DOĞANIN RENKLERİ

VE EVRİM

Dr. Vural Yiğit

DOĞAYA GÜZELLİĞİNİ VEREN ONUN

OLAĞANÜSTÜ RENKLERİDİR.

DOĞA’NIN RENGİ, RENGİN DOĞASI

• Doğadaki tüm canlı ve cansız ortamlar renklidir.• Doğanın dili renklerdir.• Yaşamı renkli kılan, yaşamın kendisi kadar

doğanın renkleridir.• Dolaysı ile renk, doğanın kendisidir.• Acaba renksiz bir doğa ve yaşam nasıl olurdu?• Doğanın renkleri, renklerin doğası ile anlam bulur.• Doğanın renklerini ancak ışık ile görebiliriz.

RENK VE IŞIK• Renk, ışığın gözün retinasına

değişik biçimde ulaşması ile ortaya çıkan bir algılamadır.

• Bu algılama, ışığın maddeler üzerine çarpması ve kısmen soğurulup, kısmen yansıması nedeniyle çeşitlilik gösterir.

• Tüm dalga boyları birden aynı anda gözümüze ulaşırsa bunu beyaz, hiç ışık ulaşmazsa siyah olarak algılarız.

Doğal ışık kaynakları

Güneş Ay ve Yıldızlar

Ateş Böceği

Şimşek ve yıldırım

Ayrıca bazı mantarlar ve derinliklerde yaşayan balıklarda ışık yayarlar.

Işığın Renkleri

KırmızıTuruncu

SarıYeşilMavi

LacivertMor

Güneş ışığı 7 renkten oluşur.

İnsanlar bazı dalga boylarını renk olarak algılarlar

• Görünür ışık bir cam prizmadan geçirilirse kırılır ve farklı dalga boylarında ayrılır.

• Gözümüz bu dalga boylarını farklı renkler olarak algılar.

AM

FM

TV

Radar

İnfrared

Görünür ışık

UV

Cisimler üzerlerine düşen ışığın içindeki dalga boylarının bir kısmını emerken bir kısmını yansıtırlar. Renk olgusu yansıtılan dalga boyuna göre ortaya çıkar.

Elma Limon

Örneğin elma 600-700 nm dalga boyundaki ışığı yansıttığı için kırmızı, limon 500-550 nm dalga boyundaki ışığı yansıttığı için sarı olarak algılanır.

Işığın Ana Renkleri• Işığın Ana renkleri; Kırmızı, Mavi ve yeşildir:• İki ana rengin karışımıyla ortaya çıkan ara

renkler, karışıma katılmayan ana tamamlayıcısı olur.

Mavi ve kırmızı karışımı pembe (magenta )

Mavi ve yeşil karışımı , Açık Mavi; (cyan )

Üç rengin karışımı;

BeyazKırmızı ve yeşil k; Sarı

En kısa dalga boylu mavi ışınlar atmosferin üst tabakalarındaki küçük parçacılar tarafından hemen saçılırlar. Fakat kırmızı ışık daha büyük dalga boylu ışık olduğundan günbatımında gözlenir.

GÖKYÜZÜ NEDEN MAVİDİR?

Gözlemci Gündoğumu-Günbatımı

• Deniz suyu güneş ışığının kırmızı ve kırmızıya yakın tonlarını soğurur ve mavi ve maviye yakın tonlarını yansıtır. Dolayısıyla denizler de mavi görünür.

Gökkuşağı, güneş ışınlarının yağmur damlalarında kırılmasıyla gökyüzünde meydana gelen ışık tayfıdır.

Bitkiler Neden Yeşildir?

• Bitkiler, ışık enerjisini emer ve şeker (gıda besini) şeklinde kimyasal enerjiye dönüştürür.

• Klorofil, Yeşili mavi ve kırmızı ışığı emen önemli bir moleküldür.

Yeşil Yapraklar Neden Sararır?

• Sonbaharda, güneş ışığı yeterli miktarda olmadığı için bitkiler yeşil rengi veren klorofil maddesini üretemez ve yapraklar sarı, kahverengi ve kırmızı görülmeye başlar.

• Bir anda yemyeşil ağaçların sararmaya başlamasının ve bize başka bir güzellik sunmasının nedeni budur.

Bazı Deniz Canlıları Neden Kımızı?

• Karadaki gibi denizdeki yaşam da yeşil Bitkilerin Fotosentez olayına bağlıdır.

• Güneş ışığı, denizdeki bitkilerin ve canlıların renk dağılımında belirleyici rol oynar.

• Işık görmeyen derinliklerde, durum çok farklıdır.

EVRİM SÜRECİ• Evrim, biyolojide canlı türlerinin, kuşaklar boyu kalıtsal

değişime uğrayarak farklı özellikler kazanma süreçleridir. Evrimim ögeleri:

• Çevresel etmenler,• Mutasyon, • Değişimler(Varyasyon), • Çevreye uyum(adaptasyon)• Gen akışı, • Genetik sürüklenme • Yapay seçilim,• Doğal seçilimdir.

EVRİM VE RENK• Evrim sırasına göre mavi rengin görüşü en eskisidir.

Birçok atamız mavi rengi ayırt etmeyi öğrenmişti. ,• Köken birliği olduğundan, mavi renk algısı bütün

canlılarda aynı olmalıdır. • Ancak diğer renklerde (kırmızı ve yeşil) farklar

olabilir. • Renk algısı memeliler, primatlar, kuşlar,

sürüngenler, balıklar ve amfibilerde değişik olabilir.• Türler birbirinden ayrıldıktan sonra bağımsız olarak

renk algısı geliştirdiler.

GÖZÜN EVRİMİ• Işık, gözün evrim geçirerek

gelişmesi, birçok canlının yaşamında önemli rol oynar.

• Canlılar besinlerini ararken, düşmanlarını tanırken, partnerlerini seçerken ve doğanın tehlikelerinden kaçınırken öncelikle renklerden yararlanır.

• Bu durum, milyonlarca yılda gerçekleşen bir evrimin sonucudur.

MUTASYONLAR• Mutasyon, Çevresel ve

genetik etmenler ile canlının DNA yapısının bozulmasıdır.

• Örneğin, bir mutasyon, parlak yeşil genine sahip ebeveynlerin kahverengi genine sahip olan döller vermesine neden olabilir.

• Böyle bir durum ise, kahverengi böcek genlerinin popülasyonda daha sık rastlanır hale gelmelerine neden olacaktır.

ÇEVREYE UYUM(ADAPTASYON)

• Canlıların yaşamlarını devam ettirebilmek için çevreye yapmış oldukları uyumlara adaptasyon denir.

• Adaptasyonlar kalıtsal olup, yavru bireylere aktarılır.

• Yaşadığı çevreye adapte olamayan canlılar yaşamlarını devam ettiremezler.

GEN AKIŞI• Genlerin bir toplumdan

diğerine her türlü hareketi gen akışı ya da göç olarak adlandırılır.

• Eğer genler yeni ulaştıkları popülasyonda daha önceden mevcut değillerse, gen akışı çok önemli bir genetik çeşitlilik kaynağı olur.

GENETİK SÜRÜKLENME• Bir popülasyonda

kuşaktan kuşağa, tümüyle genlerin bir karakter üzerinde, aynı ya da farklı yönde değişimidir.

• Genetik sürüklenme, küçük bir grup canlının genetik havuzunda tamamen şans eseri oluşmuş değişikliklerdir.

Yok olma

Genetik sürüklenme

GENETİK SÜRÜKLENME

• Böcekler ürediklerinde şans eseri, yeşil gene sahip yavruların sayısı kahverengi gene sahip yavrularınkinden daha fazla olması durumudur.

• Örneğin; Kahverengi gen yavrularda ebeveynlere göre, biraz daha yüksek sıklıkta ortaya çıkıyor.

MİKROEVRİM VE YALITIM

• Coğrafi yalıtım; Kıtaların kayması veya canlıların göçü, toplum bireylerinin birbiri ile çiftleşmesi için elverişsiz yaşam alanları oluşturur.

• Mikroevrim, küçük ölçekte,tek bir popülasyon içinde gerçekleşen evrimdir.

MODİFİKASYON• Çevresel etmenler sonucunda canlının dış görünüşünde

meydana gelen değişikliklerdir. • DNA yapısında bir değişiklik olmadığı için modifikasyonlar

kalıtsal değildir.• Canlılarda meydana gelen bazı modifikasyon örnekleri:• Beyaz renkli Himalaya tavşanlarının karın bölgelerinin kazınıp,

siyah tüylerin çıkması,• Çuha çiçeğinin düşük sıcaklıkta kırmızı yüksek sıcaklıkta beyaz

renkli çiçek açması,• Bir bitkinin ışıklı ortamda yetişirse yeşil renkli, karanlık

ortamda yetişirse renksiz olması,• Toprağın asit derecesine göre ortanca bitkisinin farklı renkte

çiçek açması vb..

VARYASYON-ÇEŞİTLİLİK• Varyasyon; Bir türün

bireylerindeki aynı karakterin farklı şekilleri, değişiklik ve çeşitlilik göstermesidir.

• Örneğin bitkiler klorofil içerdikleri halde ışıksız yerde yetiştirilirse renk yeşil olmaz.

• Ayni bitki ışığa çıkınca yeşil renk alır.

DOĞAL SEÇİLİM

• Yeşil renkli böceklerin kuşlar tarafından fark edilmesinin ve yenmesi kahverengi böceklere göre daha kolaydır.

• Bu da o toplulukta Kahverengi böceklerin gen sıklığını arttırır.

• Yeni kuşaklarda kahverengi böcekler daha yaygın olur.

Doğal seçilim: Ayni populasyon içinde farklı renkleri barındırır.

YAPAY SEÇİLİM• İnsanların bilinçli ve amaçlı olarak bir

organizmanın belli özelliklerini seçmesi ve kontrollü olarak yetiştirmesidir. (Örn. Tarım)

• Hayvan ve bitkiler için yaygın kullanılır.• Doğal seçilim ile yapay seçilimin altında

yatan genetik süreçler arasında bir fark yoktur.

• Ancak, çevrenin değiştirilmesi ile bilinçsiz olarak oluşan yapay seçilim ile laboratuvarda, DNA dizilerinin bilinçli olarak değiştirilmesi (DGO) ile yapılan yapay seçilim arasında ayrım yapmak gerekir.

GİZLENME• Bir canlının, bulunduğu

çevrenin renklerini alarak, düşmanları tarafından fark edilmesinin zorlaşmasını sağlamasıdır.

• Canlılar gizlenme için çeşitli renkleri kullanırlar.

• Korunma içgüdüsüyle ve kalıtımsal olarak yaparlar.

• Bazı kuşlar, sürüngenler ve böcekler, korunmak ya da avlarını yakalamak amacıyla renk ya da biçim değiştirir.

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK• Biyolojik zenginlik ya da biyolojik

çeşitlilik, canlıların farklılığını ve değişkenliğini, içinde bulundukları karmaşık ekolojik yapılarla, birbirleriyle ve çevreleriyle karşılıklı etkileşimlerini ifade etmektedir. Üç gurup altında işlenir.

• 1. Ekosistem Çeşitliliği• 2.Tür çeşitliliği• 3.Gen Çeşitliliği

Ekosistem Çeşitliliği• Geniş alanlarda yaşayan

canlılar ve cansız ekosistemlerin çeşitliliği biyolojik çeşitlilik açısından önem taşır

• Yaşam alanları ne kadar çeşitli ise o alanlarda yaşayabilen canlılar ve bu canlıların genetik yapıları da o derece zengin olur.

Genetik Çeşitlilik: Bir biyolojik çeşitlilik düzeyi

olup bir türün gen havuzundaki genetik

özelliklerinin toplam sayısını gösterir.

Kalıtsal olarak geçen belli bir tür,popülâsyon, çeşit, alt-tür ya da ırk içindeki gen farklılığıyla ölçülür.

• Tür Çeşitliliği:Tür çeşitliliği bir alandaki

türlerin sayısı ve o türlere ait bireylerin sayısı kullanılarak

ölçülür.Bireylerin de sayıca birbiri ile

dengeli olması gereklidir. Belirli bir alandaki yaşam topluluklarının, hayvan ve bitki topluluklarının ve tür

öbeklerinin de çeşitliliğinden bahsedilebilir.

ÇEVREYE UYUM

DOĞAL ÇEVREYE UYUM• Bir bitki ya da hayvanın

bulunduğu ortamda varlığını sürdürebilmesini sağlayan yetenekler bütünüdür.

• Canlılardaki kalıtsal özeliklerin doğal seçilime uğramasıyla ortaya çıkar.

• En temel uyum düzenekleri; kimyasal ve genetik kökenlidir.

Kutup ayıları, . . .

Çevreye Uyum:Endüstriyel kirlenme ve

güveler

SEMENDER

DİL BALIĞI

Çiçek Peygamber devesi

Çubuk Peygamber Devesi

CİNSEL SEÇİLİM• Bu tür seçilim, hayatta kalma

mücadelesine değil, erkekler arasındaki dişilere sahip olma mücadelesine dayanmaktadır.

• Sonuç ölüm değil, başarısız olan yarışmacıların az yavru veya hiç yavrusu olamamasına neden olmasıdır.

• Erkekler ve dişiler genel alışkanlıklara sahiplerse bu değişikliklerin temel nedeni cinsel seçilimdir."

RENK ÇEŞİTLİLİĞİ• Canlılarda renk

farklılıklarına neden olan, renk pigmentlerinde meydana gelen mutasyonlardır.

• Bu değişimler sayesinde doğa sıradışı bir renk çeşitliliğine kavuşur.

Mendel’in BezelyeleriRenk Çeşitliliği

SİYAM KEDİSİ• Siyam kedisinin kürkünde renk

değişimi gözle görülür halde kendini gösterir:

• Pigment üretiminden sorumlu bir enzimdeki mutasyon, derideki bazı bölgelerin yapısal bozulmasına ve işleyişinin zayıflamasına yol açar.

• Böylece bacak, kulak, kuyruk bölgelerde protein, işleyişini zayıflatmadan sürdürür; Böylece kedi, uç bölgeleri koyu renkli bir kürke sahip olur.

YUSUFÇUKLAR

RENKLİ GÜNLER

• Doğanın RENK ÇEŞİTLİLİĞİNİ, evrime borçluyuz.• Renklerin ruhsal ve psikolojik etkilerini daha

önce incelemiştik,• «Sanatta Renk» konusunu ayrıca işleyeceğiz.• Yazarın diğer sunularına erişmek için aşağıdaki

web adresini tıklayınız.• https://

bogaziciuniversity.academia.edu/VuralYi%C4%9Fit