Maddenin değişimi biçim ya da yapı yönünden gerçekleşebilir.* Basınç,ısı gibi etkenler maddenin değişimine etkili olabilir.* Birbiri içine katılan maddelerle farklı özellikte yeni maddeler elde edilebilir.* Madde işlenerek biçimde değişikliğe uğratılabilir.* Bu yolla kaşık,gözlük,kalem….vb. eşyalar yapılır.* Maddenin yapıca ve biçimce değişimi 2 yolla olur.1)İnsan eli ile2)Doğa olayları ile

MADDENĠN DEĞĠġĠMĠ

ĠNSANLAR ĠġLEYEREK MADDEYĠ

DEĞĠġTĠREBĠLĠR

* Fabrikada işlenen demirden dikenli tel,çivi,tel,iğne,raptiye,ataş…vb.maddeler yapılır.* Farklı plastik maddelerin işlenmesi ile poşet,cetvel,sandalye,kova,oyuncak…vb.yapılır.* Un buğdayın,çimento ise toprağın işlenmesi ile elde edilir.* Ayakkabı,terlik,kemer,çanta ….vb.maddeler hayvan derilerinin işlenmesi ile elde edilir.Maddenin işlenmesi biçim değişikliği ile de olabilir.Örneğin;* Tahtanın işlenmesi ile dolap,masa,sandalye gibi eşyalar elde edilir.

DOĞA OLAYLARI ĠLE MADDE

DEĞĠġEBĠLĠR

* Rüzgar,deprem,erozyon…vb. nedenlerden dolayı doğanın şekli değişir.* Kayalar; rüzgar ve erozyon nedeniyle küçük parçalara ayrılır.Zamanla toprak oluşur.* Yaşlanan ağaçlar böcekler ve yağmur etkisiyle çürür ve kurur.* Şimşek ve gök gürültüsü havada azotlu bileşikler oluşmasına neden olur.

* Günümüzde kullandığımız kömür; milyonlarca yıl önce bitkilerin toprak içinde kömürleşmesiyle oluşmuştur.* Petrol;Milyonlarca yıl toprak altında kalan hayvan ve bitki artıklarından oluşmuştur.* Havayı kirleten maddeler binaları ve heykellerin yüzeyini aşındırır.Su ve hava demirin paslanmasına yol açar.* Peri bacaları doğanın değişimine en güzel örneklerdendir..Pamukkale de aynı şeklide gösterilebilir.

MADDENĠN ISI ETKĠSĠ ĠLE DEĞĠġĠMĠa)ISINMA-SOĞUMA* Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı artar.* Maddenin sıcaklığının artması ısınma sonucunda gerçekleşir.* Örneğin;Yanmakta olan ocağın üzerinde bulunan çorba ya da yemek bir süre sonra ısınır.* Yiyeceklerin pişmesi ısınma ile gerçekleşir.* Özel karışımlı toprakların pişmesi ile seramik,porselen,kiremit,tuğla…vb. malzemeler yapılır.* Sıcak su ile temizlik iyi sonuçlar verir.* Havanın ısınması ilkbaharda bitkilerin uyanmasına neden olur.* Isınan hava bitkilerin gelişmesine ve tohumların çimlenmesine neden olur.* Demir,cam vb. maddelerin ısınması işlenmesini kolaylaştırır.* Isı enerjisini kaybeden maddeler soğur.* Madde yeterince soğursa donma ve yoğunlaşma olur.

* Karayolları soğumanın yol açtığı buzlanma nedeniyle bozulur.* Soğuk havada mikroplar etkinlik göstermez,yaşamaz.* Soğuyan maddeler sertleşir.* Isınma ve soğuma olayları art arta gerçekleştirir ve sütteki mikroplar yok edilir.(Pastorize sütler)* Dondurulmuş besinler uzun süre saklanır.* Uzun süre soğukta kalan canlılar ölebilir.Havadaki ısınma ve soğuma;* Yağışların* Rüzgarların* Toprak oluşumunun* Şimşek ve yıldırımların oluşmasına neden olur.

b)HAL DEĞĠġĠMLERĠ

* Maddeler bir halde diğerine geçebilirler.* Örneğin su sıvıdır.Buzluğa koyduğumuzda Donar ve katılaşır.Isıttığımızda ise gaz halini alır.* İşte bu değişime Hal değişimi denir.* Hal değişimleri Erime,donma,buharlaşma,yoğunlaşma ve süblimleşme şeklinde olur.

1)Erime ve Donma* Katı haldeki bir madde yeterince ısı alırsa sıvı duruma geçer.Bu olaya erime denir.* Her madde kendine göre bir sıcaklık derecesinde erir.Bu maddelerden bazıları aşağıda verilmiştirMadde Erime Sıcaklığı (ºC)Buz 0Civa -39Naftalin 79Demir 1532

* Yeterince soğuyan sıvı maddelerin katı hale geçmesine de Donma (katılaşma) denir.* Donma olayı erimenin tersidir.Bir maddenin erime ve donma sıcaklıkları aynıdır.* Eriyen maddenin hacmi büyür.Donan maddenin hacmi küçülür.* Erime ile çözünme olayı çok farklıdır.* Erime ısı etkisi ile gerçekleşir.Çözünme ise katı maddelerin sıvı içinde çok küçük parçacıklar biçiminde dağılmasıdır.

2)BuharlaĢma ve YoğunlaĢma (YoğuĢma)

* Yeterince ısınan sıvı maddelerin gaz haline geçmesine buharlaşma denir.* Buharlaşma her sıcaklık derecesinde gerçekleşir.Bundan dolayı buharlaşma derecesi yoktur.* Islak maddelerin kuruması; bu maddedeki suyun buharlaşarak uzaklaşması sonucunda olur.* Buharlaşma sırasında gerekli ısıyı veren madde ısı kaybeder;soğur.* Karpuz dilimi bir süre dışarıda bekletilirse yüzeyi soğur.* Suyu sızdıran testiler suyu soğuk tutar.

Bazı etkenler buharlaşmayı hızlandırır.Bunlar;* Sıcaklığın artması* Yüzeyin büyümesi* Basıncın azalması* Havanın rüzgarlı olması* Havanın kuru olması

Doğada Su Döngüsü* Yeryüzündeki sular yerle gök arasında durmadan devam eden bir döngü içindedir. Bunun nedeni suyun halden hale geçmesidir.* Güneşin etkisiyle buharlaşan sular gök yüzünde bulutları oluşturur. Bulutlar çok küçük su damlacıklarından oluşur. * Soğuk bir hava tabakasına rastlayınca ısı kaybettikleri için bulutlardan yoğuşma çoğalır. * Yoğuşmayla ağırlaşan su damlacıkları yer yüzüne doğru düşmeye başlar. Buna yağmur denir. * Bazen soğuk hava tabakası buluttaki su damlacıklarını doldurur. Bu durum kar yağmasına neden olur.

* Dolu ise yağmur damlalarının daha soğuk bir hava tabakasına rastlayarak donması sonucu oluşur. Yeryüzüne yağışlarla tekrar dönen su yine Güneşin etkisiyle buharlaşarak gökyüzüne yükselir. * Böylece yeryüzündeki su, dengesi sürekli olarak korunmuş olur.* Gaz maddelerin ısı vererek Sıvı duruma geçmelerine Yoğunlaşma (yoğuşma) denir.* Kışın odadaki havada bulunan su buharı soğuk cam yüzeyine çarpar ve yoğunlaşır.Bu durumda camda sulanmalar meydana gelir.

* Bulutlar; havadaki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşurlar.* Yoğunlaşan madde ısı verir…* Yoğunlaşma olayı;

Suyun doğal döngüsünüSoğutma devrelerinin çalışmasınıSuyun arıtılarak içme suyu olarak kullanılmasını sağlar..

3) Kaynama * Kaynama; buharlaşmanın hızlı halidir.Buharlaşma olayı sının yüzeyinde gerçekleşir.* Kaynamakta olan bir sıvının ise her noktasında buharlaşma görülür.* Her madde belli sıcaklıklarda kaynar.* Örneğin su 100°C de, Hava -191°C de, Civa 357°C de kaynar..* Basıncın artması kaynama hızını arttırır.* Örneğin; düdüklü tencereler basınçlı olduğundan yemekler daha hızlı pişer.

* İstanbul’da hava basıncı Ankara’dan daha yüksek olduğundan; İstanbul’da sıvılar daha yüksek sıcaklıkta kaynar.* Yabancı maddeler kaynama sıcaklığını arttırır.* Saf su 100°C de kaynarken; kireçli,şekerli,tuzlu su daha yüksek derecelerde kaynar.* Çorbanın kaynama sıcaklığı suyunkinden yüksektir.

4) Bozunma (Bozulma)* Isı bazı maddelerin yapısında değişikliğe yol açar.* Isı etkisiyle maddenin yapısında olan bu değişikliğe bozunma(Bozulma)denir.* Örneğin; pişirilen yiyeceklerin yapısı değişir.Oda sıcaklığında bekletilen bazı yiyecekler kokuşur.* Isıtılan şeker kömürleşerek bozunur.* Odun kömürü odunun ısıtılması sonucunda oluşur.* Kullandığımız kömür,petrol canlı yapılarının milyonlarca yılda bozunmasından oluşur.NOT: Kaynama, Buharlaşma ve erime için maddenin ısı alması gerekir.Yoğunlaşma olayında ise maddenin ısı vermesi gerekir