Doğu Anadolu Bölgesinde Buğdayda Hastalık Yapan … · Web viewSaf hat seleksiyon yöntemi ile...

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ.................................................................................................................. 4 İLETİŞİM............................................................................................................. 5DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDEKİ BAZI ÇOK YILLIK BİTKİ TÜRLERİNİN KÜLTÜRE ALINMASI........................................................... 6ÜLKESEL PATATES TOHUMLUK ÜRETİM SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ ............................................................................................. 9BAZI BÖĞÜRTLEN ÇEŞİTLERİNİN ERZİNCAN YÖRESİNE ADAPTASYONU ................................................................................................ 15ERZİNCAN İLİ DOMATES GENOTİPLERİNİN MORFOLOJİK KARAKTERİZASYONU .................................................................................. 17DOĞU ANADOLU MEYVE GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ .............................................................................................................. 19DOĞU ANADOLU BAĞ GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ .............................................................................................................. 21FARKLI DİKİM SIKLIKLARININ ÇİRİŞ'TE VERİM VE BAZI VERİM UNSURLARINA ETKİSİ .................................................................. 23ERZİNCAN KOŞULLLARINDA M9 ELMA ANACI ÜZERİNE AŞILI BAZI ELMA ÇEŞİTLERİNİN VERİM, KALİTE VE OPTİMAL DERİM ZAMANLARININ BELİRLENMESİ .............................................. 25BAZI ŞEFTALİ ÇEŞİTLERİNİN ERZİNCAN OVASINA ADAPTASYONU VE PERFORMANSLARININ BELİRLENMESİ.........28YÜKSEK pH İÇERİĞİNE SAHİP TOPRAKLARDA KÜKÜRT UYGULAMALARININ DOMATES BİTKİSİNİN VERİM VE BAZI KALİTE UNSURLARI ÜZERİNE ETKİSİ ................................................... 30KAYISI ÇÖĞÜR ANAÇ SEÇİMİ (ERZİNCAN LOKASYONU) .............. 33KARAERİK ÜZÜM ÇEŞİDİ İÇİN UYGUN TERBİYE ŞEKLİVE GÖVDE YÜKSEKLİĞİNİN BELİRLENMESİ (I.AŞAMA)........................ 35

1

ERZİNCAN İLİNDE ELMA AĞAÇLARINDA GÖRÜLEN COCCOIDEA (HEMIPTERA) TÜRLERİ İLE BUNLARIN PARAZİTOİT VE PREDATÖRLERİ.............................................................. 37

ERZİNCAN İLİNDE ELMA AĞAÇLARINDA ZARAR YAPAN(YAPRAK BÜKEN TÜRLERİ) 'NİN TESPİTİ İLE ÖNEMLİ TÜRÜN BİYOLOJİSİ VE PARAZİTOİTLERİNİN BELİRLENMESİ..................... 39ERZİNCAN İLİNDE KİRAZLARDA ZARAR YAPAN APHIDIDAE (HEMIPTERA) TÜRLERİ İLE BUNLARIN PARAZİTOİT VE PREDATÖRLERİ .............................................................................................. 42ARMUT AĞAÇLARINDA ATEŞ YANIKLIĞI ETMENİ KARŞI BAKTERİ UYGULAMALARI İLE BİYOLOJİK MÜCADELE İMKÂNLARININ ARAŞTIRILMASI ............................................................ 44DOĞU ANADOLU BÖLGESİ ELMA GENOTİPLERİNİN MORFOLOJİK KARAKTERİZASYONU..................................................... 47DOĞU ANADOLU BÖLGESİ ARMUT GENOTİPLERİNİN MORFOLOJİK KARAKTERİZASYONU..................................................... 50ERZİNCAN İLİ FASULYE EKİM ALANLARINDA EKİM NÖBETİNİN VERİMLİLİK VE KALİTE ÜZERİNE ETKİLERİ ............ 53ERZİNCAN YEREL KURU FASULYE ISLAH ÇALIŞMALARI.............. 56DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE TUTA ABSOLUTA VE DOĞAL DÜŞMANLARININ TESPİTİ İLE POPULASYON TAKİBİNİN YAPILMASI ........................................................................................................ 59HASANBEY KAYISI ÇEŞİDİNDE KLON SELEKSİYONU ..................... 63DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE SEBZE OLARAK TÜKETİLEN YABANİ BİTKİ TÜRLERİNİN TESPİTİ........... ........................................... 65 KARAERİK ÜZÜM ÇEŞİDİNDE KLON SELEKSİYONU......................... 68SAKI ELMASININ KLON SELEKSİYONU YOLUYLA ISLAHI II......... 70TÜRKİYE KLONAL ELMA-ARMUT ANAÇLARININ GELİŞTİRİLMESİ ............................................................................................. 73

2

ERZİNCAN ve GÜMÜŞHANE İLLERİNDE YETİŞTİRİLEN ILIMAN İKLİM MEYVE TÜRLERİNDE BULUNAN APHIDIDAE TÜRLERİ, YOĞUNLUKLARI, DOĞAL DÜŞMANLARI VE SEKONDER KONUKÇULARININ BELİRLENMESİ ...................................................... 76ORGANİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ SİSTEMİNDE HEDEFLENMİŞ HASSAS BİYOKONTROL VE TOZLANMANIN ARTIRILMASI .......... 79ERZİNCAN İLİNDE DOMATESTE ERKEN YAPRAK YANIKLIĞI HASTALIĞINA KARŞI TAHMİN UYARI MODELLERİNDEN YARARLANMA İMKANLARI ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR.................. 83BAĞDA KÜLLEME HASTALIĞI' NA KARŞI FARKLI İLAÇLAMA PROGRAMLARININ ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ ........................ 86ASMA GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ ..................... 88ERZİNCAN VE GÜMÜŞHANE İLİ DUTLARININ SELEKSİYON YOLUYLA ISLAHI I ......................................................................................... 91TÜRKİYE FRİTİLLARİA L. TÜRLERİNDE ÇEŞİT GELİŞTİRME VE YENİ ÇEŞİTLERİN SEKTÖRE KAZANDIRILMASI ......................... 95MEYVE GENETİK KAYNAKLARININ TOPLANMASI, MUHAFAZASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ .............................................. 97

3

ÖNSÖZEnstitümüz; Meyvecilik, bağcılık, sebzecilik, süs bitkileri, yemeklik tane baklagiller, tıbbi aromatik bitkiler, bitki sağlığı ve toprak su kaynakları konularında; yetiştirme teknikleri, ıslah ve genetik, ile hastalık ve zararlılara ilişkin olarak Erzincan, Erzurum, Malatya, Elazığ, Muş, Bingöl, Bitlis, Van, Gümüşhane, Bayburt, Ardahan, Kars, Ağrı, Iğdır, Sivas, Tunceli, illerinde araştırma çalışmaları yapmaktadır. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünce verilen görev gereği Ağrı ilinde süne mücadelesi, Doğu Anadolu Bölgesinde patates siğili hastalığı sürveyi ve patates ihracatına yönelik karantinaya tabi hastalıkların analizlerini yapma yetkisi Enstitümüze verilmiştir.

Enstitümüzde Önemli Çeşit, Ürün Ve Proje Çıktıları;

Biber populasyonlarında yürütülmüş olan ıslah çalışması sonucunda elde edilen 2 yeni biber tipine KEMALİYE 24 ve EĞİN 24 ismi verilerek kayıt altına (tescil) alınmıştır. Kayısı ıslah çalışmaları sonucunda eylül ayında olgunlaşarak dikkat çeken kayısı çeşit adayına MİHRALİBEY Kayısısı ismi verilerek tescil ettirilmiştir. Erzincan Yerel Kuru Fasulye Islahı ve Doğu Anadolu Bölgesi Kurufasulye Islahı Projeleri sonucunda elde edilen hatlardan Erzincan Dermasonu adlı hat ERGAN adı ile tescil ettirilmiştir. Kurumumuz tarafından yürütülen TÜBİTAK destekli “Türkiye Ters Lale (Fritillaria L.) Türlerinde Çeşit Geliştirme ve İlgili Sektöre Kazandırılması” 110G007 nolu proje kapsamında; Fritillaria

4

michailovskyi (ASLAY) ve Fritillaria aurea (DOĞU GÜNEŞİ), Fritillaria imperialis (VUSLAT) çeşitlerinin tescili gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Süs Bitkileri Çeşit Kataloğunda Enstitümüze Ait 12 Adet Ters Lale Çeşitleri Yayınlanmıştır.TAGEM tarafından 2007 yılında düzenlenen, kalem ve anaç damızlık ana parsellerinin oluşturulması ile ilgili toplantılarda alınan karar gereği toplam 8 çeşit; 2 kiraz (Metron Late, Van), 3 erik (Stanley, Giant, R.C.Violette), 1 elma (Aksakı), 1 üzüm (Karaerik), 1 kayısı (Mihralibey) ve Zerdali ile Tokaloğlu (Erzincan) olmak üzere 2 tohum anacının sorumluluğu Müdürlüğümüze verilmiş olup, Kuruluşumuz adına tescili yapılmıştır.Enstitümüzde yapılan Doğu Anadolu Bölgesi Meyve ve Bağ Genetik Kaynakları Araştırmaları sonucunda 473 genotip Enstitümüz gen bahçesinde koruma altına alınmıştır. Kurumumuzda bu güne kadar başta TAGEM olmak üzere, TÜBİTAK, DPT, DAP (Doğu Anadolu Bölgesi Kalkınma İdaresi Başkanlığı Projesi), ajanslar (KUDAKA), sivil toplum kuruluşları ve özel sektör desteklitoplamda 137 adet proje sonuçlandırılmış olup, halen 38 adet devam eden araştırma projesi bulunmaktadır.

Birol KARADOĞAN

Enstitü Müdürü

5

İLETİŞİM

Tel No : 446 225 19 05

Fax No : 446 225 20 52

e-posta : [email protected]

Web : http://arastirma.tarim.gov.tr/erzincanbk

6

http://arastirma.tarim.gov.tr/erzincanbk

DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDEKİ BAZI ÇOK YILLIK BİTKİ TÜRLERİNİN (FRİTİLLARİA SPP. VE TCHİHATCHEWİA

İSATİDEA BOİSS. (BRASSİCACEAE)) KÜLTÜRE ALINMASI (TÜBİTAK 106G022)

Meral ASLAY(1) Kemal ÇUKADAR(1) H.Murat ÜNLÜ(1)Zakine KADIOĞLU(1) Mehtap TEKŞEKŞEN(2)

Bu çalışma ile ülkemizin sayılı cins endemikleri arasında bulunan ve süs bitkileri potansiyeline sahip Tchihatchewia cinsi ile Fritillaria cinsinin, Doğu Anadolu Bölgesindeki mevcut türlerinin toplanarak kültüre alınması ve süs bitkileri sektörüne kazandırılması amaçlanmıştır. 2006–2009 yılları arasında yürütülen araştırmada Fritillaria cinsinin ve Tchihatchewia isatidea türünün Doğu Anadolu Bölgesindeki yayılış alanları tespit edilmiştir. Tespit edilen alanlardan canlı bitki örnekleri alınarak Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü bünyesinde kurulan koleksiyon bahçesinde muhafaza altına alınmıştır. Bitki toplanan lokasyonlara ait toprak analizleri yapılmış cins ve tür bazında toprak istekleri belirlenmiştir. Bu proje kapsamında türlerin tür teşhisleri yapılmış ve herbaryum örnekleri hazırlanmıştır.

Bu çalışma ile ilk kez Fritillaria cinsi ile Tchihatchewia isatidea türünün DNA izolasyonu ve depolanması yapılmış ve ileride yapılacak çalışmalarda kullanılacak ters lale ve Allıgelin genetik stokları hazır hale getirilmiştir. Türlerin farmakolojik analizleri yapılarak fitokimyasal içerikleri belirlenmiştir.

Muhafaza altına alınan bitkilerde kültüre alma, adaptasyon ve ıslah çalışmaları yapılmıştır. Popülasyonların özelliklerini belirlemek amacıyla

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Aksaray Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

7

bazı seleksiyon kriterlerine göre gözlem ve ölçümler yapılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda dört Fritillaria cinsine ait ve birde Tchihatchewia cinsine ait toplam beş tür ileride yapılacak çalışmalarda öncelik verilecek ümit var türler olarak seçilmiştir. Ülkemizin doğal Ters lale ve Allıgelinlerinin tamamını kapsayan bir katalog yine ilk defa bu proje ile bilim dünyasına kazandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Doğal Süs Bitkileri, Kültüre alma, Seleksiyon, Fritillaria spp., Ttchihatchewia isatidea

The Culturing of Some Perennial Plant Species (Fritillaria spp and Tchihatchewia isatidea) in the Eastern Anatolia Region

In this study, it was aimed that in East Anatolia Region, species of genera of Tchihatchewia and Fritillaria which are found among the few endemic species of our country and have the potential of ornamental plants were cultured by being collected and gained the ornamental plants sector. In the study conducted in 2006–2009, spreading areas in East Anatolia Region of genus of Fritillaria and species of Tchihatchewia isatidea were determined. Live plant samples taken from these areas, were preserved in collection garden established in land of Erzincan Horticultural Research Institute. Soil analysis of locations where plants were collected was made and genus and soil requirements of genus and species were determined. Species identification of the species within this Project were made and herbarium samples were prepared.

In this study, for the first time, DNA isolation and storage of genus of Fritillaria and species of Tchihatchewia isatidea were made genetic stocks of Reverse tulip and Allen Bridal Lera became ready to be used in future studies. Pharmacological analysis of types was performed and phytochemical content was determined.

8

Culturing, adaptation and breeding studies in the plants preserved were carried out. In order to determine the characteristics of the population, observations and measurements were made according to certain selection criteria. 4 and 1 species belonging to genera of Fritillaria and Tchihatchewia respectively, 5 in total in accordance with the obtained data were selected as promising species for future studies. With this project for the first time, Cathalog covering the whole of our country's natural Reverse tulips and Allen Bridal Lera was brought to the world of science.

Key Words: Natural Ornamental Plants, Culturing, Selection, Fritillaria spp., Ttchihatchewia isatidea

9

ÜLKESEL PATATES TOHUMLUK ÜRETİM SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ (TÜBİTAK 105G009)

Hüseyin ONARAN(1) İlker KEPENEKÇİ(2) Nursen ÜSTÜN(3) Halil TOKAY(4) H.Reşat AKBAŞ(5) Gün

KIRCALİOĞLU(6) Canan KAYA(7) Nesime CEBEL(8)Zihin YILDIRIM(9) Mehmet ÇALIŞKAN(10)

Yılmaz GÜNGÖR(11)

Türkiye yıllık yaklaşık 160.000 ha dikim alanı ve 4,5 milyon ton üretimle dünyanın önde gelen patates üreticisi ülkelerinden birisidir. Bununla birlikte ülkemizde bir ulusal tohumluk patates üretim sisteminin olmaması nedeniyle, patates üretimi tamamen ithal tohumluk ve çeşitlere bağımlı durumdadır. Bu durum, ülkemizin her yıl önemli miktarda döviz kaybetmesine neden olmaktadır. Ayrıca sağlıklı tohumluk kullanım oranının az olmasına ve yabancı kaynaklı hastalıkların ülkemizde yaygınlaşmasına neden olarak, patates tarımının geleceğini de tehdit etmektedir. Halen yıllık kullanılan tohumluk patatesin sadece %10’u sertifikalı tohumluktur. Sağlıklı tohumluk kullanımı, diğer tarla bitkilerine kıyasla patates üretiminde çok daha fazla önem taşımaktadır. Patatesin yumru ile vejetatif yolla çoğaltılması, birçok zararlı ve hastalık etmenlerinin daha kolay taşınmasına neden olmakta, yumrular olumsuz koşullara daha dayanıksız olmaktadırlar.

Bu projeyle Türkiye için bir “Ülkesel Tohumluk Patates Üretim Sistemi”nin geliştirilmesi amaçlanmıştır.

1 Patates Araştırma Enstitüsü NİĞDE2 Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü ANKARA3 Bornova Zirai Mücadele Araştrma Enstitüsü İZMİR4 Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü ADANA

10

Proje, (1) Tohumluk üretim bölgelerinin belirlenmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, (2) Temel tohumluk üretim programlarının oluşturulması, (3) Ülkemizin farklı bölgelerinde yetiştirilebilecek sanayilik ve yemeklik patates çeşitlerinin ıslah edilmesi olmak üzere başlıca üç alt projeden oluşmaktadır. Proje çalışmaları Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne bağlı sekiz araştırma enstitüsü ve üç üniversitenin işbirliğinde, 2005-2009 yılları arasında 46 ay süreyle yürütülülmüştür.

Tohumluk üretim bölgelerinin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalarda toplam 17 il (Sivas, Konya, Kayseri, Bayburt, Erzurum, Adana, Tokat, Eskişehir, Çorum, Çankırı, Erzincan, Kahramanmaraş, Kütahya, Uşak, Isparta, Burdur ve Niğde), tohumluk patates üretimine uygunluk açısından incelemeye alınmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda Sivas, Kayseri, Erzurum, Eskişehir, Kahramanmaraş, Erzincan, Tokat illerinde tohumluk patates üretimine uygun yaklaşık 200.000 ha alan belirlenmiş ve ilan edilmiştir. Ayrıca Niğde Çamardı, Adana Tufanbeyli gibi bazı özel alanların da tohumluk patates üretimi açısından önemli potansiyeli olduğu ve bu amaçla kullanılabileceği tespit edilmiştir.

Temel tohumluk üretim programlarının oluşturulması alt projesi Niğde Patates Araştırma Enstitüsü (NPAE), Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE), Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü (DATAE) ve Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi katılımı ile yürütülmüştür Proje kapsamında yapılan çalışmalarla dört kurumda temel tohumluk üretimi için pilot tesisler oluşturumuş ve üretimlere başlanmıştır. Proje süresince NPAE, DATAE ve EÜZF’si Doku Kültürü Yöntemi ile Tohumluk Patates Üretecek Kuruluş olarak yetkilendirilmiştir, ETAE ise 2003 yılından itibaren yetkilidir. Kurumlar mevcut alt yapıları ve yetişmiş elemanları ile firmaların talep etmesi halinde 1.yıl sonunda ülkemiz ihtiyacı olan temel tohumluk materyalinin %10’unu, 4.yıl sonunda da ithalat yoluyla getirilen tohumluğun tamamını karşılayabilecek duruma gelmiştir.

11

Proje kapsamında yürütülen çalışmalarla, ülkemizde patates çeşit ıslahı konusunda çok önemli gelişmeler sağlanmıştır. Ülkemizde patates araştırmaları açısından merkez kuruluş olan Niğde Patates Araştırma Enstitüsü’nde patates ıslah altyapısının oluşturulması sağlanmıştır. Ülkemize özgü patates çeşit ıslah programları başlatılmış ve sürekliliği sağlanmıştır. Proje süresince yürütülen çalışmalar sonucunda, sorumlu kuruluşlar tarafından farklı melez kombinasyonlarına ait çeşitli kademelerde (1., 2., 3., 4. generasyon), çok sayıda yerli patates hatları elde edilmiştir.

Bu hatlar içerisinden bazıları 2013 yılından itibaren ilk yerli ticari patates çeşitleri olarak tescile sunulabilecektir.

Proje insan kaynakları açısından da çok önemli çıktılar üretmiştir. Proje çalışmaları sırasında, gerek Müşteri Kuruma bağlı enstitüler, gerekse üniversitelerde patates tohumluk sisteminin farklı disiplinlerinde (bitki sağlığı, yetiştirme teknikleri, doku kültürü ve biyoteknoloji, temel tohumluk üretim ve çoğaltımı, çeşit ıslahı) çok sayıda uzmanın yetişmesi sağlanmıştır.

Sonuç olarak, proje kapsamında yürütülen çalışmalarla ülkemiz açısından büyük bir eksiklik olarak görülen “Ülkesel Patates Tohumluk Üretim Sistemi”nin geliştirilebilmesi için gerekli temel çalışmalar tamamlanmıştır. Bundan sonraki süreçte sistemin işlerlik kazanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik olarak farklı yönleriyle ele alan yeni araştırmaların yürütülmesi gerekmektedir. Ayrıca sistemin sürdürülebilirliği açısından konunun tüm paydaşlarını kapsayacak şekilde eğitim ve yayım çalışmaları yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Patates, tohumluk üretimi, tohumluk alanları, mini yumru, çeşit ıslahı

12

Devoloping of Production Systems of Territorial Seed Potatoes.

Turkey is one of the leading potato producer country in the world with approximately 160.000 ha planting area and 4,5 million tones production, annually. However, potato production in Turkey is fully depends on imported seed and cultivars due to lack of a national seed production system. This situation results a significant amount of money loss of the country every year. Moreover, lack of national seed production system causes usage of fewer amounts of certified seed as well as spreading of new pest to Turkey, which threaten the future of potato production in the country. Currently, usage of certified seed potato accounts only 10% of total potato seed used annually.

Healthy potato seed usage is much more important in potato production than any other field crops. Since potato is propagated as vegetatively, it can be easily infected by any diseases and sensitive to pest and pathogen attacks.

Potato seeds are the highest cost of potato production. It was aimed to establishment a “National Seed Potato Production System” for Turkey with this project. The National Seed Potato Production Project includes three sub-projects: 1. Determination of seed potato production areas and keep the sustainability of these areas. 2. Arrangement of basic seed production programs. 3. Improvement of new potato varieties for table food and industrial purposes in different regions of Turkey. The project was conducted with cooperation of eight research institute from General Directorate of Agricultural Research and three universities during 46 months between 2005 and 2009.

During the project, seventeen province in total (Sivas, Konya, Kayseri, Bayburt, Erzurum, Adana, Tokat, Eskişehir, Çorum, Çankırı, Erzincan,

13

Kahramanmaraş, Kütahya, Uşak, Isparta, Burdur ve Niğde) was evaluated in respect to suitability for seed potato production. As a results of these evaluations, approximately 200.000 ha area from Sivas, Kayseri, Erzurum, Eskişehir, Kahramanmaraş, Erzincan, Tokat provinces was determined as suitable for seed potato production. These areas were registered and announced as seed potato production areas by the Ministry of Agricultural and Rural Affairs. In addition to these regions, it was found that some special areas such as Çamardı in Nigde province and Tufanbeyli in Adana province has also significant potential for seed potato production, and could be used for this purpose.

Subproject of Arrangement of Basic Seed Production Programs was carried out by Niğde Potato Research Institute, Agean Agricultural Research Institute, East Anotolian Research Institute and Aegean University Faculty of Agriculture. Within the framework of this project, plot production facilities were established to produce basic stock in those four institutes and production started. During the project, NPRI, EAARI and AUAF were authorized as producer of seed potato by using tissue culture techniques whilst ETAE was authorized in the year 2003. İncase of any demand from seed potato companies, with their infrastructure and well trained stuff capacities all participating institutions became qualified to produce 10 % of basic potato seed demand in the first year and total amount of the imported potato seed in the 4th year.

As a results of breeding studies in the project, significant achievements were obtained regarding breeding of national potato cultivars. Potato breeding infrastructure was established at the Nigde Potato Research Institute, which is the major institute for potato research in Turkey. The national potato breeding programmes was started and its maintaince was secured. At the end of the project, a lot of national potato lines from different crossing combinations at different stages (1st, 2nd, 3rd, 4th generations) was developed. It is possible to register the first commercial Turkish potato cultivars within these breeding lines after 2013.

14

The project produced very useful outputs in respect to human resources. A lot of experts from both institutes at Client Directorate and universities was trained on different aspects of seed potato production (plant health, agronomy, tissue culture and biotechnology, basic seed production and multiplication, cultivar breeding, etc.) during the project activities.

Consequently, the basic studies for development of a “National Seed Potato Production System” for Turkey was completed with the project. In next step, further studies should be conducted with new projects on different aspects of the seed potato production scheme for running and maintanence of the system. Furthermore, training and extension studies should be conducted to secure sustainability of the system.

Key Words: potato, seed production, seed sites, mini tuber, cultivar breeding.

15

BAZI BÖĞÜRTLEN (Rubus fructicosus L.)

ÇEŞİTLERİNİN ERZİNCAN YÖRESİNE ADAPTASYONU

Uzm. İsmail ESMEK(1) Uzm. Gökhan KIZILCI(1)

Birol KARADOĞAN(1) N. Nazan KALKAN(1)

Erzincan koşullarında en iyi performans gösteren çeşitlerin belirlenmesi amacıyla, Arapaho, Bartın, Black Satin, Boysenberry, Bursa I, Bursa II, Bursa III, Chester, Dirksen Thornless, Jumbo, Navaho, Ness ve Waldo olmak üzere, 13 dikensiz böğürtlen çeşidinin bölgedeki performansları incelenmiştir. Deneme bahçesi, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü merkez arazisinde, tesadüf blokları deneme deseni tertibine göre, 4 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 bitki olacak şekilde, 2x2m mesafelerde tesis edilmiştir. Değerlendirmeler Duncan çoklu gruplandırma testlerine göre yapılmıştır. Fenolojik gözlemler, morfolojik, pomolojik ve teknolojik ölçümler sonucu yapılan değerlendirmede, özellikle sürgün başına verim, kümülatif verim, meyve ağırlığı ve tat-aroma yönünden öne çıkan Jumbo ve Black Satin çeşitlerinin yöre çiftçilerine tavsiye edilmesi uygun görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Böğürtlen, Erzincan, Adaptasyon

Adaptation to Erzincan Region of Some Blackberry Varieties (Rubus fruticosus L.)

In Erzincan conditions, to determine cultivars which have presented the best performance, the performances of 13 thornless blackberry varieties, Arapaho, Bartın, Black Satin, Boysenberry, Bursa I, Bursa II, Bursa III,

16

Chester, Dirksen Thornless, Jumbo, Navaho, Ness and Waldo have been studied. In Erzincan Horticultural Research Institute, trial garden has been founded according to a randomized complete block experimental design arrangement, to be 4 replications and 5 plants in each replication, plants were established at 2x2m distances. Reviews have been made with regard to Duncan's multiple grouping tests. In the evaluvation done with result of phenological observations, morphological, pomological and technological measurments, outstanding varieties of Jumbo and Black Satin in terms of particularly giving per shoot yield, cumulative yield and fruit weight, are eligible to be recommended to local farmers.

Key Words: Blackberry, Erzincan, Adaptation

17

ERZİNCAN İLİ DOMATES (Lycopersicon esculentum L.) GENOTİPLERİNİN MORFOLOJİK KARAKTERİZASYONU

Uzm. Kemal ÇUKADAR (1) Doç. Dr. Atilla DURSUN(2)

Bitki gen kaynakları; bir ülkenin biyolojik zenginliğini ve ıslah çalışmalarında kullanılan gen materyallerinin kaynağını oluşturmaktadır. Bitkisel gen kaynakların çeşitli nedenlerden dolayı yok olmadan toplanıp, muhafaza altına alınması gerekmektedir. Ayrıca, bu materyallerin özelliklerinin belirlenerek ayrıntılı bir biçimde kayıtlarının tutulması büyük önem taşımaktadır. 2009-2010 yıllarında yürütülen bu proje; materyal toplama ve morfolojik karakterizasyon olmak üzere iki aşamalı planlanmıştır. Materyal toplama çalışmaları kapsamında Erzincan’da 48 domates genetik materyali toplanıp, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsündeki Ulusal Gen Bankasına gönderilerek muhafaza ve kayıt altına alınması sağlanmıştır. Morfolojik karakterizasyon çalışmaları IPGRI ve UPOV kriterleri dikkate alınarak 48 domates genotipinde yürütülmüştür. Yapılan küme analizi sonucu genotiplerin 4 grup oluşturduğu görülmüştür. Ayrıca yapılan değerlendirmeler sonucunda toplanan 5 domates genotipinin ıslah materyali olarak dikkatte değer olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Genetik Kaynak, Toplama, Domates, Karakterizasyon, Erzincan

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ERZURUM

18

Morphologıcal Characterızatıon of Tomato

(Lycopersicon esculentum L.) Genotypes in Erzincan

Plant genetic sources are biological richnees in a country and they can be used for plant breeding sources. Plant genetic sources are collected and protected before they disappear different resasons. Also, it is important to determine and registrate the plant genetic sources. This study was undertaken to collect Erzincan vegetable genetic sources and to determine morphlogical characterization of tomato (Lycopersicon esculentum) genotypes in 2009 and 2010. 48 tomato different vegetable genetic materials were collected and they were send to National Plant Gene Bank in Egcan Agricultural Research Enstitue for their preserving and registration. Morphological characterizations were made based on IPGRI and UPOV criteria in 48 tomato genotypes. According to cluster analysis, 4 group were determined in the genotypes. As a result, 5 tomato genotypes were determined as plant breeding materials for further studies.

Key Words: Genetic Sources, Collection, Tomato, Charectrization, Erzincan

19

DOĞU ANADOLU MEYVE GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ

Hüseyin VURGUN(1) H.Murat ÜNLÜ(1) Doç. Dr. Rafet ASLANTAŞ(2) Uzm.Salih KESKİN(1) Zakine

KADIOĞLU(1) Uzm.İsmail ESMEK (1) M.Hüsrev ÖZ(1)Birol KARADOĞAN(1) N.Nalân KALKAN(1)

Uzm.Mürüvvet PAMİR(1) Özkan BOZBEK(1)

Ülkemiz iki bitki gen merkezi ve üç ana flora merkezi üzerinde bulunduğundan, gerek biyolojik ve gerekse genetik çeşitlilik yönünden önemli bir konumdadır. Bu benzersiz durumundan Türkiye’nin yararlanması ve fayda temin etmesi gerekmektedir. Ancak bu zenginlik değişik faktörler(yapılaşma, endüstrileşme, yangın v.s.) nedeniyle tehdit altındadır. Bitkisel araştırmalar ve bitki ıslah programları için kaynak niteliğinde olan bu çeşitliliğin korunması ve muhafazası zorunludur.

İşte bu nedenlerden dolayı Doğu Anadolu Bölgesinde yayılış gösteren yabani meyve türleri, geçit formları, yöresel veya gelişmiş çeşitlerin sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, üretimi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırıcılara sağlanması amacıyla; Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde proje çalışmalarına 1994 yılında başlanılmış olup 1998 ve 2007 yıllarında ara sonuç raporları yayınlanmıştır. 2005–2010 yılları arasında Erzincan, Erzurum, Iğdır, Artvin, Gümüşhane, Bitlis ve Kars illerinde yapılan sürvey çalışmaları ile 39 dut, 14 elma, 15 kuşburnu, 10 armut, 6 erik, 4 şeftali, 3 kayısı, 2 kiraz örneği tespit edilmiş ve gerekli materyaller getirilerek aşılama çalışmarı yapılmış ve bir sonraki yıl koleksiyon bahçelerine aktarılmıştır. Dut


20

koleksiyon bahçesi 6x6 m, kuşburnu koleksiyon bahçesi 2x2 m ve diğer koleksiyon bahçeleri 3 ağaç ile 5x4 m olacak şekilde kurulmuştur. Koleksiyon bahçeleri ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Genetik-Kaynak, Meyve, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza

Eastern Anatolia Fruit Genetic Resources Research Project

Turkey located in temperate zone has great vegetation sources due to its geomorphologic, topographical and climatical conditions. Because of this situation, Turkey is very reach about flora. For evaluating the case, this project was started to collect, protect, investigate and produce of genetic recourses of wild fruits and grape in near areas of Erzincan Horticultural Institute which is responsible for them.This is for reasons of wild fruit species, occurring in the Eastern Anatolia Region, thepassage forms, local or improved varieties, surveying, collecting, preservation,evaluation, production,processing of information in order to provide investigators and when necessary; Erzincan Horticultural Research Institute, the project work started in 1994 intermediate results in the years1998 and 2007 reports were published. Between 2005-2010, Erzincan, Erzurum, Igdir, Artvin, Gümüşhane, and Kars provinces of Bitlis, the survival studies with 39 mulberry, 14 apples, 15 rosehip,10 pears, 6 plum, 4 peaches, 3 apricots, 2 cherry samples were identified and the next year brought the necessary materials andcollection of vaccination has been transferred to the gardens. Collection of mulberry garden 6x6 m, 2x2 m and the other collection of rose hip collection of gardens, garden, 5x4meters with 3 wood to be established. The collection continues to work on the gardens.

21

Key Words: Genetic-resources, Fruit, East Anatolia, Ex-situ conservation

22

DOĞU ANADOLU BAĞ GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ

Uzm. İsmail ESMEK(1) N.Nazan KALKAN(1) Birol KARADOĞAN(1) Hüseyin VURGUN(1) Hakan Murat ÜNLÜ(1)

M. Hüsrev ÖZ(1) Selahattin ALBAYRAK(1)

Küresel ısınma ve iklim değişikliği seklinde kendini gösteren küresel sorunlar, genetik kaynakların önemini ve değerini bir kez daha ortaya koymuştur. Proje, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Bağ Genetik Kaynakları’nın sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırıcılara sağlanması amacıyla yürütülmekte olup; bölgede yayılış gösteren yabani asma türleri, geçiş formları, yöresel veya gelişmiş çeşitler ve Bahçeliköy Beldesi’nde bulunan muhafaza bağı, projenin materyalini oluşturmaktadır. Genetik kaynakları bağında, Erzincan(Ağır Ağız, Çavuş, Kabuğu Yuka, Gök Gulot, Bulut, Kızıl Üzüm, Şıra, Hacı Tesbihi, Beyaz Amasya, Beyaz Bambo, Beyaz Üzüm, Meneşker, Kara Menüşke, Hatun Parmağı, Nar Tanesi, Siyah Üzüm), Erzurum(Hanım Göbeği, Kabarcık, Kuduruş, Karagevrek, Al Üzüm, Yaz İstanbul, Güz İstanbul, At Memesi, Pırtik Üzümü, Kuş Üzümü, Kişmiş), Artvin(Turfanda, Gineş, Çiklep, Yağ Üzümü, Karul, Keçi Memesi, Mezarlık, Hathul Üzüm, Nanebur, Kiskimul) ve Iğdır(Hocabaş, Askeri, Tilki Kuyruğu, Miskali, Çekirdeksiz Kırmızı Üzüm, Çekirdeksiz Sarı Üzüm, İnek Memesi, El Hakkı, Yezendayı, Kuzu Kuyruğu) illerinde yapılan sürvey çalışmaları sonucu 47 üzüm tipi tespit edilmiş; bu tiplerden alınan çelikler, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde köklendirilerek koleksiyon bağına dikimleri yapılmıştır. Toplama ve muhafaza çalışmaları devam etmektedir.1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN

23

Anahtar Kelimeler: Genetik-Kaynak, Bağ, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza

Eastern Anatolia Grapevine Genetic Resources Research Project

The importance and value of genetic resources has revealed once again due to the.problems arised from global warming and climate change. Project has been being conducted Vineyard Genetic resources in Eastern Anatolia Region in order to be surveyed, collected, preserved, evaluated, recorded information and provided information with researchers in being required; the material of the Project is composed of wild vine species distributed in the region, transitional forms, local or improved varieties and conservation vineyard found in the Bahçeliköy town. At vineyard of genetic resources, in Erzincan (Ağır Ağız, Çavuş, Kabuğu Yuka, Gök Gulot, Bulut, Kızıl Üzüm, Şıra, Hacı Tesbihi, Beyaz Amasya, Beyaz Bambo, Beyaz Üzüm, Meneşker, Kara Menüşke, Hatun Parmağı, Nar Tanesi, Siyah Üzüm), Erzurum(Hanım Göbeği, Kabarcık, Kuduruş, Karagevrek, Al Üzüm, Yaz Istanbul, Güz İstanbul, At Memesi, Pırtik Üzümü, Kuş Üzümü, Kişmiş), Artvin(Turfanda, Gineş, Çiklep, Yağ Üzümü, Karul, Keçi Memesi, Mezarlık, Hathul Üzüm, Nanebur, Kiskimul) and Iğdır(Hocabaş, Askeri, Tilki Kuyruğu, Miskali, Çekirdeksiz Kırmızı Üzüm, Çekirdeksiz Sarı Üzüm, İnek Memesi, El Hakkı, Yezendayı, Kuzu Kuyruğu) provinces, in the result of studies surveyed 47 vine types was determined; these were planted in the collection vineyard by being rooted in the Erzincan Horticultural Research Institute. Collection and preservation has been continuing.

Key Words : Genetic-Resource, Vineyard, EasternAnatolia, Preservation

24

FARKLI DİKİM SIKLIKLARININ ÇİRİŞ (Eremurus spectabilis (BİEB.))’TE VERİM VE BAZI VERİM UNSURLARINA ETKİSİ

Meral ASLAY(1) Kemal ÇUKADAR(1)

Zakine KADIOĞLU(1)

Liliceae familyasına dahil edilen çiriş (Eremurus spectabilis (Bieb.)) , 70-150 cm boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. 1000-2700 m yüksekliklerde, stepte, kireç taşı kayalıklarında yetişmektedir. Taze yaprakları ve sürgünleri sebze olarak tüketilmektedir.

Bu çalışma farklı dikim sıklıklarının çirişte verim ve verim unsurlarına etkilerini belirlemek amacıyla Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü arazisinde 2008-2010 yılları arasında yürütülmüştür. Denemede bitkilere 25x10, 25x15, 25x20, 30x10, 30x15, 30x20, 35x10, 35x15, 35x20 cm olmak üzere dokuz farklı sıra arası üzeri dikim mesafesi uygulanmıştır. Dokuz farklı dikim mesafesi uygulanan bitkilerde ilk çıkış süresi, çıkışın tamamlandığı süre, hasat tarihi, sürgün boyu, sürgün eni, sürgün ağırlığı, yaprak sayısı, gövde çapı, verim (kg/m2), toplam kuru madde, suda çözünen kuru madde, pH, asitlik, vitamin C değerlerine bakılmıştır.

Çiriş bitkisi erken ilkbahar sebzesi olup, yıllara bağlı olarak Nisan ayının 2. ve 3. haftasında hasat olumuna gelmektedir. Bitkilere uygulanan dikim mesafeleri içerisinde 25x10 cm sıra arası üzeri 1,32 kg/m2 verim değeri ile birinci sırada yer almasına rağmen 25x15 cm sıra arası üzeri dikim sıklığı 1,18kg/m2 verim ile ikinci sırada yer alıp ve birçok verim unsurları parametreleri açısından ön plana çıkmıştır. Sonuç olarak 25x10 ve 25x15

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN25

cm sıra arası üzeri mesafelerinin çiriş bitkisi için en uygun dikim mesafeleri olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Çiriş (Eremurus spectabilis), Dikim-sıklığı, Verim, Verim unsurları

The Effects of Different Planting Densıtıes on Yield And Some Yield Components of Eremurus Spectabilis (BİEB.)

Eremurus spectabilis (Bieb.) is a member of the Liliceae family. The plant is perennial and reach a height of about 0,7 to 1,5 m. It grows 1000-2700 m above sea level; stony slopes, limestone rocks and steppes. Young leaves and shoots are consumed as vegetable.

The research carried out in the years between 2008-2010 in Erzincan Horticultural Research Institute in order to determine the effects of different plant densities on yield and yield components of Eremurus spectabilis. Plants have been planted as the nine different planting densities (25x10, 25x15, 25x20, 30x10, 30x15, 30x20, 35x10, 35x15, 35x20 cm). In experiments, the first emergence time, emergence period, date of harvest, mean shoot height, width, weight, diameter, leaf number, yield (kg/m2), total dry matter, total soluble solid content, pH, acidity, vitamin C have been examined.

E. spectabilis is a early spring vegetable. It can be harvested in the second week or third week of April accordin g to years. The highest yield (1.32 kg/m2 ) have been obtained from 25x10 cm planting density. This was followed by 1,18 kg/m2 yield with 25x15 cm planting density. The yield components were affected positively from 25x15 cm planting densitiy than 25x10 cm planting densitiy. As a result, 25 x10 cm and 25 x 15cm planting densities have been determined as the most appropriate planting densities.

26

Key Words: Eremurus spectabilis (Bieb.), planting-density, yield, yield-components

ERZİNCAN KOŞULLLARINDA M9 ELMA ANACI ÜZERİNE AŞILI BAZI ELMA ÇEŞİTLERİNİN VERİM, KALİTE VE

OPTİMAL DERİM ZAMANLARININ BELİRLENMESİ

Uzm. Salih KESKİN(1) Uzm. Gökhan KIZILCI(1) Uzm. İsmail ESMEK(1) Uzm. Adnan DOĞAN(1)

Hüseyin VURGUN(1)

Bu araştırma Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsünde 2006-2010 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışmada, M9 elma anacı üzerine aşılı 12 elma çeşidinin (Vista Bella, Williams Pride, Summer Red, Jerseymac, Royal Gala, Ozark Gold, Red Free, Jonagold, Starking Delicious, Fuji, Grany Smith ve Golden Delicious) verim durumları ve bazı kalite özellikleri ile 4 elma çeşidinin (Jonagold, Royal Gala, Fuji ve Ozark Gold) optimal derim zamanları incelenmiştir.

Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 ağaç olacak şekilde kurulmuştur. Denemede elma çeşitlerinin verim durumları (kg/ağaç, kg/ cm2) ve bazı kalite (renk, meyve iriliği, suda çözünür kuru madde miktarı, meyve eti sertliği, titre edilebilir asitlik ve pH) özellikleri saptanmıştır. Belirtilen çeşitlerin optimal derim zamanlarını belirlemek amacıyla tahmini hasat tarihinin bir ay öncesinden itibaren 7’şer gün arayla ağaçlardan alınan meyvelerde meyve eni (mm), meyve boyu (mm), meyve ağırlığı (g), nişasta testi, meyve eti sertliği (lb), SÇKM (%) gibi kriterlere bakılmıştır. Meyve eni ve meyve boyu gelişimlerinin sigmoit bir eğri gösterdiği görülmüştür.


Ayrıca elmada hasat kriterlerinden biri olan tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen gün sayısı da belirlenmiştir. Denemede verim ve kalite kriterleri istatistiki analizlere tabi tutulmuştur.

Optimum derim tarihinin belirlenmesi amacıyla yedi gün arayla ağaçlardan alınan meyvelerde meyve eni, meyve boyu, ortalama meyve ağırlığı, renk değerleri, nişasta dağılımı, meyve eti sertliği, suda çözünür kuru madde (SÇKM), titre edilebilir asitlik, ve pH değerleri saptanmıştır. Olgunlaşma döneminde meyve boyutları ve SÇKM değerleri artarken, meyve eti sertliği, titre edilebilir asitlik ve nişasta miktarlarının azaldığı belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre Erzincan koşularında Jonagold çeşidi için Eylül ayının ikinci haftası, Royal Gala çeşidi Ağustos ayının son haftası, Fuji çeşidi için Ekim ayının son haftası ve Ozark Gold çeşidi için ise Ağustos ayının 1. haftası en uygun hasat tarihleri olarak belirlenmiştir.

Araştırmada, erkenci çeşitlerden Willim’s Pride orta erkenci çeşitlerden Ozark Gold, geççi çeşitlerden de Golden Delicious ve Granny Smith çeşitleri yetiştiriciye tavsiye edilebilir nitelikte bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler: Elma (Malus communis L.), M9, Çeşit, Verim, Kalite, Optimum-Derim- Zamanı, Erzincan

Determination of Yield, Qality and Optimal Harvest Time of Some Apple Types Grafting on M9 Apple Rootstock in Erzincan

Conditions

This study was conducted In Erzincan Horticulture Research Institute between in 2006 and 2010. In this study yeild conditions and some quality characteristics of 12 cultivars ( Vista Bella, Williams Pride, Summer Red, Jerseymac, Royal Gala, Ozark Gold, Red Free, Jonagold, Starking Delicious, Fuji, Grany Smith and Golden Delicious) grafted on

28

M9 rootstock and optimal harvesting time of 4 apple species out of 12 cultivars were exemined.

Trial was established to be 3 replications and 5 trees in each replication according to randomized block design. In experiment yield conditions and some quality characteristics (color, the amount of soluble solids, fruit firmness, titratable acidity and pH) in fruit of apple cultivars was specified. To determine optimal harvesting time of distinguished cultivars, fruit width (mm), fruit length(mm), fruit weight (gr) starch test, fruit firmness and the amount of soluble solids of fruits picked up once in every 7 days from one month before the harvest date was observed. The developments of the fruith length and width was seen to show a sigmoit curve. Also from the number of days from full flowerings time to harvesting time, one of the harvest criterions in apple, was determined. In experiment yeild and quality was subjected to statistical analysis.

To be determined optimal harvesting time the values of fruit width (mm), fruit length(mm), average fruit weight, starch disturbution, fruit firmness the amount of soluble solids, titratable acidity and pH in fruits picked up once in every 7 days were established. During ripening, while fruit length and the amounts of soluble solids increased, fruit firmness, titratable acidity and the amount of starch wes seen to decrease. According to results of research, in Erzincan conditions it was specified as the best dates second week of the september for Jonagold, last week of the august for Royal Gana, the last week of the october for Fuji and the first week of the august for Ozark Gold.

In the study, Willim’s Pride from early varieties, Ozark Gold from medium-early varieties and Golden Delicious and Granny Smith from latish varieties have been found that they are recomendable quality for growers.

Key Words: Apple (Malus communis L.), M9, Variety, Yield, Quality, Optimum-Harvest-Date, Erzincan

29

BAZI ŞEFTALİ (Prunus persica L.) ÇEŞİTLERİNİN ERZİNCAN OVASINA ADAPTASYONU VE PERFORMANSLARININ

BELİRLENMESİ

Uzm. Hakan Murat ÜNLÜ(1) Prof. Dr. Sezai ERCİŞLİ(2)

Şeftali (Prunus persica L.) farklı iklim şartlarına uyum sağlayabilen meyve türlerinden biridir. Ülkemizde de ılıman kuşak yanında subtropik şartlarda da yetiştirilebilmektedir. Bu çalışma bazı şeftali çeşitlerinin Erzincan ovasına adaptasyon durumlarının belirlenmesi amacıyla 2009-2010 yılları arasında yürütülmüştür. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü arazisinde 12 şeftali çeşidi (Blake, Cardinal, Cresthaven, Dixired, Early Red Free, Glo Haven, J.H. Hale, Loring, Monroe, Red Haven, Red Globe, ve S. Late Red) ile kurulu olan bahçede, çeşitlere ait fenolojik ve pomolojik özellikler belirlenmiştir. Şeftali çeşitlerinde tam çiçeklenme 27 Nisan ile 4 Mayıs tarihleri arasında, ilk hasad Early Red Free çeşidinde 19 Temmuzda, son hasad ise Monreo çeşidinde 13 Eylül’ de gerçekleşmiştir. Loring çeşidi 253,33 g meyve ağırlığı ile ilk sırada yer alırken, bu çeşidi meyve ağırlığı bakımından Monreo (215,87g), S. Late Red (190,34g) ve Red Globe (182,51g) çeşitleri takip etmiştir. Ağaç başına verim bakımından ise Blake (37,29 kg/ağaç) ve Red Haven (33,76 kg/ağaç) çeşitleri ilk sırada yer almışlardır. Yapılan analizler ve değerlendirmeler sonucu; Red Haven, Blake, Red Globe ve Loring çeşitlerinin bölge için uygun çeşitler olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Şeftali (Prunus persica L.), Adaptasyon, Çeşit, Kalite, Erzincan


30

Determinatıon Of Adaptation And Performance of Some Peach (Prunus persica L.) Cultivars To Erzincan Plain

Peach (Prunus persica L.) one of the fruit species that can be adopted different climatic conditions. It has been growing both subtropical and and temperate regions in Turkey as well. This study has been carried out between 2009 and 2010 years aimed to determine adoptation of peach cultivars to Erzincan plain. An experimental orchard established previously with 12 peach cultivars (Blake, Cardinal, Cresthaven, Dixired, Early Red Free, Glo Haven, J.H. Hale, Loring, Monroe, Red Haven, Red Globe, S. Late Red) in Erzincan Horticultural Research Institute and several phenological and pomological characteristics of 12 peach cultivars has been searched. Full blooming was observed between 27 April and 4 May considering cultivars in both year. The first harvest was done on cv. Early Red at 19 July while the last harvest done on cv. Monroe at 13 September. The cv. Loring overall experiment gave the heaviest fruits with average 253.33 g followed by Monroe (215,87g), S. Late Red (190,34g) and Red Globe (182,51g) cultivars, respectively. In terms of yield per tree, the cultivars Blake (37,29 kg/tree) and Red Haven (33,76 kg/tree) were the most productive cultivars. Considering overall evaluation of all serched parameters, it is suggested that the cultivars Red Haven, Blake, Red Globe and Loring were found better adoptable performance in the region.

Key Words: Peach (Prunus persica L.), Adaptation, Cultivar, Quality, Erzincan

31

YÜKSEK pH İÇERİĞİNE SAHİP TOPRAKLARDA KÜKÜRT UYGULAMALARININ DOMATES BİTKİSİNİN (Lycopersicon

esculentum L. ) VERİM VE BAZI KALİTE UNSURLARI ÜZERİNE ETKİSİ

Uzm. Alpaslan GÜRSOY(1)Prof. Dr. Metin TURAN(2)

Bu çalışma da Erzincan ilinde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan domates bitkisinin verimi ile bazı kalite özellikleri üzerine kükürt uygulamalarının etkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma 2009–2010 yıllarında sera ve tarla çalışması şeklinde tam şansa bağlı deneme desenine göre doğal koşullar altında ve açık ortamda yürütülmüştür. 2009 yılı saksı denemeleri ve 2010 yılı arazi çalışması olmak üzere iki yıl olarak planlanan çalışmada; 2009 yılı içerisinde toprak örnekleri alınarak 200 kg/ha, 400kg/ha, 600 kg/ha, 800 kg/ha, 1000kg/ha, 1200 kg/ha, 1400 kg/ha, 1600 kg/ha, 1800 kg/ha dozlarında kükürt, 3 kg toprak içeren saksılara uygulanmış ve açık ortamda 5 aylık inkibasyon sürecine maruz bırakılmıştır. Uygulanan dozların etkisini ölçmek için her ayın üçüncü haftası toprakların pH ve elektriksel iletkenlik analizleri yapılmış ve inkibasyon süresi boyunca elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Analiz sonuçları ve toprakların kimyasal içerikleri de dikkate alınarak 2009 yılının Ekim ayında arazi şartlarında oluşturulan parsellere kükürt uygulamaları yapılmış, fide dikiminin yapılacağı Mayıs ayına (2010) kadar arazi koşullarında oluşturulan parseller de kükürt inkübasyona maruz bırakılmıştır. 2010 yılı Mayıs ayı içerisinde domates fideleri arazi koşullarında hazırlanan parsellere dikilmiş, Temmuz Ayının ilk haftası hasada başlanmıştır. Ekim ayının son haftasına kadar yaklaşık 4 ay hasat devam etmiştir. Her hasat sonunda verim ve ilgili parametreler kayıt altına alınmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen sonuçlar


32

değerlendirildiğinde kükürt uygulamalarının toprak pH’sı, EC ve bitki verim ve bazı kalite unsurları üzerine etkisi istatistiksel olarak önemli olmuştur. Bu etki toprak pH’sında kontrol parseline göre %9.9 oranında bir azalma, E.C. değerinde ise %227 oranında bir artış düzeyinde gerçekleşmiştir. Artan dozlarda kükürt uygulamalarına bağlı olarak domates bitkisinin N, P, K, Ca, Mg, S, Mn, Zn ve Cu içeriklerinde artışlar elde edilirken, domates veriminde ise kontrole göre en yüksek verim artışı (%21,9) yine 1800 kg/ha S uygulamasından elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Toprak pH’sı, elementel kükürt, verim, domates, alkalin toprak

The Effect Of Sulphur Applicatıons on Yeild And Some Quality Charecteristics of Tomato (Lycopersicon esculentum L.) in Alcaline

ConditionsIn this study, it has been aimed that yeild and some quality features of tomatos plant grown extensively in Erzincan province are improved by being based on sulphur application. In the province, at the lands grown densely tomatos, high pH and lime problem and lack of plant nutrition elements stemmed from this problem have caused loss of yeild significantly in tomatos grown. Negative effects resulted from this high pH and lime have been targetted to be got rid of by being made use of both plant nutrients and chemical features of sulphur, one of the macro necessary elements.

Project was commenced in 2009. The study was planned as pot experiments in first year and land trials in second year. 20 kg/da,40 kg/da,60 kg/da,80 kg/da,100 kg/da,120 kg/da,140 kg/da,160 kg/da and 180kg/da doses of sulphur were applied by being taken soil samples in 2009. Then the pots were subjected to incubation. To measure effects of the doses, the soil pH and E.İ. analizes were made in third week of the per month, and data acquired during the period of the incubation was recorded. In winter sulpur was applied to the parcels constituted in the

33

land conditions by being taken into consideration of analyze results and chemical contents of the soil. Therefore, in the parcels constituted in the land conditions, sulphur was incubated until may which seedling planting would be made. In the may 2010, tomato seedlings were planted as three replications to parcels constituted in land conditions according to randomized block design. In first week of August, harvest was begun and countinued until last week of October. At the end of harvesting, yeild and relevant prameters were recorded.

When the results obtained were evaluated, in the soil implemented sulphur, the pH was reduced and increases in E.C. value were determined. The applications sulphur into soil caused the receiving Makro and Micro nutrients of plant as well as positive effects on yeild and yeild componenets.

Key Words: Soil pH, Elemental Sulphur, Yield, Lycopersicon esculentum L.

34

KAYISI ÇÖĞÜR ANAÇ SEÇİMİ (ERZİNCAN LOKASYONU)

Uzm. SALİH KESKİN(1) Uzm. İSMAİL ESMEK(1)

ESRA DORUKOĞLU(1) Uzm. GÖKHAN KIZILCI(1)

Bu projenin Erzincan lokasyonu, zerdali populasyonunun yoğun olduğu Erzincan merkez, ilçe, belde ve köyleri ile Sivas ili Suşehri ilçesi belde ve köylerinde, doğal olarak tohumdan çoğalmış zerdali populasyonu içerisinden anaçlık özelliği yüksek, zerdali tiplerini seçmek amacıyla 2007–2011 yılları arasında yürütülmüştür. Araştırma 3 aşamalı olarak planlanmıştır. Birinci aşamada arazi taramaları 2007-2009 yılları arasında yapılmış ve fenotipik özellikler esas alınarak anaçlık özellikleri uygun olabilecek tipler işaretlenmiştir. Seleksiyonda aynı arazi şartlarında bulunan zerdali ağaçları birbirleriyle karşılaştırılmak suretiyle verim değeri yüksek ve küçük meyveli, sağlıklı ağaç gelişimine, daha bodur, pürüzsüz gövde yapısına sahip olan dikensiz ağaçlar seçilmiştir. İşaretlenen tipler içerisinde 2008 yılında 170, 2009’da 192, 2010 yılında ise 174 tipten meyve örnekleri alınmıştır. İkinci aşamada (Çimlendirme), bu tiplerden alınan tohumların ekimleri yapılmıştır. Tespit edilen tiplerle birlikte çalışmada kontrol olarak Hasanbey kayısı çeşidinin tohumları kullanılmıştır. Üç yıllık çimlendirme denemeleri sonunda 183 tip, tohum çimlenme oranları, çöğür çapı, çöğür çap uniformitesi, çöğür boyu, çöğür boy uniformitesi bakımından tartılıı derecelendirmeye tabi tutularak değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda tiplerin toplam puanları 400-793 arasında değişmiş, 18 tip en yüksek puanı alarak ön plana çıkmıştır. Üçüncü aşamada ise ilk iki aşamada seçilen tiplerden tohumla çoğaltım sonucu elde edilecek çöğürler üzerine aşı yapılarak


koleksiyon bahçesi kurulacak ve anaç-çeşit değerlendirme çalışmaları devam edecektir.

Anahtar Kelimeler: Kayısı, Zerdali, Anaç Seleksiyonu, Bodurluk

Selection of Seedling Rootstock For Apricot II (Erzincan Location)

In 2007-2011 this project was cunducted, to select appricots with high feature for rootstock and high ability within wild apricot population propagated naturally from seed in the centers, district, town, and villages of Erzincan province along with the centers, district, town, and villages and Suşehri district and its villages of Sivas province where apricot is intensely grown. The research has been planned as three stages. In the first stage, land surveys were carried out between 2007-2009 and types that can have appropriate features for rootstock based on phenotypic features were marked. In the study, trees without thorn with smooth trunk, high value of yield and small fruit, healthy tree development and more dwarfing, were selected to compare apricot trees in the same terrain with each other. Within the marked types, fruit samples from 170 types in 2008, 192 in 2009, and 174 in 2010 of were taken. In the second stage (germination), seeds from the types were sowed. In the reaserch, the seeds of Hasanbey apricot variety as a control along with determined types were used. At the end of germination experiments for three years, 183 types were evalued by being subjected to weighted ranking method in terms of the rates of seed germination, seedling diameter, seedling diameter uniformity, seedling height, seedling height uniformity seedling height. In the result of the evaluvations, the total scores of the types ranged from 400 to 793 and 18 of these came to the fore by taking the highest score. In the third phase, by being grafted on seedlings obtained as a result of propagation of seeds from types selected in the first two

36

stages will be established collection garden and of bud and the rootstock evaluation studies will continue.

Key Words: Apricot, Wild Apricot, Selection of Rootstock, Dwarfing

37

KARAERİK ÜZÜM ÇEŞİDİ İÇİN UYGUN TERBİYE ŞEKLİ VE GÖVDE YÜKSEKLİĞİNİN BELİRLENMESİ (I. AŞAMA)

Nalân Nazan KALKAN(1) Birol KARADOĞAN( 1) M. Hüsrev ÖZ(1) Selahattin ALBAYRAK(1)

Bu çalışma Karaerik üzüm çeşidi için uygun terbiye şekli ve gövde yüksekliğinin belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Gerek yetiştirme tekniği gerekse hastalık ve zararlılar açısından yöresel yetiştirme tekniklerine göre birçok avantajlara sahip olan telli terbiye sistemleri ilimiz bağlarında henüz uygulanmamaktadır. Erzincan ilinde bağcılık yöresel yetiştirme tekniği olan baran sisteminde yapılmaktadır. Bu durum üründe gerek nitelik gerekse nicelik bakımından ciddi sıkıntılara sebep olmaktadır. Bu nedenle modern yetiştirme tekniklerinin ilimiz bağcılığına kazandırılması zorunluluk haline gelmiştir.

Proje çalışmaları iki aşamalı olarak planlanmıştır. Deneme tesadüf bloklarında faktöriyel düzene göre, 2x3 m mesafesinde, 4 tekerrürlü olarak Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyononu’ na ait Bahçeliköy Beldesinde bulunan arazide tesis edilmiştir. Projenin ilk aşamasının 2010 yılında tamamlanması planlanmış ancak 2007-2008 yılında yaşanan extrem kış donlarından dolayı deneme bağı zarar görmüştür. Terbiye sisteminin yeniden oluşturulması gerektiğinden, ilk aşama iki yıl uzatılmıştır, Projenin ilk aşamasında omcalara 3 farklı ( 75-100-125 cm) gövde yüksekliği verilmiş, destek sistemi olarak Duvar ve Y” kullanılmış ve çift kollu kordon terbiye şekli uygulanmıştır. Terbiye sisteminin oluşturulma aşaması 2006-2011 yıllarında yapılan çalışmalarla tamamlanmıştır.


Projenin ikinci aşamasında (2012-2015) üç farklı gövde yüksekliği (75-100-125 cm) ve iki farklı destek sisteminin (Duvar ve Y)’ nine verim ve kaliteye etkisi belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler: Asma (Vitisvinifera), Karaerik, Destek Sistemleri, Gövde yüksekliği,

Determination of Suitable Training Shape and Height Trunk for Karaerik Grape Cultivar (1. Stage)

In this research aimed to determine suitable training shape and height trunk for Karaerik grape cultivar. Wired training systems which have many advantages according to local cultivation techniques in terms of disease, harmful and production systems are not yet applied in Erzincan vineyards. Viniculture is done in the BARAN system which is a local breeding technique In Erzincan province. This situation have causes serious distress in terms of quality and quantity. For this reason, it has became a necessity explain of modern breeding techniques to our farmers Project Works was planned in two stages. The experiment was conducted based on complete randomized block design with four replicates (2x3 m planting distance) in the Bahçeliköy location of Erzincan Horticultural Research Institute. The first phase of the Project was planned to be completed in 2010, but the vineyards had been damaged due to the extreme winter frosts of 2007-2008. Since the training system was to be rebuilt, the first phase was extended for two years, in the first phase of Project, Three different (75, 100 and 125 cm) trunk height, two different support system (Wall and Y) and bilateral cordon was used. The manufacture phase of the training system has been completed with the works done in 2006-2011.

39

The second phase of the project (between 2012-2015 year), the effects of (75, 100 and 125 cm) trunk height and two different support system (Wall and Y) on yield and quality will be determined on vineyardsKeywords:Grapevine (Vitisvinifera), Karaerik, Training system, Stem height

40

ERZİNCAN İLİNDE ELMA AĞAÇLARINDA GÖRÜLEN COCCOIDEA (HEMIPTERA) TÜRLERİ İLE BUNLARIN

PARAZİTOİT VE PREDATÖRLERİ

Uzm. Özkan BOZBEK(1) Prof. Dr. Şaban GÜÇLÜ(2)

Bu çalışma, 2009–2010 yıllarında Erzincan’da elma yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı belde ve köylerde elma ağaçlarındaki kabuklubit ve koşnil türlerinin yayılışı, yoğunluğu ve bunların doğal düşmanlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Elma ağaçlarında Diaspidiotus perniciosus (Comstock) ve Lepidosaphes ulmi (Linnaeus) (Hemiptera: Diaspididae) ile Palaeolecanium bituberculatum (Signoret) (Hemiptera: Coccidae) türleri bulunmuştur. Ayrıca çalışmada, Chrysoperla carnea (Stephens) (Chrysopidae), Exochomus quadripustulatus, Adalia bipunctata (Linnaeus), A. fasciatopunctata (Mulsant), Coccinella septempunctata (Linnaeus), Oenopia (Synharmonia) conglobata (Linnaeus), Coccinula quatuordecimpustulata (Linnaeus), Stethorus punctillum (Weise), Chilocorus bipustulatus (Linnaeus), Scymnus pallipediformis (Günther) (Coccinellidae), teşhisi yapılamayan Cecidomyiidae familyasına ait bir tür olmak üzere, onbir predatör ile Pteroptrix sp. nr. longiclava, Prospaltella perniciosi, Coccophagoides similis, Prospaltella sp. ve Aphytis sp. (Aphelinidae) olmak üzere, beş parazitoit tür elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Erzincan, elma, doğal düşman, Coccoidea, koşnil, kabuklubit.


41

Coccoidea Species (Hemiptera) And Their Parasitoits And Predators on Apple Trees in Erzincan Province

This study was carried out to determine the coccoid species and their parasitoids and predators on the apple trees in Erzincan province in 2009-2010. In addition, distributions and intensities of cocoid species were determined in the research area. In the study conducted, Diaspidiotus perniciosus (Comstock) and Lepidosaphes ulmi (Linnaeus) (Hemiptera: Diaspididae) and Palaeolecanium bituberculatum (Signoret) (Hemiptera: Coccidae) were found on apple trees. Eleven predators and five parasitoids, Chrysoperla carnea (Stephens) (Chrysopidae), Exochomus quadripustulatus, Adalia bipunctata (Linnaeus), A. fasciatopunctata (Mulsant), Coccinella septempunctata (Linnaeus), Oenopia (Synharmonia) conglobata (Linnaeus), Coccinula quatuordecimpustulata (Linnaeus), Stethorus punctillum (Weise), Chilocorus bipustulatus (Linnaeus) Scymnus pallipediformis (Günther) (Coccinellidae), one undermined Cecidomyiidae, Pteroptrix sp. nr. longiclava, Prospaltella perniciosi, Coccophagoides similis, Prospaltella sp. and Aphytis sp. (Aphelinidae) were found.

Key Words: Erzincan, apple, natural enemy, Coccoidea, scale insects.

42

ERZİNCAN İLİNDE ELMA AĞAÇLARINDA ZARAR YAPAN Archips spp. (YAPRAK BÜKEN TÜRLERİ) (LEPIDOPTERA:

TORTRICIDAE)’NİN TESPİTİ İLE ÖNEMLİ TÜRÜN BİYOLOJİSİ VE PARAZİTOİTLERİNİN BELİRLENMESİ

Uzm. Adnan CANBAY(1) Doç. Dr. Göksel TOZLU(2)

Erzincan ilinde 2010-2011 yıllarında arazi ve laboratuvar koşullarında yürütülen bu çalışmada, elma ağaçlarında ürün ve kalite kaybına neden olan yaprakbüken türleri (Archips spp.) tespit edilerek, önemli bulunan türün biyolojisi ve parazitoitleri belirlenmiştir.

Erzincan ili Merkez ve Üzümlü ilçesinde belirlenen bahçelere haftada bir kez gidilerek zararlının; yumurta, larva ve pupa dönemleri elma ağaçları üzerinde tespit edilmiş, gerekli gözlem ve incelemeler yapılmıştır. Ergin döneminin takibi için ise sürvey bahçelerindeki elma ağaçlarına Pherocon tipi eşeysel çekici tuzaklar asılmıştır. Parazitoitlerin belirlenmesi için çok sayıda yumurta paketi, larva ve pupa dönemlerine ait örnekler toplanarak laboratuara getirilmiş ve burada kültüre alınıp çıkışları düzenli bir şekilde takip edilmiştir.

Erzincan ilinde elma ağaçlarında görülen yaprakbükenlerin Archips podana (Scopoli, 1763), A. rosana (Linnaeus, 1758) ve A. xylosteana (Linnaeus, 1758) (Lepidoptera: Tortricidae) türleri olduğu tespit edilmiştir. Bunlardan A. rosana’nın daha yoğun olarak bulunduğu ve önemli tür olduğu belirlenmiştir. A. rosana’nın yumurtalarının doğada 295-323 gün durduktan sonra açıldıkları ve ömrünün ortalama 312 gününü yumurta döneminde geçirdiği saptanmıştır. Ayrıca A. rosana’nın toplam larva süresinin 59-77, pupa süresinin 36-41 gün sürdüğü ve ilk pupalar görüldükten 17-23 gün sonra da ergin çıkışının olduğu


43

kaydedilmiştir. A. rosana’nın Erzincan ekolojik koşullarında yılda 1 döl verdiği de tespit edilmiştir.

Yine araştırma sonuçlarına göre, zararlının Hymenoptera takımına mensup Ichneumonidae’den 5 ve Braconidae’den 1 olmak üzere toplam 6 parazitoiti belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Elma, Yaprakbüken türleri, Biyoloji, Popülasyon gelişimi, Parazitoit, Erzincan

Detection of Archips Spp. (Lepidoptera: Tortricidae) Species Being Harmful in Apple Trees And The İmportant Species Determination

of Biology And Parazıtoid in Erzincan Province

In this study conducted under laboratory and field conditions in Erzincan province in 2010-2011, the important species (Archips spp.) of leaf roller cousing loss of crops and quality in the apple trees were identified and the biology and parasitoids of the significant species were determined.

In the central and Üzümlü districts of Erzincan province, being visited to certain orchards once a week, the periods of pupae, larvae and egg on apple tree were determined and their observations and investigations were made. For the following of adult period, pherocon-type traps were hung on the branches of apple trees in survey orchards. To determine parazitoids, by being collected, samples of larvae and pupae periods were brought to laboratory, cultured over there, and their emergencies were monitored on a regular basis.

The species of leaf rollers, Archips podana (Scopoli, 1763), A. rosana (Linnaeus, 1758) and A. xylosteana (Linnaeus, 1758) (Lepidoptera: Tortricidae) in the apple orchards in the Erzincan province were determined. Of them, A. rosana was found to be more intensive and

44

determined to be an important species. After incubated 295-323 days in its egg in nature A. rosana hatched and it was found that average 312 days of its life were spent in the period of egg. Also, 17-23 days after the first pupae appeared adult emergence was recorded that the total duration for larvae is 59-77 days and 36-41 days for pupae. Under Erzincan ecological conditions, A. rosana has one generation a year.

According to investigation results, from this pest totally, 6 hymenopteran parasitoid species belonging to Ichneumonidae (5) and Braconidae (1) were obtained.

Key Words: Apple, Leaf roller species, Biology, Population development, Parasitoid, Erzincan

45

ERZİNCAN İLİNDE KİRAZLARDA (Prunus avium L.) ZARAR YAPAN APHIDIDAE (HEMIPTERA) TÜRLERİ İLE BUNLARIN

PARAZİTOİT VE PREDATÖRLERİ

Uzm. Yaşar KÜTÜK(1) Prof. Dr. Şaban GÜÇLÜ(2)

Bu çalışma, 2009–2011 yılları arasında, Erzincan ilinde kirazlarda zarar yapan yaprakbiti türleri ile bunların predatör ve parazitoitlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Erzincan yöresinde kirazlarda zarar yapan Myzus cerasi (Fabricius 1775) ve Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer 1776) türleri bulunmuştur. Belirlenen yaprakbiti türlerinden M. cerasi (Fabricius 1975) daha yaygın ve popülasyon yoğunluğu daha yüksek bulunmuştur. Çalışmada, Exochomus quadripustulatus, Adalia bipunctata, A. fasciatopunctata, Coccinella septempunctata, Oenopia (Synharmonia) conglobata, Chilocorus bipustulatus, Stethorus punctillum, Scymnus pallipediformis (Coccinellidae), Episyrphus balteatus, Syrphus ribesii (Syrphidae), Chrysoperla carnea (Chrysopidae), Nabis punctatus (Nabidae), Forficula auricularia (Forficulidae) familyasından olmak üzere, onüç predatör; parazitoit olarak ise Ichneumonidae familyasına ait Syrphoctonus sp. bulunmuştur. Bu parazitoit türünün Syrphidae familyasının parazitoiti olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Erzincan, kiraz (Prunus avium L), afit, predatör, parazitoit.


46

Aphididae Species (Hemıptera) And Their Parasitoits And Predators on Sweet Cherry Trees (Prunus Avium L.) in Erzincan Province

This study was carried out to determine the aphid species and their predators and parasitoits on sweet cherry trees in Erzincan province in 2009-2011. Two aphid species, Myzus cerasi (Fabricius 1775) and M. (Nectrosphon) persicae (Sulzer 1776) were found on sweet cherry trees. Myzus cerasi is more wide spread species and have high population levels. Thirteen predators, Exochomus quadrippustulatus, Adalia bipunctata, A. fasciatopunctata, Coccinella septempunctata, , Oenopia (Synharmonia) conglobata, Chilocorus bipustulatus, Stethorus punctillum, Scymnus pallipediformis (Coccinellidae), Episyrphus balteatus, Syrphus ribesii (L.) (Syrphidae), Chrysoperla carnea (Chrysopidae), Nabis punctatus (Nabidae), Forficula auricularia (Forficulidae) and a syrphid parazitoid, Syrphoctonus sp. (Ichneumonidae) were found.

Key Words: Erzincan, sweet cherry (Prunus avium L.), aphid, parazitoid.

47

ARMUT AĞAÇLARINDA ATEŞ YANIKLIĞI ETMENİ Erwinia amylovora’ya KARŞI BAKTERİ UYGULAMALARI İLE

BİYOLOJİK MÜCADELE İMKÂNLARININ ARAŞTIRILMASI

Uzm. Yılmaz KARABIÇAK(1) Doç. Dr. Recep KOTAN(2)

Bu çalışmada; yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ve özellikle armutlarda ciddi verim kayıpları ve kurumalara neden olan ateş yanıklığı hastalığının etmeni Erwinia amylovora’nın biyolojik kontrolüne olanak sağlayabilecek potansiyel biyoajan bakterilerin laboratuar ve arazi şartlarında etkinlikleri araştırılmıştır. Kimyasal mücadeleye alternatif olarak 3 farklı biyoajan bakteri, Pantoea agglomerans RK-79, Pantoea agglomerans RK-84 ve Pseudomonas putida RK-142 izolatları, laboratuar koşullarında armut çiçek demetlerinde ve arazi koşullarında armut sürgünlerinde E. amylovora’ya karşı kullanılmıştır.

Çalışma sonucunda; laboratuar koşullarında çiçek demetleri üzerinde yapılan uygulamalarda ateş yanıklığını P. putida RK–142 ve P. agglomerans RK–84 izolatı sırası ile %57,2 ve %48,9 oranında azaltmıştır. Arazi koşullarında sürgünlere yapılan uygulamalarda ise; biyolojik mücadele etmenlerinin hastalığın gelişiminin engellenmesi üzerine etkisinin olduğu, fakat bu etkinin uygulama sayısına bağlı olarak bir süre sonra kaybolduğu tespit edilmiştir. Ateş yanıklığına karşı, biyolojik mücadele etmenleri ile yapılacak koruyucu uygulamaların, yeşil aksamda vejetasyon süresince hastalık gelişimini önlemede etkisinin olduğu gözlenmiştir.


48

Bu çalışma 2010 ve 2011 yıllarında Yüksek Lisans Tezi projesi olarak Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyon Müdürlüğü arazisinde yürütülmüş ve TAGEM tarafından desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Armut, Ateş Yanıklığı, Biyolojik Mücadele, Erwinia amylovora, Pantoea agglomerans, Pseudomonas putida, Pyrus communis

The Investigation of Biologıcal Control Facilities By Using Bacteria Against (Erwinia Amylovora) Causes Fire Blıght on Pear Trees

In this study, the effect of some antogonist bacterial strains were investigated for biological control of fire blight caused by Erwinia amylovora that causing serious loss of product and drying on pome trees, especially on pear trees, in laboratory and field conditions. As alternative the chemical control, 3 different antogonistic bacteria Pantoea agglomerans RK-79, Pantoea agglomerans RK-84 and Pseudomonas putida RK–142 strains were used against E. amylovora on pear flower bundles in laboratory and pear shoots in field conditions.

As the result of the experiments conducted on flowers bunch in laboratory condition, Pseudomonas putida RK–142 and Pantoea agglomerans RK–84 isolates reduced the disease severity by the rate of 57.2% and 48,9%, respectively. In the experiments conducted on exile of the plant in the field condition, it was observed that the effects of the biological control agents prevented the development of the disease, but this effect disappeared after a while, depending on the number of applications. It was observed that the protective applications to do with biological control agents against the fire blight had the effect of preventing the development of disease on shoot during the vegetation period.

49

This study was conducted between 2010 and 2011 in orchard of Erzincan Horticultural Research Station.

Key Words: Pear, Fire Blight, Biological Control, Erwinia amylovora, Pantoea agglomerans, Pseudomonas putida, Pyrus communis

50

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ ELMA GENOTİPLERİNİN MORFOLOJİK KARAKTERİZASYONU

Uzm. Hüseyin VURGUN(1) Prof. Dr. Rafet ASLANTAŞ(2)

Biyolojik çeşitlilik, toplumların ekolojik, ekonomik, kültürel ve manevi zenginlikleri ve geçmişleriyle bağlantısıdır. Büyük önem taşımalarına rağmen, biyolojik ve genetik çeşitlilik büyük bir hızla azalmaktadır. Doğu Anadolu Meyve Genetik Kaynakları Projesi kapsamında toplanan ve Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonundaki koleksiyon parselinde muhafaza edilmekte olan elma genotiplerinin UPOV kriterlerine göre morfolojik karekterizasyonu amacıyla bu çalışma planlanmış ve 2009 ve 2010 yıllarında yürütülmüştür. Araştırmada elma genotiplerinin olgunlaşma zamanı, morfolojik, fenolojik, pomolojik ve kimyasal özellikleri ile genetik akrabalık dereceleri ortaya konulmuştur. Elma genotiplerinden 31’i 2009 yılında, 52’si 2010 yılında çiçek açıp meyve vermiştir. Bu itibarla yıllara göre ayrı ayrı olmak üzere meyve veren genotiplerin değerlendirmesi yapılmıştır.

Elma genotiplerinin %70’den fazlası kuvvetli gelişmekte, dik ve yayvan formdadır. 2/5, 4/4, 5/3, 6/6, 7/4, 8/4, 9/4, 10/4, 11/5, 13/4 ve 14/3 genotipleri doğrudan üretim programlarına alınabilecek niteliktedir. Elma genotiplerinin tam çiçekten hasada kadar geçen süresi 97-98 gün (10/5) ile 160-161 gün (8/4) arasında; meyve ağırlığı 2009 yılında 32.90 g (8/6) ile 311,58 g (6/6) arasında, 2010 yılında 77.21 g (13/5) ile 361,44 g (6/3) arasında belirlenmiştir. Genotiplerin meyve sertliği 2009 yılında 10.80 lb (6/2) ile 31.28 lb (8/6) arasında, 2010 yılında ise 11,97 lb (14/2) ile 31,98 lb (3/4) arasında saptanmıştır. SÇKM içeriği 2009 yılında %12,90 (6/2 ve 14/3) ile %18,25 (8/6) arasında, 2010 yılında ise %10,60 (12/4) ile 1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ERZURUM

51

%19,20 (2/4) arasında belirlenmiştir. Elma genotiplerinin dendogramında 2009 yılında 6, 2010 yılında 10 farklı ana grup oluşmuştur. Bu durum varyasyonun büyüklüğüne işaret eder ve kolleksiyonun kıymetini artırır. Elma genotiplerinin morfolojik karekterizasyonun ortaya konulduğu bu çalışmaya ilave olarak, genotiplerin moleküler karekterizasyonun da yapılması gerekmektedir.

Morphological Characterization of Apple Genotypes in Eastern Anatolia Region

Biological diversity is that it is connected with ecology, economy, culture, spiritual richness of communities and their past. Despite their great importance, biological and genetic diversity is quickly cutting down. This study was planned and carried out to determine morphological characterization according to the UPOV criteria of the apple genotypes collected in the scope of Eastern Anatolia Project of Fruit Genetic Resources and kept at Erzincan Horticultural Research Station collection garden in 2009 - 2010. In this study, the ripening time, morphological, phenological, pomological and chemical characteristics of apple genotypes and their degrees of genetic affinity have been defined. Thirty-one apple genotypes in 2009, fifty-two apple genotypes in 2010 flowered and produced fruit. In this respect, over the years, genotypes producing fruit were evalued individually.

More than 70% of apple genotypes grow vigorously and are upright and spread form. 2/5, 4/4, 5/3, 6/6, 7/4, 8/4, 9/4, 10/4, 11/5, 13/4 and 14/3 genotypes are at the quality that can be taken directly to nature. Apple genotypes from full blossom until harvesting time date 97-98 days for (10/5) and 160-170 days for (8/4) were identified. Fruit weight in 2009, between 45 g (8/6) and 311.58 g (6/6), in 2010, between 77.21g (1/5) and

52

361.44 g (3/3) were determined. Fruit hardness of apple genotypes in 2009, 10.80 lb (6/2)-31.28 lb (8/6), in 2010, the 11.97 lb (14/2) and 31.98 lb (3/4) were established. TSS content changed between 12.90% (6/2) and 18.25% (8/6) in 2009, between 10.60% (12/4) and 19.20% (2/4) in 2010, in the dendrogram of apple genotypes, 6 different major groups in 2009 and 10 in 2010 formed. This refers to wide variation and causes the value of the collection to increase. In addition this study that the morphological characterizations of apple genotypes are revealed, also the molecular characterization of genotypes should be made.

Key Words: Apple, Eastern Anatolia, genetic resource, morphological characterization, dendrogram

53

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ ARMUT GENOTİPLERİNİN MORFOLOJİK KARAKTERİZASYONU

Mehmet Hüsrev ÖZ(1) Prof Dr. Rafet ASLANTAŞ(2)

Ülkemizde genetik kaynakların toplanması, korunması ve değerlendirilmesi amacıyla, ülke çapında ilk çalışmalara 1978 yılında başlanılmıştır. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde ise bu konudaki çalışmalara 1994 yılında "Doğu Anadolu Meyve ve Bağ Genetik Kaynakları Projesi" isimli çalışma ile başlanılmıştır. Bu kapsamda toplanan ve Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonundaki koleksiyon parselinde muhafaza edilmekte olan armut genotiplerinin morfolojik karekterizasyonu amacıyla bu çalışma planlanmış, 2010 ve 2011 yıllarında yürütülmüştür. Koleksiyon parselinde bulunan 78 farklı armut genotipinden 2010 yılında meyve veren 19 genotipin, 2011 yılında meyve veren 17 genotipin morfolojik özellikleri itibarı ile karakterizasyonunda gerekli olan gözlem, ölçüm ve değerlendirmeler UPOV tarafından geliştirilmiş olan tanımlama listesine göre yapılmıştır. Armut genotiplerinin olgunlaşma zamanı, morfolojik ve kimyasal özellikleri ile genetik akrabalık dereceleri de ortaya konulmuştur.

Armut genotiplerinin büyük çoğunluğunun orta kuvvette gelişme kabiliyetine sahip olduğu (2010 yılında %52,64, 2011 yılında %47,06) belirlenmiştir. Armut genotiplerinin tam çiçekten hasada kadar geçen süre 2010 yılında 128 gün (10/4) ile 163 gün (7/6) arasında; 2011 yılında ise 126 gün (6/3) ile 159 gün (3/5) arasında; meyve ağırlığının 2010 yılında 34,06 g (3/3) ile 476,41 g (2/6) arasında, 2011 yılında 30,77 g (2/4) ile 240,76 g (5/4) arasında olduğu; C vitamini içeriğinin 2010 yılında 31 mg/l (10/4) ile 273 mg/l (2/3) arasında, 2011 yılında ise 30 1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ERZURUM

54

mg/l (11/6) ile 195 mg/l (2/5) arasında, SÇKM içeriğinin 2010 yılında %13,4 (3/3) ile %20,8 (9/5) arasında, 2011 yılında ise %10,0 (14/2) ile %18,2 (2/5) arasında olduğu belirlenmiştir. Armut genotiplerinin iki yıldaki dendogramında da üç farklı ana gurup belirlenmiştir. 1/2, 1/6, 3/2, 5/4, 9/6, 11/6, 12/4, 14/2 nolu armut genotipleri doğrudan üretim programlarına alınabilecek niteliktedir. Armut genotiplerinin morfolojik karekterizasyonun ortaya konulduğu bu çalışmaya ilave olarak, genotiplerin moleküler karekterizasyonun da yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Elma, Doğu Anadolu, genetik kaynak, morfolojik karekterizasyon, dendogram

Morphological Characterization of Pear Genotypes in Eastern Anatolia Region

Biological diversity is that it is connected with ecology, economy, culture, spiritual richness of communities and their past. Despite their great importance, biological and genetic diversity is quickly cutting down. This study was planned and carried out to determine morphological characterization according to the UPOV criteria of the apple genotypes collected in the scope of Eastern Anatolia Project of Fruit Genetic Resources and kept at Erzincan Horticultural Research Station collection garden in 2009 - 2010. In this study, the ripening time, morphological, phenological, pomological and chemical characteristics of apple genotypes and their degrees of genetic affinity have been defined. Thirty-one apple genotypes in 2009, fifty-two apple genotypes in 2010 flowered and produced fruit. In this respect, over the years, genotypes producing fruit were evalued individually.

More than 70% of apple genotypes grow vigorously and are upright and spread form. 2/5, 4/4, 5/3, 6/6, 7/4, 8/4, 9/4, 10/4, 11/5, 13/4 and 14/3 genotypes are at the quality that can be taken directly to nature. Apple genotypes from full blossom until harvesting time date 97-98 days for

55

(10/5) and 160-170 days for (8/4) were identified. Fruit weight in 2009, between 45 g (8/6) and 311.58 g (6/6), in 2010, between 77.21g (1/5) and 361.44 g (3/3) were determined. Fruit hardness of apple genotypes in 2009, 10.80 lb (6/2)-31.28 lb (8/6), in 2010, the 11.97 lb (14/2) and 31.98 lb (3/4) were established. TSS content changed between 12.90% (6/2) and 18.25% (8/6) in 2009, between 10.60% (12/4) and 19.20% (2/4) in 2010, in the dendrogram of apple genotypes, 6 different major groups in 2009 and 10 in 2010 formed. This refers to wide variation and causes the value of the collection to increase. In addition this study that the morphological characterizations of apple genotypes are revealed, also the molecular characterization of genotypes should be made.

Key Words: Pears, Eastern Anatolia, genetic resource, morphological characterization, dendrogram

56

ERZİNCAN İLİ FASULYE EKİM ALANLARINDA EKİM NÖBETİNİN VERİMLİLİK VE KALİTE ÜZERİNE ETKİLERİ

Selçuk YILMAZ(1) İbrahim ULUKAN(1)

Alpaslan GÜRSOY(1) Harun ALICI(1)

Tarımsal üretimde ekim nöbeti; birim alandan elde edilen verimi etkileyen en önemli kültürel uygulamalardan biridir. Bitkisel üretimde başarıya ulaşabilmenin önemli unsurlarından biri, planlı bir ekim nöbeti sisteminin uygulanmasıdır.

Bu çalışma; Kurum arazisinde 2006 yılında ön çalışma ile başlamış ve 2007–2012 yılları arasında yürütülmüştür. Projede Ana bitki olarak bölgede yetiştiriciliği yaygın olarak yapılan Erzincan Yerel Dermason Fasulyesi, alt bitki olarak ise Buğday, Şeker Pancarı ve Silajlık Mısır kullanılmıştır. Deneme Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre üç tekerrürlü kurularak, parsellerden toprak örneği alınmış ve analizleri yapılarak gerekli gübreleme programı ve bakım işlemleri uygulanmıştır. Sonuçlara varyans analizi uygulanarak önemli çıkan ortalamalar Duncan testi ile gruplandırılmıştır.

Çalışmada, ekim nöbeti sistemlerinin fasulyede bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, birim alan tane verimi, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı, hasat indeksi, biyolojik verim, protein oranı ve yüz tane ağırlığına etkisi araştırılmış ve çalışmanın sonunda Erzincan ekolojik koşullarında kuru fasulye yetiştiriciliği açısından önemli sayılabilecek sonuçlar elde edilmiştir.

Denemede en yüksek birim alan tane verimi, genellikle dörtlü münavebe yapılan parsellerden elde edilmiş bunu ikili münavebe yapılan parseller


takip etmiş en düşük veri ise münavebe yapılmayan parsellerden alınmıştır.

Ekonomik analizler sonucunda en yüksek gelirli münavebe sisteminin dörtlü münavebe sistemi olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kuru Fasulye, Ekim Nöbeti, Verim, Kalite

The Effects on Productivity and Quality of Crop Rotation in Field of Sowing Bean in Erzincan

Crop rotation in agricultural production is one of the best cultural practices affecting the yield obtained from per unit area. One of the important factors of reaching success in crop production is application a planned rotation system.

This study was carried out between the years of 2007-2012 the grounds of the Authority. The project, the main plant is widely grown in the region of Erzincan Local Dermason Bean, Wheat, Sugar Beet and Corn silage was used. Trial randomized complete block design with three replications was established, plots soil samples were taken and analyzed and the results applied to operations and maintenance necessary fertilization program. Important application of the results of the analysis of variance and Duncan test were grouped averages.

In this study, bean rotation systems, plant height, first pod height, seed yield, number of pods per plant, number of seeds per pod, harvest index, biological yield, protein content, and studied the effect of the weight of a hundred and Erzincan ecological conditions at the end of the study in terms of dry bean breeding considerable results have been achieved.

58

The highest grain yield per unit area of the experiment, it is often obtained from the plots of four binary alternation in alternation has followed the parcels are parcels without alternation of the data in the lowest.

As a result of the economic analysis of the high-income crop rotation system was concluded that four-crop rotation system.

Key words: Dry Beans, Rotation, Yield, Quality

59

ERZİNCAN YEREL KURU FASULYE ISLAH ÇALIŞMALARI

İbrahim ULUKAN(1) Selçuk YILMAZ(1)

Harun ALICI(1) H.Reşat AKBAŞ(1)

Bölgemizde yoğun olarak yetiştirilen yalancı dermason olarak adlandırılan bu populasyon saflığını yitirmiştir. Yöre halkının aynı zamanda severek tüketmesi nedeniyle de bu populasyonun saflaştırılıp üretime kazandırılması amaçlanmıştır.

Bu amaç doğrultusunda, 2007-2011 yılları arasında yapılan bu çalışmada 39 adet yerel populasyon kullanılmıştır. Saf hat seleksiyon yöntemi ile ıslah çalışması yapılmıştır. Ekilen bitkiler gözlenmiş ve bu gözlemler sonucu 262 adet tek bitki seçilmiş, seçilen bitkilerden tek bitki sıraları oluşturulmuştur. 51 tek bitki sırası ümitvar olarak seçilmiş ve hatlar oluşturulmuştur. Oluşturulan hatlar gözlem bahçesine alınmış ve burada da 23 e düşürülmüştür. 23 hattan ön verim denemesi kurulmuş verim ve verim unsurlarına bakılarak sayı 6 ya indirilmiştir. Verim denemesinde şahit olarak Terzibaba çeşidi ve Populasyonun kendisi kullanılmış ve populasyon ortalamasını aşan hatlar bölge verim denemesine alınmıştır. Tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak ekimler yapılmıştır.

Çalışmada hat ve çeşitlere ait bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitkide dal sayısı, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı, 100 tane ağırlığı ve tane verimi özellikleri incelenmiştir. Bu araştırma sonuçlarına göre kontrol çeşidin tane verimi 194,92 kg/da olurken hatların tane verimleri 159,07 - 226,31 kg/da arasında olmuştur. Yine kontrol çeşidin 100 tane ağırlığı 36,29 g olurken hatların 100 tane ağırlıkları 40,89 – 55,82 g arasında değişmiştir.


Denemede incelenen özellikler dikkate alınarak yapılan değerlendirmeler sonucunda iki hat (10/2 ve 35/1 nolu hatlar) çeşit adayı olarak belirlenmiş ve 10/2 nolu hat (Erzincan Dermasonu) tescile sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Islah, seleksiyon, kuru fasulye

The Erzincan Domestic Dry Bean Breeding Works

The population called Yalancı dermason grown intensively in our region was lost purity. Since local public consume fondly, it was aimed that the population was purified and entered into production.

For this purpose, in this study, 39 units local population were used in 2007-2011. Breeding study was made with pure line selection method. . Plants sown were observed, 262 unit individual plants were selectedthe results of the observation and single plants rows from selected plants were formed. 51 individual plant rows were selected as promising and lines were formed. The lines were transferred into observation garden and were decreased by 23 lines. Pre-yield trial from 23 lines was established and they were reduced by 6 being examined yield and yield features. In the yield trial Terzibaba cultivar as a control and population itself were used. Lines in excess of the average population transferred into regional yield trial. Plants were sown according to randomized block design with 3 replication.

In this study, the plant height of the lines and varieties, first pod height, number of branches per plant, number of pods per plant, number of seeds per pod, 100 grain weight and grain yield fetures were investigated. According to the results of this research while the grain yield of control cultivar was 194.92 kg / da, the grain yield of lines was among 159.07 to 226.31 kg / da. 154,00-264,25 kg/da.

61

In the trial investigated, traits in the result of the assessments made by taking into consideration two lines (10/2 and 35/1 numbered lines) were identified as a cultivar candidate and 10/2 numbered lines (Erzincan Dermasonu) were submitted for registration.

Key Words: Breeding, selection, drybean

62

DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE TUTA ABSOLUTA (Lep.: Gelechiidae) VE DOĞAL DÜŞMANLARININ TESPİTİ İLE

POPULASYON TAKİBİNİN YAPILMASI

Uzm. Adnan CANBAY(1) Uzm. İsmail ALASERHAT(1)

Bu proje ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde Domates güvesi (Tuta absoluta) ile bulaşık alanların belirlenmesi, bu alanlardaki zararlının doğal düşmanlarının tespit edilmesi ve zararlı ile doğal düşmanlarının popülasyon takibinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışmalar, bölgemizde domates yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Erzincan ve Iğdır illerinde, örtüaltı ve açık alanda, 2011-2013 yıllarında yürütülmüştür.

Domates güvesinin bölgemizdeki yayılışı ve bulaşıklık oranını belirlemek amacıyla Erzincan ve Iğdır illerinde, 2011-2012 yıllarında sürvey çalışmaları yapılmıştır. Sürveylerde, zararlının tespiti için gidilen sera veya tarladan tesadüfen 30–40 bitki seçilerek bitkilerin tüm aksamı lup yardımıyla incelenmiştir. Bitkilerde zararlının ergin öncesi herhangi bir biyolojik dönemi veya zarar belirtisi bulunduğu takdirde, o bitki ve alan bulaşık kabul edilerek kaydedilmiştir.

Domates güvesi ve doğal düşmanlarının popülasyon takibi, Erzincan ilinde 2012-2013 yıllarında yürütülmüştür. Zararlının ergin döneminin popülasyon gelişimini tespit etmek için fide dikiminden sonra Delta tipi eşeysel çekici (feromon) tuzak asılmış, ergin öncesi dönemlerinin popülasyon gelişimini saptamak için ise tesadüfen 20 bitki seçilerek, bitkinin tüm aksamındaki zararlının biyolojik dönemleri ayrı ayrı kaydedilmiştir. Gözlemler sırasında rastlanılan predatörler ağız aspiratörü yardımıyla çekilmiştir. Parazitoitlerin örneklenmesinde zararlı ile bulaşık bitki örnekleri laboratuvarda kültüre alınmıştır.


Çalışmalar sonucunda; Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzincan ve Iğdır illerinin domates yetiştiriciliği yapılan alanlarının büyük bir bölümünün Domates güvesi ile bulaşık olduğu saptanmıştır. Domates güvesinin 2011 yılındaki genel bulaşıklık oranı Erzincan’da %6.13, Iğdır’da %3.08 olarak tespit edilmişken; 2012 yılındaki oranı Erzincan’da %3.65, Iğdır’da %9.21 olarak belirlenmiştir. Domates güvesinin Erzincan’daki popülasyon gelişimine bakıldığında yıllara ve lokasyonlara göre değişmekle birlikte mayıs sonu-haziran başlarında ilk erginlerin görüldüğü, haziran ayında düşük bir popülasyonda seyrettiği, temmuz-ağustos aylarında yükselen popülasyonun eylül-ekim aylarında en yüksek seviyeye ulaştığı ve kasım ayında da düşme eğiliminde olduğu gözlenmiştir. Ayrıca çalışmanın yürütüldüğü alanlarda T. absoluta’nın predatörlerinden Miridae familyasından Dicyphus (Dicyphus) errans (Wolff, 1804), Macrolophus melanotoma (A. Costa, 1853), Macrolophus pygmaeus (Rambur, 1839) ve Nesidiocoris tenuis (Reuter, 1895) türleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Domates, Tuta absoluta, Domates güvesi, Doğal düşmanlar, Popülasyon takibi, Doğu Anadolu Bölgesi, Erzincan, Iğdır

Determination of Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae) and Its Natural Enemies and Their Population Monitoring in Eastern Anatolia

Region.

In this Project, it is aimed to identify areas infested with Tomato leaf miner (Tuta absoluta) in Eastern Anatolia Region, to be determined in these areas of the natural enemies of pests, to be followed the population of natural enemies and pests. Studies were conducted in Erzincan and Iğdır provinces where in our region in greenhouse and fields, tomato was grown heavily in 2011-2013.

64

To determine T. absoluta spread in our region and the infection rate in the provinces of Erzincan and Igdir, studies were carried out surveys in 2011-2012. In the survey for the detection of pests all parts of plant were investigated via lup by being randomly selected 30-40 plants from attended greenhouse or field. In the event of any biological immature period or signs of damage of pest in the plants, the area and plant were recorded as infected.

The monitoring of population of Tomato leaf miner and its natural enemies was carried out in Erzincan province in 2012-2013. To determine development of population of the pest adult stage, after seedlings were planted delta-type sexual attractive (pheromone) traps were suspended and to determine the population development of immature stages of pests pests biological periods in all components of plant were recorded separately by being coincidentally selected 20 plants. Predators encountered during observations were drawn by means of mouth aspirator. Plant samples contaminated with pests in sampling of parasitoids were cultured in the laboratory.

At the end of the study; a large part of areas heavily grown tomatoes in Erzincan and Iğdır provinces of Eastern Anatolia Region were found to be infested with Tomato leaf miner. In 2011, the common infestation rate of tomato moth were determined as 6.13% in Erzincan, 3.08% in Igdır; in 2012, 3.65% in Erzincan, 9.21% in Iğdır. In the light of the population development of tomato leaf miner in Erzincan province, it was observed that adult ones emerged in late may and early june, they seemed at low population in june, were in increasing population in july-august, reached peak in september–october and tended to lower in november by changing with regard to years and locations. In addition, in areas grown tomatos in Erzincan and Iğdır provinces, Dicyphus (Dicyphus) errans (Wolff, 1804), Macrolophus melanotoma (A. Costa, 1853), Macrolophus pygmaeus (Rambur, 1839) and Nesidiocoris tenuis (Reuter, 1895) species from Miridae family of predators of T. absoluta were determined.

65

Key Words: Tomato, Tuta absoluta, Tomato leaf miner, Natural enemies, Population monitoring, Eastern Anatolia Region, Erzincan, Iğdır

66

HASANBEY KAYSI ÇEŞİDİNDE KLON SELEKSİYONU

KEMAL ÇUKADAR(1) H.MURAT ÜNLÜ(1)

MÜRRÜVET PAMİR(1) SELÇUK AVCI(2)

CEMİL ERNİM(2) ALİ RIZA ŞAHİNOĞLU(2)

ABDULLAH ERDOĞAN(2) YAŞAR ZENGİN(2) HASAN KOÇ(2) ALİ RECEP NAZLI(2)

Erzincan ve Malatya illerinde yetiştiriciliği yapılan Hasanbey kayısı çeşidi içerisinde oluşmuş verimli ve kaliteli klon adaylarını tespit etmek amacıyla 2009-2013 yılları arasında yürütülmüştür.

Bu amaçla; Erzincan ve Malatya il ve ilçelerinde 2009 yılında Hasanbey kayısı çeşidinin yetiştirildiği alanlar taranarak proje çalışmaları başlatılmıştır. Tespit edilen klon adaylarınaa ait pomolojik ve teknolojik özellikler belirlenmiştir. Meyve ağırlığı bakımından klon adayları; Erzincan lokasyonuda 29,92-60,93 gr, Malatya lokasyonunda 40,15-57,55 gr, klon adaylarının S.Ç.K.M değerlerinin ise sırasıyla 15,37-22,10 ile 15,77-19,80 arasında yer aldığı yapılan ölçüm ve tartım sonucu tespit edilmiştir. Verimlilik durumu bakımından klon adayları; Erzincan lokasyonunda 7,00-9,33 puan, Malatya lokasyonunda 6,67-8,33 puan, klon adaylarının albeni durumları bakımından ise sırasıyla 6,33-9,33 ile 5,67-7,67 arası puan almıştır.

Erzincan’da 46 klon adayı, Malatya’da ise 11 klon adayı meyve ağırlığı, verimlilik, albeni ve S.Ç.K.M dikkate alınarak yapılan “Değiştirilmiş Tartılı Derecelendirme” sonucu Erzincan’da 10 (240203, 240403,

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA

67

240405, 240407, 240408, 240410,240411, 240419, 240904 ve 241101), Malatya’da ise 2 (441402 ve 441403) Hasanbey klon adayı en yüksek puan alarak seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Hasanbey, Klon Seleksiyonu, Verim, Kalite, Erzincan, Malatya

Clone Selection in Hasanbey Apricot Cultivar

This study was conducted to determine fertile and quality clone candidates in Hasanbey apricot varieties grown the provinces of Erzincan and Malatya between 2009-2013.

For this purpose; Project studies were initiated by being scanned the areas grown Hasanbey apricot varieties in Erzincan and Malatya provinces and their districts, in 2009. The pomologic and technologic features of clone candidates identified, were established. The clone candidates in terms of fruit weight; 29.92 to 60.93g at the location of Erzincan, 40.15 to 57.55g at the location of Malatya solid soluble values of the clone candidates from 15.77 to19.80 and from 15.37 to22.10, respectively, where the measurements were determined and the weighing result. It was given to Clone candidates; in terms of yield 7.00- 9.33 points at the location of Erzincan, 6.67 to 8.33 points at the Malatya location and in terms of attractiveness, clone candidates achived 5.67 to 7.67 and from 6.33 to 9.33 points respectively.

The result of "Modified Weighted Rating " by considering fruit weight, efficiency, attracriveness and solid soluble, 10 (240203, 240403, 240405, 240407, 240408, 240410, 240411, 240419, 240904 and 241101), 2 (441402 and 441403) Hasanbey clones from 46 clone candidates in Erzincan, and 11 clone candidates in Malatya was selected respectively by aqcuiring highest score.

68

Key Words: Hasanbey, Clon Selection, Yield, Quality, Erzincan, Malatya

69

DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE SEBZE OLARAK TÜKETİLEN YABANİ BİTKİ TÜRLERİNİN TESPİTİ

ZAKİNE KADIOĞLU(1) KEMAL ÇUKADAR(1) MERAL ASLAY(1) N.NAZAN KALKAN(1)

HÜSEYİN VURGUN(1) NİHAL ERTÜRK(1)

Bu proje ile sebze olarak tüketilen doğal bitki türlerini tespit etmek, teşhislerini yaptırmak, kullanım şekillerini belirlemek, bitkilerden muhafaza amacı ile tohum örnekleri alınarak bu materyalleri erozyona uğratmadan gelecek nesillere aktarmak amaçlanmıştır.

Bu amaçla yapılan çalışmamızda Erzurum ve Erzincan İllerinde 2011-2013 yıllarında Nisan ve Ekim ayları arasında sürvey çalışması yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda sebze olarak tüketilen 37 familyada 182 bitki türü tespit edilmiştir. Bu türlerden 99 türün tohum örnekleri alınmıştır. Toplanan bitkilerin herbaryumları hazırlanıp teşhisleri yaptırılmıştır. Bu bitkilerin yöresel adları, bulunduğu yerin adresi, rakımı, enlem ve boylamları, bitkinin kullanılan kısımları, kullanım şekilleri öğrenilerek kayıt altına alınmıştır. Kayıt altına alınan bilgiler, herbaryum örnekleri ve alınan tohum örnekleri Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Gen Bankası ve Türkiye Tohum Gen Bankasına gönderilmiştir

Çalışmamızda, bitkilerin, kök, gövde, sürgün, çiçek, dal, yaprak, tohum ve yumru gibi kısımlarını sebze olarak tüketildiği, bitkinin yenilen kısımlarının yöreden yöreye farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bölgede tespit edilen bu bitki türleri taze olarak tüketildiği gibi, kurutarak, salamura edilerek, turşuya işlenerek, dondurularak veya konserve şeklinde muhafaza ederek uzun süre tüketilmektedir. Yöre halkı tespit edilen bitkileri genellikle, çiğ (salata), yemek, sarma, çorba, börek içi, 1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN

70

turşu, reçel olarak değerlendirmektedir. Bu bitki türlerinden bazılarının ise aynı zamanda, baharat olarak, tat ve koku vermek için, çay olarak ve tedavi amacı ile de kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Doğu Anadolu Bölgesi, yabani bitkiler, sebze, kullanım şekilleri

Determination of Wild Plant Species Consumed as Vegetable in the East Anatolia Region

With this project, it is aimed to identify natural plant species consumed as a vegetable, make their diagnosis, determine their usage forms to hand on materials to future generations without causing extinction by being achieved seed samples from plants for preservation. Herbarium of plants collected

In our study with this aim, in Erzurum and Erzincan provinces, surveys were made between Aprill and October in 2011-2013. As a result of this study, 182 plant species in 37 families consumed as a vegetable were determined. Among these species, seed samples of 99 species were received. Herbarium of plants collected, was prepared and was had their diagnostics made. The local names, location address, altitude, latitude and longitude, used parts of these plants was determined and recorded. The information recorded, herbarium samples and received seed samples were sent to Aegean Agricultural Research Institute National Gene Bank and Turkey Seed Gene Bank.

In our study, it was established that the edible parts of the plant which their parts such as plants, roots, stems, shoots, flowers, branches, leaves, seeds and tubers were consumed as a vegetable, differed from place to place. These plant species identified in the area were consumed as fresh as well as drying, salted, treated with pickle, frozen and maintaining canned form for along time. Local people, generally consume identified

71

plants as raw (salads), meal wrap, soup, pie house, pickles, jams. Also it was determined that some of these plants at the same time were used as a spice to taste and smell, hot drinks, and with the aim of treatment.

Key Words: Anatolia, wild plant species, vegatable, from of consumption

72

KARAERİK ÜZÜM ÇEŞİDİNDE KLON SELEKSİYONU

BİROL KARADOĞAN(1) NALAN NAZAN KALKAN(1)

SELAHADDİN ALBAYRAK(1) MEHMET HÜSREV ÖZ(1)

Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi içerisinde yer alan Erzincan ilinin standart sofralık üzüm çeşidi olan Karaerik’de verim ve kalitenin artırılması amacıyla klon seleksiyonu çalışmalarına başlanmıştır. Proje üç aşamada tamamlanmıştır. Klon Baş Omca Adaylarının seçimi olan ilk aşama çalışmaları, 1982-1988 yılları arasında Karaerik çeşidinin yaygın olarak yetiştirildiği Üzümlü yöresindeki üretici bağlarında yürütülmüştür. Seçilen 40 baş omca adayından alınan çeliklerle projenin ikinci aşaması olan Klon Koleksiyon Bağı kurulmuştur. Tesis aşamasından sonra, 40 klonla kurulan koleksiyon bağında yöntemde belirtilen faaliyetler gerçekleştirilmiş ve yapılan Tartılı Derecelendirme metodu sonucunda en üstün perpormans gösteren 6 klon (13,15, 18, 19, 23, 30) seçilmiştir. Seçilen klonların her birinden alınan çelikler köklendirilmiş ve projenin son aşaması olan Klon Mukayese Bağı, her klon 4 tekerrür ve her tekerrürde 10 omca olacak şekilde 2.0 x 2.0 metre aralık mesafe ile Kurum arazisinde tesis edilmiştir. Klon adaylarından 2010-2013 yılları arasında, yaş üzüm verimi, ortalama salkım sayısı, ortalama salkım ağırlığı, 100 tane ağırlığı, olgunluk indisi, budama artığı ağırlığı ve duyusal analizlere ait değerler alınmıştır. Sonuçta her klon için toplam değerler hesaplanarak sofralık amaçlı 23 ve 18 nolu klonlar en yüksek perforfansı gösterdikleri için seçilmişlerdir.

Anahtar Kelimeler: Asma (Vitis vinifera L.),Erzincan, Karaerik, Klon, Seleksiyon


Clone Selection in Karaerik Grape Cultivar

North in the Eastern Anatolia Region, which is located in Erzincan province standard of table grape varieties in order to increase the efficiency and quality Karaerik has begun work on clonal selection. The project was completed in three stages. Chief clone of the first stage of work is the selection of candidates, Grape widely grown varieties of Karaerik bond between the years 1982-1988 was carried out at producers in the region. The second phase of the project with the Clone Collection Look steel taken from the selected 40 candidates per vine was established. After the installation phase, 40 were carried out activities specified in the method of collection was founded Clone and look at the results made Weighted Rating method exhibited the highest perpormans 6 clones (13,15, 18, 19, 23, 30) have been selected. Clone Comparative Look selected has rooted the cuttings taken from each of the clones and the last stage of the project, each clone with four replications and each replicate to be 10 ohm 2.0 x 2.0 meter interval within the Authority was established in the land. Between the years 2010-2013 the candidate clone, fresh grape yield, average number of clusters, average cluster weight, 100 seed weight, maturity index, prunings are taken to the weight and value of sensory analysis. The result table for 23, 18 and 19 the total value calculated for each clone clones are selected because they showed the highest perforfans.

Key Words: Clon, Erzincan,Grapevine (Vitis vinifera L.), Karaerik, Selection

74

SAKI ELMASININ KLON SELEKSİYONU YOLUYLA ISLAHI II

Salih KESKİN(1) Özkan KAYA(1) İsmail ESMEK(1)

Esra DORUKOĞLU(1) Hüseyin VURGUN(1)

H. Murat ÜNLÜ(1) Dr. Adnan DOĞAN(2) Gökhan KIZILCI(1)

Bu çalışma; 1999-2001 yılları arasında tamamlanmış olan ‘Sakı Elmasının Klon Seleksiyonu Yoluyla Islahı I’ projesinin ikinci aşamasını kapsamaktadır. Çalışmanın ilk aşamasında 7 Sakı elma tipi (24-M1, 24-M6, 24-M12, 24-M31, 24-M38, 24-Ü6 ve 24-Ü9) ümitvar olarak seçilmiştir. Seçilen bu tipler 3 elma klon anacına (M9, MM106 ve MM111) aşılanmış ve 2003 yılında bahçe tesisi yapılarak Seleksiyon II aşamasına geçilmiştir.

Seleksiyon II aşamasında; 2003-2014 yılları arasında, M 9, MM 106 ve MM 111 anaçları üzerine aşılı olan tiplerin verim değerleri alınmış, fenolojik gözlemler ile teknolojik ve pomolojik ölçümler yapılmıştır. Tipler verimlilik, kalite, periyodisite durumu, meyve iriliği (eni), SÇKM, yağlanma miktarı ve meyve eti sertliği yönüyle değiştirilmiş tartılı derecelendirme metoduna göre değerlendirilmişlerdir. Kümülatif olarak en verimli tiplerin M 9 anacı üzerinde 17806 kg/da ile 24 M-1 tipi, MM 106 anacı üzerinde 22324 kg/da ile 24 Ü-9 ile 22086 kg/da ile 24 M-1 tipleri, MM 111 anacı üzerinde ise 10121 kg/da ile 24 Ü-9 tipi olduğu tespit edilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucu M 9 anacı üzerinde 24 M-1 tipi, MM 106 anacı üzerinde 24 M-1 ve 24 Ü-9 tipleri, MM 111 anacı üzerinde ise 24 Ü-6 tipi en yüksek puanı alarak ön plana çıkmışlardır. Ön plana çıkan bu tiplerin ortalama meyve ağırlıkları sırasıyla M9 anacı üzerinde öne çıkan tipin meyve ağırlığı 137,47g, MM 106 anacı üzerinde öne çıkan tiplerin meyve ağırlıkları 150,98 g ve140,33 g, MM 111 anacı üzerinde öne çıkan tipin ise 156,35g olarak tespit edilmiştir. Bu tiplerin

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA

75

meyve iriliklerinin ise, M 9 anacı üzerinde 71,06 mm MM 106 anacında 70,98 ve 70,43 mm, MM 111 anacı üzerinde 69,07 ve 71,43mm olarak tespit edilmiştir.24 Ü-6 tipi MM 111 anacı üzerinde en yüksek puanı almış olmasına rağmen, 24 Ü-9 tipinin yıllar itibariyle bütün özellikleri yönüyle stabil olması ve diğer anaçlar üzerinde de ilk ikide bulunması nedeniyle 24 M-1 ve 24 Ü-9 tipleri çeşit olmaya aday klonlar olarak değerlendirilmiştir.

İkinci aşama sonunda öne çıkan bu klonların (tiplerin) tescil işlemleri başlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler : Anaç, Elma (Malus communis L . ), Islah, Klon, Sakı, Seleksiyon

Breeding Via Clone Selection of Sakı Apple Cultivar II

This study include second stages of Project belonging to "Breeding via Clone Selection of Sakı Apple Cultivar I" completed in 1999-2001. In first stage of the study, 7 Sakı types (24-M1, 24-M6, 24-M12, 24-M31, 24-M38, 24-Ü6 and 24-Ü9) were selected as promising. Selected types were grafted on 3 apple rootstocks (M9, MM106 and MM111) and passed into Selection II stage by being established orchard.

In selection II stage; in 2003-2014, yield quantities of types grafted on M 9, MM 106 and MM 111 were achieved, and phenological abservations along with technological and pomological measurements were made. Types were evaluated according to the method of amended weighed ratings with the aspect of yield, quality, periodicity condition, fruit size (width), solid soluble, oil content and fruit firmness. It was determined that cumulatively, the most productive types were 24M-1 type with 17806 kg/da on M9 rootstock, 24 Ü-9 type with 22086 kg/da on MM106 rootstock and 1021kg/da on MM111. As a result of this evaluations, 24M-1 type on M9 rootstock 24M-1 and 24 Ü-9 types on MM106

76

rotstock and 24 Ü-9 type on MM111 had highest scores. Average fruit weights of these prominant types were 137,47 g which belonged to the first one on M9 rootstock, 150,98 g the first one on MM106 and 140,33 g the first one on MM111. As for fruit sizes, it was determined that they were 71.06mm on M9 rootstock, 70, 98 and 70,43 mm on MM106 rootstock and 69,07 and 71,43mm on MM111 rootstock. Although 24 Ü-6 type on MM111 rootstock had highest score, 24 M-1 and 24 Ü-9 types were evaluated as candidate clones, since it was stable with the aspect of all features and second place on other rootstocks. In the result of second stage, it will be got registration process of these clones begun.

Key Words: Rootstock, Apple (Malus communis L. ) , Breeding, Clone, Sakı, Selection

77

TÜRKİYE KLONAL ELMA-ARMUT ANAÇLARININ GELİŞTİRİLMESİ

Hüseyin VURGUN(1) Hakan Murat ÜNLÜ(1)

İsmail ESMEK(1) Zakine KADIOĞLU(1) Salih KESKİN(1) Ömer TOHMA(1) Özkan BOZBEK(1) Rafet ASLANTAŞ(2)

Türkiye, özel ekolojilerde ve modern meyve yetiştiriciliğinin yapılmadığı/yapılamadığı yörelerde birçok meyve türü ve bu türlere ait çeşit ile ara formları bakımından oldukça zengin popülasyonlara sahiptir. Ülkemizin bu zenginliği, meyve anaç ıslahçılarına damızlık materyal sağlayacak özel bir kaynak durumundadır. Anaç ıslah çalışmaları açısından ülkemiz için en pratik ve belki de en yararlı olanı mevcut populasyonlardan seleksiyon yoluyla uygun klon anaçların belirlenmesidir.

Elma ve armut yetiştiriciliğinde, yüksek verim ve kaliteli ürünün sürdürülebilir anlayışla üretimi konusunda ülkemizde ve bazı ülkelerde önemli darboğazlar bulunmaktadır. Bunlardan biri hiç şüphesiz kuvvetli ve heterojen gelişme gösteren çöğür anaçların kullanımından kaynaklanmaktadır. Bilinen bazı olumsuzluklara rağmen, çöğür anaçların kullanımı halen devam etmektedir. Son yıllarda özellikle elma ve armut yetiştiriciliğinde klonal anaç kullanımı yaygınlaşmasına rağmen, her yer/yöre için henüz istenilen seviyelere ulaşılamamıştır.

Modern meyve yetiştiriciliğinin bir gereği olarak kültür çeşitleri ile iyi uyuşan, farklı gelişme kuvvetine sahip (bodur, yarı bodur, kuvvetli), değişik ekolojik şartlara uyum kabiliyeti yüksek, meyve olgunlaşma süresi ve kalitesine olumlu yönde etki eden, biyotik ve abiyotik stres şartlarına dayanıklılığı yüksek anaçlara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu 1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ERZURUM

78

kapsamda, Bölgenin elma ve armut populasyonu içerisinden kıymetli anaçlık özelliği gösteren genotiplerin tespiti ve özelliklerinin belirlenmesine yönelik olarak müdürlüğümüzce 2007 yılında proje çalışmalarına başlanılmıştır. Bugüne kadar sürvey çalışmaları esnasında belirlenen genotiplerden konumları ve durumları itibariyle dönemine göre aşı kalemi, çelik, dip sürgünü veya risk taşıyan genotiplerin bizzat kendisi alınarak çalışmada kullanılmak üzere Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu arazisinde 31 armut genotipi, 76 elma genotipi stool-bed layering sistem kurularak muhafaza edilmektedir. Tespit edilen üstün özellikli elma ve armut genotipleri ile standart klon anaçları mukayeseli olarak aynı şartlarda yetiştirilerek anaçlık testlerine tabi tutulacaktır.

Projenin 1. aşaması Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü ve Eğirdir Meyvecilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğünde yürütülmüş ve sonuç raporu yazılmıştır. Erzincan ve Yalova lokasyonunda yürütülmesi düşünülen projenin 2. aşaması için Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü tarafından teklif projesi hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Elma (Malus spp.), Armut (Pyrus spp.) klonal anaç ıslahı, ex-situ muhafaza, genetik kaynak,

The Development of Clonal Apple-Pear Rootstocks in Turkey

Turkey is region of homeland of apple and pear. Many species, cultivars, eco-types and types appear in the area depending on very old historical fruit culture. Important variations are in terms of plant development, shoot and leaf figure and fruit properties. Although there are studies on cultivar breeding in the region, there is no any study on rootstock in the

79

region and our county. Natural sources has not be enough used in our country so far.

Turkey is very reach in terms of fruit species and cultivars and is gene center in point of these fruits. The species and cultivars grown in our country provide stud sources for fruit breeding programs.

The best study for determining clonal rootstock for fruit breeding programs in our country is selection making from fruit population.

Using sampling stock negatively effects on fruit quality, yield, increasing prime cost and cultural management of apple and pear in our country. But, sampling stock is currently used even if its negative effects. Recently, clonal stock is used for fruit culture in apple and pear, but it is not enough.

Using dwarf, semi dwarf and strong rootstock good adapted for cultural cultivars is fundamental principles for modern fruit growing and effect on quality, yield and resistant of fruit in biotic and a biotic conditions. For this reason, this study will be planned to determine rootstock genotypes and its properties of apple and pear in the region. The project will be made in two steps. Survey study will be in the first step during 2007-2008 and genotype production and determining properties of the plant will be made in the second step during 2009-211. Genotypes will be preserved in our institute. Clonal genotypes will be compared to standard rootstock and then selected genotypes will be used for further fruit programs.

Key Words: Apple (Malus spp.), Pear (Pyrus spp.) clonal rootstock breeding, ex situ conservation, genetic resources, charecterization

80

ERZİNCAN ve GÜMÜŞHANE İLLERİNDE YETİŞTİRİLENILIMAN İKLİM MEYVE TÜRLERİNDE BULUNAN

APHIDIDAE (HEMIPTERA) TÜRLERİ, YOĞUNLUKLARI,DOĞAL DÜŞMANLARI VE SEKONDER KONUKÇULARININ

BELİRLENMESİ

İsmail ALASERHAT(1) Prof. Dr. Şaban GÜÇLÜ(2)

Bu araştırma, 2011-2013 yıllarında Erzincan ve Gümüşhane illerinde yetiştirilen yumuşak çekirdekli, sert çekirdekli ve sert kabuklu meyve türlerinden armut, ayva, badem, ceviz, elma, erik, kayısı, kızılcık, kiraz, mahlep, şeftali ve vişne ağaçlarında bulunan Aphididae familyası türleri, bunların doğal düşmanlarının, ara konukçularının ve popülasyon yoğunluklarının tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın ana materyalini; çalışmaların yürütüldüğü Erzincan ve Gümüşhane illerinde yoğun olarak yetiştirilen ılıman iklim meyve türlerinden armut, ayva, badem, ceviz, elma, erik, şeftali, kayısı, kızılcık, kiraz, mahlep ve vişne ağaçları ile bunlar üzerinde bulunan yaprakbiti türleri, sekonder konukçuları ve bu türler üzerinde bulunan predatör, parazitoit ve entomopatojenler oluşturmuştur. Çalışmalar; yaprakbiti türlerinin belirlenmesi, yaprakbiti yoğunluklarının belirlenmesi, predatörlerin belirlenmesi, parazitoitlerin ve etkinliklerinin belirlenmesi, sekonder konukçuların belirlenmesi, entomopataojen fungusların elde edilmesi, yaprakbitlerinin preparasyonu ve teşhis olmak üzere 8 kısımda gerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın sonuçlarına göre, Erzincan ve Gümüşhane illerinde yetiştirilen ılıman iklim meyve türleri üzerinde, 24 yaprakbiti türü, 65 predatör tür, 11 parazitoit tür belirlenmiş ve 15 fungus cins ya da türü


81

izole edilmiştir. Ayrıca çalışma sonucunda yaprakbiti türlerinin 13 sekonder konukçusu belirlenmiş ve yaprakbitlerinin en çok güney yönde popülasyon oluşturdukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Erzincan, Gümüşhane, ılıman iklim meyve türleri, yaprakbiti, doğal düşman, popülasyon, sekonder konukçu

The determination of Aphid (Hemiptera: Aphididae) Species and Their Population Densities, Natural Enemies and Secondary Hosts on Temperate Fruit Species Grown in Erzincan and Gümüşhane

Provinces.

This study was carried out to determine the species belonging to the Aphididae family species and their natural enemies, secondary hosts and population density obtained from the pome, stone and nuts fruit species such as pear, quince, almond, walnut, apple, plum, apricot, cranberry, sweet cherry, mahaleb, peach and cherry trees in Erzincan and Gümüşhane provinces in 2011-2013. The main materials of this study were pome, stone and nuts fruit species such as pear, quince, almond, walnut, apple, plum, apricot, cranberry, sweet cherry, mahaleb, peach and cherry trees which naturally growing Erzincan and Gümüşhane provinces and aphid species, secondary hosts, predators, parasitoids and entomopathojens. The investigation was included eight steps; determination of aphid species, density of the aphid population, predators, parasitoits and their activity, secondary hosts, obtaining of entomopathogenic fungi, praparation of aphids and diagnosis studies.

Acording to the results of the study, 24 aphids species, 65 predators species and 11 parasitoids species were determined and 15 fungi genus or species were isolated on temparate fruit species which growning in Erzincan and Gümüşhane provinces. In addition, 13 secondary of aphids

82

hosts identified as a result of study and and aphids population have been identified in the most southern direction.

Key Words: Erzincan, Gümüşhane, temperate fruit species, aphid, natural enemies, population, secondary host

83

ORGANİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ SİSTEMİNDE HEDEFLENMİŞ HASSAS BİYOKONTROL VE TOZLANMANIN

ARTIRILMASI

Serdar TUNCER(1) Zakine KADIOĞLU(1) Prof.Dr.Cafer EKEN(2)

Bal arıları (Apis mellifera L.) çok önemli ürünleri (bal, bal mumu, arı sütü, propolis ve polen) ve tozlaşmaya sağladıkları katkılar ile büyük bir ekonomik öneme sahiptir. Bal arıları farklı bitki türlerinin çiçekleri arasında bakteri ve fungal sporların taşınmasında da rol oynamaktadır. Mikrobiyal biyolojik mücadele etmenlerinin (fungus, bakteri ve virus) kovandan çiçeklere taşınmasında, bal arılarının tasıma yeteneğinin kullanılması bir entomovektör teknolojisi olarak bilinmektedir.

Bal arılarının, antagonistik mikroorganizmaları çiçeklere yaymalarıyla bitki enfeksiyonları azalabilmektedir. Botrytis cinerea Pers. ex Fr. (teleomorf; Botryotinia fuckeliana (de Bary) Whetzel), tüm dünya yüzeyine yayılmış ve 200’den fazla ekonomik öneme sahip bitkide büyük kayıplara yol açabilen, hasat öncesi ve sonrasında görülebilen bir bitki patojenidir. Çilek (Fragariae x ananassa) bitkisine B. cinerea’nın giris yollarından bir tanesi de çiçeklerdir. B. cinerea ile biyolojik mücadele uygulamaları, 1950’li yıllardan beri fungisitlere karsı umut verici bir alternatif olarak düşünülmüştür. Trichoderma ve Clonostachys türleri B. cinerea’nın biyolojik mücadelesinde en fazla çalısılan fungal biyolojik mücadele etmenleridir.

Bu proje kapsamında, organik bitki yetiştiriciliğinde entomovektör (bal arıları) kullanılarak, çilek bitkisinde bioajanların (Gliocladium ve Trichoderma) balarıları ile çiçeklere taşınarak Kurşuni küfün (Botrytis


84

cinerea) önlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, entomovektör teknolojisinin Türkiye’deki ilk uygulaması olan projedir.

Proje Ortakları

University of Helsinki, Finlandiya (Koordinatör)

Agricultural and Environment Center Association Bologna, İtalya

Süleyman Demirel Üniversitesi, Türkiye

Erzincan Bahçe Kültürleri A.E.M, Türkiye

Estonian University of Life Sciences, Tartu, Estonya

Lower Saxony State Institute for Consumer Protection and Food Safety, Celle, Almanya

National Institute of Biology, Ljubljana, Slovenya

University of Ghent, Belçika

Proje Sonuçları,

-Entomovektör teknolojisi kullanılarak tarla denemesi yapılan proje ortağı ülkelerde Kurşuni küf hastalığını önlenmesinde, % 45- 67 oranında biyolojik kontrol sağladığı tespit edilmiştir.

-Biyolojik kontrol uygulamalarının, Kurşuni küf hastalığını önlenmesinde kimyasal fungisitlere eşit veya daha yüksek oranda kontrol sağlamıştır.

-Organik çilek yetiştiriciliğinde pazarlanabilir verimi önemli ölçüde (% 50) oranında artırdığı tespit edilmiştir.

-Entomovektör teknolojisi kullanılarak yapılana çalışma ile çileklerde tozlanma oranının %50 den fazla arttığı tespit edilmiştir.

-Proje hakkında birçok ulusal ve uluslararası medya ve yayın kuruluşlarında haberler yapılmış, çiftçi toplantıları düzenlenmiştir.

85

-Proje çalışmalarında sonucunda, entomovector teknolojisinde kullanılan dispenser ve aparatlar da yenilikler yapılarak daha da etkili hale getirilmiştir.

Anahtar kelimeler: Kurşuniküf, biyolojik mücadele, entomovektör

Targeted Precision Biocontrol And Pollination Enhancement İn Organic Cropping Systems (Bicopoll) (2011-2014)

Organic berry and fruit production suffers heavily from the lack of effective disease and pest management tools, and from inadequate insect pollination at times. As a consequence, the expanding demand on organic berries cannot be filled today. The BICOPOLL project aimed to change this and to improve the yield and quality of organic strawberry production significantly and thus farm economics. We used honeybees to (i) target deliver a biological control agent (fungus antagonist) to the flowers of the target crops (strawberries) to provide control of the problem diseases grey mold (Botrytis cinerea) and to (ii) improve the pollination of this organic horticultural crops. The use of bees has many environmental and economic benefits compared to spraying fungicide like in conventional farming systems. As bees, that actually forage in the target crop, is a key essential requirement for the entomovectoring technology, the main focus of this project was to determine, which factors can affect foraging ranges of honeybees and to examine how to steer the bees to the target crop (strawberry), even if the nectar or pollen rewards are less attractive compared to competitive other plants in the near surrounding. We hypothesized that small hives (number of individual bees per colony) forage closer to their hive and are thus more suitable for the bio-control of less nectar and pollen producing crops (like strawberries) than big hives, with higher numbers of individual bees per colony. Our investigations during 2012 – 2014 showed that on average smaller bee hives showed slightly higher proportions of Fragaria-pollen

86

collecting bees than bigger bee hives based on both population estimates at the beginning and at the end of the investigation period. Thus our scientific hypothesis seems to be supported by our findings. However, before jumping to general conclusions or even recommendations for practical use it is indeed necessary to prove and verify these findings.

Key Words: Botriytis cinerea, biologiocol control, entomovector

87

ERZİNCAN İLİNDE DOMATESTE ERKEN YAPRAK YANIKLIĞI (Alternaria solani) HASTALIĞINA KARŞI TAHMİN UYARI MODELLERİNDEN YARARLANMA

İMKANLARI ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR

Halil Reşat AKBAŞ(1) Serdar TUNCER(1) Yılmaz KARABIÇAK(1)

Dünyanın farklı bölgelerinde çalışan erken uyarı modelleri sıcaklık nem yaprak ıslaklığı yağmur gibi faktörleri kriter alarak çalışmaktadır. Ancak bu modellerin dünyanın farklı bölgelerinde çalışmasında problem yaşandığından modifiye edilerek kullanılmaları ya da bulunulan bölge şatlarına özel yeniden model çalışması yapılması gerekmektedir. Erken uyarı modelleri ilaçlama zamanlarının programlanması ve en uygun zamanda en etkin şekilde ilaçlamalardan sonuç alınabilmesi, ilaçlama sayısının azlatılması nedeniyle önem kazanmaktadır.

Çalışmanın başlangıcında bölgemizde bulunan sebze üretim alanlarında önemli bir yer tutan domates bitkisinin önemli hastalıklarından biri olan Erken yaprak yanıklığı A. solani etmenine karşı TOMCAST, FAST ve P-DAY modeli herhangi bir modifikasyon yapılmadan izlenmiş ve enstitü arazisi içinde kurulan deneme parsellerinde karşılaştırması yapılmıştır.

Proje çalışmalarının ilk yılında TOMCAST ve FAST modellerinden herhangi bir uyarı alınmamış ikinci ve üçüncü yılında ise ilk lezyonların görüldüğü tarihten çok önce uyarı vermiştir. P-DAY proje çalışmalarının ilk 3 yılında hastalık başlangıcını doğru tahmin etmiştir. Çalışmanın ilk 3 yılında 300 P-DAY e kadar hastalık çıkışı görülmemiştir. Meteorolojik tahminlere bağlı olarak P-DAY modelinin ilaçlama aralıklarının belirlenmesi çalışmalarında 3 ve 7 günlük aralıklar kullanılarak çalışma yürütülmüştür.


Proje çalışmalarının ilk iki yılında yüzeysel etkili ilaçlarla yağmurlu periyotlarda penetrasyonu önlemede yeterli sonuç alınamadığından proje çalışmalarının 3. yılında sistemik ilaçlar kullanılarak sonuçlar alınmıştır. Meteorolojik tahminlere göre yağmur öncesi 3 ve 7 gün ara ile ilaçlama yapılan çalışmada P-DAY 3 uygulamasının kullanılmasına karar verilmiştir.

Proje 2 aşamalı olarak planlanmış olup meteorolojik tahminlere göre modifiye edilmiş bu modelin uzun yıllar iklim verileriyle değerlendirilmesi gerektiğinden farklı lokasyonlarda ve mümkün olduğunca farklı iklim varyasyonları değerlendirilerek projenin 2. aşamasında belirlenen modelle ilgili çalışmalar devam edecektir.

Anahtar Kelimeler: Domates, Erken yaprak yanıklığı, Alternaria solani, Erken Uyarı, Erzincan

Investigations on Utulizing Facilities from Forecast Warning Systems Against Tomato Early Blight (Alternaria solani) Disease

in Erzincan Province.

All of the forecast warning models that work in different conuntries on the world are working as temperature, leaf wetness, rain and relative humidity shows criteria. However, owing to the working problems of these models in different regions on the world, it’s neccesery that they be used as modificated model or new model according to region are redesigned. It is important since forecast warning models is programmed and may give the most effective results in convinient time and minimize number of spraying.

In the beginning of the study, TOMCAST, FAST and P-DAY models against Early blight A. solani agent which is signficant disease for tomatoes plant holding an important place in vegetable production areas

89

in our region was tracked without any modification and made their comparation in trial land in instittute.

At the first year of the project, warning was not taken from any one of TOMCAST and FAST models but was taken long before the date lesions were seen in second and third year of project. At the first 3 years of P-DAY studies onset of disease was correctly predicted. In the first 3 years of study, disease didnot seem by 300 P-DAY. In the determining studies of P-DAY model spraying intervals depending on meteorological forecasts, study was conducted by using 3-7 days intervals.

At the first 2 years of project studies, since enough result was not aqcuiered to prevent penetration in rainy periods with contact fungusides, in 3. year of project studies results are obtained by using fungusides. According to meteorological forecasts, in the study aplied spraying with 3 to 7 days intervals before rain, it was decided that P-DAY 3 application was used.

Proje 2 aşamalı olarak planlanmış olup meteorolojik tahminlere göre modifiye edilmiş bu modelin uzun yıllar iklim verileriyle değerlendirilmesi gerektiğinden farklı lokasyonlarda ve mümkün olduğunca farklı iklim varyasyonları değerlendirilerek projenin 2. aşamasında belirlenen modelle ilgili çalışmalar devam edecektir.

This project was planned in 2 stages and since the model modified according to meteorological forecasts, needs to be evaluated with climate data for long years, studies concerned with model determined in 2. stage of project will continue by being evaluated different locations and different climate variations, if possible.

Key words: Tomato Early Blight Alternaria solani Forecasting System Erzincan

90

4

BAĞDA KÜLLEME HASTALIĞI (Erysiphe necator Schw.)’ NA KARŞI FARKLI İLAÇLAMA PROGRAMLARININ

ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ

Selahattin ALBAYRAK(1) Yılmaz KARABIÇAK(1) Serdar TUNCER(1) İsmail ALASERHAT(1) Birol KARADOĞAN(1) N.

Nazan KALKAN(1)

Bu çalışma, Bağ Küllemesi (Erysiphe necator) hastalığına karşı yapılacak kimyasal mücadelede ilk ilaçlama zamanın ve diğer ilaçlama aralıklarının belirlenmesi ile hastalığın mücadelesinde etkili olacak bir ilaçlama programının oluşturulması amacıyla yapılmıştır.

Proje, 2015 yılında, Erzincan ilinin Üzümlü ilçesinde belirlenen hastalıkla bulaşık 4da’lık bir çiftçi bağında, Karaerik üzüm çeşidinde yürütülmüştür. Çalışma, tesadüf blokları deneme deseninde, 4 karakter (Program A, Program B, Program C ve Kontrol) ve 5 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada hastalığın mücadelesine yönelik farklı ilaçlama zamanı ve aralıkları olan Program A, Program B, Program C’ye göre uygulamalar yapılmıştır. Çalışma sonunda, yapılan bu uygulamaların hastalığın mücadelesindeki etkileri istatistiki olarak değerlendirilmiş ve hastalıkla mücadelede en başarılı olan ilaçlama programı belirlenmiştir. Çalışmada tüm uygulamalarda aynı fungisit kullanılmıştır.

Yapılan değerlendirmeler sonucunda uygulamaların etkinliği yaprakta Program A %56,13, Program B %71.86, Program C %77.85; meyvede Program A %61, Program B %85.06, Program C %91.25 olarak belirlenmiştir. Hastalıkla mücadelede en yüksek etkinliği hem yaprakta hem de meyvede Program C’ ye göre yapılan uygulamalar göstermiştir.

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Erzincan91

Anahtar Kelimeler: Asma (Vitis vinifera L.), Bağ Küllemesi (Erysiphe necator Schw.), Kimyasal mücadele, Erzincan.

The Determination of Efficıency Of Different Spraying Programs To Powdery Mildew (Erysiphe Necator Schw.) in Vineyard

This study was made to form a spray program to be effective in disease control and determinate first spraying time and other spraying intervals in the chemical control to Powdery Mildew(E. necator) disease.

The project was conducted in the farmers vineyard with 4da Karaerik grape cultivar infected with disease in Üzümlü district of Erzincan province in 2015. Trial was established as 4 characters (Program A, Program B, Program C and control) with 5 replicates in randomized block design. In the study, applications were made according to Program A, Program B, Program C which are different spraying time and intervals for disease struggling. In the result of study, effects in the disease struggle of these applications were statistically evaluated and the most successful spraying program was determined at struggle with disease. Same fungusit was used during all application in the study.

In the result of the evaluations, efficiency of applications were determined as %56,13 for Program A, %71,86 for Program B, %77,85 for Program C in leaf and %61 for Program A, %85.06 for Program B, %91.25 for Program C in fruit. Both in leaf and in fruit, the applications according to program C exhibited the most efficiency at struggle with disease.

Key Words: Grapevine (Vitis vinifera L.), Powdery Mildew (Erysiphe necator Schw.), Chemical control, Erzincan.

92

ASMA GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ

İsmail ESMEK(1) Nalan Nazan KALKAN(1)

Birol KARADOĞAN(1) Hüseyin VURGUN(1)

Hakan Murat ÜNLÜ(1) Mehmet Hüsrev ÖZ(1)

Ömer TOHMA(1) Selahattin ALBAYRAK(1)

Ülkemiz zengin bir bitkisel çeşitliliğe sahip olup, doğal bitki kaynakları açısından önem taşımaktadır. Son zamanlarda kayda değer çok önemli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu zenginlik büyük bir tehdit altındadır. Tarım ve ormancılık, sanayileşme, su kaynaklarının kullanımı gibi uygulamalar doğal habitatlar üzerinde baskı oluşturmaktadır.

Proje, 1994 yılında Doğu Anadolu Meyve-Bağ Genetik Kaynakları Araştırma Projesi adıyla başlamış ve 2006 yılında Program Değerlendirme Toplantıları'nda alınan kararlar gereği Doğu Anadolu Bağ Genetik Kaynakları ismiyle devam etmiş olup 2010 yılında ara sonuç raporu sunulmuştur. 2013 yılı Program Değerlendirme Toplantıları'nda alınan kararlar gereği de Asma Genetik Kaynakları olarak devam etmektedir. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü'nün sorumluluk alanına giren bölgelerde sahip olduğumuz asma genetik kaynaklarının sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırıcılara sağlanması projenin amacını oluşturmaktadır. Bahsedilen bölgeler içerisinde yayılış gösteren yabani asma türleri ve tipleri, yöresel veya gelişmiş çeşitler ile Erzincan Merkez İlçeye bağlı Bahçeliköy'de bulunan muhafaza bağı projenin materyalini oluşturmaktadır. Rapor döneminde koleksiyon bağında bulunan 47 üzüm tipine 7 üzüm tipi ilave edilmiş olup, koleksiyon bağında toplam 54 adet üzüm tipi mevcuttur. Gümüşhane ilinde yapılan sürvey çalışmaları sonucu 2014 yılında tespit edilen 15 adet üzüm tipinin köklendirme çalışmaları da 2015 yılında tamamlanmış ve 2016 yılı 1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN

93

ilkbahar döneminde koleksiyon bağına dikimlerinin yapılması planlanmaktadır. Koleksiyon bağında mevcut olan genotiplerden, ampelografi yapılmasına olanak sağlayan 40 adedinin ampelografik tanımlama çalışmaları, Uluslararası V. Üzüm Islahı Sempozyumu'nda kabul edilen “Minimal Descriptor List for Grapevine Varieties” adıyla yayınlanan ve OIV’nin 39 karakterini kapsayan yöntem kullanılarak yapılmıştır. Toplama, muhafaza ve ampelografi çalışmaları devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Asma, Erzincan, Ex-situ-Muhafaza, Genetik-Kaynak, Üzüm çeşidi ve tipi,

Vineyard Genetic Resources Project

Our country with rich plant diversity is important in terms of natural plant sources. Recently, although there have been remarkable important studies, this wealth is under great threat. Applications such as use of water resources, agriculture and forestry and industrialization put pressure on natural habitats.

Project, started with name of Eastern Anatolia Fruit-Vineyard Genetic Resources Research Project and search results report of project continued with the name of Eastern Anatolia Vineyard Genetic Resources in the result of decisions taken in Program Assessment Meetings in 2006, was submitted. It has been continuing with the name of Vineyard Genetic Resources in the result of decisions taken in Program Assessment Meetings in 2013. Survey, the collection, conservation, evaluation, processing and provision of necessary information to the researchers of vine genetic resources we have in the regions within responsibility areas of Erzincan Horticultural Research Institute in areas falling are the objective of the project. Conservation vineyard in Bahçeliköy Erzincan Central District due to together with local or improved varieties Wild vine species and types spreading in the regions constitutes materials of

94

the project. 7 types were added on 47 types of grape vines in the collection vineyard in the reporting period and total 54 types of grapes in collection vineyard were available. Rooting studies of identified 15 grape types in 2014 in the result of the study surveys conducted in Gümüşhane province were completed in 2015 and in 2016 spring period, plantings of grapes were planned to be made to the collection vineyard. Ampelographic identification studies of 40 unit types allowing ampelography to be performed from genotypes which are available in the collection vineyard, were made by being used method covering 39 characters of OIV and published by the name of “Minimal Descriptor List for Grapevine Varieties” accepted in V. International Symposium on Grape Breeding. Studies of collection, storage and ampelography continues.

Key Words: Vine, Erzincan, Ex-situ- Conservation, Genetic-Source, Grape varieties and types

95

ERZİNCAN VE GÜMÜŞHANE İLİ DUTLARININ SELEKSİYON YOLUYLA ISLAHI I

Salih KESKİN(1) Özkan KAYA(1)

Ömer TOHMA(1) Esra DORUKOĞLU(1)

Araştırma 2011-2015 yılları arasında Gümüşhane ili merkez, Kürtün ve Torul ilçe ve köyleri ile Erzincan ili merkez, Kemah, Kemaliye ve Üzümlü ilçe ve köylerinde bulunan dut popülasyonu içerisinden ıslah amaçlarına uygun dut (Morus spp.) genotiplerini seçmek amacıyla yürütülmüştür. Çalışmada amaca uygun olan dut genotiplerini seçmek ve çeşit haline getirmek amacıyla yürütülmüştür. Proje iki aşamalı olarak planlanmış ve birinci aşamada çalışma alanları gezilmiş ve ıslah amaçlarına uygun olduğu düşünülen, sağlıklı, verimli ve meyve kalitesi iyi olan üstün vasıflı dut (Morus spp.) genotipleri belirlenmiştir. Gümüşhane’de yürütülen kısımda (2011-2012 yılları arası) birinci yıl 62, ikinci yıl ise 54 dut genotipinden meyve örnekleri alınmıştır. Yapılan ölçüm ve analizler sonucunda 9 sofralık,10 pekmezlik ve 13 kurutmalık kullanıma uygun dut genotipi ümitvar olarak görülmüştür. Erzincan’da yapılan çalışmalarda ise (2013-2015 yılları arası) birinci yıl 31, ikinci ve üçüncü yıl 34 dut genotipi olmak üzere toplam 65 genotipten meyve örnekleri alınmıştır. Araştırmada genotipler sofralık, kurutmalık ve pekmezlik olarak üç ayrı kullanıma uygun ıslah amacına göre değiştirilmiş tartılı derecelendirmeye tabi tutulmuş ve seçilmiştir. Kurutmalık kulanım için verim, meyve iriliği, meyve kuru rengi, kuru randımanı, sofralık kullanım için verim, meyve iriliği, SÇKM, tat ve aroma, pekmezlik için ise verim, tat ve aroma meyve suyu randımanı ve SÇKM tartılı derecelendirmedeki ıslah kriterleri olarak ele alınmıştır.

Yapılan değerlendirmeler sonucunda 9 sofralık, 5 kurutmalık ve 8 pekmezlik kullanıma uygun genotip ümitvar olarak görülmüş ve seleksiyon II aşamasına aktarılmıştır. 1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN

96

Gümüşhane populasyonundan seçilen genotiplerin tamamının beyaz dut (Morus alba L.), Erzincan popülasyonundan ümitvar görülen genotiplerden 1 genotip mor-kırmızı dut (Morus rubra L.), 1 genotip karadut (Morus nigra L.), 23 genotipin ise beyaz dut (Morus alba L.) olduğu tespit edilmiştir.

Gümüşhane’de incelenen genotiplerin akrabalık düzeyleri de ISSR-PCR metodu ile belirlenmiştir. Mini-CTAB yöntemi kullanılarak izole edilen DNA’larla ISSR-PCR çalışmaları yürütülmüştür. Çalışmada UBC-ISSR primeri kullanılarak genotipler arası polimorfizm düzeyleri incelenmiştir. Kullanılan 15 adet primerin 8 adedi çalışmış 95’i polimorfik olan toplam 106 adet band oluşturmuştur. Primer başına elde edilen band sayısı 7 (ISSR 807) ile 18 (ISSR 835) arasında değişirken, ortalama bant sayısı 13,25 olarak belirlenmiştir. Primerlerin polimorfizm oranı ortalama%89,5 olarak bulunmuştur. En yüksek polimorfizm oranı 807 nolu primerden (%100), en düşük ise 841 nolu primerden (%80) elde edilmiştir. Genotipler arası benzerlik ve farklılıklar moleküler düzeyde çalışılmış, benzerlik katsayısı kullanılarak Temel Koordinatlar Analizi yapılmış ve UPGMA dendrogram elde edilmiştir. Elde edilen dendrograma göre genotipler arasındaki genetik benzerlik indeksinin 0,54–1,00 arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. 83 dut genotipi genetik benzerlik açısından incelendiğinde, TO 25 ve TO 39 no’lu genotiplerin aynı genotipler olduğu tespit edilmiştir (1,00). Moleküler tarama sonuçlarından elde edilen dendograma göre dut genotipleri temel olarak iki ana gruba ayrılmıştır. Lokasyonlar arasında yapılan analizlerde ise Kürtün ve Torul ilçelerindeki genotiplerin Gümüşhane merkezde bulunan genotiplere göre birbirlerine daha yakın akraba oldukları tespit edilmiştir. Lokasyonlar arasında en uzak akrabalığın Gümüşhane Mescitli ile Gümüşkaya köyünden alınan genotipler arasında (0,050), en yakın akrabalık ise Kürtün Hanyanı ile Torul Bahçelik’ten alınan genotipler arasında olduğu (0,926) tespit edilmiştir.

97

Ayrıca incelenen genotiplerin meyvelerinde ikinci yılın sonunda makro ve mikro besin elementi analizleri de yapılmıştır.

Projenin Gümüşhane çalışmaları Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’nde ‘Gümüşhane ili dutlarının seçimi ve moleküler karakterizasyonu’ adında doktora tezi olarak yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Seleksiyon, Dut (Morus spp.), DNA, Erzincan, Gümüşhane, ISSR-PCR.

Selection Breeding of Morus Sp. In Erzincan and Gümüşhane Provinces

This project was conducted to select suitable mullberry (Morus spp.) genotips to breading within mulberry population in the centre, Torul and kürtün towns and their villages of Gumushane province, to perform their molecular characterizations and make varieties between 2011-2015 years. Projects planned in two stages and and in the first stage study areas were visited and healthy, productive, superior quality mulberry (Morus spp.) genotips which are thought to be appropriate to the breeding goals and has good fruit quality were determined. In the result of measurments and analysis, 47 mulberry genotps seemed to be promising and they were transferred to selection stage II.

In the study, genotips were established according to breeding goal which is suitable for three different usages as table, dried and molasses, subjected to weigh ratings and selected. Yield, fruit size, dried fruit color, dried efficiency, for dried usage, fruit size, soluble solid, taste and aroma yield for table usage and yield, taste and aroma, fruit juice content and soluble solid for molasses were considerated as breeding criterias in weigh rating.

All of the selected genotypes in the population were found to be white mulberry (Morus alba L.). Macro and micro nutrientanalyzes in the fruits

98

of genotypes examined were carried out at the end of the second year. Affinity levels of genotypes were determined by the ISSR-PCR method. With DNAs isolated by using the mini-CTAB method, ISSR-PCR studies were conducted. In this study, polymorphism levels between genotypes were examined by using UBC-ISP primers. 8 of 15 primers worked and 106 bands, 95 of which are polymorphic were occured. While the number of band obtained from per Primer changed between 7 (ISSR 807) and 18 (ISSR 835, the average number of band was determined to be 13,25. The average rate of polymorphism of the primers was established to be 89.5%. The highest rate of polymorphism (100%) was achieved from no. 807 primer and the lowest rate (80%) from no.841 primer. Similarities and differences among genotypes were studied at the molecular level, Basic Coordinate Analysis was made by using the similarity coefficient and UPGMA dendrogram was obtained. According to the dendogram, the genetic similarity index between genotypes was observed to change between 0,54–1,00. 83 mulberry genotypes were examined in termsof genetic similarities, no. TO 25 and TO 39 genotips were found to be same genotips (1,00). According to the dendogram obtained from molecular screening results, mulberry genotypes are basically divided into two main groups. In the analysis conducted among locations, it was established that genotypes in Kürtün and Torul towns they are more closely related to each other according to the genotypes in the Center of Gümüşhane. It was found that whereas the most distant relativity among locations were among genotips taken from Mescitli and Gümüşkaya villages of Gümüşhane province, the closest relativity were among genotips taken from Hanyanı site of Kürtün town and Bahçelik village of Torul town.

Key Words: Selection, Mulberry (Morus spp.), ISSR-PCR, DNA, Erzincan, Gümüşhane

99

TÜRKİYE FRİTİLLARİA L. TÜRLERİNDE ÇEŞİT GELİŞTİRME VE YENİ ÇEŞİTLERİN SEKTÖRE

KAZANDIRILMASI (TÜBİTAK 110G007)

Meral Aslay(1)

Bu çalışma TÜBİTAK destekli 110G007 nolu proje kapsamında Türkiye Fritillaria (ters lale) türlerinde çeşit geliştirmek ve süs bitkileri sektörüne kazandırmak amacıyla 2010-2015 yılları arasında yürütülmüştür. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsünde daha önce mevcut olan 16 Fritillaria türünü içeren gen havuzunu genişletmek amacıyla arazi çalışmaları yapılmış ve gen havuzundaki tür sayısı 46’ya çıkarılmıştır. Ters lale cinsinde çeşit geliştirmek için ıslah çalışmalarında seleksiyon, melezleme ve mutasyon ıslahı metotları kullanılarak; seleksiyon ıslahı çalışmaları kapsamında türlerin doğal popülasyonlarından 14, melezleme ıslahından 7 adet ve mutasyon çalışmasında 1 olmak üzere toplam 22 ters lale çeşidi geliştirilmiştir.

Geliştirilen çeşitler içerisinden F. imperialis, F. aurea, F.michailovskyi türüne ait olan Vuslat, Aslay, Doğu Güneşi çeşitleri TTSM tarafından “5553 sayılı Tohumluk Yasası” ve “5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanunlara Bağlı Yönetmelik, Tebliğ ve Talimatlar” çerçevesinde ıslahçı hakları koruma altına alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Fritillaria, Ters lale, Islah, Süs bitkileri


Improving Fritillaria L. Species Varieties and Gaining New Varieties to the Sector in Turkey

This work was carried out between 2010-2015 years to develop Fritillaria varieties in Turkey and to gain to the ornamental plant sector with support by TUBITAK No. 110G007. The field studies was conducted to expand the gene pool containing previously 16 species of Fritillaria in Erzincan Horticultural Research Institute, and the number of species in the gene pool has been increased to 46. The selection, hybridization and mutation breeding methods are used to develop varieties in the genus Fritillaria in the breeding work. In the scope of selection breeding work, 14 varieties from natural populations of the species, seven varieties from the hybridization breeding, and one variety from mutation study has been developed.

"Vuslat", "Aslay", and “Doğu Güneşi” varieties belonging to F. imperialis, F. aurea, and F. michailovskyi species were developed. The breeder's rights of these varieties has been put under the protection by TTSM with the frame of "5553 Seed Law" and "5042 Regulations, Notifications and Instructions bound by law related to protect of Breeder's Rights belonging to New Plant Varieties".

Key Words: Fritillaria spp.,Ters lale, Breeding, Ornamental Plants

101

MEYVE GENETİK KAYNAKLARININ TOPLANMASI, MUHAFAZASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Hüseyin VURGUN(1) H.Murat ÜNLÜ(1)

Prof.Dr. Rafet ASLANTAŞ(2) İsmail ESMEK(1) Salih KESKİN(1) Zakine KADIOĞLU(1) M.Hüsrev ÖZ(3) Birol KARADOĞAN(1) Ömer TOHMA(1) Mürüvvet PAMİR(1) Esra DORUKOĞLU(1),

Özkan BOZBEK(1) Selahattin ALBAYRAK(1)

Ülkemiz iki bitki gen merkezi ve üç ana flora merkezi üzerinde bulunduğundan, gerek biyolojik ve gerekse genetik çeşitlilik yönünden önemli bir konumdadır. Bu benzersiz durumundan Türkiye’nin yararlanması ve fayda temin etmesi gerekmektedir. Ancak bu zenginlik değişik faktörler(yapılaşma, endüstrileşme, yangın v.s.) nedeniyle tehdit altındadır. Bitkisel araştırmalar ve bitki ıslah programları için kaynak niteliğinde olan bu çeşitliliğin korunması ve muhafazası zorunludur.

İşte bu nedenlerden dolayı Doğu Anadolu Bölgesinde yayılış gösteren yabani meyve türleri, geçit formları, yöresel veya gelişmiş çeşitlerin sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, üretimi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırıcılara sağlanması amacıyla; Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde proje çalışmalarına 1994 yılında başlanılmış olup 1998, 2007 ve 2011 yıllarında ara sonuç raporları yayınlanmıştır. 2011–2015 yılları arasında Erzurum, Iğdır, Artvin, Gümüşhane, Bitlis, Ardahan ve Van illerinde yapılan sürvey çalışmaları ile 38 dut, 34 elma, 10 armut, 7 ayva, 6 erik, 4 şeftali, 2 kayısı, 7 kiraz ve 1 badem örneği tespit edilmiş ve gerekli materyaller getirilerek aşılama çalışmaları yapılmış ve bir sonraki yıl koleksiyon

1 Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ERZİNCAN2 Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ERZURUM3 Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü KONYA

102

bahçelerine aktarılmıştır. Dut koleksiyon bahçesi 6x6 m, ve diğer koleksiyon bahçeleri 3 ağaç ile 5x4 m olacak şekilde kurulmuştur. Koleksiyon bahçeleri ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Genetik-Kaynak, Meyve, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza

Fruit Genetic Resources Collection, Conservation and Evaluation

Our country is located on two plant genes center and three main flora center, should have an important position in terms of both biological and genetic diversity. This benefit Turkey's case is unique and must provide benefits. However, this wealth of different factors (construction, industrialization, fire, etc.) are threatened. The protection and conservation of this diversity is the source for vegetable research and breeding programs are required.

Here wild fruit species distributed in Eastern Anatolia these reasons, transitional forms, Survey of the local or improved varieties, harvesting, storage, evaluation, production, processing of information and to ensure necessary to investigators; Erzincan Horticultural Research Institute working on the project has started in the year 1994 1998, interim results were published reports in 2007 and 2011. Erzurum between 2011-2015, Iğdır, Artvin, Gumushane, Bitlis, Ardahan, Van 38 mulberry made with surveyors working in the province, 34 apple, 10 pear, 7 quince, 6 plums, 4 peaches, 2 apricots, 7 cherries and 1 almond example have been identified and brought necessary vaccination materials was studied and transferred to a collection of garden next year. Mulberry collection of gardens 6x6 m, garden and other collections were established to be 5x4 m with 3 trees. Studies on the collection of garden continues.

103

Key Words: Genetic-recourses, Fruit, East Anatolia, Ex-situ conservation

104

Doğu Anadolu Bölgesinde Buğdayda Hastalık Yapan … · Web viewSaf hat seleksiyon yöntemi ile...

Documents

Transcript of Doğu Anadolu Bölgesinde Buğdayda Hastalık Yapan … · Web viewSaf hat seleksiyon yöntemi ile...