Thành phố Hồ Chí Minh 2014

Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

Khoa: Công Nghệ Thông Tin

2

LÝ LUẬN DẠY HỌC TIN HỌC 2

ĐỒ ÁN LÝ THUYẾT 01

Giảng viên hướng dẫn: Ths.Lê Đức Long Sinh viên thực hiện: Nhóm 6

Nguyễn Thái Học MSSV: K37.103.512 Nguyễn Văn Dũng MSSV: K37.103.506

Lớp Sp Tin 3 Đà Lạt Hồ Thị Phi Hậu MSSV:K37.103.034

Lớp: Sp Tin 3

Thành phố Hồ Chí Minh 2014

Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

Khoa: Công Nghệ Thông Tin

3

Trang bìa

Trang phụ bìa

Mục Lục Chủ đề 1 ......................................................................................................................................... 4

1.1: Bạn có suy nghĩ gì về hiện trạng dạy tin học ở nước ta hiện nay? ............................ 4

1.2: Bạn suy nghĩ như thế nào để vận dụng các bước tổ chức dạy học vào một bài dạy

được phân công? Kiểu dạy học và phương pháp bạn sẽ áp dụng là gì? .......................... 6

I. Các bước tổ chức dạy học: .................................................................................. 6

II. Kiểu dạy học và phương pháp dạy học. ............................................................... 8

Chủ đề 2 ......................................................................................................................................... 9

2.1: Thế nào là dạy học dùng lời nói (Talk teaching)? ....................................................... 9

2.2: Nghệ thuật của sự diễn giải(The art of explaining) là gì? Ý nghĩa của nó trong dạy

học? ................................................................................................................................... 10

2.3: Nghệ thuật của sự trình bày(The art of showing) là gì? Ý nghĩa của nó trong dạy

học? ................................................................................................................................... 12

Chủ đề 3 ....................................................................................................................................... 15

3.1: Làm thế nào để xây dựng một bài dạy có chất lượng? Các bước chuẩn bị kịch bản

cho bài dạy là gì? .............................................................................................................. 15

3.2: Kích thích động cơ của người học bằng việc mở đầu bài dạy như thế nào? ......... 17

3.3: Các tiêu chí để trở thành người giáo viên tốt là gì? ................................................. 18

Tài liệu tham khảo ........................................................................................................................ 19

4

Chủ đề 1 Giới thiệu làm quen – chương trình học.

Trình bày yêu cầu môn học và hướng dẫn phương pháp học tập bộ môn

1.1: Bạn có suy nghĩ gì về hiện trạng dạy tin học ở nước ta hiện nay?

Tin học là một trong những môn học khó giảng dạy nhất và đòi hỏi giáo

viên phải không ngừng nâng cao trình độ. Việc Tin học là môn học mới nên

chưa có nhiều kinh nghiệm về lý luận và thực tế; trình độ ngoại ngữ hạn chế

của giáo viên hiện nay... cũng là rào cản trong việc nâng cao trình độ Tin học

giáo viên hiện nay.

Trong khi đó, trình độ của học sinh không đồng đều giữa các vùng miền

trong cả nước, học sinh các thành phố lớn, các vùng miền có điều kiện tiếp

xúc với khoa học công nghệ phát triển sẽ có cơ hội tiếp cận với CNTT nhanh

hơn. Không chỉ vậy, trang bị cơ sở vật chất, trang thiết bị và các yếu tố khác

kèm theo ở nhà trường cũng rất khác nhau giữa các vùng miền, gây khó khăn

không nhỏ cho giáo viên và học sinh trong dạy – học Tin học.

Chất lượng và hiệu quả về giáo dục của môn Tin học hiện nay vẫn là

vấn đề dai dẳng, chưa được giải quyết là hệ quả của cách tiếp cận xây dựng

nội dung chương trình.

Cách tiếp cận xây dựng chương trình môn Tin học là hướng dẫn sử

dụng máy tính, mạng máy tính và phần mềm ứng dụng, đại diện là chương

trình Tin học phổ thông hiện nay của Việt Nam. Cách tiếp cận này chỉ tạo ra

những khách hàng tốt cho các công ty máy tính, các hãng phần mềm. Trong

khi đó, dạy phương pháp xử lý thông tin qua các tình huống làm nảy sinh nhu

cầu thông tin, cách khảo sát, tìm kiếm thông tin mới, lưu trữ, biến đổi, tổ chức

lại thông tin... sẽ tạo ra những nhà sản xuất biết lựa chọn công cụ phù hợp với

mục đích của mình để tạo ra sản phẩm. Học sinh của chúng ta đang bị nhà sản

xuất dẫn dắt thay vì chủ động lựa chọn công cụ phục vụ mục đích của mình.

Cần xuất phát từ yêu cầu về năng lực của học sinh để xây dựng chương

trình. Kỹ năng sử dụng các ứng dụng CNTT cụ thể chỉ là phần ngọn trong hệ

thống tri thức và kỹ năng của người lao động. Vì vậy, nội dung này nên được

huấn luyện cho người lao động ngay trước khi học cần đến nó trong quy trình

nghiệp vụ của mình hơn là dạy cho họ trong một chương trình căn bản.

5

Giáo viên

Đa số không được đào tạo bài bản và hệ thống. Các trường sư

phạm chỉ mới đào tạo giáo viên chính quy ngành sư phạm tin học trong vài

năm trở lại đây và số lượng sinh viên ra trường còn rất ít.

Những người thạo tin học thì thường không có nghiệp vụ sư

phạm. Những giáo viên có nghiệp vụ sư phạm, có kinh nghiệm dạy học

phần lớn từ các chuyên môn khác chuyển sang, sau khi đã học một số khóa

đào tạo tin học.

Việc dạy học tin học vẫn được coi là hoạt động kiêm nhiệm, cải

thiện cuộc sống, chứ không phải là một nghề nghiệp cần đầu tư có chiều

sâu, nghiên cứu và rút khinh nghiệm.

Chương trình và sách giáo khoa tin học

Ngành giáo dục đã bỏ trống việc giáo dục tin học trong mấy thập

kỉ qua, không có định hướng, quy hoạch.

Các phương án đưa tin học vào giáo dục thay đổi nhiều lần,

không ổn định, do đó không có chương trình chính thức.

Chỉ mới năm học 2006-2007, Bộ GD&ĐT chính thức đưa

chương trình tin học tự chọn (bắt buộc) cho cấp THCS và chính khóa cho

cấp THPT. Tương ứng với chương trình này là các sách giáo khoa, sách

giáo viên cho cấp lớp 6 và lớp 10.

Các tài liệu về tin học khác giảng dạy trong các trường và các

trung tâm còn lại không phải là các sách giáo khoa mà chỉ là dạng các tài

liệu hướng dẫn sủ dụng, do các nhà xuất bản in ấn cộng tác với một số

người biên soạn Việt Nam biên dịch lại, hoặc là dạng giáo trình biên soạn

nội bộ đem dạy cho người học.

6

Việc dạy và học

Vì không có nghiệp vụ sư phạm, giáo viên trình bày từng bước

theo tài liệu hướng dẫn hoặc sách tham khảo một cách máy móc, cứng

nhắc.

Tài liệu hướng dẫn thường dài, hoặc mới, khó mà thời lượng ở

lớp ít nên giáo viên trình bày lướt qua rất nhanh, người học khó khăn nắm

bắt vấn đề, việc theo dõi trực tiếp những thao tác trên màn hình máy tính

còn rất hạn chế.

Giáo viên ít đầu tư chuẩn bị phương tiện-thiết bị dạy học, nên

môn Tin học mà thường dạy “chay”, việc dạy ít được các cấp quản lí đầu tư

tùy theo điều kiện của trường lớp, từng địa phương.

Người học tốn công sức mày mò ở nhà hoặc thuê máy tính thực hành ở các

điểm dịch vụ, do đó việc học không được định hướng đúng đắn, tự phát tùy

theo yêu cầu của từng người học. Ngược lại, một số người học thiếu hẳn việc

đầu tư cho thực hành do khách quan hoặc chủ quan nên không rèn luyện được

kỹ năng cần thiết, chỉ biết lí thuyết không biết thực hành.

1.2: Bạn suy nghĩ như thế nào để vận dụng các bước tổ chức dạy học vào một bài dạy được phân công? Kiểu dạy học và phương pháp bạn sẽ áp dụng là gì?

I. Các bước tổ chức dạy học:

Tạo tiền đề xuất phát, hướng đích – gợi động cơ, làm việc với nội dung

mới, củng cố bài học, kiểm tra – đánh giá, hướng dẫn công việc ở nhà. Để

có thể ận dụng một cách hiệu quả các bước tổ chức dạy học thì người thầy

giáo cần phải có sự chuẩn bị đầy đủ các mục sau:

Xác định đúng mục tiêu bài học, chuẩn kiến thức.

Các nội dung trọng tâm, điểm khó của bài.

Kiến thức , kỹ năng đã biết – tiên quyết đối với bài học

Kiến thức, kỹ năng có thể biết – liên quan đến bài học.

Chọn phương tiện dạy học thích hợp.

Việc thực hiện tốt các mục trên là yêu cầu tiên quyết để có thể tạo ra

một bài dạy hiệu quả. Trước tiên, ta cần xác định đúng mục tiêu bài học có

thể dựa vào sách giáo viên và khả năng thực tế của học sinh. Từ đó xác

7

định trọng tâm bài học phù hợp với mục tiêu. Dựa vào các nội dung trọng

tâm ta có thể chia bài dạy thành các hoạt động chính với phân lượng thời

gian phù hợp. Việc xác định đúng và đủ các kiến thức, kỹ năng đã biết và

có thể biết của học sinh về bài học là rất quan trọng, nó giúp người thầy

giáo tạo nên các cách đặt vấn đề dễ hiểu, dễ tiếp thu đối với học sinh.

Các bước tổ chức dạy học vào một bài dạy

― Tạo tiền đề xuất phát: là những hiểu biết và những điều kiện của người

học tại thời điểm xuất phát trong quá trình dạy học. Những điều kiện của

người học này rất đa dạng, không chỉ bao gồm tri thức, kĩ năng, kĩ xảo mà còn

cả thái độ, hành vi, thói quen, niềm tin cùng những đặc điểm nhân cách khác

nữa.

― Hướng đích, gợi động cơ: là làm cho các mục đích sư phạm của giáo

viên biến thành mục đích cá nhân của học sinh.

― Làm việc với nội dung mới:

† Thầy tạo những tình huống gợi ra những hoạt động tương thích với nội

dung và mục đích dạy học.

† Trò hoạt động tự giác, tích cực và sáng tạo, có sự giao lưu giữa các

thành viên trong tập thể.

† Thầy có tác dụng điều chỉnh, chẳng hạn giúp đỡ học sinh vượt qua khó

khăn bằng cách phân tích một hoạt động thành những thành phần đơn giản

hơn, hoặc cung cấp cho học sinh một số tri thức phương pháp,nói chung là

điều chỉnh mức độ khó khăn của nhiệm vụ dựa vào sự phân bậc hoạt động.

† Thầy giúp trò xác định lại những kiến thức đã đạt trong quá trình hoạt

động, đưa ra những bình luận cần thiết để học trò hiểu kiến thức đó một cách

sâu sắc, đầy đủ hơn.

― Củng cố: việc củng cố tri thức, kĩ năng một cách có định hướng và có

hệ thống mang lại ý nghĩa to lớn trong dạy học môn tin học. Trong môn tin

học, việc củng cố chỉ có thể thực hiện dựa vào những nội dung cụ thể, chủ yếu

là việc củng cố tri thức và kĩ năng, đào sâu kiến thức, ứng dụng thực tiễn, hệ

thống hóa và ôn tập.

― Kiểm tra và đánh giá: đối với giáo viên và học sinh, kiểm tra nhằm

cung cấp cho thầy và trò thông tin về kết quả dạy học, kèm theo sự đánh giá

đúng mức và công bằng của giáo viên và tập thể học sinh.

Hướng dẫn công việc ở nhà: hướng dẫn học lí thuyết, làm bài tập ở nhà, tham

khảo tài liệu, tư liệu, đọc sách, chuẩn bị cho bài học sau về kiến thức, dụng cụ

học tập,…

8

II. Kiểu dạy học và phương pháp dạy học. Kiểu dạy học: Kiểu dạy học nêu vấn đề.

― Kiểu dạy học nêu vấn đề là tập hợp nhiều PPDH cụ thể ng hình

thành và giải quyết vấn đề.

― Dạy học nêu vấn đề nằm trong hệ PPDH tích cực với quan điểm

học sinh là trung tâm của quá trình dạy học.

― Các PPDH như diễn giảng, đàm thoại, thí nghiệm,…theo kiểu

nêu vấn đề có hiệu quả mang lại sự hứng thú cho học sinh

chuẩn bị tiếp thu kiến thức mới, tăng cường năng lực hoạt động

độc lập, sáng tạo của chủ thể nhận thức.

Ưu điểm:

― Kiểu dạy học mang tính tích cực.

― Học sinh nắm vững tri thức, sáng tạo, linh hoạt.

― Học sinh nắm được phương pháp tự học.

― Học sinh phát triển được tư duy.

― Học sinh xây dựng được niềm tin về khả năng của mình.

Nhược điểm:

― Giáo viên tốn nhiều thời gian cho việc dạy học.

― Giáo viên cần nhiều điều kiện hỗ trợ (cơ sở vật chất, phương

tiện).

― Không phải lúc nào cũng áp dụng được (điều kiện để thực

hiện).

Phương pháp dạy học: Dạy học Tích cực

― Khai thác động lực học tập trong bản thân mỗi người học để

phát triển chính họ. Đây là một mục tiêu tốt đẹp, nếu khai thác

tốt động lực này thì hiệu quả của việc học tập là hiển nhiên.

― Coi trọng lợi ích và nhu cầu của người học.

― Tạo khả năng để người học thích ứng tốt với đời sống xã hội

sau này.

9

Chủ đề 2 Các phương pháp dạy học truyền thống

2.1: Thế nào là dạy học dùng lời nói (Talk teaching)?

Dạy học dùng lời là một trong những nhóm phương pháp dạy học truyền

thống. Nhóm phương pháp này bao gồm các phương pháp như: diễn

giảng, thuyết trình, đàm thoại (vấn đáp, vấn đáp gợi mở)…

Dạy học dùng lời là nhóm phương pháp thông dụng nhất (trung bình

chiếm 60% số lượng các bài học của một môn học/ học phần)

Phương pháp dạy học dùng lới chủ yếu áp dụng trong kiểu dạy học

thông báo. Bản chất của kiểu dạy học là giáo viên giảng giải – minh họa

kiến thức và cách thức hành động cho học sinh, còn học sinh chỉ tiếp

thu, thái hiện theo các thao tác mẫu. Giáo viên sẽ nghiên cứu nội dung

kiến thức, sau đó bằng phương pháp dùng lời truyền đạt thông tin đến

cho học sinh và học sẽ sẽ học bài ghi được trên lớp.

Có thể thấy, dạy học dùng lời là phương pháp phổ biến và là phương

pháp cung cấp kiến thức trực tiếp đến học sinh. Và dạy học dùng lới có

thành công hay không hoàn toàn phụ thuộc vào năng lực của người giáo

viên. Vì vậy khi sử dụng phương pháp này, người giáo viên luôn phải tự

mình trả lời các câu hỏi dạy ai, dạy cái gì và dạy như thế nào? Để làm

được điều này người giáo viên cần chuẩn bị cho mình một hồ sơ bài dạy

kĩ lưỡng. Việc dạy học dùng lời chủ yếu dựa trên sự giải thích và minh

họa. Để bài dạy hiểu quả và hấp dẫn, người giáo viên cần phải giải

thích sao cho dễ hiểu và dễ nhớ; minh họa bằng những phương pháp

phù hợp để học sinh tiếp thu được vấn đề.

Dạy học dùng lời là một phương pháp mà người giáo viên giữ vai trò

trung tâm (teacher – centred). Cho nên có những ưu và nhược điêm

riêng biệt:

Ưu điểm:

Truyền đạt được một lượng lớn thông tin trong thời gian ngắn.

Người giáo viên có thể chắc lọc vấn đề cần truyền đạt sao cho

phù hợp nhất với trình độ tiếp thu của học sinh.

Cần ít sử chuận bị về mặt trang thiết bị

Có thể tạo cảm hứng học tập cho học sinh.

Khuyết điểm:

10

Không nhận được thông tin phản hồi trong quá trình dạy – khó

xác định được học sinh có nắm bắt được vấn đề hay không.

Có thể tạo ra sự nhàm chán.

Độ tập trung chú ý vào bài học của học sinh sẽ giảm dần theo

thời gian học.

Không tạo ra được tính tích cực ở học sinh.

2.2: Nghệ thuật của sự diễn giải(The art of explaining) là gì? Ý nghĩa của nó trong dạy học?

Diễn giải là phương pháp dạy học bằng việc dùng những luận cứ, số

liệu để chứng minh một sự kiện, hiện tượng, quy tắc, định lý, định luật,

công thức, nguyên tắc trong các môn học.Diễn giải chứa đựng các yếu

tố phán đoán, suy lý nên có nhiều khả năng phát triển tư duy logic của

học sinh.

Diễn giải là phương pháp dạy học thông dụng nhất, nhưng không phải

lúc nào cũng là hiệu quả nhất. Giảng viên dùng lời nói cùng với các

phương tiện kỹ thuật thông tin, nghe nhìn như: Bảng – phấn, văn bản in,

overhead transparencies, video/film, máy tính,… để diễn giảng cho

người học nghe, phát hiện và hiểu các khái niệm, hiện tượng, qui luật,

nguyên lý của các quá trình.

Nghệ thuật của sự diễn giải có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong dạy

học – đặc biệt là dạy học dùng lời. Một giáo viên khi diễn giải – giải

thích một vấn đề tốt thì cần làm rõ 2 điều cốt lõi. Thứ nhất là làm cho

vấn đề đó trở nên dễ hiểu. Thứ hai là làm cho vấn đề đó trở nên dễ dàng

ghi nhớ đối với học sinh.

Nghệ thuật của sự giải thích

Làm cho nó dễ hiểu

Dựa trên kiến thức

Sử dụng câu hỏiĐại diện trực

quanGiới thiệu cụ

thể

Làm cho nó dễ nhớ

Đơn giảnTập trung vào

điểm chínhTrình bày cấu

trúc

11

Để một vấn đề trở nên dễ hiểu (Make it to understandable). Giáo

viên cần dựa trên những nguyên tắc sau đây để giải thích:

Giải thích dựa trên kiến thức nền sẵn còn của học sinh(Base

on prior knowledge). Có nghĩa là việc giải thích và hình thành

một kí năng mới phải bắt nguồn từ những kĩ năng, kiến thức và

những kinh nghiệm đã biết của học sinh. Giáo viên cần dẫn dắt

học sinh đi từ cái đã biết đến cái chưa biết và cần tìm hiểu.

Sử dụng câu hỏi để dẫn dắt vấn đề (Use Questioning): Đặc câu

hỏi giúp học sinh hình thành vấn đề và nghĩ về nó. Khi giáo viên

giải thích làm sáng tỏ vấn đó thì học sinh sẽ dễ hiểu hơn.

Biễu diễn kiến thức trực quan (Visual representation): Việc giải

thích cần logic và đầy đủ, vì vậy giải thích theo những sơ đồ, dàn

ý sẽ giúp học sinh có cái nhìn tổng quan về vấn đề cần học. Hệ

thống các sơ đồ thường dùng để hệ thống kiến thức theo sự phân

bậc các ý như sơ đồ tư duy, sơ đồ cây…

Giải thích dựa trên những vấn đề cụ thể (Intruction from

concrete): cố thể giải thích, giới thiệu vấn đề dựa trên những ví

dụ cụ thể đề từ đó học sinh khái quát và hiểu những vấn đề tổng

quát.

Để vấn đề giải thích dễ ghi nhớ đối với học sinh (Make it easy to

remember). Giáo viên cần dựa trên các nguyên tắc:

Giải thích vấn đề theo cách đơn giản nhất ( Simplify): cần giải

thích vấn đề một cách đơn giản nhất để học sinh nắm được những

điều cốt lõi, sau đó mới mở rộng giải thích những vấn đề phức

tạp.

Tập trung giải thích những điểm quan trọng (Focus on key points):

tập trung giải thích những vấn đề cốt lõi, vì những vấn đề này quan

trong nếu học sinh hiểu được những vấn đề cốt lõi thì có thể hiểu được

12

những vấn đề xung quanh.

Ưu điểm của phương pháp diễn giảng:

- Chủ động trong tiến trình đào tạo: tập trung vào chủ điểm, kiểm soát

được nội dung và thứ tự thông tin truyền đạt trong thời gian định trước;

- Truyền đạt được khối lượng lớn kiến thức trong một thời gian gới

hạn;

- Phù hợp với số đông người học, thiếu trường lớp, thiếu phương

tiện.

Nhược điểm của phương pháp diễn giảng:

+ Chỉ có thông tin một chiều, người học bị động;

+ Khó nắm được hiệu quả của bài giảng, người học dễ bị “ù lỳ” khi

nghe quá lâu;

+ Không phù họp với đào tạo kỹ năng. - Để có bài giảng hiệu quả cao,

giảng viên cân phải:

+ Làm cho người học nắm được mục tiêu và yêu cầu của bài giảng

+ Chủ điểm và ngôn ngữ diễn giảng phải phù hợp với trình độ người

học;

+ Phải rất chú ý đến mở đầu và tóm tắt bài giảng;

+ Tốc độ phải phù hợp với người nghe;

+ Người học phải được nhìn thấy và nghe thấy người giảng rõ ràng;

+ Người dạy phải nhạy bén với thái độ tiếp thu của người học;

+ Cần thường xuyên dùng câu hỏi để kiểm tra sự hiểu bài của người

nghe giảng.

2.3: Nghệ thuật của sự trình bày(The art of showing) là gì? Ý nghĩa của nó trong dạy học? Nghệ thuật của sự trình bày (The art of showing) là việc giáo viên sử

dụng những phương pháp minh họa (demostration) để giúp học sinh

học bằng cách “bắt chước” theo sự minh họa của giáo viên từ đó dần

dần hình thành kĩ năng cho mình.

Việc trình bày hay minh họa một vấn đế là một trong những điều mà

người học cần – đáp ứng được nhu cầu cần được trình bày minh họa

(doing –detail ) trong thuật ngữ “Educare?”. Trong quá trình thực hiện

(Execution) – giáo viên cần giải thích mục địch của các bước, tại sao

phải thực hiện bước này, chúng ta cần lưu ý gì khi thực hiện…

13

Có 2 phương pháp khác nhau để trình bày – minh họa một vấn

đề:

Phương pháp dùng để trình bày các vấn đề liên quan đến kỹ

năng thao tác (Demostrating a physical skill or ability) – giáo

viên cần sử dụng phương pháp này để minh họa các vấn đề liên

quan đến kĩ năng vận động hoặc với đặc trưng môn tin học là các

kĩ năng thực hành thao tác với máy tính và các phần mềm. Để

việc minh họa đạt hiểu quả cao, giáo viên cần có sự chuẩn bị lớp

học, sắp xếp chỗ ngồi cho các học sinh để các em dễ dàng quan

sát được thao tác của giáo viên. Một vài kĩ thuật chúng ta có thể

sử dụng để minh họa các thao tác vận động:

Minh họa không giải thích (Silent demostration): với

phương pháp này, giáo viên sẽ thao tác và yêu cầu học sinh

xem xét cẩn thận mà không hỏi giải thích cho học sinh. Sau

đó giáo viên sẽ vấn đáp với học sinh giáo viên đã làm gì và tại

sao cần phải làm vậy. Từ đó tạo động cơ hình thành và ghi

nhớ vấn đề cho học sinh.

Minh họa những vấn đề sai và học sinh cần tránh thực hiện

( The ‘how not to do it’ demonstration): Việc học những sai

lầm và tránh thực hiện là điều cần thiết. Phương pháp này hỗ

trợ giáo viên làm điều đó. Giáo viên minh họa những thao tác

sai mà học sinh thường mắc phải, nhấn mạnh học sinh cần

tránh.

Minh họa theo phương pháp thử sai (The Socratic

demostration): Đặt mục đích của vấn đề cần thực hiện ngay từ

đầu, yêu cầu học sinh nêu các bước và thực hiện theo phát

biểu của các em. Nếu việc minh họa thất bại – không đạt được

mục đích ban đầu. Giáo viên sẽ đặt vấn đề tại sao tiến trình

thất bại và hướng dẫn các em quy trình thực hiện đúng.

Học sinh là người thực hiện việc minh họa (The student

demostration): thay vì mình là người minh họa vấn đề cần

giải thích, giáo viên sẽ gọi một học sinh lên làm mẫu cho các

bạn quan sát. Việc lựa chọn học sinh có thể ngẫu nhiên, nhưng

giáo viên cần lưu ý chọn một học sinh không quá xuất sắc

cũng không quá tệ hại. Nếu học sinh quá xuất sắc, em sẽ làm

14

đúng các quy trình minh họa điều này làm giáo viên không thể

giải thích những vấn đề học sinh hay sai và mắc phải như mục

đích chủ quan ban đầu. Nếu học học sinh quá tệ hại, giáo viên

sẽ tiêu tốn nhiều thời gian để hướng dẫn em hoàn thành. Điều

này ảnh hưởng đến hiệu quả của tiết học.

Phương pháp dùng để trình bày các vấn đề liên quan đến khả

năng tư duy – hoạt động của trí tuệ (Demostrating an

intellectual skill or ability). Giáo viên sử dụng nhóm phương

pháo này để minh họa những vấn đề về tư duy như thuật toán,

cách thực hiện các câu lệnh lập trình và các khái niệm liên quan

trong tin học. Để hình thành được kĩ năng tư duy, giáo viên cần

minh họa cho các em thấy cần hiểu như thế nào và làm như thế

nào theo 2 cách:

Đưa ra mẫu cho học sinh (Showing by exemplar): đưa

ra cho học sinh những ví dụ minh họa đơn giản, giải

những bài tập mẫu…để học sinh bắt chước và làm theo

từ đó hiểu và vận dụng để giải những vấn đề tương tự

hoặc phức tạp hơn. Tuy nhiên cần lưu ý, khi đưa ra mẫu

cần đảm bảo cho học sinh hiểu điều đó được làm như

thế nào, vấn đề đó được giải quyết như thế nào? Học

sinh cần hiểu chứ không cần thực hiện rập khuôn.

Thực hiện thao tác minh họa (Showing by demonstrating): minh họa

những vấn đề liên quan đến tư duy có nghĩa là người giáo viên cần diễn

giải cách suy nghĩ, tư duy vấn đề như thế nào để học sinh nghĩ theo

cách mà người giáo viên nghĩ. Chẳng hạn khi minh họa các bước thực

hiện của thuật toán. Giáo viên cần nêu ra giải thích, minh họa cụ thể các

bước mà thuật toán thực hiện để học sinh có thể hiểu và sao đó tự tư

duy độc lập cho các thuật toán tiếp theo cũng như tạo ra các thuật toán

cho các bài toán khác.

15

Chủ đề 3 Một số kỹ thuật dạy học bộ môn

3.1: Làm thế nào để xây dựng một bài dạy có chất lượng? Các bước chuẩn bị kịch bản cho bài dạy là gì? Để xây dựng một bài dạy có chất lượng thì trước tiên giáo viên cần:

Các tiêu chí đánh giá một bài dạy có chất lượng: chuẩn kiến thức, tính

hấp dẫn của bài học, dựa trên tình huống vấn đề, công nghệ nâng cao

kết quả học tập.

Chuẩn kiến thức ( Bài học giúp học sinh đạt …)

Đạt / nâng cao được kiến thức hoặc kỹ năng theo mục tiêu

đặt ra.

Thực hành phương pháp / quy trình của môn học (tư duy lập

trình, phương pháp phân tích theo quy trình phần mềm)

Đạt / nâng cao kỹ năng thế kỉ 21 (giao tiếp, cộng tác, viết,

nói…)

Nâng cao năng lực với các kỹ năng xử lý thông tin trực

tuyến.

Nâng cao khả năng hiểu và sử dụng các thông tin định lượng

trong các bảng dữ liệu, biểu đồ hoặc biểu mẫu.

Thực hành các kỹ năng làm việc/ kỹ năng sống.

Nâng cao năng lực bằng các công nghệ khác nhau.

Tính hấp dẫn của bài học ( Học sinh có hài lòng với …)

Tham gia học tập chủ động.

Nhận thấy chủ đề hấp dẫn, hài hước hoặc tạo niềm say mê.

Được phép lựa chọn( chủ đề, hướng thực hiện )

Mang tính thử thách ( nhưng không quá sức học sinh)

Tạo ra một sản phẩm/ hoạt động có ích cho bản thân ở cuộc

sống.

Biết kết quả/ hoạt động của mình sẽ được đánh giá cao,

được sử dụng đúng, hay có ích cho người khác với cuộc

sống thực.

Nhận được phẩn hồi thực tế đối với chất lượng của công

việc của mình từ người có trách nhiệm hoặc chuyên gia

trong lĩnh vực đó.

Ứng dụng kinh nghiệm đã học vào thực tiễn.

Có giá trị, ý nghĩa đối với một người nào khác.

16

Dựa trên tình huống vấn đề ( học sinh có gắn kết được …)

Đưa ra một nhận xét hợp lí.

Giải quyết một vấn đề.

Đưa ra một quyết định hoặc một sự lựa chọn.

Lập một kế hoạch hành động.

Thuyết phục một người nào đó về vấn đề giải quyết.

Bảo vệ một ý kiến.

Giải thích một khái niệm / nguyên lý.

Làm rõ một tình huống rắc rối hoặc phức tạp.

Giải quyết một tình huống rắc rối hoặc phức tạp.

Công nghệ nâng cao kết quả học tập

Giúp cho học sinh tiếp cận thông tin chất lượng, các tài liệu

cơ bản hoặc các quan điểm mà các em chưa biết.

Cho phép học sinh tìm hiểu một khái niệm theo các cách mà

bình thường không thể có

Phân biệt việc học của học sinh với các nhu cầu khác.

Giúp học sinh hiểu được các khái niệm trừu tượng.

Tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào dự án, nghiên cứu

thực tế.

Giúp học sinh qui trình để giải quyết vấn đề.

Khuyến khích học sinh tham gia một cách dân chủ.

Các bước chuẩn bị kịch bản cho bài dạy:

Giới thiệu tổng quan về chương trình và bài học

Bài học thuộc chương trình lớp mấy, chương nào , mục

tiêu chung của khối lớp và chương.

Những bài học liên quan đến bài học đang xây dựng.

Giả định và chuẩn bị của giáo viên, hệ thống kiến thức của

học sinh.

Môi trường, cơ sở vật chất, học sinh.

Kế hoạch giảng dạy, những dự kiến học tập cho học sinh.

Xác định bài học

Xác định mục tiêu bài dạy.

Xác định nội dung trọng tâm và điểm khó của bài.

Xây dựng các hoạt động của bài học.

17

Nội dung, thời gian và mục tiêu của từng hoạt động cụ

thể.

Những hoạt động nào trọng tâm và những hoạt động nào

cơ bản.

Các công nghệ sử dụng tích hợp trong bài dạy.

3.2: Kích thích động cơ của người học bằng việc mở đầu bài dạy như thế nào? Sự tập trung chú ý của học sinh chủ yếu tăng dần và đạt đỉnh cao trong

20 phút đầu tiên của tiết dạy. Vì vậy tạo sự vui thích, sự tập trung chú ý

cũng như động cơ học tập khi bắt đầu một bài dạy hay một tiết dạy là

điều quan trọng.

Khi mở đầu một bài dạy, giáo viên cần lưu ý những yêu tố sau:

Gây sự chú ý ở học sinh – Get attention: Giáo viên có thể gây

sự chú ý bằng việc chào hỏi, kể chuyện, cho học sinh xem vật

thật – mô hình hoặc đưa ra các câu hỏi thử thách.

Liên hệ với kinh nghiệm thực tiễn – Link with expericences:

Giáo viên liên hệ giới thiệu những kiến thức liên quan đã biết

hoặc đã học của học sinh để dẫn dắt học sinh khi bắt đầu bài

học. Kiến thức này có thể là những kinh nghiệm mà các em đã

trải nghiệp từ thực tiễn đời sống hằng ngày.

Kết quả cần đạt được – Outcomes: Giáo viên cung cấp một cái

nhìn tổng quan – phát biểu một cách rõ ràng, ngắn gọn mục tiêu

bài học cho học sinh.

Cấu trúc của bài học – Structures: Giới thiệu tổng quan, liệt

kê những nội dung chính của bài học hoặc các câu hỏi cần giải

quyết trong bài học.

Tạo hứng thú cho người học – Stimulation: tạo ra môi trường

thoái mái, thân thiện trong lớp học để học sinh cở mở và tích

cực hơn trong tiết học.

Để việc mở đầu bài dạy kích thích được động cơ của người học, giáo

viên cần phối hợp linh động, sáng tạo những yếu tố trên sao cho tạo

được tình huống có vấn đề! Tình huống có vấn đề thường được dẫn dắt

từ những kinh nghiệm, kiến thức đã biết của học sinh từ đó dẫn dắt học

sinh đế kiến thức chưa biết? Đặt ra những vấn đề cần giải quyết cho các

18

em? Buộc các em phải tập trung suy nghĩ, tập trung nghe giảng kiến

thức mới để giải quyết vấn đề đặt ra. Qua đó biến mục tiêu dạy học của

thầy thành mục đích học tập của trò.

3.3: Các tiêu chí để trở thành người giáo viên tốt là gì? Các tiêu chí:

Phải yêu nghề

Có đầy đủ kiến thức chuyên môn

Phải có trách nhiệm cao trong việc giàng dạy

Phải yêu học sinh

Để trở thành một giáo viên tốt bạn phải:

Kiến thức chuyên môn vững vàng và đam mê công việc giảng dạy.

Vận dụng sáng tạo, phù hợp các phương pháp dạy học cho từng bài dạy

Có khả năng soạn và tạo ra những bài dạy có chất lượng. Những bài dạy

này phải hấp dẫn và hiệu quả với học sinh.

Thành thạo các ứng dụng công nghệ, có khả năng vận dụng thích hợp

vào bài học để tạo nên sự hấp dẫn cho bài dạy.

Có khả năng cải tiến bài dạy càng ngày càng tốt hơn.

Có khả năng diễn giảng, thuyết trình giải thích và minh họa tốt.

Có khả năng giải quyết vấn đề tốt và làm chủ được các tình huống sư

phạm.

Có khả năng điều khiển và quản lý được học sinh và lớp học. Đưa ra

được các quy định tổ chức lớp học.

Luôn tự học tập và hoàn thiện bản thân về kĩ năng chuyên môn cũng

như phẩm chất nghề nghiệp.

Có khả năng giao tiếp tốt, tạo mối quan hệ tốt giữa thầy và trò từ đó tạo

ra thiện cảm và hứng thú học tập nơi học sinh. Tạo môi trường học tập

thân thiện và cở mở.

19

Ta i liệ u tham kha o [1] Giáo trình Phương pháp dạy học bộ môn Tin học - Trần Văn Hạo, Lê Đức Long - 2007 [2] Teaching Today A Practical Guide 4th Ed (Geoff Petty, 2010)

Tp Hồ Chí Minh, Ngày 24/03/2014