Dług publiczny
description
Transcript of Dług publiczny
Dług publiczny
Wykład #3
Struktura:
Podstawowe definicje, Kształtowanie się długu publicznego w
Polsce, Efekty zaciągania długu zewnętrznego
w bilansie oszczędności i inwestycji, Dynamiczne cechy długu
zewnętrznego , Ograniczenie budżetowe państwa
3-1 Podstawowe definicje
Dług publiczny jest to: zakumulowana wielkość pożyczek
(Samuelson i Nordhaus 1995, p. 541); wielkość oprocentowanych zobowiązań
państwa wobec społeczeństwa (Barro 1997, s. 399);
suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych albo zadłużenie państwa (Begg et al. 2007, s. 75, 91).
Dług publiczny stawia kilku problematów:
dług zewnętrzny a dług wewnętrzny
utrata efektywności wypieranie kapitału
Zmiana długu rządowego w danym roku równa się deficytowi budżetowemu:
gdzie Bt i Bt 1 ─ wielkość długu rządowego w latach t i t1, Gt ─ wydatki budżetowe, Tt ─ przyhody do budżetu.
,1 tttt TGBB
3-2 Kształtowanie się długu publicznego w Polsce
Polska: dług publiczny (% PKB), 1994-2005 rr.Źródlo: OECD
0
10
20
30
40
50
60
70
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
Zewnetrzny
Wewnetrzny
W 2005 roku minister finansów Mirosław Gronicki: w 2007 r. dług spadnie poniżej 45,5% PKB
0
100
200
300
400
500
600
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Polska: dług publiczny (mld zł), 2000─07 rr.Źródlo: Dziennik, 28.02.07
Rzeczpospolita, 21-02-2009
0
50
100
150
200
250
300
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
Polska: dług zewnętrzny (bn USD), 1999-2008 rr.Źrodło: World Bank
Polska: struktura długu zewnętrznego (bn USD), 1999-2008 rr. Źródlo: World Bank
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
Rzad
Sektor bankowy
Przedsiebiorstwa
Rekord zadłużenia pobity
Mirosław Kuk 21-02-2009 (Rzeczpospolita)
Dług skarbu państwa na koniec 2008 roku wyniósł 570 mld ZŁ. W ciągu roku wzrósł o 70 mld zł. To największy skok od dekady. Wszystkiemu winien słaby złoty
5
15
25
35
45
55
65
75
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Slow enia RumuniaPolska CzechyWęgry Słow acja
Kraje Europy Wschodniej: dług publiczny (% PKB), 2000─07 rr.Źródło: Eurostat
Deficyt budżetowy (% PKB)
Polska: wydatki budżetu na spłatę długu, 2005─09 rr. Źródlo: Dziennik, 28.02.07
0
5
10
15
20
25
30
35
2005
2006
2007
2008
2009
0
200
400
600
800
1000
2005
2006
2007
2008
2009
a) mld zł; b) na jednego mieszkańca (zł);
Minister finansów Jacek Rostowski: do 2011 obniżenie długu publicznego o 4-7 pkt proc. ( PAP, 2007-11-24)
Sześć priorytetów w polityce budżetowej, ograniczenie długu publicznego, przeznaczenie większych środków na edukację i budowę dróg, przyspieszenie prywatyzacji, obniżenie długu publicznego o 0,5-1 pkt. proc. Rocznie, uproszczenie systemu podatkowego.
Ograniczenie długu publicznego w relacji do PKB ma takie cele:
osiągnięcie "stanu bliskiego pełnej równowadze budżetowej". mniejsze koszty obsługi długu dla budżetu, a środki publiczne
będą mogły być używane do innych celów. zharmonizowanie planowanego salda budżetu z cyklami
koniunkturalnymi i "elastyczne reagowanie budżetu na wstrząsy zewnętrzne“ (w okresach gorszej koniunktury gorsze saldo nie prowadzi do obniżenia wiarygodności, a ułatwia wychodzenie z fazy spowolnienia gospodarczego).
"Niski dług publiczny to większe inwestycje i wzrost dzięki większemu zaufaniu inwestorów"
Unijny Pakt Stabilizacji i Wzrostu
Unijny Pakt Stabilizacji i Wzrostu (PSW) pod groźbą kar określa dopuszczalny poziom deficytu budżetowego (3% PKB) i długu publicznego (60% PKB) w państwach strefy euro.
0
10
20
30
40
50
60
Wło
chy
Gre
cja
Bel
gija
Nie
mcy
Fran
cja
Aus
tria
Hol
andi
a
W. B
ryta
nia
Szw
ecja
His
zpan
ia
Finl
andi
a
Dan
ia
Irlan
dia
0
20
40
60
80
100
120Przy chody Dług
Przychody budżetu i dług publiczny krajów UE (% PKB), 2007 r. Źródlo: Eurostat
Przychody budżetu i dług publiczny krajów UE27 (% PKB), 2001─07 r.
43
43,5
44
44,5
452
00
1
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
56
57
58
59
60
61
62
63Przy chody
Dług
Zmiany w PSW, proponowane przez
Luksemburg na żądanie Francji i Niemiec:
zmiana definicji tzw. ważnych czynników, które usprawiedliwiają deficyt budżetowy przekraczający 3% PKB. Chodzi o "wydatki związane z reformami strukturalnymi, w tym zwłaszcza emerytalną i zdrowotną". Kraj o wysokim wzroście gospodarczym i niewielkim długu publicznym mógłby mieć średniookresowo - czyli w ciągu czterech lat - deficyt do 4% PKB;
powrót do budżetowej równowagi mogłby trwać dłużej niż rok, jak było do tej pory (cięcia deficytu w latach dobrej koniunktury o nawet więcej niż 0,5% rocznie);
inaczej zdefiniowano tzw. ciężkie warunki gospodarcze. Dotąd przyjmowano co najmniej 2-proc. ujemny wzrost gospodarczy. Według propozycji Luksemburga ma być to każdy ujemny wzrost.
Do „innych ważnych czynników” Luksemburg proponuje zaliczyć (poza wydatkami na
reformę emerytalną):
niekorzystny kurs wymiany euro, wzrost wydatków na badania naukowe i
rozwój (postulat Paryża), inne wydatki związane z reformami
strukturalnymi.
Pozytywne skutki nadwyżki budżetowej w
Kanadzie teraz pozwalają:
1) wsparcie reformy emerytalnej albo
2) użycie „broni podatkowej” w przypadku nadmiernego wzmocnienia kanadyskiego dolara (Raczko 2005).
Dług publiczny Kanady został zredukowany z poziomu przekracającego 80% PKB w 1998 r. do poniżej 50% PKB w 2004 r.
3-3 Efekty zaciągania długu zewnętrznego w bilansie oszczędności i inwestycji
Pożyczki z zagranicy w bieżącym okresie czasu:
gdzie r* światowa stopa procentowa, Bt-1 zadłużenie w poprzednim okresie czasu,
CAt-1 bilans obrotów bieżących w poprzednim okresie czasu.
),,( 11*
ttt CABrrfSf
Wzrost długu zewnętrznego w prywatnym sektorze
r
I0,S0
Sd0
A
B
I,S
r1
r0
I1
Sd0+Sf0
S1
I
Zaciąganie długu dla finansowania deficytu budżetowego
r
I0,S0
Sd0
A
B
I,S
r1
r0
I1
Sd0+Sf0 Sd1
S1 S3
I
D r3
I3
r
I0,S0
Sd0
A
B
I,S
r1
r0
C
I2 I1
Sd0+Sf0 Sd0+Sf1
r2
S1 S2 S3
I
Obsługa długu zewnętrznego
3-4 Dynamiczne cechy długu zewnętrznego
Przyjmując, że ujemny bilans obrotów bieżących odzwierciedla wzrost długu zewnętrznego, otrzymujemy:
gdzie — zmiana długu zewnętrznego w czasie;
Х і М — odpowiednio wolumen eksportu i importu;r* — koszty obsługi długu zewnętrznego. Zwiększenie długu zewnętrznego występuje wskutek
wzrostu kosztów obsługi długu zewnętrznego podczas podwyżki stopy procentowej, zwiększenia importu albo zmniejszenia eksportu.
dtdDD /
,* XMDrD
W równowadze:
gdzie g — tempo wzrostu poszczególnych wskaźników.
Przyjmując
otrzymujemy:
albo
,000
gteM
M
X
X
D
D
,/)(/ gDgedteddtdDD gtgt
XMDrgD *
.)( * XMDrg
Równoważna relacja “dług zewnętrzny/eksport” jest taka:
gdzie
Jest widoczne, że przyśpieszony wzrost eksportu w odniesieniu do importu obniża relację D/X.
,*rg
a
X
D
./)( XXMa
3-5 Ograniczenie budżetowe państwa
Ograniczenie budżetowe stanowi:
gdzie ─ koszt obsługi długu państwowego.
Równanie dla dochodu:
GrB
,GrBTG
*
*
,,),(,, YYP
EPCArTYIG
P
BMrTYCY
G
Model w postaci macierzy zapisze się tak:
dr
dYICCAC rrYY
10
1
TdG
dYCAdPdECAdPCACdBdMCdTICdGYqqM
GMYY
***)()()()(
Wpływ dT na dY stanowi:
11
)(1 rrYY ICIC
dT
dY
))()((11
rrYYYY
ICICCAC
Wpływ dT na dr stanowi:
110
)(11
YYYY ICCAC
dT
dr
Sposoby zmniejszenia długu publicznego (Burda i Wyplosz 2000, s. 489):
Zmniejszenie deficytu budżetowego Seniorat i podatek inflacyjny Zwloka w splacie długu
Ograniczenia polityki fiskalnej (Begg et al. 2007, s. 90):
Opóźnienia czasowe. Niepewność.
nie wiadomo dokładnie, jaka jest wartość podstawowych wielkości w gospodarce, np. mnożnika fiskalnego;
rząd musi prognozować wielkość popytu agregowanego w momencie, kiedy w pełni ujawnia się efekty tej polityki.
Efekty pobudzone w popycie autonomiczmym.