VISOKA MEĐUNARODNA ŠKOLA CAZIN

METODOLOGIJA PRIMJENE DEZINFEKCIJE, DEZINSEKCIJE I

DERATIZACIJE

SEMINARSKI RAD

Predmet: Dezinfekcija, dezinsekcija, deratizacija

Mentor:

Student:

Indeks br.:

Studijski program:

Cazin, 2016

S A D R Ž A J

1. UVOD……………………………………………………………………...3

2. VRSTE DEZINFEKCIJE……………………………………………..…...5

3. DEZINFEKCIJSKI POSTUPCI ( METODE ) …………………….…..….6

4. POJAM I METODE DEZINSEKCIJE …………………………….….…..7

4.1. Način suzbijanja insekata …………………………………………...…8

5. POJAM METODA DERATIZACIJE ………………………………..…..9

5.1. Metode borbe protiv štetnih glodovaca ………………………………9

5.2. Upotreba otrova u deratizaciji …………………………………..…....9

6. ZAKLJUČAK ………………………………………………………….....11

7. LITERATURA …………………………………………………………...12

2

1.UVOD

Dezinfekcija (Disinfection: dis + lat. inficere - loš, okužen), u najširem smislu predstavlja

skup postupaka kojima se uklanjaju, onesposobljavaju ili uništavaju mikroorganizmi u toj

mjeri da nisu sposobni izazvati infekciju.

Postoje brojne definicije i tumačenja dezinfekcije, kao npr:

"Dezinfekcija je selektivna eleminacija određenih nepoželjnih mikroorganizama djelovanjem

bilo na građu ili metabolizam tih klica bez obzira na njihovo funkcionalno stanje radi

sprečavanja njihova prenosa. Pri tome se ne uništavaju svi mikroorganizmi, nego se njihov

broj djelomično smanjuje do razine kada nisu sposobni oštetiti zdavlje".

„Dezinfekcijom se smatraju postupci uništavanja patogenih mikroorganizama na površini

tijela, na predmetima, materijalima ili u prostoru“.

Za postizanje dezinfekcije se koriste dezinficijensi (hemijska sredstva) koja su slabo

selektivno toksična, a imaju germicidno djelovanje. Moramo napomenuti da, pored pojma

dezinfekcije u stručnoj upotrebi je i pojam sanitacije, koja predstavlja primjenu dezinfekcije u

javnoj higijeni. Isto tako, u stručnom smislu treba razlikovati dezinfekciju od pojma

sterilizacije pri kojoj se uništavaju svi mikroorganizmi, dok dezinfekcija u užem smislu

predstavlja reduciranje broja mikroorganizama ispod infektivne doze, odnosno uništavanje ili

oslabljivanje patogenih mikroorganizama izvan tijela domaćina. Ovo se ne odnosi samo na

bolničke uslove nego na cjelokupni život i rad ljudi. Postupci dezinfekcije ne primjenjuju se

samo na tijelo čovjeka, radne plohe, nego na vodu, vazduh, zemljište, otpadne vode, na sva

medija u kojima se razmnožavaju bakterije čija mjesta mogu biti izvor zaraze.

Prvi koji je prepoznao važnost dezinfekcije i ulogu dezinfekcijski sredstava u bolnicama bio

je Ignaz Semmelweis (1818-1865). Ovaj naučnik u toku svog rada na porodilištu primijetio je

da pranjem ruku i instrumenata sa hloriranom vodom dolazi do smanjenja tadašnje groznice

dojenčadi, koja nastaje od povreda pri porodu. Sedmično se smanjio broj umiranja djece za

90% sa dobivenom groznicom iza poroda.

Robert Koch (1843-1910) je prvi otkrio mikroskopom bakterije uzročnike infektivnih bolesti

u obrisu inficiranih pacijenata te ih in vivo kultivirao. Otkrio je i mnogobrojne bakteriološke

metode za otkrivanje i identifikaciju mikroorganizama.

3

Max Von Pettenkofer (1818-1901) je prepoznao značenje higijenskog snadbijevanja pitkih i

otpadnih voda te pridonio suzbijanju epidemija i može se smatrati i kao osnivač istraživanja

higijene.

Dezinfekciju sprovode specijalizirane ekipe stručnjaka putem laboratorija koji izabrana

sredstva primjenjuju u koncentraciji i propisanim postupcima proizvođača. Čišćenje (pranje) i

dezinfekcija su najvažniji postupci za sprečavanje nastanka i širenja zaraznih bolesti,

nastanka infekcije, posebno u sadašnjem vremenu kada su kontakti široki i brzi. Sredstva za

dezinfekciju su brojna, pojavljuju se na tržištu pod različitim komercijalnim imenima.

Dezinficijensi mogu biti neutralni, slabo i jako alkalni i kiseli. Njihov sastav zavisi o namjeni

za upotrebu (da li je samo za pranje, kombinirano pranje ili za dezinfekciju).

4

2.VRSTE DEZINFEKCIJE

Postoje nekoliko vrsta dezinfekcija, i to :1

Profilaktička odnosno higijenska dezinfekcija koja se provodi u svrhu profilakse

zaraznih bolesti. Provodi se dezinficijensima širokog spektra djelovanja. Ogleda

se u čišćenju, pranju i nanošenju dezinfekcionih sredstava na podne, zidne i radne

površine. Profilaktička dezinfekcija naziva se još i “rutinska”, jer se može

sprovoditi svakodnevno, a može se sprovoditi i periodično, u pravilu dva puta

godišnje (jesen i proljeće), ali i može biti inicirana specifičnim epiziotiološkim

prilikama. U sklopu profilaktičke dezinfekcije su i dezinfekcijske barijere za

vozila i ljude na ulazima u privrednim proizvodnim objektima. Dezinfekcijske

barijere su bazeni s otopinom natrijeve lužine (pH=13-14).

Tekuća dezinfekcija se provodi tokom trajanja neke zarazne bolesti, odnosno

kada je bolest već prisutna, s ciljem sprečavanja prenošenja i širenja

mikroorganizama. S obzirom da kod ove vrste dezinfekcije već imamo prilično

jasno definiranog uzročnika, uglavnom se provodi ciljano sa odgovarajućim

dezinficijensima koji će uništiti uzročnika.

Završna ili konačna dezinfekcija se provodi nakon prestanka zaraze. Svrha ove

vrste dezinfekcije je da se osobe koje dolaze u kontakt sa predmetima, priborom i

prostorom ne infeciraju. Nužna je kod kontaktnih zaraznih bolesti koje se

suzbijaju po zakonu. Prekid takvih zaraza može se proglasiti tek nakon što je,

između ostalog, provedena odgovarajuća završna dezinfekcija.

3.DEZINFEKCIJSKI POSTUPCI – METODE

1 Prof. dr. sci. Sejdo Ćatović, Sanitarna zdravstvena zaštita, Visoka zdravstvena škola Univerziteta, Bihać 2006.

godina

5

Dezinfekcija se sprovodi fizikalnim, mehaničkim i hemijskim postupcima ili metodama.

Postupci SredstvaFizikalni ■ toplina

■ zračenjeMehanički ■ čišćenje, taloženje,

■ pranje ■ filtriranje i ventilacija

Hemijski primjena hemijskih dezinfekcijskih sredstava

Tabela 1. Vrste dezinfekcijskih postupaka

Postoji više faktora koji utječu na izbor adekvatne metode, kao što su:2

1. vrsta klica,

2. rezinstencija (otpornost) i opšte stanje klice,

3. broj izlaznih klica,

4. temperatura,

5. vrijeme djelovanja,

6. prodornost (vakum, tlak, gas, vlažnost) i

7. utjecaji okoline (prljavština, vlažnost, čišćenje).

Mehaničkim metodama djelujemo na mikroorganizme sredstvima čišćenja, taloženja,

struganja, pranja i četkanja, ispiranja vodenim šmrkom, filtriranja i ventilacijom, čime se

broj mikroorganizama smanji i preko 60%. Klasičan primjer upotrebe mehaničke metode

nalazimo u mljekarskoj industriji prilikom uklanjanja mlijeka zasotalog na površinama

mljekarskog pribora.

Osnovni postupci fizikalne dezinfekcije su:

2 dr.sci. Sulejman Kendić, Sanitarna zdravstvena zaštita, Visoka zdravstvena škola Univerziteta Bihać,

2006.godina, str.245

6

Sterilna filtracija - čiji je cilj uklanjanje mikroorganizama iz tekućeg medija koji se ne

smije zagrijavati niti podrvrgavati visokim temperaturama. Ovaj vid dezinfekcije

primjenjuje se kod pripreme lijekova i vakcina.

Dezinfekcija zračenjem - koja se sprovodi ultravioletnim zrakama (UV) i

jonizirajućim zračenjem. UV zrake djeluju na lebdeće mikroorganizme. Kod primjene

UV zraka bitna je za dezinfekciju udaljenost izvora zraka. Što je izvor UV zraka veći

manja je učinkovitost dezinfekcije. Jonizirajuće zračenje upotrebljava se za

sterilizaciju medicinskih instrumenata i pribora (šprice, kateteri, materijali od lateksa,

gumene rukavice, infuzioni pribori i dr.). Za sterilizaciju koriste se beta i gama zrake

koje imaju prodorni efekat. Objekti koji su izoloženi beta i gama zrakama ne postaju

radioaktivni. Jonizirajuće zračenje koristi se u prehrambenoj industriji za pruduzenje

upotrebe živežnih namernica, pasterizaciju.

Dezinfekcija toplinom - vrši se postupcima izgaranja, opaljivanja, čišćenja toplom

vodom, kuhanja, pasterizacijom i dezinfekcija parom. Vlažna toplina ima prednost

nad suhom. Vlažna toplina bolje i brže prodire u bakterije.3

4. POJAM I METODE DEZINSEKCIJE

Dezinsekcija (lat. desinfectio - raskužba) označava postupke usmjerene na uništenje

najvećeg broja neželjenih mikroorganizama. U tu svrhu se rabe fizikalna i hemijska

sredstva. Tim se postupkom uništava, inhibira ili uklanja i ostala populacija

organizama. Primjenjuje se izvan živog organizma, u vanjskoj sredini (tlu, vodi,

zraku, na predmetima i u prostorijama zdravstvenih ustanova, tvornica prehrambenih

proizvoda i dr.) Važna je činjenica da se dezinfekcijom ne moraju uništiti i

bakterijske spore. Sunčevom svjetlošću, te procesima taloženja, filtriranja i

razrjeđivanja provodi se dezinfekcija u prirodi. Danas je djelatnost zdravstvenih

3 Pravilnik o načinu obavljanja obavezne dezinfekcije, dezinsekcije I deratizacije ( “ Službene novine FBiH “

broj: 60/06 ), član 2

7

ustanova nezamisliva bez primjene antiseptičkih postupaka i novih dezinfekcijskih

sredstava.4

4.1. Način suzbijanja insekata

1. Biološke metode

Prirodni neprijatelj: ptice, šišmiši, ježevi, krtice

Insekti grabežljivci: bubamare, mravi, ose

Insekti paraziti: ose najeznice, muhe gusjeničarke

Mikroorganizmi: npr. Bacilus thurensienesis

2. Tehničke metode

Ljepljive trake na koje će se insekti priljepiti,

Isušenjem bara omogućiti će se razvoj insekata,

Prevrtanje gnoja: u gornjem sloju su razvojni stadiji insekata koji će

kada se gnoj prevrne biti izloženi smrtonosnom djelovanju fermenata

gnoja,

Inertna prašina: silicijski gel i dijetomejska zemlja isušuju insekta.

3. Fizikalne metode

Temperature, vlaga

Modificirana atmosfera. manje kisika i dušika a više ugljičnog

dioksida

Ultrazvuk

x i y zračenje

4. Hemijske metode4 https://hr.wikipedia.org/wiki/Dezinfekcija

8

Insekticidi biljnog porijekla: piretoroidi, nikotin ( nicotine ),

rotenone…

Sintetski insekticidi, DDT, nicotine, organofosforni preparati…

5. POJAM METODA DERATIZACIJE

5.1. Metode borbe protiv štetnih glodovaca

Preventivne metode

Preventivne metode deratizacije se zasnivaju na stvaranju nepovoljnih uslova za ishranu i

opstanak štetnih glodavaca, a to su:

1. Agrotehničke mjere: duboko oranje, prekopavanje, paljenje staništa, često

prisustvo ljudi na polju

2. Tehnološko manipulisanje podrazumjeva određene načine skladištenja I

manipulacije robom ( staništa, hambari, ostave,… ), slaganje robe na

police i u paketu

3. Higijensko-sanitarne mjere: onemogućavanje nastanka divljih deponija,

zbrinjavanje razbacanog smeća5

5.2. Upotreba otrova u deratizaciji

Rodenticidi se prema brzini i načinu djelovanja dijele na:

1. Brzo-djelujuće, akutne rondocide, i

2. Sporo-djelujuće, hronične, antokogaulacijske rodenticide

Akutni otrovi se koriste samo u strogo kontrolisanim uslovima, kao što je npr.brod,

zaključana skladišta i sl. ili ukoliko je prisutna akutna najezda glodavaca.6

Potrebna svojstva akutnih rondocida:

1. Niska LD50 za glodavce,

2. Bezopasan za ljude i korisne životinje u koncentracijama letalnim za

glodavce5 https://hr.wikipedia.org/wiki/Deratizacija6 . Prof. dr. Silvija Miletić, Mlijeko I mliječni proizvodi, Zagreb 1994. Godine, strana 80

9

3. Ne izaziva rezinstenciju

4. Ne kontaminira okolinu

5. Prikladna cijena

Rondocidni pripravci mogu biti pripremljeni u obliku praha, granula, pasta, tekućina, plina,

blokova,…Aplikacija otrova se može vršiti palalerno i per inhalacionem, odnosno otrovi

mogu biti digestivni ili respiratorni.

Primjena akutnih rondocida:

1. Suhe granule ili kompletno meke ( parafinizirane ili briketizirane ), sa

nosačem biljnog ili animalnog porijekla

2. Tekući mamci: voda, biljno ulje, mlijeko

3. Prašak za posipanje rupa i staza, prašak će sa tla preći na šape i sa šapa u

usta

4. Plin

Akutni, brzo-djelujući ili trenutni rodentocidi dovode do smrti za manje od 24 časa nakon

intoksikacije. Dakako, kod nekih otrova, smrt nasupa za nekoliko minuta. Primjena akutnih

rodenticida zahtjeva posebne mjere opreza. Velika većina akutnih rodenticida nema antidot.

Otrovani glodavci upozoravaju na opasnost i rastjeruju ( upozoravaju ) ostale. Stoga će samo

5-10% glodavaca biti isključeno, pri čemu se ne radi o sistemskoj deratizaciji.

6.ZAKLJUČAK

10

Dezinfekcija je po definiciji odstranjivanje neželjenih i opasnih mikroorganizama spojedinih

površina. Dezinfekcijom se ponekad ne odstrane nužno svi mikroorganizmite se savršeniji

oblik dezinfekcije, kada se unište svi organizmi, naziva sesterilizacijom. Postoje brojne definicije

dezinfekcije u suštini dezinfekcija je metoda uništavanjene poželjnih mikroorganizama do te

razine kada nisu sposobni da oštete zdravlje. Na tržištu postoje razni dezinficijensi njihov

sastav zavisi o namjeni za upotrebu.

 Rezistencija se, u pravilu, javlja zbog primjene nižih koncentracija dezinficijensa, a ponekad

i zbog nedostatne doze. Česta je pojava da jedna vrsta dezinficijensa aktivira drugu.

 Zašto je uopšte potrebno dezinficirati ili sterilizirati određene površine ili predmete?

Mikroorganizmi koji se vrlo lako i brzo namnože, mogu predstavljati velik zdravstveni rizik,

budući da uzrokuju brojne infekcije ili oboljenja. Iz tog razloga bitno je površine u

domaćinstvu, kao i odjeću te sve površine s kojima dolazimo u kontakt držati što čišćima.

Savršena dezinfekcija, ili sterilizacija, rijetko kada se može postići, budući da su za to

potrebne visoke temperature ili, najčešće, više ili manje štetne hemikalije. Dezinfekcijska

sredstva koja koristimo u svakodnevnom životu, kompromis  su između ekološke

prihvatljivosti, zdravstvene prihvatljivosti i efikasnost.

7.LITERATURA

11

1. Prof. dr. sci. Sejdo Ćatović, Sanitarna zdravstvena zaštita, Visoka zdravstvena škola

Univerziteta, Bihać 2006. godina

2. Pravilnik o načinu obavljanja obavezne dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije ( “

Službene novine FBiH “ broj: 60/06 ), član 2

3. dr.sci. Sulejman Kendić, Sanitarna zdravstvena zaštita, Visoka zdravstvena škola

Univerziteta Bihać, 2006.godina, str.245

4. Prof. dr. Silvija Miletić, Mlijeko i mliječni proizvodi, Zagreb 1994. Godine, strana 80

5. https://hr.wikipedia.org/wiki/Dezinfekcija

6. https://hr.wikipedia.org/wiki/Deratizacija

12