1 25 April 2012 – Disease management

Disease management programma’s: wat weten we en wat is nodig?

Simone de BruinCaroline Baan25 april 2012

25 April 2012 – Disease management

Prestaties van de Nederlandse zorg Patiëntenparticipatie

ZorgboerderijenChronisch zieken

Disease management

Multimorbiditeit Zorggroepen

AWBZ/Wmo

Integrale bekostiging Zorgvernieuwingen

Zorgonderzoek

25 April 2012 – Disease management

Deze presentatie

1. Klinische en economische effecten van disease management programma’s

voor mensen met één chronische aandoening

2. Kenmerken van disease management programma’s voor mensen met

meerdere chronische aandoeningen

3. Klinische en economische effecten van disease management programma’s

voor mensen met meerdere chronische aandoeningen

25 April 2012 – Disease management

5

Waarom disease management?

● Toenemend aantal mensen met een chronische aandoening

● Zorg voor chronisch zieken vereist vaak de betrokkenheid van meerdere

zorgverleners

– Coördinatie van zorg gecompliceerd

– Onvoldoende afstemming tussen betrokken zorgverleners

– Gefragmenteerde, inadequate en ineffectieve zorg

– Onvoldoende aandacht voor integrale zorgvraag

● Disease management zou leiden tot betere zorg en continuïteit van zorg, en

daarmee tot o.a. verbeterde patiëntuitkomsten en verminderde zorguitgaven

25 April 2012 – Disease management

Effectiviteit van disease management (1)? Programma’s voor mensen met één chronische aandoening

Klinische uitkomstmaten en procesmaten

●Sterfte: 10% en 20% lagere kans op sterfte bij respectievelijk patiënten met COPD en

hartfalen

●Kwaliteit van leven: toename kwaliteit van leven bij patiënten met COPD en hartfalen

●Zorgconsumptie: 10% en 20% lagere kans op heropname bij respectievelijk patiënten

met COPD en hartfalen

●Oog- en voetonderzoek: ca. 100% hogere kans op oog- en voetonderzoek bij patiënten

met diabetes

●HbA1c-waarden en bloeddruk: lagere HbA1c waarden (5,0 mmol/ml) en bloeddruk (2,8

mmHg)

●Verbetering in depressieve klachten: 40% hogere kans op een absoluut aantal patiënten

met tenminste 50% verbetering in depressieve klachten

25 April 2012 – Disease management

Drewes, Vrijhoef et al. (2012), submitted.

Effectiviteit van disease management (2)?

Programma’s voor mensen met één chronische aandoening

Economische uitkomstmaten

●Meest consistente bewijs voor effect van disease management op de zorguitgaven voor

mensen met hartfalen

●Uiteenlopend bewijs voor effect van disease management op de zorguitgaven voor

mensen met diabetes of COPD

●Geen bewijs voor effect van disease management op zorguitgaven voor mensen met

depressie

De Bruin, Heijink et al. (2011). Health Policy

25 April 2012 – Disease management

Effect disease management op zorguitgaven

9-151†

-528*

-16996

3305

913†

-121*

-286*-578

-3333†

-4970

589†

45937†

-863†

828192†

-260*-2449*

-2533*

-2483*

-20000

-15000

-10000

-5000

0

5000

10000

15000

Incr

emen

tal c

osts

($ p

er p

atie

nt)

Diabetes Depression Heart failure COPD

25 April 2012 – Disease management

Kenmerken zorgprogramma’s voor mensen met multimorbiditeit (1)

Zoekstrategie● Systematische literatuurstudie in meerdere elektronische databases● Engelstalige artikelen● Artikelen gepubliceerd tussen januari 1995 and januari 2011

Inclusiecriteria● Programma’s voor mensen van 18 jaar of ouder● Doelgroep van het programma bestond uit mensen met meerdere chronische aandoeningen en/of functionele beperkingen ● Programma’s moesten interventies omvatten die aan tenminste twee componenten van het chronische zorgmodel (Wagner et al.)

gerelateerd waren

Beschrijven kenmerken van de programma’s● Onderzoeksopzet● Doelgroep● Setting● Inhoud van het programma beschreven aan de hand van het chronische zorgmodel● Kenmerken standaardzorg● Uitkomsten

25 April 2012 – Disease management

10

Kenmerken zorgprogramma’s voor mensen met multimorbiditeit (2)

● 28 verschillende programma’s geïdentificeerd

● Landen

– VS

– Canada

– Australië

– Italië

– Noorwegen

– Groot-Brittannië

– Nederland

● Doelgroepen

– Kwetsbare ouderen met meerdere niet gespecificeerde chronische aandoeningen, functionele

beperkingen, complexe zorgvraag, en/of hoog zorggebruik

– Multimorbide ouderen met een (acute) ziekenhuisopname en soms frequente heropnames of

verhoogd risico op heropname

– Ouderen met specifieke chronische aandoeningen

– Mensen van 50 jaar of ouder met risico op functionele achteruitgang en lichamelijke beperkingen

25 April 2012 – Disease management

11

Kenmerken zorgprogramma’s voor mensen met multimorbiditeit (3)

● Settings– Huisartsenpraktijken– Ziekenhuizen– Gespecialiseerde klinieken (bv. geriatrische klinieken)– Thuiszorgorganisaties– Lokale welzijnsorganisaties of buurtcentra

25 April 2012 – Disease management

12

Kenmerken zorgprogramma’s voor mensen met multimorbiditeit (4)

B.v. dagopvang voor ouderen, transportservice, maaltijdvoorziening

B.v. het betrekken van patiënten bij het opstellen van het zorgplan, patiënteneducatie ter bevordering van zelfmanagement

E.g. werkgroepen die nieuwe samenwerken tussen partners ondersteunen, management team dat kwaliteitsverbetering ondersteunt

Bv. het aanstellen van een case manager, werken in multidisciplinaire teams, ontwikkeling individueel zorgplan

Bv. elektronische patiëntendossiers, telemonitoring

Bv. implementatie van evidence-based richtlijnen, trainen van teams om te werken met nieuwe protocollen

25 April 2012 – Disease management

13

Effecten zorgprogramma’s voor mensen met multimorbiditeit

● Redelijk consistent bewijs voor een gunstig effect van zorgprogramma’s op intramuraal

zorggebruik/intramurale zorgkosten, gezond gedrag, kwaliteit van zorg en tevredenheid

van patiënten en zorgverleners

● Uiteenlopend bewijs voor een gunstig effect van zorgprogramma’s op depressieve

symptomen, kwaliteit van leven (mentaal functioneren), medicatiegebruik en

extramuraal zorggebruik/extramurale zorgkosten

● Geen/nauwelijks bewijs voor een gunstig effect van zorgprogramma’s op cognitief

functioneren, functionele status, sterfte, kwaliteit van leven (fysiek functioneren),

belasting mantelzorgers

De Bruin, Versnel et al. (2012), geaccepteerd door Health Policy

25 April 2012 – Disease management

14

Belangrijkste conclusiesKenmerken● Diverse zorgprogramma’s voor mensen met multimorbiditeit ontwikkeld.● Grote variatie in programma’s voor wat betreft doelgroepen, settings, aantal interventies en

aantal toegepaste elementen van het chronische zorgmodel.● Aandacht voor toegang tot lokale hulpbronnen → meer aandacht voor (psycho)sociale

hulpvraag?

Effecten● Effecten van zorgprogramma’s waren over het algemeen vergelijkbaar of gunstiger dan die

van standaard zorg.● Zorgprogramma’s verminderen mogelijk de intramurale zorgkosten, verbeteren gezond

gedrag en ervaren kwaliteit van zorg en realiseren tevredenheid bij patiënten en zorgverleners.

Algemeen ● Gezien de heterogeniteit van de programma’s is het nog te vroeg om harde conclusies te

trekken ten aanzien van hun effectiviteit.● Goed opgezette (economische) evaluatiestudies zijn nodig om na te gaan welke

programma’s of programmaonderdelen voor welke patiënten zullen leiden tot positieve uitkomsten van de zorg.

25 April 2012 – Disease management

Wat is er nog nodig?

● Het is lastig om disease management programma’s en hun effectiviteit met elkaar te

vergelijken.

● Bij de evaluatie van disease management programma’s wordt vaak geen rekening

gehouden met de context (regio; land) waarin het programma is geïmplementeerd.

● Vaak weinig aandacht voor belemmerende en bevorderende factoren in het

implementatieproces.

● Goede beschrijving van de inhoud van het programma en de standaardzorg waarmee

disease management programma’s vergeleken worden ontbreken vaak.

● Er is nog weinig bekend over de lange termijn effecten van disease management.

● Het is nog onduidelijk welke patiënten het meest gebaat zijn bij disease management, en

welke programma’s en/of programmaonderdelen voor welke patiënten zullen leiden tot

positieve uitkomsten van de zorg.

→ Praktijkervaringen zoals die worden opgedaan in het ZonMw programma Disease

management en verder onderzoek zijn daarom van belang

25 April 2012 – Disease management

Voor informatie of vragen kunt u contact

opnemen met:

simone.de.bruin@rivm.nl

16 25 April 2012 – Disease management

17

Prevalentie van multimorbiditeit

Van Oostrom et al., 2011

Prevalentie van chronische

aandoeningen

Prevalentie van multimorbiditeit

0-14 jr 12,6% 0,6%

15-24 jr 15,2% 2,0%

25-54 jr 30,0% 8,1%

55-64 jr 52,9% 22,7%

65-74 jr 70,0% 39,1%

>75 jr 83,5% 59,2%

25 April 2012 – Disease management

18

Chronic care model

www.improvingchroniccare.org

25 April 2012 – Disease management