'm

_

.JMS«#»Locorum Theologicorum C. Q ©tö)

DISP UTATIO F RIMA,

m DE DBO g§Quam

j&KJ SVB AV SP ICl o D1VINI NO» (fett)teßj m""s88$ PR AS IDE g&tf

||||| i*Sh/f. 'BENET)1CT0 *P,jKKM Lcuchovio, jJcademitz, ybfaltenßs ujütfåm S*S' Theologix, Profejfore ggfSJordnario. £E©

In PriVatoDifputation/s& GraecaeKa- Wågvae Coilcgio»

2»ilPix Pro tifewü virilas difcutiendam proponit a?«®*BON O N I VS H1 E R O NY M I »Hsf

Smolandus, 14.» Calend.Novemb#Horis matutinis«

msss

UPSMl^©£§fOccudebat Ejcbillm jMatthUJTyp^ca.iSSfe A N N O JML DC X V I. " HJJö«V« *(V »V+ »IV M» »IV M* »IV «V* #.<V«V* «IV IV» »«V »V« "V <V# .»IV A»+ «IV «V» »iv»/W

Wt®^^55®is5Sfäp M® -=» -' W ■

Ä <-> /

RE VERSNDISSIMO INCHRlSro P ATR I A»rißimo er doäißimo 'tiro,

Tin. PETRO JQNs£ Finger-mdnno Epifcopo Vcxionenß dignißtmo de wgiUntißimo»/»w*

m<e obfervdntU cultu^omnic^ animi fubmißio'nc coUndißimo.

NecnonClarifs*£xcelIentifs, &Dö<fHfs. viris,D. CM, T^ICOLAO K R 0 KIO y P A S T O R 1

Vexioncnß dignißimo promotori fuovenerando.

J), CM, PETRO GL AND 10 S,S THEOLOG I ißLetfori fidehfiimo*

D*UHtI0ÉNNJ BAAZ SCHOLM RECTOtvi diligentißimo,

Item Vtris eximiae crudittonis fplendoreclarifsimis*

D. I O N iE B. ROTHOVIO, Prtpoßto & Pdftori inAngclßadhd»Meetnati fuo fummt obfcnantiS,

colendo.D. ANDRBE OSENGIO, Pdftori in Andcrßdhd

fautori fuoßnguUriEtiam Viriseruditionis &morum intcgritatemultum

ornatis D» Coüegis in Schola Vex»D. 1 OANNI ERICI Sunderboenß amicofuoperchdro.

1D41 O N iE NICOLAI Osboenfi Prteeptori fuo quonidiit

diligentißimo,D, MAGNO MAGNI Alandre, amico fuo fyticcro,

D. PETRO BENEDICTI 5Uttbero contubcrnali C con*focio fuo fuatißimo•

Dominif fautoribus , promotoribusac amicj« furs omni obfervaö«tia: cuJtu colénd>fsimis,dedicat öc offert,

Bononius Hietonyml SmoUndus*

*Th?ßs /♦Bpra?cipuis fidei noflrae Atticulis 9breves 5 clw ©*w, pro inßituti noßri ra#ratione, disquifitiones inßituturi;» ini# ,ftium carum rcdé facimus de Deo,quip#pc quirerum omnium prineipium fiCfiniseß, Efa. 44» v. d.

2, Vt autern ta» quae ad veram DeiCognitionen!neccftariafunt,redHus tradi g memoria faciliuscom#prehendi pofsint,quatvor inprimis hic diligenter &C pro#bé notanda vcniunt. t.An fitDeus. 2»Quid fit. j.Quodfit unus efléntiå five numero. 4« Quod fit trinus per#Tonis.

5. EfleDeum, 8C quidem propter benefida opti* tAn fitmum, propter vim & potentiam maximum, conftaf. D E v S*h Exlibro Naturae , cuius prineipium cßin ipfa menteinfitum. Dicifur haec cognitio Dei t/x^uToj five connata.

4. Connatam five naturalem deDeo noticiam,di#eimus efle non nudam fwa/xipDeum agnofeendi ieu ha#bilitatem ad prineipiorum cognitionem comparandam »ut perperam ßatuunt Calviniani ? Sed \\ip potius, ita, utfit habituahs quatdam noticia quae å prima ßatim infan#tia ineß.

5. Confirmatur haec aftertio perfpieuis Scripturaeoraculis. Rom.t« v. tS, Gentes veritatem h. e„ Veramde Deo noticiam, detinent in iniußicia, cum v/delicet«inonobtemperantjfed fdentér ÖCvolentcr repugnant»

A Item

6. Ftem R om. t Verfu Quod notum eß Des,Ssip bauro7s,non3intereos ,fcd,inipfis, quernad*

modum hocipfum etiam patet excap.i. v, rp. ad Rom.ubihaecemphatfcain hane rem habentur verbai Qusoßendunt opus legis fcriptum b t<x7s naj<f/«it Siutcsv.

% Plura argumenta Sententiacn noßram folidéeonBrmantia * videant Studiofiin prima parte Philofo#phiac fobriat Reverendi QC ciarifsimi Theologi D.Bahha#faris Meifneri pag,H44. Nos brevitati fiudemeshife«enumeratis hac vice acquiefcimus.

$ t» Ex librocreaturae* qui pro principio habet ex*ternum naturae Itbrun, 6C ingenitam prarfupponit, dicUlurcjj cognitio tTrAtt-1{los feu acquifita,ex aduali nimit umrerumå Deoereataru contemplanoneproficifcens. Dequa fequentia loquuntur Skriptur* dida. Pfal.lp4vf2»8C 6»Pfal, p4. v, p. Eeclef, 4$. v. t.

p. 5. Ex libroSeripturaesunde perfecta Deicognf*tiohauri€ur,per^e(ßione exconditione huius feculi arßi#rnata ( Deum enim quod ad fuam eflentiam, in hac vita,bomo cognofcere non poccß) tantaej? quanta ad falutemneeeßaria eß. Dicirur haec cognitio etisfolos pro princi#pio agnofcens folum Dei verbum.

to. NoticianaturalisdeDeohuius refpedu,re<$cå Chemnitiodicttur» 1, Nulla, quia de gratuita promiOfione remifsionis peccatorum nihil novit rota Pbtlcfo#phia. 2. Tmperfecta, quia gentes aliquam »altem legisparticulam noverunt. $. Langv»da, ob aßenfum lan#gvidum 8£dubitationtbusundiqua($ permixtum

it. Adhaec gentium Dodor A. Paulus, noticiamDet naturalem ignorantiam vocat Gal. 4. v. g» Potue#runt quidem Ethnici di intar hos fapientiores naturall

no#

noticia acqm'Gta fogtiofcere * quoddt Deus, verumquisille vcrus Deus ßt, luminenaturae ncquaquam per#ceperunt, dicente eodem Apoßoio. t.Cor. 5. v.l. Mun*dus per fuam fapientiam non cognovitDeum,

IX» Cognitioporrö Dei revelata petitur , partim exInSnitts fer£ S. Scripturac teßimoniis de Deo manifeßdloquentibus, partim ex ßupendis cius miraeuhs apudpopulum fuum crebro editis , partim ex admirandavatiemiorum certituditie atejj complemento, quac qui#dem in Bpitomicfs Theologorum orthodoxorum libellisfufé& ex inßitutoexplicantur.

1$. Comprobato, Deutn veré «(Te»nunc quid fit>br« jj öftjjvi hac definitione feu defcriptione aperiemus 1 Deus eft /freffentia fpiritualis , arterna, inßnifa, verax , miTericors,jußa,omnipotens,Tapfens, omniprarfens,&c. Paterae#ternus, qui inde ab aeterno genuit filium t Et filius im**go Patris: Et Spiritus fandus ab utroq? procedens.

iq.» Diligentérhic notandum, attributa haec quaeDeo In hac eius defcriptione afs/gnantur, efTe efTentialia,h. e. cum efTentfa divina reciprocari * &C in Deo refpeduipßus ßmpliciter unum effe: Multa autem dici propter»ngenii noßri captum, qula varia atqj diverfa eorum ef#fccfla in creaturis confpicimus.•5* *♦ Quod Deus Gt fpiritus, probatur ex loh. 4.^24,

t. Tim.^v.id. Et quiafpiritusnuüa habet membra cor#porea,ideocß Deo in S.liceris, oculi,nares, aures,manus,pedeSj&c, per ocr^«wo7ra^ua/jattribuuntur, InrdlecUisn. noßer, harum rerum tnortabum fimilitudmibus, adJpiritualium intelligentian! folu perducitur. Ac promdehaec corporca membra Deo in Scripturis aisignata, pc#culiares Dei atßiones, quas interCrcataras 8i cum pri#mis intcr hojxuacs exercet,notant,

Ai t&

td. HanceaftdemobcaufamjflominaafFeduimMitluntj ira, Odium, furor, poenitentia &c. Dco in SacrisBblitsaicribuntur, non quod ei infint ,fed quod fimiliaeorum aftedtnim effeda in creaturis, de Deo pradicen*tur» Atcfi ideo, monente D. Bahhafare Mentzero incxegeß Auguß. Confefsionis 3 prius funt ab omni im*perfedionepurganda,quara afsignentur Deo#

\7* *• Vernum effeDeumhincconßat,Gen.2f#v. $5, lob. $d. v, 16. Pfal» po»v, 4, Pfal. 4t. v. 4» Efa. 43,v. to. Efa. p7. v. if. Efa. d$. v. 1d. Rom. id. v. 15«

18. 3. Infinitus eß Deus, fecundum evidentiantfequentlum Scripturae tcßimoniorum. t.Reg# 8#v# 27*Pfal# 14 f. v.j»

lp. 4» Veracent eundem e ITe,in ter alia innumera*biliahaec ccimprimis oßendunt Sacrarum literarum ora#cula. i» Sam. 1$, v. Jp. Rom. 3. v. ;♦ Hebr. d. v. 18*

20» 5» Mifericordiam eius evidenter declarant haeS. Bibiiorum fedes. Exod. 34»v. d. Pfal. 86. v.p. Pfal*I03. v. 8. Efa. 4P. v# lp. Ier. 31 # v. 50. Luc. d. v. $d.

21« (5. Summa etusiußicia hifee Scripturse didisir*refragabiliterconvincitur. Pfai. ild.v. 5, Pfal. up.Vf137#Rom. 3. v. 4. &c.

22. 7. Omnipotentem live immenfa potentiåprseditum effe hinc demonßratur» Gen. 17. v.l. Gen. 18#v. 14. Efa. fo.v. 2. Ier. 32» v.17. U v. 27. Matth, tp«v. ad. Luc. 1. v. 17. Ephef. 3. v.20»

23. 8. Sapientiaeiusnobiscommendatur.PfaI.i47#/. E/i. 18.r. i9. Ier. 5*« v. »9. Rom. ic. r. 17» 1» Tim.24. p. Denicß ubic£ praefens eß non mole corporea

§>er intervalla difientusj Sed ut Spiritus infinituso*mnia permtans& conunens. lob# ut v. 8, Pfal# 130. v.7

Efa.d

Efa.&v» $» Efa.^.Vé *♦' Ier»23*v#23» Ad» 17» v* 27»Ephef.4, v.6.

25. Eft porfd Deus »cuius naturam ex folius Scri# ^ QS0^pturae immota vcritate inveftigavimus, Effentia five nu* ß*mwtmerounus» (jpntia,

z6. Patct hoc t. Ex perfpicuis Scripturat teftimoniis,quz unum Dcum efte oftendunt. 2» Ex iis, quae Deumfolum effe attcftantur» 5»Ex iis, quae aliis excluftvis parsticulis Deum unum SC folum efTedcmonftrant. 4» De#fiic^ cx iis qusc DEum primum SC novifstmum cffe do#cent» Dc quibus inter alios diferté agit D« Haffenreff«rusinlocodeDeo,ad quem iegendum auditores no#ßrosremittimus»

27. Inuna hacÖÉ indivifa Deitate , pcrfonarum iv. q^oICOnftitutmuspIuraIitatem,ita, ureundem DEum SCxu fittrinm»um SC trinum Ecclefiaenoftrae rede colant SC vencrcn* pcrfonk*tur» Quae quidem dodrina Ecdefiac propriaeft neq? cx#tra eam quaerenda»

28. Probéhicobfervandum, pluralitatem in DiviVgiitatisunitate non efte accidentalem» cum in DEum »

propter purifsimam SC ftmplicifsimam cius effentiam ,nulla cadant accidcncia» Ncc effentialem, quia fupréThcß 1$• comprobatum eft, unicum quo ad effeniiaittcffe Deum t Sed effehypoftatieam, hoc eft, pluralitatempcrfonarum» AtcJjüc in Divinitatis myfterio eftafttosnon autem $&oi^#ftvo»ut redé loquitur Dama#feen us»

29.Eft autemHypoftafts fcu perfona Divinitatis it*hocmyftcrio,fubfiftcns Individuum»vivum, intelligens,incommunicabile(altwi nimirum perfona non fußen#utum ab alio*

A i 3ofQtxod

Quod tres perfona, nec pfures, nec pauctorcsfint in divinitate , probatur quidcm cx fequentibus vettcris Teftamenti reftimoniis. 2,Sam.23. v, 2. Pfal. $$,v.d,Efa. 6$. v. 7. Itcm Num. 6, v, 24. Pfal. £7. v. 7. Efa,&v* 3. Efa. $3, v. 22.

31. Sed hoc Trinitatis myfteriu tanto ilfuftrius innovo Teftair eto eft,quanto fpledidior lux, etiam praeditcentibus Prophetis,temporibus Mefsiaefueritexoritura,.

32. Novi itac£ Teftamenti potiora teftimonia, tri#nitatem perfonarum comprobantia, haecfunr. Matth, 3.v« 16. dt 17. in baptifmo Chrifti, Matth. 28 v, tp. in for#mula baptifmi« item loh. ,v. 16. loh, f. v. 7. In qut#bus tres tantum perfonae, nempé, Pater, *07®-'five fi¬lms, dt fpiritusfandusexpreflenominantur,35. Ex aequo natura divina tribus hifce perfbnis eftcommunis in fingulis tota, hoc eft»perfeda One defe#ål! extftens, partes quippénon habet.34, Diflingvuntur autem har tres perfonae, primuad inträ , (utabfoluté confiderantur ,abscj* ullorefpe#du ad creaturas) charaderibus perfonahbus five hypo#ftarids proprietaubus.Patris proprietasad inträ', qua a cseteris diftingvi#tur, eft, quod å nullo fit fädus ,nec creatus,nec geni*tus, nec procedens, fed ab aeterno genujt fiiium, å quo,ut dt a filio Spiritus fandus proccdic; ac proinde pumacft perfona in ordine dt fons Trinitatis«

36« Filii proprietas interna eft, quod fit å patre necfädus, nec creatus; fed genitus, non autem poft patrem,(funt namqjomnes perfonae coaeternae) &in temporisplenitudine propter noftra.o falutem homo fädus, åquo dt a Patre Spiritus fandas procedit, Et fic in ord(*ne fecunda eft perfona«

jr.spi^

37» S. fafldi propefetas perfonafis eß, qiiod å pa#tre & filfo fif,nec creatus, nec genitus, fed inenarrabi*b' produdione ab aeterno proccdens. Vnde in ordine per*iona eft tertia.

3§> Quia v, in Trinitate nihil eß prius , aut poße#rius, nihil maius autminus; Sed totae tres perfonae fibicoaeternae funt &C coaequales.Hinc otxdbnoi rede vocatur.

Huc accommodanda e regula a Patribus ortho#doxisfatisdccantata ; Opera Trinitatis ad inträ funt di*flinda, h. e, fuae quaecfj perfonae propria,non communisomnibus, ut ex thefibus 37.apertiTstmé liquet»J2t dicuntur haec opera feu operationes perfonales.

40» Ad extra diftingvuntur perfonae Trinitatis in o*peribuscreatis,cumconGderantur non abfofuté fedre#latéh, c. iuxta ordinem agendi. Sic quia pater in operecrcationis praecipué feroanifeßavit, tdeo Creator; Filmsquia in redemptione generis humamfe cumprir ">ate#fecit, ideo Redemptor. S.S. quia perminißerL' -ge#Såicorda crcdentium fandificat,Sandificator apj. .latur,

4*. Adiones hae diftindae, iuxta dißindos fuoscharadercs, non faeiutfeparationem ipGusoperattonis,Oc pater &C filius &C S^S. dicuntur creare mundum , fedlioc ordine,ut pater creet per filium in S. Sandö, R o, *fÄv, 36. loh. t. v. 3, Item, Filius redemir genus humanuni,fedmifluså Patre,cenceptuså S.fando. Gal, 4.Luc.*.Idena de S. fando eft Judicium.

42. Hic ergo locum habet regula; Opera Trinita#ds ad extra funt indivifa, h,^. non uni foli perfonae > fedGmul omnibus, Gne tamtnconfuGone tnbuuntur, at<^baecopera feu operationes dirutur eflcMiaIes,quia å com#anuni termino,d quo, nimirum efTcntia, profit ifcuntur»4$. Sequitur etiam binc pp. cflimiae ravroTijTa et iden#

tita#

titatem $ Bi pcrfonarum inter fe ffnutuirm refpcdhim, no*minatå tina vcl dmbus perfonis* totam trinttatem intel#ligendam eiTe* Vt, appeliafo patrc, relatio oftendit filiVum, QC vicifsim.

44.At$ hscc cft vcra Si orthodoxa deDeo dodlrinain Scriptis Prophetarum Si Apoftolorum tradita,in f^n#bolis AthanaGano & Niceno clarifsimis verbis explica*ta, 8£abumverfoorthodoxorum patrum choro credit»Siaceepta,

Hac revelata Dei cognitione in hac vita contenäcflfedebemus , quantumvis rationi videatur obfcura ,memoresillius Auguftini lib. t. de vocat. Gentt cap* 7.Quae Deus occulta eile voluit, non funt fcrutanda, quaeautem manifefta fecit, non funt neganda, ne in illisilli#citi jCurioG^iniftisdamnabilitérinveniamur ingrati,

26> Reliqua vero quae ad plenariam huius loci co^gnitionem requiruntur , videant atc$ legant Studiofi incomment.celeberrimoru Auguftansc confefsionis Theo#logorum Dn# D,Chcmnitii, SC Dn, D,Hunnit: Noscertis de caufis hic breves effe volumus, Huic ergo Deacftentiäunf perfonis verdtrino fitgloria, honor»

vir tus SC laus, per omnia fecula feculo#tum,Amen»

<

gximia ingtnudYum dfHunt prafiantilflcut er Uudabilium tnormfynccritate ornatißimo jureni

BONONiO HI E RON YMISniolando.

Hdrum Tbeßumpropugndtori ßrenuo ,ßtxpdtrioU non meris feiamoris ergo infucate congratukntur.

NOdurni corvi ceu Phaebi lumina clarumSplendorem nequeuntcernere DeMia,Sk hominum mentes proh vix comprendere poflunt

Numinis iinmenü Myftica corde fuo.Irriget ac plantet tarnen ut conabitur omnis

A c faciet frudum flaminis auxilio.Sic tnade ingenio virtutispergitocaeptis

ExcoltorBondo, &C charus eris patriae.Iohannes Laurentii StaUnut Smokndtts*

ALIUD.

BlBlid queU lotts,o ter% quattrep bedti,A pueris licitum rolvere fit mamlus,pjeäar er Ambroßas quonkmgußabitis inie ;

m jn% Mec<fn<w hmc-^cp , tommoda jure dabiU\Ruflica fervänti, \xrm ß rirgo, Bcnoni

Agneflis vulpem, nam favedt teneris jVscfcfdoec Paßor3Cbrißi Senator ovilis,

Conantt rapidos peUere quippe lupot.Mußt beet ccelo9dura dura, date Mufis :

Mtife fautores dent tibi namiß .vdle,Andreas LohannisSebyenfisSmoL .

TTVccina verttitro^unflas umbotie phafaft gesAd pugnam, rauco condtat, holte, fono«.Vnde ilhmagn^m, tribuit vi&oria .,prardani,

Namkto , pugnam fuadetmire , viros»Clafsfca de inflas,frater de more, Bononi

DicisadefTe hoftem, 3C teia parareiubes %Afitibiprorcgno,non mens pugnare,caduco,

Prael/a nec largo fangvme mixra canis,Sed cum bella movent Sathanaepro parte malign/fQui fummi fpermmtdogmata vera Dei»Securoshominesvehementi voce laccfsis,

Ne tales hoftis fubruatifte ferox.Pergeigitur nervo validas aptare fag/rtas,

N ec fpecles hums, prscmia vana foliÄAccip'es. Vi&o,qua?tu rettnebfs averno

Et quaenon ullo funt pericura die,jirvidmJohannis Tiderm

Smolandm,

*9*