayaan,keagamaan dan kefahaman sukar diterima disebabkan dunia semakin kecil.

Soalan 5 Islambukansahajabolehdilihatsebagaimen-dukung dialog peradaban tetapi wajar dilihat sebagai pemimpin dan pembimbing dialog peradaban.Halinikerana:• Islamagamauniversaldansyamilataulengkap

dari sudut falsafah, teori dan amalan dari pelbagai sudut termasuk dialog peradaban.

• Islammerupakanagamafitrah(3:83),iamendukungfitrahdankeperluanmanusiadalam konteks hubungan dengan dirinya dan orang atau masyarakat selainnya.

• MesejutamasemenjakkemunculanIslamialahkebebasan dan keamanan dalam semua arena kehidupan.

• Islamterlebihdahulumemperkenalkansistemdemokrasi kepada masyarakat dunia yang dikuasai oleh fuedalisme dengan mewujudkan sistem pemerintahan syura atau parlimen.

Soalan 6 Untukmenjayakandialogyangglobal,wahanaataumodnyaperludiberikanperhatian.Islammenyarankan wahana atau modelnya tersendiri. Antaranyaadalah:

Jawapan 41

pelbagai sistem pemerintahan dunia pada asasnya ia dibina pada semangat demokrasi yang ditentukan oleh rakyat.

•Keadilanpenyertaanekonomidankeadilanpengagihankekayaanekonomiglobal.Peluangpenyertaan ekonomi sesebuah negara di peringkat rantau atau global tidak wajar dihalangdengansekatan-sekatantertentuolehpertubuhan-pertubuhandunialantaranperbezaanamalanpolitik.

Soalan 10 Jawapan boleh dipetik daripada keseluruhan teks dan bacaan tambahan pelajar.

Soalan 9 Terdapat tiga prasyarat penting untuk menjayakan dialog peradaban dan ia bertujuan supaya tidakwujudmana-manakuasayangbolehmengeksploitasikan dan menindas ekonomi dan politiknegara-negarayanglemah.Antaratigaprasyarattersebutadalah:• Keadilanrepresentasisosial,agama,kebudayaan

atau agama. Setiap individu atau masyarakat mempunyai amalan tertentu dari sudut pakaian dan seumpamanya sebagai lambang kepatuhan, kesetiaan atau ketaatannya terhadap agama dan kebudayaan yang dianutinya.

• Keadilanrepresentasipolitikglobaltidakwajardirampas di pentas global. Sungguhpun terdapat

Download (NaN undefined)

Documents

Transcript of Download (NaN undefined)