Communication brief

Communicatie als instrument om goed bestuur te versterkenMarie-Christine Boeve / Guido Couck

April 2013

Beschouwingen na een backstoppingszending naar BurundiHet project ter bevordering van de lokale ontwikke-ling en de inspraak van de burger (PADLPC) in Burundi moet de zes gemeentebesturen in de noordelijke pro-vincie Cibitoke helpen en versterken zodat ze hun be-volking (in totaal 500.000 inwoners) een goede open-bare dienstverlening kunnen aanbieden. In maart 2013 – het project is dan ongeveer halfweg – roept het de hulp in van een backstoppingszending Communicatie, met als doel te kunnen beschikken over een communi-catiestrategie om de ontwikkelingsresultaten van het project te helpen bereiken.

De context is immers moeilijk. Burundi is pas in 2005 de weg van de decentralisatie ingeslagen en de be-trokken overheden en de burgers begrijpen nog niet ten volle wat hun respectieve rechten en plichten zijn en welke rol ze te vervullen hebben. Het projectteam heeft ingezien dat een professionele communicatie-strategie noodzakelijk is om een blijvende gedrags-verandering teweeg te brengen, hoewel het daarvoor slechts over beperkte tijd (2 jaar) en middelen (10.000 euro) beschikt. Maar dat kan net een reden te meer zijn om de hulp van experts in te roepen om het on-derste uit de kan te halen.

Imago versus zielHet project wordt niet gezien als een decentralisatiepro-ject, maar wel als een infrastructuurproject. Hoewel een aanzienlijk deel van het budget inderdaad naar bouwwer-ken gaat (scholen, gezondheidsposten, drinkwater…), is dat niet de belangrijkste doelstelling van het project. De bouwwerken dienen eigenlijk als vehikel zodat de ge-meentebesturen leren overheidsopdrachten volgens Bu-rundees recht beheren en zodat de bevolking enkele con-crete realisaties kan zien die voortvloeien uit participatief burgerschap. Maar naast deze investeringsprojecten moet het project er vooral voor zorgen dat de gemeenten goed bestuurd worden. Reglementair vergaderen, openbaarheid van bestuur, boekhoudkundige en bestuurlijke transparan-tie en afrekenbaarheid, inspraak van en dienstverlening aan de bevolking… het zijn even zovele aspecten die voor de gemeentelijke overheden nog vrij nieuw zijn. Maar het zijn precies deze aspecten die de grootste ontwikkelings-relevantie hebben; hier wordt het echte verschil gemaakt. Zonder communicatiestrategie, zonder sensibilisering is het onmogelijk om concepten als ‘goed bestuur’ of ‘open-bare dienstverlening’ uit te leggen aan gemeentebesturen, laat staan om mensen ervan te overtuigen dat belastingen ergens toe dienen.

CapaciteitsversterkingIn dergelijke programma’s voor capaciteitsversterking en goed bestuur richt BTC zich voornamelijk op de institu-

Resultaten beginnen bij de formuleringCommunicatie voor ontwikkeling is een sociaal pro-ces dat de mensen een stem geeft. Het vergroot het wederzijds begrip en vertrouwen en bevordert de so-ciale verandering. Dat proces begint bij de formule-ring van een project. De Wereldbank verwoordt het zo: ‘Uitgekiende en professioneel uitgevoerde communi-catieprogramma’s die direct gekoppeld zijn aan her-

vormingsinspanningen of doelstellingen van ontwikke-lingsprojecten, die bijdragen aan een beter begrip van de lokale politieke, sociale en culturele realiteit bij het ontwerp van ontwikkelingsprogramma’s, kunnen het verschil maken tussen het welslagen of het mislukken van een project.’1

1 | http://go.worldbank.org/5CHGCEWM70

Communication brief

Projet d’appui au développement local et à la participation citoyenne dans la province de Cibitoke – BDI0805011

� Financiering: België (4.000.000 €), Burundi (491.644 €)� Gedelegeerde voor het medebeheer: Murielle Hermouet� Directeur van de interventie: Salvator Nduwimana� Adres: Transversale N° 8 / RN5

Commune Rugombo BP 95 Cibitoke Tél. +257 22 26 23 84 / 85 E-mail : padlpc@yahoo.fr

tionele partners (ministeries, provincies, gemeentebestu-ren…), en niet op de bevolking. Wij werken met andere woorden op de aanbodzijde van goed bestuur, niet op de vraag. In Burundi is het Ministerie voor Gemeentelijke Ont-wikkeling – dat bevoegd is voor decentralisatie – nog niet in staat om volop zijn rol op te nemen. Om te beginnen beschikt het over onvoldoende middelen, en ook zijn com-municatiecapaciteit is nog te zwak. Op centraal niveau is het GIZ dat het ministerie ondersteunt. Het decentralisa-tieproject van BTC werkt op het lokale niveau, het con-centreert zijn aandacht op de zes gemeentebesturen, die op hun beurt nood hebben aan versterking en begeleiding om hun dienstverlening verder te ontwikkelen. Hervé Cor-bel, Programme Officer in Burundi, bevestigt dat er nog werk aan de winkel is, ook voor communicatie-experts : ‘Een van de mogelijkheden is dat we de ministeries in de partnerlanden gaan helpen om hun communicatiefunctie te versterken. We werken momenteel aan een strategie in die zin.’

Vraag en aanbodWerken op de aanbodzijde van goed bestuur en niet op de vraag is echter geen ideale situatie, want beide zijn onlos-makelijk met elkaar verbonden. De openbare dienstverle-ning van de overheid kan pas efficiënt worden genoemd wanneer ze beantwoordt aan de behoeften van de bevol-king. De vraag is dan ook hoe we de civiele maatschappij, de bevolking erbij kunnen betrekken om een geïntegreerde oplossing uit te werken, zodat de bevolking haar rechten kan vrijwaren en afdwingen.

SensibiliseringDe talrijke ontmoetingen met de verschillende stakehol-ders – en vooral het luisteren naar hun behoeften – waren op zich al een vorm van sensibilisering over de belang-rijkheid van communicatie als het erop aankomt om een gedragsverandering teweeg te brengen. De ministeries, de provinciale diensten, de gemeentebesturen en de tech-nische diensten kregen dus al een duwtje in de rug om verder te werken aan een goede dienstverlening aan de burger.

BottlenecksTijdens de werkvergaderingen met het projectteam heb-ben we de ‘bottlenecks’ kunnen identificeren in de relaties tussen de verschillende betrokken partijen in het project. We kregen een beter zicht op de rol van eenieder en kon-den zo prioritaire (communicatie)pistes aanreiken om de problemen op te lossen. Dit werk bracht ook lacunes aan het licht die de decentralisatie bemoeilijken en waarop het project kan inspelen.

Tijd en focusDe backstopping Communicatie volgde op een backstop-ping Governance, en dat vergde een grote (en zeer ge-waardeerde) beschikbaarheid van het projectteam. Maar alle betrokkenen waren er het achteraf unaniem over eens dat het goed zo was, omdat beide thema’s anders niet de aandacht hadden gekregen die ze verdienden.

Versterkte backstoppingcapaciteitLast but not least was de backstopping ook een bijzon-der leerrijke ervaring voor de backstoppers zelf. Decen-tralisatie is een complexe oefening met veel verschillende betrokken partijen, wier belangen bovendien niet altijd compatibel zijn. Deze zending bracht de backstoppers niet alleen een beter inzicht in dat kluwen, maar tegelijk is ook de backstoppingcapaciteit van de Communicatie-dienst versterkt.

What’s in a name ?BTC heeft de slechte gewoonte om al zijn projecten een draak van een naam mee te geven, meestal in de vorm van een onuitspreekbare afkorting. In dit geval gaat het om PADLPC. Sprekende voorbeelden uit andere landen zijn: PRODEKK, PRODAKK, ASSNIP, ASSRMKF… Nochtans is de naam van een project, de identiteit ervan, een van de meest elementaire as-pecten die ervoor kunnen zorgen dat de begunstig-den zich het project toe-eigenen. Op voorwaarde na-

tuurlijk dat de naam iets betekent en verband houdt met de interventie zelf. ‘Decentralisatie in Cibitoke’ of ‘PADLPC’ ? De keuze is snel gemaakt. Nóg beter zou zijn als de begunstigden zelf een naam mogen kiezen, als het kan in hun eigen taal. Dan is de kans groter dat ze zich met het project gaan identificeren. Zo is het Europees decentralisatieproject in Burundi bekend onder de naam Gutwara Neza (‘Goed bestuur’ in het Kirundi). Een voorbeeld dat navolging verdient.

BTC - Belgisch ontwikkelingsagentschap / Hoogstraat 147 / 1000 Brussel, Belgium / www.btcctb.org