Zastosowanie excela w pracy analityka finansowego specjalisty ds controllingu i analityka sprzedazy
DLA STUDENTÓW IV ROKU KIERUNKU ANALITYKA...
Transcript of DLA STUDENTÓW IV ROKU KIERUNKU ANALITYKA...
1
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
DLA STUDENTÓW IV ROKU
KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA
Rok akademicki 2020/2021
2
WSTĘP
Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy IV roku studiów na
Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Zgodnie z programem ministerialnym, studentów IV roku obowiązują następujące
przedmioty: Biochemia Kliniczna; Diagnostyka molekularna; Farmakologia; Hematologia
laboratoryjna; Praktyczna nauka zawodu; Praktyki zawodowe; Propedeutyka medycyny
z elementami interny; Terapia monitorowania; Toksykologia i diagnostyka
toksykologiczna; Toksykologia środowiskowa i genotoksykologia.
Oddany do użytku studentów IV roku Przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia
organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych przedmiotów, cele
i formy nauczania, regulaminy oraz piśmiennictwo w zakresie podręczników i czasopism
naukowych.
Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom IV roku w poznaniu ich obowiązków
i warunków studiowania.
Przewodniczącą Rady Pedagogicznej IV roku studiów jest Dr Agnieszka Dominiak
z Zakładu Biochemii i Farmakogenomiki..
Dziekan Wydziału Farmaceutycznego
dr hab. n. farm. Joanna Kolmas
3
Spis treści:
Wstęp……………………………………………………………………………………………………………………..………… 2
Władze Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego…………………………………………..……………… 4
Dziekanat Wydziału Farmaceutycznego……………………………………………………………..……………… 5
Biochemia kliniczna………………………….…………………………..……………………………..…………………… 6
Diagnostyka molekularna………………………………………………………………………..………………….……. 9
Farmakologia………………………………………………………………………..…………….………………..…………. 12
Hematologia laboratoryjna……………………………………………………….……………………………….……. 15
Praktyczna nauka zawodu………………………………………………………..………………………….…………. 21
Praktyki zawodowe………………………………………….…………………………………………….……………….. 24
Propedeutyka medycyny z elementami interny……………………………………………………………… 26
Terapia monitorowania………………………………………………………………………………..…………………. 29
Toksykologia i diagnostyka toksykologiczna…………………………………………………………………… 32
Toksykologia środowiskowa i genotoksykologia…………………………………………..……………….. 34
4
WŁADZE
WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
REKTOR
prof. dr hab. ZBIGNIEW GACIONG
Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia
prof. dr hab. Marek Kuch
Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii
prof. dr hab. Piotr Pruszczyk
Prorektor ds. Klinicznych i Inwestycji
prof. dr hab. Wojciech Lisik
Prorektor ds. Personalnych i Organizacyjnych
prof. dr hab. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska
Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju
prof. dr hab. Paweł Włodarski
DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
dr hab. n. farm. JOANNA KOLMAS
Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego
dr hab. Agnieszka Bazylko
Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego
dr hab. n. farm. Piotr Luliński
5
DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Adres: ul. Żwirki i Wigury 81
02-091 Warszawa
Pokój 12, parter
Telefon: 22 57 20 779
22 57 20 790
E-mail: [email protected]
Godziny przyjęć interesantów Poniedziałek: 10.00-14.00
Wtorek: 10.00-14.00
Środa: 10.00-14.00
Czwartek: 10.00-14.00
Dyżur Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. Agnieszka Bazylko Poniedziałek
Godzina 12:00 - 14:00
Środa
Godzina 10:00 - 12:00
Uprzejmie prosimy o wcześniejsze wysłanie wiadomości
na adres [email protected] celem potwierdzenia spotkania.
6
BIOCHEMIA KLINICZNA
Zakład Chemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej WUM
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax. (022) 5720 735
Kierownik Zakładu: dr hab. Grażyna Sygitowicz
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr hab. Grażyna Sygitowicz
Miejsce i wymiar zajęć z biochemii klinicznej:
Zajęcia obejmują 120 godzin,
w tym: 40 godzin wykładów
60 godzin seminariów
20 godzin ćwiczeń.
Punkty ECTS: 9
W roku akademickim 2020/2021 – wykłady, seminaria i ćwiczenia będą odbywały się
w salach wykładowych gmachu Wydziału Farmaceutycznego WUM, przy ul. Banacha 1.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU: Celem nauczania biochemii klinicznej jest nabycie umiejętności posługiwania się
wiedzą z zakresu przemian biochemicznych, zachodzących w żywym organizmie.
Wykształcenie umiejętności rozumienia zależności pomiędzy zaburzeniami metabolizmu
a jednostką chorobową oraz wynikiem badania laboratoryjnego. Kształtowanie umiejętności
dyskusji nad uzyskanymi wynikami laboratoryjnymi, popartą argumentacją merytoryczną
z zakresu nabytej wiedzy. Zagadnienia wchodzące w zakres biochemii klinicznej są ściśle
powiązane z zagadnieniami prezentowanymi w ramach chemii klinicznej oraz stanowią
wprowadzenie do zagadnień z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.
PROGRAM NAUCZANIA: Tematyka wykładów:
• Biochemia śródbłonka naczyniowego
• Patogeneza miażdżycy
• Kliniczne powikłania miażdżycy
• Mechanizmy niewydolności mięśnia sercowego
• Mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego
• Biochemia hemostazy naczyniowej
• Biochemia nowotworów
• Mechanizmy sprzątania komórkowego. Sepsa
• Gospodarka hormonalna – mechanizmy regulacyjne
• Zaburzenia czynności gruczołu tarczowego
• Zaburzenia czynności kory nadnerczy
• Biochemia skurczu mięśni, tkanki kostnej
• Gospodarka mineralna organizmu – mechanizmy regulujące gospodarkę wapniową,
fosforanową i magnezową
• Odrębności biochemiczne i diagnostyczne wieku dziecięcego i podeszłego
7
Tematyka seminariów:
• Biochemia i terapia schorzeń układu moczowego
• Biochemia i terapia zaburzeń czynności wątroby
• Biochemia i terapia zaburzeń czynności trzustki
• Równowaga kwasowo-zasadowa
• Równowaga wodno-elektrolitowa
• Rola biochemicznych markerów nowotworowych
• Zasady pobierania, transportu oraz przechowywania materiału do badań
endokrynologicznych
• Wpływ czynników fizjologicznych oraz testów dynamicznych na wyniki oznaczeń
hormonalnych
• Zaburzenia czynności rdzenia nadnerczy
• Zaburzenia wydzielania hormonów płciowych
• Hormony przewodu pokarmowego
• Hormony wydzielane przez szyszynkę, przytarczyce
• Hormony wydzielane przez kardiomiocyty i adipocyty
Tematyka ćwiczeń:
Prezentacja przypadków klinicznych, z uwzględnieniem podstawowego i rozszerzonego
panelu badań laboratoryjnych.
METODY ORGANIZACJI PRACY I FORMY KONTROLI: Zajęcia (wykłady, seminaria i ćwiczenia) odbywają się w semestrze zimowym.
Wykłady są prowadzone dla całego roku, seminaria w grupach około 20-to osobowych, zaś
ćwiczenia laboratoryjne w grupach ćwiczeniowych liczących około 10 studentów.
W ramach przedmiotu Biochemia kliniczna są przewidziane dwa kolokwia z materiału
wykładowego oraz seminaryjnego (w formie testowej). Warunkiem zaliczenia kolokwiów jest
uzyskanie minimum 60% poprawnych odpowiedzi w teście jedno- oraz wielokrotnego wyboru.
Dopuszczenie do końcowego egzaminu testowego z przedmiotu Biochemia kliniczna:
1. Zaliczenie 2 kolokwiów testowych,
2. Aktywne uczestnictwo na seminariach i ćwiczeniach,
3. Przygotowanie ustnej prezentacji z wybranego zagadnienia.
Egzamin testowy: uzyskanie 60% poprawnych odpowiedzi w teście jedno- oraz
wielokrotnego wyboru.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu Biochemia kliniczna jest pozytywny wynik
z obydwu kolokwiów testowych, obecność na wszystkich zajęciach i aktywny udział
w zajęciach, przygotowanie ustnej prezentacji z wybranego zagadnienia oraz pozytywny wynik
egzaminu testowego z Biochemii klinicznej w zimowej sesji egzaminacyjnej.
LITERATURA: Piśmiennictwo podstawowe:
1. Sitkiewicz D. (red.): Patobiochemia – pytania, odpowiedzi i komentarze. MedPharm,
Polska 2019.
8
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami
biochemii klinicznej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2017.
3. Solnica B. (red.): Diagnostyka Laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2014.
4. Woźniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.
5. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna. PERSEUSZ,
Sopot 1996.
6. Otto Buczkowska E. (red.): Podstawy endokrynologii. Wydawnictwo Medyczne Urban &
Partner, Wrocław.
7. Tomaszewski J.J.: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2001.
8. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa 2011.
Piśmiennictwo uzupełniające:
1. Diagnostyka Laboratoryjna – czasopismo wydawane przez PTDL.
2. Badanie i Diagnoza – czasopismo wydawane przez Fundację Diagnostyki Laboratoryjnej
DiagLab.
3. Diagnosta Laboratoryjny – czasopismo wydawane przez KIDL.
4. Aktualna literatura polska i zagraniczna w zakresie omawianych zagadnień z ostatnich
2-3 lat.
9
DIAGNOSTYKA MOLEKULARNA
Zakład Biochemii i Farmakogenomiki
Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./faks: (+48 22) 572 07 35
Kierownik Katedry/Zakładu:
prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek, środa godz. 10.00 – 12.00
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:
dr hab. Małgorzata Wrzosek
Liczba godzin ogółem – 34,
w tym wykłady 4 godzin, seminaria - 10 godz. oraz ćwiczenia – 20 godz.
Miejsce odbywania zajęć: Wydział Farmaceutyczny
– sale wykładowa i ćwiczeniowa (zgodnie z planem)
Zajęcia prowadzone będą we współpracy z Zakładem Cytogenetyki Instytutu Matki i
Dziecka w Warszawie
Punkty ECTS – 3
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PPRZEDMIOTU
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z najnowszymi danymi na temat
wykorzystania markerów genetycznych w praktyce oraz wykształcenie umiejętności posługiwania się
markerami genetycznymi i korzystania z nowych danych naukowych określających ich użyteczność w
praktyce klinicznej; kształtowanie zdolności do rozwiązywania problemów w oparciu o nowoczesne
narzędzia badawcze z zakresu genomiki; kształtowanie umiejętności interpretacji nowych danych z
zakresu badań genetycznych i genomicznych;
WYMAGANIA WATĘPNE
1. Zna strukturę i funkcje genów człowieka
10
2. Zna podstawy genetyki oraz genetycznego zróżnicowania populacji
3. Zna podstawowe techniki biologii molekularnej i cytogenetyki
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
1. Diagnostyka molekularna w praktyce klinicznej
2. Genomika a medycyna laboratoryjna: stan obecny, perspektywy, ograniczenia
Tematy seminariów:
S1 - Metody molekularne w diagnostyce medycznej.
Narzędzia genomiki – technologie, metody badawcze, metody statystyczne
S2 - Diagnostyka molekularna chorób rzadkich. Narzędzia skriningowe i diagnostyczne
S3- Badania genetyczne a diagnostyka i terapia chorób oraz ocena efektywności terapii
S4 - Markery genetyczne w praktyce klinicznej
Warsztat S2 -
Tematyka ćwiczeń
Ćwicz. 1 - Metody molekularne w diagnostyce medycznej. DNA jako marker diagnostyczny.
Ocena umiejętności studenta
Ćwicz. 2 Metody molekularne w diagnostyce medycznej. Identyfikacja mutacji
i polimorfizmów o znaczeniu diagnostycznym. Ocena praktycznych umiejętności studenta
Ćwicz. 3 Badania genetyczne w diagnostyce chorób. Ocena umiejętności studenta w zakresie
prezentacji i interpretacji danych badań molekularnych.
Ćwicz. 4 - Wykrywanie i pomiar zmienności genetycznych przy zastosowaniu mikromacierzy i MLPA
METODY PRACY
Prezentacje multimedialne i dyskusje kształtujące umiejętność prezentacji zdobytej wiedzy oraz
samodzielnego korzystania z piśmiennictwa naukowego.
Ćwiczenia praktyczne – laboratoryjne, odbywane w grupach, w trakcie których sprawdzane są
umiejętności studenta wykonywania określonych badań laboratoryjnych.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
11
Końcowa ocena pracy studenta będzie dokonywana w oparciu o jego aktywność na zajęciach i
wykazanie się odpowiednimi umiejętnościami, przygotowanie prezentacji w oparciu o artykuły z
piśmiennictwa światowego oraz zaliczenie kolokwium (zaliczenie min. 60%). Kolokwium, obejmujące
treści omawiane podczas wykładów, seminariów i ćwiczeń, odbędzie się na zakończenie cyklu zajęć
Piśmiennictwo obowiązkowe
Genetic tests and genomic biomarkers: regulation, qualification and validation, Clin Cases Miner Bone
Metab. 2008 May-Aug; 5(2): 149–154. (publikacja dostępna w PubMed)
Practical recomendations for pharmacogenomics based prescription: 2010 ESF-UB Conference on
Parmacogenetics and Pharmacogenomics. Parmacogenomics 2011, 12(1):113-124 (publikacja
dostępna w PubMed)
Piśmiennictwo uzupełniające
Pharmacogenomics. Methods and Protocols. (Methods in Molecular Biology 311). Ed. Federico
Innocenti. Humana Press 2005.
Analiza DNA. Teoria i praktyka, pod red. R. Słomskiego; Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego w
Poznaniu, 2011.
Genetyka medyczna i molekularna, Jerzy Bal, Wydawnictwo Naukowe PWN, rok wydania2017
Publikacje z piśmiennictwa światowego wskazane przez prowadzącego zajęcia.
12
FARMAKOLOGIA
ZAKŁAD FARMAKODYNAMIKI
ul. Banacha 1B, 02-097 Warszawa, tel. 022 116 61 26, fax. 022 116 62 03
Kierownik Zakładu:
Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Magdalena Bujalska – Zadrożny
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
czwartek w godz. 13.00 – 14.00
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:
Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Magdalena Bujalska – Zadrożny
Dr n. farm. Agnieszka Kowalczyk
Osoba odpowiedzialna za przedmiot:
Mgr farm. Anna de Cordé-Skurska
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń:
15 godzin wykładów, 30 godzin seminariów
Miejsce wykładów i seminariów:
Sala dydaktyczna nr 120, Centrum Biblioteczno-Informacyjne,
Warszawski Uniwersytet Medyczny,
ul. Żwirki i Wigury 63, 00-927 Warszawa
Liczba punktów ECTS: 5 punktów
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Przyswojenie niezbędnej wiedzy umożliwiającej zrozumienie wpływu leków na organizm i
organizmu na lek. Przyswojenie wiedzy o różnych mechanizmach działania leków, działaniach
niepożądanych i interakcjach leków oraz procesach farmakokinetycznych. Zapoznanie studenta z
wpływem leków na wyniki badań diagnostycznych.
13
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
1. Zasady ogólne farmakokinetyki. Teoria receptorowa działania leków. Terapia monitorowana
stężeniem leku w organizmie – wybrane zagadnienia.
2. Układ wegetatywny: sympatyczny, parasympatyczny.
3. Podstawy leczenia bólu. Leczenie chorób reumatycznych.
4. Podział grup leków psychotropowych.
5. Farmakoterapia zaburzeń psychotycznych.
6. Podstawowe zasady leczenia padaczki i chorób neurodegeneracyjnych.
7. Zasady leczenie chorób układu oddechowego. Ogólne zasady leczenia chorób alergicznych.
8. Choroby układu pokarmowego.
9. Ogólne zasady leczenia cukrzycy.
10. Zasady leczenia chorób układu krążenia – nadciśnienie tętnicze krwi i zaburzenia rytmu serca.
11. Zasady leczenia chorób układu krążenia – choroba niedokrwienna serca i niewydolność mięśnia
sercowego.
12. Zasady leczenia zaburzeń hematopoezy i hemostazy.
13. Chemioterapia chorób bakteryjnych.
14. Chemioterapia gruźlicy, chorób wirusowych, chorób pasożytniczych.
15. Chemioterapia chorób nowotworowych.
Tematy seminariów:
1. Działania niepożądane leków.
2. Sympatykomimetyki, sympatykolityki, parasympatykomimetyki, parasympatykolityki
– omówienie poszczególnych grup leków.
3. Narkotyczne leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne.
4. Leki nasenne, anksjolityczne i przeciwdepresyjne.
5. Leki przeciwpsychotyczne.
14
6. Leki przeciwpadaczkowe i leki stosowane w chorobach neurodegeneracyjnych.
7. Leki stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej i POChP. Leki przeciwhistaminowe. Leki wykrztuśne i
przeciwkaszlowe.
8. Leki stosowane w chorobie wrzodowej.
9. Leczenie cukrzycy typu I i II.
10. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i zaburzeń rytmu serca.
11. Leki stosowane w leczeniu choroby niedokrwiennej serca, w dyslipidemiach i leczeniu
niewydolności mięśnia sercowego.
12. Leki stosowane w nadkrzepliwości i niedokrzepliwości krwi. Leki stosowane w niedokrwistości
różnego typu.
13. Chemioterapeutyki stosowane w infekcjach bakteryjnych.
14. Leki przeciwgrzybicze, przeciwgruźlicze, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze.
15. Leki przeciwnowotworowe
METODY ORGANIZACJI PRACY
Wykłady, seminaria z uwzględnianiem w treściach nauczania najnowszych osiągnięć
farmakologii oraz wpływu przedstawianych leków na wyniki badań diagnostycznych.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Ocena wiadomości studenta przeprowadzana jest na bieżąco, zgodnie z programem wykładów
i seminariów. Obecność obowiązkowa. W przypadku nieobecności losowo nieuzasadnionej
(odpowiednie zwolnienie lekarskie) student jest obowiązany wykazać się znajomością opuszczonego
tematu. Ostateczne zaliczenie przedmiotu będzie miało postać egzaminu testowego z materiału
nauczania przedstawionego podczas wykładów i seminariów.
PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZKOWE:
1. Janiec W. Kompendium farmakologii. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2012
2. Janiec W. Farmakodynamika. Tom 1,2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2009
PIŚMIENNICTWO ZALECANE
1. Kostowski W.I. Farmakologia. Tom 1,2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2010
15
HEMATOLOGIA LABORATORYJNA
IV rok, kierunek Analityka medyczna,
rok akademicki 2020/2021, semestr zimowy i letni
ZAKŁAD MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
Ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa, tel. 22 59992405
http://zml.wum.edu.pl/
e-mail: [email protected]
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Olga Ciepiela
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Agnieszka Wiśniewska
Miejsce i wymiar zajęć z Analityki ogólnej:
Zajęcia obejmują 180 godzin, w tym: wykłady 60, seminaria 30, ćwiczenia 90
ECTS = 16.
Wykłady odbywają się on-line, ćwiczenia w salach mikroskopowych Zakładu Medycyny
Laboratoryjnej WUM (Banacha 1a, blok C, niski parter), seminaria w salach dydaktycznych WUM
(miejsce będzie podane przed rozpoczęciem zajęć)
Forma zaliczenia przedmiotu: Egzamin ustny i testowy w sesji letniej
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Celem nauczania Hematologii Laboratoryjnej jest:
• Nabycie umiejętności bezpiecznej pracy w laboratorium w pracowni mikroskopowej z materiałem pacjenta.
• Nabycie umiejętności pracy z mikroskopem świetlnym.
• Zapoznanie się z podstawowymi technikami automatycznymi i manualnymi stosowanymi w pracowni hematologii.
• Nabycie umiejętności samodzielnego wykonania rozmazów krwi obwodowej i szpiku.
• Nabycie umiejętności samodzielnego liczenia i interpretacji rozmazów krwi obwodowej
• Nabycie umiejętności samodzielnego liczenia i interpretacji mielogramów.
• Nabycie umiejętności bezpiecznej pracy w laboratorium.
16
• Godziny przyjęć studentów uzgadniane na bieżąco w sekretariacie Wszystkie informacje przeznaczone dla studentów zamieszczane są na tablicy ogłoszeń na bieżąco.
Osoba odpowiedzialna: mgr Agnieszka Wiśniewska
Wymiar zajęć:
Wykłady: 60 godzin
Seminaria: 30 godzin
Ćwiczenia: 90 godzin
Tematy wykładów:
1. ,,Od młokosa do herosa” wstęp do hematopoezy. Mgr Agnieszka Wiśniewska
2. Z cyklu - ,,Od młokosa do granuloherosa”- omówienie hematopoezy z uwzględnieniem
szczegółowej morfologii komórek układu białokrwinkowego (układu granulocytarnego, mono-
i limfoidalnego). Mgr Agnieszka Wiśniewska.
3. Z cyklu - ,,Od młokosa do hemoherosa” – omówienie hematopoezy układu
czerwonokrwinkowego z uwzględnieniem szczegółowej morfologii poszczególnych komórek.
Mgr Agnieszka Wiśniewska.
4. Zmiany ilościowe i jakościowe elementów morfotycznych krwi. Mgr Agnieszka Wiśniewska
5. Hematologia Laboratoryjna w Polsce i na świecie. Mgr Agnieszka Wiśniewska
6. Metody instrumentalne automatyczne i manualne stosowane we współczesnej diagnostyce
hematologicznej. Mgr Agnieszka Wiśniewska
7. Niedokrwistości i ich podział. Dr hab. Olga Ciepiela
8. Niedokrwistości mikrocytarna niedoborowa, pokrwotocza i chorób przewlekłych. Dr hab. Olga
Ciepiela
9. Niedokrwistości makrocytarne ( megaloblastyczne vs makrocytarne). Dr Emilia Czyżewska
10. O niedokrwistościach hemolitycznych z polichromatofilami, sferocytami i retikulocytami w tle.
Dr hab. Olga Ciepiela
11. Co się kryje pod pojęciem retikulocytoz i retikulocytopenii. Mgr Agnieszka Wiśniewska
12. Aplazja szpiku – przyczyny i konsekwencje. Dr Emilia Czyżewska
13. Wstęp do laboratoryjnej diagnostyki zaburzeń układu hemostazy. Fizjologia układu krzepnięcia
krwi. Mgr Paweł Kozłowski
14. Skazy krwotoczne - podział i rola diagnostyki laboratoryjnej w ich rozpoznawaniu. Mgr Paweł
Kozłowski
17
15. Zakrzepica i trombofilia - podstawowe informacje i obowiązujące algorytmy diagnostyczne.
Mgr Paweł Kozłowski
16. Monitorowanie leczenia przeciwkrzepliwego - antagoniści witaminy K, heparyny, nowe
doustne antykoagulanty. Mgr Paweł Kozłowski
17. ‘’Najmniejsze ale czy nie najważniejsze – o trombocytach prawie wszystko’’. Mgr Agnieszka
Wiśniewska
18. ,,O przewlekłej białaczce szpikowej i jej konsekwencjach nie szpikowych’’. Dr Emilia Czyżewska
19. „Czy choroby mieloproliferacyjne to nowotwory?’’. Dr Emilia Czyżewska
20. ‘’Mielodysplazja, erytrodysplazja, megalodysplazja … czyli Zespoły Mielodyspalastyczne’’ Dr
Emilia Czyżewska
21. „Dlaczego białaczki mieloblastyczne są białaczkami ostrymi’’. Dr Emilia Czyżewska
22. „Co się kryje pod skrótem ALL’’. Dr Emilia Czyżewska
23. Do czego prowadzi rozrost linii limfoidalnej. Mgr Agnieszka Wiśniewska
24. Gdzie się rozwijają Chłoniaki. Mgr Agnieszka Wiśniewska
25. Szpiczak nie ma sobie równych pod mikroskopem i w elektroforezie o Plazmocytomie i innych
gammapatiach. Dr hab. Olga Ciepiela
26. Przeciwciała monoklonalne i fluorescencja w rękach diagnosty hematologa – wstęp do
cytometrii przepływowej. Dr hab. n. med. Olga Ciepiela
27. Diagnostyka cytometryczna w chorobach hematologicznych. Dr hab. n. med. Olga Ciepiela
28. Diagnostyka molekularna w służbie hematologii. Mgr Agnieszka Wiśniewska
29. Jak rozpoznać stany nagłe w hematologii. Dr Emilia Czyżewska
30. Podstawy interpretacji wyników morfologii i mielogramów. Mgr Agnieszka Wiśniewska
Tematy seminariów:
1. Co się kryje pod 28 parametrowym wynikiem morfologii. Mgr Milena Małecka
2. Hematologiczne osobliwości w pediatrii i w wieku starczym. Mgr Agnieszka Wiśniewska
3. Czy leki, temperatura, papierosy i inne używki mogą wywołać u nas choroby krwi? Dr Emilia
Czyżewska
4. Wybrane praktyczne problemy u pacjentów z chorobami krwi. Mgr Agnieszka Wiśniewska
5. Narządowe objawy chorób krwi i układu krwiotwórczego. Mgr Agnieszka Wiśniewska
6. Badania bioptyczne układu krwiotwórczego. Mgr Agnieszka Wiśniewska
18
7. Problemy hematologiczne w położnictwie i ginekologii. Dr Emilia Czyżewska
8. Transplantacja komórek macierzystych. Mgr Agnieszka Wiśniewska
9. Zaburzenia układu hemostazy okiem praktyka. Mgr Paweł Kozłowski
10. Metody stosowane w laboratoryjnej diagnostyce układu hemostazy. Mgr Paweł Kozłowski
11. Amyloidoza pierwotna. Dr Emilia Czyżewska
12. Nieprawidłowości w syntezie hemu i metabolizmie żelaza. Dr hab. Olga Ciepiela
13. Terapia genowa w chorobach hematologicznych, zakażeniach HIV i w nowotworach. Mgr
Milena Małecka
14. Krioglobuliny, krioglobulinemia i inne czynniki interferujące w oznaczeniach
hematologicznych. Dr Emilia Czyżewska
15. Badania krwinek czerwonych. Dr hab. Olga Ciepiela
Tematy ćwiczeń:
1. Zajęcia organizacyjne
2. Zapoznanie się z układem białokrwinkowym krew obwodowa/ szpik
3. Zapoznanie się z układem czerwonokrwinkowym i płytkowym w szpiku
4. Poznawanie morfologii prawidłowych leukocytów krwi obwodowej
5. Nauka wykonywania rozmazów krwi obwodowej (grupa 5-osobowa)
6. Nauka liczenia prawidłowych rozmazów krwi obwodowej (grupa 5-osobowa)
7. Ocena jakościowa krwinek czerwonych w rozmazach
8. Automatyczna i manualna ocena liczby retikulocytów
9. Ocena mikroskopowa rozmazów krwi w stanach zapalnych
10. Mielogram – samodzielna ocena (grupa 5 osobowa)
11. Samodzielna ocena preparatów krwi obwodowej i szpiku (grupa 5 osobowa)
12. Odmłodzenie układu białokrwinkowego /left shift/ ocena wyniku, rozmazu i szpiku
13. Niedokrwistości mikrocytowe – ocena rozmazów krwi i szpiku
14. Niedokrwistości makrocytowe – ocena rozmazów krwi i szpiku
15. Niedokrwistości chorób przewlekłych - ocena rozmazów krwi i szpiku
16. Niedokrwistości hemolityczne - ocena rozmazów krwi i szpiku
17. Erytroblasty i paraerytroblasty w rozmazach krwi obwodowej i szpiku
18. Kolokwium pisemne I -3 pytania otwarte/ Analiza wybranych rozmazów krwi i szpiku z zakresu ćwiczeń 9-17
19. Ćwiczenia z hemostazy na pracowni koagulologicznej
20. Płytki w rozmazach krwi obwodowej i w szpiku w różnych stanach chorobowych
21. Szpiczak plazmocytowy – ocena rozmazów krwi i szpiku, interpretacja wyników badań laboratoryjnych
19
22. Przewlekła białaczka szpikowa, przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne- ocena rozmazów mikroskopowych krwi i szpiku
23. Ostre białaczki w rozmazach krwi i szpiku
24. Ostre białaczki limfoblastyczne – ocena rozmazów krwi i szpiku
25. Przewlekłe białaczki limfocytowe – ocena rozmazów krwi i szpiku
26. Chłoniaki - ocena szpiku i krwi obwodowej
27. Kolokwium II - 3 pytania otwarte/ Analiza wybranych rozmazów krwi i szpiku z zakresu ćwiczeń 20-26
28. Zespoły mielodysplastyczne – ocena rozmazów krwi i szpiku
29. Interpretacja wyników morfologii uzyskanych metodą automatyczną z weryfikacją mikroskopową.
30. Zaliczenie praktyczne ćwiczeń - ocena 3 rozmazów krwi i szpiku
Metody organizacji pracy: Studenci pracują samodzielnie, wykonując praktycznie zadania
przewidziane programem.
Organizacja zajęć:
Ćwiczenia w Sali mikroskopowej będą odbywać się w 4 grupach (lub 8 grupach 5-osobowych –
ćwiczenie 5,6,10,11)
Wykłady będą się odbywały w formie e-learningu.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest udział we wszystkich wykładach, obecność na co najmniej 14
seminariach i 28 ćwiczeniach (dopuszczalna jedna nieobecność w semestrze), zaliczenie kartkówek,
zaliczenie kolokwiów, egzaminu praktycznego oraz egzaminu końcowego.
Formy kontroli i ocena wyników nauczania:
Kartkówki (wejściówki) przed rozpoczęciem ćwiczeń – co najmniej 10 razy
Kolokwia zgodnie z planem zajęć
Zaliczenie praktyczne ćwiczeń na ostatnich zajęciach ćwiczeniowych.
Egzamin ustny i testowy.
Literatura obowiązkowa:
Hematologia, Wielka Interna tom 10, Warszawa 2011.
Podstawowe laboratoryjne badania hematologiczne, H. Bomski, PZWL, 1998.
20
Atlas Hematologiczny z elementami diagnostyki laboratoryjnej i hemostazy, M Kozłowska-Skrzypczak,
A. Czyż, E. Wojtasińska, PZWL, 2016.
Podstawy hematologii, red. A. Dmoszyńska, wydawnictwo Czelej, wydanie III.
Literatura polecana:
Diagnostyka Laboratoryjna , red. U. Demkow, WUM.
Diagnostyka Laboratoryjna, B. Solnica, PZWL, Warszawa 2014, rozdz. 8. Diagnostyka laboratoryjna
chorób układu krwiotwórczego.
Interna Szczeklika 2016, rozdział VI.
Podstawy medycyny wewnętrznej Harrisona, część V Hematologia i onkologia, 267-369,PZWL
Warszawa 2000
Hematologia w praktyce, K. Sułek, PZWL, Warszawa 2007.
Diagnostyka cytomorfologiczna szpiku, K. Sułek, wyd. Selezjańskie, 2003.
Hematologia, L. Waterbury, Urban &Partner, Wrocław 1998.
Hematologia Kliniczna, red. K. Janicki.
21
PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU
KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ
Zakład Chemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej
ul Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/fax (022) 5720-735
Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: dr n. farm. Ewa Skarżyńska
Miejsce i wymiar zajęć:
▪ Przedmiot jest nauczany w wymiarze 120 godzin ćwiczeń.
▪ Zajęcia odbywają się w Centralnym Laboratorium Państwowego Szpitala Klinicznego
Dzieciątka Jezus w Warszawie - ul. Lindley’a 4, 02-005 Warszawa, które jest
podstawowym miejscem realizacji przedmiotu. Pojedyncze zajęcia mogą być również
realizowane w firmach lub laboratoriach diagnostycznych.
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu dotyczą zasad pracy w medycznym
laboratorium diagnostycznym, zgodnie z obowiązującymi standardami kształcenia. Celem
nauczania jest zapoznanie studentów ze strukturą medycznego laboratorium diagnostycznego i
jego całodobowym funkcjonowaniem z wyszczególnieniem pracy w trybie pilnym i planowym
oraz nabycie umiejętności bezpiecznej pracy z biologicznym materiałem klinicznym (różne
rodzaje materiału – zasady przyjmowania materiału na badania wykonywane w laboratorium
oraz przygotowanie do transportu w przypadku ich wykonywania poza laboratorium).
Zakres przedmiotu obejmuje:
1. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad przyjmowania zleceń na badania laboratoryjne
w Sektorze Rejestracji i Dystrybucji materiału do badań (formularze skierowań, istotne
dane osobowe na nich zawarte, ochrona danych osobowych).
2. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad postępowania z przyjętym materiałem
(oznakowania kodowe i identyfikacja próbek różnych materiałów klinicznych).
3. Nabycie umiejętności oceny przydatności materiału biologicznego do wykonania
zlecanych badań (właściwe pobranie materiału, właściwy antykoagulant do
odpowiednich badań, właściwa objętość próbki oraz ocena makroskopowa przyjętego
materiału do badań na obecność skrzepów, hemolizy, lipemii itd.).
22
4. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad prawidłowego przygotowania materiału do
badań w laboratorium (oznakowanie materiału, wirowanie, ewentualne rozcieńczanie
wstępne właściwe dla oznaczenia, mrożenie i rozmrażanie próbek w szczególnych
przypadkach).
5. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w medycznym
laboratorium diagnostycznym.
6. Nabycie umiejętności poprawnej eksploatacji aparatury laboratoryjnej (czynności
konserwacyjne, postępowanie w przypadkach awarii).
7. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad postępowania dla zapewnienia jakości
analitycznej badań laboratoryjnych (kalibracje i okres jej ważności, stosowane
odczynniki i terminy ich trwałości, systemy kontroli jakości wewnątrz- i
zewnątrzlaboratoryjnej).
8. Uzyskanie praktycznej umiejętności wykonywania podstawowych oznaczeń
laboratoryjnych z zakresu:
1) Hematologii
2) Układu hemostazy
3) Chemii klinicznej
4) Monitorowania stężeń leków
5) Immunologii ogólnej
6) Immunochemii, alergologii
7) Serodiagnostyki wirusologicznej
8) Analityki ogólnej
9. Poznanie pojęcia wyniku: jakościowego, półilościowego i ilościowego, a także
opisowej formy wyniku oraz właściwego komentarza do testu oznaczenia.
10. Poznanie zasad postępowania w przypadku uzyskania wartości krytycznych wyniku
badania laboratoryjnego.
11. Poznanie procesu walidacji i autoryzacji wyniku badania laboratoryjnego.
Szczegółowy program zajęć
1) Przyjmowanie, rejestracja i dystrybucja materiału
2) Zasady wydawania wyników (recepcja)
3) Badania z zakresu hematologii (morfologia krwi obwodowej)
4) Badania z zakresu analityki ogólnej (badanie ogólne moczu i kału)
5) Badania z zakresu chemii klinicznej i terapii monitorowanej
23
6) Oznaczenia immunochemiczne
7) Zasady postępowania w przypadku wykonywania badań pilnych
Metody organizacji pracy i formy kontroli
Zajęcia odbywają się raz w tygodniu (zgodnie z planem zajęć) przez cały semestr zimowy.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na wszystkich zajęciach i zaliczenie
kolokwium końcowego u osoby odpowiedzialnej za realizację zajęć. W przypadku
nieobecności na zajęciach obowiązuje przedłożenie zwolnienia lekarskiego.
Literatura
1. Wożniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami
biochemii klinicznej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
3. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna. PERSEUSZ,
Sopot
4. Tomaszewski J.J.: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa.
5. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa.
6. Solnica B. : Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa
7. Diagnostyka Laboratoryjna – czasopismo wydawane przez PTDL.
8. Badanie i Diagnoza – czasopismo wydawane przez Fundację Rozwoju Diagnostyki
Laboratoryjnej.
24
PRAKTYKI ZAWODOWE
KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ
Zakład Chemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej
ul Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/fax (022) 5720-735
Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: dr n. farm. Ewa Skarżyńska
Miejsce i wymiar zajęć:
▪ Praktyki zawodowe są realizowane w wymiarze 240 godzin.
▪ Miejscem realizacji praktyk zawodowych są medyczne laboratoria diagnostyczne.
Działy laboratorium objęte praktyką: mikrobiologia (80 godzin = 2 tygodnie), oraz
hematologia, koagulologia, serologia grup krwi (po 40 godzin = po 1 tygodniu), pozostałe
40 godzin – pracownia specjalistyczna (inna niż wymienione), o wyborze której decyduje
Kierownik Laboratorium, w którym jest realizowana praktyka w porozumieniu ze studentem
odbywającym praktykę.
Informacje szczegółowe
Student, poznaje specyfikę, każdej z wymienionych pracowni, i ma możliwość aktywnego
udziału w procesie laboratoryjnym, będąc pod opieką Diagnosty Laboratoryjnego – opiekuna
praktyki.
W trakcie odbywania praktyki student zobowiązany jest do przestrzegania przepisów
obowiązujących w miejscu realizacji praktyki; w tym ustalonego porządku i dyscypliny pracy,
zasad BHP i ochrony przeciwpożarowej, przepisów o ochronie danych osobowych i informacji
niejawnych.
Praktyka w Medycznym Laboratorium Diagnostycznym mimo iż jest skierowana na wybrane
działy (w tym mikrobiologia, koagulologia, serologia grup krwi) powinna również (w miarę
możliwości) umożliwić studentowi na całościowe spojrzenie na pracę Diagnosty, którą w
przyszłości będzie wykonywał.
Poniżej przedstawiono główne i ogólne zagadnienia objęte programem praktyki, które student
powinien zweryfikować w kontekście rutynowej pracy każdej pracowni objętej praktyką;
- najczęstsze błędy przedlaboratoryjne, laboratoryjne i polaboratoryjne,
- Norma ISO 15189 i jej realizacja przez Medyczne Laboratorium Medyczne ze szczególnym
zwróceniem uwagi na jej realizację w warunkach rutynowej pracy wybranych pracowni
- rodzaje materiału klinicznego, sposób jego pobrania, transportu, przechowywania –
obowiązujące procedury w laboratorium i na pracowniach
- najczęściej wykonywane badania a badania rzadkie (specjalistyczne), czy są wykonywane na
miejscu czy stanowią materiał wysyłkowy i jakie są procedury jego transportu
25
- kontrola wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjna – zasady jej przeprowadzania, interpretacja
wyników – student powinien poznać specyfikę kontroli każdej z pracowni
- wyposażenie aparaturowe każdej z pracowni, z uwzględnieniem technik pomiarowych (w
zakresie analizatorów i technik manualnych)
- student powinien mieć możliwość, wspólnie z Opiekunem praktyki, na interpretację wyników
(o ile to możliwe) pod kątem wstępnej oceny procesu diagnostycznego lub ewaluacji wyników
w czasie
- szczególnie patologiczne wyniki, chodzi o wartości liczbowe - (max do 3 przypadków z
każdej z pracowni) powinny zostać dołączone do Dziennika praktyk, a zadaniem studenta
będzie interpretacja tych wyników pod kątem klinicznym przy wykorzystaniu dostępnej
literatury.
Student jest zobowiązany prowadzić Dziennik praktyk, w którym szczegółowo zapisuje
codzienny przebieg realizacji praktyki.
Student musi uzyskać wpis (pieczątka, podpis) Opiekuna z każdej z pracowni, w której
realizował praktykę.
Informacje o zaliczeniu praktyki
Do zaliczenia praktyki jest wymagane spełnienie łącznie poniższych punktów:
1. pozytywna opinia Kierownika Laboratorium wpisana do Dziennika praktyk
2. zaliczenie praktyki u opiekuna z ramienia Wydziału Farmaceutycznego
3. przekazanie Dziennika praktyk do Dziekanatu.
26
PROPEDEUTYKA MEDYCYNY Z ELEMENTAMI INTERNY
Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej
tel.: (0-22) 572 07 08
ul. Pawińskiego 3c; 02-106 Warszawa
Kierownik jednostki: Prof. dr hab. Agnieszka Cudnoch – Jędrzejewska
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. med. Małgorzata Wojciechowska
Osoby do kontaktu: dr n. med. Małgorzata Wojciechowska
Mgr Tomasz Ciesielski [email protected]
Cele kształcenia:
1. Poznanie podstawowej wiedzy z zakresu patofizjologii i objawów klinicznych
najczęstszych schorzeń internistycznych.
2. Poznanie podstaw teoretycznych dotyczących klinicznego badania chorego oraz
interpretacji wyników badań dodatkowych ze szczególnym uwzględnieniem testów
laboratoryjnych mających zastosowanie w diagnostyce internistycznej.
3. Poznanie podstawowych zasad leczenia i profilaktyki chorób internistycznych.
Miejsce i godziny zajęć:
Wykłady i seminaria odbywają się w Centrum Biblioteczno-Informatycznym. Zajęcia
praktyczne odbywają się w budynku Katedry i Zakładu Fizjologii Ogólnej i Doświadczalnej
przy ul. Pawińskiego 3C.
Tematyka zajęć:
Wykłady (W)
W1. Miażdżyca, patogeneza, jednostki chorobowe skojarzone z miażdżycą, zasady prewencji. Choroba wieńcowa. Zawał serca: objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania. Postępowanie przedszpitalne u osoby z objawami zawału serca. Pacjent z bólem w klatce piersiowej W2. Niewydolność serca. Objawy. Diagnostyka. Migotanie przedsionków W3. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – czynniki ryzyka, diagnostyka, leczenie
27
W4. Infekcyjne zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia i zapalenie mięśnia sercowego - podstawowe wiadomości na temat etiologii, objawów, diagnostyki, leczenia i rokowania W5. Nadciśnienie tętnicze. Postępowanie w przełomie nadciśnieniowym. Udary mózgu W6. Najczęstsze choroby oskrzeli i płuc (astma, POChP, gruźlica, zapalenie płuc). W7. Posocznica, sepsa, zespoły uszkodzenia wielonarządowego, DIC W8. Najczęstsze choroby endokrynologiczne – symptomatologia i diagnostyka – cz. 1 W9. Najczęstsze choroby endokrynologiczne – symptomatologia i diagnostyka – cz. 2 W10. Cukrzyca- objawy kliniczne, diagnostyka laboratoryjna, hipoglikemia W11. Ostra i przewlekła niewydolność nerek W12. Wybrane choroby przewodu pokarmowego cz.1: choroba refluksowa, choroba wrzodowa, zapalenia jelit. W13. Wybrane choroby przewodu pokarmowego cz.2: marskość wątroby, wirusowe zapalenia wątroby, ostre i przewlekłe zapalenie trzustki W14. Objawy, patogeneza i diagnostyka wybranych chorób hematologicznych (niedokrwistości, białaczki, skazy krwotoczne, aplazja szpiku, czerwienica, trombofilie) W15. Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn – diagnostyka, objawy. Pacjent z chorobą nowotworową Seminaria (S) S1. EKG, Holter EKG, ABPM. Testy wysiłkowe, echo serca - wskazania, podstawowe zasady interpretacji. Zajęcia praktyczne. S2. Nagłe zatrzymanie krążenia. Zasady postępowania reanimacyjnego BLS S3. Podwyższone D-dimery w praktyce klinicznej, przypadki kliniczne S4. Podstawowe zaburzenia gospodarki kwasowo- zasadowej – interpretacja badań – cz.1 S5. Podstawowe zaburzenia gospodarki kwasowo- zasadowej – interpretacja badań – cz.2 S6. Podstawowe zaburzenia jonowe - interpretacja badań - cz.1 S7. Podstawowe zaburzenia jonowe - interpretacja badań – cz.2 S8. Diagnostyka chorób płuc – zajęcia praktyczne (spirometria) S9. Laboratoryjne wykładniki chorób nerek (biochemia, badanie ogólne moczu): zakażenia układu moczowego, kamica nerkowa, choroby nerek i prostaty. Badania obrazowe z zastosowaniem kontrastu u pacjenta z wywiadem alergii na kontrast, z niewydolnością nerek lub chorobami tarczycy S10. Przypadki kliniczne z zakresu endokrynologii
28
S11. Ostre schorzenia jamy brzusznej z uwzględnieniem wskazań do leczenia operacyjnego – przypadki kliniczne S12. Żółtaczka – objawy, rodzaje, leczenie, interpretacja wyników badań laboratoryjnych S13. Najczęstsze problemy hematologiczne – interpretacja badań laboratoryjnych S14. Powtórzenie materiału na podstawie przypadków klinicznych i wyników badań laboratoryjnych S15. Zaliczenie przedmiotu
Kryteria oceniania:
Obecność na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa. Dopuszcza się możliwość jednej
nieobecności, która musi być usprawiedliwiona. Na ostatnich zajęciach odbywa się zaliczenie
przedmiotu.
Formą zaliczenia przedmiotu jest test z 60 pytań, jednokrotnego wyboru, pytania
ukierunkowane są na interpretację objawów klinicznych i wyników badań laboratoryjnych.
2,0 (ndst) < 60%
3,0 (dost) 60-70%
3,5 (ddb) 71-80%
4,0 (db) 81-90%
4,5 (pdb) 91-95%
Literatura obowiązkowa:
Interna Szczeklika -Podręcznik Chorób Wewnętrznych
Literatura uzupełniająca:
Wielka Interna A. Antczak, M. Myśliwiec, P. Pruszczyk
29
TERAPIA MONITOROWANIA
Zakład Chemii Leków (FW22),
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 22 5720630
Kierownik Zakładu:
Dr hab. n. farm. Tomasz Pawiński
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
Konsultacje udzielane są w godzinach pracy Zakładu po uprzednim umówieniu
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:
Dr n. farm. Paweł K. Kunicki ([email protected])
Roczny wymiar wykładów, seminariów i ćwiczeń (IV rok, semestr VIII):
30 w tym: 10 godzin wykładów, 10 godzin seminariów, 10 godzin ćwiczeń
Liczba punktów ECTS: 2
Miejsce wykładów, seminariów i ćwiczeń:
Zakład Chemii Leków, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 22 5720630
CEL NAUCZANIA I NAZWA PRZEDMIOTU
Celem nauczania przedmiotu Terapia Monitorowana jest przedstawienie założeń,
metodologii i kryteriów stosowania dla tej specjalistycznej, interdyscyplinarnej dziedziny
medycyny. W oparciu o znajomość podstaw farmakokinetyki klinicznej i instrumentalnych
metod analitycznych student analityki medycznej pozna praktyczne aspekty monitorowania
stężenia leku i wynikające z niego korzyści terapeutyczne i farmakoekonomiczne.
PROGRAM NAUCZANIA
Program nauczania realizowany jest w formie wykładów, seminariów i ćwiczeń.
Wykłady:
W1. Terapia monitorowana – cele, założenia, terminologia, korzyści terapeutyczne i
farmakoekonomiczne; kryteria dla leków do prowadzenia terapii monitorowanej; zakres
terapeutyczny, stężenia subterapeutyczne i toksyczne
W2. Uwarunkowania formalno-prawne medycznego laboratorium diagnostycznego w
odniesieniu do terapii monitorowanej
W3. Znaczenie farmakokinetyki w terapii monitorowanej – omówienie systemu LADME,
monitorowane parametry farmakokinetyczne
W4. Terapia monitorowana wobec polimorficznego metabolizmu leków, monitorowanie
interakcji farmakokinetycznych
W5. Terapia monitorowana w grupie terapeutycznej na przykładzie leków
immunosupresyjnych
W6. Metody analityczne w terapii monitorowanej (chromatografia a immunochemia,
walidacja, techniki izolacji leku z materiału biologicznego, wybór metody analitycznej)
Seminaria:
30
S1. Materiał biologiczny – rodzaj materiału, czas pobrania próbki, przechowywanie i transport
S2. Zlecanie badania – formularz skierowania
S3. Wynik badania z zakresem informacji, interpretacja wyniku
S4. Omówienie charakterystycznych i przypadkowych błędów przedlaboratoryjnych w terapii
monitorowanej
S5. Kontrola jakości w terapii monitorowanej (próbki kontrolne, badania biegłości)
S6. Praktyczne metody optymalizacji dawkowania z przykładami
S7. Parametry i metodologia porównania dwóch metod analitycznych
Ćwiczenia:
C1. Opracowanie procedury kalibracji metody analitycznej przeznaczonej do stosowania w
terapii monitorowanej
C2. Monitorowanie stężenia leku w materiale biologicznym na przykładzie oznaczania
amiodaronu plus dezetyloamiodaronu w surowicy
METODY ORGANIZACJI PRACY
Zajęcia odbywają się w semestrze VIII (letnim). Przedmiot zorganizowany jest w
formie 6 bloków zajęciowych (dwa - wykładowe, dwa – seminaryjne i dwa – ćwiczeniowe) po
5 godz. zajęć plus 15 min przerwa – łącznie 4 h. Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Po
zakończeniu zajęć odbywa się zaliczenie w formie testowej. Podczas zajęć laboratoryjnych
(ćwiczeń) Student jest zobowiązany do posiadania fartucha oraz obuwia na zmianę.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Na seminariach wymagane jest
przygotowanie do zajęć i aktywny udział; na ćwiczeniach praktyczne wykonanie zadań.
Zaliczenie pisemne na podstawie testu jednokrotnego wyboru; warunkiem zaliczenia jest
minimalna liczba punktów odpowiadająca ≥60% wartości maksymalnej. Progi punktowe
(procentowe) na poszczególne oceny zaliczenia:
2,0 (ndst) - Poniżej 15 pkt. (<60%)
3,0 (dost) - 15-16 pkt. (60-67%)
3,5 (ddb) - 17-18 pkt. (68-75%)
4,0 (db) – 19-20 pkt. (76-83%)
4,5 (pdb) – 21-22 pkt. (84-91%)
5,0 (bdb) - 23-25 pkt. (≥92%)
LITERATURA
Obowiązkowa:
1. Adamska–Dyniewska H., (Red.) Terapia monitorowana, TTM, Łódź, 1994;
2. Therapeutic Drug Monitoring, clinical guide, Abbott Laboratories, 2010;
3. Burton M.E., Shaw L.M., Schentag J.J., Evans W.E., Applied Pharmacokinetics &
Pharmacodynamics. Principles of Therapeutic Drug Monitoring, Lippincott Williams &
Wilkins, Philadelphia, 2006;
4. Oellerich M, Dasgupta A., (eds) Personalized Immunosuppression in Transplantation. Role
of Biomarker Monitoring and Therapeutic Drug Monitoring, Elsevier, 2016
5. Witkiewicz Z.; Podstawy chromatografii, WNT, Warszawa, 2005;
6. Hermann T.W., Farmakokinetyka, Teoria i Praktyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa, 2002;
31
7. Seger C., Shipkova M., Christians U., Billaud EM., Wang P., Holt DW., Brunet M., Kunicki
P.K., Pawinski T., Langman L.J., Marquet P., Oellerich M., Wieland E., Wallemacq P.,
Assuring the proper analytical performance of measurement procedures for immunosuppressive
drug concentrations in clinical practice: Recommendations of the International Association of
Therapeutic Drug Monitoring and Clinical Toxicology Immunosuppressive Drug Scientific
Committee. Ther. Drug Monit., 2016, 38(2):170-89.
8. European Medicines Agency, https://www.ema.europa.eu/en/documents/scientific-
guideline/guideline-bioanalytical-method-validation_en.pdf
9. Zhang Y., Zhang R., Recent advances in analytical methods for the therapeutic drug
monitoring of immunosuppressive drugs. Drug Test Anal., 2018, 10(1):81-94.
10. Solnica B., Sztefko K., Medyczne laboratorium diagnostyczne. Metodyka i aparatura
PZWL, Warszawa, 2015.
11. Guder G.W., Narayanan S., Wisser H., Zawta B., Próbki: od pacjenta do laboratorium
Wpływ zmienności przedanalitycznej na jakość wyników badań laboratoryjnych. MedPharm
Polska, Wrocław, 1996,
12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w
sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i
mikrobiologicznych, Dz.U. 2009 nr 22 poz. 128.
Uzupełniająca:
1. Milone M.C., Analytical Techniques used in Therapeutic Drug Monitoring. Ther. Drug
Monit., 2012, 3: 49-73.
2. Shipkova M., Svinarov D., LC–MS/MS as a tool for TDM services: Where are we? Clin.
Biochem., 2016, 49(13-14):1009-23.
3. Kunicki P.K., Duda J., Monitorowanie stężenia leków immunosupresyjnych techniką LC-
MS/MS na przykładzie oznaczania ewerolimusu we krwi pacjentów po przeszczepieniach
narządowych. Diag. Laborat., 2012, 48(3): 265-271.
4. Bland J.M., Altman D.G. Statistical methods for assessing agreement between two methods
of clinical measurement. Lancet 1986; i: 307-310.
5. Payne R.B. Method comparison: evaluation of least squares, Deming and Passing/Bablok
regression procedures using computer simulation. Ann Clin Biochem. 1997; 34: 319-320.
6. Publikacje zamieszczane w Therapeutic Drug Monitoring
32
TOKSYKOLOGIA I DIAGNOSTYKA TOKSYKOLOGICZNA
KATERTA TOKSYKOLOGII STOSOWANEJ
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. (022) 5720760
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ireneusz Piotr Grudziński
Odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Anna Małkowska
godziny przyjęć w sprawach studenckich poniedziałek -piątek 1000-1300
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń
15 godzin wykładów, 30 godzin ćwiczeń; 15 godzin seminariów
Punkty ETCS - 4
Miejsce wykładów – sale wykładowe WUM
Miejsce ćwiczeń – Wydział Farmacji, ul. Banacha 1
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem przedmiotu jest zapoznanie się studentów ze specyfiką współczesnych zatruć, źródłami
zagrożeń i działaniami profilaktycznymi z uwzględnieniem koncepcji bezpieczeństwa chemicznego.
Omówione zostaną podstawowe pojęcia toksykologiczne dotyczące toksyczności, oceny skutków
działania substancji toksykologicznych na poszczególne narządy i układy, podstawy diagnostyki
zatruć, klasyfikacji materiału do badań toksykologicznych, wykonywania analiz toksykologicznych i
interpretacji wyników oraz technikami monitorowania stężenia ksenobiotyków w materiale
biologicznym.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów
1. Cele kształcenia w dziedzinie toksykologii, rys historyczny, wprowadzenie do toksykologii. 2. Toksykologia ogólna – podstawowe pojęcia: trucizna i zatrucie, dawka i stężenia trucizny,
charakterystyka narażenia, zależność dawka-efekt, dawka –odpowiedź. 3. Losy ksenobiotyków w ustroju, adsorbcja, biotransformacja trucizn, dystrybucja, procesy
aktywacji i detoksykacji trucizn, eliminacja. 4. Toksykodynamika - Mechanizmy działania substancji toksycznych 5. Toksykokinetyka. 6. Podstawy toksykologii klinicznej i sądowej. 7. Postępowanie w zatruciach, odtrutki, ośrodki ostrych zatruć.
Tematy ćwiczeń
1. Oznaczania alkoholu etylowego we krwi metodą GC/MS. 2. Oznaczanie hemoglobiny tlenkowej (HbCO) we krwi. 3. Identyfikacja pochodnych kwasu barbiturowego i glimidu w moczu. 4. Oznaczanie barbituranów i glimidu w surowicy metodą spektrofotometryczną. 5. Oznaczanie kwasu ∆-aminolewulinowego w moczu jako wskaźnika narażenia na ołów.
33
6. Zastosowanie toksykokinetyki w diagnostyce zatrucia ostrego salicylanami. 7. Oznaczanie paracetamolu metodą HPLC
Tematy seminariów
1. Toksykologia genetyczna, kancerogeneza, teratogeneza. 2. Działanie toksyczne na układ nerwowy. 3. Działanie toksyczne ksenobiotyków na serce i układ krążenia. 4. Hepatotoksyczne i nefrotoksyczne działanie ksenobiotyków. 5. Toksyczne reakcje ksenobiotyków na układ oddechowy. 6. Immunotoksykologia i diagnostyka immunotoksykologiczna. 7. Toksyczne działanie ksenobiotyków na układ rozrodczy i wewnątrzwydzielniczy.
METODY ORGANIZACJI PRACY I FORMY KONTROLI:
Zajęcia (wykłady, seminaria i ćwiczenia) odbywają się w semestrze zimowym. Wykłady są prowadzone
dla całego roku, seminaria w grupach 20-to osobowych, zaś ćwiczenia laboratoryjne w grupach
ćwiczeniowych liczących około 10 studentów.
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń są podane na tablicy
ogłoszeń przy pracowni toksykologii.
Warunkiem zaliczenia pracowni jest wykonanie wszystkich ćwiczeń przewidzianych w programie,
aktywny udział w seminariach oraz zdanie kolokwium.
Przedmiot kończy się pisemnym egzaminem.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
Toksykologia współczesna pod redakcją prof. Seńczuka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2005
LITERATURA ZALECANA
Podstawy toksykologii, Casaret & Doull Wydanie polskie pod redakcją Barbary Zielińskiej-Psui i
Andrzeja Sapoty, Wydawnictwo MedPharm Polska 2014
34
TOKSYKOLOGIA ŚRODOWISKOWA I GENOTOKSYKOLOGIA
ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA, Wydział Farmaceutyczny WUM
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax: (22) 5720 795
Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek, czwartek godz. 10–12.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Anna Zgadzaj
Roczny wymiar zajęć: 50 godzin: Wykłady 10 godzin, seminaria 15 godzin, ćwiczenia 25 godzin.
Wykłady i seminaria odbywają się w salach wykładowych WUM, ćwiczenia w salach ćwiczeniowych Zakładu Badania Środowiska
Liczba punktów ECTS – 4
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym czynników mutagennych i genotoksycznych
oraz czynników wpływających na układ hormonalny człowieka. Praktyczne zapoznanie studentów z
testami oceny genotoksyczności, a także z podstawowymi technikami pracy na hodowlach
komórkowych in vitro. Dodatkowo, studenci zapoznają się z metodyką badań epidemiologicznych
prowadzonych w zakresie epidemiologii środowiskowej.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematyka zajęć z toksykologii środowiskowej i genotoksykologii:
1. Wykład: Podstawy genotoksykologii oraz sposoby oceny działania genotoksycznego;
2. Seminarium: Testy oceny genotoksyczności ex vivo;
Ćwiczenia laboratoryjne:
3. Wykonanie krótkoterminowego testu oceny genotoksyczności umu-test;
4. Wykonanie krótkoterminowego testu oceny genotoksyczności Ames’a;
5. Wykonanie testu do oceny działania zaburzającego układ endokrynny YES/YAS;
6. Wykonanie testów do oceny cytotoksyczności in vitro: MTT oraz NRU;
7. Ocena cytotoksyczności materiałów medycznych in vitro.
Tematy wykładów i seminariów z epidemiologii klinicznej i środowiskowej:
1. Struktura demograficzna populacji – jej wpływ na rozprzestrzenianie się chorób;
2. Epidemiologia – badania analityczne retro- i prospektywne;
3. Epidemiologia – badania eksperymentalne;
4. Epidemiologia chorób zakaźnych;
5. Epidemiologia chorób przewlekłych – niezakaźnych;
6. Epidemiologia w badaniach klinicznych;
7. Metaanalizy;
8. Epidemiologia w medycynie pracy.
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń są podane na
tablicy ogłoszeń przy Zakładzie Badania Środowiska oraz na stronie zakładu. Przedmiot kończy się
pisemnym egzaminem.
35
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Nałęcz-Jawecki G., A. Bonisławska, B. Świętochowska, K. Demkowicz-Dobrzański. Higiena i
Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna w Warszawie. 2007.
2. Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badania. PZWL, Warszawa, 1999.
3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. Epidemiologia w zdrowiu publicznym. PZWL. 2010.
4. Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd.
Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2010.
LITERATURA ZALECANA
1. Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL, Warszawa,
2000.
2. Beaglehole R., Bonita R., Kjellstrom T. Basic epidemiology. WHO, Geneva, 1993.
3. Klaassen C. D., Watkins III J. B. - Casarett & Doull podstawy toksykologii. MedPharm Polska,
Wrocław, 2014.