Discrimination and the Lumad of Mindanao - rmp-nmr.org Dicrimination... · nga mantalaan bugtong...

1

Discrimination and the Lumad of Mindanao

Pagpihig ug ang mga Lumad sa Mindanao

2

1



2

CopyrightPage

Pagpihig ug ang mga Lumad sa MindanaoTigsulat: Kalumbay Regional Lumad OrganizationIllustration and Lay-out: Aaron Moises Bonete & Lans R. Tolda

Kini nga praymer gimantala sa Kalumbay Regional Lumad Organization ubos sa ‘Healing the Hurt’ Project nga gisuportahan sa European Union. Ang unod niini nga mantalaan bugtong responsibilidad sa Kalumbay Regional Lumad Organization ug sa iyang mga partners sa ‘Healing the Hurt’ Project ug dili bisan kanus-a man ilhon nga nagasalamin sa linantawan sa European Union.

Tigmantala: Kalumbay Regional Lumad OrganizationBuhatan: 2nd Floor, Minbiscon Building, IFI Compound, Bulua, 9000 Cagayande Oro CityE-mail: [email protected]

Ang labing daghan sa unod niini nga praymer kinutlo sa libro ni Arnold P. Alamon nga ‘Wars of Extinction: Discrimination and the Lumad Struggle in Mindanao’ nga giprodyus sa Mindanao Interfaith Institute on Lumad Studies (www.miils.org) ug gimantala sa Rural Missionaries of the Philippines-Northern Mindanao Sub-Region (www.rmp-nmr.org) ug sa Ispesyal nga Kursong Lumad nga dokumento sa Kalumbay Regional Lumad Organization.

Ang unod niini nga praymer pwedeng magamit o padaghanon, ilhon ug pahibal-on lang ang tigmantala. Ang Kalumbay Regional Lumad Organization ug ang mga kauban niini sa ‘Healing the Hurt’ Project wala nagagarantiya nga ang mga impormasyong unod niini nga praymer nahiuyon sa tanang posibleng sirkumstansya ug dili pwedeng manubag sa unsa mang danyos nga miresulta sa paggamit niini.

3


CopyrightPage

Discrimination and the Lumad of MindanaoWriter: Kalumbay Regional Lumad OrganizationIllustration and Lay-out: Aaron Moises Bonete andLans Tolda

This primer is published by Kalumbay Regional Lumad Organization under the ‘Healing the Hurt’ Project supported by the European Union. The contents of this publication are the sole responsibility of Kalumbay Regional Lumad Organization and its partners in the ‘Healing the Hurt’ Project and can in no way be taken to reflect the views of the European Union.

Published by Kalumbay Regional Lumad OrganizationOffice Address: 2nd Floor, Minbiscon Building, IFI Compound, Bulua, 9000 Cagayande Oro CityE-mail: [email protected]

Most of the content of this primer are excerpts from the book ‘Wars of Extinction: Discrimination and the Lumad Struggle in Mindanao’, written by Arnold P. Alamon and produced by the Mindanao Interfaith Institute on Lumad Studies (www.miils.org) and published by the Rural Missionaries of the Philippines - Northern Mindanao Sub-Region (www.rmp-nmr.org), and the Special Course on the Lumad, a document of Kalumbay Regional Lumad Organization.

The contents of this primer may be used, reproduced and distributed, with corresponding credits to the author and publication. The Kalumbay Regional Lumad Organization and its partners in the ‘Healing the Hurt’ Project do not guarantee that the information in this primer can be used appropriately in all circumstances and will not be held liable for the damages resulting in the misuse of information.


4

Ang kahimtang ug ang mga ginaatubang nga mga batakang problema ug ang pagpihig ug

sobinismong Kristiyano batok sa mga Lumad sa Mindanao masabtan pag-ayo kung tan-awon kini isip kalambigit sa uban pang nasudnong minorya ug sa tibuok katawhang Pilipino. Istorikal nga nahulma ang Lumad isip usa ka pundok sa katawhan. Kinahanglang sabton ang kasaysayan sa wala pa ang nasudnong pagpanakop kung asa wala pay matawag nga nasudnong minorya, sa ilang pagsukol ug wala pagpalangkob panahon sa istruktura sa kolonyal nga mga gobyerno sa panahon sa pagpanakop, ug sa nagpadayong pagpangdaug-daog ug pagpahimulos kanila sa panahong dili na direktang kontrolado sa mga langyawng mananakop ang nasud.

PasiunaIntroduction

5


The current situation of the Lumad in Mindanao beset by basic societal problems and by discrimination and Christian chauvinism

is best understood if examined as integral issues of other national minorities and the Filipino people in general. The constitution of the Lumads as a people is historical. The historyshould be best examined in three significant periods: the pre-colonial period where the concept of national minority is not yet existent; the colonial period, a period of resistance against colonial intergration; and the post-colonial period, a period of indirect foreign control wherein the Lumads experience continuing oppression and exploitation.

Kinahanglan usab tan-awon ang mga partikular nga problema sa pagpihig sa mga Lumad sa kasamtangang istrukturang pulitkanhon, ekonomikanhon ug kulturanhon sa mga etnikong komunidad ug sa tibuok katawhang Pilipino.

There is also a need to examine the particular problems of the Lumad within the existing political, economic, and cultural structures in ethnic communities and the Filipino people as a whole.


6

7


Palas-anon sa mga Lumad: Ang Pagpihig ug Sobinismong KristiyanoA Heavy Burden for the Lumad: Discrimination and Christian Chauvinism

1.

Ginapihig ang mga Lumad tungod sa ilang etnikong kalahian sa mayorya sa katawhan. Tungod kay itom ang ilang pamanit, ang mga Mamanwa ug Ata

nahimong kasagarang biktima sa sobinismong Malayo. Ang sobinismong Kristiyano usab nagapunting sa tanang Lumad isip mga irihis o pagano. Ginatan-aw ang mga Lumad nga ubos sa klase sa mga tawo.

The Lumads are discriminated because of their distinct ethnic characteristics from majority of the Filipinos. Due to their dark

skin color, the Mamanwas and Aetas are often the victims of Malay chauvinism (light-skinned people are superior). Christian chauvinism,on the other hand, also views the Lumads as heretics and pagans. Thus, the Lumads are treated as second-class citizens.


8

Apan kini nga pagpihig ug sobinismo lalom nga nakaugat diha sa mga istruktura sa estado ug mga institusyong gigunitan usab sa nagtunhay nga sistema. Naimpluwensyahan ang katawhang Pilipino sa ilang ubos nga panglantaw sa mga Lumad tungod kay kontrolado sa mga gamhanaag hut-ong ang mga insitusyong pangkultura sa nasud. Ubos sa katilingbanong sistemang nagaagni sa langyawng pamuhunan ug mga aktibidad sa pagpangawkaw sulod sa kayutaan sa mga Lumad, matngon nga ginapabilin ug mas ginadasig ang ubos nga panglantaw sa katawhang Pilipino ngadto sa Lumad aron hatagan-og-katarungan ang padayong pagpahimulos ug pagpangdaug-dauog kanila, ug himuong wala’y balatian ang mas lapad nga katawhan atubangan sa nagkagrabeng paglapas sa katungod sa mga Lumad.

Discrimination and chauvinism are deeply rooted in state structures and the institutions controlled by this ruling system. The powerful classes influence public views on the Lumad as marginalized and dehumanized group of individuals by dominating the existing cultural institutions. In a social system where foreign investments and plunder activities inside the Lumad territories are encouraged, the idea that they are second-class citizens are being maintained and is further fired up to justify their continuing state of being exploitated and oppressed, and make the vast majority of the people insensitive towards the grave human rights violations targeting the Lumad.

9


Sa kinatibuk-an, ginahikawan ang mga Lumad sa ilang mga katungod sa kaugalingong paghukom, katungod sa yutang kabilin ug katungod sa pagpalambo sa kultura. Ang kongkretong mga timailhan sa pagpihig ug sobinismo makita sa mosunod:

Walay tingog sa pagpadagan sa ilang mga komunidad. Walay tukmang makinarya nga agianan o nagrepresenta sa ilang interes ug kaayohan. Ang ilang lumadnong sosyo-pulitikanhong sistema dili ginaila sa gobyerno ug kun may bahin nga ginaila ginagamit lamang aron mapalig-on ang nagtunhay nga madaug-daugong sistema. Buot ipasabot, walay tinuod nga pag-ila sa ilang katungod sa kaugalingong paghukom.

In general, the Lumad are deprived of their right to self-determination, the right to their ancestral domains, and their right to cultural development. In particular, discimination and chauvinism against the Lumads are manifested in the following:

No participation in governance. The Lumads have no representation in governance due to absence of appropriate state machineries to advance their interests and welfare. Their socio-political systems are not recognized by the government. If there is indeed any recognition, it is selectively done to enforce the ruling oppressive system. There is, thus, no genuine recognition of the Lumad right to self-determination.


10

Wala ginaila sa estado ang mga nagtunhay pang sosyo-pulitikanhong sistema sa mga Lumad sama mga konseho sa mga katigulangan, bagani, husaya, ug mga tradisyon alang sa pagmentina sa kahusay ug kalinaw sa mga komunidad. Hinoon, ginapamugos ang mga sistema sa mga local government units, mga tanod, ug mga ahensya sama sa Presidential Assistant on the National Minorities (PANAMIN), Office of the Southern Cultural Communities, ug ang pinakaulahi, ang National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) nga padayong ginatulisok sa daghang mga Lumad nga gatasan lang sa mga pulitiko ug ginagamit aron sila ilaron.

The state does not recognize the existing socio-political system of the Lumad such as the council of elders, tribal warriors, tribal settlements and justice system, and their own system of maintaining peace and order in the communities. The state system of local government units, baranggay watch, and agencies like the Presidential Assistant on the National Minorities (PANAMIN), Office of the Southern Cultural Communities, and the recently established National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) have become machineries of politicians to turn Lumad to milking cows and to deceive them into subjugation.

11


Paglapas sa katungod sa yutang kabilin. Nayatakan ang katungod sa mga Lumad sa ilang yutang kabilin tungod sa mga nagkalain-laing balaod, palisiya ug mga programa. Ginatuis sa maong mga balaod ang tradisyunal nga konsepto sa pagpanag-iya ug pagdumala sa yuta. Pananglitan niini nga balaod mao ang PD 705 (Forestry Reform Code), RA 7942 (Mining Act), RA 8371 (Indigenous Peoples’ Rights Act) ug daghan pang ubang mga balaod sa yuta nga gikan pa sa panahong kolonyal.

Violation of the right to ancestral domain. The infringement of the right of the Lumad to their ancestral domain is systematically perpetrated through various laws, policies and programs of the government. These laws bastardized the traditional concept of ancestral land ownership and management. Examples of these laws are PD 705 (Forestry Reform Code), RA 7942 (Mining Act), RA 8371 (Indigenous Peoples’ Rights Act) and other land laws dating back from the colonial period.


12

Pananglitan, ang IPRA sa unang tan-aw nagarespeto sa katungod sa mga Lumad nga muangkon sa yutang kabilin. Apan kung tun-an og maayo, ubos sa maong balaod, wala ginaila nga langkob sa yutang kabilin ang mga kontrata o konsesyon sa kayutaan nga naangkon na sa mga dagkong langyaw o lokal nga kapitalistang minahan, plantasyon ug uban pang negosyo. Dugang pa, ang pag-angkon sa titulo nanginahanglan og taas ug makuting proseso ug gasto kaayo nga mupugos sa mga Lumad nga muhunong na lang sa ilang aplikasyon. Ang makasubo niini, ang pag-undang sa aplikasyon sa mga Lumad para sa ilahang katungod sa yuta naghatag og lugway sa gobyerno nga ibalhin ang ilahang yutang kabilin ngadto sa pampublikong pagpanag-iya.

For example, IPRA seemingly upholds the rights of the Lumad to their ancestral domain. Upon careful scrutiny, however, this law does not recognize the collective ownership of the Lumad of ancestral lands that are under contracts and concessions of foreign or local mining corporations, plantations and other businesses. Furthermore, applications of titles for these ancestral domains remain a tedious and expensive undertaking for the Lumad that they are forced to cease further efforts to apply. Without the titles, the ancestral lands of the Lumads can be easily reclassified by the government from being an ancestral domain to a public domain.

13


Grabe ug wala’y puas nga militarisasyon. Kini nga militarisasyon---pagpamomba sa komunidad, pagmasaker, tortyur, pagpangharas, ug uban pang kalapasan sa tawhanong katungod sa mga Lumad---mipalayas kanila sa ilang yutang kabilin. Ang militarisasyon nagakahitabo kung asa ang mga dagkong proyekto sa mina ug plantasyon sa kapitalista musulod, o kung diin ang mga dagkong proyekto sa estado ginapahigayon.

Intensifying militarization. Militarization—community bombings, massacre, torture, harassments, and other violations to human rights—remains the primary reason for the forced evacuation of the Lumad from their ancestral domain. Military operations are conducted as clearing activities in areas where large-scale mining and plantation ventures of investors come to grip with, or where mammoth projects of the state are being undertaken.


14

Pagtamay. Padayong nagtunhay ang mga mabiay-biayong mga ideya ug paghulagway sa mga Lumad sa mga eskwelahan, mass midya, simbahan ug uban pang insitutusyong pangkultura. Daghan pang nagatoo nga ang mga Lumad dautang mga tawo, mga bandido, hungog, hugawan ug uban pang pagpamenos kanila. Ginapabilin sa kasamtangang sistema ang maong ubos nga panglantaw sa mga Lumad aron hataga’g kapasikaran ang mga negosyo ug malinglahong mga proyektong nagasulod sa ilang teritoryo aron hatagan kunuhay sila og ‘kalambuan’.

Disrespect. The concept of a Lumad is tailored into an image and subject of insult and ridicule in schools, mass media, church and other cultural institutions. There exist popular views that the Lumad are criminals, bandits, illiterate, dirty and other degrading tags. The existing system perpetuates these defamatory views against the Lumad to justify the entry of businesses and deceptive projects in their territories as feats of ‘development’.

15


Komersyalisasyon sa lumadnong kultura. Ginagamit ang mga ritwal, sayaw ug uban pang lumadnong kultura alang sa turismo sa gobyerno. Sa mga selebrasyon sa syudad o mga lungsod, padayong nabastos ang mga pasundayag sa lumadnong kultura.

Kawala o kakulang sa katilingbanong serbisyo. Mas pinasagdan ang mga komunidad sa Lumad itandi sa ubang lugar kung hisgutang katilingbanong serbisyo gikan sa gobyerno. Daghang mga komunidad ang walay eskwelahan ug ospital o bisan klinik man lang. Daghang lumadnong komunidad ang walay kalsada ug elektrisidad, ug mahinumduman lang silang atimanon kintahay panahon sa piniliay.

Commercialization of the Lumad culture. The rituals, dances and other Lumad traditions and practices are exploited by tourism projects of the government. The festivities in the cities and towns continue to bastardize the Lumad culture.

Absence or lack of social services. The Lumad communities are more neglected and deprived of social services from the government compared to other communities. Many of the Lumad communities do not have schools and hospitals or even small clinics. Many of these communities do not have roads and power. These communities are only ‘attended to’ of their needs during election period.


16

17


Kinsa ang mga Lumad sa Mindanao?Who are the Lumad of Mindanao?

2.

Ang Lumad dili usa ka tribo nga gilangkuban sa usa ka etno-linggwistikong grupo. Kini nga pinulungan sa Bisaya nagpasabot nga ‘netibo’ ug mao’y tawag sa mga dili-Muslim nga lumadnong etno-

linggwistikong pundok nga makit-an asa man sa isla sa Mindanao. Sila kadtong ang komunidad sa mga tawo nga ang kaapu-apuhan nagpuyo na sa Mindanao sa wala pa miabot ang Katsila, ug hangtod karon, napatuman pa gihapon sa daghan o pipila ka mga kinaraang tradisyon ug kultura. Kini sila mao ang mga musunod:

The Lumad is not one tribe that is constituted of one ethno-linguistic group. Lumad is coined from the Binisaya dialect which means ‘native’ and is used to refer to non-Muslim native ethno-linguistic groups which are found anywhere in the island of Mindanao. They are the communities of peoples whose ancestors reside in Mindanao even before the Spanish colonization, and up until now, remain consistent in their practice of indigenous traditions and culture. The Lumad communities include the following:


18

1. Ita2. Bagobo/Ubo3. Banwaon4. B’laan5. Kalagan6. Kaulo7. Dibabawon

8. Higaonon9. Mamanwa10. Mandaya11. Manguwangan12. Manobo13. Mansaka14. Matigsalog

Makit-an ang mga Lumad sa 19 ka probinsya sa Mindanao-Sulu. Anaa sila nanimuyo sa mga tiilan sa kabukiran hangtod sa mga bukiron, lasangon ug hilit nga bahin sa isla. Gamayng bahin nila nagpuyo usab sa kapatagan.

The Lumad can be found in 19 provinces in Mindanao-Sulu. They reside in the foot of mountains to mountainous areas, in the forested and hinterland portions of the island. A few of them also reside in plains.

19


Ang ‘Lumad’ isip usa ka pulitikal nga termino‘Lumad’ as a political terminology

Ang paggamit sa terminong ‘Lumad’ aron ilhon ang ilang kolektibong identidad isip mga netibo sa Mindanao unang mimarka adtong 1970. Samtang ang managkalahi-lahing pundok miatubang sa pagdagsa sa logging ug plantasyong agrikultural nga giduso sa mga pribadong magpapatigayon ug gipaluyuhan sa estado ug sa militar sa nasud nga anang panahuna anaa ubos sa martial law, ang terminong ‘Lumad’ gigamit na sa mga progresibong pundok sa mga tawong simbahan ug sa mga aktibistang mga organisasyon isip tawag sa mga netibong nabiktima sa kadaot sa proyektong ‘pangkalambuan’ nga gipasiugdahan sa estado.

The use of the term ‘Lumad’ to refer to the collective identity of the natives of Mindanao can be traced back in the 1970s. While these different groups were beset by the influx of logging projects and agricultural plantations pushed by private corporations and backed by the state and armed forces under Marcos’ martial law, the term ‘Lumad’ was used by progressive groups among church people and activist organizations as reference to the natives victimized by destructive ‘development’ projects of the state.


20

Sa asembleya sa Lumad Mindanao People’s Federation nga gipahigayon sa Kidawapan, North Cotabato kaniadtong June 26, 1986, giaprubahan sa mga delegadong gikan sa managkalahing etno-linggwistikong pundok ang terminong ‘Katawhang Lumad’ isip tawag sa ilang koletibong identidad. Sukad niadto, ang termino milambo na aron ilhon ang kolektibong ilhanan ug timailhan sa panaghiusa sa tali sa mga lumadnong pundok sa Mindanao samtang sila nagataubang sa komon nga pakigbisog aron depensahan ug bawion ang ilang mga yutang kabilin.

Sa laktod, ang terminong ‘Lumad’ nagarepresenta sa usa ka mitunhay ug padayong nagalambo nga pulitikal nga kahimtang sa mga lumadnong komunidad sa Mindanao nga nahulma sa ilang padayong pagsukol sa madaug-daugong sistema sa katilingban ug sa dsikriminasyon nga gibunga niini batok kanila.

During the general assembly of Lumad Mindanao People’s Federation in Kidapawan, North Cotabato last June 26, 1986, the delegation from different entho-linguistic groups adapted the term ‘Katawhang Lumad’ (Lumad people) to name their collective identity. After the event, the term further developed to recognize the collective identity and symbol of unity among the indigenous groups in Mindanao in a common struggle to defend and reclaim their ancestral domain.

In short, the term ‘Lumad’ represents an emerging dynamic political condition among Lumad communities in Mindanao which was moulded as a result of their continuing resistance against an oppressive system of the society and the consequent forms of discrimation against them.

21


Pagpabilin sa lumadnong tradisyonPerseverance of indigenous traditions

Napabilin sa mga Lumad ang ilang mga tradisyon ug kinaiyang kulturanhon bunga sa ilang pursigidong paningkamot nga apanalipdan ang ilang katungod sa kaugalingong-paghukom.

Apan ang kasaysayan sa mga langyawng pagpanakop ug ang padayong nasudnong integrasyon sa mga nasudnong minorya ngadto sa mas dakong katilingban mihimo og dakong kausaban sa lumadnong sistema---sa natad sa pulitika, eknomiya ug sa kultura.

The Lumads remain resilient in the practice of their traditions and culture as a result of their undying pursuit to defend their right to self-determination.

However, the history of colonialism and the continuing national integration of national minorities into the larger society created significant changes in the indigenous system---in the political, economic and cultural aspects.


22

Bisan sa pinakahilit nga komunidad sa mga Lumad, ang ekonomiyang nakabase-sa-salapi migguba sa lumadnong produksyon. Sa daghang lugar, ang produksyong pangkunsumo ginapulihan sa pananom nga igbabaligya ug igtutumod.

Migguba usab sa sosyo-pulitikanhong sistema sa mga Lumad ang pagpahamtang sa burukrasya sa gobyerno sa mga prosesong sama sa ‘barangay system’, eleksyon, korte ug daghan pang uban. Ang pagkusog usab sa militarisasyon sa mga komunidad sa Lumad nga midislokar kanila gikan sa ilang mga pinuy-anan ug yutang kabilin mipahuyang sa ilang lumadnong sistema ug mibungkag sa ilang mga tradisyon.

Even in the most remote Lumad communities, the cash economy destroyed the indigenous production. In many areas, the subsistence nature of production (or needs-based indigenous production) is replaced by production of crops for commodities and for export.

The socio-economic systems of the Lumads were destroyed with the introduction and enforcement of the government of different processes such as barangay systems, elections, courts and many more. The intensification of militarization in Lumad communities also forced the evacuations of many Lumads from their homes and ancestral domains and consequently weakened the indigenous systems and destroyed their traditions.

23


Dugang pa, ang pagsulod sa managkalahing relihiyon o sekta sa mga komunidad sa Lumad nagpahuyang usab sa ilang kultura. Gipasamot usab sa turismo ang komersyalisasyon sa lumadnong kultura.

Moreover, the entry of different religions and sects in Lumad communities also contributed to the weakening of their culture. Tourism also contributed to the further commercialization of indigenous culture.


24

Unsa ang mga Katungod nga Ginapakigbisogan sa mga Lumad?

3.

What rights do the Lumad struggle to defend?

25


Isip usa ka pundok sa katawhan, ang mga Lumad adunay batakang katungod sa kinabuhi, kagawasan ug panagpatas. Dugang pa, tungod kay adunay lahing etnikong mga kinaiya, aduna sila’y katungod sa

kaugalingong paghukom ug uban pang dili-mabulag nga mga katungod sa natad sa kinabuhi ug kultura. Ginagarantiyahan kini sa United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP) ug sa uban pang mga international human rights instruments.

As one group of peoples, the Lumads have basic human rights—the right to life, liberty and equality. Furthermore, due to their distinct ethnic characteristic, they have the right to self-determination and other rights indivisible from their right to life and culture. These rights are guaranteed by the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP) and other international human rights instruments.


26

Apan kini nga mga tawhanong katungod padayong ginalapas sa lain-laing pamaagi. Busa, naduso ang mga Lumad nga depensahan ug ipanghingusog kini nga mga katungod.

However, these human rights are violated in many ways. In turn, the Lumads assert to defend and strengthen these rights.

27


Katungod sa Kaugalingong Paghukom Right to Self-Determination

Ang katungod sa kaugalingong paghukom (KKP) mao ang katungod sa mga Lumad nga itakda ang ilang kaugalingong padulngan. Kini nga katungod ang muhatag kanila og higayon aron itakda ang ilang gawasnong paglambo isip mga komunidad sa katawhan. Buot ipasabot, ang mga Lumad adunay katungod sa pagpalambo sa ilang kaugalingong sosyo-pulitkanhong istruktura nga haom sa ilang kinaiya sa kinabuhi ug paglambo.

The right to self-determination (RSD) of the Lumad is their right to determine their own fate. This right gives them the opportunity to determine their own development as a community of peoples. This means, the Lumad have the right to create and develop their own socio-political structures appropriate to their way of life and development.


28

Adunay lain-laing dagway ang pagpatuman sa KKP: (a) sesesyon o pagbulag ug pagtukod sa kaugalingong estado; (b) pederasyon (pagtukod sa kaugalingong estado ug pagpakig-uban sa uban pang estado nga adunay sentralisadong panggamhanan); (k) awtonomiya (pagdumala sa kaugalingon ubos sa mas dako nga linangkuban sa mas dakong katilingban); (d) representasyon diha sa mga nagtunhay gahum pulitika; o (e) espesyal nga mga balaod nga nagapanalipod ug nagaasdang sa katungod nasudnong minorya.

Sa kasamtangan, ang mga Lumad sa Mindanao nagatoo nga ang haom nga porma sa KKP alang kanila ihulagway sa awtonomiya, representasyon ug ispesyal nga balaod. Kini tungod kay lain-lain ang ang-ang sa gidak-on sa komunidad ug sa pagpabilin o dili kaha pagkabungkag sa ilang lumadnong tradisyon ug kultura.

There are different ways to realize the RSD: (a) seccession or separation and creation of an independent state; (b) federalism (the establishment of self-governing states along with other similar states under a centralized government); (c) autonomy (self-governance under a macrosociety); (d) representation in an existing political power; or (e) special laws that defend and advance the rights of the national minorities.

Currently, the Lumad of Mindanao believe that the appropriate forms that reflect their right to self-determination are autonomy, representation and special laws. They will be able to realize their right to self-determination in these forms while giving due consideration to the different levels of development and sizes of Lumad communities and the existence or absence of indigenous traditions and culture within these communities.

29


Katungod sa Yutang KabilinRight to Ancestral Domain

Katungod sa mga Lumad nga ilhon ilang kayutaan isip pinuy-anan ug kakuhaan sa panginabuhian---nga teritoryo na nila sukad pa sa ilang kaapu-apohan. Apan imbis nga ilhon kini, ginapalagpot sila sa ilang mga yutang kabilin pinagi sa lain-laing mga pamaagi. Gamit ang armadong pwersa o kaha pinaagi sa mga maniobra sa pagpatitulo sa yuta, padayon silang napahawa sa ilang kayutaan aron hatagan og lugway ang mga dagkong mina, kapitalistang plantasyon, mega-dam, ug uban pang makadaot nga proyekto nga gipaluyuhan sa estado ug nagtakuban sa ngalan sa ‘kalambuan’.

The Lumads have the right to claim their lands as their own homes and source of livelihood in territories handed down to them from their ancestors. However, instead of recognizing these lands as belonging to the Lumad, they are forcibly uprooted from their ancestral domains through various schemes. Using the armed forces or manipulations in land ownership laws, the Lumads are ejected from their lands to give way to large mining projects, capitalist plantations, mega-dams and other destructive projects backed by the state and hiding under the guise of ‘development’.


30

Sa pagkailog sa ilang yuta, gihikawan usab sila sa panginabuhian---sama ra nga gihikawan sila sa katungod nga mabuhi. Busa, daghan kanila ang aktibong nagadepensa sa ilang mga yutang kabilin aron iseguro ang pagtunhay ug paglambo sa ilang mga komunidad ug kaliwatan.

With land grabbing, the Lumad are deprived of their livelihood—ergo, they are also deprived of their right to live. Because of this premise, many of them are active in the defense of their ancestral domains to ensure the subsistence and development of their communities and that of their coming generations.

31


Katungod nga Ipraktika ug Palambuon ang mga Kulturanhong Tradisyon ug KostumbreRight to practice and revitalize the cultural tradtions and customs

Hugot nga nalambigit ang mga Lumad sa ilang kultura. Ginasalamin niini ang ilang panginabuhi ug relasyong katilingbanon, ug ekspresyon usab kini sa ilang mga pagbati ug pangandoy sa kinabuhi. Busa, kinahanglang ilhon ur irespeto ang ilang lumadnong kultura---mahinungdanong bahin kini sa pag-ila sa mga Lumad isip katawhan.

Ang mga Lumad adunay katungod nga palambuon ang ilang kultura ug ang uban pang mga positibong bahin sa ilang mga tradisyon. Kinahanglang supakon ang bisan unsa mang dagway sa pagtamay, pagyatak, pagguba o kaha pagkomersyalisa sa ilang kultura.

The culture of the Lumad is deeply ingrained in their way of life. Their culture is a reflection of their livelihood and relationship with the society, and the expression of their desires and aspirations in life. Because of this, there is a need to recognize or respect the indigenous culture—a critical issue in recognizing the identity of the Lumads as a people.

The Lumad have the right to develop their culture and other positive aspects of their traditions. There is a need to resist any forms of devaluation, degradation, destruction or commercialization of their culture.


32

33


Ang Komon nga Problemang Ginaatubang sa Katawhang Lumad ug sa Katawhang PilipinoThe Common Problems of the Lumad and the Filipino People

4.

Isip kabahin sa katawhang Pilipino, natagamtaman usab sa mga Lumad ang batakang problema sa katawhang Pilipino. Nahimo silang biktima sa pagpanghimulos ug pagpangdaug-daog sa usa ka sistemang

gipatigbabawan sa mga gamhanang hut-ong sa mga monopolyo kapitalista, agalong yutaan ug sa mga tispasiugda sa burukratikong korapsyon. Sama sa katawhang Pilipino, ginaatubang nila ang:

As part of the Filipino people, the Lumad also experience the basic problems of the Filipino people. They have become victims of exploitation and oppression under a system that is ruled by the powerful classes of monopoly capitalists, landlords and engineers of bureaucrat corruption. Just like the Filipino people, the Lumad face the following problems:


34

MONOPOLYO KAPITALISMO. Pagtamay. Tungod kay ang ilang ekonomiya hugot nga nalambigit sa mas dakong katilingbang Pilipino, giatubang usab sa mga Lumad ang mga mahal nga palaliton nga kasagarang naggikan sa mga empresang gipanag-iyahan o kontrolado sa mga monopolyo kapitalista samtang barato ang pagpalit sa ilang mga produktong hilaw nga mga materyales. Tungod ang mga minahan, plantasyon ug uban pang negosyo anaa nagtungtong sa ilang kayutaang giilog sa mga dagkong kapitalista, nahimo na lang silang mga yanong mamumuong nag-antos usab sa ubos kaayong suhulan.

• Monopoly Capitalism. Because their economy is tightly related to the bigger Filipino society, the Lumad are also confronted with high prices of commodities which are usually produced from factories owned and controlled by monopoly capitalists, while the raw materials produced by the indigenous peoples are sold cheap. Because mining corporations, plantations and other businesses operate within ancestral lands siezed by giant capitalists, the Lumad have become common workers and farm laborers receiving measly wages.

35


PYUDALISMO. Ang mayorya sa mga Lumad mga mag-uuma usab, busa nagatagamtam usab sila sa mga dagway sa pyudal ug malapyudal nga pagpangabuso. Tungod daghang mga Lumad ang nailogan sa yuta ug mga agalong yutaan ang nanag-iya sa mga lapad nga kayutaan, nahimo na lang silang mga saop ug napugos nga musulod sa usa ka madaug-daugong sistema sa produksyon. Nabiktima sila sa taas nga abang sa yuta, ug ginabaguod usab nila ang mga mahal kaayo nga binhi, abono ug pestisidyo nga mga agalong yutaan o mga kasosyo nila sa negosyo usab ang nagabaligya. Ginaatubang usab nila ang usura. Ang mga Lumad nga nahimong mamumuong panguma, namroblema usab sa ubos kaayong suhulan.

• Feudalism. Majority of the Lumad are also farmers who experience the various forms of feudal and semi-feudal abuses. Since many of the Lumad have lost their lands and the landlords claim ownership to vast tracks of lands, they are forced to work as tenants and to enter into an oppresive system of production. They are forced to pay high land rents, shouldering expensive costs of seedlings, fertilizers and pesticides from landlords and their business associates who also market these agricultural products. They are also confronted with the problem of usury. The Lumad who have become agricultural workers are also confronted with low wages.


36

KURAPSYON SA BUKRUKASYA. Direkta ug dili-direktang nagabayad og buwis ang mga Lumad sa matag butang nga ilang ginapalit, apan wala o kulang kaayo ang katilingbanong serbisyo nga nagaabot sa ilaha tungod sa sistematikong korapsyon sa gobyerno. Ginakondena usab nila ang mga pulitikong nakig-abin sa mga dagkong kapitalista aron mupasar og balaod nga nagailog sa ilang mga yuta, o dili kaha pag-endorsar og mga makadaot nga programa o negosyo sulod sa ilang yutang kabilin.

• Corruption in Bureaucracy. The Lumad pay direct and indirect taxes in every commodity they purchase, but, they barely enjoy the benefits of social services due to the systematic corruption in government. They also condemn the politicians who have ties with big capitalists and who pass laws that further grab their lands, or endorse programs and businesses that destroy their ancestral lands.

37



38

39


Pagsukol sa mga Lumad Lumad Resistance

5.

Padayong ginapakigbisogan sa mga Lumad ang ilang katungod sa kaugalingong paghukom sa daghang mga pamaagi. Gusto nilang malingkawas sa usa ka sistemang padayong nagapihig,

nagapanghimulos ug nagadaug-daog kanila. Ilang ginapanawagan ang pagwagtang sa mga dili-patas nga balaod ug programa sa gobyerno sama sa IPRA, Mining Act of 1995 ug uban pa nga nagailog sa ilang kayutaan. Ginapanghingusog nila ang pagtahod sa ilang kultura ug ang padayong pagpalambo sa mga positibong aspeto niini. Padayon nilang ginaduso nga mahatagan sila sa katilingbanong serbisyo.

The Lumad continue to struggle for their right to self-determination in various ways. They aspire for liberation from a system that discriminates, exploits and oppresses them. They call for the junking of unfair laws and programs of the government such as IPRA, Mining Act of 1995 and many others that deprive them of their lands. They assert the respect of their culture and the development of its positive aspects. They continue to assert their access to social services.


40

Aron makab-ot kini, padayon nilang ginaorganisa ang ilang han-ay aron iasdang kini nga mga katungod.

Apan tungod kay nahimtangon sila nga dili nila kayang bag-uhon ang kasamtangang madaug-daugong istruktura, nakig-uban sila sa uban pang nasudnong minorya ug sa tibuok katawhang Pilipino aron ipakigsbisog ang usa ka Pilipinas nga gawasnon, makiangayon ug nagtagamtam sa tinood nga kalambuan. Nagatoo ang katawhang Lumad sa Mindanao nga hangtod dili kini makab-ot nga tumong, dili usab mawagtang ang ilang mga partikular nga problema sa diskriminasyon.

To achieve all these, they continue to organize their ranks and advance these rights.

However, now conscious that they cannot change the existing oppressive structure by themselves, the Lumad have joined other national minorities and the Filipino people in their struggle to achieve a society that is genuinely free, just and developed. The Lumad people in Mindanao believe that for as long as this aspiration is not realized, the particular problem of discrimination that they face will persevere.

41



42

Discrimination and the Lumad of Mindanao - rmp-nmr.org Dicrimination... · nga mantalaan bugtong...

Documents

Transcript of Discrimination and the Lumad of Mindanao - rmp-nmr.org Dicrimination... · nga mantalaan bugtong...