Độc chất hóa học

8/2/2019 Độc chất hóa học

http://slidepdf.com/reader/full/doc-chat-hoa-hoc 1/79



C CHTC CHTHÓA HCHÓA HC



2. Ngun gc ca cht c.

3. Phân loi các cht c.

4. Tính cht c ca cht c.

5. Con ng ca cht c.

6. Các yu t nh hng n cht c.

NINIDUNGDUNG

7. nh hng ca cht c.

8. Bin pháp phòng tránh, x lý, khc phc.

1. Khái nim.



1. Khái nim.1. Khái nim.

c cht hcc cht hc là ngành ngiên cu liên quan nlà ngành ngiên cu liên quan n

s phát hin, biu hin, thuc tính, nh hng và ius phát hin, biu hin, thuc tính, nh hng và iutit các cht c. T ó ra các bin pháp d phòng,tit các cht c. T ó ra các bin pháp d phòng,iu tr và khc phc hu qu ca nhim c.iu tr và khc phc hu qu ca nhim c.

c hc MTc hc MT là ngành nghiên cu s bin i,là ngành nghiên cu s bin i,tn lu và tác ng ca tác nhân gây ô nhim vn cótn lu và tác ng ca tác nhân gây ô nhim vn cótrong t nhiên và các tác nhân nhân to nh hng titrong t nhiên và các tác nhân nhân to nh hng ti

hot ng sng ca SV trong HST và tác ng có hihot ng sng ca SV trong HST và tác ng có hin con ngi.n con ngi.



2. Ngun gc ca các cht c.2. Ngun gc ca các cht c.

T hot ng ca núi la.T hot ng ca núi la.

a) Ngun t nhiên.a) Ngun t nhiên.



Cháy rng.Cháy rng.



Phân hy ym khí các hp cht hu c.Phân hy ym khí các hp cht hu c.



Mt s c cht khác có trong thc vt,Mt s c cht khác có trong thc vt,ng vt và vi sinh vt.ng vt và vi sinh vt.



Công nghip.Công nghip.

b) Ngun nhân to.b) Ngun nhân to.

Nghành nhit in: thi ra bi, khói và hinóng, các khí c hi, sn phm t nhiên liu

hóa thch (SOX; CO; CO2; N2O; NOX«)



Ngành vt liu xây dng Ngành vt liu xây dng: Bi, khí SO: Bi, khí SO22;;C

OC

OXX; N

; N

22O; N

OO; N

O22««



Ngành hóa cht, phân bón Ngành hóa cht, phân bón: khói thi ln bi: khói thi ln bi

hóa cht có tính n mòn, nc thi acid (hochóa cht có tính n mòn, nc thi acid (hockim), trong nc ln nhiu cht l lng và dkim), trong nc ln nhiu cht l lng và dlng nhiu loi hóa cht gây hi cho HSTlng nhiu loi hóa cht gây hi cho HST

nh toluene, các dn xut gây ung th«nh toluene, các dn xut gây ung th«



Ngành dt nhm, giy, nha, cht ty ra:

thi ra nhiu khói bi, khí c, nc thi chi, cht thi rn c hi.



Ngành luyn kim, c khí Ngành luyn kim, c khí: Bi, các khí giàu: Bi, các khí giàu

SOSOXX; NO; NOXX; CO; CO; CO; CO22, các KL N., các KL N.



Ngành CN ch bin thc phm Ngành CN ch bin thc phm: ch yu là nc: ch yu là nc

thi có hàm lng cht hu c cao to nên các cthi có hàm lng cht hu c cao to nên các ct cho môi trng.t cho môi trng.



Ngành giao thông vn ti Ngành giao thông vn ti: cht thi do khói xng,: cht thi do khói xng,

du m, bi chì, bi t, tai nn (tai nn tràn du)«du m, bi chì, bi t, tai nn (tai nn tràn du)«



__ Khai thác và ch bin du mKhai thác và ch bin du m: sinh ra du: sinh ra du

rò r, cn du, cht thi rn ca sn xut«rò r, cn du, cht thi rn ca sn xut«



Nông nghip.Nông nghip.



Hot ng du lch, SH, chin tranh, phá rng.Hot ng du lch, SH, chin tranh, phá rng.



3. Phân loi cht c.3. Phân loi cht c.

Cht c hóa hc trong chin tranhCht c hóa hc trong chin tranh

Cht c hóa hc dung môiCht c hóa hc dung môi

Cht c hóa hc dng ionCht c hóa hc dng ion Cht c hóa hc dng halogenCht c hóa hc dng halogen

Cht c hóa hc dang phân t Cht c hóa hc dang phân t

Cht c hóa hc do phóng xCht c hóa hc do phóng x Cht c háo hc trong thuc láCht c háo hc trong thuc lá



3.1 Cht c hóa hc trong chin tranh:3.1 Cht c hóa hc trong chin tranh:

Cht c da cam (agent arange):Cht c da cam (agent arange): là hn hp calà hn hp ca50% n50% n--butyleste ca 2,4 dichlorophenoxy axetic axit butyleste ca 2,4 dichlorophenoxy axetic axit(2,4D) và 50% n(2,4D) và 50% n--butyleste ca 2,4 triclorophenoxy butyleste ca 2,4 triclorophenoxyaxetic axit (2,4,5T).ây là cht có tác dng làm rng láaxetic axit (2,4,5T).ây là cht có tác dng làm rng lácây trong thi gian t 3cây trong thi gian t 3--6 tun sau khi phun.6 tun sau khi phun.

Cht c tía (agent purple):Cht c tía (agent purple): là hn hp ca 50%là hn hp ca 50%nn--butyleste ca 2,4D, 30% n butyleste ca 2,4D, 30% n--butyleste ca 2,4,5 T và butyleste ca 2,4,5 T và20% ca iso20% ca iso--butyleste ca 2,4,5 T. butyleste ca 2,4,5 T.

Cht c xanh lam (agent blue):Cht c xanh lam (agent blue): là các axitlà các axitcacodylic.cacodylic.

Cht trng (agent white):Cht trng (agent white): là các muilà các muitritri-- isopropanolamin ca 2,4D và picloram.isopropanolamin ca 2,4D và picloram.



V í d v cht c dioxin:V í d v cht c dioxin:

Cht dit c 2,4 D

C

ht dit c 2,4,5 T



Dioxin có CTPT C12H4O2Cl4 , là các hp cht thm

Polychlorin có c tính lý hóa và cu to tng t nhau

Dioxine có 75 ng phân PCDD (poly-chloro-dibenzo-dioxines) và 135 ng phân PCDF (poly-chloro-dibenzo-furanes) vi c tính khác nhau. Dioxine còn bao gm nhóm các PCB (poly-chloro-biphényles), là

các cht tng t dioxine, bao gm 419 cht hóa hc,trong ó có 29 cht c bit nguy him .

Trong s các hp cht dioxine, TCDD là nhóm c nht.c hình thành nh mt ph phm ca các quá trình

hoá hc, t nhng hin tng t nhiên nh núi la phun,cháy rng n các quá trình nhân to nh sn xut hoácht, thuc tr sâu, thép, sn, giy, quá trình thiêu và tokhói...



Dioxin không tan trog nc nên hu nh ci vào c th con ngi qua chui thc n . Dioxintan mt phn trong cht béo(dung môi ko phân cc or ít phân cc).

C

húng gn vi các cht hu c và c hp thvào mô m ca t bào sinh vt. Khi ã vào c th conngi dioxin nhanh chóng gn vi nhng phân t protein trong màng t bào. Sau khi kt hp vi các th

th này dioxin nhanh chóng c di chuyn và bàotng và nhân t bào. Chúng gây hi trong nhiu nmtip theo.



C CH GÂY C CA DIOXINC CH GÂY C CA DIOXIN

C ch phân t ca dioxin tác ng lên các t bàovà c th ngi, ng vt vn ang còn nhiu tranh cãiv chi tit.

Thi gian bán phân hu ca dioxin trong c thng vt là 7 nm hoc có th lâu hn.

Thông thng, dioxin gây c t bào thông quamt th th chuyên bit cho các hydratcarbon thm có

tên là AhR (Aryl hydrocarbon Receptor). Phc hpdioxin - th th s k hp vi protein vn chuyn ArnT(AhR nuclear Translocator) xâm nhp vào trong nhânt bào.



Ti ây dioxin s gây óng m mt s gene

gii c quan trng ca t bào nhC

yp1

A,Cyp1B,...

ng thi, mt s thí nghim trên chut chothy dioxin làm tng nng các gc ion t do

trong t bào. iu này, có th là làm phá hu cáccu trúc t bào, các protein quan trng và, quantrng hn c, nó có th gây t bin trên phân tD NA



C ch gây c ca TCDD



nh hng ca cht c dioxin: nh hng ca cht c dioxin:

Dioxin có th là nguyên nhân gián tip ca nhiuloi ung th nh ung th phi, gan, thn, ung thvú, ung th ty xng...

nh hng n quá trình sinh sn và phát trinca bào thai.

Gim kh nng min dch ca c th .

Gây d tt bm sinh, bnh ái ng, nh hngn da và chc nng ca da,tóc .

nh hng n trí não và nhiu nh hng khác.



3.2 Cht c hóa hc dung môi.3.2 Cht c hóa hc dung môi.

Gm các dung môi hu c có th tan trongnc và m ng thi chúng có th chuyn hóasinh hc trong c th ngi.

- Tetrachloroethane.- Methylene chloride.

- Cacbon disulfide.

Gm có :- Benzen.- Toluene.

- Xylene.- Cacbon tetrachloride.



Benzen:Benzen là mt dung môi hu c, hòa tan c nhiu

cht nh: m, cao su, nha ng nha than, sn, vecni«Thng gp mt s ngành nh: vn phòng phm, cao

su, nhà máy hóa cht tr sâu 666, các xí nghip SX phach sn«



BENZEN

IV. ng dng ca Benzen:

Cht do Phm nhum Dc phm

Dung môi Thuc tr sâu

Thuc n Gii khát



N him c benzen: N him c benzen:

Nhim c cp tính:

- Tip xúc liu thp, hàm lng khong 20 ± 30 mg/l

không khí, gây kích thích mt, mi hng làm cho c th khó chu.

- Tip xúc vi hàm lng trên 10mg/l choáng váng,

au u, chóng mt, nôn ma, nn nhân b mê man.- Vi hàm lng trên 65 mg/l, nn nhân cht sau vài

phút trong tình trng hôn mê, có th kèm co git.



Nhim c mãn tính:

- Ri lon tiêu hóa: n kém ngon, xung huyt niêmmc ming, nôn, hi th có th có mùi benzen.

- Ri lon thn kinh: chóng mt, nhc u, d cáu

gin, chut rút, cm giác kin bò, tê cóng«- Ri lon huyt hc: thiu máu nh, có khuynh

hng xut huyt, ph n d rong kinh, khó th cgng do thiu máu, thi gian chy máu kéo dài,

du hiu dây tht dng tính.

- Nguy him ca benzen là tích ly t chc não vàty xng.



3 .3 Các cht c dng ion:3 .3 Các cht c dng ion:

Có nhiu cht c dng ion trong MT và cáckh nng gây c ca chúng cng không kém cácdung môi hu c.

Khi chúng liên kt vi các CHC to thành cáchp cht c kim hoc liên kt vi các ion trái duto thành các hp cht vô c cng gây nguy hi

cho MT và i sng ca sinh vt.Gm có: Clorua (Cl-); Sulphat (SO42-); CN- «



3 .4 c cht halogen hóa .3 .4 c cht halogen hóa .

Hp cht halogen là các nguyên t thuc nhóm halogenHp cht halogen là các nguyên t thuc nhóm halogencng hóa tr vi cacbon, vi các nguyên t vô c to racng hóa tr vi cacbon, vi các nguyên t vô c to rasn phm mi có hi cho MT. Xut hin ch yu dosn phm mi có hi cho MT. Xut hin ch yu dohot ng ca con ngi (TBVTV, CN, NN); trong c hot ng ca con ngi (TBVTV, CN, NN); trong c

th SV bin, nm, SV bc cao.th SV bin, nm, SV bc cao. Dùng nhiu trong ch to dung môi, hóa cht CN« CácDùng nhiu trong ch to dung môi, hóa cht CN« Các

hp cht halogen hóa có tính bn vng cao hn các hphp cht halogen hóa có tính bn vng cao hn các hpcht khác , chúng tn lu rt lâu trong thiên nhiên vàcht khác , chúng tn lu rt lâu trong thiên nhiên và

tích ly trong mô m V.tích ly trong mô m V.

Phân loi:Phân loi: -- Nhóm halogen hydrocacbon. Nhóm halogen hydrocacbon.

-- Nhóm halogen vòng thm. Nhóm halogen vòng thm.



3.4.1 Nhóm halogen hycacbon.3.4.1 Nhóm halogen hycacbon.

Tng quát v DDTTng quát v DDT

-- Là mt cht rn, dng bt, màu trng, mùi rt c trng,Là mt cht rn, dng bt, màu trng, mùi rt c trng,

không tan trong nc. Công thc Ckhông tan trong nc. Công thc C1919HH99ClCl1515

-- Là loi thuc tr sâu có bn vng và c tính cao.Là loi thuc tr sâu có bn vng và c tính cao.

-- Có tác dng lên h thn kinh ca ng vt.Có tác dng lên h thn kinh ca ng vt.



Cu trúc phân t ca DDT



DDD DDE



L i Ích ca DDTL i Ích ca DDT

DDT DDT c khai thác vào vic khai thác vào vic phòng ng c phòng ng a sa st rét..t rét..

DiDit hit hiu quu qu các loài côn trùng, công dcác loài côn trùng, công dng trong ng trong

nông nghinông nghip.p.



Tác hi ca DDTTác hi ca DDT

To137 loi côn trùng có hi nhn thuc DDT.To137 loi côn trùng có hi nhn thuc DDT.

DDT thâm nhp vào c th các loi chim nng s tngDDT thâm nhp vào c th các loi chim nng s tnglên hàng triu ln khin chim b cht hoc mt kh nnglên hàng triu ln khin chim b cht hoc mt kh nng

sinh sn.sinh sn. DDT xâm nhp vào c th con ngi, gây ra các bnh vDDT xâm nhp vào c th con ngi, gây ra các bnh v

thn kinh, nh hng ti công nng ca gan.thn kinh, nh hng ti công nng ca gan.

Thuc DDT trong không khí phi sau 10 nm mi gimThuc DDT trong không khí phi sau 10 nm mi gimnng xung t l ban u là 1/10; DDT tan trong bin cònnng xung t l ban u là 1/10; DDT tan trong bin còn phi mt thi gian lâu hn na mi phân hy ht. phi mt thi gian lâu hn na mi phân hy ht.



Các triu chng khi b nhim c DDTCác triu chng khi b nhim c DDT

-- K hi b nhim c cp tính DDT: K hi b nhim c cp tính DDT:

+ mt phng hng, long chong+ mt phng hng, long chong

+ bun nôn, ri lon hot ng, au u+ bun nôn, ri lon hot ng, au u

+nôn ma, mi mt dn ri hôn mê, co git và có th t

+nôn ma, mi mt dn ri hôn mê, co git và có th tvong.vong.

-- K hi b nhim c lâu dài : K hi b nhim c lâu dài :

+sút cân, bing n

+sút cân, bing n

+ thiu máu th nh, run chân tay, yu c bp+ thiu máu th nh, run chân tay, yu c bp

+ luôn trong tình trng lo âu, thn kinh cng thng.+ luôn trong tình trng lo âu, thn kinh cng thng.



2 Nhóm halogen vòng thm2 Nhóm halogen vòng thm..

Tng quát v CFC

Cloroflorocacbon (CFC) - công thc là CFCl3 hoc

CF2Cl2 . Hai cht này c dùng làm lnh nhng hinnay không dùng na vì nó rt nguy hi ti tng Ozone

CFC là do con ngi tng hp s dng trong nhiu

ngành công nghip và t ó xâm nhp vào khí quyn.

CFC 11

hoc CFCl3 hoc CFCl2 hoc CF2Cl2 (còn gi làfreon 12 hoc F12) là nhng cht thông dng ca CFC.



c chc cht dt dng phân tng phân t ..

Các chCác cht t c thuc thuc dc dng phân tng phân t nhnh OO33, Cl, Cl22,,

F2, Br2, I2, NH3... ThF2, Br2, I2, NH3... Th ng ng ddng khí ng khí cchhp thp th qua qua ng hô hng hô hp, gây tác hp, gây tác hii phphi,i,

c chc ch tutun hoàn não, gây khó thn hoàn não, gây khó th và ch và cht dot do

suy hô hsuy hô hp np nng.ng.



Clo (Cl2)Clo (Cl2)

Là cht khí màu vàng lc, mùi c bit gây ngt th,Là cht khí màu vàng lc, mùi c bit gây ngt th,tan trong nc, d tan trong dung môi hu c,là chttan trong nc, d tan trong dung môi hu c,là chtoxy hóa mnh.oxy hóa mnh.

Tác hi:Tác hi:

Gây bng da, kích ng các niêm mc, ng hô hpGây bng da, kích ng các niêm mc, ng hô hpvà mt.và mt.

nhim c nng cao làm suy hô hp nng vànhim c nng cao làm suy hô hp nng và

ngt hoc cht bt ng.ngt hoc cht bt ng.nhim c nng nh gây kích ng niêm mc,nhim c nng nh gây kích ng niêm mc,chy nc mt, ho và co tht ph qung.chy nc mt, ho và co tht ph qung.



ng dng dng: làm chng: làm cht sát trùng cho công trình xt sát trùng cho công trình xlý nlý n c thc thi và ni và n c cc cp. Np. Nu hàm lu hàm l ng Clong Clo

dd còn nhicòn nhiu trong nu trong n c có khc có kh nng k nng k t ht h pp v v i các chi các cht ht hu cu c trong ntrong n c lc li ti to thêmo thêm

chcht t c trong nc trong n c nhc nh chloroform CH3Clchloroform CH3Cl



c chc cht do phóng xt do phóng x

hihinn tt ng ng do PX do PX làlà hihinn tt ng ng chuy chuy nn hóahóa cáccác hhttnhânnhân nguyênnguyên tt ccaa nguyênnguyên tt này này sang sang hhtt nhânnhân ccaa

nguyênnguyên tt kháckhác,, kèmkèm theotheo cáccác ddng ng bbcc xx kháckhác nhaunhau..

cócó 44 loloii hhtt::

cáccác hhtt alphaalpha

cáccác hhtt betabeta

cáccác hhtt gamagama bbcc xx neutron.neutron.



ngungc gâyô nhim

n v khí htnhân (ma phóng x)

các ng v PXtrong tr bnhvà nghiên cukhoa hc b rò

r.

các ng v PXtrong công

nghip và nôngnghip.lò phn ng công

nghip và thínghim khoa hc

b rò r.

máy gia tc

thc hin.

khai thác lpt trên bmt, t bao

ph qung tnhiên.

hh ii



tác htác hi.i.

nhinhim PX cm PX c

p tính: rp tính: r

i loi lo

n thn th

n kinh trung n kinh trung

ng,ng,chóng mchóng mt but bun nôn, da bn nôn, da b bbng hong hoc tc ty y chch tiatia

PX chiPX chiu qua, cu qua, c quan tquan to máu bo máu b ttn thn th ng mng mnh.nh.

nhinhim PX mãn tính: bm PX mãn tính: bnh nhân thnh nhân th ng bng b c mc mt,t,

ung thung th da, ung thda, ung th xx ng.ng.

bbi PX SV n lá SV kháci PX SV n lá SV khác

t nt n c mc mt SV phù du cát SV phù du cá

nn c ng c ng mm

con ngi



c cht thuc lá.c cht thuc lá.

Thuc lá cha 7.000 cht c trong ó có 70 tác nhân gâyThuc lá cha 7.000 cht c trong ó có 70 tác nhân gâyung th.ung th.

Các cht kch c có trong khói thuc lá bao gm: AxetonCác cht kch c có trong khói thuc lá bao gm: Axeton(cht ty thuc ánh móng tay); Amoniac (cht ty ra sàn(cht ty thuc ánh móng tay); Amoniac (cht ty ra sàn

nhà và bn v sinh); DDT (thuc tr sâu); Phóoc môn, COnhà và bn v sinh); DDT (thuc tr sâu); Phóoc môn, CO(khí thi ôtô); Toluene (dung môi công nghip); Asen (cht(khí thi ôtô); Toluene (dung môi công nghip); Asen (chtc); Butan (ga máy la); Methanol« Khi hút tt c cácc); Butan (ga máy la); Methanol« Khi hút tt c cáccht này vào c th nó s tn công các mô sng ngay lpcht này vào c th nó s tn công các mô sng ngay lp

tc.tc.



nicotin (C10H14N2 )nicotin (C10H14N2 ) là cht lng, sánh nh du, không màu, mùi hc, v caylà cht lng, sánh nh du, không màu, mùi hc, v cay

nóng. ngoài không khí và ánh sáng nicotin chuyn sangnóng. ngoài không khí và ánh sáng nicotin chuyn sangmàu nâu và gây mùi kích ng c bit.màu nâu và gây mùi kích ng c bit.

phn ng kim mnh, to mui bn , kt ta ca các mui phn ng kim mnh, to mui bn , kt ta ca các muiKL N nh P b, Hg...T l nicotin trong thuc lá thay i tKL N nh P b, Hg...T l nicotin trong thuc lá thay i t

0.050.05--8% tùy theo loi thuc, trung bình là 2.3%8% tùy theo loi thuc, trung bình là 2.3%



tác htác hii



tác htác hii

nhinhim m c cc cp tính: khi nhai thup tính: khi nhai thuc lá có thc lá có th hhp thp thnn c chc cht tt t thuthuc lá và bc lá và b say. khi nhisay. khi nhim m c cóc có

ccm giác cháy bm giác cháy bng ng ththc quc qun, dn, d dày, budày, bun nônn nôn

chóng mchóng mt, nht, nhc c u du d ddi, tim i, tim p mp mnh.nh.

nhinhim m c mãn tính: do dùng nicotin c mãn tính: do dùng nicotin tt tt, ti, tippxúc nghxúc ngh nghinghip, nghip, nghin thun thuc lá. thc lá. th ng g ng g pp ng ng iinghinghin thun thuc lá, làm vic lá, làm vic và sc và sng g ng g n nhà máy thun nhà máy thucc

lá. Gây rlá. Gây ri loi lon cn cc bc b, r, ri loi lon toàn thân.n toàn thân.



4. Tính cht c ca c cht.4. Tính cht c ca c cht.

Tác ng lên các c quan hoc c th khác nhau thìTác ng lên các c quan hoc c th khác nhau thìkhác nhau.khác nhau.

C

ác cht c khác nhau tác dng lên cùng mt c quanC

ác cht c khác nhau tác dng lên cùng mt c quanhoc c th khác nhau thì khác nhau.hoc c th khác nhau thì khác nhau. Trong MT tn ti nhiu tác nhân gây c thì s khácTrong MT tn ti nhiu tác nhân gây c thì s khác

nhau (khuych i hoc tiêu gim).nhau (khuych i hoc tiêu gim). Luôn tn ti mt ngng c riêng TLV i vi miLuôn tn ti mt ngng c riêng TLV i vi mi

tác ng lên c th.tác ng lên c th. Biu hin qua nhim c cp tính và nhim c mãnBiu hin qua nhim c cp tính và nhim c mãn

tính.tính. Tính thun nghch hay không thun nghch.Tính thun nghch hay không thun nghch.

Các c trng ca c cht.



Phân loi theo nghành KTPhân loi theo nghành KT--XH: ( Nông nghip,XH: ( Nông nghip,công nghip, y t, quân s).công nghip, y t, quân s).

Phân loi theo qui trình công ngh (dng nguyênPhân loi theo qui trình công ngh (dng nguyênliu, dung môi, ph gia, cht thi«).liu, dung môi, ph gia, cht thi«).

Phân loi theo tác dng SH n thun (tác dngPhân loi theo tác dng SH n thun (tác dngkích ng, tác dng gây ngt, d ng, t bin, ungkích ng, tác dng gây ngt, d ng, t bin, ungth, quái thai«).th, quái thai«).

Phân loi theo SH h thng: gây c lên mô thnPhân loi theo SH h thng: gây c lên mô thnkinh, c quan to máu, gan, thn và các b phnkinh, c quan to máu, gan, thn và các b phnkhác.khác.



4. Tính cht c ca c cht.4. Tính cht c ca c cht.

Tác ng lên các c quan hoc c th khácTác ng lên các c quan hoc c th khácnhau thì khác nhau.nhau thì khác nhau.

Các c trng ca c cht.

Các chCác cht t c khác nhau tác dc khác nhau tác dng lên cùng mng lên cùng mtt

cc quan hoquan hoc cc c thth khác nhau thì khác nhau.khác nhau thì khác nhau.

Vd: CO tip xúc vi da không gây c, nhng lic cho h hô hp.

Vd: CO2 gây ngt cho ngi và ng vt nhng làngun dinh dng cho thc vt; DDT c cho gan;CO c cho máu.



Trong MT tn ti nhiu tác nhân gây c thìTrong MT tn ti nhiu tác nhân gây c thìs khác nhau (khuych i hoc tiêu gim).s khác nhau (khuych i hoc tiêu gim).

Luôn tn ti mt ngng c riêng TLV iLuôn tn ti mt ngng c riêng TLV ivi tác ng lên c th .vi tác ng lên c th .

Vd: Môi trng acid tng kh nng hp th KL N

vào c th thc vt.

Vdmimi : Ngng c gây nga c caSO2 là 0.3 mg/m3.



Biu hin qua nhim c cp tính và nhimBiu hin qua nhim c cp tính và nhimc mãn tính.c mãn tính.

Tính thun nghch hay không thun nghch.Tính thun nghch hay không thun nghch.

- Tính thun nghch.Vd: CO liên kt vi hemoglobin cn tr O2

trong máu, nhng khi cho O2 vào thì bình thng.

- Tính không thun nghch.Vd: Nha PCB vào c th liên kt vi các gc

A.a làm bin i D NA gây nên các bnh ung th,

bin i gen, quái thai«



Trc tip.Trc tip.

Tính cht c ca c cht có 2 khTính cht c ca c cht có 2 khnng tác ng:nng tác ng:

Gián tip.Gián tip.



Tính c ca c cht ph thuc vàoTính c ca c cht ph thuc vào cucu

trúc hóa hctrúc hóa hc;; thi gian phân rãthi gian phân rã (hoc bán(hoc bán phân rã) ; phân rã) ; mi quan h tng tác gia cácmi quan h tng tác gia cáccht ccht c,, cht c vi c thcht c vi c th vàvà vi MTvi MT..

Thi gian bán phân hy ca mt s cht trong MT.Thi gian bán phân hy ca mt s cht trong MT.



VdVd: Cht Izopropanol và CCl: Cht Izopropanol và CCl44..

Tng tác hp lcTng tác hp lc

Tng tác tim nTng tác tim n

VdVd: Nguy c b ung th phi ca ngi làm: Nguy c b ung th phi ca ngi làm

vic vivic vi Aming là 5 lnAming là 5 ln, ngi, ngi hút thuc là11

hút thuc là11

lnln và ngi va hút thucvà ngi va hút thuc ++ làm vic vilàm vic viAming làAming là 55 ln55 ln so vi ngi bình thng.so vi ngi bình thng.

Mi tng tác gia các c cht:Mi tng tác gia các c cht:



Tng tác i kháng.Tng tác i kháng.

-- i kháng hóa hc.i kháng hóa hc.Vd: EDTA ph ng to phc vi KL làm mt

kh nng liên kt vi các nhóm SH ca protein

gây bin tính protein.

-- i kháng cnh tranh.i kháng cnh tranh.

Vd: O2 và CO. CO ngn cn hemoglobin vnchuyn 02 trong máu khi nng CO cao,nhngkhi nng O2 cao hn thì O2 li y CO Khihemoglobin và a v trng thái ban u.(gingCaR và Na).



-- i kháng không cnh tranh.i kháng không cnh tranh.

-- i kháng chuyn v.i kháng chuyn v.

Vd: Attropin gim c tính ca các cht c chenzyme acetylcholin enterase ( enzyme phân giiacetylcholine) bng cách tác dng lên receptor ca

acetylcholine) ch không phi tác dng trc tiplên acetylcholine.

Vd: 1 s cht khi qua chuyn hóa ca h enzymecó trong gan to thành cht c hn i vi c th.



Mt s dn xut ca c cht có tính c mnh.Mt s dn xut ca c cht có tính c mnh.



5. Con ng ca cht c.5. Con ng ca cht c.

Phi nhim

i vào c thTiêu hóa Qua da Hít th

Hp th qua máu và phân phin các c và c quan

Tích ly Bài titGây c

ng hóang i và nh hngng i và nh hng

ca cht c khi vào c th.ca cht c khi vào c th.



S chuyn hóa c cht trong c th.S chuyn hóa c cht trong c th.



6. Các yu t nh hng n cht c.6. Các yu t nh hng n cht c.

Bn cht hóa hc, lý hc, sinh hc caBn cht hóa hc, lý hc, sinh hc cachính cht c (chính cht c (dng tn ti, cu trúc hóahc, kh nng liên kt«ca nó)..

Công thc cu to chung caCông thc cu to chung caPCBPCB (t75), 209 ng phân(t75), 209 ng phân

PCBs.PCBs.

Vd: Hg dng hi c hn dng lng.Vd: Các hp cht Cacbonhydro có tính ctheo t l cacbon:Pental (5C) c hn Butan (4C)hay Butylic (4C) c hn Etylic (2C)...



iu kin tip xúc.iu kin tip xúc.

-- Nng , liu lng tip xúc ti v trí Nng , liu lng tip xúc ti v trítip xúc xác nh mc phn ng.tip xúc xác nh mc phn ng.

- C

on ng tip xúc.C

on ng tip xúc.

Vd: Moät chaát coù LD50 laø 200mg/kg

b.w (body weight ) seõ coù tính ñoäc baèng

moät nöûa cuûa hoùa chaát coù LD50 laø100mg/kg b.w.

Hay lng caffein trong 100 tách café có th gâycht ngi.

Vd: Hg dng hi thì d dàng hp th và tích tgây c (c bit là não b), còn dng lng thì hpth bng ming và phn ln c ào thi ra ngoài.



-- B phn b tác ng.B phn b tác ng.

- Thi gian tip xúc.Thi gian tip xúc.

-- S có mt ca các c cht khác (Ý nóiS có mt ca các c cht khác (Ý nóin các mi tng tác ca c cht).n các mi tng tác ca c cht).

Vd: Tieáp xuùc vôùi NO2 trong vaøi giôø,

vôùi noàng ñoä 15-50 ppm, gaây toån thöôngtim, phoåi. Nhöng cuõng vôùi noàng ñoä naøy,

treân cuøng moät ñoái töôïng, tieáp xuùc trong

vaøi giaây thì gaàn nhö khoâng coù bieåu hieän

toån thöông.

Vd: vt tip xúc vi methylene chloride qua

ng hô hp s b ung th, nhng các vt cngtip xúc vi hóa cht này qua tiêu hóa thì không b.



Các yu t sinh hc.Các yu t sinh hc.

-- Tui tác.Tui tác.

Vd:C

hut c nhy DDT hn chut cái1

0ln hay 1 s cht cha pht pho gây c cho chutcái mnh hn so vi chut c.

-- Gii tính.Gii tính.

Vd: Tr s sinh nhy cm vi cht c hn t 1.5n10 ln so vi ngi trng thành (hp th chì

4-5 ln, Cd là 20 ln).



-- Yu t di truyn:Yu t di truyn:

-- Tình trng sc khe.Tình trng sc khe.

Vd: Nhng ngi thiu mt s acid béo, vitaminC,E,..,và A.a cn thit thì làm cho hot tính ca enzymechuyn hóa cht c gim dn n d nhim c.

+ Ph thuc vào c im ca tng loài.

+ Ph thuc vào c im ca tng c th.

Vd: Thuc dit côn trùng thì thng c i vi côntrùng hn vt có vú. Hay thuc dit chut thì ko nh

hng n gà, vt...

Vd: Mt sô ngi mn cm vi ánh sáng, phn hoa, bi, 1 s loi thc phm...hn so vi ngi khác.



Các nhân t môi trng:Các nhân t môi trng:

-- PH. PH.-- EC ( dn in).EC ( dn in).-- Các cht cn.Các cht cn.

-- Nhit . Nhit .-- Din tích mt thoáng.Din tích mt thoáng.-- Các yu t khí tng, thy vn.Các yu t khí tng, thy vn.

-- Kh nng t làm sch t nhiên.Kh nng t làm sch t nhiên.



7. nh hng ca cht c.7. nh hng ca cht c.



nh hng n con ngi.nh hng n con ngi.

Tác dng c cc b.Tác dng c cc b. Tác dng c h thng.Tác dng c h thng. Tác dng c tc thi.Tác dng c tc thi. Tác dng c chm.Tác dng c chm. Tác dng c hình thái.Tác dng c hình thái. Tác dng c chc nng.Tác dng c chc nng.

Gây d ng.Gây d ng. c ng.c ng. Suy gim h thng min dch.Suy gim h thng min dch.



8. Bin pháp phòng tránh, x lý, khc phc. 8. Bin pháp phòng tránh, x lý, khc phc.

-- Hn ch s dng các sn phm nông ngip,Hn ch s dng các sn phm nông ngip,công nghip«mang yu t có c.công nghip«mang yu t có c.-- Tuyên truyn, giáo dc mi ngi v tác hiTuyên truyn, giáo dc mi ngi v tác hi

ca c cht phòng, x lý và ra các binca c cht phòng, x lý và ra các bin pháp khc phc khi sy ra s c. pháp khc phc khi sy ra s c.-- Khi tip xúc vi các hóa cht c cn có cácKhi tip xúc vi các hóa cht c cn có các phng tin bo v cá nhân phù hp. phng tin bo v cá nhân phù hp.-- i vi các c cht thng xut hin ngoàii vi các c cht thng xut hin ngoàimôi trng nh bi, COmôi trng nh bi, CO22, CO«thì mi cá nhân, CO«thì mi cá nhâncn có bin pháp phòng trách cho chính mình.cn có bin pháp phòng trách cho chính mình.



-- Thay i, ci tin các qui trình công ngh,Thay i, ci tin các qui trình công ngh,máy móc, phng tin.máy móc, phng tin.

-- Lp t các h thng x lý nc, khôngLp t các h thng x lý nc, khôngkhí, t ô nhim trc khi tr li MT.khí, t ô nhim trc khi tr li MT.

-- Thc hin quan trc thng xuyên xácThc hin quan trc thng xuyên xácnh nguyên nhân ô nhim và kp thi x lý.nh nguyên nhân ô nhim và kp thi x lý.

-- Nghiên cu các hp cht mi phc v cho Nghiên cu các hp cht mi phc v cho

nôngnông ± ± công nghp nhng d phân hy vàcông nghp nhng d phân hy vàkhông (hoc ít) gây c cho con ngi.không (hoc ít) gây c cho con ngi.



TÀI LIU THAM KHOTÀI LIU THAM KHO

Lê Huy Bá, c hc môi trng c bn, NXB HQGLê Huy Bá, c hc môi trng c bn, NXB HQGTP.HCM, 2008.TP.HCM, 2008.

oàn Th Thái Yên, Bài ging: c hc môi trng, Hoàn Th Thái Yên, Bài ging: c hc môi trng, HBách Khoa Hà Ni, 2006.Bách Khoa Hà Ni, 2006.

Trnh Th Thanh, c hc môi trng và sc khe conTrnh Th Thanh, c hc môi trng và sc khe conngi, HQG Hà Ni, 2003.ngi, HQG Hà Ni, 2003.

Nguyn Th Phng Anh, c hc môi trng, H BáchNguyn Th Phng Anh, c hc môi trng, H BáchKhoa, 2008.Khoa, 2008.

Lê Quc Tun, Bài ging: c hc môi trng, H NôngLê Quc Tun, Bài ging: c hc môi trng, H NôngLâm TP.HCM.Lâm TP.HCM.

Môi trng và c cht, Trng H Y Khoa Thái Nguyên,Môi trng và c cht, Trng H Y Khoa Thái Nguyên,NXB Y Hc, 2007.NXB Y Hc, 2007.

Độc chất hóa học

Documents

Transcript of Độc chất hóa học