DERS10

LevhaTektoniği

LevhaTektoniğineGiriş

•  Dünya’nınyüzeyikesintisizgibigörünüyorsada,gerçektedevboyuttakibiryap-bozgibibirbirinegeçenparçalardanoluşmaktadır.“Levha(Plate)”adıverilenbuparçalar,çokyavaşolaraksüreklibiçimdebirbirlerinegörehareketederler.Jeolojidelevhalarınhareketleriniinceleyenbilimdalına“LevhaTektoniği(PlateTectonics)”adıverilmektedir.

YerküreSistemleri

KıtalarınKaymasıileİlgiliİlkDüşünceler

•  GüneyAmerika’nındoğukıyılarıileAfrika’nınbatıkıyılarınıgösterenilkharitalar

•  Hindistan,Avustralya,GüneyAfrikaveGüneyAmerika’dakiGeçPaleozoyikyaşlıbitkifosilleriarasındakibenzerlikvegüneykıtalarındakikayaçistiIlerindebulunanbuzullaşmakanıtları

•  SüperkıtaGondwanaland(yadakullandığımızşekliileGondvana)

•  Büyükgelgitkuvvetlerietkisiiledünyanındönmehızınınyavaşlamasısonucu

YerküreSistemleri

YerküreSistemleri

•  Kıtalarınkaymasınıdestekleyendahafazlasayıdajeolojikvepaleontolojikkanıtlar

•  1960’lıyıllardaokyanuslardayapılanaraştırmalar

Levhalarınbirbirindenayrıldığınıortayakoyanveriler

YerküreSistemleri

•  Levhalarınbirbirlerinegörehareketi,levhasınırlarınabağlıolarak3şekildesınıIlandırılabilmektedir.

(1)   Diverjan(Uzaklaşan)LevhaSınırlarıOkyanusortasısırtları,kıtaiçiriftzonları

(2)Konverjan(Yakınlaşan)LevhaSınırıOkyanusçukurları,Dalma-batmazonları

(3)YanalYerdeğiştirme(TransformFaylıLevhaSınırları)Transformfaylar

Buüçhareketinoluştuğusınırlarınherbirindejeolojikolaylarveyapılarbirbirindenfarklıdır.Sınırlarboyuncalevhalarhareketetmektedir.•  Günümüzdelevhasınırlarının%20.5’iyaklaşan,%21’iuzaklaşan,%14’ünormaltransformfaylısınırlardır.Gerikalansınırlaroblikhareketsunarlar.

YerküreSistemleri

LevhaSınırlarınınÖzellikleri

YerküreSistemleri

(1)Diverjan(Uzaklaşan)LevhaSınırları

YerküreSistemleri

•  Birbirinekomşuikilevhanınbirbirindenayrılıp,uzaklaşacakşekildehareketettiklerilevhasınırlarıdır.Buolayda,uzaklaşmaktaolanlevhalararasındakiboşluğuderinlerden,Astenosferdenyükselensıcakvekısmensıvımagmadoldurur.Buradasoğuyanvekatılaşanmagmaikitarafasimetrikolarakyayılır,uzaklaşmaktaolanlevhalarınkenarlarınaeklenir.Buradayenibirokyanusoluşmayabaşlar.Aslındabugünküokyanustabanları(OkyanusalKabuk)çoğunluklabuşekildemeydanagelmiştir.

(2)Konverjan(Yakınlaşan)LevhaSınırı

Levhasınırlarıboyuncaikilevhabirbirlerinedoğruhareketederler,çarpışırlar,yoğunluğufazlaolanplakadiğerininaltınadalaroradatekrarergiyereküstmantoyakatılmaksuretiyleyitimeuğrar.Busınırlardameydanagelenjeolojikolaylarveyapılar–  Dalma-Batma(Subduction)–  Sismikaktivite–  Okyanusçukurları(OceanicTrenches)– Magmatikfaaliyet–  Karmaşıkseri(Melanj)veMetamorIizma–  Orojenez

YerküreSistemleri

(3)YanalYerDeğiştirme(TransformFaylıLevhaSınırları)

•  Busınırlardabirbirindenbağımsızikilevhanınbirbirleriyanındankayarakgeçmesisonucugelişir.Busıradalevhalarınboyutlarında(alanlarında)hiçbirazalmaveyaçoğalmaolmaz.Kabukyokoluşuveyenidenmeydanagelişigerçekleşmez.

YerküreSistemleri

LevhaSınırlarınıBelirleyenKayaçToplulukları

YerküreSistemleri