Document1 (Page 1)

Als specialist in schone lucht hebben we jarenlang ervaring

met het ontwikkelen en bouwen van Cleanrooms en operatie-

kamers. Daarbij beschikken we over een revolutionair systeem,

dat grote flexibiliteit biedt, vele gebruiksmogelijkheden kent,

bijzondere snelle bouw en lage exploitatiekosten garandeert.

Bovendien kunnen we de complete inrichting van uw

laboratoria verzorgen, bieden wij u een complete range van

geavanceerde laminar flow apparatuur en beschikken we

over een eigen Validatie- en meetdienst voor luchttechnische

metingen. Kortom: met Interflow is er geen vuiltje aan de

lucht. Neem contact op met onze adviseurs of kijk op

www.interflow.nl voor uitgebreide informatie.

Geen vuiltjeaan de lucht.

Specialist in schone lucht

Interflow De Stek 15 · 1771 SP WieringerwerfTel. (0227) 60 28 44 · Fax (0227) 60 31 [email protected] · www.interflow.nl Interflow is een onderdeel van BAM Techniek bvInterflow is een onderdeel van BAM Techniek bv

vccn nieuwsbrief

DETERMINEREN VAN BACTERIËNIN EEN NOTEDOP

VCCN CLEANROOM SYMPOSIUM

VCCN TECHNISCHE PUBLICATIES

Een uitgave van de VERENIGING CONTAMINATION CONTROL NEDERLAND jaargang 16 NUMMER 4 - DECEMBER 2003

MAGAZINE

vccn nieuwsbrief 3

EditorialBacteriën in een notedop.

Dit laatste nummer van VCCN Magazine in 2003 is voor een groot deel

gewijd aan bacteriën.

Harry Thuis behandelt in zijn artikel de ontdekking van bacteriën (1676) door

Antonie van Leeuwenhoek, de verschillende classificatiesystemen - een proces

dat tot in de jaren 80 van de vorige eeuw doorging - en de nomenclatuur of

naamgeving (begonnen door Linaeus in 1753).

Identificatie van bacteriën is uiteraard van groot belang voor het nemen van

effectieve corrigerende maatregelen. Wat hier zoal mis kan gaan wordt

overzichtelijk behandeld.

Tot slot een belangrijk thema:

regelgeving en richtlijnen zoals GMP, EP, USP en ISO.

Cleanroom Symposium 2004 & 7e Vakbeurs Contamination Control

De commissie Lezingen & Conferenties is in volle voorbereiding om tot een

interessant lezingenaanbod te komen voor het Cleanroom Symposium 2004.

Het Symposium zal weer uit vier sessies bestaan, met een divers aantal onderwerpen:

• Operatiekamers

• Risico Based Analyse

• Bio Safety

• Visionair: waar staan we over 20 jaar?

VCCN is weer terug waar het Cleanroom Symposium 6 jaar geleden begon:

het Evoluon te Eindhoven. Donderdag 13 mei 2004 vindt dit symposium plaats.

Op pagina 14 leest u het volledige programma.

VCCN publicaties

Pagina 13 geeft een volledig overzicht van de publicaties die VCCN de laatste

15 jaar heeft doen verschijnen. Alle publicaties zijn nog leverbaar.

Mede namens bestuur en verenigingsbureau wenst de redactie alle lezers een

voorspoedig 2004 !

Paul van Rij

Redactie VCCN Magazine

Colofon

Een uitgave van de

Vereniging Contamination

Control Nederland

Redactie

Ing. R.A.H.M. Geilleit

M.A. Reinhold

P.A. van Rij

Redactie-adres

Verenigingsbureau VCCN

De Mulderij 12

Postbus 311, 3830 AJ Leusden

Telefoon 033 434 57 65

Fax 033 432 15 81

E-mail [email protected]

Concept & realisatie

Coljé Reclame, Hoevelaken

www.colje.nl

Verschijningsdatum nieuwsbrieven 2003

juni, september, november, december

Nieuwe producten en diensten

De inzendingen van informatie en gegevens

voor deze rubriek wordt 4 weken vóór het

verschijnen van de betreffende nieuwsbrief

verwacht bij het Verenigingsbureau te

Leusden. Inzenden van deze berichten kan

uitsluitend door de aangesloten bedrijfsleden.

Adverteren in de nieuwsbrief

Het is mogelijk voor bedrijven (dus niet voor

persoonlijke leden) advertenties te plaatsen

in de VCCN-nieuwsbrief.

Tarieven die hiervoor (zwart/wit)

gelden zijn:

1x 3x

1/1 pagina € 475,- € 1275,-

1/2 pagina € 275,- € 745,-

1/4 pagina € 175,- € 425,-

Bovengenoemde prijzen gelden voor

bedrijfsleden van de VCCN. Bedrijven die

geen lid zijn betalen bovengenoemde

bedragen + 25%. Extra kosten per steunkleur

€ 165,- per plaatsing. Extra kosten full-color

€ 400,- per plaatsing. De extra kosten voor

het plaatsen van een advertentie op de

achterpagina bedragen + 10%. Het is ook

mogelijk om op onze website te adverteren.

Inhoud

Editorial 3

Determineren van bacteriën

in een notedop 4

Geen Pas, Geen Toegang 12

VCCN Technische Publicaties 13

Jaarlijkse VCCN Cleanroom Symposium 14

CGC Register 15

Nieuwe Persoonlijke leden 15

Agenda 15

Groot. In de kleinste dimensies.

Cleanrooms zijn zo sterk als hun zwakste

schakel. basan levert daarom uitsluitend

producten die voldoen aan de hoogste

kwaliteitseisen. Zo ondersteunt basan al

meer dan twintig jaar high tech onder-

nemingen in hun cleanroom productie-

processen.

Profiteer van meer dan 20 jaar ervaring,

op maat gesneden, individuele service

concepten en de beste producten van

de meest gerenommeerde fabrikanten.

basan is marktleider in Europa op het

gebied van cleanroomproducten en

-accessoires. Dit dankzij de klantgerichte,

kwaliteitsbewuste bedrijfsfilosofie.

basan UK Ltd.

Worting Business Park

UK-Basingstoke RG23 8PX

Phone +44 1256 345 610

Fax +44 1256 811 876

E-Mail [email protected]

basan b.v.

Hoek 76

B-2850 Boom

Phone +32 3 8 44 44 00

Fax +32 3 8 44 66 00


basan GmbH

Bachstraße 22

D-65830 Kriftel

Phone +49 6192 99 86-0

Fax +49 6192 99 86-50


basan b.v.

Minervum 7020

NL-4817 ZL Breda

Phone +31 76 57 22 660

Fax +31 76 57 22 681


www.basan.com

vccn nieuwsbrief 5

InleidingAntonie van Leeuwenhoek, de Delftse lakenkeurder, die met de voor

zijn vak nodige lenzen experimenteerde, beschreef in 1676 als eerste

bacteriën. Met behulp van een eenvoudige microscoop met één

bolvormige lens van zeer goede kwaliteit observeerde hij levende

vormen in water. Op 9 oktober 1676 schreef hij een brief gericht aan

Henry Oldenburg redacteur van the Royal

Society in London, een Engels gezelschap van

geleerden. Hierin beschreef hij zijn ontdekking

en noemde de levende vormen ‘animalicula’.

De ontdekking van Leeuwenhoek werd niet

meteen door de wetenschap geaccepteerd.

Robert Hooke herhaalde later het experiment

en bevestigde de ontdekking. In 1680 werd

Antonie van Leeuwenhoek gekozen als lid van

the Royal Society of Londen.(1)

Foto 1. Microscoop Antonie van Leeuwenhoek

Maximale vergroting 500 keer, voor die tijd opmerkelijk.

Vanwaar teruggrijpen naar een ontdekking van ca. 325 jaar geleden?

Antonie van Leeuwenhoek wist met een eenvoudige microscoop en

een uitstekend waarnemend vermogen de basis te leggen voor

de classificatie van bacteriën. De microscopie is ook heden ten dage

een belangrijke methode en hulpmiddel bij het classificeren en

identificeren van bacteriën. D.m.v. lichtmicroscopie (vergroting

maximaal 2000 keer) en electronen-microscopie (vergroting enkele

miljoenen) kunnen bacteriën op basis van hun vorm en celwand-

samenstelling worden ingedeeld in groepen. Zo zijn er staaf-, bol- en

spiraalvormen te onderscheiden. (figuur 1)

bolvorm staafvorm spiraalvorm

Figuur 1. Drie vormen van bacteriën

DETERMINERENDETERMINERENvan bacteriën in een notedop H.C.W. Thuis, J. Koopman

4 vccn nieuwsbrief

CLEANROOM VERPAKKINGEN

CLEANROOM IONISATIE

STATIC CONTROL

Wat u niet weet, weten wij.Bel gerust!

>

>

>

WIJ BEGELEIDEN ONZE PRODUCTEN MET DESKUNDIG ADVIES EN

ZIJN EEN PARTNER IN HET KWALITEITSBELEID VAN ONZE KLANTEN

»»

Het vormen van groepen wat eigenlijk niets anders is dan het organiseren van informatie,

is een algemene definitie voor classificatie. Deze menselijke eigenschap wordt dagelijks

toegepast waarbij op elkaar lijkende voorwerpen of organismen gegroepeerd worden. Voor de

classificatie van organismen wordt een vaststaand schema gevolgd. De wetenschap die zich

hiermee bezighoudt heet taxonomie. De naamgeving (nomenclatuur) en het bepalen van de

soort (identificatie) vallen ook onder deze wetenschap.(2)

Hieronder zal ik deze drie onderdelen classificatie, nomenclatuur en identificatie verder

bespreken, beginnende met de classificatie. Bovendien zal ik kort ingaan op problemen, regel-

geving en richtlijnen betreffende identificaties van bacteriën binnen de farmaceutische industrie.

ClassificatieHaeckel bedacht in 1866 drie rijken voor de levende wereld: 1. Plantae (planten) 2. Animalia

(dieren) en 3. Protista (eencelligen).

In de jaren 50 van de vorige eeuw ontstond door de komst van de electronenmicroscoop een

tweedeling in de Protista; cellen met een kernmembraan en cellen zonder kernmembraan.

De laatste groep werd het vierde rijk en kreeg de naam Monera (prokaryotische eencelligen

ook wel Procaryotae genoemd: bacteriën).(3)

Protista bleef als rijk van de eencellige eukaryotische micro-organismen over (algen, gisten en

protozoën). In 1969 stelde Robert Whittaker het vijf-rijken-systeem op met de Fungi als een

apart vijfde rijk.(4)

Een revolutie ontstond in de jaren 80 van de vorige eeuw toen Carl Woese het leven op deze

planeet indeelde op basis van het onderling vergelijken van hun moleculaire samenstelling.

Dit evolutiemodel is gebaseerd op het vergelijken van verschillen in de volgorden (sequenties)

van nucleotiden in ribosomaal RNA, de vetzuursamenstelling van de celmembraan en de

gevoeligheid voor antibiotica.(5) Voor bacteriën is gebleken dat de base volgorde van het 16S

ribosomaal RNA gen een belangrijk instrument is voor de taxonomie. Grote delen van het

rRNA zijn sterk geconserveerd en veranderingen in deze gebieden komen zelden voor.

Daardoor kan de basenvolgorde in het rRNA (op enkele uitzonderingen na), gebruikt worden

als een ‘moleculaire klok’, en kan inzicht worden verkregen in de fylogenetische relaties van

organismen over zeer lange tijd.(6, 7)

Het Drie Domeinen Systeem van Woese bestaat uit:

I Bacteria (alle ‘gewone’ bacteriën, mycoplasma, cyanobacteriën, Gram-positieve

en Gram-negatieve bacteriën)

II Archaea (‘primitieve’ bacteriën, leven onder extreme omstandigheden)

III Eukarya (dieren, ciliaten, groen planten, schimmels, flagellaten en microsporidia)

De verdere indeling van een domein verloopt hiërarchisch met een geordende indeling in

systematische eenheden. Dit biologische classificatie systeem werd door Linnaeus

gedefinieerd en wordt zowel voor planten, dieren, schimmels en micro-organismen toegepast.

(figuur 2)

Figuur 2. Hiërarchische indeling van taxa (systematische eenheden)

Er zijn nog verdere onderverdelingen voor bacteriën mogelijk zoals bijvoorbeeld: subspecies,

serotype, biotype en faagtype.

NomenclatuurLinnaeus was ook de grondlegger van de

wetenschappelijke naamgeving; de binomiale

nomenclatuur. Hij voerde dit systeem in 1753

in. Dit systeem houdt in dat elke soort een

tweeledige naam ontvangt: het eerste deel is

de naam van het genus waartoe de soort

behoort, het tweede deel geeft de soort aan.

De naam van het genus wordt met een

hoofdletter geschreven en de naam van het

species met een kleine letter.

De classificatie van bacteriën op basis van

uiterlijke kenmerken is moeilijk; bacteriën

zijn klein en hebben eenvoudige vormen. In

het begin werden voornamelijk groepen

gemaakt op basis van een enkel kenmerk.

Veelal werden hiervoor stofwisselings- of

morfologische (vorm) kenmerken gebruikt.

Deze werden ook voor de naamgeving

van de desbetreffende bacterie toegepast.

Bijvoorbeeld Stapylococcus aureus. Onder de

lichtmicroscoop zien we na een kleuring

volgens Gram, paarse ronde bacteriën (coc)

in druiventrosvormige hoopjes (stafylo).

Op een schapenbloedagar (voedingsbodem)

groeit deze bacterie met goudgele (aureus)

kolonies.

Foto 2. Stapylococcus aureus kolonies op schapen-

bloedagar.

Als startpunt voor de valide naamgeving van

bacteriën wordt de lijst met officieel erkende

bacterienamen de Approved Lists of Bacterial

Names (International Journal of Systematic

bacteriology 30:225-420, 1980) gezien.(8)

Een nieuwe naam is valide indien deze

gepubliceerd is in het tijdschrift International

Journal of Systematic and Evolutionary

Microbiology, voorheen the International

Journal of Systematic Bacteriology.

Vervolgens beslist een internationale

commissie of de bacteriesoort als nieuw

soort mag worden erkend. Het verslag van

deze commissie wordt wederom in het

bovengenoemde tijdschrift gepubliceerd.

DOMEIN

PHYLUM

KLASSE

SUB-KLASSE

ORDE

SUBORDE

FAMILIE

GENUS

SPECIES

»»

In 1990 werd er door Lapage, S. P. et al American Society for

Microbiology, Washington, D.C. 1992 een boek gepubliceerd: the

International Code of Nomenclature of Bacteria. Hierin worden de

eisen beschreven waaraan moet worden voldaan voordat een

bacteriesoort internationaal erkend wordt als nieuw soort.

Zo mag een bacterie niet dezelfde naam krijgen indien deze reeds

bezet is door een plant of dier. Bovendien mag er door de naam-

geving geen gevaarlijke situatie ontstaan voor de gezondheid en de

economie. Het kan voorkomen dat ziekmakende bacteriesoorten met

een herkenbare naam op basis van verder taxonomisch onderzoek

eigenlijk anders zouden moeten heten. Vanwege het bovengenoemde

gevaar blijft de ‘oude’ naam gehandhaafd. Zo werd het voorstel tot

naamwijziging van de verwekker van de pest Yersinia pestis in Yersinia

pseudotuberculosis subsp. pestis verworpen.(9)

Namen van bacteriesoorten en hun plaats in de hiërarchische indeling

van taxa veranderen met name sinds de introductie van moleculaire

technieken zoals 16S rRNA gen sequentiebepaling en DNA-DNA

hybridisatie.

Voorbeeld hiervan is de bacteriesoort Corynebacterium aquaticum,

deze heet nu Leifsonia aquatica. Deze bacterie ziet er onder de

microscoop als een corynebacterium uit (knotsvormige staaf) en

komt voor in water. Corynebacterium aquaticum door Leifson in 1962

beschreven, werd niet opgenomen in The Approved Lists of Bacterial

Names in 1980 (daarom staat de naam tussen herhalingstekens). De

soort is op basis van een afwijkende celwand-samenstelling en een

andere 16S rRNA gen sequentie geen lid van het genus

Corynebacterium. Met drie andere species werd in 1999 een nieuw

genus Leifsonia gevormd; Leifsonia aquatica sp. nov., Leifsonia

shinshuensis, Leifsonia naganoensis en Leifsonia cynodontis.(10)

Inmiddels werden aan dit genus weer twee species toegevoegd

Leifsonia rubra sp. nov. and Leifsonia aurea sp. nov.(11)

Uit het bovenstaande blijkt dat taxonomie geen statische aan-

gelegenheid is. Zowel de naamgeving als het herrangschikken van

soorten in bestaande of nieuwe genera is continue in beweging.

Gelukkig zijn er voor wat betreft de naamgeving duidelijke inter-

nationale afspraken gemaakt.

IdentificatieHet identificeren of determineren van micro-organismen wordt in de

kliniek uitgevoerd t.b.v. de diagnostiek en epidemiologie. In een

farmaceutisch bedrijf worden micro-organismen gedetermineerd ter

ondersteuning van het steriliteitsonderzoek, ruimtemonitoring,

validaties van afvulprocessen, bioburden en troubleshooting bij

productie calamiteiten.

Identificatie van de contaminant levert een belangrijke bijdrage bij het

vaststellen van de oorzaak van de contaminatie.

Hoe komt een microbiologisch laboratorium erachter met welke

bacterie men te maken heeft?

Hiervoor moeten vastgestelde eigenschappen van de bacterie worden

onderzocht zoals bijvoorbeeld: 1. aard van het materiaal waaruit de

bacterie werd geïsoleerd, 2. groeiwijze, 3. microscopisch uiterlijk,

4. biochemische eigenschappen, 5. vetzuursamenstelling van de

celwand, 6. antigene eigenschappen en 7. DNA kenmerken.

In determinatie-handboeken w.o. Bergey’s manual of Determinative

Bacteriology ninth edition worden deze fenotypische (uiterlijke) en

erfelijke (genotypische) kenmerken beschreven.

Het merendeel van de farmaceutisch microbiologische laboratoria

gebruiken commerciële biochemische identificatie-sytemen.

Met deze systemen wordt onderzocht of bacteriën stoffen al of niet

kunnen omzetten en of ze al of niet bepaalde stoffen kunnen vormen.

Vaak wordt dit zichtbaar gemaakt met een pH-indicator of door een

reagens aan de cultuur toe te voegen waarbij een gekleurde ver-

binding ontstaat. Maar ook tijdens de isolatie of telling kan men op

een voedingsbodem al dankzij de biochemische eigenschappen van

een bacterie aan het uiterlijk de gezochte bacterie herkennen.

Het beoordelen van de reacties gebeurt afhankelijk van het identifi-

catiesysteem visueel of geautomatiseerd. Vervolgens worden de

resultaten vergeleken met de in een determinatie-handboek

beschreven of de in een database opgeslagen eigenschappen. We

moeten ons realiseren dat er geen ‘Gouden Standaard’ bestaat voor

het determineren van bacteriën. Het interpreteren van de resultaten

is lastig en vereist ervaring en kennis.

Het komt voor dat determinatie van een isolaat niet mogelijk is. Veelal

zijn de databases van commerciële identificatie-systemen incompleet

of meer op de klinische microbiologie afgestemd. De soorten die in

het milieu, cleanrooms, water of materialen voorkomen zijn veelal

moeilijk of niet met deze systemen te identificeren.

Voor het opsporen van de bron van een contaminatie of voor het vast-

leggen van de huisflora van een cleanroom is een naam niet per se

noodzakelijk. We kunnen ook uit de voeten met een determi-

natieprofiel zonder naam. Een profiel bestaat bijvoorbeeld uit een

reeks biochemische eigenschappen.

Een determinatieprofiel alléén is onvoldoende indien moet worden

uitgesloten of een farmaceutisch product ziekmakende (pathogene)

bacteriën bevat.

Het isolatie- en determinatieprotocol van het laboratorium moet zo

fijnmazig zijn zodat isolatie en determinatie van pathogenen zoals

bijvoorbeeld: Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa en

Escherichia coli geen probleem is.

Het toegepaste derminatie-systeem moet robuust, betrouwbaar en

reproduceerbare resultaten genereren. Bovendien moet het systeem

gevalideerd en goedgekeurd zijn door de inspecterende instanties.

Waar kan het mis gaan?Het gevaar van misidentificatie ligt reeds in het begin van de

identificatie. In veel biochemische identificatie-schema’s staat de

Gram- kleuring als besliscriterium bovenaan. Deze bacterie kleuring,

door Hans Christian Gram in 1844 ontwikkeld, is een van de meest

belangrijke kleuringen in de microbiologie. Het al dan niet Gram-

positief zijn bepaalt de keuze van een specifieke biochemische

reeks.(figuur 3) Uit ervaring weten we dat de Gram-kleuring niet

robuust is. Misidentificaties ontstaan doordat bepaalde bacterie-

soorten met een Gram-positieve celwand ontkleuren en hierdoor

Gram-negatief lijken. Er onstaat een mengsel van Gram-positieve en

Gram-negatieve bacteriën (Gram-variabel). (foto 3)

De ontkleuring van het preparaat gaat bij sommige species zover

zodat er alléén Gram-negatief gekleurde bacteriën zichtbaar zijn. Voor

het vervolg van de determinatie betekent dit dat er een onjuiste keuze

wordt gemaakt in een specifieke biochemische reeks.

vccn nieuwsbrief 7

»»

vccn nieuwsbrief 9

Zo komt misidentificatie voor bij de twee groepen bacteriën: 1. Bacillus (Gram-positieve cel-

wand) en ‘Pseudomonas achtigen’ (Gram-negatieve celwand). Enkele Bacillus species zijn

Gram-variabel of kleuren Gram-negatief.

In figuur 3 wordt weergegeven hoe met enkele eenvoudige biochemische testen en een gevoe-

ligheidsbepaling met het antibioticum Vancomycine een betrouwbare identificatie van staaf-

vormige bacteriën kan worden uitgevoerd.

Figuur 3 Voorbeeld van determinatieschema voor staafvormige bacteriën

1) De 20E strip wordt meegenomen ter controle van suikeromzetting van non-fermentors

2) Circa 10% van de gevallen

3) Een aantal species sporuleerd niet onder labomstandigheden

De identiteit van het micro-organisme is van belang voor het nemen van effectieve

corrigerende maatregelen. Bacillus species vormen sporen, deze overlevingsvorm is zeer

resistent tegen uitdroging, hitte, druk en diverse desinfectiemiddelen.(foto 4) Middelen die

werkzaam zijn t.o.v. ‘Pseudomonas achtigen’ werken niet per definitie tegen Bacillus species.

Foto 3. Gram kleuring van Bacillus subtilis,

Gram positief (paars gekleurd) en enkele

Gram-negatief (rose) ontkleurde staven)

Foto 4. Sporenkleuring van Bacillus sphaericus

sporen (groen gekleurd)

NNaaaamm tteesstt

Gram

kleuring

KOH

Sporen

AMINO-

PEPTIDASE

Gevoeligheid

t.o.v. VAN-

COMYCINE

Voorbeeld keuze

API STRIP

bioMerieux®

NNoonn--ffeerrmmeennttoorrss

negatief

+(-)

geen

positief

geen

remming

20 NE _20E1

EEnntteerroobbaacctteerriiaacceeaaee

negatief

+(-)

geen

positief

geen

remming

20E

BBaacciilllluuss

positief

of Gram-labiel

-(+)

aanwezig3

negatief

remming

50 CH +20E1

CCoorryynneeffoorrmmee

positief

of Gram-labiel

-

geen

negatief

soms

remming

CORYNE

Regelgeving en richtlijnenIn regelgeving en richtlijnen voor de

farmaceutische industrie zoals Good

Manufacturing Practice (GMP), European

Pharmacopoeia (EP), The United States

Pharmacopeia (USP) en in International

Standards (ISO, International Organization

for Standardization) wordt het identificeren

van micro-organismen niet in aparte para-

grafen beschreven. Er bestaat geen ‘Gouden

Standaard’ voor de identificatie van micro-

organismen. Wel worden enkele biochemische

testen in de EP en USP beschreven.

Zo wordt in de EP onder paragraaf 2.6.13

(Microbiological examination of non-sterile

products. Test for specified micro-organisms)

beschreven hoe groei van pathogeen ver-

dachte bacteriën op selectieve voedings-

bodems d.m.v. biochemische testen kan

worden gedetermineerd. De combinatie:

groei op selectieve voedingsbodems,

specifieke groeiomstandigheden en de

resultaten van biochemische en serologische

testen maken het mogelijk dat verdachte

groei van bijvoorbeeld Staphylococcus aureus

of Salmonella species wordt gedetermineerd.

Verder zijn determinatieresultaten van belang

indien een steriliteitstest positief wordt

bevonden. Deze test wordt in paragraaf 2.6.1

van de EP beschreven. Aangezien de impact

van een positieve steriliteitstest groot is,

wordt een onderzoek gestart naar de

validiteit van de test. Een vergelijkend onder-

zoek tussen de eigenschappen van de micro-

organismen uit de steriliteitstest test en de

testomgeving en gebruikte materialen vor-

men een belangrijk onderdeel van het onder-

zoek naar de validiteit van de test.

De Europese GMP (Good Manufacturing

Practice) voorziet in aanbevelingen t.b.v. de

productie van steriele medicinale producten.

De risico’s op microbiologische besmetting

van het product worden door het volgen van

de in Annex 1 vermelde aanbevelingen

beperkt. Met de validatie van een aseptisch

afvulproces wordt onder representatieve

productieomstandigheden aangetoond of

een product inderdaad aseptisch wordt

afgevuld. Eventuele contaminaties van de

met voedingsmedium afgevulde eenheden

moeten worden onderzocht. Identificatie van

contaminerende micro-organismen maken

deel uit van dit onderzoek.

Ook in de internationale standaard ISO

13408-1 (Aseptic processing of health care

products Part 1) is identificatie van micro-

organismen een onderdeel van het onder-

zoek naar de mogelijke bron van contaminatie »»

8 vccn nieuwsbrief

VCCN Bestuur en Verenigingsbureau

wensen u goede feestdagen en

een gelukkig 2004 !

VCCN Bestuur en Verenigingsbureau

wensen u goede feestdagen en

een gelukkig 2004 !

NATIONAAL VCCN CLEANROOM GEDRAGSKEURMERKVCCN heeft een landelijk gedragskeurmerk ontwikkeld voor alle personen en organisaties die met cleanrooms te maken hebben. Dit keurmerk wordt ondersteund door een geheel nieuwe VCCN Cleanroom GedragsCursus (CGC).Deelnemers die deze cursus met goed gevolg afsluiten, ontvangen naast eencertificaat ook de VCCN CleanroomPas®. Deze persoonsgebonden pas isvoorzien van het VCCN Cleanroom GedragsKeurmerk. In één oogopslag kan een ieder zien dat de drager van de VCCN CleanroomPas®

voldoende kennis en vaardigheden bezit en daarom gekwalificeerd is voor de toegang tot cleanrooms.

PUBLICATIE VAN DEELNEMENDE ORGANISATIESBedrijven en instellingen die hun medewerkers deze cursus laten volgen, ontvangen eveneens een certificaat waaruit blijkt dat zij over mensenbeschikken die gekwalificeerd zijn voor de toegang tot cleanrooms. Bovendienworden de namen van de organisaties vastgelegd in het CGC-register® en vervolgens gepubliceerd in diverse media, waaronder de VCCN-nieuwsbrief en de VCCN-website.

U KUNT ER NIET OMHEEN !Of u nu zelf over een cleanroom beschikt dan wel vanuit uw professie in cleanrooms moet verblijven, het is van het grootste belang dat uw mensen op de hoogte zijn van alle gedragscodes met betrekking tot cleanrooms. Dat verhoogt de betrouwbaarheid van uw organisatie en voorkomt tegelijkertijd mogelijke verstoringen binnen de cleanroom. Kortom, met deVCCN CleanroomPas® kiest u voor optimale zekerheid! Bijgaande cursus-informatie vertelt u er alles over.

Met vriendelijke groet,

Ing. H.J.I. RotteveelCoördinator Opleidingen VCCN

Voortaan uitsluitendgekwalificeerde mensenin de cleanroom?

Met de VCCN CleanroomPas®

bent u daarvan verzekerd!

De VCCN CleanroomPas®

Voortaan uitsluitend gekwalificeerde mensen in

uw cleanroom? Met de VCCN CleanroomPas®

bent u daarvan verzekerd!

AANKONDIGING

T. 033 - 434 57 65 F. 033 - 432 15 81

WWW.VCCN.NL - EMAIL: [email protected]

DE MULDERIJ 12 3831 NV LEUSDEN

POSTBUS 311, 3830 AJ LEUSDEN

10 vccn nieuwsbrief

CURSUSPRIJZENvoor Leden VCCN € 350,-voor Niet leden € 550,-

CURSUSDATA 2004• 20 februari• 12 mei• 5 oktober• 7 december

LOCATIE Zalencentrum ‘De Amershof’ te Amersfoort

Referenties

1 Dr. W.A.N. Moll Universiteit van Amsterdam.

2 Dr. Kenneth Todar University of Wisconsin-Madison Department of Bacteriology.

3 Haeckel, E (1866) Generelle Morphologie der Organismen (Reimer, Berlin).

4 R.M. Whittaker, Sciene 163, 150, 1969.

5 Carl R. Woese, Otto Kandler, Mark L. Wheelis Towards a natural system of organisms; Proposal for the domains Archaea,

Bacteria, and Eucarya. Proc.Natl. Acad. Sci. USA Vol. 87, pp. 4576-4579, June 1990.

6 Olsen G.J. , Lane D.J., Giovannoni S.J., Pace N.R.: Microbial ecology and evolution: a ribosomal RNA approach.

Annual Review of Microbiology, 1986;40:337-365.

7 Woese C.R.: Bacterial evolution. Microbiological Reviews, 1987;51:221-271.

8 Approved Lists of Bacterial Names (International Journal of Systematic bacteriology 30:225-420, 1980).

9 JUDICIAL OPINION 60 “Rejection of the name Yersinia pseudotuberculosis subsp. pestis (van Loghem) Bercovier

et al. 1981 and conservation of the name Yersinia pestis (Lehmann and Neumann) van Loghem 1944 for the plague

bacillus.” Int. J. Syst. Bacteriol. (1985) 35:540.

10 Suzuki KI, Suzuki M, Sasaki J, Park YH, Komagata KK. Leifsonia gen. nov., a genus for 2,4-diaminobutyric acid-containing

actinomycetes to accommodate ‘Corynebacterium aquaticum’ Leifson 1962 and Clavibacter xyli subsp. cynodontis

Davis et al. 1984. J Gen Appl Microbiol. 1999 Oct;45(5):253-262.

11 Leifsonia rubra sp. nov. and Leifsonia aurea sp. nov., psychrophiles from a pond in Antarctica. Reddy GS, Prakash JS,

Srinivas R, Matsumoto GI, Shivaji S. Int J Syst Evol Microbiol. 2003 Jul; 53(Pt 4): 977-84.

12 Modern methods for identification. N.A. Logan. Application and Systematics of Bacillus and Relatives, (2002) 123-140,

ISBN 0-632-05758-0.

Internetadressenhttp://www.bacterio.cict.fr

http://www.ncbi.nlm.nih.gov

http://www.hgmp.mrc.ac.uk/GenomeWeb/taxon-gen-db.html

Dankwoord Speciaal bedank ik Dr F.A.G. Reubsaet voor zijn bijdrage aan de paragrafen classificatie en nomenclatuur.

Afdelingshoofd Bijzondere Bacteriële Determinaties, Laboratorium voor Infectieziektendiagnostiek en Screening, RIVM

AuteursH.Thuis & J.Koopman

Nederlands Vaccin Instituut

Laboratorium voor Controle Biologische Produkten

tijdens de validatie van een aseptisch afvulproces. Volgens ISO 14698-

1 (Cleanroom and associated controlled environments, Biocontamination

control Part 1) gaat de identificatie van isolaten afkomstig uit de kritische

omgeving van het productieproces voor op de identificatie van isolaten

uit een minder kritische omgeving. Identificatie tot op genus niveau is

gewenst indien het onderzoek hierom vraagt. In andere gevallen is

beperking tot het beschrijven van de basale kenmerken zoals bij-

voorbeeld celvorm en kleurings-eigenschappen vaak voldoende.

Tot slot Het determineren van bacteriën is een veel gevallen een lastige noot

om te kraken. Training van laboratoriumpersoneel in het herkennen

van bacteriën op basis van uiterlijke kenmerken blijft belangrijk t.b.v.

een juiste identificatie.

Sinds de introductie van DNA technieken is de naam en de plaats

van een soort in het bacteriënrijk geen vaststaand gegeven. De

taxonomische indeling van bacteriën op basis van erfelijke eigen-

schappen is in veel gevallen niet aantoonbaar d.m.v. de uiterlijke

eigenschappen. Hierdoor onstaat er een verschil tussen het aantal

bekende soorten en het aantal te onderscheiden species op basis van

hun uiterlijke kenmerken. Zo zijn er 123 valide Bacillus species bekend

waarvan slechts 30-34 species op basis van fenotypische eigen-

schappen te onderscheiden zijn.(12)

Deze tekortkoming geeft aan hoe lastig het is om in een routine

laboratorium bacteriën te identificeren. Een identificatiessysteem met

zowel fenotypische als genotypische kenmerken zoals het bepalen van

de 16S rRNA gen sequentie lijkt voorlopig het meest betrouwbaar voor

het identificeren van bacteriën.

vccn nieuwsbrief 13

VCCN TECHNISCHE PUBLICATIESVCCN TECHNISCHE PUBLICATIES

GEEN PAS, GEEN TOEGANGSTRIKTE CONTROLE DOOR DE AANGESLOTEN BEDRIJVENGEEN PAS, GEEN TOEGANG

GEDRAGSKEURMERK INFO: WWW.VCCN.NL

GEEN TOEGANGZONDER UW

VCCN CLEANROOMPAS

GEEN CLEANROOMPAS, EERST MELDEN !

Geen toegang zonder VCCN CleanroomPas

In 2002 is een succesvolle start gemaakt met de Cleanroom

GedragsCursus en de bijbehorende CleanroomPas en het CGC Register.

Bedrijven worden in het CGC Register opgenomen zodra een of

meerdere werknemers de Cleanroom GedragsCursus met goed gevolg

hebben afgelegd. Inmiddels zijn bijna 60 bedrijven, waarvan circa 20

cleanroomeigenaren in het Register opgenomen (zie voor de volledige

lijst pagina 15 van dit Magazine).

Het achterliggende concept van Pas en Register geeft cleanroom-

eigenaren de mogelijkheid derden (toeleveranciers/reparateurs/

onderhoudsdiensten etc.) toegang tot hun cleanroom te weigeren indien

de betreffende persoon niet in het bezit is van een CleanroomPas.

Daartoe heeft VCCN een bordje ontwikkeld, dat productiebedrijven naast

de deur van hun cleanroom kunnen bevestigen. Binnenkort zullen deze

bordjes kosteloos naar de betreffende bedrijven worden gezonden.

12 vccn nieuwsbrief

• Syllabus lezingenmiddag ‘Moleculaire Contamination Control’ (2000)

• Syllabus lezingenprogramma VCCN Cleanroom Symposium (2001)

• Syllabus lezingenprogramma 1ste VCCN Nationale Cleanroomdag (2001)


• Syllabus lezingenprogramma 2de VCCN Nationale Cleanroomdag (2002)


• Syllabus lezingenprogramma 3de Nationale CleanroomDag (2003)

Prijzen Technische Publicaties

voor leden € 13,-

voor niet-leden €20,-

(prijzen zijn exclusief verzendkosten)

Stabiliserende partner voor cleanroom services nodig?

Surf eens langs op www.sesds.nl

Werken in een schone omgeving?

Bedrijfsprocessen in deelektronica industrie zijnuiterst gevoelig. Wij spelendaarom in op de groeiendebehoefte van het schoonen ESD veilig produceren,assembleren, repareren eninstalleren van elektronicadoor het inrichten vancleanrooms en het leverenvan cleanroomproducten.Denkt u hierbij aan kleding,

ionisatie, verpakkingen,tafels, disposabless, hand-schoenen, RVS stellingen,trolleys, kleefmatten, folie-matten, reinigingsdoeken,papier, wattenstaafjes enmondmaskers.

Wilt u verder praten? Siemens ESD Services,Remmerden 5, 3911 TZRhenen, 0317 619116.

Get a bit more.Siemens.

www.sesds.nl

• Syllabus Contamination Control deel II

(1991)

• Syllabus luchtbeheersing in

Operatiekamers

• Syllabus VCCN/TNO lezingendag

‘Cleanroomkleding’ (1994)

• Syllabus TVVL/VCCN lezingendag

‘Kennisoverdracht binnen Contamination

Control’ (1994)

• Syllabus VCCN/ISPE lezingendag

‘Cleanrooms: schoonmaken en

schoonhouden’ (1994)

• Syllabus VCCN/BCW lezingendag

‘Beheer en Onderhoud van de Cleanroom’

(1995)

• Syllabus VCCN lezingendag

‘Recente en toekomstige normen en

GMP-richtlijnen voor cleanrooms en

luchtfilters’ (1997)


‘Contamination Control Foodproduction’

(1997)


‘Cleanroom vs Isolatoren’ (1997)

• Proceedings ICCCS Symposium

september 1996, Den Haag

• Syllabus 2e lustrum VCCN

‘Fundamentele aspecten van de clean-

room’ (1998)

• Syllabus VHIG/VCCN lezingendag

‘Aanzet tot normstelling luchtkwaliteit

operatiekamers’ (1998)

• Syllabus BCW/NEVAC/VCCN lezingendag

‘Vacuumtechniek in cleanrooms’ (1999)

• Syllabus lezingenprogramma jaar-

vergadering 1999 ‘Bijzondere aspecten

van de cleanroomtechnologie’ (1999)

• Syllabus lezingenavond ‘Update normen

en richtlijnen voor cleanrooms en

luchtfilters’ (1999)

• Syllabus lezingenprogramma jaar-

vergadering 2000 ‘Cleanroomfaciliteiten

en beheersaspecten’ (2000)

De heer ing. R. van Leeuwen Progress - pme

De heer F.P.L. Smets BSc. Bovis Lend Lease

De heer Smets (1953), werkzaam bij Bovis Land Lease Micro-

electronics, heeft meer dan 21 jaar ervaring in consultancy,

ontwerp en constructie management van cleanroom projecten,

zowel in Azië als Europa. De laatste 7 jaar bij Bovis,

voornamelijk als consultant bij Wafer fabrication plants.

De heer Smets heeft zich tevens gespecialiseerd in veiligheid

en design auditing.

NIEUWENIEUWE

VERENIGINGSNIEUWS

14 vccn nieuwsbrief vccn nieuwsbrief 15

20 februari 2004

VCCN Cleanroom GedragsCursus, Amersfoort

12 mei 2004


13 mei 2004

VCCN Cleanroom Symposium &

7de Vakbeurs Contamination Control, Eindhoven

5 oktober 2004


27 oktober 2004

4de Nationale CleanroomDag, Bussum

7 december 2004


AGENDAAGENDA

persoonlijke leden

2004GEDRAGSKEURMERK INFO: WWW.VCCN.NL

De volgende bedrijven zijn op dit opgenomen in het CGC-register®

CGC REGISTERCGC REGISTER

ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM AMSTERDAM Z.O.

AKZO-NOBEL ENGINEERING BV ARNHEM

APOTH. TWENTEBORG KLINISCHE FARMACIE ZIEKENH. GROEP TWENTE ALMELO

APOTHEEK WILIHEMINA ZIEKENHUIS ASSEN

ASML VELDHOVEN

ASTRON DWINGELO

ATH AMSTERDAM

BAM TECHNIEK AMSTERDAM AMSTERDAM

BASAN NEDERLAND BV BREDA

BIJL BV BARNEVELD

BIOTRADING BENELUX BV MIJDRECHT

CAM IMPLANTS BV LEIDEN

CANTORCLIN WESTERVOORT

CATHARINA ZIEKENHUIS EINDHOVEN

CANTORCLIN LIMBURG B.V. GELEEN

CLESTRA HAUSERMAN BV KRIMPEN A/D IJSSEL

DE COLLEGIALE BEREIDING LOSSER

CRUCELL HOLLAND BV LEIDEN

DBU CLEANROOMTECHNIEK B.V. IJSSELSTEIN

DSM SOLUTECH HEERLEN

EUROCLEAN AMSTERDAM

FBU- SCHOONMAAK MANAGEMENT UTRECHT

FEENSTRA HEERENVEEN

FORT DODGE ANIMAL HEALTH HOLLAND WEESP

FOM-INSTITUUT VOOR PLASMAFYSICA RIJNHUIZEN NIEUWEGEIN

GEMA CLEANING NEDERLAND V.O.F. HENDRIK IDO AMBACHT

IMTECH UTILITEIT NOORD-WEST B.V. DEN HAAG

INITIAL HOKATEX VOORBURG

INTERFLOW, BAM TECHNIEK WIERINGERWERF

KIMBERLY - CLARK BREDA

KOOPMAN’S BEDRIJFSDIENST AMEIDE

KROPMAN BV UTRECHT

PHILIPS MDS HEERLEN

RIVM BILTHOVEN

RVS TECHNOLOGIES BV ALMERE

SANQUIN BLOEDBANK NIJMEGEN

SANQUIN PLASMA PRODUCTEN AMSTERDAM

SMB AALBERS BEMMEL

STORK INDUSTRY SERVICES BV NOORDWEST BU PHARMACEUTICAL MAINTENANCE WEESP

STORK INDUSTRY SERVICES BV NOORDWEST BU PHARMACEUTICAL MAINTENANCE VELSEN NOORD

STORK WORKSPHERE OOST ENSCHEDE

STREEKLABORATORIUM GRONINGEN-DRENTHE GRONINGEN

STREEKLABORATORIUM VOOR DE VOLKSGEZONDHEID GRONINGEN

TNO-TPD DELFT

UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM UTRECHT

VAN VONDEREN CLEANROOMS B.V. BERGEYK

WIPAK BV SITTARD

WOLTER & DROS GROEP AMERSFOORT

INGENIEURSBUREAU WOLTER & DROS B.V. ROTTERDAM

ZIEKENHUISAPOTHEEK SCHELDEZOOM GOES

ZWANENBERG FOOD GROUP AALSMEER

JAARLIJKSE VCCNCLEANROOM SYMPOSIUMJAARLIJKSE VCCNCLEANROOM SYMPOSIUM

Voorlopig programma09.00 - 09.55 Registratie, koffie & thee, bezoek vakbeurs

09.55 - 10.00 Plenaire opening door de voorzitter

10.00 - 11.00 Sessie 1 Operatiekamers

Sessie 2 Risico Based Analyse

11.00 - 11.30 Koffiepauze en bezoek vakbeurs

11.30 - 12.30 Sessie 1 Operatiekamers

Sessie 2 Risico Based Analyse

12.30 - 14.15 Lunch en bezoek vakbeurs

13.30 - 14.15 VCCN Huishoudelijke vergadering

14.15 - 15.15 Sessie 3 Bio Safety

Sessie 4 Visionair; wat gaat er gebeuren? Waar staan we over 20 jaar?

15.15 - 15.30 Koffiepauze en bezoek vakbeurs

15.30 - 16.30 Sessie 3 Bio Safety

Sessie 4 Visionair; wat gaat er gebeuren? Waar staan we over 20 jaar?

16.30 - 17.00 Afsluitende borrel

in combinatie met de 7de Vakbeurs Contamination Control

DONDERDAG 13 MEI 2004 • EVOLUON TE EINDHOVEN7de Vakbeurs Contamination ControlEen aantal toonaangevende bedrijven zal

op de vakbeurs aanwezig zijn.

Tijdens de diverse pauzes is er voldoende

tijd om de diverse stands uitgebreid te

bezoeken.

Voor wie?Het VCCN Cleanroom Symposium is speci-

fiek voor degene die werkzaam zijn in het

cleanroom vakgebied binnen de volgende

werkvelden:

• Electronica/Semiconductors industrie

• Farmaceutische industrie

• Levensmiddelen industrie

• Gezondheidszorg (OK)

• Leveranciers

• Installateurs

• Schoonmaakbedrijven

Uw voordelen• Ervaren sprekers uit het vakgebied

• Een stimulerende en interactieve

leeromgeving

• Informele ontmoeting met cleanroom

branche gerelateerde industrie en

dienstverleners

Wat kost deelname aan het symposium?VCCN Leden e 70,-

VCCN Bedrijfsleden e 70,-

Niet leden e 195,-

Wat kost een stand op de vakbeurs?VCCN Bedrijfsleden e 475,-

Niet leden e 950,-

incl. maximaal twee personen standbezetting

LocatieEvoluon

Noord Brabantlaan 1a

5652 LA Eindhoven

www.evoluon.com

Nadere informatie is

te verkrijgen bij het

VCCN verenigingsbureau

tel. 033 - 434 57 59

fax 033 - 432 15 81

e-mail: [email protected]

website: www.vccn.nl

Document1 (Page 1)

Documents

Transcript of Document1 (Page 1)