DERS MAKSUD

MAKSUD

DERSLERİ

2

Bu derslerimizde Sarf İlmine ait Maksud Kitabını izaha çalışacağız. Sade ve dilbilgisi terimlerinden mümkün olduğunca kaçınarak , şemalarla

birlikte verilecek olan bu dersler, Emsile ve Bina kitaplarının bir devamı ve bütünleyicisi ve Maksud kitabının konuları paralelinde , sarf ilminin bir özeti mahiyetinde olacaktır. Şemalar konuları takip ve anlamakta ve bir bütün olarak tasarlamakta oldukça faydalıdır, öğrenimi kolaylaştırıcıdır. Emsile , Bina, Maksud kitapları Kur’an-ı Kerim Arapçası öğreniminde , efradını cami, ağyarına mani kabilinden fevkalade öğretici ders kitaplarıdır. Bu kitaplarda verilen konular daha genişletilmiş , detaylandırılmış olarak çeşitli dilbilgisi kitaplarında işlenmiştir, ancak bu bilgiler , daha çok öğretmenlerin başvuru kaynağı mahiyetinde ansiklopedik bilgilerdir. Öğrenme zorluğu , bu kitapların kendisinde değil , öğreticinin takip ettiği anlatım tarzında , konuları işleyiş biçimindedir. Burada önemli bir hususun altını çizmekte yarar görüyorum. Başlıkta belirttiğmiz gibi , Emsile ,Bina , Maksud dersleri , Kur’an- ı Kerim Arapçası, yani ilmi Arapça , bir başka ifade ile , Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şerif Metinlerini, ilmi kitaplardaki ibareleri çözümleme Arapçasıdır. Konuşma Arapçası bundan farklıdır, Onun öğretim şekli daha farklı özellikler taşır. Dolayısı ile , asırlarca , Kur’an-ı Kerim Arapçası için başucu kitapları olmuş bu feyizli eserleri okuyarak Arapça öğrenilmez veya konuşulmaz felsefesi, konuşma dili ile ilim dilini aynı görmek yanlışlığından kaynaklanmaktadır. Kur’an-ı kerim aşıklarının o müstecab dualarının , bizi de ihata etmesi istirhamı ile Allahu Subhanehu ve Teala’dan muvaffakiyetler niyaz ederim.

3

KİTABU’L- MAKSUD

Bismillahirrahmanirrrahiym Hamd , mü’minlere doğru you hibe den Allahu Subhanehu ve Teala Hazretlerine mahsustur , Salat ve selam , sevap telep etmeye teşvik eden, günahlardan menedip çekindiren, Allahu Subhanehu ve Teala Hazretleri ‘nin Nebisi ,Muhammed Aleyyhisselamın ve , al ve ashabın en hayırlısı olan , O’nun al ve ashabı üzerine olsun . Arapça dini ilimler için bir alettir.Arapçanın rukünlerinden birisi tasriftir.Tasrif sayesinde az sayıda kelimeden çok sayıda kelimeler türedilir.

Başarı veren ve hidayete eriştiren ancak Allahu Subhanehu ve Tealadır.

4

1.DERS A-FİİLLER (35 BAB)

��

��

Sülasi

Mücerred ��

��

��

Mücerred �� !�� !��

Rubai

Mücerred "#$��% "&�� '()*��+�% "&�)��+ �,��-� �,��+ �

Fiiller

Rubai Mücerrede

Mülhak Bablar

"#'��.��% "&��/� ��/�� /� "#'0�.��% "&�1�/�� 1�/�� 1�/��

"#'��.��% "&��.� ��.�� .�*(2'3�.�4�% "5��3�.�4 ��3�.�6� ��3�.�4 �

�7�/�� 7�/��"#*�/��% "&8�/��*(2*�/�9�)�% "5�2�/�9�) �2�/�9�:� �2�/�9�) �

"#'�.��% "&��.�� .�� .��*(2'�.�;��% "5��.�;�� .�;�� .�;��

"#$��% "&�� )�% "&�6�6��) � �6��:� � �6��) �'(4'�6

<=$��% "&�.�� >�� ?��<='0��@�% "&�.0��@ >�0�� ?0��@ �

Bu babdan olan bir fiilin ayın veya lamında , mutlaka boğaz

harflerinden ( غ ع خ ح � أ ) biri bulunur. Bu kurala uymayan üçüncü baba ait fiil

ا�� dır

5

Sülasi Mezid

Rubai "#'��A �� B'(C*��D�A �E��F� �E��DB �

�"$�.��G ��H�� I��'(JK��G �LH�� LI��

"#'��.��% "#'��% "&��'��C ��'�� '� "#'��.�1�% "#'��1�% "&��G'0�C ��G'0� ��G'1

Sülasi Mezid

"#'��* �� *, *(2'��F��* ��!�F�� F��*

Mezidunfih

Sülasi Mezid

Hümasi �� *"#'��* ��'(�'�N��)* �O�N��:� �O�N��)* �

�"#'��* P�� Q��* *(2*��N��* R��N�� I��N��*

"$R��G ��I�� I��G � '(NP�F�G ��Q�F�� Q�F�G .

"$��'��G ��'�� '��G� �-��'�6�G *(-��'�6�G �-��'�6��

Sülasi Mezid

Südasi "#'��@* �� @*'()*��T��@* �,��T�� ,��T��@* �

"#'��.��* ��/�� /��*'(4'�U�.�U��* � �V/�U�� V�/�U��* �

H/�� 7I/��* �"#*I/��* �7*"W*I/��)* �WH/��:� WI/��)*

�"#'��.��* P7'�� Q7'��**(2*�X�N��* R2'�N�� I2'�N��*

�� ye Mülhak

Bablar "#$��* �� *'(@'��1* �Y!��0� �Y��1* �

<=$��* >�� ?��*<='0��@* >�0�� ?0��@* �

Rubai Mezid

Humasi �"$��G �� G'()��-�G �,��-�� ,��-�G

Rubai Mezid

"#$��* �� *��:��* � '(C'�:��* ��:��

Rubai Mezid

"#Q$��* P�� Q��**(2*��U�1* R��U�0� I��U�1* �

6

B-AKSAM-I SEB’A

Südasi

�,��-�G

�"$��G �� G'(6�6��:�G � �6��:�� 6��:�G

ye mülhak bablar

�"$��/��G ��/�� /��G'(4�2�/�:�G ��2�/�:�� 2�/�:�G

�"$��.��G ��.�� .��G'(��3�.�U�G ��3�.�U�� 3�.�U�G

�"#�/��G �7�/�� 7�/��G '"D�/�Z��G �[�/�Z�� [�/�Z��G

\�'(.��G ?�� ?��G '(.�0��G ?0�� ?0��G

Aksam-ı Seb'a

Sahih Fiil ��

Misal Fiil و��

Ecvef Fiil �ل

Nakıs Fiil ��ى Lefif-i Mekrun Fiil ى��

Lefif-i Mefruk Fiil و��

Muzaf Fiil �� د Mehmuzul Fa Fiil ا�� Mehmuzul Ayn Fiil لءس Mehmuzul Lam Fiil ء��

7

C-MASTARLAR Basralı bilginlere göre , kelimelerin anası mastardır.

Mastarlar mimsiz ve mimli olmak üzere iki kısma ayrılırlar. 1-Sülasi Mücerred Fiillerin Mimsiz Mastar Vezinleri; Bu mastarlar kuralsız (semai) olduklarından , ancak sözlüklerden elde edilebilirler.

Sarf bilgini Sibeveyh sülasi mücerred fiiller için , 32 semai mimsiz mastar vezni belirlemiştir.

� � ��

��

��

�� ر�

�ة� ��

�� آ�رة

�� د$#ى

�� ذآ&ى

�� &ى

�(ن ل#�(ن��

�(ن �&م(ن��

�(ن -,&ان��

�(ن /وان��

#�6 B3

��#ل

8

0�1 ��

�2� ��

&�3 ��

�� ه�ي

�6�- ��

�� س& ق ة

��(ل ذه(ب

��(ل 3&اف

��(ل س>ال

��(ل� زه(دة

��(ل� درا��

��#ل د<#ل

6�#ل

?@Aو �@��

��#ل�

�>� م,�� م

CA&م �م,�

م,�� م��@�

�Dةم� �� م,�

9

2- Sülasi Mücerred Fiillerin Mimli Mastar Vezinleri

Sülasi Mücerred Fiillerin Mimli Mastarları , Fiillerin , aksam-ı seb’adan hangi gurubda bulunduğuna ve muzarisinin aynul fiilinin harekesine göre Vezinlerinde gelir. Bu vezinlere uymayan kuraldışı mastarlar da mevcuttur.

Aksam-ı Seb'a

Muzarinin Aynul Fi'li

Mimli Mastar Vezni

İsm-i Zaman İsm-i Mekan Vezni

Kuraldışı Mastarlar

E�الC�� وال��&ب F��وال &�Gال� H62ال� IJر ال��/Fال�

K�2�&ق ال�ال� ��,� LMال�,&ق ال�� C�Fال�

��,� ��

Sahih, Ecvef, Muzaf ,Mehmuz ��,�

�� CA&�ال &N�وال

��,�

��,� ��

Nakıs, Mekrun Lefif ��,�

��,�

��,�

Misal, Mefruk Lefif ��,� ��

��

10

3-Sülasi Mücerred Fiiller Dışındaki Fiillerin , Mimli Mastar, İsm-i Zaman , İsm-i Mekan , İsm-i Meful Vezinleri ;

● Bu Fiillerin Muzarisinin mechulu alınır. Muzaraat harfi ötreli bir mim ile değiştirilir.

مJ&م J�&م J�& م آ&ما

11

D-VASIL HEMZESİ

● Vasl Hemzesi, geçişlerde düşer, okunmaz.

VASIL HEMZESİ NERELERDE BULUNUR ?

1-Şu kelimelerde

●

2-Evvelinde vasıl hemzesi bulunan hümasi ve südasilerin , mazi ,mastar ve emr-i hazırında

● 3-Sülasilerin emr-i hazırında

● 4-Tarif Lamında

●

●

ال#ص ل ه�/ة ال3#�

ا"! ا"# ا"!$

ا��ء

�أة ا�

ا)!'# ا)!('# ا+ ا+$ ای-#

�,��T��@* '()*��T��@* اس G&ج

ا��

ال

12

VASIL HEMZESİNİN HAREKELERİ;

● Başlangıçta meksurdur.

● Şu kelimelerde meftuhtur

●

Aynul Fiili Zamme gelen Muzarilerin emri hazırında mezmumdur

●

Evvelinde vasıl hemzesi bulunan hümasi ve südasilerin mechul mazilerinin hemzesi mezmumdur.

اس G&ج

ای-# ال

��,� اس G&ج ا��

13

24 Emsile

mazi ��

muzari ��!ی

MASTAR��ا

ismifail �ص�

ismimeful��ر!�

A ی!��

A- ی!��

� ی!��

C ی!��

A# ی!�� !'A

C ی!��

emrihazır ��ا

nehyihazır ��!تC

��!�

��!�

��ة

��ة

�'��

I��ي

��ر

ا��

K��ا �

L" ��و ا

�!��ر �ص� ی!�� Cت!�� ا��

Mastardan türeyen 6 önemli kip: Mazi, muzari, ism-i fail, ism-i meful, emr-i hazır, nehy-i hazır

14

1-FİİL ÇEKİM TABLOSU

ŞAHIS ZAMİRLERİ VE FİİL ÇEKİM TABLOSU

CEM' (İkiden Fazla)

Cem' Müzekker

Gaib (O Erkekler)

Cem Müennes Gaibe

(O Kadınlar)

Cem' Müzekker Muhatab (Siz

Erkekler)

Cem' Müennes Muhataba

(Siz Kadınlar)

TESNİYE (İki)

Tesniye Müzekker

Gaib (O İki Erkek)

Tesniye Müennes Gaibe (O İki Kadın)

Tesniye Müzekker Muhatab (Siz İki Erkek)

Tesniye Müennes Muhataba (Siz İki Kadın)

Nefs-i Mütekellim Mealgayr (Biz)

MÜFRED (Bir)

Müfred Müzekker

Gaib (O Bir Erkek)

Müfred Müennes Gaibe (O Bir Kadın)

Müfred Müzekker Muhatab (Sen Bir Erkek)

Müfred Müennes Muhataba (Sen Bir Kadın)

Nefs-i Mütekellim Vahdeh (Ben)

MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES

GAİB MUHATAB NEFS-İ

MÜTEKELLİM

15

2- ŞAHIS ZAMİRLERİ

ŞAHIS ZAMİRLERİ


Sه

Iه

S ا

I ا

TESNİYE (İki)

ه�(

ه�(

)� ا

)� ا

ID MEALGAYR

MÜFRED (Bir) #ه Tه

H ا

H ا

ا (Vahde



MÜTEKELLİM

2

DERS - 2

24 Emsile

mazi ��

muzari ��

MASTAR��ا

ismifail �ص�

ismimefulر ��!

�� "#

�� %#

�� !

�� &

�� '# ��(#

�� &

emrihazır ��ا

nehyihazır ��-&

��!

��!

��ة

��ة

�(�

��ي/

1�ر�

ا��

� ا2��!

�� 45 و ا

!�� ر �ص� �� &-�� ا��

Mastardan türeyen 6 önemli kip: Mazi, muzari, ism-i fail, ism-i meful, emr-i hazır, nehy-i hazır

3

1-FİİL ÇEKİM TABLOSU

ŞAHIS ZAMİRLERİ VE FİİL ÇEKİM TABLOSU


Cem' Müzekker

Gaib (O Erkekler)

Cem Müennes

Gaibe (O Kadınlar)

Cem' Müzekker Muhatab (Siz

Erkekler)

Cem' Müennes Muhataba (Siz

Kadınlar)

TESNİYE (İki)

Tesniye Müzekker

Gaib (O İki Erkek)

Tesniye Müennes

Gaibe (O İki Kadın)

Tesniye Müzekker Muhatab (Siz İki Erkek)

Tesniye Müennes Muhataba (Siz İki Kadın)

Nefs-i Mütekellim Mealgayr (Biz)

MÜFRED (Bir)

Müfred Müzekker

Gaib (O Bir Erkek)

Müfred Müennes

Gaibe (O Bir Kadın)

Müfred Müzekker Muhatab (Sen Bir Erkek)

Müfred Müennes Muhataba (Sen Bir Kadın)

Nefs-i Mütekellim

Vahdeh (Ben)



MÜTEKELLİM

4

2- ŞAHIS ZAMİRLERİ

ŞAHIS ZAMİRLERİ


ه�

ه�

ا��

ا��

TESNİYE (İki)

ه��

ه��

ا��

ا��

�� MEALGAYR

MÜFRED (Bir) ه� ه

ا��

ا��

ا��Vahde



MÜTEKELLİM

5

3- MALUM MAZİ ÇEKİMİ

CEM' (İkiden Fazla) ص�ن ��روا� صر7ن �صر

TESNİYE (İki) را�� رت��

��ر��

MÜFRED (Bir) ر� ��ر� ��ر� ��ر� ��ر��



MÜTEKELLİM

6

4-MALUM MUZARİ ÇEKİMİ

CEM' (İkiden Fazla) ت�صرن ت�صرون ��صرن ��صرون

TESNİYE (İki) ت�صران ت�صران ت�صران ��صران

��ر

MÜFRED (Bir) أ��ر ت�صر�ن ت�صر ت�صر ��صر



MÜTEKELLİM

7

5-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ

CEM' (İkiden Fazla) ر ا�رن أ�أ

TESNİYE (İki) را�را أ�أ

MÜFRED (Bir) ر�رى أ�أ



MÜTEKELLİM

8

6-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ

CEM' (İkiden Fazla) صرواصرن & -- &

TESNİYE (İki) صراصرا & -- &

MÜFRED (Bir) صرصرى & -- &



MÜTEKELLİM

9

7-İSİM ÇEKİM TABLOSU

İSİM ÇEKİM TABLOSU

MÜKESSER CEM'

(İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar)

SALİM CEM' (İkiden Fazla)

Cem' Müzekker ( Erkekler)

Cem' Müennes ( Kadınlar)

TESNİYE (İki)

Tesniye Müzekker ( İki Erkek)

Tesniye Müennes ( İki Kadın)

MÜFRED (Bir)

Müfred Müzekker ( Bir Erkek)

Müfred Müennes ( Bir Kadın)

MÜZEKKER MÜENNES

10

8-İSM-İ FAİL ÇEKİMİ

9-İSM-İ MEFUL ÇEKİMİ

İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU

MÜKESSER CEM'

(İkiden Fazla)

و �رة و �ر و اصر ص�ر

SALİM CEM' (İkiden Fazla) رون��را: TESNİYE (İki) ران��ر-�ن

MÜFRED (Bir) ر��رة

MÜZEKKER MÜENNES

İSM-İ MEFUL ÇEKİM TABLOSU

MÜKESSER CEM'

(İkiden Fazla) ر�� و %SALİM CEM' (İkiden Fazla) صور نصورا: %% TESNİYE (İki) صورانن %� %صور-

MÜFRED (Bir) صورصورة %%

MÜZEKKER MÜENNES

11

● 5-Mükesser cem;

Müfredinin yapısına harf ilave etme veya harf

noksanlaştırma, veya veya müfredinin harekele

rini değiştirme suretiyle yapılan cemdir. İkiden fazlasına işaret eder. Teksir iki kısımdır. Kıllet : 3-10 arası Kesret : 3- sonsuz arası

�� ب ر��لر� ��ا ��ا

12

6-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDELİ TEKİD NUNU İLE)

CEM' (İkiden Fazla) 1��نن; ا� ا��

TESNİYE (İki) ;��ان��ان; اا

MÜFRED (Bir) 1��ن�� ن1 اا



MÜTEKELLİM

13

7-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDESİZ TEKİD NUNU İLE)

CEM' (İkiden Fazla) ��نا -

TESNİYE (İki) - -

MÜFRED (Bir) ��ن�� ن اا



MÜTEKELLİM

14

8-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDELİ TEKİD NUNU İLE)

CEM' (İkiden Fazla) 1ن; & -��ن��- &

TESNİYE (İki) ;��ان; & -��ان�- &

MÜFRED (Bir) 1ن1 & -��ن ��- &


GAİB MUHATAB

NEFS-İ MÜTEKEL

LİM

15

9-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDESİZ TEKİD NUNU İLE)

CEM' (İkiden Fazla) ��ن�- & -

TESNİYE (İki) - -

MÜFRED (Bir) ن & -��ن ��- &



MÜTEKELLİM

2

DERS – 3

Mazi Muzari Emir Nehiy

Fail Meful

1-Mazi Malum ��

CEM' (İkiden Fazla) ص�ن ��روا� �ر�ن �صر��

TESNİYE (İki) را�� رت��

��ر�

MÜFRED (Bir) ر� ��ر� ��ر� ��ر� ��ر��



MÜTEKELLİM

Son Harf Zamme üzere Mebni

Son harf Sakin Son Harf Fetha üzere Mebni

3

MAZİNİN 1. HARFİ

●

Evvelinde Vasıl Hemzesi Bulunan Hümasi ve Südasi Bablarda Meksurdur

●

Bunun Dışında Mazinin 1.Harfi Daima Meftuhtur

��ا

��ا

��ا

س��جا

��ا

....

��ح� ��ر آ�م أ

4

2-Mazi Mechul �� اآ� م

●

MAZİ MECHUL HAREKELERİ

��

İlk Harf Mezmum

Sondan Bir Önceki harf Meksur

Son harf , malumdaki gibi

5

●

MAZİ MECHUL HAREKELERİ

İle başlayan Mazide ت

Vasıl Hemzesi İle başlayan

Mazide

ت(خ�ج� � جت

اس��ج�� خا

6

3-Muzari Malum *��+ *��ج��

●

Evvelinde , mazi fiil üzerine ilave edilen şu muzaraat harflerden biri bulunur.

●

Muzaraat harfi , rubailer dışında malum sıgada meftuhtur.

●

Muzaraat harfi , rubailerde mezmumdur.

●

Rubaide , humaside, sudaside Lamul fiilin bir öncesi meksurdur.

●

Ancak şu bablarda lamulfiilin makabli meftuhtur.

ا��

*��+

��+* ��*

…..

(��ج*

-./0* *��م *1�2ح3 ت-*

ج�*(�

م�*�

ج�*��

7ش*45/

��*�8�

9�*:)

ج�*�(�

7

4- Muzari Mechul

5-Muzaride Lamul Fi’l

●

Muzaraat harfi , mechul sıgalarda mezmumdur. Sakinler Malum sıgada olduğu gibi halleri üzere sakin kalırlar. Kalan bütün harfler lamul fiil dışında meftuhtur.

Lamul fiil ,malum ve mechul sıgalarda merfudur.

●

Lamul fiil malum ve mechul sıgalarda ,nasbedici tarafından mensub yapılır.

●

Lamul fiil malum ve mechul sıgalarda , cezmedici tarafından meczum yapılır. ��

��+* �ی�

��

�+*�

�ی�

8

6-Emir - Nehiy

CEM' (İkiden Fazla) أ��رن أ��ر�ا 8*�صرن 8*�صروا

TESNİYE (İki) ��ر أ��را أ��را 8ت�صرا 8*�صرا�

MÜFRED (Bir) �ر أ��رى أ��ر 8ت�صر 8*�صر�;



MÜTEKELLİM

Mechul sıgalar

Cemi

müzekker

nunları

düşmüş

cezmde ve nasbda

sabit nunlar

Müfred

muhataba

nununun

düşmesi

Sahih fiillerde

lamul fiilin

sükunu, mu’tel

fiillerde lamul

fiilin düşmesi

وی��

Tensiye

nununun

düşmesi

9

6-Malum Fiilden Emr-i Hazır Yapmak

● Muzaraat harfi hazf edilir,

●

Kalan kelimede ilk harf sakinse, ötreli bir vasıl hemzesi ilave edilir.

●

Kalan kelimede ilk harf harekeli ise olduğu gibi bırakılır.

● Son harf cezimlenir.

●

Mücerred Sülasilerde, aynulfiil mezmum ise ötreli bir vasıl hemzesi, meftuh ya da meksur ise esreli bir vasıl hemzesi ilave edilir.

�ن�ا � ن� ��

�� ح ��ح

�ن�ا � ن�� ح �� ا ح � ی�

��ی��ج�ا

*��م ��م ��م1

10

7-İsmul Fail

● Mazi fiilin aynul fi’li meftuhsa

● Mazi fiilin aynul fi’li mezmumsa

● Mazi fiilin aynul fi’li meksursa,

● Lazım Fiilde ise 4 Vezin vardır.

●

Sülasi mücerred fiiller dışındaki tüm bablarda malum muzarinin, muzaraat harfi ötreli bir mim ile değiştirilerek ismulfail elde edilir.

��*�

�+, �-./

/56*ن اح3� ز1� 1��0

��*/

*��م أآ�م

�ی�ن')(

11


MÜKESSER CEM'

(İkiden Fazla)

SALİM CEM' (İkiden Fazla) �!" �!"

TESNİYE (İki) اوان ا"!�ان�!"

MÜFRED (Bir) �!"اء ا�!"

MÜZEKKER MÜENNES


MÜKESSER CEM'

(İkiden Fazla)

SALİM CEM' (İkiden Fazla) ش�(' TESNİYE (İki) ن�ن�)('

MÜFRED (Bir) ن�)(' *)('

MÜZEKKER MÜENNES

')�ش

12

8-Mubalağalı İsmul fail Vezinleri

��?�< ج>�ل آ9-� �781ر 9H1 I�J�-� 1�رار CDE FG� آABاب

م��م

13

9-İsmul Meful

● Sülasi mücerredlerin tümünde ismi

meful vezni

●

Sülasi Mücerred dışındaki tüm

bablarda, muzarinin mechulu alınır,

muzaraat harfi ötreli bir mimle

değşiştirilir.

Bu vezin, ismi meful, mimli mastar,

ismi mekan , ismi zaman vezinleridir.

●

Şu vezin, ismul meful veznidir. Ayın harfi fethalı olsaydı mubalağalı fail vezni olacaktı.

آ/�� .-رم

*��م *��م أآ�م

I�J�

I�J�

2

DERS – 4 SAHİH FİİLLERİN TASRİFİ 1-Mazi Muzari

3

2-Emir

Nehiy

4

3-Tekid Nunu

ا��ن ا��ن� ��ن ن ��ن�

ا��ان ا��ان ان ر�� ان

ا�� ن� ا��ن� ��ن� ��ن�

- ا��ن - ��ن

- - - -

ا�� ن ا��ن ��ن ��ن

5

� ت��ن � ت��ن� � ی��ن � ی��ن�

ی��ان� ��ان � � ت��ان � ت��ان

� ت�� ن� � ت��ن� � ت��ن� � ی��ن�

- � ت��ن - � ی��ن

- - - -

� ت�� ن � ت��ن � ی��ن

6

4-İsmul Fail – İsmul Meful

7

�د�رج �د�رج د�رج � �د�رج د�را� د�رج د�رج د�رج�

� ت�رج�رج ��رج أ�رج� أ�رج ي�رج إ�راج

� ت�رج�رج ��رج �رج�

ت�ر�� رج ي�رج ت�ر�

�م"� � �م �" �م " �م"�

� �� م " �م �""

� تنآ#ر إنآ#ر ينآ#ر إنآ# را %نآ#ر %نآ#ر إنآ#ر

� ت'ت#ب �'ت#ب �'ت#ب إ'ت#ب( إ'ت#ب 'ت#ب إ'ت#

� ��(ر إ�(ر ي�(ر إ�(رارا ��(ر ��(ر إ�(ر

� تتآ#ر تآ#ر تآ#ر تآ#را �تآ#ر �تآ#ر تآ#ر

*+ %�ص +* %�ص +* �ص +* � ��ص�+ �ص +* �ص +* �ص

إد-ر يد-ر إد-را �د-ر �د-ر إد-ر � تد-ر

./ /. إ- /. � ت--� ./ -� 0/ /. إ-- ./ إ- � ت�د�رج

�د�رج �د�رج �د�ر� %�د�رج %�د�رج �د�رج � �#ت12ر

إ#ت12ر #ت12ر إ#ت12 را %#ت12ر %#ت12ر إ#ت12ر � ت34 ب

34% ب 34% ب إ34 ب ( إ34 ب 34 ب إ34ي) � �2د56ن

إ7د56ن 2د56ن إ7د5ان �7د56ن �7د56ن إ7د56ن � �ج�وذ

إج�وذ يج�وذ إج�واذا %ج�وذ %ج�وذ إج�وذ � تس;نآ:

�س;نآ: �س;نآ: إس;نآ:' إس;نآ: س;نآ: إس;نآ � ت#+ن=

إ#+ن/? #+ن/? إ#+ن/ < �#+ن= �#+ن= إ#+ن= � ت/4@ر

إ/4@ر /4@ر إ/4@رارا %/4@ر %/4@ر إ/4@ر � ت�رن�م

��رن�م ��رن�م إ�رن�م� إ�رن�م �رن�م إ�رن�

2

DERS - 5

FAYDALI BİLGİLER

إ�� إد�ر -1

idi. “ta” harfi , “dal” harfine idğam edildi , başlangıç için �د�ر nin aslı إد�ر

hemze-i vasıl getirildi إد�ر oldu.

�� nin aslı إ�� idi. “ta” harfi , � (sa) harfine idğam edildi, başlangıç için hemze-i vasıl getirildi , � .oldu إ�

إد�ر �د�ر إد�ر

إ�� إ��

3

2-�� babı إ

● İtbak Harfleri

● harflerinden biri � - � - � - ص nin faul fiili إ��olursa, “ta” harfi � harfine dönüşür.

● , harflerinden biri olursa ز - ذ - د nin faul fiili إ��“ta” harfi “dal” harfine dönüşür.

●

harflerinden biri olursa � - ى - و nin faul fiili إ��,bu harfler “ta” ya dönüşür. Akabinde “ta”, “ta” ya idğam edilir.

- ص - � - �

إ��ر → إ��ر إ��رب → إ�ترب إ�رد → إ�ترد إ�هر → إ�تهر

إد�� → إد�� إذ�ر → إذت�ر إزد�ر→ إزت�ر

إت�� → إوت�� إت�ر → إ�ت�ر إ��ر → إ��ر

4

3-Zaid Harfler

● İsimlere ve fiillere zait olan harfler 10 tane olup

bunlar ,

●

Eğer bir kelime 3 harften fazla ise ve içinde bu

harflerden biri varsa o harf zaiddir, ancak bu

harfler çıkarıldığında geriye anlamlı bir kelime

kalmıyorsa o harfler zait değildir,

� و�و

ا$#وم ت!� �

5

4-Med, liyn, illet ve zevaid

harfleri

●

Sahih olmayan bir fiilin çekimi aynen sahih fiilin çekimi gibi yapılır.Sonra gerekiyorsa ilal kaideleri uygulanır.

● İlal kaideleri, bir harfin değişmesi, harekenin nakli, sakin kılma gibi kaidelerdir.

● Bazı yerlerde illetli fiillere, ilal kaideleri , çeşitli sebeblerden dolayı uygulanamayabilir.

Aksam-ı Seb'a

Sahih Fiil � �

Misal Fiil و��

Ecvef Fiil ل��

Nakıs Fiil ى�� Lefif-i Mekrun Fiil ى��


Muzaf Fiil � �� د Mehmuzul Fa Fiil ا�� Mehmuzul Ayn Fiil لءس Mehmuzul Lam Fiil �ء�

ا و

�

&ور

إ&�ور إ��وى….

6

5- Müteaddi ve lazım Faslı

● Lazım fiil , dört şekilde müteaddi yapılır.

1- başına hemze getirilerek if’al babına nakil ile

2- Sonuna harf-i cer getirilerek

3- Aynul fiili şeddelenip tef’il babına nakledilerek

4- �� ve �� bablarında “ta” lar atılırak

● Müteaddi fiilin lazım yapılması

1-Müteaddi fiilin ta’diye sebepleri hazfedilir

2-Müteaddi fiil , إ�� babına nakledilir.

3-�� babının başına “ta” getirilir.

(رج أ(رج

,رج �+

ت/.$- /.$- ت/.- /.-

(رج

/.- إ!/.-

-$./

ت/.$-

7

6-Lazım ve Müteaddi bablar

● Dört harfli fiillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mücerred) müteaddidir Ancak şu fiil lazımdır.

●

Beş harfli fiillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mezid) lazımdır. Ancak şu bablar hem müteaddi hem de lazımdır.

●

Altı harfli fillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mezid ) lazımdır. Ancak , şu bab hem müteaddi hem de lazımdır.

Ayrıca �$!./إ babından gelen iki fiil müteaddidir.

در�0

�/ &- , ت/.- , إ1ت.-

إ�ت1.ل

إ4ر!3ى- إ�ر!3ى

8

7-Bazı babların değişik

anlamları ihtiva etmesi

babı م1 &7$ 1-Mufa’ale babı ,iki kişi arasında müşareket (ortaklık) içindir. ل�� onunla ok atıştık

2-Bazen müşareket anlamı vermez. ا�� hırsızı cezalandırdım

��!" babı 1-İki şey arasında ortaklık içindir #ص�ل% ا$�و Kavim karşılıklı sulh yaptı

2-Bazan yapmacık davranışlar için ;ت� رض Hasta gibi göründüm.

9

babının ‘hemze’si أ!�ل

1-Ta’diye (Müteaddilik)için رم� (İkram etti) أ

2-Sayruret (Oluş) için � أ#"! الر (Adam yürür oldu)

3-Vicdan (Bulmak) için �$�%أب (Onu cimri buldum)

4-Haynunet (Zamanın Yaklaşması) için أ*(دا�زرع ( Hasat vakti yaklaştı)

5- İzale (Giderme) için ��+� ( Ondan şikayeti giderdim) أ"

6- Duhul (Dahil Olma , Girme) için ,أ(ب (Sabaha girdi)

7- Kesret (Çokluk) için � أ�بن الر (Adamın indinde çok süt var)

babının “sin” i إ�ت1.ل1-Talep (istemek) için أ/�.�را�ل� Allah’tan(cc) bağışlanmak isterim.

2-Sual için إ/�%بر Haber sordu .

3-Tahavvül(hal değiştirme)için �%�/إ Şarap, sirkeye dönüştü.

4-İtikat için ��1ر� O’nun cömert olduğuna inandım إ/�

5-Vicdan (bulmak) için إ/� د� Onu güzel buldum.

6-Teslimiyet için 2وإ/�ر45ال Topluluk Allah’a(cc) teslim olarak istirca etti.

1

İ’LALLER

Aksam-ı Seb'a

Sahih Fiil ��

Misal Fiil و��

Ecvef Fiil �ل

Nakıs Fiil ��ى

Lefif-i Mekrun Fiil ى��


Muzaf Fiil � �� Mehmuzul Fa Fiil ا�� Mehmuzul Ayn Fiil لءس Mehmuzul Lam Fiil ء��

maksud dersleri 6

2


TESNİYE (İki)

MÜFRED (Bir)



MÜTEKELLİM

��وا

ر��

��و ��ا

'ر�� ر��

��

د�� د��

��و ��ي

ی��و ی��و

,ی�� ی��

'�� ی�� ی��

� ی�� و

� ی��

� ی��

��

��م

��و��

ر�� ر� �

ی��وان

ی��ن

ی��ن

��ووا ��وا

ر��ا ر��ا

ی��وون ی��ون

ی��ن ی��ن

ی��ن ی��ن

��ی�ا ��وا

� ��وی� ��ی

ا��

ارم

��ت

ر�#

#��

3


MÜKESSER CEM'





TESNİYE (İki)



MÜFRED (Bir)



MÜZEKKER MÜENNES

��زي ��ز

را�� رام

ا��زي

ا��ا��

��وو ��و'

��ي ��'

��ي ��'

��ز و رام'ه)

�REF HAL�REF HAL�REF HAL�REF HAL ا��زي و ا��ا��'ه)

�NASB HAL�NASB HAL�NASB HAL�NASB HAL رای# ��زی� و را��

��رت ب��ز و رام

�CER HAL�CER HAL�CER HAL�CER HAL رت ب��زي و ا��ا��

��ا

4

CEM' (İkiden Fazla) �� TESNİYE (İki)

��

MÜFRED (Bir)

,- �-



MÜTEKELLİM

ی/.و�. وه0 ی01 ورث ی�ث و35 ی34

وـ8ء ی36 و-� ی:�

روي ی�وي

.� ه0 رث

./� ; 01� ; ; ��ث

او-� -� -, ارو

mefruk lefif mekrun lefif

emri hazIr

5


TESNİYE (İki)

MÜFRED (Bir)



MÜTEKELLİM

-�ل -�ل

ی:�ل ی:�ل

-�ل -�=

آ�= آ�ل

ی?�= ی?�=

ا-�م ا-�م

اب3� اب�ع

��ف ��ف

ی��ف ی��ف

=:��:�ل

;�-

ا-�ل -=

�B- ��-

�آBآ �B�

6


MÜKESSER CEM'





TESNİYE (İki)



MÜFRED (Bir)



MÜZEKKER MÜENNES

-�ءل

�:�ول �:�ل

آ�ءل

�?��ل �?�=

7

CEM' (İkiden Fazla) ��دن

TESNİYE (İki)

MÜFRED (Bir)



MÜTEKELLİM

C.� د.�

D.Eد ی.Eی

D.Eی F��F یE.د

C0G0� اGا

D0H0� یHی

�.C ا�.د

C�I اI�ر

CJ�JK�ا

0�G0 اGا

Bu üç fiilin emir kipleri çok kullanIldIgIndan kuralsIz olarak emri hazIrlarI gelir.

(� 8


TESNİYE (İki)

MÜFRED (Bir)



MÜTEKELLİM

ا�) يء�)

� ی�ء�� ی��

ی�ءآ= ی�آ=

ی4�� ی�5�

اذن

-�ء

اءذن ای)ن

اء�) او�) �)

اسءل 5=

آ=

��

آ= ��

9

Bazı yerlerde illetli fiillere, ilal kaideleri , çeşitli sebeblerden dolayı uygulanamayabilir.

�ر ا ��ر ا��ي

10

Önemli i'lal KurallarıÖnemli i'lal KurallarıÖnemli i'lal KurallarıÖnemli i'lal Kuralları

وVav Vav Vav Vav Harekeli, öncesi Meftuh : Vav Elife Dönüsür

Vav Vav Vav Vav Sakin öncesi Meksur : Vav (Ya) ya dönüsür Vav Harekeli öncesi Sahih Sakin : Vavın Harekesi, önceki harfe naklolur Vavın Sukunu Gayr-ı Asli : Vav Meftuh Elife Dönüsür Vav Harfi Gayr-ı mensub Son Harf öncesi Sahih Harekeli : Vav Sakin Kılınır

Vav Harfi Mensub : Vav harekelenir Harekeli ve Sakin iki Vav birarada : Vav �dgam edilir

-�ل -�ل -�= -�ل ی:�ل ی:�ل

ی��ف ی��ف ی��و ی��و

� ی��و � ��وو ��و'

11

ي Ya harfi Harekeli öncesi Meftuh: Ya, Elife Dönüsür

Ya Harekeli öncesi Meksur: Ya Degi∆mez

Ya Sakin öncesi Mezmum : Ya (Vav) a dönüsür Ya Harekeli öncesi Sahih Sakin : Ya' nın Harekesi, önceki harfe naklolur Ya Gayr-ı Mensub Son Harf öncesi Sahih Harekeli: Ya Sakin Kılınır

Ya Harekeli öncesi Meftuh: Ya ,Elife Dönüsür

Ya Harfi Mensub: Ya Harekelenir Ya harfi Harekeli öncesi Sakin Vav : Ya �dgam edilir

' ی�� ی�� ی�� ' ��ي

آ�ل آ�=O�ي ری�س ی4��

ی?�= ی?� ل ی�� ی��

hemze sakinse , onu hali üzerine bIrakmak ya da dönüstürmek caizdir.

öncesi harekeli bir harf

12

ء Hemze Sakin öncesi Meftuh : Hemze , Elife Dönüsür Hemze Sakin öncesi Meksur : Hemze , (Ya) ya dönüsür Hemze Sakin öncesi Mezmum : Hemze (Vav) a dönüsür

Hemze Harekeli : Hemzenin Harekesi Degi∆mez

Hemze Harekeli öncesi Sakin : Hemze Hali üzere kalır, ya da harekesi öncesine naklolur.

ی�آ= ی�آ= ای)ن اءذن� ی�� ی�� -�ء

5= اسءل

.

DERS MAKSUD

Documents

Transcript of DERS MAKSUD