De Unentse krantJaargang 2, nummer 1, september 2002 Oplage 4000 Prijs: Gratis

De boer als landschapsbeheerderdoor Joost Reus

Midden Brabant is land-Midden Brabant is land-Midden Brabant is land-Midden Brabant is land-Midden Brabant is land-schappeli jk gezien eenschappeli jk gezien eenschappeli jk gezien eenschappeli jk gezien eenschappeli jk gezien eenprachtig gebied. De Loonse-prachtig gebied. De Loonse-prachtig gebied. De Loonse-prachtig gebied. De Loonse-prachtig gebied. De Loonse-en Drunense duinen, deen Drunense duinen, deen Drunense duinen, deen Drunense duinen, deen Drunense duinen, deOisterwijkse vennen en bos-Oisterwijkse vennen en bos-Oisterwijkse vennen en bos-Oisterwijkse vennen en bos-Oisterwijkse vennen en bos-sen en niet vsen en niet vsen en niet vsen en niet vsen en niet vererererergggggeten deeten deeten deeten deeten deCampina makCampina makCampina makCampina makCampina maken deen deen deen deen dezzzzze stre stre stre stre streekeekeekeekeektot een van de bezienswaar-tot een van de bezienswaar-tot een van de bezienswaar-tot een van de bezienswaar-tot een van de bezienswaar-digste gebieden die Neder-digste gebieden die Neder-digste gebieden die Neder-digste gebieden die Neder-digste gebieden die Neder-land rijk is. Niet voor nietsland rijk is. Niet voor nietsland rijk is. Niet voor nietsland rijk is. Niet voor nietsland rijk is. Niet voor nietszijn de Loonse- en Drunensezijn de Loonse- en Drunensezijn de Loonse- en Drunensezijn de Loonse- en Drunensezijn de Loonse- en Drunenseduinen uitgduinen uitgduinen uitgduinen uitgduinen uitgerererereroeoeoeoeoepen tot Na-pen tot Na-pen tot Na-pen tot Na-pen tot Na-tionaal Park.tionaal Park.tionaal Park.tionaal Park.tionaal Park.

Van oudsher hebben hier boe-ren gewoond en er is een ge-zegde, dat het juist de boerenzijn die het landschap gemaakthebben. Maar de boeren anno2000 zijn de boeren niet meervan 1920 of 1950. Grootscha-lige landbouw en de daarbij

behorende machines waren erde oorzaak van dat het land-schap drastisch veranderde.Van grote ruilverkavelings-werken is het nooit gekomen.Er wonen nog steeds boeren,al is hun aantal sterk vermin-derd. Zij moeten met ver-gaande regels op gebied vanmilieuwetgeving toch nog pro-beren een inkomen te genere-ren uit hun bedrijf.

DuinboerenRond de Loonse- en Drunenseduinen hebben zich een 250-tal boeren verenigd in de Stich-ting “De Duinboeren”. Dezestichting stelt zich ten doel omzowel het landschap te respec-teren, als uit het boerenberoepeen inkomen te verwerven.

Sterker nog, ze willen dat hetboerenbedrijf onderdeel wordtvan het landschap. Naast hethouden van vee en het verbou-wen van producten willen zijhet mooie landschap in standhouden en waar nodig verbe-teren. Er zijn al veel instellin-gen die menen aanspraak temoeten maken op hetlandschapsbeheer. Natuur-monumenten, Brabants Land-schap, Staatsbosbeheer, hetwaterschap de Dommel en al-lerlei milieu- en vogel-werkgroepen. De vraag is ofer nog plaats is voor de boe-ren als landschapsbeheerders?In een vraaggesprek met Jo vanBalkom, voorzitter van deDuinboeren, wordt dit onder-werp uitgediept. De boer wasde eerste landschapsbeheerder,hij heeft zich beetje voor beetjeterug laten dringen door dehierboven genoemde instan-ties. Reden daarvoor was, datmen zich ging specialiseren, teveel op zich zelf bezig was enhet oog voor de omgeving ver-loor. Er moest een maximaleproductie uit het bedrijf komenmet een zo hoog mogelijk ren-dement. Op een bepaald mo-ment stond men buitenspel,overheid ging gedetailleerd re-gelen wat wel en niet mocht,van zelfstandigheid was geensprake meer. Een aantal boe-ren kwam tot het inzicht, datmen voor een stuk weer terugmoest naar de natuur.

Terug naar de natuurEerst aarzelend, maar vlugkwamen er meer die op eenbiologische wijze gingen boe-ren. Zo weinig mogelijk kunst-mest gebruiken. Spuiten metgif afzweren, terug naar de na-tuur. De boer wil weer deplaats innemen, die hij al eeu-wen had. Samen met anderenhet landschap beheren. Hij zalzijn best doen om terug te ver-overen wat eerder zijn bezitwas. De mensen willen weergraag koeien in de wei zien eneen diversiteit aan gewassen,niet overal maïs maar ook ko-renvelden. De boer moet welzijn inkomen kunnen verdie-nen. Idealisme is mooi, maarals het geen brood op de plankbrengt, is het zo gedaan metdit ideaal. Het lukt alleen, al-dus Jo van Balkom, als de con-sument bereid is mee te beta-len aan dit ideaal. De consu-ment moet meer geld gevenvoor onze producten die weop een biologische wijze voort-brengen. Het zijn gezondereproducten die op tafel komenen dat moet dan ook in de ver-koopprijs tot uitdrukking ko-men. Op deze wijze produce-ren is duurder, maar men krijgter iets beters voor terug: Wehouden er een mooier land-schap aan over.

Namens de rNamens de rNamens de rNamens de rNamens de redactie vedactie vedactie vedactie vedactie vananananandeze krant sprak Piet Naal-deze krant sprak Piet Naal-deze krant sprak Piet Naal-deze krant sprak Piet Naal-deze krant sprak Piet Naal-den met Irden met Irden met Irden met Irden met Ir..... Ger Ger Ger Ger Ger rit Brrit Brrit Brrit Brrit Braksaksaksaksaks,,,,,voorzitter van de Eerste Ka-voorzitter van de Eerste Ka-voorzitter van de Eerste Ka-voorzitter van de Eerste Ka-voorzitter van de Eerste Ka-mer en oud-minister vanmer en oud-minister vanmer en oud-minister vanmer en oud-minister vanmer en oud-minister vanLandbouw, over de land-Landbouw, over de land-Landbouw, over de land-Landbouw, over de land-Landbouw, over de land-bouwbouwbouwbouwbouwprprprprproboboboboblemen vlemen vlemen vlemen vlemen van nan nan nan nan nu.u.u.u.u.

BeheersinglandbouwproductieTerugkijkend op ruim eeneeuw landbouwbeleid zegtBraks dat dankzij de mogelijk-heden van landbouw-onderwijs, onderzoek en voor-lichting de Nederlandse boe-ren een voorsprong hadden endaardoor sterk profiteerdenvan het EG-landbouwbeleid.Toepassing van mechanisatie,intensivering en schaalvergro-ting zorgden vooral na 1970voor een overproductie metdaarnaast kwalijke effectenvoor het milieu in een dicht-bevolkt land. Als toenmalig mi-nister van Landbouw werdBraks gedwongen om de pro-ductie beheersbaar te makendoor allerlei beperkende maat-regelen in te voeren. Terugkij-kend op die periode consta-teert Braks, dat het gelukt isde productie te beheersen. Hetheeft alleen langer geduurddan men aanvankelijk dacht.

Het is allemaal tot stand geko-men dankzij ingrijpende maat-regelen zoals het instellen vanmelkquota, het reduceren vande varkensstapel, het regule-ren van de mestoverschottenen het terugdringen vanbestrijdings- en ontsmettings-middelen. Geleidelijk aanneemt de productie van biolo-gisch verantwoord en veiligvoedsel toe. We gaan de goedekant op. We zijn er echter nogniet. Ook bij biologische land-bouw blijven er bedreigingenvanuit de natuur, zoals schim-mels en parasieten, die deduurzaamheid van het productteniet kunnen doen.

Een gewone economischesectorDe landbouw wordt steedsmeer een gewone economi-sche sector. Landbouwbe-drij-ven worden geleid door onder-nemers, die telkens opnieuwde kans moeten benuttengrond, kapitaal en arbeid zo-danig aan te wenden, dat depacht van de grond, de rentevan het kapitaal en het loonvan de arbeid in voldoendemate worden betaald. Hoe datmoet, verandert met de tijd.Daarom zegt Braks: Ik heb een

advies voor alle (jonge) onder-nemers en hun ouders. Ga nietuit van hoe het was in het ver-leden, maar van de kansen diede toekomst in zich heeft. Nie-mand hoeft, kost wat kost, van-uit traditie of uit status-overwegingen, een boerderijover te nemen, waar het helegezin soms grote offers voormoet brengen. Als een boeren-zoon graag een ondernemingwil beginnen in de landbouw-sector, dan is Braks heel stel-lig: Je zult als jonge onderne-mer je kansen moeten beoor-delen. Afhankelijk van tijd,plaats en omstandighedenmoet je kijken of je grond, ka-pitaal en arbeid rendabel kuntmaken. Je moet daarbij reke-ning houden met regelgeving,milieu, natuurbehoud en dewijzigingen in de vraag naarlandbouwprodukten en demogelijkheden op de afzet-markt. Dat geldt ook voor de(jonge) boeren van Udenhouten Biezenmortel. Je woontdaar in een omgeving waar hetevenwicht van wonen en be-drijvigheid moet samengaanmet verantwoord natuur-beheer. Braks zegt eigenlijk:“Accepteer die omstandighe-den, denk vanuit de toekomsten benut de kansen”. WatBraks óók zegt, is: “We heb-ben roots en we hebben vleu-gels. Onze roots, onze wortels,liggen waar we zijn opgegroeiden in de omstandighedenwaarin we zijn opgegroeid.Onze vleugels brengen onsnaar nieuwe omstandighedenen kansen, waarmee we opnieuwe manieren moeten om-gaan, gesterkt door alles watwe geleerd hebben in onzeroots”.

(Vervolg op pagina 3)

Gerrit Braks exclusief in de Unentse krant:

“Boeren anno 2002: Gauit van de toekomst”

Gerrit Braks en Piet Naalden

BoerentrotsBoerentrotsJarenlang stonden er drie boeren-instellingen parmantig naastelkaar aan de Kreitenmolenstraat, de Boerenbond, de Boter-fabriek en de Landbouwschool. Tot in de verre omgevingstonden ze bekend als “de boerentrots van Udenhout”.

Iedereen isvan harte welkom100 jaar BoerenbondOp 9 december 2002 is hetprecies 100 jaar geleden datde standsorganisatie Boeren-bond Udenhout werd opge-richt. Daarom organiseert deStichting Isidorus een openopenopenopenopendagdagdagdagdag op zondag 24 novembervan 11 uur tot 17 uur in ma-nege “De Vierhoeven”. Deboerenstand zal er zich pre-senteren met het boerenlevenanno 2002. Er komt een ten-toonstelling met oude werk-tuigen en gereedschappen.

Heemcentrum ‘t Schoor pre-senteert zijn nieuwe boek

“Over d’n Boerenstand”Het boek, 300 pagina’s, iszonder twijfel een van deallermooiste boeken die jeover Udenhout kunt maken.De geschiedenis van de boe-ren is ongeveer hetzelfde alsde beschrijving van het da-gelijkse leven in Udenhout enBiezenmortel. Daarom is hetboek niet alleen voor de Boe-renstand, maar voor iedereenboeiend. Het is te koop op24 november in “De Vier-hoeven” voor 20 euro.

Z E G T H E T V O O R T ,Z E G T H E T V O O R T .

De Unentse krant is een uit-gave van Heem- centrum‘t Schoor, huis aan huis ver-spreid op 27 september2002. Aan deze krant heb-ben meegewerkt GerritBraks, Luud de Brouwer,Jan Denissen, Frans vanIersel, Kees van Kempen,André van der Lee, Joostvan der Loo, Wim Maarse,Piet Naalden, Joost Reus,Jan van Roessel, Annie vanRoessel-Kolen en FrankScheffers. De eindredactieen de lay out zijn verzorgddoor Kees van Kempen,Wim Maarse en Luud deBrouwer. De krant is in eenoplage van 4000 gedruktdoor drukkerij Elka te Til-burg.

De Boerenbond

De Landbouwschool

De Boterfabriek

26.881.p65 5-8-2010, 14:441

Horizontaal

1 Standsorganisatie5 Namaak, maar het groeit

er beter van.11 Vlaamse gaai15 Een is geen16 Jong schaap17 Persoonlijk voornaam-

woord18 Werktuig20 Beschermheilige van de

bijenhouders22 Molenaar24 Oude gemeenschappe-

lijke grond26 Plaats in N.B.27 Inmaakvat (6,3)30 Maat31 Slaapplaats voor de kip-

pen33 Werkplaats van Petrus35 Aanwijzing voor het

paard37 Eerste kassier van de

Boerenleenbank (voor-en achternaam) (6,7)

40 Knock out (afk)41 Brabantse mengvoeder

Coöperatie (afk)43 Nieuwe testament (afk)44 Landbouw-voertuig46 Nu is er de Em-Té geves-

tigd48 Lofzang49 Zuinig54 Kledingstuk55 Geestelijk adviseur van de

NCB56 Hark58 Jongens- en meisjesnaam59 Reeds62 Muzieknoot64 Zaakvoerder van de Boe-

renbond 1953-1986 (ach-ternaam) (3,6)

66 Teveel68 Werk voor een vlegel69 Lidwoord70 Meisje71 Lidwoord72 Bloemen- en moestuin73 Leeftijd, ouderdom74 Twee is een half

De grote Unentse puzzel, 2

De grote Unentse puzzel gaat over taal, buurtschappen, gebou-wen, namen en gebruiksvoorwerpen uit Udenhout en Biezen-mortel. In deze tweede editie van de grote Unentse puzzel heb-ben veel woorden te maken met de Boerenstand. Soms is depuzzelopgave een cryptogram, soms een synoniem, soms eenomschrijving. Er worden verbindingen tussen woorden gelegddoor middel van kleine woordjes en afkortingen. Soms wordenvoor deze kleine verbindingswoorden omschrijvingen gegeven,soms ook niet, om het niet te gemakkelijk te maken. Uw oplos-sing kunt u tot uiterlijk 1 no1 no1 no1 no1 novvvvvember 2002ember 2002ember 2002ember 2002ember 2002 inleveren bij Keesvan Kempen, Kreitenmolenstraat 49, 5071 BB Udenhout. We wen-sen de lezers heel veel puzzelplezier.

121 Brandstof122 Mandje125 Loot126 Frater Alberto127 De zuster van de boerde-

rij van Sint Felix130 Tweegevecht131 Romanum Imperium (afk)132 Titel133 Kruisbes134 Kasteel137 Tiet138 Coöperatieve Centrale

Boerenleenbank (afk)140 WC141 Waterbron142 De oude weg van Parijs

naar Lubeck145 Ons vrouw en het klein

grut146 Smeer147 Kwajongen149 Kinderspel151 Boerenwethouder (ach-

ternaam)154 Halmen van gedorst ko-

ren157 Nederland (afk)159 Were ldkamp ioenschap

(afk)161 Ziekte163 Vertrek in huis164 Brenger van baby’s167 Buurtschap169 Zaakvoerder van de Boe-

renbond 1916-1946 (ach-ternaam)

170 Verbrand hout171 Dicht172 Onder water staan175 Landbouwwerktuig177 Bijbelse persoon179 Voetbalclub181 Vrucht183 Mengvoederbedrijf van

de Boerenbond185 Hier kunnen kippen aan

zijn186 Cent (afk)187 Persoonlijk voornaam-

woord188 Verblijfplaats voor dieren190 Helemaal, zoals in hele-

maal versleten191 Drie is een paasei192 Rookwaar193 Klokslag 12 uur194 Jenever195 Werktuig197 Geen betere dan gesche-

ten198 Hoeveelheid, bijvoor-

beeld van boter199 Snelle pastoor200 Beetje opscheppen, trots

zijn203 Hond204 Meisjesnaam205 Korte afstand (zover men

een bal kan schieten)206 Hier kan je op zitten207 De maker van deze puz-

zel hoopt dat u ervan ge-niet, waf

Verticaal

1 Iemand die geen boer is2 Oefening op de basis-

school3 Te voet naar Rome?4 Erf6 Uitgebreid lager onder-

wijs (afk)7 Dronken8 Eucharistieviering9 Gereedschap10 Kopje12 O313 Dauw14 Voer voor het vee19 Eminentie (afk)

21 Hond22 Ongedierte in de aardap-

pelen23 Bloemen25 Nederlands kampioen-

schap (afk)26 Drop28 Weg tussen de Loonse

Molenstraat en de Schoor-straat (5,5)

29 Meisjesnaam32 Zit op 15, 74 en 19133 Mud34 Millimeter (afk)35 Treuzelen of onnuttig

werk doen36 Overmatig37 Voorraad voedsel voor

het paard en het vee38 Tilburg39 Koude melk met beschuit41 Buurtschap42 Centraal Bureau voor de

Statistiek (afk)45 Buitenverblijf voor kip-

pen47 Dierengeluid50 Geloofsbelijdenis51 Ongedierte52 In oprichting (afk)53 Precies hetzelfde57 Enthousiast liefhebber60 Dienst van de Boeren-

leenbank61 Meest voorkomende ach-

ternaam in 19e eeuw62 Soort vee, vaak aange-

duid als typisch Brabants63 Terrein rondom de boer-

derij65 Mannelijk dier67 Kapot maken68 Doorluchtige Hoogheid

(afk)75 Telecombedrijf76 Galg77 Waterkoker78 Gedoe79 Mier80 Mijn inziens (afk)82 Huishoudelijk gerief83 Het binnenhalen van de

gewassen84 Persoonlijk voornaam-

woord85 Hij van de geit87 Ladder90 Verhuizing92 Brandstof93 Geweer95 Weinig97 Gulden99 Buurgemeente102 Raampje boven de voor-

deur104 Jaarlijkse aktiviteit van de

KPJ105 Boerinnenbond (afk)106 Er is iets aan de hand109 Laaggelegen deel van de

akker111 Luitenant (afk)112 Blut

Los de grote Unentse puzzel op enwin een prijs

75 Koninklijke Hoogheid(afk)

79 Huishoudelijke aktiviteit81 Vereniging tot teelt van en

handel in aardappelen84 Dat mag je verwachten

van boerenbestuurders85 Ontkenning86 Riviertje, wit van de af-

voer van de melkfabriek88 Oosterlengte (afk)89 Beschermheilige van de

molenaars91 Noordbrabantse Christe-

lijke Boerenbond (afk)93 Dierengeluid94 Kip of aardappel, in elk

geval klein96 Ik weet ook niet waar hij

hangt98 Voorzitter van de Boeren-

bond 1953-1981 (voor- enachternaam) (3,7)

100 Voorzetsel101 Een van de magen van

een herkauwer103 Gewas105 Afstand (afk)107 Melk108 Boom110 Bezoek112 Tegenover (afk)113 Televisie (afk)114 Aan de Schoorstraat heb

je een grote en een kleine116 Varkensvoederbak118 Dier dat niet door Onze

Lieve Heer geschapen is119 Ondeugend120 Kasteelheer

114 In zijn boerderij zijnBoerenleenbank en Boe-renbond opgericht

115 Latje om de zeis mee tewetten

117 U122 Overrijp (van vruchten)123 Wandelen124 Kuut128 Buiten dienst (afk)129 Windrichting volgens de

wegwijzer op het kruis-punt

131 Gewas133 Slordig bijeen gebonden

stro134 Slechthorend (afk)135 Centrum van het dorp136 Erven138 Centrale catalogus (afk)139 Slaapplaats141 Jongensnaam143 Schraal, onvruchtbaar144 Insect148 Papegaai150 Landbouwwerktuig152 Rijtuig op twee wielen153 Huwelijk155 Voorzetsel156 Kan waarmee de melk

naar de melkfabriek werdvervoerd

158 Kinderpoepstoel159 Grote platte

schaalvormige mand omte zeven

160 Vader Toon en zoon Keesvan den Bersselaar

162 Gemaaid grasomschudden, stapelen enbinnenhalen

165 Ondernemingsraad (afk)166 Burgemeester, eerste

voorzitter van de Boeren-bond (3,7)

168 Afrastering rondom demoestuin

169 Directeur van de melk-fabriek

172 Gereedschap173 Muzieknoot174 Vogel176 Beschermheilige van de

Boerenbond178 Beroep179 Mijt op ’t Plein180 Dierenverblijf182 Flinke afstand184 Gift aan een bedelaar187 Uitroep van afkeer188 Borrel189 Onmiddellijk192 Science fiction (afk)196 Deel van het geslachte

varken dat naar de pas-toor werd gebracht

201 Laag getij202 Noordoost (afk)204 Uitroep van pijn

Degenen, die de puzzel geheel juist hebben ingevuld, zul-len op zondag 24 november worden uitgenodigd op de opendag, die de Boerenstand organiseert in de manege “De Vier-hoeven”. Er zijn enkele prachtige prijzen beschikbaar.BrBrBrBrBramecoamecoamecoamecoameco, de Boerenbondswinkel, heeft drie prijzen beschik-baar gesteld:

1e prijs: een waardebon van 100 euro2e prijs: een waardebon van 50 eurodrie 3e prijzen: een waardebon van 25 euro.

Het bestuur van ‘t Schoorbestuur van ‘t Schoorbestuur van ‘t Schoorbestuur van ‘t Schoorbestuur van ‘t Schoor heeft drie manden met eco-producten beschikbaar gesteld.

26.881.p65 5-8-2010, 14:442

Interviewmet GerritBraks(vervolg van pagina 1)

Nota RuimtelijkeOrdeningIn het interview van Piet Naal-den met Gerrit Braks kwamenook aktuele vraagstukken overde landbouw aan de orde. Zois Braks niet te spreken overde Vijfde nota Ruimtelijke Or-dening. Er is geen visie ont-wikkeld voor de Landbouw, erstaan alleen enkele notities inover de glastuinbouw en debollenteelt, vooral betrekkinghebbende op die situatie voorde bedrijven in de randstad. Degehele nota werkt vanuit derandstedelijke gedachte enmiskent de landbouw. Wel isBraks positief over de vraag,of de Landbouw nog wel rug-dekking krijgt van de huidigepolitieke partijen. Braks zegt:“Er is een realistische toonzet-ting in de partijprogramma’svan o.a. het CDA te vinden.Maar vergeet ook niet dat desolidariteit binnen de land-bouwsector afbrokkelt. Vroe-ger was er vaak en intensief

Reünie in De Vierhoeven

Zaterdag 23novemberHet bestuur van de StichtingIsidorus nodigt iedereen, dienu of ooit op welke wijze danook betrokken is geweest bijde NCB Udenhout-Biezen-mortel, uit voor een reünie opzaterdagavond 23 november2002. De avond begint om19.00 uur. De reünie wordtgehouden in de manege deVierhoeven aan de Sportlaan,waar een tentoonstelling zalzijn ingericht. Met iedereen be-

doelen we ook iedereen. Ieder-een die verbonden is of was aande Boerenbond, de KVO, de KPJ,het pakhuis, de melkfabriek, dediverse boerenorganisaties, deverenigingen, alle oud-leerlingenvan de Landbouwschool en deHuishoudschool, etc. etc., ieder-een is van harte welkom metpartner.

Het bestuur van de StichtingIsidorus.

Open dag in De Vierhoeven

Zondag 24novemberFeestprogramma‘s Morgens om 10 uureucharistieviering in de St.-Lambertuskerk.Vanaf 11 uur gaan de deurenvan manege de Vierhoevenopen.Op het programma, onder an-dere:De rijvereniging en de pony-club St.-LambertusDe Mortelruiters, gehandicap-ten paardensportDe Bijenhoudersvereniging St.-AmbrosiusDe DuinboerenEco-landbouwStudieclub VarkensStudieclub RundveeR.K. Boerenbond (NCB)ZuivelfabriekRabobank Berkel-Enschot-Udenhout

Brameco-ZonLandbouwschoolHuishoudschoolMestverwerking en bacteriënComposteringBoomkwekerijKatholieke Vrouwen Organi-satie (KVO)Katholieke Plattelands Jon-geren (KPJ)VolksdansersDe AdemhappersDe DoeltrappersKoninklijke Harmonie MVCUdenhoutTentoonstelling met oudewerktuigen en gereedschap-penVerkoop van het boek “Overd’n Boerenstand”En nog veel meer.

overleg van alle bedrijfstakkenbinnen de Landbouw in hetLandbouwschap, voor menzich tot de overheid wendde.Tegenwoordig brengen groe-pen rundveehouders, varkens-houders, tuinders en akker-bouwers vanuit hun sector ge-zien dikwijls een eigen meningnaar buiten. De economischekansen liggen voor die groe-pen soms ook wel heel ver-schillend.”

In de Nederlandse landbouwwordt de tuinbouw steedsmeer de belangrijkste bedrijfs-tak. Dat in Udenhout vroegerepogingen om de tuinbouw vande grond te krijgen misluktzijn, verbaast de heer Braksniet. Hij kent weinigUdenhoutse boeren persoon-lijk, maar stelt: Als ik naar diegrote boerderijen in Udenhouten Biezenmortel kijk, dan za-ten daar veel “gezeten” boeren.Dat zijn niet de mensen diebereid waren als echte tuindersop hun knieën over de grondte kruipen.Een beeld dat aardig klopt.

Namens de redactie van deUnentse krant dank aan deheer Braks voor het onder-houd.

Piet Naalden

Het bestuur van de Stichting Isidorus, van links naar rechts KeesBrekelmans, Cisca van Groenendaal-Spierings, voorzitter Janvan Roessel en Christian Vermeer.

UITV

ERKO

CHT

UITV

ERKO

CHT

UITV

ERKO

CHT

€ 11,50 € 4,50 € 18,00

’t Schoor presenteert: ”Over d’n Boerenstand”Een herinnering aan het dagelijkse leven van vroeger

Tijdens de open dag vanStichting Isidorus op zondag24 november in manege deVierhoeven is het nieuweboek van het schrijversteamvan Heemcentrum ‘t Schoorte koop. Het boek gaat “Overd’n Boerenstand”. Maar meernog gaat het over het dage-l i jkse leven van toen. Dedorpsgemeenschap vanUdenhout en Biezenmortelwas tot voor enkele tiental-len jaren een hechte boeren-gemeenschap. Het dagelijkseleven van het dorp, het aan-gezicht van het dorp, deseizoensgebonden akt ivi-teiten, het was allemaal ver-bonden met het boerenleven.Om eens wat te noemen: demelkkannen langs de straat,de enorme silotoren van hetpakhuis, de prachtige boerde-ri jen, het oogsten in de zo-mer, het roodbonte vee, dehooiwagens uit de polder, hetleveren van de eieren, het

aankopen van het veevoer,etc. Velen halen nog regelma-tig herinneringen op aan dezwaarte van het werk, niet al-leen voor de boer, misschienmeer nog voor de boerin.Heel veel mensen uitUdenhout en Biezenmortelhebben zeer persoonlijke her-inneringen aan dat dagelijkseleven thuis, het harde wer-ken, de zorgen, maar ook aande mooie dingen die er volopwaren. De boer gaat elke dagom met het wel en wee vande dieren, met de natuur, methet milieu.

Het schri jversteam vanHeemcentrum ‘t Schoor heeftdit boek “Over d’n Boeren-stand” willen maken om eenbeeld te geven van het levenin een dorp als Udenhout enBiezenmortel, zoals de mees-ten van ons dat hebben mee-gemaakt. Het boek geeft eenbeeld van de ontwikkelingen

die de boerenbedri jven inUdenhout en Biezenmortel in100 jaar hebben doorge-maakt.

Het omvangrijke deel A vanhet boek “Over d’n Boeren-stand” schetst de ontwikke-lingen in de ti jd. Het is hetboeiende deel over het dage-l i jkse leven van toen. Hoeleefde men? Hoeveel koeienhad men? Hoe zag er de daguit? Hoe zwaar was het werkvan de boerin? Wat was de in-vloed van de mechanisatie nade oorlog? Hoe speelde menin Udenhout en Biezenmortelin op de schaalvergroting enop alle Europese regelgeving?En wat had dat voor gevol-gen voor de continuïteit vande boerenbedrijven? En voorhet toekomstperspectief vande boerenzonen?Deel B gaat over de Boeren-stand, over de dr ie stands-organisaties: de Boerenbond,

de Boerinnenbond (het KVO)en de Jonge Boerenstand (deKPJ). In deel C worden alleboerenorganisat ies beschre-ven: de Boerenleenbank, hetPakhuis, de Boterfabriek, deLandbouwschool , de Bi jen-houdersbond, de Ri j -vereniging, de Stierhouderij ,de Veecentrale, de Geitenfok-vereniging, de Poter-combinatie, de Maïsbank, te-veel om hier al lemaal op tenoemen.De boerenstand heeftUdenhout ook z’n prachtigeboerderijen gegeven. In deelD wordt een overzicht gege-ven van bouwstijlen, die in deloop der jaren zi jn gehan-teerd, en hoe die vandaagnog steeds te herkennen zijnin het dorp. Een mooi hoofd-stuk voor iedereen die het be-langrijk vindt dat we het erf-goed van onze voorouderszichtbaar houden in ons dorp.En deel E beschri jft enkele

beroepen, die nauw verwantzijn aan de Boerenstand, zo-als de dierenarts, de smid, demolenaar, de wagenmaker, deslachter en de rietdekker.

U mag het boek “Over d’nBoerenstand” niet missen.Het is niet alleen een interes-sant boek voor de boeren enhun famil ie, maar ook vooralle inwoners van Udenhouten Biezenmortel. Het staat im-mers vol dierbare herinnerin-gen aan de tijd van toen.

Het boek “Over d’n Boeren-stand” is alweer het zevendein de grote ser ie van hetschri jversteam vanHeemcentrum ‘t Schoor. Heteerste boek “Over d’n Biezen-mortel” is van 1993. Daarnavolgden “Over d’n oorlog”(1994) , “Over d’n Unent”(1996) , “50 jaar Scouting”(1997), “100 jaar RabobankUdenhout” (1999) en “Over

de School” (2001). Alle boe-ken op zichzelf zijn het werkvan vrijwil l igers, die er ple-zier aan beleven om dezeboeken te maken. Alle boe-ken tezamen zijn een indruk-wekkende “geschiedenis vanUdenhout en Biezenmortel”.De boeken van ‘t Schoor zijnte koop bi j fotogal leryAngel ique aan deKreitenmolenstraat.

Het schri jversteam vanHeemcentrum ‘t Schoor be-staat uit : Luud de Brouwer,Jan Denissen, Frans vanIersel , Kees van Kempen,André van der Lee, Joost vander Loo (fotomateriaal), WimMaarse, Piet Naalden, Annievan Roessel-Kolen (foto-materiaal) en Frank Scheffers,ondersteund door Harrie vanden Bersselaar en Kees vanden Bersselaar (foto-materiaal) .

Zegt het voortZegt het voort

26.881.p65 5-8-2010, 14:443

Tot een kleine twintig jaar te-rug waren er in heel Nederlandboeren te vinden die leefdenen werkten op de vooroor-logse wijze. Meestal waren datbij elkaar wonende broers ofzussen of een echtpaar zonderkinderen. Alle vernieuwingenwaren aan hen voorbijgegaanen het leek of de tijd had stil-gestaan. Zij leefden voort inhun eigen tempo, wat terug-getrokken in hun eigen wereld.Wat hen bezig hield was dekerk, het boerenbedrijf, hetweer, de familie en wat ervoorviel in het dorp. Sommi-gen konden in hun onvervalstdialect prachtige verhalen ver-tellen over vroeger. In hunogen was het toen beter. Voorhen was het nieuwe bedrei-gend. Mede door deze mensenkunnen wij ons nog steeds eengoede voorstelling maken vanhet boerenleven van weleer. Inhet boek “Over d’n Boeren-stand” staat het verhaal vanzo’n echtpaar, Pietje Paas enHannes dun Haomer. Het ver-haal is geschreven in hetstreekdialect dat in Udenhoutgesproken wordt, tot in onzetijd de echte moedertaal bijveel boeren.

In de Gruunstraot daor wonenPietje Paas en heure meensHannes dun Haomer. Hannesis van oorsprong unnenBèrkelse en kwaam van unpaacht-boerdereij. Pietje daor-inteege is un echte Unentse enzaat er van thèùsöt wèèrm bij.Ze trouwden in den oorlog entrokken bij heur thèùs in. Han-nes is unne goeie trouwe kè-rel. Hij mòkt zun eige niet zodruk. Ut zal ammal wel zunnentèèd duure. Pietje daorinteegereegelt ut gelèèk. Ze is marklèèn, mar unnen hittepetit. Zekan nogal foetere op Hannesseen heej hil dur lèève gepro-beerd om bij hum wè vuur inzun broek te jaogen.Pietje is hil geleuvig en dè isservan jongsafaon ingebraocht. Asklèèn kend ging ze dik meenòr dur tante zuster dieèègeluk Pieta hiette en waorze nòr vernoemd is. Iederekeer as ze daor kwaam, dankreeg ze de vraog of ze òkzuster wò worre en dan zee zeverleege ja. Om zuster te kun-nen worre, moete wel braafzèn en dè was ze dus òk. Toenze wè ouwer wer, moes ze

”Kletsende vrouwtjes” gaan naar binnen

Laatste nieuws. Het beeld vande Kletsende Vrouwtjes heeftjarenlang op het plein bij hetgemeentehuis gestaan. Het waseen geschenk van de

Rabobank aan de gemeente.De dames worden ouder enkrijgen binnenkort een plaatsjebinnen, in het gemeentehuis.

Pietje Paas en Hannes d’un Haomer

flink mee ònvatte umdè zed’oudste was en durre vadderwas wè ziekelijk. Al vlug konze thèùs niemer gemist worreen over ut kloster werd nôotniemer geprôt.Pietje goj bekant elken dag nòrde kerk. Dan zit ze ut liefst opde derde reij links, want toende plaotse in de kerk nogverpaacht werre, zaat Pietje endur femilie daor òk al.De boerderij waorin zulliewoone is van vùr achttien-fèftig en er is nie veul ònveraanderd. Int hèùs in dunherd zit un schouw.Daoronder bij de plattebèùsstòn twee stoele, êene vur Piet-jes en êene vur Hannesse,waorin hij zun pepke zu kun-nen rôoke , mar hij zit daorbekant nôot. Op deschorstêenmaantel stòn unhille reij blaauw borde en intmidde er tusse un krösbildmeej un palmtèkske. Op dekaast onder stulpe stòn bildevan de Heilige familie en tweeknielende engele. Wè verderstòj un Mariabild meej unelektries kröske dur veur. Onde wit gekalkte muur hangt ungrôote afbilding van de BlijdeBoodschap en òn dun aanderekaant un perdjesklok. Boovede deur hangt un schôon ge-kleurde plaot meej un prie-mend ôog in unnen driehoekdè oew altèd ònkekt, waor geòk stòt, en um dè nog us teonderstreepe stòj durboove“God ziet mij” en alsof dè nietgenoeg is stòt uronder “Hiervloekt men niet”.Ze wôone op de geut. Desthendigst, want dan hoeve zeniet dun heelen daag zò wèèdhers en geens te lôope. On detoffel daor eete ze, buurten eren leezen er de kraant en utbisdomblad, dè zullie de SintJansklokke noeme. Daor bij utdriegòtskacheltje stòn tweehendige stoele en van daorèùtkunne ze de kleuretillevisiezien. Die hebbe ze van defemilie gekreege meej hungouwe brulloft. Mar ze zeggedè ze der niks ònvèène,umdetter toch niks op komt.

In het boek “Over d’n Boe-renstand” leest u het ver-volg over erfenissen, deboerenstand en hetgesteggel van Pietje enHannes.

Op 8 januari 1938 krijgt dehond van de familie Van Oeneontslag bij de boterfabriek.

Vele decennia lang was deboerderij van Huize Assisië degrootste boerderij vanUdenhout en Biezenmortel.Het gehele complex, dat in de19e eeuw al uit drie boerde-rijen bestond, had in 1901 aleen omvang van 45 ha en is inde jaren daarna uitgebreid tot65 ha. De eerste bedrijfsleidervan de boerderij was Willem

van Ostade uit Cromvoirt, dievoor het ontstaan van HuizeAssisië al zetboer was op hetcomplex voor de eigenaresseMevrouw van Beugen. Erwerkte veel personeel op deboerderij, vaak boerenzonenuit de directe omgeving, diehet werk deden tezamen metde bewoners van HuizeAssisië.

Hond krijgt ontslag

De grootste boerderijOp 11 juli 1984, ‘s middagsrond de klok van drie uur,werd Biezenmortel getroffendoor een vliegende storm. Hetnoodweer duurde maar en-kele minuten en daarnascheen er weer een vriende-li jk zonnetje. Maar intussenhad de zwarte hemel eentrieste verwoesting aangericht.

De dames van de KVO brach-ten een werkbezoek aan eengeitenfarm. De belangstellingging vooral uit naar de verrich-tingen van de bok. Maar de da-mes kwamen wat laat op dedag aan. De bok, de enige tus-sen 25 geiten, had de hele dagal hard gewerkt. Toen de da-mes aankwamen lag de bokvolkomen uitgeput en over-werkt op apegapen.

Mevrouw Le Mirepresidente van deBoerinnenbond

Voorjaar 1860. PastoorCuijpers, die altijd alles voorzijn parochianen overhad, waseen heetgebakerde man. Toenhij nog maar net in Udenhoutbenoemd was, liet hij zich ineen preek met stemverheffingontvallen dat een of anderedoor hem ongewenste handel-wijze “boerachtig” was. Toende tijd van het verplichte mest-brengen was aangebroken,schreef men op zijn tuinpoortje“Mestbrengen is ookboerachtig”.

29 november 1969. Een fellebrand heeft zaterdagavondhet pakhuis van de Boeren-bond volkomen verwoest. Deaangrenzende melkfabriekheeft ernstige schade opgelo-pen. Brand-weerkorpsen uitde ver re omgeving kwamende Udenhoutse brandweer as-sisteren. Sommige brandweer-l ieden raakten gewond. Pasdiep in de nacht kon het sein‘brand meester’ worden gege-ven. Het NOS-journaal berichtdat de schade voorlopigwordt geschat op 3 mil joengulden.

In 1946 is in Udenhout de KI-vereniging opgericht. Op hetbedrijf van Peer van Balkomaan de Molenhoefstraat is eenstierenstal gebouwd, speciaalvoor de stieren van de KI-ver-eniging. Het was de eerste inzijn soort in Brabant. In de stalhuisden beroemde stieren, zo-als Tonia’s Jumbo, Karel, Doelvan Gassel, Floris, Nico en“den Bart”. De eerste koe, diekunstmatig werd geïnse-mineerd was een koe vanHarrie Piggen. De eerste inse-minator was Nilles Bertens.Van heinde en verre kwamenelk jaar vele honderden boe-ren op excursie naar de stieren-stal van de Udenhoutse KI-ver-eniging.

1945. Mevrouw Le Mire-Claessen, kasteelvrouwe vande Strijdhoef, heeft na 13 ja-ren haar functie vanpresidente van de “N.C.B.-commissie voor de Boerinnen-bond” om gezondheidsrede-nen neergelegd. Mevrouw LeMire, ook voorzitster van deUdenhoutse Boerinnenbond,heeft 13 jaar lang de promi-nente functie in de Brabantseboerenorgani-satie van deN.C.B. met verve mogen ver-vullen. Zij is opgevolgd doormevrouw Geerts-Geerts,voorzitster van de Boerinnen-bond van Ulicoten.

Boerenbond afgebrand,miljoenen schade

Pastoor nooit meer“boerachtig”

Eerste Brabantse KI-stalbij Peer van Balkom

Bar t Vr i ens ( z i e fo to ) op‘ t Endeke heef t nab i j den

Brand een everzwi jn ge -dood .

Everzwijn

In een strook van de RustendeJager tot aan Huize Assisiëwerden duizenden bomengeveld, werden daken vanhuizen gerukt en liepen hui-zen, boerderi jen, auto’s encaravans enorme schade op.Op de foto de boerderij vande familie Pijnenborg in deBiezenmortelsestraat.

15 mei 1987. Het is feest bijJohan en Nettie van Iersel aande Schoorstraat. Hun koeFrancis NA 29161 heeft 100.000kg melk geproduceerd. Dekoe, geboren op 1 april 1969,is tot nu toe de vierde koe van

het M.R.Y.-ras in Udenhout diedeze mijlpaal heeft gehaald.De koe deed er 4842 dagenover en produceerde gemid-deld 20 liter melk per dag. Bur-gemeester Tops verrichtte dehuldiging.

Koe vestigt record

Vliegende storm treft Biezenmortel

December 1952. Bij gelegen-heid van het gouden jubileumvan de Boerenbond vond inhet oude patronaat een zeersuccesvolle opvoering plaatsvan de revue “Door Kruis enPloeg”. De revue is geschre-ven door de heer Vuijsters uitOisterwi jk en geregisseerddoor de heer van den Brug-gen eveneens uit Oisterwijk.Vader t je Ti jd was de g roteverteller van de avond. Meerdan 40 spelers speeldensketches die betrekking had-den op de oprichters van deBoerenbond, op gebeurtenis-sen uit de geschiedenis vande Udenhoutse Boerenstand,op de diverse onderafdelin-gen van de Boerenbond enop het werk van de boerenen op het pakhuis. Het pu-bliek, de leden van de Boe-renbond en hun gezinnen,waren laaiend enthousiast .Een enkele oudere boer her-innerde zich nog het toneel-stuk “Het kostbare leven”, datde leden hadden opgevoerdbij het zi lveren jubi leum in1928.

Daags voor Pinksteren 1888.Terwijl er een straffe windstond, waren kinderen achterde boerderij aan de Winkelse-straat 33 bezig met “vuurtjespelen” onder de musterdmijt.Dra vatte de musterd vlam ende wind joeg de vlammen inde richting van de boerderij,die spoedig in lichterlaaiestond. Het vuur sloeg vervol-gens over naar de aangren-zende boerderijen aan de Win-kel-sestraat 31, 29 en 27. Deboerderijen van houtcon-structies en bedekt met riet enstro brandden als fakkels. DeUdenhoutse brandweer wasgewaarschuwd, maar de oudebrandspuit op twee wielenbleef ergens onderweg in demodder steken. Een behulp-zame boer trok met zijn paardde brandspuit los, maar in deWinkelsehoek aangekomenwas het al te laat.

Bok op apegapen Succesvolle opvoering “Door Kruis en Ploeg”

Brand legt vier boerderijen in de as

26.881.p65 5-8-2010, 14:444