DERGiSi - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/D00095/1986_1/1986_1_SANDIKCISK.pdf · 2015-09-08 ·...
Transcript of DERGiSi - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/D00095/1986_1/1986_1_SANDIKCISK.pdf · 2015-09-08 ·...
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 1 (1, 2)
. '
:İ . . . .. ..
. . · ·.
·,'
~ : .. .
..
ONDOKUZ MAYIS ÜNiVERSiTESi
iLAH-iYAT F AKÜL TESİ . . .
DERGiSi
SA.WI:l
SAMSUN - 1986
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 54 (1, 1)
:ı ,
iLK ÜÇ llS·IRDI! HADiS Çt\USMILL\RIRIN GENEL GÖRÜNÜMÜ
Yrd. Doç. Dr. S. Kemal SANDlKÇI .
. · İslam dininin en önemli iki . temel . kaynağından· biri, şüphesiz· ki r.ia5uh~J.lah·',ı.n (as.). hadisleridir. Kur'an-ı Kerim'in birçok ayetlerinde Peygaİnbet' e (as.) ve O'nun :.;ünnetiıie ittibam zarCıretlerinden bahsediHr.1 Yine Kut' an-ı Kerim' de, Hz. Peygamber' in. (as.) özellilde dini hayata mütea:llik söz ve. hükümlerinin de, Allah'ın 'ld:mcİisine ilham ettiği ''ahiy cümlesinden ve dinin a·sli rükünlerinden olduğu kaydedilir.2
. . .. 1 .· . Hz. Peygamber (as:) de; «Bana Kur' an ve. onw1 be:o.zeri verildi. .. . .
Bilin ki, Allah ' Rasıilu'nun haram kıldığı şeyler, Allah'ın ·haram kıldıktan gibidir.»3 sözleriyle, hadisin dindeki' yerini ifade etmişlerdir.
Hadislerin, bir taraftan- tevhid, ahkam, siyer, geçmiş ümmetierin , ve Peygambetlerin haberleri, Kur'anın tefsiri gibi ~onuları · ihtiva etmesi,4 öbür taraftim da Kur'an-ı Kerim'in . mücmeliıii tafsiİ, mudakım t~kyid, müşkilini tav~ih, arnmını 'tahsis etmesi ve nesh gibi . konular- .
. daki müşküileri çözm.isi }ıesabiyle de bilinmesi, müslümanlar içiri bü-yük· bir ihtiyaçtır. · · ·
' . ı '1
. 1
1 . )
. \
.J İlk önce Sahabeler tarafından duyuylan bu ihtiyaç, onlardan sonraki müslüm~mlar tarafından da duyulmuş ve asırlar 'boyu bu uğurda gayretler sarfedilmiştir. Kur'an-ı .Kerim ayetlerinin tek bir ·kitapta toplanmış olmasına mukabil, hadislerin boyle bir imkan~ sarup . olmayışı,. daha çok hafızalarda ve. bazı dağınik sahifelerde saklı bW.unması, . ta~ biatiyle üzerinde daha çok ça:IıŞılrriasını gerekİirmiştir .. · Bu durum . da. · ·1 . . dikkatierin daha çok . bu sahaya teksİfini . sağl~mış ve ayru devirde
. • 1
ı· -.. J. .,, ~ ',
. birçok muh~ddisiı;ı yetİşmesİne, önemli • eserlerin -vücııt bulmasına im-kan vermiştir. · · ·
106 ..
f •
' ' ·'
' 'f · lo
'
lı ,, '.
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 54 (1, 2)
SAHABELERiN ÇALIŞ~ALARI :
Hadis ilminin ilk halkasını -teşki~ eden ve , bu ilme ilk vücut veren · ş.i.iphesiz sahabelerdir. Rasult.ıllah'ın (as:) vefatından sonra . fetihler vb . . gayelerle islam aleminin her tarFJ.fına yayılan sahabeler~ hadisin yo.yılmasıri.da ve gönüllerc,le hadis sevgisinin yerleşmesinde büyük hiz-·_ metler görmüşlerdir.
Araştırmaı~nz, bu sahada yapılan yazılı çalışmalara inhisar .' et.tjği için, sahabelerden, sadece yazılı çalışmaları bili'nenlere temas edip djğerlerini söz konusu · etmeyeceğiz:
' . 1 - Hz: Ebu -Beldr (öl. 13/634): R:'asulull,ah'ın (as.) en yakın ·arka-
daşı ve ilk halliesi olan Hz. Ebu Bekir'·in, SOO hadisi muhtevi bir mec~ · milaya sahip olduğu halde, gördü~ü lüzum ü~erine ·sonradan · buiılan yakıp imha. ettiği bilim,n.ekte&r.? · · ·
2 - Sa' d b .. Ubade (öl.lS/636): On~iı da Peyg~mber'den (as.)-işitip topladığı h~dislerl ihtiva eden bir sabifesi vardı.6 Oğlu, _ bu sahifeden:. · ·hadis rivayet ede'rdU
. . 3 -:-- Abdullah b. Mes'ud (öl.32/652): İsiama ilk girenlerden ve Kü- .
te ekoliinün kurucusu olan Abdullah b. Mes'ud da Rasulullah'ın (as.) · hadislerini yazardı; topladığı hadisler_· bilahare oğl~a intik:ıf etmişti.8·
4 - Hz. Ali (öl.40/661): Çocuk yaşta müslüman olan Hz. Ali Peyga~ber'in (as.) hadislerini yazardı.9 Onun bir sahifesi - bulunduğtinu el-Buhari (öl.L256/870) de kaydeder.10 Bu sahifede fidye ve yapılan . haksızlıklara karşı verilecek tazminata dair hükümler, harp esirlerinin serbest bırakılmasına, hiçbir müslümanın bir kafir uğruna idam_. edilcmeyeceğine, zekatı verilm~k için devenin yaşı, mevalr ve bir de Medine'nin h_aremine · dair' lıükümler ·btıluıimaktaydı.1!
~ - Semüre b. Cündüb (öl.S0/679): Hayatını Basra ·ve Küfe'de · geçiren Semüre'nin hadisleri yazdığı bilinmektedir. Meşhu'r bir salıifenin sahibidir .ız . Bu sahifeyi kendisinden oğlu Süleyırian rivayet ctm'iştirY . . ..
· 6 ~ Ebu· Hureyre (öl.59/679): Hz. ·Peygamberden (as.) en çok ha-. clis rivayet· eden· Ebu Hureyre ·de · hadisleri yazardı; evinde · sakladı~ı
bir sahifesi ·'vardı.14 Hadislerhıin bir' iıllshası' bilahare önier ·b. Abdu:ı!. · ·aıiz'in elinde _.~uhpı~uştur.15
. Diğer bir. nüshası da talebesi B~şir .'f?. · ~ruuk tarafından istins~ e~ilrp.işti.16 · . ·' . . . . . .
'7 .;_ Abdulah b. Amr b. "el-As . (öl.65/684): Mısır'da hadis 'il~inin Hk müessisi olan· Abdullah, hadisleri yazmak için Peygamber' den (as.).
107
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 55 (1, 1)
r L . if ı --r 1•
l ' r·l ı' lı .1
:J
··~ ..
. j
. izin alxp.ış17 ve auyduğu hadisleri y~zarak . ·Çok ' ' ı'nikt~rda. 'İı~dis . toplamıştı. es-Sahifetü' s-Sadıka' sı son derece . meşhtirdur. Bunu. kendisinden torunu Amr b . . Şuayb · (öl.120/738) ·rivayet .. etmiştir. .
8. - Abdullah b. Abbas (öl,68/687): .. Mekke'de yaş~yan v~ Hz. ·.Pey- ' : gamber'in '(as.) amcazadesi olan İbnu Abbas, .özellikle Kur'an tefs~rine ~iair olan hadisleri toplamış, Rasululah'ın (as.). birçok sünnet ve slie-1 ini yazmağa çalışmış ve bunlar oğlu Ali'ye in tilcal etmişti. Onun ·saldesirii ·Said b.' Cübeyr · (öl.95/713) rivayet' etm,işti.1~
9. - Abd~İah b: Ömer (öl.73/ 693): Onun,: hadisl~ri y~dığı . , kesin obrak bilnmemekle birlikte Malik b. Enes'~n (öl.J79/795) kitapları
. ~ıriı.sında ·· · ibnl.ı .ömer' in bir sahifesiniri çıktığı . . rivayet edilir.19· . . . . . . . . '
10 -: Cabir b. Abdullah (öl.78/697):-.. Medine~de . ikamet eden Cabir, H1.. Peygamber' den (as.) hadis yazmıştır, bilinen bir sah:ifenin salıibi
.dir.20 Hac .menasikine dair hadisleri muhtevi ola~ . :bu sahife irin K~.:t.lcle .(öLl18/736); <men, Caibr'iiı sahifesiıri ·Bakarasuresiıi.deıi daha iyi b'lirim.» ·derdi.21 · · • •• • · .
ll - Abqulah 'b. ebi Evfa (öl.87/706): O'İı\}n, Hz. Peygamber'in (as.) hadislerini yazarak topladığını, başkalarır;ü:ı .da btı h~disleri onun hu:~.urunda okudulCıannı el~Bi.ıhad rivayet eder.'~ · . '. . . . . . .... ' .· •. . ..
: 12 - Eİıes b. M~lik (öİ,93/712): on' yıl bo;uca ;Rasulullah'ın. (as.) lri7metinde bulunari Ehes, muksirundandır. Basra: hadis. ekoiünüri. kuıu~us~dur. · ·En~s'iri ' ffi!istakil b~r sa~esindeiı :J?~hsedil~emekte ·. ~s~ · de Peygamber'in (as.) hadislerini yazdığı rivayet edilmektecfir.~) :Biıes,
. c;ocuklarına ·qa yazmalarını v:aslyet · ed~rdi.24 · ' • . • · .. . · • · ·: : . . ı · :· . ' ': . ' . . ' . .. · . ı.: . . '· . .
·~ .;Rasululla4' dan .(as.) .haqis . Yazdıldarıı:,ıı . bildiğimiz J:>ıı ·. s·ahabelerin ·. 'clışmda, sözlü riv~yetlerle . ,hadislerin . yayılmaşın,a ve· . ,.gelişmes~ne ·hiz-
. ınet.i geçen sahabelerin . sayısı şüphesiz _son .. derece kabankt~r. Böylece ha.ii~ler, asr-i · saadetten · itib'ar~ii · yaziii ve 'sözlP, :rivayetl~r·=·halinde n~-. sHden . iiesile - intikal etmiş ; ·ve bu .. , şekildei pu . eŞsiz 'haziiie··: günürolize J\adar ' ulaşmıştir. ·. Hadislerin' iıeşri 'açısından . daha çok .. · sahabelerin · faal olduğu hi eri birinci . asrİn . hemen arkasından tedvin ve kısmı" bir : .tas_.Ôif faaliyetip.e ,.sal~e: ~lan . ilcinci ~~ır, . ve nihay~t" · tasp.if harel~etinin ztrv.ey~ ulaş.tıği ' had~~~D: . altıı:,ı- ç~~ üçüncü as~r, biı;:- zincirin bir.birini ta~~layan !:ı~k~an ; mesabe~~deçlirle~. . ... · .. : . • ...
. ilk üç · asır; ·hadislerin' ·-neşrl;' kaYd~· geçişi ve tasnif( açısindan ·. bit bütünlük. arzeder. Bu. dönem, basitten müke:nfu:ıeıe·· doğta geliŞe~ ve ~~mal : .~e~iye~U:ıe ~I aş~ j l;>iı:: · k~y.fiye!e sa.l»ptjr, , As.ırlar ; . birbirinin, d~v~inı . ve . tam,~ı;nlayıcıs~ h~viy~tin~eclh.::,, ilk asır . daha 'çok . :sahabele-·
108
ı
\
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 55 (1, 2)
rin faal olduğu ' ve sözlü rivaye~lerin galip olduğu devre, ilcinci. asır hafızalarda · ve bazı sahifelerde . saklı duran hadislerin · toplanıp tedvin edildiği ve tasnifine başl~uidığı devre, üçüncÜ asır da tasnifiıi ve hadis ilminin ' zi~veye ulaştığı devredir: · · · · · · · ·
. "·· Şimeli sahabeden sonralci dönemiıı ilmi · mahsullerini, iı;lam ·.ale. ·
minin üÇüncü asır sonunda ulaşmış old:uğu geniş coğrafi · zemin ·üzerinde . ineelerneğe çalışalım. Bu devrelerde, hususen bu ilimle iştigal edenlerin sayısı ve . verdikleri eserler, oldukça yüksek rakkamlara- ulaşmaktadır. Kaldı ki diğer _ilim dallanyle meşgul alanların .dahi hadisten uzak kaldıkları söylenemez.' Tefsir, fıkıh, lÜgat gibi · ilimlerle .uğraşan.ların, kendi sahalarının: gereği olarak da . had1sle yakın.dan ilgilendikleri, hatta . eserler verdikleri de bilinen bir. v!kıadır"Zira hadis, islami ilimierin hemen tamamının. en. önemli temel kayn~ğı hüviyetinded~r.
' · MÜELLİF MUHADDİSLER :
. : Sahabeden ·sonraki dönemlerde· de · ilgilerin . en çolc odaklaştığı :sa-. lıa yine hadis ilmidir. · Yetişen :muhaddislerden bir· kısmı, eserler :de vererek kendilerinden sonralci asırlara Jşık tutmuşlar,· ancak diğer büyük çoğunluk hadisle iştigali meslek haline getirdiği, hatta . bu ·sa- · had~ otorite olduğu halde· i:>elki de zamanın .şartlari. ·ica:bı eser verme · imkani nı b1;llaJJ?.amışlaı:;dır.
ilk üç asırda · · eser · vere~ mu,haddislerin· bö~gelere göre istatistiki · bir' -dökümü aşağıda sunulmuştur:· Bu. döküme~ asıl iştigal s.ahası . ha~ di s olm'adığı halde, :küçük 'ı;'apta ·da J olsa hadise dair esei· verenler _da~ hil edilmemiştir. · ·· · · · ·
. ' . . . .... ,· 1 . . .
Bölge Asırlara göre ~uhaddiSierin sayısı : · Toplam :
Hicaz Suriye Yemen Irak İran
· Mısır .: Mağrib ·
. : ...
Horasan - Maveraünnehir Endülüs
.; . I. ~s~- ·ıı..~sır ·: IU.:asır · ... ··:
' 2 13 · s 20 ··s 11 19 .· 3 2 s ..
2 39 90 131 2 39 41 3 12 :. : .. i~
·3 sı .S4 . .6 6'
4 : 71 '216 291 . . . . . ,·
Göz:üldüğü gibi, eser veren .m~ad4isin en · çok yetiştiği bölge, her üç asm:\a da· Irak't1r. Irak'in . bu ' özelliiğne· .hicri birinci asırda . Hicaz
109
· " ' ! . ı
·ı ı,
1
ıl ·i
. ı . ' ı
· 1
. · ı . . :J
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 56 (1, 1)
bölgesi ortak ·olurken, ikinci sısırda 2. sıraya düş;ınekte, üçüncü asırda ise sondan ikinci sıraya yerleşmektedir.
Kütüb-ü sitte müellifleririin hemen tamamının Horasan -Maveraün-: nehir bölgesine mensup ohiıaları da hayli ilginç olsa gerektir. · Şehirler açısından ise, hicri ikinci asrın ortasında kurulcim bağdat,· en çok müellif muhaddise mekan ol.ma özelliğiyle ilk sırayı almaktadır. Arkasındaı1 müslümanlar tarafından tesis edilen Irak'ın iki şehri Basra ve Küfe gelmekte, hadisin ana yurdu olan Medlne, ikinci asırda Küfe ile ikinci sırayı paylaşırken, . üçüncü asırda son sıralara düşerek 'geriel sıralamada 7. sırada yer almaktadır. Mekke ise ıo. ·sırayı işgal . etmektedir. . Bu neticede, .Irak~ın coğrafı' bölge olarak .sahip olduğu merkezr· hüviyetinin; bir medeniyet merkezi olmasının tesiri blduğu . kadar, hi-· lafet merkezi· 'olması ve. Abbas! halifelerinin Çeşitli bölgelerden· ilim adan'ılarını, . çeşitli vesilelerle bu bölgeye çekmeleriniri de niüessir ol-· duğu düşüıİülebilir. · . . . · " ·· .
Burada işaret edilmesi gereken diğer bir husus da, toplam 291 müellif muhaddisten 91 nin mevallden olması ve bunların 53 nün Irak ·· bölgesinde bulunmasıdır.
ESERLER: İlk üç asır içinde te' lif •edilen · Müsned, Sünen, Cami, Musannaf
gibi klasik · hadis · kitaplarının dışında . hadlsle yaİmidan alakalı İlel, Rical vb. Kitapların da o1dukça fazla miktarda te'lif ed.ildiğini biliyoruz. Tespit edebildiği:miz, ' toplam .176 adı::t klasik riv~yet kitaplaıı.iun 3S ayrı şehirde te'lif edilciiğini ve bunların büyük · çoğun!uğunu da inüsnedlerin teşkil 'e'ttiğini görüyoruz. '
Şimdi sözkonusu klasik rivayet kitaplannın ·bölgelere ve asırlara. göre bi:r; dökümünü sun~lım: ·
Bölge: Müsned: Sünen,: ·Cami : · Muvatta: Musanna(: Toplaın. 2.as. · 3.as. 2. 3. 2. 3. 2. 3.·. 2.. 3. 2. 3.
Irak Horasan ve
· Maveraünnehir ii an Mİsır -Mağrib Hicaz Suriye Yemen Endülüs .
•• o
110 : !
46 8 ı7 3 - ı 2 ll 66·
ı .
1
22 18 .12
3 s
r ıo7 o
.... . _.
2
3 3
ı6
4 3 3 ı
ı
,29
4 ı
ı
ı-
ı
- ı '
:,6 6·
2 2
4·
ı
-
2 . -.--
ı
-
2
·: s
3 32' 22'
3 ıs:
6 -1-3 s ı .3
·:ı
27 : ı49•
. 1 . \ ..
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 56 (1, 2)
. i
/ ,
Görüldüğü gibi klasik r~vayet kitaplarının en çok te'lif edildiği bölge. 77 eserle · ırak'tır. _ Bunu 35 eserle Horasan - Maveraünehir bölgesi takip etmekte, Hicaz ise 10 eserle S. sırayı işgal etmektedir. . \
Bu eserlerin verildiği şe~r olarak 37 eser le yine Bağdat ilk· sirayı almaktadır. Onu 19 eseri~ Küfe takip etmektedir. Mekke 6 eserle 8. sıl.·aya yerleşirken, Medine 4 cserle i ı. sırada yer almaktadır: ·
Eserlerin çeşitliliği açısından _baktığımızda ise, Irak -ve Horasanda her nevi tasnif türünÜn örneklerini görmemize rağmen, İran, Misır, Hicaz, Suriye ve Endülüs'de Musannaf'ları; İran, Suriye. Yeııien Ye Endülfu'de Muvatta'yı; Suriye ve_ Endülüs'de Cami'l~ri; Yemen'de de Müsned'leri hjç bulamıyoruz .
Rica!. ve T~rih· kitapları bir tarafa bırakılırs~, bu döne~de · 20 ye yakın İlel, 40 kadar da Cüz ~e'lif edildiğini biliyo"ruz.
İLKLER:
H. II. asrın hemen başında halife .Ömer b. Ai:>dülaziz'in (öl.lOl/719) {:mriyle hafızalard~ ve dağinık salıllelerde bulunan hadislerin tedvinirıe, bir araya toplanmasına ·başlandığı ve bu işe ilk defa İbnu Şihab
· -cz-Zühri'nin· · (öl.124/742) teşebbüs· ettiğinde kaynaklar birleşmektedir- · · ler.25 _ · . ' · .
. İbnu Şihab'ın öncülüğünü yaptığı bu tedvin hareketinin hemen ·~arkasından tasnif faaliyetinin de başladığını goruyor~: Yaptığımız .<ıraştırmaaa bu tasnif faaliyetinin ilk 'önciilerini tespit etmek de müm~ k-ün olmuştur. Aynı devirde yaşayan ve birbirinin akranı olan birçok muhaddisin bu tasnif faaliyetine · öncülük ettikleri bilinmektc · ise de vefat tarihleri11in önceliğine göre bir tespit yapacak oiursak, ilk mü~llifleri, mens:up oldukları şehir ve tasnif türlerine göre şu şekilde isim- · lendirebiliriz: · ·
Tasnifin türü: Şehir :
S ün en Cami Muvatta
. Müsned .c üz
Musannaf
Şain . .Yemen
Medine Merv isfahan ·şam
Yemen
Müellifi :
Mekhfıl eş-Şami (öl.112/730)26
Ma'me~ b. Raşid (öl.154/770)21
Maliıc b:. Enes (öl.l 79 /795)'}1, · Abdullah . b. el~Mübarek (öl. '181 /797)29
Ebfı'l~Münzir (öl.183/799)10
,Yahya b. Hamza (öl.ı83/799)31
Abdurrazzak :b. Hernınarn (öl. 211/827)32
Görüldüğü üzere hadisle ilgiİi çalışmaların ilk örnekleri, ikinci · .ısnn hemen başından itibaren görülmeğe başlanmıştır.
. . ıu
ı
ı 1 ~ i
. 1 i
. i !l
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 57 (1, 1)
;·
1 · Bu asırlarda, dikkatı çeken b ir husu~, zamanin 'Şartları te'lif için
·j
r .ı· '
ı. J . ;
ı
1
·l .. 'l j
.i '· ! .,
·1 jl '
·i ·j ı' ., i!' '1 1, . ,
. ı
ll
· hiç de elverişl~ . olni~pıa~ına r~ğİnen · yerilen·. eserlerin oldukça fazla . oluşudur. : · · · · ·
Bütün .islam aleminde yapılan, sahasının ilk te'lif örnelelerini b<?ylece tespit :ettikten sonra, klasik ·rivayet ldtaplarınin şehirlere göre ·ilk müelliflerirı:t de .. · şu. şekil~e sıral~yabliiriz: · · ·
Şehirler ;
As terabaz Bağdat
))
))
>>.
Basra.
))
Belh · Buhara
))
Cürean Endü.lüs
.. »
Hemezan .H;era.t
))
. İsfahan ))
i sferayin Kazvin Kudüs Küfe
))
))
))
Mağrib
Massı~~ ·. Medine·
))
X
X
X
X X
X ·
x x'~ · X . ,
X X .
·X x ·
X .
X X X X
X X -
X
X
X
" ·' ·. ·ı ·: ... . .
X
X X
X
x.
1 ..
Miilcellefin adı:
Arnmar b. Reca (öl.268/S81) AH b. el-Ca' d (230/845) Abdüİvehhab ·.b. Ata, (204;'819) t-:7.-Zehd\ni (234/849) · İsmail el-Kadi (282/895) Ebu Davud et-'İ'ayalisi (204/819) İbnu ebi Arube (156/773) er-Rabi' b: Sabih (160/777) Said p. Mansur (227 /842) <:.:i -Müsnedi : (229 /844) cl-Buhar! (256/870) el-Vezdfıli (295 /908) · Abdülmelik b. Habib (238/853) P.aki b. Mahled (276/889) İbrahim b: Alımed (257 /871) O~man- ed-Dariırti (282/893) . ·
· İbn{ı'l-Münzir .(303/915) İbnu'l-Furat (258/872) ei·Hakem b. Ma'bed (295/ 908) !bnu's-Sindi (286/899) eı-Askeri . (300/912) ·
· e.l.-Fıryabi (212/827) · .cl-Absi (213/829)
Zaide b. Kudaırie· (167 /778) ' · ' Süfyan es-Sevri· (161/778) İbnu ebi Şeybe (235i849) · ·er-Riyadi . (298/91 1).
·: Süneyd (226/841) .
.. .....
Muhammed b. İsh~k . (.151/768) '· X , ı\.ÜÜii<: b . .. Enes .Ü79/795) ·.· .. , . . .
. . . ! ·.: ·
ı
·i
. ı
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 57 (1, 2)
,ı.,
Şehirler: Mekke
))
))
Merv ))
Mısır ))
))
Musul »
Nesa · Nihav~nd Nişabur
»
· ))
Nesef Rak ka Rey
» Semerlcand
))
ı ))
Ş iraz Tarsus Tirmiz Tu·s V asıt
))
Yemen ))
))
X
X
X
X
X X X
X X X
X X
X X
X X
X
X
X
X
X
X
X X ·
'ı
X
X
X
X 'X
X
X
X
X
.•. ! . .. . 1 :
. . . ' • .. . : • ı t· ::.: ~.:i 1
ı . ' 1 • •• • ,• .' . '· •• ~ ı f i •
· Miikellefin adi.': i : · · · :';··,ı.
f•l-Hui.neyd( (.Ü9/834): -:.' · ·. · ::. · tbnu Cüreyc (150/ 767} : .. . İhim Uyeyne (i98/8i4t · :: '· 1
· ·ilmu'l-Mübarek (181 /797) Abclan (293/908) · .... · ' Esedürs~Slirine · (2l'~/827) .. · · · .i
' lbnu Abdi.ılhakeİİı. ~(268/8.8-iY. · · İ.hnu· Vehb (197/813) .. . Ali b. Harb· (265/ 879):- ..
· d -Muafa b. İmran · '(184/800) el-Hasari" b. · Siifya·~ ' .(303/9.16) . ı İb.rahim Q .. NasX: (Z80/893) . :
·· · es-Siırini (2Bf 829i . ; .. •. ·~·· · İbrahim .b. Tahman '(1'63/ 780): Müslim · (261/8VS) · ·' · .. r İbrahiın 'b .' Ma'kıl' (295/909) Hilal b. el-Ala (280/89~) : : Ebu Zur'a (264i 8.78).. · . · '· . ' Ebu .:Ha tim .. (277 /890) ., .. · ed-Darimi · (255/869) · . Abd b. :Hurrı:eycJ :(249/86.3) :. ·: •
. Hişam b. Arn,mar. . ·{245/Ş.S?.f . : Mekhul (112/730) · . ~· · .' · d -Habri (263/877) ·. ,.·: · . .... ;,::: ... " Ebu Uıneyye (273/886) "
. · ct-Tirriıjzi ' (279/892) · . ·· . ·. ·· · Muhammed ·b. 'E.slem (242/ 856)
Ahmed b. Sinan (2~9/873) . · · Ruşeym (183/799): · · · Ebu · Kurra (20:3:'/ 818) ·
·Ma'me~ ·h. · ' R'aşid" (154/710) .. : Ahdurrazzakb. H:eın~un '(2!.1/827)
. . . . . . Dikkate değer ·bir husustur ki, hadisin .ana yurdu i:olari Medine ··.v.c
M dek e, bu sahadaki ilk eserlerin te' lif edildiği 'şehiderden ; h;uia'kla ; bir likt<::, bilahare te' lif açısından yerlerini Irak şehirlerine . k~pi:ını1ışU:irdı'r. Hc·r bölgede yetişen muhadd.isler ve verdikleri eserler. dikkatf alıriırsa ·
:-'·j
[ ' • ':
i ·ı.
Lr1düHis' den Maveranü~mehr'·e kadar uzanan islam · aleminin hemen her . ;.
,113
D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 58 (1, 1)
tcırafınt> Hz. Peygamberin (a5.) hadislerfuii1 yayılmış olduğm:ıu ve . bereketli meyvelerine kavuştuğunu söylemek · mümkündür. Bilhassa (içüncü asırda . görÜlen . temel kaynakların, sadece ·sözlü rivayetlere <l<iyanmayıp, .. daha önceki asırların bunca yazılı · kaynaklarınd::ın da istifade ettikl~,ı:ine şüphe . yoktur .
. DİPNOTLAİU: .
1) en-Ni,sll, .65, 80, ei-Haşrl 7, Al-i imran, 31. 2) en-Necm; 3-4. 3) es-Sünen · , EbO Davud Süleyman b. ei-Eş'as es-Sicistani (275/8.89), IV, 20(}, thk.,
· ·Mı-ıhaO:.med · Muhyiddin\ ·Abdülha'micj, 1-IV, trhs. es-Sünenl Abdullah b. Abdurrahman ed-barimi · (255/869); ı;. 144; nşr. Muh~mmed Ahmed Den man, 1-11,. tr h s.
4) Şerefu ~habi!I-Hadis, ei-H~tib el-'8adadi . ( 463/1071) 1 s. 7, thk., Doç. Dr. M: Sa id Hatiboğlu; 1.9.71, :Ankara.
·sı .Tezkiretü'I-Huffaz,, Şemseddln cz-Zehebi (748/1348) 1 s. 5, tsh:, .Abd u rı ah man · 'b: Y~hya ·ei~M'Uallim'ı', 1-111, 1375-1377/1955-1958, Raydarabad.
6) es-Sünen; Muhamnıed b. lsa et-Tirmizi (279/892), lll, 627, thk:, A. Muhammed Şaicfr'l ' M. Fuad · Abdulbaki, 1. Atva . lvad, 1-,V 1357-.1381/1938-1962, Karire:
7) Te:hzibu't-Tehzib, Ahmed b. Ali b; Hacer · ei-Askalani (852/1449), lll, 457, 1-XII •. ' •1·325-132.7, ;Ha.ydarabad tab'ından ofset 1968, Beyrut.
S) Ca~iu Bey8ni'l-flni, Y.usuf ·b. Abdulberr en-Nemeri (463/1072), s. 91, nşr., Abdurrahman Hasan Mahmud, 1975, Kahire.
9) Tezkiretü'I.-Huffaz, 10. · 10) ei-Ôımii:ıls~Sahih, , Muh~rrimed b. lsmail . ei-BuMri, (256/870), ı, 38, Bl, fak, 1-IX,
1.311 - 1313, ofset. · • \ · · . . • ., . 11) a.Q.e. 1 IV, · 84~ ·1.22, Ebu Da~udl ll, 216, C8mıu Beyanı 1-f l m~ 90. 12) Giınschichte des · Arabischen ·Schrifttums, Fuat Sezgin, 1, 84, te iden, 1-VI, 1967-1980. 13) Tehzibu't Tehzib, IV, 198. 14) cani.iu · Bey&.ni'f-·lım, 95.
' 15) · M~htasar :Had.is ·Tarihi ·ve Sahife-i Hem ma m b. Münebbih, Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, 52, trC. Kemal · Kuşçu, Istanbul, 1967. ·.
· 16) Sünenu'd-Darimi; ı; 12.7, Cilmiu Beyani;l-flm, 92, Tehzibu't-Te.hzib, ı,· 470. 17) Sünenu'd-D,arimi, · 1, 125, Sünenu Ebi Davudl lll, 318, Usdl:l'11-Gabe fi Ma'rifeti's-Sa
h8be·~ · Ali b .. Muharpmed ibnu~I-Esir ei-Cezeri, (630/1232) lll, 349, thk. M. Abdul. y~hl,ıab F8yid, .M. Ahmed AşOr, M. lbrahi~ ei-Benna, 1-VII, 1390-1393/1970-1973,
Mısır. · . , . . 18) Süiı~nu'd-Da~i~l, 1, .127.
19) ed-Dibacü'I-Müzhebl lbra'him b. Ali· ibnu F.arhun el-Medeni' (799/1397), 1, :112, thk., Dr. Mlıhamrried ei-Ahmedi, .1-11, i<a.hire, 1394/1974.
20) ei-Ç3iniü's-Sahih,· Müslim b: ei-Haccac ei-Kuşayri (261/875), ll, 885, r .~r. M. Fuad . . . A.bçlylbaki~ 1-IV, 1374/1957~ Mısır, Tezkiretu'I-Hu'.ffaz, 431 GAS, ı, 85.
2'1 )" Kitabu't-Tarihi'I~Ke.bir, . Muhammed ·· b. ls mail ei-Bı:.it:ıari~ VII, 186, tsh. ·v~ tik., Abd ur-· rahman. b. Yahya ei-Yemani~ 1-IX~ 1360/1940, Haydarabad./
22) :es-Sahih ·el-Buhar!, IV, 30, · 77. 23),:'M~:~htaşar Hadis. Tarihi, 37. 2~); . ~Qnenu'd-Pariml, 1, 12~.
114 . •.
·.l
., .
r
.. .':i
. , ' 1 '
.,
j •i
\