D˜YARB ANA U˚TURULMASI 1 - karacadag · 2017. 11. 2. · Proje Koordinatör ü Prof.Dr. Hamdi ......

1DİYARBAKIR İLİ SANAYİ PROFİLİNİN OLUŞTURULMASI

Proje Koordinatörü

Prof.Dr. Hamdi TEMEL

Proje Asistanı

Ydr.Doç.Dr. Remzi EKİNCİ

Proje Mali İşler Sorumlusu

Ydr.Doç.Dr.Zeki TUNAY

Proje Saha Araştırma Ekibi

Doç.Dr. Abdurrahim EMHAN

Yrd. Doç.Dr. Mehmet METE

Ar. Gör. Cenk AKSOY

İÇİNDEKİLER V

TABLO LİSTESİ VII

ŞEKİLLER LİSTESİ X

KISALTMALAR XI

BİRİNCİ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 13

İKİNCİ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ EKONOMİK YAPISI 15

2.1.Diyarbakır İlinin Dünya, Ülke ve Bölge İçindeki Ekonomik Durumu 15

2.1.1. Diyarbakır İlinin Dünya İçindeki Ekonomik Durumu 15

2.1.2. Diyarbakır İlinin Ülke İçindeki Ekonomik Durumu 15

2.1.3. Diyarbakır İlinin Bölge İçindeki Ekonomik Durumu 18

2.2. Diyarbakır İline Ait Temel Ekonomik Göstergeler 18

2.2.1. İşgücü, İşgücüne Katılım, İstihdam ve İşsizlik 18

2.2.2. Dış Ticaret, İthalat ve İhracat 20

2.2.3. Bankacılık ve Finans 26

2.2.4. Yatırım Teşvikleri, Yabancı ve Kamu Yatırımları 27

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUMU 31

3.1. Genel Göstergeler 31

3.2. Sanayinin Sektörel Dağılımı ve Sanayi İstihdamı 31

3.2.1. Sanayinin Sektörel Dağılımı 31

3.2.2. Sanayi Kapasitesi Verileri 33

3.2.3. Sanayi İstihdamı 34

3.2.4. Organize Sanayi Bölgeleri 36

3.2.4.1. Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi 36

3.2.4.2. Diyarbakır 1. OSB İlave Alan 37

3.2.4.3. Diyarbakır Tarıma Dayalı İhtisas Besi Organize Sanayi Bölgesi 37

3.2.5. Küçük Sanayi Siteleri 37

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ SANAYİ İŞLETMELERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA 39

4.1. YÖNTEM 39

4.1.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi 28

4.1.2.Veri Toplama Aracı 28

4.1.3.Verilerin Analizi 28

4.2. BULGULAR 39

4.2.1. Diyarbakır İli Sanayi İşletmeleri ile İlgili Frekans Bulguları29

4.2.2. Bazı Değişkenlerle İlgili Olarak Fark / İlişki Test Sonuçları ve Yorumları 81

4.2.3. Bazı İşletme Sorunlarına İlişkin Korelasyon Analizi 83

4.2.4. Üretim Sorunlarına İlişkin Regresyon Analizi 84

SONUÇ ve ÖNERİLER 84

KAYNAKLAR 86

EK-1 (Araştırmaya Katılan İşletmelerin Adres ve Telefonları) 87

TABLO LİSTESİ

Tablo 1.1.Diyarbakır İli Genel Göstergeler

Tablo 2.1.Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi, 2009

Tablo 2.2.İllerarası Rekabetçilik Endeksi, 2010

Tablo 2.3.İstanbul Üniversitesi Küresel Rekabet Endeksi Araştırması

Tablo 2.4.Nüfus Konut Araştırması Temel İşgücü Göstergeleri, 2011

Tablo 2.5.İşgücüne Katılım Oranı (%), 2004-2012

Tablo 2.6.İstihdam Oranı (%), 2004-2012

Tablo 2.7.İşsizlik Oranı (%), 2004-2012

Tablo 2.8.Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar), 2012

Tablo 2.9.İhracat (Milyon Dolar), 2002-2012

Tablo 2.10.İhracat’a İlişkin Göstergeler, 2012

Tablo 2.11.İhracatçı Firma Sayısı, 2002-2012

Tablo 2.12.En Çok İhracat Yapılan 10 Ülke, 2012 (Bin Dolar)

Tablo 2.13.En Çok İhracat Yapılan 10 Ürün (Bin Dolar), 2012

Tablo 2.14.İthalat (Milyon Dolar), 2002-2012

Tablo 2.15.İthalat’a İlişkin Göstergeler, 2012

Tablo 2.16.İthalatçı Firma Sayısı, 2002-2012

Tablo 2.17.En Çok İthalat Yapılan 10 Ülke (Bin Dolar), 2012

Tablo 2.18.En Çok İthalat Yapılan 10 Ürün (Bin Dolar), 2012

Tablo 2.19.Türkiye ve Diyarbakır’da Banka Şube Sayıları, 2007-2012

Tablo 2.20.Diyarbakır İlinin Yurt İçi Mevduat Hacmi (Bin TL), 2007-2012

Tablo 2.21.Diyarbakır İlinin Yurt İçi Nakdi Kredi Hacmi (Bin TL), 2007-201

Tablo 2.22.Diyarbakır’da Kooperatif Sayısı, 2012

Tablo 2.23.Diyarbakır İli 2007-2012 Yılları Yatırım Teşvik Belgesi İstatistikleri

Tablo 2.24.Sektörel Bazda Yatırım Teşvik Belgesi İstatistikleri, 2012

Tablo 2.25.Yıllar İtibariyle Diyarbakır Yabancı Şirket Sayısı, 2010-2012

Tablo 2.26.Kamu Yatırımları (Bin TL), 2005-2012

Tablo 2.27.2012 Yılı Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı, (Bin TL)


Tablo 3.2. Diyarbakır İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı, 2011

Tablo 3.3. Diyarbakır İli Kapasite Raporu Verileri, Nisan 2013

Tablo 3.4.İlçelere Göre Kapasite Raporu Verileri, Nisan 2013

Tablo 3.5.Diyarbakır İli Kapasite Raporunda Kodlanan İlk 10 Ürün, Nisan 2013

Tablo 3.6.Diyarbakır İli ve Türkiye Sanayi İstihdamının Sektörel Dağılımı, 2011

Tablo 3.7.Diyarbakır İlindeki Organize Sanayi Bölgeleri, 2012

Tablo 3.8.Diyarbakır OSB’de İşletmelerin Durumu ve Faaliyet Alanları, Nisan 2013

Tablo 3.9.Diyarbakır ve Şanlıurfa İllerindeki KSS’ler, 2013

Tablo 4.1. Faaliyet Alanı

Tablo 4.2. Kuruluş Yılları

Tablo 4.3. Hukuki Statü

Tablo 4.4. Yatırım Yeri

Tablo 4.5. Sermaye Büyüklüğü

Tablo 4.6. Firmanın Cirosu

Tablo 4.7. Alan Büyüklüğü

Tablo 4.8. İşletmenin Mülkiyeti

Tablo 4.9.Yeni Yatırım

Tablo 4.10.Ortaklık Durumu

Tablo 4.11. Üye Olunan Kuruluşlar

Tablo 4.12. Kuruluş Şekli

Tablo 4.13. Sektörü Tercih Nedeni

Tablo 4.14. Kuruluş Esnasında Kullanılan Finansal Kaynaklar

Tablo 4.15. Teşvik Belgesi

Tablo 4.16. Kullanılan Enerji Çeşidi

Tablo 4.17. Enerji Yönetim Sistemi

Tablo 4.18. Enerji Yatırımı

Tablo 4.19. Personel Sayısı

Tablo 4.20. Mühendis ve Tekniker/Teknisyen Durumu

Tablo 4.21. Personel Eğitim Durumu

Tablo 4.22. Çalışan Yaş Grupları

Tablo 4.23. İşletmeyi Yöneten Kişi

Tablo 4.24. Yöneticinin Eğitim Seviyesi

Tablo 4.25. Yöneticinin Yaşı

Tablo 4.26.Hizmetiçi Eğitim Durumu

Tablo 4.27.Hizmetiçi Eğitimin Sağlandığı Kaynak

Tablo 4.28. Ücretlendirmede Performans

Tablo 4.29. Uygulanan Teşvik Sistemi

Tablo 4.30. Uygulanan Vardiya Sisteminin Varlığı

Tablo 4.31. Eleman Temininde Kaynak Durumu

Tablo 4.32. Üretilen Malın Niteliği

Tablo 4.33. İthal Hammadde Kullanımı

Tablo 4.34. Müşteri Memnuniyet Anketi

Tablo 4.35. Pazarlama Yöntemi

Tablo 4.36. Satış Oranları

Tablo 4.37. Yurt İçi Satışlar

Tablo 4.38. Rakiplerin Olduğu Bölgeler

Tablo 4.39. Kredi Kullanımı

Tablo 4.40. Yatırım İhtiyacının Varlığı

Tablo 4.41. Beş Yıla Dönük Hedefler

Tablo 4.42. Beş Yıllık Hedef Pazar

Tablo 4.43. Hangi Sektörler Desteklenmeli

Tablo 4.44. GAP’ın Olumlu Etkisi

Tablo 4.45. Teşvik Yasalarından Memnuniyet

Tablo 4.46. Yerel Yönetimden Beklentiler

Tablo 4.47. Eğitim ve Danışmanlık İhtiyacı

Tablo 4.48. Danışmanlık Hizmetinin Çeşidi

Tablo 4.49. Danışmanlık Alınan Kurumlar

Tablo 4.50. Fuarlara Katılım

Tablo 4.51. Kullanılan Bilişim Sistemlerinin Çeşidi

Tablo 4.52. Bilgisayar Kullanım Amacı

Tablo 4.53.Ar-Ge Çalışmalarının Varlığı

Tablo 4.54. Firma Laboratuarının Varlığı

Tablo 4.55. Dış Laboratuar Kullanımı

Tablo 4.56. Dış Ticaret Departmanının Varlığı

Tablo 4.57. Dış Ticarette Karşılaşılan Problemler

Tablo 4.58. Teşvikler Hakkında Yeterli Bilgi

Tablo 4.59.Bazı İşletme Sorunlarına İlişkin Korelasyon Analizi

Tablo 4.60. Üretim Sorunlarına İlişkin Regresyon Analiz

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 4.1. İşletmelerin Faaliyet Alanına Göre Dağılımı

Şekil 4.2. İşletmelerin Kuruluş Yıllarına Göre Dağılımı

Şekil 4.3. İşletmelerin Hukuki Statülerine Göre Dağılımı

Şekil 4.4. İşletmelerin Yatırım Yerlerine Göre Dağılımı

Şekil 4.5. İşletmelerin Sermaye Büyüklüklerine Göre Dağılımı

Şekil 4.6. İşletmelerin Cirolarına Göre Dağılımı

Şekil 4.7. İşletmelerin Alan Büyüklüklerine Göre Dağılımı

Şekil 4.8. İşletmelerin Mülkiyet Durumlarının Dağılımı

Şekil 4.9. İşletmelerin Yeni Yatırımlarının Dağılımı

Şekil 4.10. İşletmelerin Ortaklık Durumlarının Dağılımı

Şekil 4.11. İşletmelerin Üye Olduğu Kuruluşların Dağılımı

Şekil 4.12. İşletmelerin Kuruluş Şeklinin Dağılımı

Şekil 4.13. İşletmelerin Sektör Tercih Nedenine Göre Dağılımı

Şekil 4.14. İşletmelerin Kuruluşta Kullanılan Kaynaklarına Göre Dağılımı

Şekil 4.15. İşletmelerin Teşvik Belgelerinin Dağılımı

Şekil 4.16. İşletmelerin Kullandıkları Enerji Çeşitlerine Göre Dağılımı

Şekil 4.17. İşletmelerin Enerji Yönetim Sistemlerinin Dağılımı

Şekil 4.18. İşletmelerin Enerji Yatırımlarının Dağılımı

Şekil 4.19. İşletmelerin Personel Sayılarının Dağılımı

Şekil 4.20. İşletmelerin Mühendis ve Tekniker/Teknisyen Durumlarının Dağılımı

Şekil 4.21. İşletmelerin Personel Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı

Şekil 4.22. İşletmelerin Çalışanlarının Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

Şekil 4.23. İşletmeyi Yöneten Kişilerin Dağılımı

Şekil 4.24. İşletme Yöneticilerinin Eğitim Seviyelerinin Dağılımı

Şekil 4.25. İşletme Yöneticilerinin Yaşlarının Dağılımı

Şekil 4.26. İşletmelerin Hizmet İçi Eğitim Durumlarının Dağılımı

Şekil 4.27. İşletmelerde Hizmet İçi Eğitimin Sağlandığı Kaynakların Dağılımı

Şekil 4.28. İşletmelerde Ücretlendirmede Performans Faktörünün Dağılımı

Şekil 4.29. İşletmelerde Uygulanan Teşvik Sisteminin Dağılımı

Şekil 4.30. İşletmelerde Uygulanan Vardiya Sisteminin Varlığının Dağılımı

Şekil 4.31. İşletmelerde Eleman Temininde Kaynak Durumunun Dağılımı

Şekil 4.32. İşletmelerde Üretilen Malın Niteliğinin Dağılımı

Şekil 4.33. İşletmelerde İthal Hammadde Kullanımının Dağılımı

Şekil 4.34. İşletmelerde Müşteri Memnuniyet Anketi Dağılımı

Şekil 4.35. İşletmelerin Pazarlama Yöntemlerine Göre Dağılımı

Şekil 4.36. İşletmelerin Satış Oranlarına Göre Dağılımı

Şekil 4.37. İşletmelerin Yurt İçi Satışlarına Göre Dağılımı

Şekil 4.38. İşletmelerin Rakiplerinin Olduğu Bölgelere Göre Dağılımı

Şekil 4.39. İşletmelerin Kredi Kullanım Durumlarının Dağılımı

Şekil 4.40. İşletmelerin Yatırım İhtiyacının Varlığına Göre Dağılımı

Şekil 4.41. İşletmelerin Beş Yıla Dönük Hedeflerine Göre Dağılımı

Şekil 4.42. İşletmelerin Beş Yıllık Hedef Pazarlarına Göre Dağılımı

Şekil 4.43. İşletmelerin Desteklenmelerini İstedikleri Sektörlerin Dağılımı

Şekil 4.44. İşletmelerin GAP’ın Olumlu Etkisine Yönelik Değerlendirmelerinin Dağılımı

Şekil 4.45. İşletmelerin Teşvik Yasalarından Memnuniyetlerinin Dağılımı

Şekil 4.46. İşletmelerin Yerel Yönetimden Beklentilerine Göre Dağılımı

Şekil 4.47. İşletmelerin Eğitim ve Danışmanlık İhtiyacının Dağılımı

Şekil 4.48. İşletmelerin Danışmanlık Hizmetinin Çeşidine Göre Dağılımı

Şekil 4.49. İşletmelerin Danışmanlık Aldıkları Kurumlara Göre Dağılımı

Şekil 4.50. İşletmelerin Fuarlara Katılım Durumlarına Göre Dağılımı

Şekil 4.51. İşletmelerin Kullandıkları Bilişim Sistemlerinin Çeşidine Göre Dağılımı

Şekil 4.52. İşletmelerin Bilgisayar Kullanım Amaçlarına Göre Dağılımı

Şekil 4.53. İşletmelerin Ar-Ge Çalışmalarının Varlığı Durumunun Dağılımı

Şekil 4.54. İşletmelerde Firma Laboratuarının Varlığı Durumunun Dağılımı

Şekil 4.55. İşletmelerin Dış Laboratuar Kullanımı Durumunun Dağılımı

Şekil 4.56. İ şletmelerin Dış Ticaret Departmanının Varlığı Durumunun Dağılımı

Şekil 4.57. İşletmelerin Dış Ticarette Karşılaştığı Problemlerin Dağılımı

Şekil 4.58. İşletmelerin Teşvikler Hakkında Yeterli Bilgi Sahibi Olma Durumunun Dağılımı

KISALTMALAR

Kısaltma Açıklama

AB Avrupa Birliği

ABD Amerika Birleşik Devletleri

ADNKS Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi

BAE Birleşik Arap Emirlikleri

BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu

DTSO Diyarbakır Sanayi Odası

DOSBM Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü

DPT Devlet Planlama Teşkilatı

DPSTİM Diyarbakır Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü

EB Ekonomi Bakanlığı

EDAM Ekonomi ve Dış Politikalar Araştırma Merkezi

GAP Güneydoğu Anadolu Projesi

GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

GTB Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

İ.Ü. İstanbul Üniversitesi

İKY İnsan Kaynakları Yönetimi

KB Kalkınma Bakanlığı

KSS Küçük Sanayi Sitesi

OSB Organize Sanayi Bölgesi

OSBÜK Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu

SGK Sosyal Güvenlik Kurumu

SPSS Statistic Program forSocialScience

TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları

TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

TUİK Türkiye İstatistik Kurumu

TKY Toplam Kalite Yönetimi

URAK Uluslararası Rekabet Kurumu


Bu çalışmada Diyarbakır ilinin sanayi durumu (Organize Sanayi Bölgesi hariç) ortaya çıkarılmaya çalışıl-mış, mevcut durumun analizi yapılmıştır. Araştırma kapsamında Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ve Sanayi İl Müdürlüğünden alınan işletme adreslerine ve verilerine dayanılarak yaklaşık olarak 600 işletme adresine gidilmiş olup, 350 işletmeden anket toplanmıştır. Veri toplamada yaklaşık 70 soruluk bir anket kullanılmıştır. Girişten sonra birinci bölümde, Diyarbakır ili hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde; Diyarbakır ili Ekonomik Durumu, üçüncü bölümde; TUİK ve Karacadağ Kalkınma Ajansı verilerine dayanılarak sanayinin mevcut durumu ortaya konulmaya çalışılmış ve sektörel analizler yazılmıştır, dördüncü bölümde ise, anket soruları vasıtasıyla elde edilen verilerin analizleri ve yorumları yapılmıştır.

DİYARBAKIR İLİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER


BİRİNCİ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ HAKKIN DAGENEL BİLGİLER*Doğuda Batman, güneyde Şanlıurfa ve Mardin, kuzeyde Elazığ ve Bingöl, batıda Malatya ve Adıyaman,

kuzeydoğuda Muş illeriyle sınırlı olan Diyarbakır ilinin yüzölçümü 15.204 km²’dir. 2009 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt sistemi sonuçlarına göre Diyarbakır ilinin nüfusu 1.515.011 kişidir. Nüfus olarak 81 il arasında 11’inci sırada-dır. Diyarbakır ilinde nüfusun 1.079.160 kişisi Şehirde yaşarken, 435.851 kişisi belde ve köylerde yaşamaktadır. İl merkezi nüfusu 834.854, ilin nüfus yoğunluğu ise 99,6 kişi/km²’dir. Kentleşme oranı % 71’dir. Nüfus bakımın-dan en büyük ilçeleri sırasıyla Bağlar, Kayapınar ve Yenişehir’dir. Diyarbakır’daki ilçe sayısı 17, belediye sayısı 29 ve köy sayısı ise 795’tir. Şehirleşme oranı, kişi başına gayri safi yurtiçi hâsıla, sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Yıllık nüfus artış hızı ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamalarının üstündedir.

İlin ekonomisi ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılık üzerine dayanmaktadır. Ayrıca küçük çaplı sanayi, turizm ve ticaret diğer ekonomik faaliyetler arasında yer almaktadır. İlde ekilen tarım ürünleri ağırlıklı olarak buğday, arpa, pamuk ve kırmızı mercimektir. Son yıllarda sulu tarıma geçiş çalışmalarının hızlanmasıyla yaşanan geliş-meler sonucu tarıma dayalı sanayide hareketlilik yaşanmıştır.

Diyarbakır çevresinde GAP kapsamında inşa edilen ve edilmekte olan barajlar hidroelektirik enerji sağla-maktadır. Ayrıca baraj ve göletlerden elde edilen su, tarımsal alanlarda yeni olanaklar sağlamaktadır. İl mer-mer merkezi olma yoluna doğru ilerlemektedir. Üretilen mermerin büyük çoğunluğu ihraç edilmektedir (TÜİK, 2010).

Diyarbakır İline Bağlı İlçeler: Bağlar, Yenişehir, Kayapınar, Sur, Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kocaköy, Lice, Kulp, Silvan’dır.

*Bu Bölüm Deniz Hikmet’in (Karacadağ Kalkınma Ajansı) Diyarbakır İli Sanayi Raporundan (2010) ve Karacadağ Kalkınma Ajansının İstatistikerle Şanlıurfa-Diyarbakır (2013) Kitabından Derlenmiştir.

DİYARBAKIR İLİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER


Diyarbakır İline ait genel göstergeler Tablo1.1’de gösterilmektedir.


Genel Göstergeler Diyarbakır Türkiyeİşsizlik Oranı (%) (2011) 13,8 14

İşgücüne Katılma Oranı (%) (2011) 40,4 49,9

İstihdam Oranı (%) (2011) 34,9 49,9

İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayısı (2011) 39.896 3.422.163

Kayıtdışı İstihdam (2012) 63,3 39

İhracat (Bin Dolar) (2012) 198.952 152.536.653

Kişi Başına İhracat ($) (2012) 76 1.408

İthalat (Bin Dolar) (2012) 69.057 236.544.494

Kişi Başına İthalat ($) (2012) 43 3.128

Kamu Yatırımları (2012) 798.074 44.434.287

Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi (KWh) (2011) 845 2.490

Tahakkuk Eden Vergi Toplamı Oranı (%) (2011) 0,2 100

Yüzölçümü (km2) 15.204 814.578

Toplam Nüfus (2012) 1.592.167 75.627.384

Şehir Nüfusu (2012) 1.155.258 58.448.431

Nüfus Artış Hızı (2012) 13,4 12 Kaynak: KKA, 2013.

DİYARBAKIR İLİ EKONOMİK YAPISI


İKİNCİ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ EKONOMİK YAPISI*

Bu bölümde Diyarbakır ilinin dünya, ülke ve bölge içindeki ekonomik durumu ile ilgili genel bilgiler ve Di-yarbakır iline ait temel ekonomik göstergeler verilerek il ile ilgili ekonomik profil çıkarılmaya çalışılmıştır.

2.1. Diyarbakır İlinin Dünya, Ülke ve Bölge İçindeki Ekonomik Durumu

2.1.1. Diyarbakır İlinin Dünya İçindeki Ekonomik Durumu

Diyarbakır İli Türkiye’nin güneydoğusunda bulunduğundan, başta Suriye ve Irak olmak üzere Ortadoğu ülkeleri ile geçmişten gelen ilişkilere sahiptir. Türkiye’nin 2000’li yıllarda Ortadoğu politikasındaki değişiklik ile Bölgenin sorunlarıyla yakından ilgilenmesi, Bölgede her geçen gün etkinlik kazanmasına ve Bölge ülkeleriyle ekonomik ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Türkiye›nin 2012 yılında Irak ile yaptığı ihracat, 2008 yılından bu yana yıllık ortalama % 30 artarak 10,8 milyar dolara ulaşmış ve Irak, Türkiye’nin Almanya’dan sonra en fazla ihracat yaptığı ülke konumuna gelmiştir. Irak ihracatında % 24,2 oranıyla “gıda ürünleri ve içecek” sanayi birinci sırada yer alırken “ana metal sanayi” ikinci ve “elektrikli makine ve cihazlar” üçüncü sırada öne çıkmaktadır. Irak’a ihracatın neredeyse tamamı Habur Sınır Kapısından karayolu ile sağlanmaktadır.

Ülkeler arası işbirliğini açıklayan önemli göstergelerden biri de dış ticaret verileridir. Diyarbakır’ın Irak’a yaptığı ihracat yıllar itibariyle artış göstererek, 2012 yılında Diyarbakır toplam ihracatının % 54’ünü oluştur-muştur. Buna rağmen Diyarbakır’ın Irak’a yaptığı 107 milyon dolar ihracat miktarı, Türkiye’den Irak’a yapılan toplam ihracatın sadece % 1’ini oluşturmaktadır. Diğer taraftan Gaziantep ili, 2012 yılında Irak’a yaklaşık 2,3 milyar dolar ihracat yaparak tek başına ülke ihracatının % 21’ini oluşturmuştur. Diyarbakır’ın en çok ihracat yaptığı diğer ülkeler sırasıyla Çin (61 milyon), Umman (9 milyon) ve Suudi Arabistan’dır (5 milyon).

2.1.2. Diyarbakır İlinin Ülke İçindeki Ekonomik Durumu

2008-2012 yıllarını kapsayan GAP Eylem Planında bölge içinde kalkınmayı tetikleyici merkezlerden biri olarak Diyarbakır ili cazibe merkezlerinden biri olarak belirlenmiştir. Bu yaklaşıma paralel olarak Bölgesel Ge-lişme Ulusal Stratejisinde, Diyarbakır ili bölgesel büyüme merkezlerinden biri olarak belirlenmiştir. Su ve top-rak kaynaklarının geliştirilmesi ile sosyal ve ekonomik kalkınmanın hedeflendiği GAP Projesinde, Diyarbakır (%25) ili, sulanabilir alan ve sulama hedefleri açısından en büyük paylardan birine sahiptir. Sulama alanlarının büyük bölümlerinden birisini bünyesinde barındıran ilde sulama projelerinin tamamlanması ile tarımsal üre-timde meydana gelecek artışın, ilde ve bölgede sanayinin gelişimini tetiklemesi beklenmektedir.

Bölgesel gelişmişlik farklarını azaltmayı hedefleyen yeni yatırım teşvik sistemine göre, sosyo-ekonomik gelişmişlik durumları göz önüne alınarak 6 farklı bölge oluşturulmuştur. Buna göre Diyarbakır ili teşvik siste-minden en fazla faydalanan 6.Bölgede bulunmaktadır.

Ekonomi ve Dış Politikalar Araştırma Merkezi (EDAM) tarafından 2009 yılında yapılan Türkiye İçin Bir Re-kabet Endeksi Araştırmasına göre, bölge illeri performansında en kötü endeks değerini; insani sermaye, sos-yal sermaye ve emek piyasasında aldığı görülmektedir. İnsani sermayesini düşüren önemli bir etkenin okuma yazma oranının düşüklüğü olduğu belirtilmektedir.

*Bu Bölüm Karacadağ Kalkınma Ajansının, TRC2 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı Mevcut Durum Raporu 1.Taslağı’ndan (2013) derlenmiştir.



Tablo 2.1- Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi, 2009

Türkiye SıralamasıDiyarbakır

Genel Sıralama 67

Ekonomik Etkinlik ve Canlılık 42

Emek Piyasası 68

Fiziki Altyapı 66

İnsani Sermaye 71

Yaratıcı Sermaye 48

Sosyal Sermaye 68 Kaynak: EDAM, 2009.

Uluslararası Rekabet Kurumu (URAK) tarafından yapılan İller Arası Rekabetçilik Endeksi sonuçlarına göre, Diyarbakır ili genel endeks sıralamalarında sırası devamlı yükselen 10 il arasında yer almış, Diyarbakır 2007-2010 yılları arasında 7 basamak yükselişle en hızlı yükselen il olmuştur. 2009-2010 döneminde en rekabetçi 32. il olarak belirlenen Diyarbakır’ın Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi’nde göstermiş olduğu iler-lemenin genel endeks değerine olumlu yönde yansıdığı belirtilmiştir. Ancak beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksinde bölge illerinin performansı çok düşük kalmaktadır.

Tablo 2.2- İllerarası Rekabetçilik Endeksi, 2010

DiyarbakırGenel Sıralama 32

Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi 64

Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik 13

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli 29

Erişebilirlik 33Kaynak: URAK,2010.

İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Kalkınma Ajansı işbirliği ile hazırlanan 2012 yılı Küresel Rekabet Endeksi çalış-malarında Diyarbakır ili 40. sırada yer almıştır. Diyarbakır ilinin demografik yapı ve eğitim başlıklarında ülkenin son sıralarında yer alması ve ekonomik etkinlikte yeterli performansı gösterememeleri yaşam kalitesini ve rekabetçilik düzeyini olumsuz etkilemektedir.

Tablo 2.3- İstanbul Üniversitesi Küresel Rekabet Endeksi Araştırması

DiyarbakırGenel Sıralama 40

Demografik Yapı 72

Altyapı 22

Ulaşım ve Erişilebilirlik 32

Sağlık 30

Eğitim 78

Sosyal Yaşam 64 Kaynak: İ.Ü, 2012.



Diyarbakır ili nüfus bakımından Türkiye’nin 12. büyük ili, kent büyüklüklerine göre 11. büyük kentidir. 2011 yılı Nüfus ve Konut Araştırması sonuçlarına göre Diyarbakır’da işsizlik oranı 13,8’dir. Diyarbakır Türkiye’de işsizlik oranının en yüksek olduğu 2. il, işgücüne katılım oranı ve istihdam oranında da Diyarbakır ili tüm iller içinde sondan ikinci sıra-da gelmektedir. Bu durum kentsel nüfusun yığıldığı Diyarbakır merkezinde ciddi sorunlara işaret etmektedir.

TÜİK 2012 işgücü ve istihdam verileri incelendiğinde de, Diyarbakır ilinin işsizlik oranı tüm iller içinde en yüksek işsizliğe sahip ikinci il, en düşük işgücüne katılım ve istihdam oranının olduğu 80’inci il durumunda olduğu görülmek-tedir. Bunun yanında Diyarbakır ili kadınların işgücüne katılım oranının en düşük olduğu iller arasında olması toplum-sal refah ve ekonomik gelişme için önemli sorun alanlarından birini oluşturmaktadır.

TUİK 2012 verilerine göre, Diyarbakır ili sanayi sektörünün, hizmetler ve tarım sektörlerinin gerisinde kalması, bölge ekonomisi için dikkate değer bir olumsuzluk olarak değerlendirilmektedir. İstihdamın sektörel dağılımında, Di-yarbakır ili, tarım sektörü istihdamı, ülke ortalamasının üzerinde; sanayi istihdamı ile ülke ortalamasının gerisinde ve hizmetler sektörü istihdamı ile ülke ortalamasının üzerindedir. Bölgede hizmetler sektörünün hızla gelişmesinin ya-nında sanayinin gelişimi yetersiz kalmaktadır. Diyarbakır ilinde istihdam edilenlerin sektörel dağılımına bakıldığında, yıllar itibariyle tarım sektöründe istihdam oranında azalma olurken diğer sektörlerde artış olduğu gözlemlenmekte-dir. Yıllar itibariyle Diyarbakır ilinde tarımdan kopan işgücünün büyük oranda hizmetlere kaydığı görülmektedir.

2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre; Diyarbakır ili 1.592.167 kişiden oluşan nüfusa sahip olup, Bölge nüfusu ülke toplam nüfusunun % 2.1’ini oluşturmaktadır. Diyarbakır ili, Güneydoğu Anadolu Bölge-si’nin Gaziantep ve Şanlıurfa’dan sonra en büyük nüfusa sahip ildir. 2023 yılında Diyarbakır nüfusunun 1.842.923 kişi olacağı tahmin edilmektedir. 2012 yılında nüfus sıralamasında 12. sırada bulunan Diyarbakır ise 2023 yılında bir sıra ilerleyerek 11. sırada bulunan il olması beklenmektedir (TÜİK, 2012a).

2012 Yılı ADNKS verilerine göre; Diyarbakır ilinin yıllık ortalama nüfus artış hızı yaklaşık ‰ 13,4 olup ülke ortala-masının (‰ 12,01) üstündedir. Diyarbakır ili, nüfus artış hızı oranında, diğer iller arasında 27’inci sıradadır ve Türkiye ortalamasının üstündedir. Hem yüksek doğurganlık hızı hem bölgenin göç alması bu oranda etkilidir. Nüfusun yaş bağımlılık oranına bakıldığında, diğer iller arasında en yüksek orana sahip 10’uncu il olduğu görülmektedir (TÜİK, 2012a).

Diyarbakır ili göç alan ve göç veren bir yapıya sahiptir. Bölge, en çok göçü İstanbul iline vermektedir. İkinci sırada ise, mevsimlik göç eden nüfusun en yoğun olarak yöneldiği Çukurova Bölgesi gelmektedir.

Diyarbakır ihracatında ağırlıklı sektör madenciliktir. Diyarbakır ihracatında: kum, kil ve taşocakçılığı ürün grubu % 27 ile pay ile ilk sıradadır; öğütülmüş tahıl ürünleri %24 ile 2.sırada; taş % 11 ile 3.sıradadır. Diyarbakır ihracatının % 85’ini ilk 10 ürün grubu oluşturmaktadır.

Bölge kara, hava ve demiryolu ile ulaşılabilir bir merkez olup, önemli ulaşım bağlantılarının kesişme noktasındadır. Diyarbakır Havaalanı Devlet Hava Meydanları İşletmesi 2012 yılı istatistiklerine göre, ülkede trafiğe açık olan 49 hava-alanı yolcu trafiği içerisinde en fazla yolcu taşınan 11’inci Havaalanı konumundadır.

Diyarbakır’ın mevcut terminal binası kapasitesini aşmış durumda olduğundan, DHMİ Genel Müdürlüğü tarafın-dan aynı havalimanı sınırları içinde yeni bir arazi üzerinde, iç ve dış hatlara hizmet verebilecek; 24.000 m2 oturum alanına sahip, yaklaşık 86.803 m2 kullanım alanı ve 936 araç kapasiteli açık otoparkı ve 1.038 araçlık kapalı otoparkı olan, 10 uçak kapasiteli (6 adedi yolcu köprülü) yeni bir terminal binasının yapılması planlanmaktadır. Havalimanının yolcu kapasitesi 5.000.000 yolcu/yıl olacaktır.

Erzincan-Diyarbakır-Mardin demiryolu projesi kapsamında Diyarbakır, Erzincan, Elazığ, Mardin, Sivas ve Ankara, yüksek hızlı tren hatlarıyla birbirine bağlanacaktır. Öngörülen demiryolu hattının İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerini birleştirecek olması nedeniyle yerel ve uluslararası yük ve yolcu ulaşımı açısından önemli bir işleve sahip olması bek-lenmektedir.

Diyarbakır-Şanlıurfa arasında yapılması planlanan demiryolu hattı ile ortalama seyahat süresi yolcu trenleri için 45 dakika, yük trenleri için 135 dakika olarak planlanmaktadır.



2.1.3. Diyarbakır İlinin Bölge İçindeki Ekonomik Durumu

Türkiye’de Yerleşme Merkezlerinin Kademelenmesi Araştırması’nın yapıldığı dönemden günümüze gelin-diğinde Diyarbakır merkezinin nüfusu yaklaşık 7 kat oranında büyümüş, fiziksel ve sosyoekonomik gelişme-lerle birlikte hizmet sunumları artmış ve çeşitlenmiştir. Diyarbakır ve Şanlıurfa, Gaziantep ile beraber Güney-doğu Anadolu Bölgelerinin en büyük nüfuslu merkezleri konumundadır.

Dokuzuncu Kalkınma Planı’nın, Bölgesel Gelişme Politikasının Merkezi Düzeyde Etkinleştirilmesi önceliği altında belirli büyüme ve çekim merkezleri olarak cazibe merkezlerinin oluşturulması politikası yer almaktadır. Bu kapsamda Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Gaziantep, Diyarbakır ve Şanlıurfa kentleri büyüme ve hizmet sunma potansiyeli yüksek olan “Cazibe Merkezleri” olarak belirlenmiştir. Cazibe merkezi olarak görülen Diyar-bakır iline yapılacak yatırımlarla sosyo-ekonomik gelişmenin; ölçek ekonomisi ve yığılma ekonomileri etkileri ile çevre bölgelerde de başlaması amaçlanmıştır.

Yüksek nüfusuyla Diyarbakır ili bölge merkezleri arasında ana kent olma sürecine girmiştir. Diyarbakır kentinin geleneksel bölge merkezi konumunda olması, yeterli insan kaynağına sahip olması, büyükşehir sta-tüsünde olması, kentte sosyal ve ekonomik alanda hizmet sunumunun artması, işlevsel ilişkilerin çevre bele-diyeleri ve kentsel bölgeyi de kapsayacak biçimde yaygınlaşması, kentin metropoliten özellikler kazanmasını sağlamıştır. Diyarbakır ili sağlık, eğitim, ulaştırma ve ticaret alanlarında sahip olduğu özellikler ile çevre illere hizmet sunmaktadır.

Bölgesel ölçekte hizmet veren sağlık kuruluşları ile Diyarbakır, Gaziantep ili İle birlikte Doğu Anadolu Böl-gesi’nde ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan birçok il için sağlık hizmeti merkezi konumundadır. Ay-rıca bölgesel ölçekte hizmet veren Diyarbakır Havaalanı, Doğu Anadolu Bölgesi’nde ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde en yüksek yolcu ve yük trafiğinin gerçekleştiği havaalanı konumundadır. Bu durum kentin ve hin-terlandının ulusal ve uluslararası merkezlerle yoğun işlevsel ilişkiler içinde olduğu ve bağlantılar kurduğunun bir göstergesidir. Ayrıca kamu kurumlarının bölge merkezlerinin önemli bir bölümünün kentte konumlanması da, Diyarbakır’ın bölgesel merkez olma özelliğini destekleyen işlevler olarak öne çıkmaktadır.

Diyarbakır ili kamu hizmetleri sunumunda merkezi konuma sahiptir. Diyarbakır birçok kamu kurumunun bölge teşkilatının yer aldığı il olarak, 11 farklı ile hizmet sunmaktadır. Diyarbakır’da bulunan Bölge Müdürlükle-rinin yetki alanları ile Diyarbakır ilinin etki alanlarının büyük bir kısmı çakışmaktadır.

Diyarbakır ili, Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde Gaziantep ve Şanlıurfa ile birlikte yüksek oranda göç almakta ve göç vermekte olan merkezler konumundadır. Alınan göçün yönü, Bölgenin kendi kırsalından ve alt kademe merkezlerinden üst kademe merkezlere doğru, sonrasında da ülkenin metropol kentlerine doğru ol-maktadır. Başka bir ifadeyle Bölge merkezleri, kırsaldan metropollere doğru yaşanan göçte ara kademe veya geçiş bölgesi konumunda olmakta, istihdam olanaklarının yetersizliği nedeniyle göçle gelen nüfus bölgede tutulamamaktadır.

2.2. Diyarbakır İline Ait Temel Ekonomik Göstergeler

Diyarbakır ili ekonomisinin büyük bir kısmı, bünyesinde barındırdığı geniş ve elverişli tarım toprakları saye-sinde, tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Sahip olduğu yoğun nüfus kentin hizmet sektöründe gelişmesini sağlamakta ve il son yıllarda sanayi sektöründe de ilerlemeler göstermektedir.

2.2.1. İşgücü ve İşgücüne Katılım, İstihdam ve İşsizlik

Diyarbakır ili 2012 yılı işgücü istatistikleri incelendiğinde, işgücüne katılma oranı, istihdam oranı, işsizlik oranı ve tarım dışı işsizlik oranı verilerinin 2004 yılına kıyasla daha düşük seviyelerde olduğu görülmektedir. 2009 yılında krizin etkisiyle işsizlik en yüksek noktaya ulaşmıştır.



Tablo 2.4- Nüfus Konut Araştırması Temel İşgücü Göstergeleri, 2011

İşgücüne Katılma Oranı %

Sıralamaİstihdam

Oranı%Sıralama

İşsizlik

Oranı%Sıralama

Diyarbakır 40,4En Düşük 2. İl

34,9 En Düşük 2. İl 13,8En Yüksek 2. İl

Türkiye 47,5 43,7 7,9

Kaynak: TÜİK, 2011.

2011 yılında işgücü konusunda TÜİK tarafından yayınlanmış nüfus konut araştırması istatistiklerine göre Diyarbakır ili işgücüne katılma oranında % 40,4 ile Kırıkkale’den sonra en düşük 2. il konumundadır.

Tablo 2.5- İşgücüne Katılım Oranı (%), 2004-2012

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Diyarbakır --

- - 26,9 32,7 31,8 40,4

Türkiye 46,3 46,4 46,3 46,2 46,9 47,9 48,8 49,9 50

Kaynak: TÜİK, 2012b.

Diyarbakır İlinin istihdam oranı Türkiye ortalamasının oldukça altında seyretmektedir. Nüfus konut araştır-ması sonuçlarına göre Diyarbakır % 34,9 ile Kırıkkale’den sonra istihdam oranı en düşük olan 2. ildir.

Tablo 2.6- İstihdam Oranı (%), 2004-2012

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Diyarbakır - - - - 22,7 26 27,5 34,9

Türkiye 41,3 41,5 41,5 41,5 41,7 41,2 43 45 45,4 Kaynak: TÜİK, 2012b.

Diyarbakır ili işsizlik oranı Türkiye ortalamasının üstünde seyretmektedir. Nüfus konut araştırması sonuçla-rına göre Diyarbakır % 13,8 ile Şırnak’tan sonra işsizlik oranı en yüksek olan 2. ildir.

Tablo 2.7- İşsizlik Oranı (%), 2004-2012

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Diyarbakır - - - - 15,7 20,6 13,5 13,8 -

Türkiye 10,8 10,6 10,2 10,3 11 14 11,9 9,8 9,2

Kaynak: TÜİK, 2012b.



2.2.2. Dış Ticaret, İhracat, İthalat

Türkiye’nin 2002-2012 yıları arası dış ticareti incelendiğinde; küresel krizin yaşandığı 2009 yılı hariç ihracat ve ithalat artmış, buna bağlı olarak dış ticaret hacmi de artmıştır. Ödemeler dengesi bilançosunun en önemli kalemi olan dış ticaret dengesinin Türkiye’nin aleyhine bozulmaya devam etmesi, cari açık konusunu ekonomi gündeminin en önemli konusu haline getirmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise azalmıştır.

2012 yılı dış ticaret verilerini genel olarak incelendiğinde; Türkiye’nin dış ticaret dengesinin negatif değer aldığı, buna bağlı olarak ihracatın ithalatı karşılama oranı da düşük seviyede olduğu görülmüştür. Diyarbakır dış ticaret dengesinde 130 milyon dolar pozitif değer ile dış ticaret açığını kapatarak dış ticaret dengesini Bölge lehine çevirmiştir.

Tablo 2.8- Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar), 2012

İhracat İthalat Dış Ticaret Dış Ticaretİhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%)

Diyarbakır 199 69 268 130 288

Türkiye 152.489 236.545 389.034 -84.056 64

Kaynak: TÜİK, 2012c.

Türkiye’nin 2002 yılında 36 milyar dolar seviyesinde olan ihracatı, 2012 yılında 152 milyar dolar ile rekor seviyeye ulaşmıştır. İhracatın 11 yıldaki artışı 4 kattan daha fazla olmuştur. 2002 yılından başlayarak 2009 yılına kadar düzenli bir artış gösteren Türkiye ihracatı, 2008 yılında dünyada yaşanan kriz nedeniyle küresel ticaret hacminin küçülmesine bağlı olarak 2009 yılında bir önceki yıla göre % 23 azalmıştır. Krizin etkilerinin ortadan kalkması ve dünya ekonomisinin yeniden büyümeye başlamasıyla Türkiye’nin ihracatı tekrar artışa geçmiştir.

Diyarbakır’ın ihracatında bir azalış olmamasına rağmen Güneydoğu Anadolu bölgesi ihracatı 2010 yılın-dan itibaren düşüşe geçmiştir. Bölgenin toplam ihracatındaki düşüşün nedeni Suriye’de yaşanan olaylardır.

Tablo 2.9- İhracat (Milyon Dolar), 2002-2012

Yıl Diyarbakır Türkiye

2002 6,8 36.059

2003 12 47.253

2004 34,7 63.167

2005 57,3 73.476

2006 66,9 85.535

2007 83,7 107.272

2008 92,1 132.027

2009 115,4 102.143

2010 165,1 113.883

2011 169,7 134.907

2012 199 152.489 Kaynak: TÜİK, 2012c.



Diyarbakır ilinin ihracatının Türkiye içindeki payının düşük olması ve ilin nüfusunun fazla olması, kişi başına düşen ihracatta Türkiye ortalamasının çok gerisinde kalınmasına neden olmaktadır. İlin ihracatının GSYİH’a oranı çok düşük seviyededir. İhracat yapılan ülke sayısı hem Diyarbakır’da hem Türkiye’de yıllar itibariyle art-maktadır.

Tablo 2.10- İhracat’a İlişkin Göstergeler, 2012

Diyarbakır Türkiye

Kişi Başı İhracat (Dolar) 125 2.016

İhracat Sıralaması 34 -

İhracat / GSYİH (%) 0,03 19,4

İhracat Yapılan Ülke Sayısı 66 222

Türkiye İhracatına Oranları (%) 0,13 -


Türkiye’de ve Diyarbakır’da ihracattaki artışa paralel olarak ihracatçı firma sayısı artış halindedir.

Tablo 2.11- İhracatçı Firma Sayısı, 2002-2012


2002 18 31.731

2003 31 35.603

2004 53 39.437

2005 82 42.156

2006 83 44.166

2007 67 48.269

2008 84 48.144

2009 106 48.5912010 128 50.3792011 135 53.282

2012 161 56.441 Kaynak: EB, 2012.



2012 yılında Türkiye ihracatında en büyük ülke grubu Avrupa Birliği ülkeleridir. AB ülkelerinin toplam ihra-cat içindeki payı % 39’dur. Arkasından % 28’lik oranla Yakın ve Orta Doğu gelmektedir. AB ülkeleri hariç diğer Avrupa ülkelerine yapılan ihracat % 9 ile 3.sırayı almaktadır. Almanya en çok ihracat yaptığımız Avrupa ülkesi-dir. 2. ve 3. sırada Ortadoğu ülkelerinden Irak ve İran bulunmaktadır. Türkiye ihracatının % 52’sini ilk 10 ülkeye yapılan ihracat oluşturmaktadır.

Irak’la olan ilişkilerin olumlu yönde gelişmesi, Türkiye için çok önemli fırsatları da beraberinde getirmiş ve ticaretimiz 2003 yılından sonra hızlı bir gelişme sürecine girmiştir. Irak, hem Türkiye ihracatında hem de Diyarbakır ilinin ihracatında önemli bir ülkedir. Ancak ihracat rakamlarının Türkiye içersindeki yüzdesi düşü-nüldüğünde Irak potansiyelinin yeterince iyi değerlendirilmediği anlaşılmaktadır. Irak’a ihracatta en büyük pay İstanbul ve Gaziantep bölgelerine aittir. 2012 yılında Irak; Diyarbakır ihracatında % 53’lük pay ile ilk sırada yer almaktadır.

Tablo 2.12- En Çok İhracat Yapılan 10 Ülke, 2012 (Bin Dolar)


Irak 107.210 Almanya 13.126.298

Çin 60.524 Irak 10.825.135

SuudiArabistan 5.079 İran 9.921.966

Libya 4.218 İngiltere 8.695.727

Hindistan 2.569 BAE 8.174.835

Tayvan 1.999 Rusya 6.682.064

Nijerya 1.913 İtalya 6.374.077

ABD 1.888 Fransa 6.199.068

BAE 1.722 ABD 5.605.294

Katar 1.236 İspanya 3.718.976

İlk On Ülke Toplamı 188.358 İlk On Ülke Toplamı 79.323.440

GenelToplam 198.952 GenelToplam 152.488.652

İlk 10 Ülkenin Payı (%) 95 İlk 10 Ülkenin Payı (%) 52 Kaynak: TÜİK, 2012c.

Türkiye ihracatının faaliyet bazında ürün grubu incelendiğinde; 2012 yılında % 93 ile en büyük payı imalat sanayinin aldığını görmekteyiz. İkinci sırada tarım ve ormancılık faaliyet kolunda yer alan ürünler bulunmakta-dır. Türkiye İhracatının %53’ünü ilk 10 ürün oluşturmaktadır.

Diyarbakır ihracatında ağırlıklı sektör madenciliktir. Diyarbakır ihracatında: kum, kil ve taşocakçılığı ürün grubu % 27 ile pay ile ilk sıradadır; öğütülmüş tahıl ürünleri %24 ile 2.sırada; taş % 11 ile 3.sıradadır. Diyarbakır ihracatının % 85’ini ilk 10 ürün grubu oluşturmaktadır.



Tablo 2.13- En Çok İhracat Yapılan 10 Ürün (Bin Dolar), 2012

Diyarbakır

Kum, kil ve taşocakçılığı 54.369

Öğütülmüş tahıl ürünleri 48.207

Taş 20.891

Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar 10.956

İzole edilmiş tel ve kablolar 9.925

Demir dışı metal cevherleri 7.953

Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler 4.627

Süt ürünleri 4.347

Boya, vernik vb. kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun 4.295

Metal yapı malzemeleri 3.786

İlk On Ürün Toplamı 169.356

Genel Toplam 198.952

İlk 10 Ürünün Payı (%) 85 Kaynak: TÜİK, 2012c.

Türkiye’nin 2002 yılında 51 milyar dolar seviyesinde olan ithalatı, 2012 yılında 236 milyar dolar ile rekor se-viyeye ulaşmıştır. İthalatın 11 yıldaki artışı 4,5 kattan daha fazla olmuştur. 2002 yılından başlayarak 2009 yılına kadar düzenli bir artış gösteren Türkiye ithalatı, 2008 yılında dünyada yaşanan kriz nedeniyle küresel ticaret hacminin küçülmesine bağlı olarak 2009 yılında bir önceki yıla göre % 30 azalmıştır. Krizin etkilerinin ortadan kalkması ve dünya ekonomisinin yeniden büyümeye başlamasıyla Türkiye’nin ithalatı tekrar artışa geçmiştir.

Diyarbakır ilinin ihracatı 2002 yılında 7 milyon dolar iken 2012 yılında 69 milyon dolar olmuştur. İthalatın 11 yıldaki artışı Türkiye için yaklaşık 5 kat kadarken, Diyarbakır için bu oran yaklaşık 10 kat kadardır.

Tablo 2.14- İthalat (Milyon Dolar), 2002-2012


2002 7 51.554

2003 13 69.340

2004 11 97.540

2005 16 116.774

2006 18 139.576

2007 36 170.063

2008 33 201.964

2009 24 140.928

2010 40 185.544

2011 63 240.842

2012 69 236.545




Türkiye ve Diyarbakır ilinin ithalat rakamları (ara ara zıtlıklar bulunsa da) genellikle paralel bir seyir izle-mektedir. 2012 yılında ise Türkiye’nin ithalatı azalırken Diyarbakır’ın ithalatı artmıştır.

Kişi başı ithalat oranlarına bakıldığında, il 43 dolar ile Türkiye ortalamasının çok gerisinde olup iller arasın-daki ithalatta 47. sıradadır. İthalatın GSYİH’ya oranı Türkiye’de çok yüksek iken Diyarbakır ilinde çok küçüktür. Diyarbakır ilinin ithalat yaptığı ülke sayısı, Türkiye ile kıyasla daha az çeşitlilik göstermektedir.

Tablo 2.15- İthalat’a İlişkin Göstergeler, 2012

Diyarbakır TürkiyeKişi Başı İthalat (Dolar) 43 3.128

İthalat Sıralaması 47 -

İthalat / GSYİH (%) 0,009 30,084

İthalat Yapılan Ülke Sayısı 46 221

Türkiye İthalatına Oranları (%) 0,03 Kaynak: TÜİK, 2012c.

Türkiye’de ve Diyarbakır’da ithalattaki artışa paralel olarak ithalatçı firma sayısı da artış halindedir. 2002 yılına göre ithalatçı firma sayısında Türkiye’de % 66, Diyarbakır’da ise % 288 artış olmuştur.

Tablo 2.16- İthalatçı Firma Sayısı, 2002-2012

Yıl Diyarbakır Türkiye2002 35 39.110

2003 43 43.392

2004 55 48.119

2005 71 51.302

2006 72 53.768

2007 91 58.936

2008 89 57.796

2009 80 55.101

2010 113 59.262

2011 151 66.906

2012 136 64.988

Kaynak: EB, 2012.

2012 yılında Türkiye ithalatında en büyük ülke grubu Avrupa Birliği ülkeleridir. AB ülkelerinin toplam ithalat içindeki payı % 37’dir. Arkasından % 21’lik oranla Çin, Hindistan, Güney Kore ve Japonya’nın içinde bulunduğu Diğer Asya ülke grubu gelmektedir. AB hariç diğer Avrupa ülkelerine yapılan ithalat % 16 ile 3.sırayı almaktadır. İthalatta ilk sırayı en büyük enerji tedarikçimiz Rusya Federasyonu oluşturmaktadır. Almanya en çok ithalat yaptığımız Avrupa ülkesidir. 3. sırada dünyanın en büyük ihracatçı ülkesi Çin bulunmaktadır. Türkiye ithalatının % 57’sini ilk 10 ülkeden yapılan ithalat oluşturmaktadır.

Diyarbakır’da ithalatta ilk sırada yer alan ülke Çin’dir. Diyarbakır ithalatının % 78’i ilk 10 ülkeden sağlanmak-tadır.



Tablo 2.17- En Çok İthalat Yapılan 10 Ülke (Bin Dolar), 2012


Çin 9.377 Rusya Federasyonu 26.625.286

İspanya 6.590 Almanya 21.400.186

Almanya 6.482 Çin 21.295.167

Yunanistan 6.408 ABD 14.130.402

Romanya 5.842 İtalya 13.344.471

İtalya 5.451 İran 11.964.779

Hindistan 3.824 Fransa 8.589.894

Belçika 3.689 İspanya 6.023.618

İngiltere 3.674 Hindistan 5.843.638

RusyaFederasyonu 2.678 Güney Kore 5.660.083

İlk On Ülke Toplamı 54.015 İlk On Ülke Toplamı 134.877.524

Genel Toplam 69.057 GenelToplam 236.545.042

İlk 10Ülkenin Payı (%) 78 İlk 10Ülkenin Payı (%) 57Kaynak: TÜİK, 2012c.

Türkiye ithalatının faaliyet bazında ürün grubu incelendiğinde; 2012 yılında % 8 ile büyük payı, rafine edil-miş petrol ürünlerinin aldığı görülmektedir. İkinci sırada Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi % 7, üçüncü sırada Motorlu kara taşıtları ve motorları % 5 pay almaktadır. Türkiye ithalatının % 42’sini ilk 10 ürün oluştur-maktadır.

Diyarbakır ithalatında, rafine edilmiş petrol ürünleri grubu % 45 ile pay ile ilk sıradadır. Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler % 5 ile 2.sırada; elektrik motoru, jeneratör, transformatörler % 5 ile 3.sırada-dır. Diyarbakır ithalatının % 77’sini ilk 10 ürün grubu oluşturmaktadır.

Tablo 2.18- En Çok İthalat Yapılan 10 Ürün (Bin Dolar), 2012

DiyarbakırRafine edilmiş petrol ürünleri 31.227

Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler 3.508

Elektrik motoru, jeneratör, trasformatörler 3.384

Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 2.869

Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 2.793

Taş 2.311

İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 2.018

Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 1.892

Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva 1.665

Akümülatör, pil ve batarya 1.582

İlk On Ürün Toplamı 53.249

Genel Toplam 69.057

İlk 10 Ürünün Payı (%) 77




2.2.3. Bankacılık ve Finans

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde genel olarak alternatif finansal araçların pek kullanılmadığı, finansman ihtiyacının büyük bir kısmının krediler ile karşılandığı görülmektedir. Finansal araçlar içerisinde krediler çok yüksek bir paya sahip iken, finansal kuruluşlar içerisinde de bankalar ağırlıktadır. Bu durum, finansal olarak yeteri kadar yayılma olmadığının ve finansal sistemin Bölgede oldukça sığ olduğunun göstergesidir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye’de 10.984 banka şubesi bulunmaktadır. Bunların 87’si Diyarbakır’da bulunmaktadır (BDDK, 2012). Banka şube sayısı sıralamasında 81 il arasında Diyarbakır 23’üncü olmuştur. Şube başına nüfus 2012 yılı sonunda Diyarba-kır’da 18.056 olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 2.19- Türkiye ve Diyarbakır’da Banka Şube Sayıları, 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Diyarbakır 64 72 76 82 85 87

Türkiye 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984

Kaynak: BDDK, 2012.

BDDK verilerine göre, 2012 yılında yurt içi mevduat hacmi 737 milyar TL seviyesindedir. Diyarbakır yurt içi mevduat hacmi açısından 2012 yılı sonunda 26’ıncı sırada yer almıştır. Kişi başına düşen mevduat verilerine bakıldığında Diyarbakır 2012 yılında 1.713 TL mevduat gerçekleştirmiştir

Tablo 2.20- Diyarbakır İlinin Yurt İçi Mevduat Hacmi (Bin TL), 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Diyarbakır 1.133.130 1.435.725 1.783.961 2.386.432 2.532.347 2.690.664

Kaynak: BDDK, 2012.

BDDK verilerine göre, 2012 yılında yurt içi nakdi kredi hacmi 785 milyar TL seviyesindedir. Diyarbakır yurt içi nakdi kredi hacmi açısından 2012 yılında 23’üncü sırada yer almıştır. Sektörel açıdan bakıldığında Diyarba-kır’da ziraat ve balıkçılık başta gelmektedir.

Diyarbakır’da inşaat, toptan ticaret ve komisyonculuk sektörleri kredilerin yoğun olduğu alanlardır (BDDK, 2012).

Tablo 2.21- Diyarbakır İlinin Yurt İçi Nakdi Kredi Hacmi (Bin TL), 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Diyarbakır 1.041.172 1.603.691 1.832.177 2.822.928 4.047.947 5.201.765

Kaynak: BDDK, 2012.

Kişi başına düşen nakdi kredi verilerine bakıldığında Diyarbakır’da 2012 yılında 3.311 TL nakdi kredi gerçekleşmiştir.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığının verilerine göre 02.01.2013 tarihi itibariyle Diyarbakır’da toplam kooperatif sayısı 158, ortak sayısı 19.202 olarak gerçekleşmiştir.



Tablo 2.22- Diyarbakır’da Kooperatif Sayısı, 2012

Faal Kooperatifler Faal Olmayan Kooperatifler Toplam

DiyarbakırSayı Ortak Sayı Ortak Sayı Ortak

158 17.186 22 2.016 180 19.202

Kaynak: GTB, 2012.

2.2.4. Yatırım Teşvikleri, Yabancı ve Kamu Yatırımları

19 Haziran 2012 tarih ve 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” ile yayınlanan yeni yatırım teş-vik sistemine göre sosyo-ekonomik gelişmişlik durumları dikkate alınarak 6 farklı bölge oluşturulmuş ve bölgesel gelişmişlik farklarını azaltmayı, sektörel kümelenmeyi öne çıkarmayı hedefleyerek bu bölgelere farklı teşvik uygulamaları getirilmiştir. Buna göre Diyarbakır ili, Şanlıurfa ili ile birlikte teşvik sisteminden en fazla faydalanan 6. Bölgede yer almaktadır.

Diyarbakır İlinde 2007 ve 2012 yılları arasında Yatırım Teşvik Belgesi sayısı, sabit yatırım tutarları ve bununla sağlanan istihdam miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Paylara bakıldığında, toplam yatırım tutarı ve istihdam oranlarının, belge sayısı oranına göre daha düşük kaldığı görülmektedir. Bu da ildeki yatırımların daha küçük ölçekli olduğunu, daha az toplam sabit yatırım tutarı barındırdığını ve daha az istihdam sağladığını ortaya koymaktadır. 2012 yılında, Diyarbakır ilinde düzen-lenen yatırım teşvik belgesi sayısı 69 olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 2.23- Diyarbakır İli 2007-2012 Yılları Yatırım Teşvik Belgesi İstatistikleri

Yıl Diyarbakır TürkiyeBelge Sayısı2007 42 2.823

2008 17 3.051

2009 31 2.381

2010 97 4.324

2011 72 4.492

2012 69 4.362

Toplam 328 21.433Sabit Yatırım (Milyon TL)2007 266 22.180

2008 34 27.164

2009 138 30.884

2010 338 64.861

2011 304 56.180

2012 334 57.764

Toplam 1.414 259.033İstihdam2007 1.437 128.547

2008 380 118.158

2009 668 87.289

2010 2.289 155.426

2011 1.861 128.028

2012 2.643 149.234

Toplam 9.278 766.682 Kaynak: EB, 2012.



2012 yılında Diyarbakır İlindeki yatırım teşvik belgesi sayısı 2011 yılındaki miktarı aşmıştır. 2012 yılında Di-yarbakır ilinde imalat sanayi sektöründe 39, hizmetler sektöründe 16, madencilik sektöründe 12, enerji ve tarım sektöründe 1’er adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir. Bu dönemde alınan yatırım teşvik belgesi sayısı önceki yıllara göre daha yüksektir. Türkiye toplamından aldığı pay önceki yıllara göre daha yüksek olmasına rağmen yinede ülke ortalamasına göre düşük kalmıştır.

Tablo 2.24- Sektörel Bazda Yatırım Teşvik Belgesi İstatistikleri, 2012

Sektör Belge Sayısı Sabit Yatırım İstihdam

Diyarbakır

Enerji 1 7 10

Hizmetler 16 150 712

İmalat 39 126 1.737

Madencilik 12 46 175

Tarım 1 4 9

Toplam 69 333 2.643

Türkiye

Enerji 197 12.663 3.503

Hizmetler 1.156 15.216 57.899

İmalat 2.590 26.543 76.585

Madencilik 287 2.212 8.131

Tarım 125 790 3.066

Toplam 4.355 57.424 149.184

Kaynak: EB, 2012.

2012 yılı itibariyle Diyarbakır’da bulunan yabancı şirket sayısı 27’dir. En fazla şirket İnşaat sektöründedir. Toptan ve Perakende Ticaret, inşaat sektörünün ardından en çok şirket bulunan sektördür.

Tablo 2.25- Yıllar İtibariyle Diyarbakır Yabancı Şirket Sayısı, 2010-2012

Sektörler 2010 2011 2012

İnşaat 1 0 1

Toptan ve Perakende Ticaret 2 0 0

Madencilik ve Taşocakçılığı 0 1 0

İmalat Sanayi 0 0 0

Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri 1 1 1

Diğer Toplumsal, Sosyal Ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri 0 0 0

Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler 0 0 0

Tarım, Avcılık ve Ormancılık 0 0 0

Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri 0 1 0

Toplam 4 3 2

Kaynak: EB, 2012.



Kamu yatırımları, özellikle özel sektörün yatırım yapmaktan çekindiği ya da yüksek teşvikler bekleyerek yatırımları başka noktalara kaydırdığı yerlerde ciddi bir önem kazanmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’de çoğu yere göre özel sektör yatırımlarının sınırlı olduğu bir bölge olarak öne çıkmaktadır. Bu durum kamu yatırımlarının bölge için önemini daha da arttırmaktadır.

Tablo 2.26- Kamu Yatırımları (Bin TL), 2005-2012

Yıl Diyarbakır Türkiye2005 158.760 19.899.447

2006 121.230 21.608.226

2007 111.607 21.513.108

2008 145.943 21.915.452

2009 370.231 27.458.727

2010 469.201 33.832.966

2011 776.615 36.400.287

2012 798.074 44.434.287Kaynak: KB, 2012.

Özellikle 2009 yılından itibaren Diyarbakır iline yapılan yatırımların Türkiye’de gerçekleşen kamu yatırım-larına oranında artış yaşandığı yukarıdaki tabloda görülmektedir.

2012 yılında kamu yatırımlarında Diyarbakır en fazla pay alan 4. il olmuştur. 2012 yılı için Diyarbakır ilinde gerçekleştirilmesi planlanmış kamu yatırımı 798.074 Bin TL seviyesindedir. Bu miktarın % 47’sinin tarıma ait olması bölgede tarım faaliyetlerine olumlu şekilde yansımaktadır. Madencilik ve eğitim sektörleri de tarımdan sonra en fazla pay alan sektörler konumundadır.

Tablo 2.27- 2012 Yılı Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı, (Bin TL)

Sektör Diyarbakır TürkiyeTarım 376.817 5.852.392

Madencilik 68.856 1.208.400

İmalat 2 538.050

Enerji 18.283 3.732.935

Ulaşım 15.029 13.877.595

Turizm - 294.439

Konut 12.205 479.845

Eğitim 100.673 6.491.136

Sağlık 25.200 2.161.600

Diğer 181.009 9.797.895

Toplam 798.074 44.434.287Kaynak: KB, 2012.


DİYARBAKIR İLİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUMU

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUMU*Bu bölümde, Diyarbakır ili sanayisi sektörel dağılımı, sanayi istihdamı, Diyarbakır organize sanayi bölgesi

ile ilgili genel bilgilere yer verilerek ilin sanayi profili çıkarılmaya çalışılmıştır.

3.1. Genel Göstergeler


Diyarbakır TürkiyeSosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2011) 67

Kurulan Şirket ve Kooperatiflerin Toplam Sayısı (2012) 824 107.219

Kapanan Şirket ve Kooperatiflerin Toplam Sayısı (2012) 324 69.523

Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi (kWh) (2011) 845 2.490

Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi İl Sıralaması (2011) 77 -

Sanayi Elektrik Tüketimi Payı (%, 2011) 0,26 100

Kaynak: TÜİK, 2011b; KB, 2011.

Diyarbakır İli henüz kendi potansiyelini yansıtan gelişmiş bir sanayiye sahip değildir. 2011 yılı Sosyo-Ekono-mik Gelişmişlik Endeksinde Diyarbakır ili diğer iller arasında 67’nci sırada bulunmaktadır.

3.2. Sanayinin Sektörel Dağılımı ve Sanayi İstihdamı

3.2.1. Sanayinin Sektörel Dağılımı

Diyarbakır sanayinin sektörel dağılımı incelenirken Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası kayıtlı işletme veri-lerinden ve Sosyal Güvenlik Kurumu istatistikleri yıllığından faydalanılmıştır. Diyarbakır’da Madencilik ve Taş Ocakçılığı ile İmalat Sanayi alt faaliyet kollarındaki işletmeler baz alındığında, söz konusu faaliyet kollarında Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı 732 adet işletme bulunmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre ise işletme sayıları aşağıdadır.

*Bu Bölüm Karacadağ Kalkınma Ajansının, TRC2 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı Mevcut Durum Raporu 1.Taslağı’ndan (2013) derlenmiştir.



Tablo 3.2. Diyarbakır İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı, 2011

Sektör Kodu Faaliyet Kolu

Diyarbakır Türkiyeİşletme Sayısı

% İşletme Sayısı

%

05 Kömür ve Linyit Çıkartılması 0 0 740 0

06 Ham Petrol ve Doğalgaz Çıkarımı 15 1 51 0

07 Metal Cevheri Madenciliği 3 0 939 0

08 Diğer Madencilik ve Taş Ocağı 91 7 4459 2

09 Madenciliği Destekleyici Hizmet 4 0 267 0

10 Gıda Ürünleri İmalatı 386 29 39379 15

11 İçecek İmalatı 2 0 578 0

12 Tütün Ürünleri İmalatı 2 0 57 0

13 Tekstil Ürünleri İmalatı 78 6 16047 6

14 Giyim Eşyaları İmalatı 39 3 30325 12

15 Deri ve İlgili Ürünler İmalatı 3 0 5682 2

16 Ağaç, Ağaç Ürünleri Ve Mantar Üretimi 41 3 11232 4

17 Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri İmalatı 5 0 1985 1

18 Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğ. 35 3 9036 4

19 Kok Kömürü ve Petrol Ürünleri İmalatı 3 0 375 0

20 Kimyasal Ürünleri İmalatı 22 2 4460 2

21 Eczacılık ve Ecz.İlişkin Mal. İmalatı 3 0 205 0

22 Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı 57 4 11082 4

23 Metalik Olmayan Ürünler İmalatı 87 7 12442 5

24 Ana Metal Sanayi 18 1 9059 4

25 Fabrik Metal Ürünler - Mak. Tec. Hariç 85 6 30546 12

26 Bilgisayar, Elekronik ve Optik Üretimi 8 1 2105 1

27 Elektrikli Techizat İmalatı 19 1 4502 2

28 Makine ve Ekipman İmalatı 35 3 15752 6

29 Motorlu Kara Taşıtı ve Römork İmalatı 22 2 2812 1

30 Diğer Ulaşım Araçları İmalatı 3 0 1080 0

31 Mobilya İmalatı 53 4 16915 7

32 Diğer İmalatlar 15 1 5407 2

33 Makine ve Ekipman Kurulumu ve Onarımı 182 14 19592 8

Toplam 1.316 100 257.111 100 Kaynak: SGK, 2011.

SGK verilerine göre sanayi faaliyet kolunda Diyarbakır’da 1.316 işletme bulunmaktadır. Diyarbakır’daki sa-nayi işletmeleri; 10-Gıda Ürünleri İmalatı (Diyarbakır % 29), 33-Makine ve Ekipman Kurulumu ve Onarımı (Di-yarbakır %14) ve 23-Metalik Olmayan Ürünlerin İmalatı (Diyarbakır %7) faaliyet kollarında yoğunlaşmaktadır.

Türkiye ve Diyarbakır ili sanayi işletmelerinin sektörel dağılımı karşılaştırıldığında; İldeki işletmelerin 10-Gıda Ürünleri İmalatı, 33-Makine ve Ekipman Kurulumu Onarımı, 23-Metalik Olmayan Ürünlerin İmalatı ve 08-Diğer Madencilik ve Taş Ocakları faaliyet kollarında Türkiye ortalamasını aştığı görülmektedir. Ancak 14-Gi-yim Eşyaları İmalatı (%12), 25- Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (%12) ve 31-Mobilya imalatı (%7) faaliyet kollarında Türkiye ortalaması Diyarbakır ortalamasının üzerinde bir orana sahiptir



3.2.2. Sanayi Kapasitesi Verileri

Diyarbakır İlinin Sanayi durumu hakkında fikir vermesi açısından, il genelinde sanayi kapasite raporu alan işletmelere ilişkin veriler ve imalat için kodlanan ürünler verilmiştir.

Tablo 3.3.Diyarbakır İli Kapasite Raporu Verileri, Nisan 2013

Diyarbakır TürkiyeFirma Sayısı 411 58.522

Kapasite Raporu Sayısı 457 65746

Toplam Çalışan Sayısı 12.945 2.532.879

Kaynak: TOBB, 2013.

Diyarbakır İli için alınan kapasite raporu verilerine bakıldığında son 3 yıl içerisinde Diyarbakır’da 411 işlet-menin kapasite raporu aldığı görülmektedir.

Tablo 3.4.İlçelere Göre Kapasite Raporu Verileri, Nisan 2013

Diyarbakırİlçe Adı SayıMerkez 346

Bismil 33

Hani 14

Silvan 12

Ergani 8

Kulp 8

Çermik 7

Hazro 5

Çüngüş 5

Eğil 5

Dicle 4

Çınar 4

Lice 4

Kocaköy 2

Toplam 457 Kaynak: TOBB, 2013.

Kapasite raporlarının ilçelere göre dağılımında Merkez ilçeler ön plana çıkmaktadır. Merkez ilçelerden son-ra en fazla kapasite raporu alan ilçeler arasında Diyarbakır’da Bismil gelmektedir.



Tablo 3.5.Diyarbakır İli Kapasite Raporunda Kodlanan İlk 10 Ürün, Nisan 2013

Sıra Açıklama Kapasite Rapor Sayısı

1 Pamuk tohumu yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar 34

2 Mermer ve traverten, ham veya kabaca tıraşlanmış 30

3 Pamuk (kardelenmiş veya taranmış) 30

4 Mıcır 26

5 Kepek, kavuz ve diğer artıklar (buğdayın kalburdan geçirilmesi, öğütülmesi veya diğer işlemleri sonucunda kalan)

22

6 Hazır Beton 21

7 Sözleşme Esasına Dayalı Diğer Yiyecek Hizmetleri (Yemek Fabrikaları ve Toplu Yemek Mutfakları)

20

8 Doğal Taşlardan Kaldırım Döşemeleri, Kaldırım Kenar Taşları, Büyük ve Yassı Döşeme Taşları

18

9 Ekmeklik ve Kaplıca (kızıl) Buğday Unu 13

10 Mutfak Mobilyaları 13

Kaynak: TOBB, 2013.

İşletmelerin imalat için kodladığı ilk 10 ürün bilgilerine bakıldığında; Diyarbakır’da bölgedeki doğal kaynak-lara bağlı olarak (mermer, bazalt taşı vb) mermer imalatı ve doğal taşlardan kaldırım döşemeleri imalatının ön plana çıktığı görülmektedir ayrıca mutfak mobilyaları imalatı da listeye girmiştir.

3.2.3. Sanayi İstihdamı

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Diyarbakır İlinde sanayi iş kolunun toplam istihdamdaki payı artış eğilimindedir. Özellikle son 3 yıldaki gelişme sonucu sanayi iş kolunda il ortalaması Türkiye ortalamasına yak-laşmıştır. Grafiğe göre 2008 yılında tarım sektöründeki istihdamda yaşanan kırılmanın ardından toparlanma yaşamıştır. Tarımdan kopan işgücü ilde hizmetler iş koluna yönelirken Türkiye genelinde ise daha çok sanayi iş koluna geçmiştir.



Tablo 3.6. Diyarbakır İli ve Türkiye Sanayi İstihdamının Sektörel Dağılımı, 2011

Sektör Kodu Faaliyet Kolu


İşletme Sayısı

% İşletme Sayısı

%

05 Kömür ve Linyit Çıkartılması 0 0 51.662 2

06 Ham Petrol ve Doğalgaz Çıkarımı 406 2 3.704 0

07 Metal Cevheri Madenciliği 14 0 22.197 1

08 Diğer Madencilik ve Taş Ocağı 1.386 9 57.192 2

09 Madenciliği Destekleyici Hizmet 23 0 4.396 0

10 Gıda Ürünleri İmalatı 2700 17 379.772 12

11 İçecek İmalatı 72 0 12.252 0

12 Tütün Ürünleri İmalatı 389 2 5.400 0

13 Tekstil Ürünleri İmalatı 1540 9 392.550 12

14 Giyim Eşyaları İmalatı 775 5 413.218 13

15 Deri ve İlgili Ürünler İmalatı 35 0 53.034 2

16 Ağaç, Ağaç Ürünleri Ve Mantar Üretimi 450 3 65.570 2

17 Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri İmalatı 21 0 98.091 3

18 Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğ. 201 1 36.025 1

19 Kok Kömürü ve Petrol Ürünleri İmalatı 28 0 116.860 4

20 Kimyasal Ürünleri İmalatı 223 1 34343 1

21 Eczacılık ve Ecz.İlişkin Mal. İmalatı 15 0 159.047 5

22 Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı 467 3 39.523 1

23 Metalik Olmayan Ürünler İmalatı 2087 13 68.222 2

24 Ana Metal Sanayi 197 1 8.809 0

25 Fabrik Metal Ürünler - Mak. Tec. Hariç 807 5 77.653 2

26 Bilgisayar, Elekronik ve Optik Üretimi 123 1 10.144 0

27 Elektrikli Techizat İmalatı 361 2 159.846 5

28 Makine ve Ekipman İmalatı 343 2 193.899 6

29 Motorlu Kara Taşıtı ve Römork İmalatı 192 1 158.175 5

30 Diğer Ulaşım Araçları İmalatı 37 0 357.757 11

31 Mobilya İmalatı 385 2 40.324 1

32 Diğer İmalatlar 46 0 85.776 3

33 Makine ve Ekipman Kurulumu ve On. 2.932 18 169.667 5

Toplam 16.255 100 3.275.108 100Kaynak: SGK, 2011.

Sosyal Güvenlik Kurumu verileri esas alındığında sanayinin sektörel dağılımı Türkiye genelinde; 14-Giyim Eşyaları İmalatı (% 13), 13-Tekstil Ürünleri İmalat (% 12), 10-Gıda Ürünleri İmalatı (% 12), 25-Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (% 11) faaliyet kolları ön plana çıkmaktadır. Diyarbakır’da ise en çok istihdamı 33-Makine Ve Ekipmanları Kurulumu ve Onarımı (% 18), 10-Gıda Ürünleri İmalatı (% 17), 23- Metalik Olmayan Ürünlerin İmalatı (% 13), 08- Diğer Madencilik Ve Taş Ocakçılığı (% 9), 13-Tekstil Ürünleri İmalatı (% 9) faaliyet kolları sağlamak-tadır.



3.2.4. Organize Sanayi Bölgeleri

Diyarbakır İli, uygulanmaya başlanan yeni teşvik sistemi ile sanayi yatırımları açısından avantajlı konuma gelmiştir. Diyarbakır ilinde toplam 2 adet OSB bulunmaktadır. Yatırım taleplerinin artması ile mevcut OSB’ler-de ek genişleme alanları tahsis edilmiş ve yeni OSB planlamaları yapılmıştır.

Aşağıdaki tabloda Diyarbakır İlindeki mevcut ve planlama aşamasındaki OSB’lere ilişkin bilgiler verilmiştir.

Tablo 3.7.Diyarbakır İlindeki Organize Sanayi Bölgeleri, 2012

OSB Adı Durumu

Toplam

Alanı

(ha)

Toplam

Parsel

Sayısı

Tahsis

Edilen

Parsel

Sayısı

Firma

Sayısı

Tahsise Göre Doluluk Oranı

Diyarbakır OSB Faaliyette 532 255 235 196 92 %

Diyarbakır OSB İlave Alanıİnşa halinde 190

Diyarbakır Tarıma Dayalı İhtisas Besi OSB

İnşaat

aşamasında180 113 113 103 100 %

Lojistik İhtisas OSBPlanlama

Aşamasında- - - - -

Kaynak: OSBÜK, 2012.

3.2.4.1. Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi

Organize sanayi bölgesi heyeti, Diyarbakır İl Özel İdaresi Müdürlüğü ve Ticaret Sanayi Odası Başkanlığının iştirakleriyle 1991 yılında kurulmuştur. Diyarbakır-Elazığ Karayolunun 22’nci kilometresinde toplam 532 hektar alan üzerinde faaliyet gösteren Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesinin istihdam sayısı 3.500 kişi civarındadır.

OSB’ de bazı işletmeler faaliyete geçmiş durumda iken bazıları inşaat, bazıları da proje aşamasındadırlar. OSB’ye şu anda taleplerinin karşılanmasının mümkün olmadığı 200 civarında başvuru bulunmaktadır. Diyar-bakır OSB’de bazı parsellerin inşaata uygun olmamasından dolayı tahsis edilen alana göre doluluk oranı 92 % olarak görülmektedir. Revize imar planı ile bu alanlar takas için ayrılmaktadır.

Tablo 3.8.Diyarbakır OSB’de İşletmelerin Durumu ve Faaliyet Alanları, Nisan 2013

Diyarbakır OSB’deki Firmaların Sektörel DağılımıSektör Firma SayısıGıda ve İçecek 52

İnşaat Malzemeleri 33

Mermer İşleme 21

Ağaç işleri ve Mobilya 19

Tekstil-Çırçır 18

Metal İşleme 12

Plastik ve Kauçuk 8

Elektrik Makineleri ve Aksamları 4

Diğerleri 29

Toplam 196

Kaynak: DOSBM, 2013.



Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesinde faaliyette 142, inşaat aşamasında 24 ve proje aşamasında 30 ol-mak üzere toplam 196 firma mevcuttur. Diyarbakır OSB’de faaliyette olan işletmelerin sektörel dağılımına bakıldığında % 27 oranıyla gıda ve içecek sanayi ve % 17 oranıyla inşaat malzemeleri firmalarının, bu 142 firma arasında öne çıktığı görülmektedir. Bu iki sektörün ardından sırasıyla % 11 ile mermer işleme ve % 10 ile ağaç işleme-mobilya ile tekstil-çırçır sanayi gelmektedir. Bölgede faaliyette bulunan işletmelerin bir kısmı devamlı olarak üretim yapmamakta veya kapasitelerinin altında çalışmaktadır.

Diyarbakır organize sanayi bölgesinin altyapısının iyileştirilmesi amacıyla; çevre duvarı yapımına başlan-mış, elektrik dağıtım hizmetleri özel bir firmaya ihale edilmiş, demiryolu bağlantısı için TCDD tarafından ka-mulaştırma işlemleri başlatılmıştır.

3.2.4.2. Diyarbakır 1. OSB İlave Alan

Diyarbakır 1. OSB’de yer tahsisi sorunlarının çözümü için Eğil ilçesinde 190 hektar bir arazinin OSB’ye katıl-ması konusunda işlemler başlatılmıştır. Bakanlığın kredi desteği ile Diyarbakır OSB sorumluluğu altında yapı-lan Arıtma + 190 Ha. Tevsii alanı için 2013 yılı yatırım programıyla 500.000 TL kredi tahsis edilmiştir. İlave alan için 2013-2017 yılları arasında Güneydoğu Anadolu Projesi Eylem Planı Kapsamında toplamda 58.123.000 TL ödenek ayrılmıştır.

3.2.4.3. Diyarbakır Tarıma Dayalı İhtisas Besi Organize Sanayi Bölgesi

Diyarbakır Tarıma Dayalı İhtisas Besi Organize Sanayi Bölgesi bu alanda Türkiye’deki ilk örneklerinden olup kurulma çalışmalarına 2009 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı arasında imzalanan protokol ile başlanmıştır. Eski Diyarbakır-Şanlıurfa Karayolunun 25’inci kilometresinde toplam 187 hektar üzerinde kurulan OSB’nin 84,4 hektarlık kısmı sanayi alanı olarak planlanmıştır. Bu alanda toplam 103 parsel mevcut olup, bu parsellerin 82 âdetinin besi ve 21 âdetinin de süt üretim işletmelerine tahsis işlemleri yapılmıştır. İnşaat çalışmaları büyük oranda tamamlanan OSB’nin yakın zamanda faaliyete geçmesi planlan-maktadır.

3.2.5. Küçük Sanayi Siteleri

Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, Diyarbakır ilinde 4’ü merkezde olmak üzere toplam 7 adet KSS bulun-maktadır. Diyarbakır il ve ilçelerinde bulunan KSS’ler yüksek doluluk oranında hizmet vermektedir. İl merke-zinde 3 adet Oto Tamircileri KSS ve 1 adet Marangozlar KSS bulunmaktadır. Mevcut KSS’ler dışında, Diyarbakır ilinde 280 işyeri olarak planlanan Metal İşleri Küçük Sanayi Sitesi inşa edilmiş ve faaliyete geçme aşamasına gelmiştir. Ayrıca, yeni bir oto tamircileri sitesi ile diğer esnafların ihtiyaçlarını içerecek karma bir sitenin yapıl-ması için arsa tahsis/satın alma çalışmaları devam etmektedir. Benzer bir çalışma için Diyarbakır Mermerciler, Metalciler ve Gıda İmalatçıları KSS Yapı Kooperatifi Karacadağ Kalkınma Ajansından proje desteği almıştır. Diyarbakır Merkezde tekstil işletmeleri için bir sanayi sitesinin kurulması yönünde de girişimler mevcuttur.



Tablo 3.9.Diyarbakır ve Şanlıurfa İllerindeki KSS’ler, 2013

KSS Adı Yeri İşyeri SayısıDoluluk Oranı (%)

İstihdam

Merkez Oto Diyarbakır-Merkez 339 100 1.017

Marangozlar Diyarbakır-Merkez 99 100 198

2. Oto Tamircileri Diyarbakır-Merkez 298 100 1.192

3. Oto Tamircileri Diyarbakır-Merkez 520 94 1.782

Bismil Diyarbakır-Bismil 184 100 920

Ergani Diyarbakır-Ergani 118 100 240

Silvan Diyarbakır-Silvan 220 89 320

Toplam Diyarbakır 1.778 5.669

Kaynak: DBSTİM, 2013.

Diyarbakır İlçelerinden Silvan, Bismil ve Ergani’de birer KSS hizmet vermektedir. Bismil ve Ergani ilçelerin-de kapasite aşımından dolayı yeni KSS alanlarının oluşturulması için girişimler bulunmaktadır.


DİYARBAKIR İLİ SANAYİ İŞLETMELERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DİYARBAKIR İLİ SANAYİ İŞLETMELERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMABu bölümde, Diyarbakır ilindeki 350 işletmeden alınan verilerin analizine yer verilmiş ve bu analizler yo-

rumlanmıştır.

4.1.YÖNTEM

Bu kısımda araştırmanın evreni ve örneklemi, veri toplama araçı ve verilerin analizinde kullanılan testler belirtilmiştir.

4.1.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ve Diyarbakır Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğünün adres verilerine dayanarak Diyarbakır merkez ve ilçelerinde faaliyet gösteren üretim işletmelerine birebir anket da-ğıtılmıştır. Bu çalışmada, Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesinde faaliyette bulunanan işletmeler hariç tutul-muştur. Araştırma kapsamında, yaklaşık 600 adres ziyaret edilmiş olup, analizler için toplamda 350 anket kullanılmıştır. Bu araştırmanın saha çalışması 26 Ağustos–16 Eylül 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırma kantitatif araştırma yöntemlerinden yüz yüze anket tekniğiyle gerçekleştirilmiştir.

4.1.2.Veri Toplama Araçı

Verilerin toplanmasında, demografik bilgiler dışında, işletmelerininsan kaynakları, üretim kapasitesi, pazar durumu ve karşılaşması muhtemel sorunların bulunduğu 69 soruluk bir anketten yararlanılmıştır.

4.1.3.Verilerin Analizi

Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 18.0 istatistik programı kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde frekans, parametrik fark testleri (t-testi, ANOVA), korelasyon ve regresyon testleri kullanılmıştır. İstatistikî an-lamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.

4.2. Bulgular

4.2.1. Diyarbakır İli Sanayi İşletmeleri ile İlgili Frekans Bulguları

Tablo 4.1. Faaliyet Alanı

Frekans Yüzde Kümülatif

Mobilya-Marangoz 91 26,0 26,0

Gıda 65 18,6 44,6

Ekmek-Un 30 8,6 53,1

İnşaat-Demir-Plastik 105 30,0 83,1

Tekstil 44 12,6 95,7

Diğer 15 4,3 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.1’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %26’sı mobilya-marangoz ile, %18,6’sı gıda ile, %8,6’sı ekmek-un ile, %30’u inşaat-demir-plastik ile, %12,6’sı tekstil ve %4,3’ü de diğer faaliyet alanla-rıyla uğraşmaktadır.



Şekil 4.1. İşletmelerin Faaliyet Alanına Göre Dağılımı

Tablo 4.2. Kuruluş Yılları

Frekans Yüzde Kümülatif 1940-1980 16 4,6 4,6

1981-1985 10 2,9 7,4

1986-1990 16 4,6 12,0

1991-1995 27 7,7 19,7

1996-2000 61 17,4 37,1

2001-2005 58 16,6 53,7

2006-2010 94 26,9 80,6

2011-2013 68 19,4 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.2’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %4,6 sı 1940-1980 yılları arasında, %2,9’u 1981-1985 yıllarında, %4,6’sı 1986-1990 yıllarında, %7,7’si 1991-1995 yıllarında, %17,4’ü 1996-2000 ara-sında, %16,6’sı 2001-2005 yıllarında, %26,9’u 2006-2010 yıllarında, %19,4’ü 2011-2013 yıllarında kurulmuştur.



Şekil 4.2. İşletmelerin Kuruluş Yıllarına Göre Dağılımı

Tablo 4.3. Hukuki Statü


Anonim 21 6,0 6,0

Şahıs 159 45,4 51,4

Limited 170 48,6 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.3’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %21’i anonim şirket, %51,4’ü Şahıs ve %43,6’sı ise limited şirket statüsündedir.



Şekil 4.3. İşletmelerin Hukuki Statülerine Göre Dağılımı

Tablo 4.4. Yatırım Yeri


Özel Yer 322 92,0 92,0

Hazine Arazisi 11 3,1 95,1

KSS 14 4,0 99,1

Diğer 3 0,9 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.4’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %92’si özel yerde, %3,1’i hazine ara-zisinde, %4’ü KSS’de, %0,9’u da diğer yerlerde yatırım yapmıştır.

Şekil 4.4. İşletmelerin Yatırım Yerlerine Göre Dağılımı



Tablo 4.5. Sermaye Büyüklüğü


50.000-250.000 147 42,0 52,5

250.001-500.000 22 6,3 60,4

500.001-750.000 41 11,7 75,0

750.001-1000.000 22 6,3 82,9

1.000.000’dan fazla 48 13,7 100,0

Herhangi Bir Beyanda Bulunmayan İşletmeler 70 20,0 Toplam 350 100,0

Tablo 4.5’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %42’sinin sermaye büyüklüğünün 50.000 TL ile 250.000 TL arasında olduğu anlaşılmaktadır.

Şekil 4.5. İşletmelerin Sermaye Büyüklüklerine Göre Dağılımı

Tablo 4.6. Firmanın Cirosu


50.000-500.000 131 37,4 52,4

500.001-1.000.000 23 6,6 61,6

1.000.001-5.000.000 41 11,7 78,0

5.000.001-10.000.000 26 7,4 88,4

15.000.000 dan fazla 29 8,3 100,0

Herhangi Bir Beyanda Bulunmayan İşletmeler 100 28,6

Toplam 350 100,0

Tablo 4.6’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %37,4’ünün cirosunun 50.000 ile 250.000 TL arasında olduğu anlaşılmaktadır.



Şekil 4.6. İşletmelerin Cirolarına Göre Dağılımı

Tablo 4.7. Alan Büyüklüğü


100 den az 39 11,1 11,1

101-500 131 37,4 48,6

501-1000 49 14,0 62,6

1001-2000 13 3,7 66,3

2001-4000 18 5,1 71,4

4001-8000 18 5,1 76,6

8000 den fazla 82 23,4 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.7’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %11,1’i 100 m2 den az, %37,4’ü 101-500 m2, %14’ü 501-1000 m2, %3,7’si 1001-2000 m2, %5,1’i 2001-4000 m2, %5,1’i 4001-8000 m2, %23,4’ü 8000 m2 den fazla alana sahiptir.



Şekil 4.7. İşletmelerin Alan Büyüklüklerine Göre Dağılımı

Tablo 4.8. İşletmenin Mülkiyeti


Kendi Mülkü 202 57,7 57,7

Kira 148 42,3 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.8’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin mülkiyet durumları incelendiğinde işletmelerin %7’si kendi mülkünde ve %42,3’ü ise kirada faaliyetlerini sürdürmektedir.

Şekil 4.8. İşletmelerin Mülkiyet Durumlarının Dağılımı



Tablo 4.9.Yeni Yatırım


Evet 99 28,3 28,3

Hayır 251 71,7 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.9’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin yeni yatırım yapma durumları ince-lendiğinde, işletmelerin %28,3’ünün yeni yatırım yaptığı, %71,7’sinin ise yeni yatırım yapmadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.9.İşletmelerin Yeni Yatırımlarının Dağılımı

Tablo 4.10.Ortaklık Durumu


Evet 42 12,0 12,0

Hayır 308 88,0 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.10’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %12’si ortaklık şekilinde olup, %88’inin ise ortağı bulunmamakkatdır.

Şekil 4.10. İşletmelerin Ortaklık Durumlarının Dağılımı



Tablo 4.11. Üye Olunan Kuruluşlar


Ticaret ve Sanayi Odası 179 51,1 54,2

Ticaret Borsası 27 7,7 62,4

Esnaf ve Sanatkârlar Odası 124 35,4 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.11’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %51,1’i Ticaret ve Sanayi Odasına, %7,7’si Ticaret Borsasına, %35,4’ü ise Esnaf ve Sanatkarlar Odasına üye olarak kayıtlıdır.

Şekil 4.11. İşletmelerin Üye Olduğu Kuruluşların Dağılımı

Tablo 4.12. Kuruluş Şekli


Yeni Kuruluş 223 63,7 63,7

Aileden Devir 77 22,0 85,7

Şahıstan Devir 32 9,1 94,9

Çalışanlara Devir 1 0,3 95,1

Diğer 17 4,9 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.12’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin kuruluş şekli incelendiğin-de, işletmelerin %63,7’sinin yeni kurulduğu, %22’sinin aileden devralındığı, %9,1’inin şahıstan devralın-dığı, %0,3’ünün çalışanlarına devredildiği, %4,9’unun da diğer şekillerde kurulduğu anlaşılmaktadır.



Şekil 4.12.İşletmelerin Kuruluş Şeklinin Dağılımı

Tablo 4.13. Sektörü Tercih Nedeni


Aile Mesleği 151 43,1 43,1

Sektörün Gelişme Potansiyeli 105 30,0 73,1

Yerel Hammadde-Sektör Uygunluğu 39 11,1 84,3

Diğer 55 15,7 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.13’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %43,1’i aile mesleği, %30’u sektörün gelişme potansiyeli, %11,1’i yöresel hammaddenin bu sektörde faaliyet göstermeye elverişli olması, %15,7’si ise diğer nedenleriyle sektörü tercih etmiştir.

Şekil 4.13. İşletmelerinSektör Tercih Nedenine Göre Dağılımı



Tablo 4.14. Kuruluş Esnasında Kullanılan Finansal Kaynaklar


Özsermaye 277 79,1 79,1

Yatırım Kredisi 21 6,0 85,1

İşletme Kredisi 16 4,6 89,7

Teşvikler 25 7,1 96,9

Diğer 11 3,1 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.14’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %79,1’i özsermayeile, %6’sı yatırım kredisi ile, %4,6’sı işletme kredisi ile, %7,1’i teşvikler ile, %3,1’i diğer finansal kaynaklar ile kurulmuştur.

Şekil 4.14. İşletmelerin Kuruluşta Kullanılan Kaynaklarına Göre Dağılımı

Tablo 4.15. Teşvik Belgesi


Evet 91 26,0 26,0

Hayır 259 74,0 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.15’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %26’sınınteşvik belgesi aldığı, %74’ünün ise teşvik belgesi almadığı anlaşılmaktadır.



Şekil 4.15. İşletmelerin Teşvik Belgelerinin Dağılımı

Tablo 4.16. Kullanılan Enerji Çeşidi


Elektrik 267 76,3 76,3

Fuel-oil 3 0,9 77,1

Motorin 40 11,4 88,6

Doğalgaz 12 3,4 92,0

LPG 8 2,3 94,3

Odun/Kömür 20 5,7 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.16’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %76,3’ü Elektrik, %0,9’u Fuel-oil, %11,4’ü motorin, %3,4’ü Doğalgaz, %2,3’ü LPG, %5,7’si Odun/Kömür kullanmaktadır.

Şekil 4.16. İşletmelerin Kullandıkları Enerji Çeşitlerine Göre Dağılımı



Tablo 4.17. Enerji Yönetim Sistemi


Var 38 10,9 10,9

Yok 312 89,1 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.17’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %10,9’unun enerji yönetim sistemleri olmasına karşılık, %89,1’inin ise enerji yönetim sistemi bulunmamaktadır.

Şekil 4.17. İşletmelerin Enerji Yönetim Sistemlerinin Dağılımı

Tablo 4.18. Enerji Yatırımı


Evet 21 6,0 6,0

Hayır 329 94,0 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.18’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %6’sının enerji yatırımı yaptığı, %94’ünün ise enerji yatırımı yapmadığı anlaşılmaktadır.



Şekil 4.18. İşletmelerin Enerji Yatırımlarının Dağılımı

Tablo 4.19. Personel Sayısı


1-5 131 37,4 37,4

6-10 62 17,7 55,1

11-20 70 20,0 75,1

21-40 63 18,0 93,1

41-80 11 3,1 96,3

81-100 3 0,9 97,1

100-150 6 1,7 98,9

200 den fazla 4 1,1 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.19’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %37,4’ü 1 ile 5 arasında personel, %17,7’si 6 ile 10 arası personel, %20’si 11 ile 20 arası personel, %18’i 21 ile 40 arası personel, %3,1’i 41 ile 80 arası personel, %0,9’u 81 ile 100 arası personel, %1,7’si 100 ile 150 arası personel, %1,1’i ise 200’den fazla personel çalıştırmaktadır.



Şekil 4.19.İşletmelerin Personel Sayılarının Dağılımı

Tablo 4.20. Mühendis ve Tekniker/Teknisyen Durumu


Mühendis 109 31,1 91,6

Tekniker/Teknisyen 10 2,9 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.20’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %31,1’inde mühendis, %2,9’unda ise Tekniker/Teknisyen istihdam edilmektedir.

Şekil 4.20. İşletmelerin Mühendis ve Tekniker/Teknisyen Durumlarının Dağılımı



Tablo 4.21. Personel Eğitim Durumu

Frekans Yüzde Kümülatif1-Okur-yazar 133 38,0 40,8

2-İlköğretim 45 12,9 54,6

3-Lise 43 12,3 67,8

4-Önlisans 14 4,0 72,1

5-Lisans 25 7,1 79,8

6-Lisansüstü 9 2,6 82,5

3-6 7 2,0 84,7

2-3-6 9 2,6 87,4

2-4-5 2 0,6 88,0

2-5-6 3 0,9 89,0

1-2-3-4 8 2,3 91,4

1-2-3-6 3 0,9 92,3

1-2-3-4-5 3 0,9 93,3

1-2-3-4-6 4 1,1 94,5

1-2-3-5-6 6 1,7 96,3

2-3-4-5-6 8 2,3 98,8

1-2-3-4-5-6 4 1,1 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.21’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin çalışanlarının eğitim durumları incelendiğinde, işletmelerdeki personellerin %38’inin okur-yazar, %12,9’unun ilköğretim mezunu, %12,3’ünün lise mezunu, %4’ünün önlisans mezunu, %7,1’inin lisans mezunu, %2,6’sının lisansüstü mezunu olduğu an-laşılmaktadır. Ayrıca bünyesinde farklı eğitim düzeylerine sahip çalışanların istihdam yüzdeleri de tabloda görülmektedir.

Şekil 4.21. İşletmelerin Personel Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı



Tablo 4.22. Çalışan Yaş Grupları


18-24 81 23,1 26,3

25-34 119 34,0 64,9

35-44 74 21,1 89,0

45 Yaş Üstü 34 9,7 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.22’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin çalışanlarının, %23,1’i 18-24, %34’ü 25-34, %21,1’i 35-44, %9,7’si ise 45 ve üstü yaşlarındadır.

Şekil 4.22. İşletmelerin Çalışanlarının Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

Tablo 4.23. İşletmeyi Yöneten Kişi


İşletme Sahibi 316 90,3 90,3

Profesyonel Yönetici 34 9,7 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.23’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerden, %90,3’ünün yönetimi bizzat işlet-me sahibi tarafından %9,7’sinin yönetiminiise profesyonel yönetici tarafından yapılmaktadır.



Şekil 4.23. İşletmeyi Yöneten Kişilerin Dağılımı

Tablo 4.24. Yöneticinin Eğitim Seviyesi


10 2,9 2,9

İlköğretim 129 36,9 39,7

Genel Lise 116 33,1 72,9

Meslek Lisesi 9 2,6 75,4

Ön Lisans 17 4,9 80,3

Lisans 62 17,7 98,0

Lisans Üstü 7 2,0 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.24’te araştırma kapsamına alınan işletmelerin yöneticilerinin eğitim seviyeleri araştırıldığında, %2,9’unun ise herhangi bir eğitimi bulunmayıp sadece okur-yazar olduğu, %36,9’unun ilköğretim mezunu olduğu, %33,1’inin genel lise mezunu olduğu, %2,6’sının meslek lisesi mezunu olduğu, %4,9’unun ön lisans mezunu olduğu, %17,7’sinin lisans mezunu olduğu, %2’sinin ise lisans üstü mezunu olduğu görülmektedir.

Şekil 4.24. İşletme Yöneticilerinin Eğitim Seviyelerinin Dağılımı



Tablo 4.25. Yöneticinin Yaşı


25-30 52 14,9 14,9

31-35 64 18,3 33,1

35-40 81 23,1 56,3

41-45 65 18,6 74,9

46-50 37 10,6 85,4

50 den fazla 51 14,6 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.25’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %14,9’unun yöneticileri 25-30 yaşla-rında, %18,3’ünün yöneticileri 31-35 yaşlarında, %23,1’inin yöneticileri 35-40 yaşlarında, %18,6’sının 41-45 yaşla-rında, %10,6’sının yöneticileri 46-50 yaşlarında, %14,6’sının yöneticileri 50 yaşından büyüktür.

Şekil 4.25. İşletme Yöneticilerinin Yaşlarının Dağılımı

Tablo 4.26.Hizmetiçi Eğitim Durumu


Evet 125 35,7 35,7

Kısmen 57 16,3 52,0

Hayır 168 48,0 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.26’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerden, %35,7’sinde hizmet içi eğitim ya-pılırken, %16,3’ünde hizmetiçi eğitim kısmen yapılmakta, %48’inde ise hizmetiçi eğitim yapılmamaktadır.



Şekil 4.26. İşletmelerin Hizmetiçi Eğitim Durumlarının Dağılımı

Tablo 4.27.Hizmetiçi Eğitimin Sağlandığı Kaynak


İşletmede Açılan Kurslar 65 18,6 34,4

Meslek Kuruluşları 38 10,9 54,5

Üniversite 2 0,6 55,6

Kamu Kuruluşları 3 0,9 57,1

Özel Kuruluşlar 34 9,7 75,1

Diğer 47 13,4 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.27’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin hizmetiçi eğitimlerini sağladığı kaynaklar incelendiğinde, işletmelerin %18,6’sının eğitimlerini kendi işletmelerinde açtıkları kurslarda verdiği, %10,9’unun eğitimlerini bazı meslek kuruluşlarında verdiği, %0,6’sının eğitimlerini üniversitelerden sağladığı, %0,9’unun eğitimlerini bazı kamu kuruluşlarından sağladığı, %9,7’sinin eğitimlerini özel kuruluşlardan sağladı-ğı, %13,4’ünün ise diğer başka şekillerde eğitimlerini verdiği görülmektedir.



Şekil 4.27. İşletmelerde Hizmetiçi Eğitimin Sağlandığı Kaynakların Dağılımı

Tablo 4.28. Ücretlendirmede Performans


Evet 128 36,6 36,6

Kısmen 183 52,3 88,9

Hayır 39 11,1 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.28’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %36,6’sının ücretlendirmede çalı-şanlarının performanslarına önem verdiği, %52,3’ünün ücretlendirmede çalışanlarının performanslarına kıs-men önem verdiği, %11,1’inin ise ücretlendirmede çalışanlarının performanslarına önem verilmediği anlaşıl-maktadır.

Şekil 4.28. İşletmelerde Ücretlendirmede Performans Faktörünün Dağılımı



Tablo 4.29. Uygulanan Teşvik Sistemi


Prim 85 24,3 24,3

İkramiye 34 9,7 34,0

Kârdan Hisse 2 0,6 34,6

Diğer 20 5,7 40,3

Yok 209 59,7 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.29’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %24,3’ü prim, %9,7’si ikramiye, %0,6’sı kârdan hisse, %5,7’si diğer teşvik sistemlerini uygularken, %59,7’si herhangi bir teşvik sistemi uygula-mamaktadır.

Şekil 4.29. İşletmelerde Uygulanan Teşvik Sisteminin Dağılımı

Tablo 4.30. Uygulanan Vardiya Sisteminin Varlığı


Evet 77 22,0 22,0

Kısmen 30 8,6 30,6

Hayır 243 69,4 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.30’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %22’sinde vardiya sistemi uygula-nırken, %8,6’sında vardiya sistemi kısmen uygulanırken, %69,4’ünde ise vardiya sistemi uygulanmamaktadır.



Şekil 4.30. İşletmelerde Uygulanan Vardiya Sisteminin Varlığının Dağılımı

Tablo 4.31. Eleman Temininde Kaynak Durumu


İŞKUR 22 6,3 6,3

Gazete İlanı 8 2,3 8,6

Özel İstihdam Ofisleri 3 0,9 9,4

Web ilanları 10 2,9 12,3

Tanıdık Çevre 289 82,6 94,9

Diğer 18 5,1 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.31’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerden %6,3’ü eleman teminini İŞKUR ile, %2,3’ü eleman teminini gazete ilanı ile, %0,9’u eleman teminini özel istihdam ofisleri ile, %2,9’u eleman teminini web ilanları ile, %82,6’sı eleman teminini tanıdık çevre ile, %5,1’i eleman teminini diğer başka şekillerde sağlamaktadır.

Şekil 4.31. İşletmelerde Eleman Temininde Kaynak Durumunun Dağılımı



Tablo 4.32. Üretilen Malın Niteliği


Mamül 184 52,6 56,6

Yarımamül 34 9,7 67,1

Her ikisi 107 30,6 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.32’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %52,6’sı mamül üretmekte, %9,7’si yarımamül üretmekte, %30,6’sı ise mamül ve yarımamülü birlikte üretmektedir.

Şekil 4.32. İşletmelerde Üretilen Malın Niteliğinin Dağılımı

Tablo 4.33. İthal Hammadde Kullanımı


Evet 39 11,1 14,3

Hayır 234 66,9 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.33’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin % 11,1’i ithal hammadde kullanmakta, %66,9’u ise ithal hammadde kullanmamaktadır.



Şekil 4.33. İşletmelerde İthal Hammadde Kullanımının Dağılımı

Tablo 4.34. Müşteri Memnuniyet Anketi


Evet 85 24,3 24,3

Hayır 265 75,7 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.34’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %24,3’ünde müşte-ri memnuniyeti anketi uygulanmakta, %75,7’sinde ise müşteri memnuniyeti anketi uygulanmamaktadır.

Şekil 4.34. İşletmelerde Müşteri Memnuniyet Anketi Dağılımı



Tablo 4.35. Pazarlama Yöntemi


Doğrudan Pazarlama 178 50,9 51,7

Bayilik 39 11,1 63,1

Aracı Firma 24 6,9 70,1

Distribütör 1 0,3 70,3

Özel Sipariş 93 26,6 97,4

Diğer 9 2,6 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.35’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %50,9’u doğrudan pazarlama, %11,1’i bayilik, %6,9’u aracı firma, %0,3’ü distribütör, %26,6’sı özel sipariş, %2,6’sı ise diğer yöntemleri kullanmaktadır.

Şekil 4.35. İşletmelerin Pazarlama Yöntemlerine Göre Dağılımı

Tablo 4.36. Satış Oranları


Yurt İçi 314 89,7 89,7

Yurt Dışı 36 10,3 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.36’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %89,7’si-nin yut içinde satış yaptığı, %10,3’ünün ise yurtdışında satış yaptığı anlaşılmaktadır.



Şekil 4.36. İşletmelerin Satış Oranlarına Göre Dağılımı

Tablo 4.37. Yurt İçi Satışlar


1- Marmara 4 1,1 1,3

2- Güneydoğu 229 65,4 73,5

3- Doğu Anadolu 1 0,3 73,8

4- Akdeniz 5 1,4 75,4

5- Ege 8 2,3 77,9

6- İç Anadolu 11 3,1 81,4

7- Karadeniz 3 0,9 82,3

1-2-3 29 8,3 91,5

1-2-4 7 2,0 93,7

1-2-3-4-5-6 9 2,6 96,5

1-2-3-4-5-6-7 11 3,1 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.37’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin yurt içi satışları düşünüldüğünde, işletmelerin satışlarının büyük bir çoğunluğu olan %65,4’ünün Güneydoğu Bölgesine ait olduğu, diğer bölge-lere yapılan satış yüzdeleri ise tabloda görüldüğü gibidir.



Şekil 4.37. İşletmelerin Yurt İçi Satışlarına Göre Dağılımı

Tablo 4.38. Rakiplerin Olduğu Bölgeler


GAP Bölgesinde 265 75,7 84,1

GAP Dışında 43 12,3 97,8

Yurt Dışında 7 2,0 100,0

Herhangi Bir Beyanda Bulunmayan İşlet-meler

35 10,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.38’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %75,7’sinin rakiple-ri GAP bölgesinde, %12,3’ünün rakipleri GAP bölgesi dışında, %2’sinin rakipleri yurtdışında bulunmaktadır.



Şekil 4.38. İşletmelerin Rakiplerinin Olduğu Bölgelere Göre Dağılımı

Tablo 4.39. Kredi Kullanımı


Evet 148 42,3 42,3Hayır 202 57,7 100,0Toplam 350 100,0

Tablo 4.39’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %42,3’ü kredi kullanırken, %57,7’si kredi kullanmamaktadır

Şekil 4.39. İşletmelerin Kredi Kullanım Durumlarının Dağılımı



Tablo 4.40. Yatırım İhtiyacının Varlığı


Evet 227 64,9 67,6

Hayır 109 31,1 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.40’ta görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %64,9’unun yatırım ihtiyacı bulu-nurken, %31,1’inin yatırım ihtiyacı bulunmamaktadır.

Şekil 4.40. İşletmelerin Yatırım İhtiyacının Varlığına Göre Dağılımı

Tablo 4.41. Beş Yıla Dönük Hedefler


Yeni Yatırım 29 8,3 8,6

Kapasite Geliştirme 52 14,9 24,1

Pazar Payı Büyütme 16 4,6 28,9

Markalaşma 17 4,9 33,9

Kurumsallaşma 11 3,1 37,2

Yurtdışı Yatırım 16 4,6 42,0

Yeni Yatırım ve Kapasite Geliştirme 38 10,9 53,3

Yeni Yatırım- Kapasite Geliştirme- Pazar Payını Büyütme 41 11,7 65,5

Yeni Yatırım- Kapasite Geliştirme-Markalaşma 15 4,3 69,9

Yeni Yatırım- Kapasite Geliştirme-Pazar Payını Büyütme-Marka-laşma

34 9,7 80,1

Yeni Yatırım-Kapasite Geliştirme-Markalaşma-Kurumsallaşma 51 14,6 95,2

Hepsi 16 4,6 100,0




Tablo 4.41’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin beş yıla dönük hedefleri incelendi-ğinde, işletmelerin %8,3’ünün yeni yatırım, %14,9’unun kapasite geliştirme, %4,6’sının pazar payı büyütme, %4,9’unun markalaşma, %3,1’inin kurumsallaşma, %4,6’sının yurtdışı yatırım, %10,9’unun yeni yatırım ve kapa-site geliştirme, %11,7’sinin yeni yatırım-kapasite geliştirme-pazar payını büyütme, %4,3’ünün yeni yatırım-ka-pasite geliştirme-markalaşma, %9,7’sinin yeni yatırım-kapasite geliştirme-pazar payını büyütme-markalaş-ma, %14,6’sının yeni yatırım-kapasite geliştirme-markalaşma-kurumsallaşma, %4,6’sının ise hepsine yönelik hedefleri olduğu söylenebilir.

Şekil 4.41. İşletmelerin Beş Yıla Dönük Hedeflerine Göre Dağılımı

Tablo 4.42. Beş Yıllık Hedef Pazar


GAP Bölgesinde 189 54,0 56,8

GAP Dışında 41 11,7 69,1

Yurt Dışı 23 6,6 76,0

Tüm Pazarlar 80 22,9 100,0


17 4,9

Toplam 350 100,0

Tablo 4.42’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin beş yıllık hedef pazarları incelendi-ğinde, işletmelerin %54’ünün hedef pazarlarının GAP bölgesinde, %11,7’sinin hedef pazarlarının GAP bölgesi dışında, %6,6’sının hedef pazarlarının yurt dışında, %22,9’unun ise yurt içi ve yurt dışı tüm pazarlar olduğu anlaşılmaktadır.



Şekil 4.42. İşletmelerin Beş Yıllık Hedef Pazarlarına Göre Dağılımı

Tablo 4.43. Hangi Sektörler Desteklenmeli


Tarım 62 17,7 18,1

Hayvancılık 35 10,0 28,3

Madencilik 25 7,1 35,6

İmalat 183 52,3 88,9

Turizm 9 2,6 91,5

Alt Yapı 16 4,6 96,2

Diğer 13 3,7 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.43’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin devlet tarafından desteklenmesini istedikleri sektörler incelendiğinde, işletmelerin %17,7’sinin tarım sektörünün, %10’unun hayvancı-lık sektörünün, %7,1’inin madencilik sektörünün, %52,3’ünün imalat sektörünün, %2,6’sının turizm sek-törünün, %4,6’sının alt yapının, %3,7’sinin ise diğer sektörlerin desteklenmesini istediği anlaşılmaktadır.

Şekil 4.43. İşletmelerin Desteklenmelerini İstedikleri Sektörlerin Dağılımı



Tablo 4.44. GAP’ın Olumlu Etkisi


Evet 120 34,3 35,2

Kısmen 86 24,6 60,4

Hayır 135 38,6 100,0


9 2,6

Toplam 350 100,0

Tablo 4.44’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerden %34,3’ünde GAP’ın olumlu etkisi-nin görüldüğü, %24,6’sında GAP’ın kısmen olumlu etkisinin görüldüğü, %38,6’sında ise GAP’ın olumlu etkisi-nin görülmediği anlaşılmaktadır.

Şekil 4.44. İşletmelerin GAP’ın Olumlu Etkisine Yönelik Değerlendirmelerinin Dağılımı

Tablo 4.45. Teşvik Yasalarından Memnuniyet


Evet 62 17,7 18,0

Kısmen 94 26,9 45,3

Hayır 188 53,7 100,0


6 1,7

Toplam 350 100,0

Tablo 4.45’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %17,7’sinin teşvik yasalarından mem-nun olduğu, %26,9’unun teşvik yasalarından kısmen memnun olduğu, %53,7’sinin ise teşvik yasalarından memnun olmadığı anlaşılmaktadır.



Şekil 4.45. İşletmelerin Teşvik Yasalarından Memnuniyetlerinin Dağılımı

Tablo 4.46. Yerel Yönetimden Beklentiler


Altyapı 27 7,7 8,0

Çevre Koruma 43 12,3 20,6

Kentleşme Sorunu 30 8,6 29,5

Ulaşım Sorunu 6 1,7 31,3

Atık Değerleme 7 2,0 33,3

Diğer 17 4,9 38,3

Altyapı-Çevre Koruma 12 3,4 41,9

Altyapı-Kentleşme Sorunu 8 2,3 44,2

Altyapı-Ulaşım Sorunu 10 2,9 47,2

Altyapı-Atık Değerleme 4 1,1 48,4

Altyapı-Çevre Koruma-Kentleşme Sorunu 5 1,4 49,9

Altyapı-Kentleşme Sorunu-Atık Değerleme 13 3,7 53,7

Hepsi 157 44,9 100,0


Toplam 350 100,0

TTablo 4.46’ya göre işletmeler Yerel yönetimlerden çevre koruma, kentleşme, altyapı, atık değerle-me ve ulaşım sorunlarına çözüm beklemektedir. Tabloda görüldüğü üzere işletmeler tarafından çözülmesi beklenilen bazı sorunlar birden fazla olmak üzere birlikte yer almaktadır. Aynı tablo incelendiğinde işletmelerin %44,9’unun, anılan sorunların hepsinin birlikte yerel yönetimler tarafından çözülmesi gerektiğine inandığı an-laşılmaktadır.



Şekil 4.46. İşletmelerin Yerel Yönetimden Beklentilerine Göre Dağılımı

Tablo 4.47. Eğitim ve Danışmanlık İhtiyacı


Evet 113 32,3 33,7

Kısmen 63 18,0 52,5

Hayır 159 45,4 100,0

Herhangi Bir Beyanda Bulunmayan İşletmeler 15 4,3Toplam 350 100,0

Tablo 4.47’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %32,3’ünün eğitim ve danışmanlık ihtiyacının olduğu, %18’inin eğitim ve danışmanlık ihtiyacının kısmen olduğu, %45,4’ünün ise eğitim ve danış-manlık ihtiyacının olmadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.47. İşletmelerin Eğitim ve Danışmanlık İhtiyacının Dağılımı



Tablo 4.48. Danışmanlık Hizmetinin Çeşidi


Pazarlama-Tanıtım 67 19,1 36,8

İKY 11 3,1 42,9

Üretim-Planlama 31 8,9 59,9

Dış Ticaret 16 4,6 68,7

Yönetici Eğitimi 7 2,0 72,5

TKY 10 2,9 78,0

Finans Yönetimi 14 4,0 85,7

Hepsi 26 7,4 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.48’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %19,1’i pazarlama-tanıtım konusun-da, %3,1’i İKY konusunda, %8,9’u üretim-pazarlama konusunda, %4,6’sı dış ticaret konusunda, %2’si yönetici eğitiminde, %2,9’u TKY konusunda, %4’ü finans yönetiminde, %7,4’ü hepsinde danışmanlık eğitimi alırken, işletmelerin %48’i herhangi bir beyanda bulunmamıştır.

Şekil 4.48. İşletmelerin Danışmanlık Hizmetinin Çeşidine Göre Dağılımı



Tablo 4.49. Danışmanlık Alınan Kurumlar


1- Meslek Odaları 68 19,4 26,3

2- Üniversiteleri 5 1,4 28,2

3- Kamu Kurumları 13 3,7 33,2

4- Özel Danışmanlık 63 18,0 57,5

5- Uzman Kişiler 42 12,0 73,7

6- Diğer 43 12,3 90,3

1-3 6 1,7 92,7

1-4 2 0,6 93,4

1-5 1 0,3 93,8

2-5 2 0,6 94,6

3-5 1 0,3 95,0

4-5 6 1,7 97,3

1-3-4 2 0,6 98,1

1-4-5 3 0,9 99,2

1-2-3-4 1 0,3 99,6

1-2-3-4-5 1 0,3 100,0


Tablo 4.49’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %19,4’ünün meslek odalarından, %18’inin özel danışmanlık şirketlerinden, %12’sinin alanında uzman kişilerden, %3,7’sinin kamu kurumlarından, %1,4’ünün ise üniversiteden danışmanlık hizmetleri aldığı anlaşılmaktadır. Tabloda ayrıca birden fazla (karma) danışmanlık hizmetleri alan işletmelerin yüzdesel değerleri de yer almaktadır.

Şekil 4.49. İşletmelerin Danışmanlık Aldıkları Kurumlara Göre Dağılımı



Tablo 4.50. Fuarlara Katılım


Evet 169 48,3 49,6Hayır 172 49,1 100,0Herhangi Bir Beyanda Bulunmayan İşlet-meler

9 2,6

Toplam 350 100,0

Tablo 4.50’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %48,3’ünün fu-arlara katılım sağladığı, %49,1’inin ise fuarlara katılım sağlamadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.50. İşletmelerin Fuarlara Katılım Durumlarına Göre Dağılımı

Tablo 4.51. Kullanılan Bilişim Sistemlerinin Çeşidi


1-İnternet 182 52,0 66,72-Web Sayfası 10 2,9 70,33-Network 0 0 04-E-Ticaret 1 0,3 70,71-2 53 15,1 90,11-3 1 0,3 90,51-4 6 1,7 92,71-2-3 4 1,1 94,11-2-4 9 2,6 97,41-2-3-4 7 2,0 100,0Herhangi Bir Beyanda Bulunmayan İşletmeler 77 22,0 Toplam 350 100,0

Tablo 4.51’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %52’sinin (iş amaçlı olarak) interneti kullandığı, %2,9’unun web sayfası olduğu, %0,3’ünün e-ticaret yaptığı, hiçbirinin ise network ağının olmadığı anlaşılmaktadır. Bilişim sistemlerinin birden fazla olmak üzere çeşitli olarak kullanıldığı da tabloda görülmek-tedir.



Şekil 4.51. İşletmelerin Kullandıkları Bilişim Sistemlerinin Çeşidine Göre Dağılımı

Tablo 4.52. Bilgisayar Kullanım Amacı


1- Muhasebe 105 30,0 35,6

2- Üretim Yönetimi 14 4,0 40,3

3- Pazarlama 25 7,1 48,8

4-Araştırma 56 16,0 67,8

5-Tasarım 27 7,7 76,9

6-Diğer 20 5,7 83,7

1-2-3-4 10 2,9 87,1

1-2-3-5 4 1,1 88,5

1-2-4-5 2 0,6 89,2

1-3-4-5 4 1,1 90,5

2-3-4-5 1 0,3 90,8

1-2-3-4-5 26 7,4 99,7

1-2-3-4-5-6 1 0,3 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.52’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %30’u muhasebe amacıyla, %4’ü üretim yönetiminde, %7,1’i pazarlamada, %16’sı araştırmada, %7,7’si tasarımda, %5,7’si diğer nedenlere bilgi-sayar kullanmaktadır. Ayrıca birden fazla bilgisayar kullanım amacı olan işletmelerin yüzdeleri de tabloda görülmektedir.



Şekil 4.52. İşletmelerin Bilgisayar Kullanım Amaçlarına Göre Dağılımı

Tablo 4.53.Ar-Ge Çalışmalarının Varlığı


Evet 88 25,1 25,8

Kısmen 36 10,3 36,4

Hayır 217 62,0 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.53’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %25,1’inin Ar-Ge çalışması yaptığı, %10,3’ünün kısmen Ar-Ge çalışması yaptığı, %62’sinin ise Ar-Ge çalışması yapmadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.53. İşletmelerin Ar-Ge Çalışmalarının Varlığı Durumunun Dağılımı



Tablo 4.54. Firma Laboratuarının Varlığı


Evet 65 18,6 19,0

Kısmen 9 2,6 21,6

Hayır 269 76,9 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.54’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin %18,6’sının laboratuarının bulundu-ğu, %2,6’sının kısmen laboratuarının bulunduğu, %76,9’unun ise laboratuarının bulunmadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.54. İşletmelerde Firma Laboratuarının Varlığı Durumunun Dağılımı

Tablo 4.55. Dış Laboratuar Kullanımı


Evet 61 17,4 17,4

Kısmen 28 8,0 25,4

Hayır 261 74,6 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.55’te görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %17,4’ünün dış laboratuar kullan-dığı, %8’inin kısmen dış laboratuar kullandığı, %74,6’sının ise dış laboratuar kullanmadığı anlaşılmaktadır.



Şekil 4.55. İşletmelerin Dış Laboratuar Kullanımı Durumunun Dağılımı

Tablo 4.56. Dış Ticaret Departmanının Varlığı


Evet 15 4,3 4,3

Kısmen 5 1,4 5,7

Hayır 330 94,3 100,0

Toplam 350 100,0

Tablo 4.56’da görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %4,3’ünün dış ticaret departmanı bulunurken, %1,4’ünün kısmen dış ticaret departmanının bulunduğu, %94,3’ünün ise dış ticaret departmanı-nın bulunmadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.56. İşletmelerin Dış Ticaret Departmanının Varlığı Durumunun Dağılımı


Bazı İşletme Sorunlarına İlişkin Korelasyon Analizi

Tablo 4.57. Dış Ticarette Karşılaşılan Problemler


Evet 35 10,0 11,0

Kısmen 14 4,0 15,4

Hayır 270 77,1 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.57’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %10’unun dış ticarette problemlerle karşılaştığı, %4’ünün dış ticarette kısmen problem yaşadığı, %77,1’inin ise, dış ticarette problem yaşamadığı anlaşılmaktadır.

Şekil 4.57. İşletmelerin Dış Ticarette Karşılaştığı Problemlerin Dağılımı

Tablo 4.58. Teşvikler Hakkında Yeterli Bilgi


Evet 87 24,9 25,7

Kısmen 86 24,6 51,2

Hayır 165 47,1 100,0


Toplam 350 100,0

Tablo 4.58’de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan işletmelerin, %24,9’unun teş-vikler hakkında yeterli bilgisinin olduğu, %24,6’sının teşvikler hakkında yeterli bilgisinin kıs-men bulunduğu, %47,1’inin ise, teşvikler hakkında yeterli bilgisinin bulunmadığı anlaşılmaktadır.



Şekil 4.58. İşletmelerin Teşvikler Hakkında Yeterli Bilgi Sahibi Olma Durumunun Dağılımı

4.2.2. Bazı Değişkenlerle İlgili Olarak Fark / İlişki Test Sonuçları ve Yorumları

Nitelikli eleman sıkıntısı çeken 228 işletme kendi faaliyet alanı ile ilgili usta veya kalfa ihtiyacı bildirmişlerdir.

Nitelikli elaman sorunu sektörlere göre değişkenlik arz etmekle beraber, ilgili sektörde usta ve kalfa ihtiyacı duyulmaktadır. Duyulan bu ihtiyacın temel sebebi bölgesel olarak iş gücünün göreceli olarak ucuz olması ve bu durumdan usta ve kalfa ücretletinin de etkilenmesi olarak düşünülebilir. Ücreti az bulan nitelikli elemanlar yüksek gelirli daha uygun bir iş bulduğunda buradan ayrılmakta, hatta başka şehirlere taşınmaktadırlar.

Hukuki yapıya göre kıyaslama yapıldığında, en fazla hammadde ve malzeme sorunu yaşayan işletmeler anonim şirketlerdir (F: 4.36, p<0.05).

Araştırma kapmasındaki anonim şirketler göreceli olarak daha fazla üretim yaptıkları için diğer işletmelere göre daha fazla hammadde ve malzeme sorunları yaşadığı düşünülmektedir.

Kuruluş yıllarına göre kıyaslama yapıldığında, en az verimlilik sorunları, üretim planlama ve yedek par-ça sorunları yaşayan işletmeler 1980’li yıllarda kurulan işletmelerdir (F: 2.56, p<0.05; F: 2.01, p<0.05; F: 2.38; p<0.05).

Kuruluş tarihi eski olan işletmelerin kurumsal yapılarının yeni şirketlere göre daha sağlam olmalarına bağ-lanabilir.

Sektörlere göre kıyaslama yapıldığında en fazla stok yönetim sorunları yaşayan sektör tekstil sektörüdür (F: 2.62, p<0.05).

Araştırma kapsamında 41 adet çırçır fabrikasının varlığını göz önüne aldığımızda ham pamuğun işlen-mesi esnasında depolama ve stok problemlerinin olması beklenen bir sonuç olarak değerlendirilebilir. Ayrıca pamuk işleme zamanı genellikle Ekim ve Kasım aylarına denk gelmesinden dolayı doğal olarak, yağmurlu havalardan kaynaklanan çeşitli sorunlarlada karşılaşılmaktadır.

Finansal yapıya göre kıyaslama yapıldığında 50.000-250.000 TL sermayeye sahip olan işletmelerin, en fazla finansal yönetim sorun yaşayan işletmeler olduğu görülmüştürr (F: 2.91, p<0.05).



Sermayesi az olan bu işletmelerin finansal sorunlar yaşaması bir ölçek sorunu olup, işletmelerin optimum büyüklükte olmamalarına bağlanabilir.

Yıllık ciroya göre kıyaslama yapıldığında cirosu 500.000-1.000.000 Tl cirosu olan işletmelerin bu rakam-dan daha düşük veya daha yüksek cirosu olan işletmelere göre daha az genel yönetim, finansal yönetim, üretim planlama, ulaşım ve nakliye sorunları yaşadığı tespit edilmiştir (F: 3.12, p<0.05; F: 2.44, p<0.05; F: 3.03; p<0.05; F: 3.38,p<0.05).

Cirosu 500.000-1.000.000 TL olan işletmelerin, daha az genel yönetim, finansal yönetim, üretim planla-ma, ulaşım ve nakliye sorunları yaşamasında bu sınıftaki işletmelerin Diyarbakır ölçeğine uygun olmaları ve optimum bir ciro büyüklüğüne sahip olmaları etkili unsurlar olduğu düşünülebilir.

Bünyesinde mühendis ve tekniker çalıştıran işletmelerin bu meslek gruplarını çalıştırmayan işletmelere göre daha az ulaşım ve nakliye sorunları, üretim planlama, stok yönetim sorunları yaşadığı tespit edilmiştir (t: 2.96, p<0.05; t: 5.87, p<0.001; t: 7.96; p<0.001).

Özellikle üretim planlama, stok yönetim sorunlarının varlığı direkt olarak işletmenin üretimiyle ilgili olması nedeniyle, alanında eğitimli kişileri bünyesinde istihdam eden işletmelerin bu sorunları daha az yaşaması bek-lenen bir sonuç olarak değerlendirilebilir.

Teşvik yasalarından en fazla memnun olan sektör mobilya ve marangoz sektörüdür (F:2.237, P<0.05).

Bu tür işletmeler sayısal olarak daha fazla işgören çalıştırdıkları için, vergi, stopaj ve özellikle sigorta prim indirimlerinden daha fazla yararlanmaları ile ilgili olabilir.

Teşvik belgesi alan işletmelerin yeni yatırım yapması arasında anlamlı bir ilişki vardır (r=163, p<0.001).

Teşvik belgesi alan işletmelerin diğer işletmelere göre yatırım yapması beklenen bir sonuç olarak değer-lendirilebilir. Ayrıca teşvik yasalarının yatırımcıyı belli yükümlülükler altına aldığı için, teşvik belgesi alan işlet-melerin yeni yatırmlar yapması sıhhatli bir sonuç olarak değerlendirlebilir.



4.2.3. Bazı İşletme Sorunlarına İlişkin Korelasyon Analizi

Tablo 4.59. Bazı İşletme Sorunlarına İlişkin Korelasyon Analizi

Değişkenler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1.Genel yöne-tim sorunları

1

2.Finansal yönetim so-runları

0,095 1

3.Teknolojik yetersizlik

,156** ,207** 1

4.Yedek parça sıkıntısı

,226** ,135* ,205** 1

5.İşgücü nite-lik sorunu

,312** ,113* ,275** ,412** 1

6.Ulaşım ve nakliye sorun-ları

,278** -0,04 ,128* ,267** ,398** 1

7.Üretim plan-lama sorunları

,340** 0,097 ,160** ,284** ,403** ,523** 1

8.Stok yöne-tim sorunları

,269** 0,104 ,167** ,141** ,267** ,403** ,532** 1

9.Hammadde tedarik sorun-ları

,179** 0,091 ,213** ,359** ,300** ,422** ,495** ,379** 1

10.Verimlilik ölçümü sorun-ları

,260** 0,017 ,212** ,223** ,389** ,266** ,456** ,365** ,342** 1

11.Pazarlama sorunları

,231** ,179** ,224** ,130* ,262** ,263** ,376** ,348** ,384** ,362** 1

**P< 0.001 / *P< 0.05

Tablo 4.59. da görüldüğü üzere, üretim sorunlarının, genel yönetim, iş gücünün niteliği, stok yönetimi, hammade tedariki, verimliklik ölçümü ve pazarlama sorunları ile yüksek korelasyon içindedir (p<0.01)



4.2.4. Üretim Sorunlarına İlişkin Regresyon Analizi

Üretim yapan bu işletmelerin, üretime ilişkin sorunlarını tespit etmek amacıyla çoklu regrasyon analizi yapılmıştır. Tablo 60’da görüldüğü gibi (üretim sorunları), finansal yönetim sorunları, işgücünün nitelik sorunu, ulaşım ve nakliye sorunları, stok yönetim sorunları, hammadde ve malzeme sorunları ve verimlilik ölçümü sorunları değişkenleri toplam varyansın %46’sını açıklamaktadır.

Tablo 60: Üretim Sorunlarına İlişkin Regresyon Analizi

Bağımlı

DeğişkenR2 Bağımsız Değişken B β t p VIF

Üretim So-runları 0.46

Finansal Yönetim Sorunları 0,07 0,08 1,99 0,48 1,09

İşgücünün Nitelik Sorunu 0,12 0,14 3,03 0,03 1,33

Ulaşım ve Nakliye Sorunları 0,19 0,22 4,72 000 1,4

Stok Yönetim Sorunları 0,28 0,28 6,21 000 1,31

Hammadde ve Malzeme Sorun-ları

0,17 0,20 4,24 000 1,37

Verimlilik Ölçümü Sorunları 0,14 0,15 3,18 0,02 1,34

Teknolojik Yetersizlik -0,06 -0,07 -1,66 0,97 1,16


ARAŞTIRMAYA KATILAN İŞLETMELERİN ADRES VE TELEFONLARI

SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu çalışma ile, Diyarbakır iline ait (Organize Sanayi Bölgesi hariç) güncel bir sanayi envanteri çalışması yapılmıştır. Çalışmadaki verilerin çoğu güncel rakamlardan oluşmaktadır. Bu çalışmayla birlikte konu ile ilgili daha önce yapılan çalışmalardan daha kapsamlı bir saha envanter çalışması yapılarak, bölgenin mevcut duru-munun daha iyi gösterilmesi amaçlanmıştır.

Diyarbakır, sanayi alanında uzun yıllar eğitimsizlik, terör ve genel ekonomiden kaynaklanan istikrarsız-lıklar nedeniyle kendi potansiyelini kullanamamış ve gelişme bakımından olması gereken düzeyin çok gerisinde kalmıştır. Diyarbakır ilinin genç nüfusu ve dinamizmi gerek yer üstü ve yer altı kaynaklarının zenginliği varlığı ile coğrafik olarak ortadoğuda yeni gelişen pazarlara yakınlıtan dolayı bir çok potansiyel avantajlara sahiptir. Diyarbakır ilinin bir diğer önemli avantajı verimli tarım arazilerine sahip olmasıdır. GAP ile birlikte sulu tarımın getirdiği ve getireceği faydalar dikkate alındığında Diyarbakır ilinde tarıma dayalı sanayinin önemli stratejik üstünlükler sağlayacağı düşünülmektedir.

Sulama imkanları sonucu tarım sektöründe dikkatte değer ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu kapsamda özellikle pamuk yetiştirilmesinin sonucunda tekstil ve bağlı sektörlere (pamuk yağı ve tarım makinaları) bir canlılık gelmiştir. Tekstil sektöründe de yine pamuğa dayalı tekstil sanayisi Diyarbakır ilinde öne çıkmıştır. Fakat bu sektör daha çok çırçır işletmeleri düzeyinde kalmıştır. Sonraki aşamalar olan iplik, boyama, konfeksiyon alan-ları yeterince gelişememiş olup entegre bir yapı kazanamamıştır (Deniz, 2010). Yoğun emek gerektiren tekstil sektörünün gelişmesi ile bölgededi işsizlik giderilmesi konusunda büyük katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca tarım sektörüne bağlı olarak gelişecek gıda sektörünün bölgenin kalkınmasında önemli etikleri olacağı düşünülmektedir.

Elde edilen veriler ışığında sektörde faaliyet gösteren aktörlere ve diğer kurumlara aşağıdaki şu öneri-lerde bulunulabilir:

1. Çalışanların eğitim durumlarına bakıldığında çalışan perdonelin yarısına yakınının okur yazar olması bölge itbariyle insan kaynağının niteliği hakkında önemli bir indikatör olduğu görülmektedir. Çeşitli seminer ve konferanslarla işletme sahiplerine konunun hassasiyeti anlatılarak insan kaynağının girdi/maliyet unsuru görülmesi yerine değer meydana getiren varlıklar olduğu vurgulanmalıdır.

2. Belirli sertifika ve diploma ya sahip kalifiye elemanların bölge dışına çıkmamasını teşvik etmek amacıy-la devlet tarafından finansal desteklemede bulunulmalıdır.

3. Faaliyet gösteren bir çok işletme yeni kurulmuş ya da birkaç yıllık geçmişe sahip olduğundan kurusallaş-ma problemleri yaşamakta, yeni kurulmuş bu işletmelere karşılıksız danışmanlık hizmetleri sunulması gerek-mektedir. Ayrıca belirli resmi prosüdürlere uyulması konusunda işletmelere zorunluluk getirilerek, en azından organizasyon şeması gibi kurumsallaşmayı teşvik eden belgeler istenmesi etkili çözümler arasında sayılabilir.

4. Bünyesinde mühendis ve tekniker çalıştıran işletmelerin bu meslek gruplarını çalıştırmayan işletmelere göre daha az ulaşım ve nakliye sorunları, üretim planlama, stok yönetim sorunları yaşadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamada sektörde faaliyet gösteren işletmelerin bu gerçeği bir kez daha görüp, mühendis istihdamına daha çok ilgi göstermeleri gerekmektedir. Ayrıca yukarıda bahsedildiği gibi bölgenin önemli sektörlerinden olan tekstil sektörünün çok kısa sürede eğitimli ve yetkin çalışanlar ile deteklenmesi önerilmektedir.

5. Cirosu 500.000-1.000.000 TL olan işletmelerin, daha az genel yönetim, finansal yönetim, üretim plan-lama, ulaşım ve nakliye sorunları yaşamasında bu sınıftaki işletmelerin Diyarbakır ölçeğine uygun olmaları ve optimum bir ciro büyüklüğüne sahip olmaları etkili unsurlar olduğu düşünülebilir. Ayrıca işletmelerin optimum büyüklükte kurulmaları için, ekonomik (talep tahmini, kapasite ve kuruluş yeri vbg.) etütler yapılırken teknik destek almaları için müteşebbislerin teşvik edilmesi, bu konuda başarılı olmuş işletmelerin başarıları örnek ola-rak verilmelidir.



6. Personele uygulanan teşvik sistemini yaklaşık %60 işletmede (pirim, ikramiye ve diğer ek ödemeler) olmadığı göz önüne alındığında, çalışanlarını parasal anlamda motive edilmeleri önem arz etmektdir.

7. İşletmelerin çoğunluğunun (%75) müşteri memnuniyeti anketlerii uygulamadığı ortaya çıkmıştır. Günü-müzde önemli bir olgu olmasın rağmen memnuniyet anketi uygulamalarının olmaması konunun girişimciler düzeyinde yeterince bilinmediği yada önemi algılanmadığı sonucunu göstermektedir.

8. Araştırma kapsamına alınan işletmelerin sadece 11 tanesinin (%3) yerel yönetimlerden bir beklentisi-nini olmadığını beyan etmiş olup, kalan işletmlerin altyapı, çevre koruma, kentleşme sorunu, ulaşım sorunu ve atık değerleme hususunda taleplerinin olduğu tesbit edilmiştir. Yerel aktörlerin çalışanların bu isteklerini dikkate almaları ve yeni girişimciler için daha cazip bir yatırım ortamı oluşturmaları önem arzetmektedir.

9. Elde edilen verilerden, işletmelerin üniversitelerin bilgi ve tecrübelerinden yeterince yaralanmadıkları tespit edilmiştir. Bu konuda hem işletme sahiplerinin hemde üniversite öğretim elemalarının beraber çalış-malarının teşvik edilmesi önem arz etmektedir. Ayrıca üniversite sanayi işbirliğine katkıda bulunan öğretim elemanlarına akademik bir getirisinin olması en önemli teşvik unsurlarından sayılabilir.

Son olarak Diyarbakır’daki sanayi işletmelerinin karşılaştığı; finansal yönetim sorunları, işgücünün nitelik sorunu, ulaşım ve nakliye sorunları, stok yönetim sorunları, hammadde ve malzeme sorunları ve verimlilik ölçümü sorunları gibi üretim sorunlarına ilişkin daha kapsamlı çalışmalar yapılması önem arz etmektedir.



YARARLANILAN KAYNAKLAR

BDDK (2012). “Finansal Türkiye Haritası”, Bankacılık Düzeleme ve Denetleme Kurumu, http://ebulten.bddk.org.tr/haritalama/harita.aspx, 15.03.2013.

DBSTİM (2013). “Diyarbakır İli KSS Verileri”, Diyarbakır Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, Diyarbakır, 2013.

DENİZ, Hikmet (2010).”Diyarbakır İli Sanayi Raporu”, Diyarbakır,Karacadağ Kalkınma Ajansı Yayını.

DOSBM (2013). “Diyarbakır OSB’de İşletmelerin Durumu ve Faaliyet Alanları”, Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü, 2013.

EB (2012). “İstatistik ve Analizler”, Ekonomi Bakanlığı, http://www.ekonomi.gov.tr, 01.03.2013.

EDAM (2009). “Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi”, Ekonomi ve Dış Politikalar Araştırma Merkezi, İstanbul, 2012.

GTB (2012). “İstatistikî Veriler”, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, http://www.gumrukticaret.gov.tr/altsayfa/icerik/174/1009/kooperatiflere-yonelik-istatistiki-bilgiler.html, 01.03.2013.

İÜ (2012). «İstanbul Üniversitesi Küresel Rekabet Endeksi Araştırması», İstanbul’da Küresel Rekabet Endeksi-Türkiye-26 Bölge-81 İl, www.kureselrekabet.com, 10.11.2012.

KB (2012). “Kamu Yatırımları Portalı”, Kalkınma Bakanlığı, http://www2.dpt.gov.tr/kamuyat/index.html, 17.03.2013.

OSBÜK (2012). “Organize Sanayi Bölgeleri Veritabanı”, Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu, http://osbbs.osbuk.org.tr/, 15.04.2013.

SGK (2011). “SGK 2011 İstatistik Yıllığı”, Sosyal Güvenlik Kurumu, http://www.sgk.gov.tr , 01.04.2013.

TOBB (2013). “Kapasite Raporu Verileri”, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, http://sanayi.tobb.org.tr/, 15.04.2013.

KKA (2013). “TRC2 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı Mevcut Durum Raporu 1.Taslağı”,Diyarbakır,Karacadağ Kalkınma Ajansı Yayını.

KKA (2013). “İstatistiklerle Şanlıurfa-Diyarbakır 2013”, Diyarbakır,Karacadağ Kalkınma Ajansı Yayını.

TÜİK (2010). Bölgesel Göstergeler TRC2 Diyarbakır-Şanlıurfa, Ankara, TÜİK Yayını.

TÜİK (2011). “ Nüfus Konut Araştırması Temel İşgücü Göstergeleri” Türkiye İstatistik Kurumu, www.tüik.gov.tr, 04.12.2012.

TÜİK (2012a). “Nüfus ve Demografi”, Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?meto-d=temelist, 02.05.2013.

TÜİK, (2012b). “İstihdam, İşsizlik ve Ücret”, Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?-metod=temelist, 07.01.2013.

TÜİK, (2012c). “Dış Ticaret İstatistikleri” Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/PreTabloArama.do?metod=search&araType=vt, 05.04.2013.

URAK (2010). “İller Arası Rekabetçilik Endeksi Sıralaması 2009-2010”, Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Yayını, İstanbul, 2012.



EK 1


SIRA ÜNVANI ADRES TEL

1 ACS İNŞAAT MADENCİLİK KİMYA NAKLİYE GIDA SANAYİ TİCARET A.Ş

LİSE CAD.GÜNEŞ 2000 APT.A-BLOK NO:2 YENİŞEHİR

4122249950

2 AÇILIM GİYİM SANAYİ VE DIŞ TİCARET URFA YOLU 10.KM. 4122550873

3 ADALAR LTD. ŞTİ. DİCLEKENT BULVARI DİCLE 2 KAVŞAK ÇAVDAR 2 APT. ALTI

4122364266

4 AK ÇIRÇIR PRESE YAĞ GIDA VE TARIM ÜRÜN-LRİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

BİSMİL YOLU ÜZERİ 8 KM. 412415464

5 AK EKMEK FABRİKASI (EKVATOR) YENİ ŞEHİR KIŞLA SOK N0:8 4122283968

6 AKA MOBİLYAKAYAPINAR MAH.230.SOK SEFEROĞLU /6 APT. ALTI NO:4

5339605945

7 AKBEY DEĞİRMEN CUMHURİYET CAD. BELEDİYE HAL DÜ-KANLARI NO:2 HANİ/D.BAKIR

4126512504

8 AKCAN YAĞ TEKSTİL TARIM ÜRN. İNŞ. NAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

DİYARBAKIR YOLU ÜZERİ 3. KM BİSMİL/DİYARBAKIR

5533520738

9 AKDEMİR TİCARET-FATMA (ŞEHİRLİ) AKDE-MİR

İNÖNÜ MAH.GAZİ CAD. NO:67 SUR/DİYARBAKIR

4122243130

10 AKIN MOBİLYAŞ.ŞAMİL MAH. LEFKOŞA CAD. MEVSİM 614. SOK. SARIZ APT.ALTI NO:1

5372132424

11 AKTİF MOBİLYA1. SANAYİ SİTESİ 19. BLOK KAR 2 NO:5 (MARANGOZLAR SİTESİ)

412 2376348

12 AKYAL TEKSTİL NAKLİYE TARIM VE ÜRÜN. İNŞ. SAN VE TİC. LTD.ŞTİ.

ARALIK BULVARI KOOP. MAH. NO: 1/2 BİSMİL/DİYARBAKIR

412 4157090

13 ALACAKAYA MERMER VE MADEN İ,ŞLETMESİ TİC. VE SAN. A.Ş KUYU KÖYÜ-2.

KUYU KÖYÜ /ÇÜNGÜŞ 4242551260

14 ALANBAY ŞEKERLEME-CELAL ALANBAYBAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ N BLOK NO:11 BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

4122520340

15 ALDORA MOBİLYA ŞANLI URFA YOLU3. KM BAĞCILAR MAH. 165/A

4122511930

16 ALKAN TAHİN HELVALALEBEY MAH.MELİKAHMET CAD.GÜL-ÇIKMAZ SOK.NO:3 SUR/DİYARBAKIR

4122246181

17 ALPAY PAMUK TEKSTİL NAKLİYE TARIM ÜRÜNLERİ SAN.TİC.

ŞENTEPE MAH.CADDE ÜSTÜ NATO CADDESİ BİSMİL/DİYARBAKIR

5323477226

18 ALSA MADENCİLİK YOL YAPIM İNŞ.SAN. TİC. LTD.ŞTİ.

BAĞDEĞİRMEN KÖYÜ- SİLVAN 4882136764

19 ALTINAY MÜCEVHERAT İNŞAAT TEMİZLİK GIDA SANAYİ VE TİCARET

GAZ.CAD.KUYUMCULAR ÇARŞISI NO:37 4122289966

20 ANIK KERESTE OTOMOTİV SANAYİ TİCARET LTD.ŞTİ.

ŞANLIURFA YOLU 3.KM. ÖNCÜOĞLU APT.ALTI

4122524212

21 ANIK YAPI CAM GAZİLER MAH. FRAT BUL. NO:88/E 4122576434

22 ANIKLAR ORMAN ÜRÜNLERİ LTD. ŞTİ.DİREKÇİLER SİTESİ NO 141 BAĞLAR/D.BAKIR

5326148937

23 ARALTEK TELEKOMUNİKASYON ELEKT.İNŞ.MAK.ALEMİN.SAN.TİC.

SİLVAN YOLU 8.KM.KARAÇALI MAH.7005.SOK.YİĞİT ÇAVUŞ KÖYÜ NO:3 /SUR

4123261031



24 ARINÇ MOBİLYA1.SANAYİ SİTESİ 23. SOK 23. NO:27 Y. ŞEHİR

5327706781

25 ARPATEPE TARIM TEPE DORUK KÖYÜ NO: 1/1 BİSMİL/DİYARBAKIR

532 437 28 21

26 ARSLAN MAKİNA İŞ MAKİNALARI İNŞ. NAK. OTO. SAN. TİC.

2.SANAYİ SİTESİ A/6 BLOK NO:8-9-10 412237628

27 ART MADENCİLİK İNŞAAT SU İŞLETMECİLİĞİ NAKLİYAT İTHALAT İHRACAT SAN VE TİC.

URFA YOLU 13.KM D.BAKIR 4122550247

28 ARUSER MOBİLYA2.MARANGOZLAR S.S. 29.SOK A/7 BLOK NO:10

5304001546

29 ARYA MOBİLYA2.MARANGOZLAR S.S. 33.SOK B/3 BLOK NO:12

5375184273

30 ARYA TEKSTİL PEYAS MAH. 342. SOK. H. HALİT APT. ALTI

-

31 AS KIZIL ER MOBİLYADİCLE KENT. BUL. 6.SOK YILDIZLAR APT. ALTI NO:1

5363931429

32 A-SOR İNŞ. ELEKTİRİK MİM. MÜH. TARIM HAY. VE PROJE DANŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

ALİ EMİRİ 2. SOK. KARDELEN APT. A BLOK NO:1 YENİŞEHİR/D.BAKIR

5068524208

33 ASTAY İTHALAT VE İHRACAT LTD. ŞTİ. SANAYİ SİTESİ ASTAY PLAZA 4122625000

34 AVŞAR TOHUMCULUKBATMAN YOLU 1KM DİCLE MAH. BİSMİL / DİYARBAKIR

4122245051

35 AYAZ FERFORJE METAL SANAYİ VE TİC.LTD.ŞTİ.

TRAKTÖRCÜLER SİTESİ İMALATÇILAR SOK. NO:28

532 6539319

36 AYGAZ A.Ş. DİYARBAKIR DOLUM TESİSİ ŞU-BESİ

ELAZIĞ KARAYOLU 13 KM. DÖKMETAŞ KÖYÜ D.BAKIR

2128762300

37 AYKUL KERESTECİLİK GIDA TARIM HAY. İNŞ. MOBİLYA SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ.

DİREKÇİLER SİTESİ NO 91 BAĞLAR /D.BAKIR

4122337772

38 AYLA MOBİLYAFATİH MAH.FATİH CAD. NO:35/C BAĞ-LAR/D.BAKIR

4122351070

39 AZAT MOBİLYAPEYAS MAH.468.SOK KARAHAN APT. ALTI NO:8/C

5422234863

40 AZİMSAN MOBİLYAMEVLANA HALİT MAH. 378. SOK. ERBİL 6 APT. ALTI BAĞLAR/D.BAKIR

5352354958

41 BAHAR MOBİLYAKAYNARTEPE MAH.258.SOK5.ÇIKMAZ NO:1

5072137848

42 BAKIR-MER MERMERCİLİK SAN.İTH.İHR.TİC. SİLVAN YOLU 2.KM 4122622279

43 BALKAR TEKSTİL TAR.VE GID.ÜR.PETR.İNŞ.OTO.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

ELAZIĞ YOLU ÜZERİ 7 KM. 4122370343

44 BALTEKS PAMUK TEKSTİL SANAYİ VE TİCA-RET LİMİTET ŞİRKETİ

ŞANLIURFA YOLU 10 KM 4122550145

45 BARAN İNŞAAT KALKAN KÖYÜ EĞİL /D.BAKIR -

46 BARAN TİCARETDR.SITKI GÖRAL CAD.SERTAÇ APT. ALTI NO:50/A

5325653339

47 BARCA DEMİR DOĞRAMA 3. SANAYİ SİTESİ A BLOK NO:10 4122550582

48 BARIŞLAR İNŞAAT NAKLİYAT TARIM GIDA SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

BAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ E BLOK NO:10 BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

4122515616

49 BAROVA TEKSTİLTEPE BELDESİBAHÇELİ EVLER MAH. NO:182-184

5360183405



50 BAŞAK DEĞİRMENCİLİK LTD. ŞTİ.MURADİYE MAH. GÜRSEL CAD. NO:1 BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122357815

51 BAŞAK EKMEK FABRİKASI BAĞLAR SAĞLIK OCAĞI YANIN0:69 412235 54 41

52 BAYDEN GIDA HAYV. NAK. İNŞ. SAN. VETİC. LTD.ŞTİ.

GIDA TOPTANCILAR SİTESİ I BLOK NO: 7 D.BAKIR

412 2514414

53 BAYHAN EKMEK FABRİKASIOFİS AKKOYUNLU 2. SOK. İMREN APT. ALTI.

4122234608

54 BAYRAKTAR GID.MEDİKAL TEKST.TAAH-ORM.ÜR.TÜK.ML.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

MARANGOZLAR 2. SANAYİ SİTESİ A/B BLOK NO:2

4122378381

55 BEDEN TEKSTİL VE YAĞ SAN. TİC. LTD.ŞTİ. YENİ MARDİN YOLU ÜZERİ 3 KM 4122260772

56 BEDRİ YILDIRIM (BED-SA YAPI) KUKİ KÖYÜ / HANİ 4122242353

57 BELDE MOBİLYADR.SITKI GÖRAL CAD.59.SOK DEMİR KALE APT. ALTI NO:13

5327896482

58 BERZAN MOBİLYAPEYAS MAH.231.SOKGÜLEN APT. ALTI NO:7/A

5332373315

59 BETONCULAR HAZIR BETON İNŞAAT EMLAK TURİZM İTH.İHR.SAN.VE TİC.A.Ş

SİLVAN YOLU ÜZERİ 3.KM 4122620272

60 BİRGEN KAPI PENCERE SİST. İNŞ. NAK. TİC. SAN. PAZ.LTD.ŞTİ.

1. SANAYİ SİTESİ 30. BLOK NO:16 4122373821

61 BİRLİK MOBİLYA 2.MARANGOZLAR S.S.. C/6 BLOK NO:8 5323953046

62 BİSMİL TARIM HAYVANCILIK TEKSTİL PETROL OTOMOTİV SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

KÖSELİ KÖYÜ MEVKİİ 4124464370

63 BORA İŞ YAPI ALEMİN. MER. ORM. ÜRN. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

HUZUREVLERİ 2. SOK. ÖZDEMİR APT. ALTI 57/A

412 2371790

64 BOYLU ÇIRÇIR TARIM ÜRÜNLERİ TEKSTİL GIDA HAYVANCILIK TURİZM VE TİCARET

ŞÜKÜRLÜ KÖYÜ MEVKİİ ÇINAR YOLU 8 KM. NO : 103 ÇINAR

4125155140

65 BOZANLAR GIDA TEKS. VE İLTŞ. NAK.İNŞ. SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

AKPINAR MAH. 9.SOK. NO:54 BİSMİL/D.BAKIR

4124150435

66 CAN GIDA-DİYAR ZÜMRÜT KÜP ŞEKER-BAHA CAN

BAĞCILAR MAH. SENTO CAD. GIDA TOPT. SİTESİ D BLOK NO:3/A BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122517712

67 CANO ÇETİNKAYA -TERRAZO BİMS KİLİTLİ PARKE VE BETON YAPI ELEMANLARI İMALATI

ELAZIĞ YOLU ÜZERİ 15 KM. YENİŞEHİR/DİYARBAKIR

4123390121

68 CENGİZ MOBİLYA DR. SITKI GÖRAL CAD. 58.SOK. M.KAYA APT. ALTI

5367923117

69 CEYLAN PETROL ÜRÜNLERİ TARIM İNŞ. TURZ. SAN. TİC. LTD.ŞTİ.

SİLVAN YOLU ÜZERİ 7 KM. 5333137962

70CRS PETROL ÜRÜNLERİ İNŞAAT TARIM NAK-LİYAT İTHALAT İHRACAT TAAHÜT SANAYİ VE TİCARET

D.BAKIR BİSMİL KARA YOLUÜZERİ7.KM KÖSELİ KÖYÜ BİSMİL/D.BAKIR

4124566121

71 Ç.B.S. KUM OCAĞID.BAKIR BİSMİL KARA YOLUÜZERİ1.KM BİSMİL/D.BAKIR

532 3711119

72 ÇAĞDAŞ İNŞAAT TUĞLA KİREMİT SANAYİ TİCARET

DİCLE MAHALLESİ ESKİ SİLVAN CADDE NO :66 SUR / DİYARBAKIR

4122246497

73 ÇELİK TİCARET-MAHMUT ÇELİK (ÇERMİK TUZ) ÇUKUR MAH. ESKİ SİVEREK CAD. NO:10 ÇERMİK 4124613145

74 ÇELİKSAN RÖMORK TANKER VE DEMİR DOĞRAMA ATÖLYESİ

HUZUR EVLERİ TRAKTÖRCÜLER SİTESİ EK KISIM NO:12

5358881255



75 ÇELSAN GIDA TEKSTİL TELEKOM İNŞ. PETR. SA. TAAH. VETİC. LTD. ŞTİ

MARDİN YOLU 5 KM. 4122260147

76 ÇINAR MOBİLYADİCLE KENT BULVARI 237. SOK YILDIZ 10 APT ALTI

5376185885

77 ÇİFTÇİOĞLU EKMEK FABRİKASIBAĞLAR NÜKHET COŞKUN CAD.128.SOK.N0:2

4122343845

78 DAMLA MOBİLYA5.NİSAN MAH.MEDİNE BUL.817.SOK ADA APT. ALTI 6/A

5324160878

79 DEDE MOBİLYA MARANGOZLAR SANAYİ SİTESİ 31.SOK. B-2 BLOK

4122379936

80 DEĞİŞİM 2000 TAŞ FIRINIBAĞLAR EMEK CAD. MELİK APT. ALTI. N0:138

5455212154

81 DEĞİŞİM MOBİLYAPEYAS MAH.429.SOK KAPLAN 2 APT. ALTI NO:1

5354745399

82 DEM KERESTECİLİK DİREKHANE DURAĞI CEZA EVİ 5323520114

83 DEMİRTAŞ GIDA TEKS. İNŞAAT SAN. VETİC. LTD. ŞTİ.

AHMET ARİF CAD. KAYAPINAR 4122571920

84 DENİZ MOBİLYA2.MARANGOZLAR S.S.33.SOK B/3 BLOK NO:10

5368735310

85 DERVİŞOĞLU KAVAK ALIM SATIM ORMAN ÜRÜNLERİ

DİREKHANE DURAĞI CEZA EVİ -

86 DİCLE EKMEK FABRİKASIDR. SITKI GÖRAL CAD.SON DURAK N0:118/N SALİH BİLGİÇ

412237 25 86

87 DİCLE GIDA İNŞAAT TEMİZLİK TEKSTİL SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

BAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ I BLOK NO:12 BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

4122521206

88 DİCLE KOLONYA KOZM. GIDA AMBALAJ TEM. İNŞ.İTH. İHR. SAN.VETİC. LTD. ŞTİ.

LEFKOŞA CAD. NO:56/E -

89 DİCLEM YAPI HAZIR BETON TAR. HAY. İTH.İHR.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

ELAZIĞ BULVARI DÖKME TAŞ MAH. NO: 423/C YENİŞEHİR (/D.BAKIR

4123390222

90 DİEL ELEK. İNŞ. HAY. TAŞ. TARIM LTD. ŞTİ.BAĞCILAR MAH. AMİD. CAD. DESOP HİZMET BİNASI KAT:2 NO:16 BAĞLAR/D.BAKIR

4122516165

91 DİF-PA OTOMOTİV İNŞAAT TAAH.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

SEYRANTEPE SANAYİ SİTESİ 2. SOKAK 2

4122378424

92 DİKAS MOBİLYA ORMAN ÜRÜNLERİ ALEMİN-YUM NAK.İTH. İHR. SAN. TİC.LTİ.ŞTİ.

ESKİ SANAYİ SİTESİ 17. BLOK NO:19 4122375215

93 DİMİN MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARETAYDIN ARSLAN BUL.1.BLOK NO:28 K:2/2-3

4122381014

94 DİYAR CAM SANAYİ HUZUREVLERİ 2. CAD. ALKAN APT. ALTI NO:48

4122372827

95 DİYAR İNŞ.MAD.PET.AHŞ.İLAÇ.GID.UL.MÜH.MÜŞ.DAN.İHR.İTH.KÜL.HİZ.SAN. VETİC.

MARDİN YOLU 1.KM.ZOĞİ MEVKİİ /MER-KEZ

4122260105

96 DİYAR KASA İMALAT SANAYİ İMALAT VE PA-ZARLAMA

TRAKTÖRCÜLER SİTESİ -

97 DİYAR PLASTİK SÜT ÜRÜNLERİ GIDA TEKSTİL TAAH. TİC. LTİ.ŞTİ.

ŞEHİTLİK MAH. KÖŞKLER MEVKİİ KÖY HİZMETLERİ SOSYAL TESİSLER İÇİ NO:2

4122264414

98 DİYARBAKIR HALK EKMEK VE UNLU MAMUL-LER TİCARET

ŞEHİTLİK KÖŞKLER MAH.2.SOK.NO:5 4122263434



99 DİYARBAKIR İLİ SÜT ÜRETİCİLER BİRLİĞİŞAİR SIRRI HANIM SOK. YENİ CİHAN APT. KAT : 2 NO: 5 YENİŞEHİR/D.BAKIR

-

100 DİYARBAKIR TUĞLA VE KİREMİT SANAYİ VE TİCARET ANONİM ORTAKLIĞI

MARDİN YOLU 14.KM. TRT VERİCİ İS-TASYONU YANI

4125155003

101 DİYARBAKIR YEM VE UN SANAYİ TİCARETSİLVANYOLU ÜZ. 4KM SADİ KÖPRÜ YANI

4123261334

102DİYARBEKİR HAZIR BETON NAK. PREFABRİK YAPI ELEMANLARI İTH. İHR. TAAH. TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ

ERGANİ YOLU 4 KM. NET MAKİNA AR-KASI DİYARBAKIR

4123390260

103 DİYARKİM YAPI KİMYASALLARI İMALATIBAĞCILAR MAH. URFA YOLU S.S. GAP TARIMSAL İŞ MERKEZİ E BLOK NO:9

5337118917

104 DOĞAN ÇIRÇIR PRESE NAKLİYE VE YAĞ SA-NAYİ

YENİ MARDİN YOLU 5.KM.ÖZDEMİR KÖYÜ SUR/DİYARBAKIR

4122359836

105DOĞU PALET ORMAN ÜRÜNLERİ İNŞAAT GIDA TARIM NAKLİYAT TAAHHÜT SANAYİ VE TİCARET

ŞANLIURFA YOLU ÜZERİ 10.KM NO: 292 4122550300

106 DOĞU YILDIZI GIDA TAR.ÜRN.HAY.KUYUM.NAK.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

BAĞCILAR MAH. ŞANLIURFA YOLU 8. KM. 1205. SOK. NO:9 BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

4122234713

107 DOĞU YILDIZI GIDA TARIM ÜRN.HAYN.İNŞ.KUYUMCULUK NAK.SAN VE TİC.LTD.ŞTİ.

ŞANLIURFA YOLU ÜZERİ 7.KM.BAĞCILAR MAH.1205.SOK.NO:9

4122550898

108 DOĞUÇ UNLU MAMULLERİ YENİŞEHİR ALİ EMRİ 1. SOK. 4122288215

109 EBA TUĞLA İNŞAAT VE AKARYAKIT SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

ESKİ SİLVAN YOLU ÜZERİ 7.KM.BAĞI-VAR BELDESİ/DİYARBAKIR

4123192671

110 EDYIL İNŞ.TAŞI.GİYİMTEM.VE TAR.ÜRÜ.İTH.İHR.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

AZİZİYE MEYDAN 1. SOKAK 19 5326910080

111 EKİNCİLER PETROL ÜRETİM NAKLİYE TARIM ÜRN. TURİZM TİC.LTD.ŞTİ.

SİLVAN YOLU YOLARASI SİLVAN/Dİ-YARBAKIR

4127420005

112 EKİNCİLER PLASTİK SANAYİ VE TİCARET URFA YOLU ÜZERİ 12. KM DİYARBAKIR 4122550381

113 ELİT GRUP GIDA HAYVANCILIK TURİZM TE-MİZLİK SANAYİ TİCARET

BAĞCILAR MAH.KARANFİL 7.CAD.ELİT APT.KAT:1/2 NO:20

4122515555

114 EMİR RAFM. HALİT MAH.HATBOYU CAD. ŞEFLE-KOĞLU APT. ALTI NO:90/B

5327125337

115 ENAL TEKSTİL YAĞ GIDA İNŞAAT TEMİZLİK SAN.TİC.

ŞANLIURFA YOLU ÜZ. 10 KM.D.BAKIR 4122550960

116 ENES FAKRİN TEKSTİL İNŞ. VENAK. SAN.A.Ş.KONAK MAH. GAZİ CAD. ASKERLİK ŞUBESİ KARŞISI NO:290

-

117 ER ET TARIM NAK. İNŞ. AKAR SAN. VETİC. LTD. ŞTİ.

YEŞİL VADİ MAH. YENİ MARDİN BULVA-RI 14. KM NO:5

5327387552

118 ERDEM PLASTİK SANAYİ VE TİCARET(SENTEZ PLASTİK)

ŞANLIURFA YOLU 14KM D.BAKIR 4122550166

119 EREN YUMURTAİSMETPAŞA MAH.KAYNARCA MEVKİİ İSTASYON CAD.21.SOK.NO:4/A ERGANİ

4126115156

120 ER-FA MOBİLYAPEYAS MAH.230.SOK ÇETİNER APT. ALTI5 /E

5365852515

121 ERGANİ GIDA YEM TARIM VE HAYVANCILIK SANAYİİ A.Ş

İSTASYON MAHALLESİ İSTASYON YOLU ÜZERİ NO 216

4126115126

122 ERİLMEZ ŞEKERLEMEBAĞCILAR MAHALLESİ YENİHAL CAD-DENO :22 A/* BAĞLAR / DİYARBAKIR

4122231745



123 ET VE BALIK KURUMU ET KOMBİNASI MÜ-DÜRLÜĞÜ

ŞEHİTLİK KÖŞKLER MAH.37.SOK.NO:20 4122260165

124 EVREN MOBİLYAPEYAS MAH.S.EYYUBİ BUL.234.SOK GÖKÇERİ APT. ALTI NO:4/X

5307808036

125 EZGİNLER MOBİLYAPEYAS MAH.475.SOK SÖZİŞ4 APT. ALTI NO:10/B

5375005308

126 FER-RO DEKORASYON MARANGOZLAR SİTESİ 5349613726

127 GAPPINAR GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.BAĞCILAR MAH SİVEREK CAD NO:33 BAĞLAR/ DİYARBAKIR

412550351

128 GAZİLER EKMEK FABRİKASIPEYAS MAH. FIRAT BULVARI FURKAN 13 APT. ALTI.N0:59

4122520616

129 GENÇ MOBİLYA İMALAT2.SANAYİ SİTESİ 34.SOK B BLOK NO/7/12

5323376143

130 GLOBAL MOBİLYADİCLE KENT. BUL.YILMAZ GÜNEY CAD.147.SOK YILMAZ SİT. B BLOK ALTI NO: 1

5336995641

131 GÖÇERLER TEKSTİL PET. NAK. TAR. YAĞ. D.BAKIR KARAYOLU 5 KM BİSMİL -

132 GÖKSU TEKSTİL D.BAKIR YOLU 3 KM ÇINAR -

133 GÜL HAZIR BETON İNŞ. EMLAK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

ERGANİ YOLU 7.KM.İPRAGAZ DOLUM TESİSLERİ KARŞISI

4123390345

134 GÜL MOBİLYA1. SANAYİ SİTESİ 19. BLOK KAR 2 NO:5 (MARANGOZLAR SİTESİ)

-

135GÜLER ET ENTEGRE TESİSLERİ AKARYAKIT NAKLİYE İNŞAAT TURİZM TEKSTİL SANAYİ TİCARET

MARDİN YOLU 12 KM D.BAKIR 4123182360

136 GÜLER TEKSTİL KONAK MAH. İLÇE JANDARMA KARŞISI BALYAM APT. NO’B

-

137 GÜLKAYA METAL GIDA.TAŞIMA HAYVANCILIK SAN TİC LTD ŞTİ.

PEYAS 3.SANAYİ SİTESİ 12 SOKAK 3.S.S.A-2 BLOK 5

5072521782

138 GÜLSAY BİRİKETİSTASYON MAHALESİ İSTASYON CAD. UN FABRİKASI ALTI

535 6155176

139 GÜMÜŞ TEKSTİL SANAYİ MAH. BARIŞ BULVARI NO:244 BİSMİL

-

140 GÜN GIDA TEMİZLİK ÜRÜNLERİ İNŞAAT TEKS-TİLİTH.İHR.SAN VE TİC.

ŞANLI URFA YOLU ÜZR.TOPRAKTAŞ KÖYÜ MEVKİ 19.KUM

4123233470

141 GÜN PLASTİK ŞANLIURFA YOLU 10KM BAĞLAR/D.BAKIR

4122550139

142 GÜNAL FERPA MARDİN YOLU ÜZERİ 18 KM 41205155211

143 GÜNDOĞURAN KERESTE MARANGOZLAR 2. SANAYİ SİTESİ 4122378299

144 GÜNDÜZ MOBİLYA5 NİSAN MAH. GİRNE CAD.865.SOK 22/D

5327973974

145GÜNEYDOĞU AMBULANS TIBBİ MALZEME ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİOTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ.

ELAZIĞ YOLU 3.KM. DİCLE OTOMOT. YANİ A/1 BLOK

4122510073

146 GÜNEYDOĞU EMAYE SAN.VE TİC.LTD.ŞTİERGANİ 15.KM DÖKME TAŞ MEVKİİ D.BAKIR

4123390412

147GÜNEYDOĞU TAVUKÇULUK (GÜN-TAVUK) SA-NAYİ PAZ. TAAHHÜT VE TİC.KOLL.ŞTİ.ERHAN AKALINLAR VE ORT.

SİLVAN YOLU 3.KM. 4122625231



148 GÜNSAN-KAMİL GÜNÇİÇEĞİBAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ NO:9 BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122525834

149 GÜN-TAŞ GIDA-ABDURRAHMAN GÜNBAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ H BLOK NO:10/A BAĞLAR/Dİ-YARBAKIR

4122525708

150GÜNTEKS TEKSTİL İNŞAAT BALIKÇILIK TU-RİZM TARIMSAL ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ

SİLVAN YOLU 3. KM SUR MERKEZ 5325649237

151 HACI FERMAN TEKSTİL VE ÇEYİZ AKPINAR MAH. 15. CAD. NO:73 BİS-MİL/D.BAKIR

4124156133

152 HACISADIKOĞULLARI TEKSTİL ÜRÜNLERİ İTH.VE İHR.SAN. VETİC. LTD.ŞTİ.

TÜRKDARLI KÖYÜ TEKEL YAPRAK TÜ-TÜNB İŞLETME MÜD.

4124154243

153 HAKA İNŞAAT TURİZM TEKSTİL ÜRÜNLERİ SANAYİ VE TİCARET

SİVEREK YOLU ÜZERİ 12.KM. BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122550845

154 HALİS GIDA VE TARIM SANAYİ PAZARLAMA TİCARET İTH.İHR. LTD. ŞTİ.

500 EVLER MAH. ŞANLIURFA YOLU 10. KM. MERKEZ KAYAPINAR/DİYARBAKIR

4122550195

155 HALK EKVATOR EKMEK FABRİKASIKOŞUYOLU SUNAY CAD. YÜKSEL 5 APT. ALTI.

4122355204

156 HAMRAVAT GIDA İNŞ. NAK. TURİZM SAN. VE-TİC.

ŞANLIURFA YOLU ÜZERİ JANDARMA KARAKOL ARKASI GÖMME TAŞ MAH.NO:491

4123233095

157 HANİ TEKSTİL GIDA İNŞ.NAK.HAYVANCILIK SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ.

MERKEZ MAH. İLKOKUL CAD.NO:52/A HANİ/DİYARBAKIR

4126513420

158 HANİFİ KUTAYPEYAS 217. SOKAK ÖZAKLAR C/BLOK 2

5325212737

159 HASBARAN PLASTİK İNŞ. ELEKT.NAK.METAL VE METAL ÜRÜN.İTH.İHR.SAN.TİC.LTD.ŞTİ

GIDA TOPTANCILAR ARKASI KARANFİL 7. CADDE 1129 SOKAK NO 3 BAĞCILAR DİYARBAKIR

4122524553

160 HATBOYU TAŞ EKMEK FIRINI MEVLANA HALİT MAH. HATBOYU CAD.N0:65

4122363604

161 HELEP İNŞ. MOBİLYA HAY. TARIM GIDA TİC. LTDİ. ŞTİ.

EMEK CAD. MERCAN APT. ALTI NO:45 BAĞLAR /D.BAKIR

4122330303

162 IRC İNŞAAT BETON MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET

DİYARBAKIR YOLU ÜZERİ ARAÇ MUA-YENE İSTASYONU KARŞISI NO:1

4127490101

163 İBRAHİM ÖZSERİN-ÖZSERİN MAKİNA SANAYİ SİTESİ 18 BLOK NO:7 4122379644

164 İD-BA DECOR5 NİSAN MAH. YUSUF İSLAM CAD. 792.SOK DİLA APT. ALTI NO:44/A

5363193429

165 İNCİ RAFMEVLANA HALİT MAH.HAT BOYU CAD. ÇAKARLAR 1 APT. ALTI NO:74/B

5327037730

166 İNNOVA MOBİLYAURFA YOLU ÜZERİ 3 KM ÖNCÜOĞL APT. ALTI NO:171

5325441004

167 İNTİM İNŞAAT TİCARET MÜŞAVİRLİK HAZIR BETON ŞUBESİ

ELAZIĞ YOLU 4.KM. 4123390504

168 İSTİKAN İTH.İHR.TEKS.GIDA.PET.KUY.NAK.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ

HUZUREVLERİ MAH. ŞANLIURFA YOLU 1KM YILDIZLAR 3 APT. NO:30 KAYAPI-NAR/DİYARBAKIR

4122379584

169 İŞ-ÇİM MAKİNE İNŞ.HAZIR BETON ELEKTRİK ELEKTRONİK VE MADENCİLİK İTH.İHR.TİC.

SALİHLİ KÖYÜ MEVKİ ÇERMİK YOLU 10.KM.

4126114546

170 KADER MOBİLYAMEVLANA HALİT MAH. AYDIN ARSLAN BULVARI MESUT 3 APT. NO:4

5324600059



171 KAHRAMAN MOBİLYA MARANGOZCULAR SİT.B-3 BLOK NO:3 4122378369

172 KAPLAN BİMS TUĞLA ERGANİ YOLU ÜZERİ ERGANİ GİRİŞİ 5348291491

173 KAPLAN MOBİLYA PEYAS MAH. 476. SOK. FURKAN APT. ALTI NO:18

4122516499

174 KAPLAN UN DEĞİRMENİFATİH MAH. BARIŞ BULVARI NO:92 BİSMİL

-

175 KAR- BEN TARIM ÜR. TEKS. GIDA HAYV. NAK. SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ.

AMBAR BELDESİ BİSMİL/ DİYARBAKIR 5333464405

176 KARAASLAN TURİZM İNŞAAT VE TİCARETŞANLIURFA YOLU GÖZELİ KÖYÜ MEVKİİ

4122287626

177 KARACA GÜNEŞ ENERJİSİSTEMLERİ YAPI MALZEMELERİ İNŞAAT METAL

ŞEYH ŞAMİL KARACADAĞ BULVAR CİHAN216

5325251903

178 KARAOĞLAN GÜBRE ÜRETİMİ İSTASYON MAHALLESİ İSTASYON CAD. 19.SOK. NO:4 ERGANİ

-

179 KARAOĞLU ORMAN ÜRÜNLERİ MOBİLYA İN-ŞAAT TAAHÜT SAN. VETİC.

SANAYİ MAH. 1. SANAYİ SİTESİ 25. SOK. 28. BLOK NO:2 YENİŞEHİR

4122378621

180 KARDEŞLER MOBİLYA -1 2.SANAYİ SİTESİ 32.SOK.NO:31 -

181 KARTAY MOBİLYA HUZUREVLERİ MAH. DR. SIDKI GÖRAL CAD. SEFEROĞLU 2 APT. ALTI

5326171321

182 KARTOP SENTETİK ÇUVALESKİ HAL ÇAYLI SOK.NO:12/B DİYAR-BAKIR

-

183 KA-TU İNŞ. TAAH. ÇELİK KONS. ELEK. EN-DÜSTRİYEL MUTFAK SAN. TİC.

1. SANAYİ SİTESİ 25. BLOK NO:4/A 4122373686

184 KELEBEK UNLU MAMULLERİ HUZUR EVLERİ DR. SITKI GÖRAL CAD. 4122380102

185 KELVAN BETON YAPI ELEMANLARI İNŞ.TAAH.İTH.İHR.SAN.TİC.

KÖSELİ KÖYÜ 7.KM. 4122519675

186 KILIÇ PETROL ÜRÜNLERİ GIDA GÜBRE NAKLİ-YE TEKSTİL SAN. TİC.

ERGANİ YOLU 30.KM 4123212318

187 KISMET LASTİK OTM. İNŞ. SAN. VELTD. ŞTİ.ERGANİ YOLU 3 KM İPLİK MAH. UÇKU-YULAR MEVKİİ DİYARBAKIR

4123390353

188 KIZILKAYALAR İNŞAAT MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

ÖZDEMİR MAHALLESİ YENİ MARDİN BULVARNO :100/ BAĞLAR / DİYARBA-KIR

4122343854

189 KLAS MOBİLYAM. HALİT MAH. EMEK CAD. ZEKİBEY APT. ALTI NO:38

5395262618

190 KONAKLAR İNŞ.NAK.PETR.ÜRN.TURZ.SAN. VE TC.

ELAZIĞ YOLU 3 KM NO:243 4123390517

191 LEKOŞA EKMEK FIRINIŞEYH ŞAMİL MAH. LEFKOŞA CAD. MIZRAK 8 APT ALTI NO:50/B

412 2357089

192 LİDER TAŞ EKMEK FIRINI BAĞLAR S.EYYÜBİ MAH.10.SOK NO:4 5398877567

193 LİMAK ÇİMENTO SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ ERGANİ ŞUBESİ

ELAZIĞ YOLU ÜZERİ 2.KM ERGANİ 4126115260

194 MAHMUTOĞLU HAZIR BETON HARF. İNŞ. GID. PET. ÜR. NAK. SAN. LTD.ŞTİ.

LİCE BİNGÖL YOL AYIRIMI 8KMNO:100/2

412 2251077

195 MAHMUTOĞULLARI TEKSTİNŞ.İTH.İHR.TİC.LTD.ŞTİ.

PEYAS FIRAT BULVAR ÖZAK 146 B/BLOK

412 2361074

196 MAHSUM BOZ(BERFİN TEKSTİL)HUZUREVLERİ DR.SITKI GÖRAL CADDE 41

5442899292



197 MALABADİ YUMURTA PAKETLEME VE SA-TIŞ-GİYASETTİN FİDAN

KALE MAH. ATATÜRK CAD. NO:46 SİL-VAN/DİYARBAKIR

4127115381

198 MALAY MOBİLYACILIKMEVLANA HALİT MAH. BAYRAM OĞLU CAMİİ KARŞISI ÖZ KA APT. ALTI

-

199 MAL-Dİ GIDA İNŞ.TEKS.TAR.ÜRN.İTH.İHR.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

BAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ B BLOK NO:6/B MERKEZ BAĞ-LAR/DİYARBAKIR

4122523692

200 MAY ET VE ET ÜRÜNLERİ İNŞ. NAK. MOTORLU TAŞITLAR AKARYAKIT İMLT. SAN. TİC. A.Ş.

YENİ MARDİN YOLU 10. KM ÇARIKLI BELDESİ SUR /D.BAKIR

4123182497

201 MECİTOĞLU TİCARET-FAHRİ MECİTOĞLUBAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ T BLOK NO:4/B BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

4122518381

202 MEDYA İŞ ELBİSELERİMEVLANA HALİT MAH. TURGUTOĞLU BULVARI ENDER APT. ALTI 27/A

-

203 MEHMET AKYILDIZ BİSMİL YOLU 8. KM KÖSELİ MEVKİİ 5332063239

204 MEHMET ASIM AKDEMİR YUMURTA 5 NİSAN MAH.NÜKHET COŞKUN CAD.869.SOK.NO:6/6 BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

4122351928

205 MEHMET TEYMUR (TEYMUR KOLONYA) MEVLANA HALİT 462. SOKAK 10 4122331077

206 MER-SAN MADENCİLİK İNŞAAT SAN VE TİC.TOPLU KÖYÜ MERHO DÜZÜ MEVKİİ ÇERMİK /D.BAKIR

4124612338

207 MERSİN HAZIR BETON İNŞ. NAK. TURZ. PET. İTH. İHR. TAAH. SAN. VE TİC.

ŞANLIURFA YOLU 12 KM. MOİL PETROL ARKASI BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122381024

208 MES HAZIR BETON İNŞAAT NAKLİYAT SANAYİ TİCARET

DİYARBAKIR YOLU ÜZERİ 1.KM. BİSMİL 4124153434

209 MES YAĞ VE GIDA SAN. VE TİC. ŞANLIURFA YOLU ÜZ. 14 KM. 4122253931

210 MESUT MADENCİLİK İNŞAAT NAKLİYAT SANA-Yİ TİCARET

ŞANLIURFA YOLU ÜZ. 14 KM. 4122253734

211 METAL YAPI SİSTEMLERİ SIDKI GÜRAL CAD. NO:142 5312434500

212 METRO TAŞ EKMEK FIRINIKAYAPINAR YILMAZ GÜNEY CAD. MET-ROPOL SİTESİ KARŞISI

4122576620

213 MEYA TOHUM DANIŞMANLIK TAR. SAN. TİC.LTD. ŞTİ.

YÜKSEK MAH. 1060 SOK. NO:5 SİLVAN/DİYARBAKIR

-

214 MİKAİL TOPTAN GIDA PAZARLAMA-MİKAİL GÜNÇİÇEĞİ

BAĞCILAR MAH. GIDA TOPTANCILAR SİTESİ L BLOK NO:1/A BAĞLAR/DİYAR-BAKIR

5337438695

215 MİLANGAZ LPG DAĞITIM TİCARET VE SANAYİELAZIĞ KARAYOLU 13 KM. DÖKMETAŞ KÖYÜ D.BAKIR

4123390445

216 MİRANLI TANRIVERDİ PETROL OTOMOTİV İNŞAAT NAKLİYE GIDA SAN. VE TİC.

ERGANİ YOLU ÜZERİ ÜÇKUYULAR MEVKİİ NO:28 YENİŞEHİR DİYARBAKIR

4123390159

217 MLK KOLTUK İMALATI PEYAS MAH.AYŞE NUR ZAR496.SOK ÖZGEZER 21 APT. NO:2/D

5378427942

218 MODEL MOBİLYAPEYAS MAH.DİCLE KENT BUL. GÜNDO-ĞAN SİT.A/BLOK ALTI 111/B

5336807452

219 MODELSAN MOBİLYA2.MARANGOZLAR S.S. 34.SOK C/4 BLOK NO:4

5334612653

220 MODERN MOBİLYAHUZUR EVLERİ MAH. 14.SOK ÇİÇEK 21 APT. ALTI NO:39/A

5423013728



221 MODEX MUTFAK BANYA MOBİLYA SEYRANTEPE MAH.1. SANAYİ SİTESİ 21. SOK. NO:3 YENİŞEHİR/D.BAKIR

5306952632

222 MOPA MOBİLYASITKI GÖRAL CAD.8. SOK AKIN 3 APT. ALTI NO:43/B

5332266591

223MUMİS GRUP ESTETİSİYENLİK VE EKİPMAN-LARI ÖZEL EĞT. HİZ. METAL MOBİLYA SULAMA SİSTEMLERİ SANAYİ VE TİC.

PEYAS MAH. DİCLE KENT BULVARI 236. SOK. SEFEROĞLU 9 APART.

4122513808

224 MURAT YAPIŞEYH ŞAMİL MAH.LEFKOŞE CAD.656.SOK NO:1

5356475801

225 MURATHAN YAĞ VE GIDA İNŞAAT SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

HALİS TOPRAK BULVARI LİCE YAĞ VE YEM FABRİKASI

412861300

226 MYDOOR AHŞAP KAPI DÜNYASI1. SANAYİ SİTESİ 18. BLOK NO:7 SEY-RANTEPE/D.BAKIR

4122515223

227 NCM BAVER TEKSTİL İNŞ.PET.ÜRÜNLERİ TAR.HAY.SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ

MEVLANA HALİT MAHALLESİ 484. SO-KAKNO:2/ BAĞLAR /DİYARBAKIR

4122510369

228 NECATİ DİLAN (DİYARBAKIR SINAİ VE TIBBİ GAZLAR FABRİKASI)

ERGANİ YOLU ÜZERİ 18 KM. D.BAKIR 4122253594

229 NERGİZ MOBİLYAMEVLANA HALİT MAH.485.SOK KO-NUKSEVER APT. ALTINO:4/D

5306912585

230 NUHOĞLU BAHARATÇILIK GIDA TARIM TEMİ-ZİLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

SAVAŞ MAH. GAZİ CAD. NO:97 SUR/DİYARBAKIR

4122241550

231 NUNA METAL TURZ. İNŞ. BİLİŞİM İTH. VE İHR. SAN. TİC.

ŞANLIURFA BULVARI BARIŞ MAH.NO:282

4122576520

232 NURAL İNŞ. HAZIR BETON SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ERGANİ YOLU 10 KM DİYARBAKIR 412 3390050

233 NURSEYDA AMEDİ AKTAR VE BAHARAT İMA-LATI VE PAKETLEME-EMRULLAH GÖSTERİŞ

CAMİİ MAH. DİYARBAKIR CAD. NO:41 1. BODRUM B/1-A SİLVAN/DİYARBAKIR

5302736371

234 NURTAŞ NAKLİYAT İNŞ.GID. MAK.SAN.VE TİC. LTD.ŞTİ.

SANAYİ SİTESİ 2/A BLOK NO:3 BİSMİL -

235 NÜSRET YETİŞ (YETİŞSAN ÇELİK EŞYA)MEVLANA HALİT ÖĞRETMENLER CAD-DE BARAN43

5355040514

236 OKTAYLAR BOYA İMALAT PETROL İNŞAAT TAR.SAN.VE TİC.

MEVLANA HALİT MAH.ÇOLAK SOK.BELKENT SİTESİ A BLOK ALTI

4122520431

237 ONAT MOBİLYAMEVLANA HALİT MAH.HATBOYU CAD YÜKSEL 10 APT. ALTI NO:62

5336533906

238 ORHAS İÇ VE DIŞ TİCARETESENTEPE MAH.1251.CADDE 46 NO:53 /BİSMİL

4124155051

239 OR-SAN MOBİLYAPEYAS MAH. YILMAZ GÜNEY CAD. 268.SOK. UMUT SİTESİ B BLOK ALTI

5309296058

240 ORUÇ BİRİKET KİLİTLİ PARKE TAŞI İMALATIBATMAN YOLU ÜZERİ 1KM BİSMİL / DİYARBAKIR

5356031657

241 ORUÇ MOTORLU ARAÇLAR TEKSTİL GIDA NAKLİYE SAN.VE TİC.

TEPE MAH.DİYARBAKIR CAD.YATILI BÖLGE OKULU YANI NO:28 ÇERMİK

4124615161

242ÖCAL YAPI ELEMANLARI İMALAT ELEKTRİK İNŞ.SERACILIK BİLGİSAYAR KOZMETİK SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ.

ELAZIĞ YOLU ÜZERİ 4 KM. DOĞRU PETROL KARŞISI

4123390138

243 ÖZ ÇELİKLER NAKLİYE MERMER MADENCİLİK İNŞAAT İTHALAT İHRACAT SAN.TİC.

KALECİK KÖYÜ MERHO MEVKİİ ÇER-MİK/D.BAKIR

4124612199

244 ÖZ ÇINAR TARIM MAKİNA YAPIM ONARIM VE BAKIM

SANAYİ SİTESİ 18 BLOK NO:17 4122373915



245 ÖZ DAMAR TEKSTİL TARIM LTD.ŞTİKÖSELİ KÖYÜ YENİKÖY MEZRASI D.BA-KIR BULVARI NO:68 BİSMİL

4124154059

246 ÖZ ERCAN GRUP GIDA LTD.ŞTİ. D.BAKIR YOLU 10.KM. BİSMİL 4124566060

247 ÖZ GÜVEN PROFİL SAC. İNŞ. GIDA MÜH. MİM. SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ.

DR.SITKI GÜREL CAD.2. SOK. NO:30 HUZUREVLERİ

4122383808

248 ÖZ İNCİM İNŞ.TOP.SANNAK.GIDA TURİZM.İTH.İHR.TİC.VE SAN.LTD.Ş

YENİŞEHİR İNALOĞLU CADDEOR-YIL-11/13/1

4122238293

249 ÖZ- KA YEM VE İNŞ.SAN .TİC. LTD.ŞTİ.ŞANLIURFA YOLU 10KM BAĞLAR/D.BAKIR

4122550154

250 ÖZ KAMIŞLI UNLU MAMÜLLERİHUZUR EVLERİ 23. SOK. TEZGEL APT. ALTI. NO:20

412 2371896

251 ÖZ KARAHANLILAR EKMEK FIRINI SEYRANTEPE İPLİK FABRİKA MAH. 5334927583

252 ÖZ KOÇ PLASTİK SANAYİ SİTESİ 1.BLOK NO:1 412 4153857

253 ÖZ ORTADOĞU ELTR.ELKMET.İNŞ.TEKS.SAN-TAAH.TİC.LTD.ŞTİ

ŞEHİTLİK FABRİKA CADDE İŞ GELŞ.MERK. 5

4122262182

254 ÖZ SA TEKSTİL LTD.ŞTİ. ÇINAR BAŞAKLI MEVKİİ/D.BAKIR -

255 ÖZALTIN GAP TARIM TEKSTİL İNŞ. SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ.

DİYARBAKIR BATMAN KARAYOLU 30.KM BAŞAKLI KÖYÜ MEVKİİ ÇINAR/DİYARBAKIR

5301786017

256ÖZBAŞARANLAR HAZIR BETON İNŞ.TAŞIMA-CILIK TAR.ÜRÜN. PETROL ÜRÜN. İTHALAT VE İHRACAT SANAYİ TİC.LTD. ŞTİ

BATMAN YOLU ÜZERİ SANAYİ SİTESİ YANI NO.:1 BİSMİL / DİYARBAKIR

4124156900

257 ÖZBEYLER MOBİLYAPEYAS MAH.311.SOKF.YILDIZ APT.ALTI NO:1

5416658062

258 ÖZDE MOBİLYA2. MARANGOZLAR S.S.. 33 B/BLOK NO:8

5325279276

259 ÖZDEMEN ORMAN ÜRÜNLERİ İNŞ.NAK. TEM.SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

2.MARANGOZLAR SANAYİ SİTESİ A-B NO:5

4122378568

260 ÖZDEMİR MOBİLYA DR. SITKI GÖRAL CAD. 47.SOK BAHAR 2000 APT. ALTI NO:9

5416658062

261 ÖZEL CAN GIDA HAY. İNŞ. TARIM. TİC.PAZ. LTD. ŞTİ.

GIDA TOPTANCILAR SİTESİ P BLOK NO:14

-

262 ÖZEN EKMEK FABRİKASI BAĞLAR 5 NİSAN MAH. 68. SOK. N0:6 4122350010

263 ÖZGÜR EKMEKÇİLİK VE UNLU MAMÜLLER GIDA İNŞ.YEM.TAŞ.HİZ.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

AZİZMAHMUTOĞULLARI CAD. AKALIN APT .ALTI NO:13/A

4122235151

264 ÖZGÜR UNLU MAMULLERİAZİZMAHMUTOĞULLARI CAD. AKALIN APT. N0:14

4122235151

265 ÖZGÜVENSAN ÇELİK KAPİNŞ.GIDA TAŞM.TU-RİZMSAN.TİC.LTD.ŞTİ.

PEYAS MUSA ANTER CAD. KARACA-OĞLAN YAŞAM B-BLOK3

4122517330

266 ÖZKILIÇLAR TEKSTİL TARIM İNŞAAT VE NAKLİYAT TİCARET ŞANLIURFA YOLU ÜZERİ 10.KM. 4122550152

267 ÖZMEN EKMEK FABRİKASIBAĞLAR GIDA TOPTANCILAR SİTESİ SOSYAL TESİSLER

4122518889

268 ÖZMEZ MOBİLYAHUZUR EVLERİ MAH. DR. SITKI GÖRAL CAD. 91.SOK NO:31

5325772741

269 PAK EKMEK FABRİKASI GAZİ CAD. N0:2 4122230618

270 PASİFİK GIDA VE TÜKETİM ÜRÜNLERİ PAZAR-LAMA SANAYİ TİCARET

URFA YOLU ÜZERİ 12.KM.BAĞCILAR MAH.1207.SOK.NO:191

4122550686


271 PİRAMİT DEKORASYON İNŞ.ELEK.TAAH.SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

ŞANLIURFA YOLU 8.KM.BAĞCILAR MAH.1207.SOK.NO:94

4122551055

272 POL-SA ŞANLIURFA YOLU ÜZERİ 12 KM. 4122550142

273 POYRAZ MOBİLYA GÜRSEL CAD. NO/73 5306950756

274 PRAMİT 21 MOBİLYAPEYAS MAH. 493.SOK AKBABA 3 APT. ALTI NO:5 / A

5327213403

275 RAUF GÜZEL(GÜZEL SAYA)PEYAS MAHALLESİ 315 SOKAKNO :3/D KAYAPINAR / DİYARBAKIR

4122510155

276 ROHAT MOBİLYAH.EVLERİ MAH.53.SOK RAMAZANOĞLU APT. ALTI NO:1/A

5079917820

277 SAH MADENCİLİK SAN. DIŞ.TİC.LTD. ŞTİ. MARDİN YOLU ÜZERİ 5KM NO;82 4122262125

278 SAİTOĞULLARI PETROL ÜRÜNLERİ TEKSTİL TAR. ÜRN. İNŞ. NAK. SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ

KOOP. MAH. KURT İSMAİL. PAŞA 8. SOK. PEHLİVAN APT. NO: 13/A DİYARBAKIR

5335990929

279 SARAY 1 EKMEK FABRİKASIBAĞLARŞEYH ŞAMİL MAH. EMEK CAD. N0:155/A

4122364143

280 SARMAŞIK EKMEK FABRİKASIBAĞLAR BAHÇELİ EVLER 47. SOK. N0:19

4122344554

281 SEÇKİN MOBİLYA2. MARANGOZLAR S.S.29.SOK A/7 BLOK NO:14

5326977008

282 SELAM DEKOR HUZUR EVLERİ MAH.47.SOK NO:7/A 5386925182

283 SEMBOL MOBİLYA YAŞAR AKINBAĞCILAR MAHALLESİ 1105. SOKAKNO :20 C/* BAĞLAR / DİYARBAKIR

4122361977

284 SEYİD MUSTAFA TARIM ÜRÜNLERİ GIDA İNŞ. SOS. HİZ. TAŞ.SAN. LTD.ŞTİ.

MERKEZ MAH. NERGİZ 2 SOK. NO:2 HANİ/DİYARBAKIR

-

285 SHS ELEKTRİK İNŞ. NAK. MAD. İTH. İHR. SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ.

1. SANAYİ SİTESİ CAMİİ ALT SOK. 24. BLOK NO:61

4122381272

286 SİLİVA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYAT TARIM SAN-TİC.LTD.ŞTİ.

SELAHATTİN DİYARBAKIR CADDE 243 5336839956

287 SİLVAN GIDA SANAYİ PAZARLAMA LTD. ŞTİ.BATMAN YOLU ÜZERİ YÜKSEK MAH. SİLVAN /D.BAKIR

4127113390

288 SİLVAN HAZIR BETONİNŞAAT NAK.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

DİYARBAKIR YOLU ÜZERİ AKYOL KÖYÜ /SİLVAN

4127114767

289 SİLVAN NERGİZ TARIM DANIŞMANLIK GIDA İNŞAAT KOZM. SAN. TİC.LTD. ŞTİ.

YÜKSEK MAH. 1060 SOK. NO:5 SİLVAN/DİYARBAKIR

-

290 SİL-YEM GIDA HAYVANCILIK YEM TARIM ÜRÜNLERİ İNŞ. TİC.LTD. ŞTİ.

SELAHATİN MAH. 564. SOK.NO:6 SİL-VAN/D.BAKIR

4127490004

291 TAHİROĞLU İNŞAAT MADENCİLİK TURİZM SANAYİ VE TİCARET

KURT İSMAİL PAŞA 1.SOK. D.BAKIR APT. DİYARBAKIR

412223060

292 TANGÜNER KERESTECİLİK HAT BOYU CAD. KAVAKÇILAR SİTESİ NO:87

4122348292

293 TANRIVERDİ 2 EKMEK FIRINIMEVLANA HALİT MAH. 462. SOK. ÖR-DEGÖK APT. ALTI NO:5C

535 5204352

294 TARİF KÜP ŞEKER-YUSUF DEMİRELTEPE MAH. DİYARBAKIR CAD. ÇOK PROĞRAMLI LİSE KARŞISI NO:363

4124612748

295 TAŞYAPI NAKLİYE AKARYAKIT İNŞ. TRUZİM GIDA SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ.

MEVLANA HALİT MAH. HATBOYU CAD. SELÇUK APT. ALTI NO:43/B

4122354105

296 TAT EKMEK FABRİKASI OFİS GEVRAN CAD. ULUDAĞ APT. ALTI 4122244948

297 TAYFUR MOBİLTA 2.SANAYİ SİT. 23. BLOK NO:9 5327958673


298 TEKİN DEMİR İNŞAAT NAKLİYE HAYVANCILIK TURİZM SAN.VE TİC.

HUZUR EVLERİ URFA YOLU ÜZERİ YIL-DIZLAR 3 APT.ALTI

4124441921

299 TEKİNSAN MOBİLYAPEYAS MAH. FIRAT BUL.SÖZ İŞ SİTESİ A/ BLOK ALTI NO:43/ A

5354675032

300 TEKNİK İŞ TİCARET 2. SANAYİ SİTESİ B/1 NO:17 4122374450

301 TEKNİKSAN ÇELİK VE ORMAN ÜRÜNLERİ İMA-LAT İNŞAAT SAN.VE TİC.

ELAZIĞ YOLU 14.KM D.BAKIR 4122622570

302 TEMSAN DİYARBAKIR İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜDÖKMETAŞ MAH.ELAZIĞ BULV.NO:429 YENİŞEHİR/DİYARBAKIR

4123390454

303TEPE ÇELEBİ ÇIR. VE İPLİK TESİS.TAR.ÜRÜN.YAĞ İMAL.PETR.ÜRN.NAK.SOS.DİNL.TES.İTH. VE İHR.SAN.TİC.

TEPE BELDESİ TEPE BİSMİL KARAYOLU 2.KM. BİSMİL / DİYARBAKIR

4124262222

304 TOPRAKSAN TUĞLA KİREMİT FABRİKASI NAKLİYE TİC.

ESKİ SİLVAN YOLU ÜZERİ 6.KM BAĞI-VAR MEVKİİ

4123192196

305 TORRAK MOBİLYA LİSE CAD. HAYAT 3 APT. ALTI NO:58 5323315727

306 TUĞRUL BETON YAPI ELEMANLARI İNŞAAT NAKLİYE SANAYİ VE TİCARET

SİLVAN YOLU SEYRANTEPE NO:114 /YENİŞEHİR

4122624444

307 TUĞRUL İNŞAAT TAAHHÜT TİC. VE SAN.1.SAN.SİTESİ 20.BLOK NO:5/22 / YENİ-ŞEHİR

412 262 4444

308 TUNA YAŞAR-ATILIM ALEMÜNYUM PVC DOĞ-RAMA VE ISICAM SANAYİ

1.SAN.SİTESİ 33.BLOK NO:1 HALK BAN-KASI BİTİŞİĞİ /YENİŞEHİR

4122380202

309 TUNCAY TARIM TEKSTİLSANAYİ TİCARETŞANLIURFA YOLU 2KM.ORKÖY KAVŞAĞI HATİP OĞLU SİTESİ ALTI NO:124/B

4122550551

310 TÜR-TAV GIDA PAZ.TAR.TUR.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.

GIDA TOPTANCILAR SİTESİ R. BLOK NO:1-B BAĞLAR/DİYARBAKIR

532614483

311 UĞUR MOBİLYA ATATÜRK S.S. 18.SOK B LOK 20/8 5059267884

312 UĞUR MOBİLYA İMALATI SANAYİ SİTESİ 10. BLOK NO:8 4122383180

313 UMUT MOBİLYAMEVLANA HALİT MAH. 485.SOK YAL-MAN 4 APT. ALTI NO:9/A

5326721224

314UZMANLAR MAKİNA MOTOR YENİLEME VE İMALAT SANAYİ GAZLARI YANGIN SÖNDÜR-ME VE GIDA SANAYİ TİCARET

ÜÇ TEPE KAYALAR MEZRASI BİSMİL 4122378298

315 ÜÇLER EKMEK FIRINIPEYAS MAH. DİLEKENT BULVARI 245. SOK. HAMİT APT. ALTI

4122570150

316 ÜÇTEPE TEKSTİL SANAYİ TİCARET İNÖNÜ CAD.EĞRİK SOK.NO:91 D.BAKIR 4124566159

317 ÜMÜMİT SEL TEKSTİL BİSMİL YOLU 8 KM -

318 ÜSTÜN-SAN ELEKTRİK METAL İNŞAAT SAN. VE TİC.

H EVLERİ MAH.TRAKTÖRCÜLER SİTESİ 2 KISIM B BLOK NO:14 KAYAPINAR/DİYARBAKIR

4122211178

319 VEDAT DİKER ( DİKER TEKSTİL)PEYAS AYŞE NUR ZARAKOLU CADDE MIZAN KENT C/BLOK14

5396368177

320 YAKIŞTIRAN PANO 1. SANAYİ SİTESİ 5 BLOK 15. SOK.NO:9 4122371393

321 YALIN YUMURTAGIDA TOPTANCILAR SİTESİ G BLOK NO:3/A BAĞLAR – DİYARBAKIR

4122511296

322 YARGI MOBİLYA PEYAS MAH.YILMAZ GÜNEY CAD. 298.SOK ÇINAR 1 APT. ALTI

5327779622


323 YAŞAM GRUP İNŞAAT TEKSTİL NAKLİYAT SAN.TİC.

BİSMİL YOLU ÜZERİ 1.KM. /BİSMİL 4124152221

324 YAŞAM MOBİLYAURFA YOLU ÜZERİ KANTAR KAV.KÖŞK-LER APT. ALTI B BLOK NO:18

5305811345

325 YAŞAR PLASTİK BAĞCILAR MAH. KARANFİL 7. SOK. NO:44

4122520089

326 YEKSAN TEKSTİL SAN.TİC.SELAHATTİN EYYUBİ MAH.AYDIN ARS-LAN BULVARI 9 SOK. PRESTİJ. APT. ALTI NO:1/A BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122370507

327 YENİ EMEK MOBİLYA TARIM TEMİZLİK ÜRÜN.GIDA İNŞ.TAAH. NAK.SAN VE TİC.

KARAYOLLARI KANTAR KAVŞAĞI KÖŞKLER SİTESİ A BLOK MALTI

4122524022

328 YENİ ERGANİ ET VE ET ÜRÜNLERİ GID.TAR.İNŞ. NAK SAN.

İSTASYON YOLU ALTI YAYVAN TEPE KÖYÜ

-

329 YILDIRIM MOBİLYA2. MARANGOZLAR S.S. 34.SOK C/4 BLOK NO:10

5374129165

330 YILDIRIMLAR TEKSTİL BİTKİSEL YAĞ ÇIRÇIR TAR. HAYV. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

TEPE BELDESİ İSAPINAR KÖYÜ NO: 47 BİSMİL/D.BAKIR

535 8786130

331 YILMAZ MOBİLYAPEYAS MAH.227.SOK YALÇIN 1 APT. ALTI 17/D.C

5352312660

332 YIL-MAZ TEKSTİL D.BAKIR YOLU ÜZ.4KM. BİSMİL/D.BA-KIR

-

333 YILMAZLAR KERESTE İNŞAAT NAKLİYE TEKS-TİL SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

DİREKÇİLER SİTESİ NO:163 BAĞLAR/DİYARBAKIR

4122361000

334 YILMAZLAR MOBİLYADR. SITKI GÖRAL CAD.GÜLER SOK KUMSAL APT.ALTI NO:47/C

5325470115

335 YILSAN TEKNİK METAL İNŞ. NAK. HIRDAVAT SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ.

HUZUREVLERİ MAH.2. SOK NO:56 412 2383331

336 YOĞURTANA GEVRAN CAD. ÖĞRETMENLER SOK. YAŞARBEY APT. NO:18/A

4122248257

337 YURT EKMEK FABRİKASIMOLLA BAHATTİN MAH. KAHRAMAN SOK. N0:48

4122231878

338 YUSUF KASAL(UZMAN ÇELİK)MEVLANA HALİT CENGİZLER CADDE AYDOĞDU 63

4122517409

339 YUVACIK TEKSTİL GID. YUVACIK KÖYÜ ÇINAR/D.BAKIR -

340 YÜCEL MOBİLYAPEYAS MAH.260.SOK ALKAN FİDAN SİTESİ E/ BLOK ALTI NO:24

5340515405

341 YÜCESOY UNLU MAMULLER(HAS EKMEK)ŞEHİTLİK YARADANAKUL CAD. İL YSE KARŞISI

5323073939

342 YÜKSEK EKMEK FIRINIPEYAS MAH. 217. SOK. ÖZAKLAR SİTESİ B BLOK

4122515020

343 YÜKSEL OKAY D.BAKIR YOLU ÜZ.3KM. BİSMİL/D.BAKIR 4122551325

344 ZANA İNŞAAT PEYAS MAH. YILMAZ GÜNEY CAD. 315.SOK.

5306134110

D˜YARB ANA U˚TURULMASI 1 - karacadag · 2017. 11. 2. · Proje Koordinatör ü Prof.Dr. Hamdi ......

Documents

Transcript of D˜YARB ANA U˚TURULMASI 1 - karacadag · 2017. 11. 2. · Proje Koordinatör ü Prof.Dr. Hamdi ......