• Դեբեդը Կուրի ավազանի ամենախոշորգետն է։ Այն կազմվում է երկուգետակներից. դրանցից մեկը Փամբակնէ, որն սկիզբ է առնում Ջաջուռիլեռնանցքի մոտից, իսկ մյուսը` Ձորագետը, որը սկսվում է Լոռվասարահարթը եզրապատող լեռներից։Նրանք իրար են միանում Թումանյանկայարանից երկու կմ հյուսիս։

• Դեբեդը, որ թափվում է Խրամի մեջ, Փամբակիակունքից հաշված ունի 178 կմ երկարություն։Այն հոսում է հիմնականում նեղ և խորկիրճերով։ Տեղատարափանձրևներիժամանակ հաճախ նրա վարարած ջրերեըդուրս են գալիս իրենց հունից և մեծավերածություններ կատարում։ Այդպատճառով Դեբեդի ափերը վտանգավորտեղերում պատնեշավորված են։

• Դեբեդն ունի նաև ոռոգման կարևորնշանակություն։ Հիմնականում նրա ջրերով էոռոգվում Նոյեմբերյանի շրջանի ցածրադիրվայրերի պտղատու այգիների մեծ մասը։

• Ունի հիդրոէներգիայի պաշարներ: Ջրերնօգտագործվում են ոռոգման և էլեկտրականէներգիա ստանալու համար: Դեբետիցսկիզբ են առնում Էրմանի և Լաբաուիջրանցքները, կառուցվել են մի շարք ջրհանկայաններ: Նշանավոր վտակներն են՝Մարցիգետը, Աջիրը, Շնողը: Դեբեդիափամերձ տարածքում են գտնվումբազմաթիվ պատմական հուշարձաններ՝Հաղպատ, Սանահին, Ախթալա, Քոբայր, Քարսնից Մանկանց վանքը, Բարձրաքաշ Ս. Գրիգոր եկեղեցին և այլն:

Դեբեդը հայ-վրացական սահմանում

• Դեբեդը տպավորվել է հայ ժողովրդի մոտինչպես սարսափի մեջ գցող գետ... Այննկարագրված է նաև Հովհ. Թումանյանի“Լոռեցի Սաքո” պոեմում, որտեղգլխավոր հերոսը խելագառվում է՝ այդկիրճում միայնակ գիշերելուց:

• Թռչկանի ջրվեժ, գտնվում է ՀՀ Շիրակի ևԼոռու մարզերի սահմանին Փամբակ գետիձախակողմյան վտակ Չիչխան գետի վրա: Չիչխան գետը սկիզբ է առնում Շիրակիլեռնաշղթայի հյուսիս-արևելյան լանջերից2250 մետր բարձրությունից: Ունի 29 կմերկարություն, ջրահավաք ավազանը 192 քառակուսի կմ է: Բազումի լեռնաշղթայիմիջլեռնային հովտով հոսում է արևելք: Սնումը հալոցքային (42%) և ստորերկրյա(35%) է, վարարումը` մարտ-հունիսամիսներին, որի ընթացքում ձևավորվում էտարեկան հոսքի 62 %-ը:

• Միջին հոսանքում մինչև խորը և նեղ կիրճիմեջ մտնելը առաջացնում Թռչկան ջրվեժը, որըհայտնի է նաև Չիչխանի ջրվեժ կամ Թռչկանջուր անվամբ: Տեղի բնակիչները ջրվեժինՉռան են անվանում:

2011թ. հայտնվեց հանրային ուշադրությանկենտրոնում՝ ջրվեժից վերև ընկածհատվածում կառուցվելիք ՀԷԿ-ի պատճառովջրվեժի գոյության վտանգման շուրջբնապահպանների ակցիաների շնորհիվ:

•Նյութըպատրաստեց` ԱննաՄկրտչյանը