Đề Tài Nghiên Cứu Kỹ Thuật Trồng Nấm Linh Chi Đỏ Trên Mạt Cưa Cao Su

57
Khóa lun tt nghip GVHD: Thc Sĩ Nguyn ThSáu  Trang 1 SVTH: Ngô ThThanh Vân  MĐẦU  Nm linh chi đã đƣợc nuôi trng trt lâu, không nhng là nm ăn mà nó còn là mt loi dƣợc liu quý hiếm. Txa xƣa đến nay nm Linh chi vn đƣợc xem là ngun thc phm cao cp vi mùi vthơm đặc trƣng. Vì vy nm không chlà thc ăn ngon mà còn là thc phm chc năng tt cho sc khocon ngƣời.  Cũng nhƣ nhiu loi nm khác, nm Linh chi có hàm lƣợng cht béo thp. Thành  phn cht béo chyếu là axít béo chƣa no, rt thích hp cho nhng ngƣời ăn kiêng, chng béo phì. Hàm lƣợng protein cao chsau tht và đậu nành.   Ngoài nhng giá tri vdinh dƣỡng, nm Linh chi còn nhng dƣợc tính quý.  Nhng kho sát dƣợc lâm sàng hin nay cho thy Linh chi không độc tính, không có tác dng phdù dùng dài ngày, không tƣơng kvi nhng dƣợc liu khác hoc tân dƣợc trong điu tri và Linh chi cũng có nhiu công dng:  o Linh chi đƣợc dùng trong điu tri viêm gan do virus.  o Htrđiu tri các bnh ung thƣ.  o Chng dng, chng viêm.  o Tác dng nhƣ chng oxy hoá.  o Bo vvà chng nh hƣởng ca các tia chiếu x.  o Nâng cao hmin dch trong điu trnhim HIV.  o Điu hoà và n định huyết áp. Chng nhim mxơ mch và các biến chng, gim cholesterol. o Cha loét ddày, tá tràng.  o Htrtrong điu tri tiu đƣờng.  o Chng suy nhƣợc thn kinh kéo dài, mt ng. o Chng stress gây căng thng.Và còn nhiu công dng khác...   Nhnhng giá tri dinh dƣỡng và dƣợc hc mà ngày na y Vit Nam và trên toàn thế gii vic nuôi trng, tiêu thnm Linh chi tăng mnh. Các nƣớc sn xut nm Linh chi chyếu là Nht Bn, Hàn Quc, Trung Quc, Đài Loan, Vit Nam ...  Vit Nam là mt nƣớc nông nghip và giàu tim năng vlâm nghip, do đó ngun phế thi nông - lâm nghip nhƣ bã mía, rơm r, mt cƣa rt di dào, đây là ngun nguyên liu thích hp cho vic trng nm. Nuôi trng nm Linh chi nƣớc ta đã tiến hành tnhiu năm trƣđc đây, nhƣng chvi nhng trang tri theo quy mô nhl, t phát. Do chƣa cơ cu ging thích hp chƣa kthut nuôi trng cthhoc có nhng ngƣời nuôi trng chƣa nm bt rõ. Nên hu hết các toang tri nuôi trng nm không phát trin so vi các nƣớc bn.  

Transcript of Đề Tài Nghiên Cứu Kỹ Thuật Trồng Nấm Linh Chi Đỏ Trên Mạt Cưa Cao Su

M UNm linh chi c nui trng t rt lu, khng nhng l nm n m n cn l mt loi dc liu qu him. T xa xa n nay nm Linh chi vn c xem l ngun thc phm cao cp vi mi v thm c trng. V vy nm khng ch l thc n ngon m cn l thc phm chc nng tt cho sc kho con ngi.Cng nh nhiu loi nm khc, nm Linh chi c hm lng cht bo thp. Thnh phn cht bo ch yu l axt bo cha no, rt thch hp cho nhng ngi n king, chng bo ph. Hm lng protein cao ch sau tht v u nnh.Ngoi nhng gi tri v dinh dng, nm Linh chi cn c nhng dc tnh qu. Nhng kho st dc l v lm sng hin nay cho thy Linh chi khng c c tnh, khng c tc dng ph d dng di ngy, khng tng k vi nhng dc liu khc hoc tn dc trong iu tri v Linh chi cng c nhiu cng dng:o Linh chi c dng trong iu tri vim gan do virus.o H tr iu tri cc bnh ung th.o Chng d ng, chng vim.o Tc dng nh chng oxy ho.o Bo v v chng nh hng ca cc tia chiu x.o Nng cao h min dch trong iu tr nhim HIV.o iu ho v n nh huyt p. Chng nhim m x mch v cc bin chng, gim cholesterol.o Cha lot d dy, t trng.o H tr trong iu tri tiu ng.o Chng suy nhc thn kinh ko di, mt ng.o Chng stress gy cng thng.V cn nhiu cng dng khc...Nh nhng gi tri dinh dng v dc hc m ngy nay Vit Nam v trn ton th gii vic nui trng, tiu th nm Linh chi tng mnh. Cc nc sn xut nm Linh chi ch yu l Nht Bn, Hn Quc, Trung Quc, i Loan, Vit Nam ...Vit Nam l mt nc nng nghip v giu tim nng v lm nghip, do ngun ph thi nng - lm nghip nh b ma, rm r, mt ca rt di do, y l ngun nguyn liu thch hp cho vic trng nm. Nui trng nm Linh chi nc ta tin hnh t nhiu nm trc y, nhng ch vi nhng trang tri theo quy m nh l, t pht. Do cha c cu ging thch hp v cha c k thut nui trng c th hoc c nhng ngi nui trng cha nm bt r. Nn hu ht cc toang tri nui trng nm khng pht trin so vi cc nc bn. bo v mi trng do s pht trin ca ngnh nng nghip ngy cng thi nhiu cht gy nhim mi trng. Lm cho mi trng ngy cng b nhim nh hng ti i sng v sc kho ca con ngi. V hiu qu kinh t cao m ngnh trng nm Linh chi mang li. Do , vic nghin cu k thut nui trng nm vi nhiu loi ph thi nng nghip thi Vit Nam.Nm Linh chi l mt loi nm c gi tr dinh dng, gi tr dc hc v gi tri kinh t cao. Hiu c nhng li ch ca nm Linh chi em chng ti mun nghin cu bit r v loi nm qu ny. Ni dung ti Nghin cu k thut trng nm Linh chi (Ganoderma Lucidum) trn mt ca cao su.T nhng iu trnh by trn, mc tiu ca ti l:1. Nghin cu k thut trng nm Linh chi (Ganoderma lucidum) trn mt ca cao su.2. Kho st tc pht trin lan t ca nm Linh chi.3. So snh tc lan t ca nm Linh chi ging trn ht la v trn thn khoai

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Sum.

Trang 32 SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 31 SVTH: Ng Th Thanh VnCHNG 1. TNG QUAN1.1. Gii thiu v nm Linh ChiLinh chi c rt nhiu tn gi: Nm vn nm, Nm thn tin, c trng sinh, Hnh nh,... trong Linh chi tho l ph bin nht v c truyn tng t hng ngn nm nay vi rt nhiu truyn thuyt. Ngc dng thi gian, cc ghi chp sm nht v Linh chi l t thi Hong , cch y hn 2000 nm. Theo cc sch kim in th Linh chi c tc dng lm tr ha, sng lu v nga c bch bnh.Trong truyn thuyt ca ngi Trung Quc thng la truyn cc cu chuyn v Linh chi cha bnh nan y, kh nhiu chuyn hp dn v cm ng. Trong truyn thuyt ni ting Bch x truyn k rng v mun cu sng ngi chng m x tinh Bch nng nng khng qun ngi him nguy n tn ni Nga My xa hng ngn dm ly cp tin tho ca Nam Cc tin ng. Cui cng mc ch ca nng t c, Ha Tin c cu sng v tin tho chnh l Linh chi. Vo thi Hn V , trn chic x ngang cung in, mt hm bng mc ra mt cy nm Linh chi, cc v i thn n chc mng v tu rng: Linh chi mc l d bo im lnh n vi nh vua. T Hn V hai ln h chiu n x phm nhn.v cng dng cha bnh ca Linh chi, ln u tin xut hin l trong y vn Hn V . Trong Thn nng bn tho kinh, b sch ni ting v tho dc ra i cch y hn 2000 nm c bin son t thi hu Hn (nm 25 n 22 trc cng nguyn), cp n 365 dc tho th Linh chi xp vo loi Thng dc, v tr s mt sau mi n nhn sm. Thn nng bn tho kinh phn bit Linh Chi theo mu sc, c ghi: Linh Chi c 6 loi: Xch chi, Thanh chi, Bch chi, Hong chi, Hc chi, T chi.n thi Minh, L Thi Trn vit bn tho cng mc gm 2000 loi thuc th Linh Chi vn c xp vo hng u. ng vit: Dng lu ngi nh nhng, khng gi, sng lu nh thn tin. ng cn c vo tnh v, cng nng, tc dng m phn Linh Chi ra thnh 6 loi:1. Thanh chi: Cn c tn l Long chi: Ton bnh, khng c. Ch tr sng mt, b can kh, an thn, tng tr nh.2. Hng chi: Cn c tn l Xch chi hay n chi: Y ng, tnh bnh, khng c. Ch t xung trung kt (tc ngc) ch tm kh, b trung, tng tr nh, tng tr tu.3. Hong chi: Cn c tn l Kim chi: Cam (ngt) bnh, khng c. Ch tri ch trng kh, an thn.4. Bch chi: Cn c tn l Ngc chi: Cay, bnh, khng c. Ch tri ch ph kh, lm thng ming, mi, an thn.5. Hc chi: Cn c tn gi l Huyn chi: Mn, bnh, khng c. Ch tri tai, li khp, bo thn (bo v cng nng ca h thn kinh) ch tnh kh, lm dai gn ct.6. T chi: Cn c tn gi l Mc chi: Ngt, n, khng c. Ch t li thy o (li tiu), ch thn kh.Trong cc bc ha hoc cc tng o Trung Quc, Linh chi thng c mang bn mnh. Cc o s tin rng Linh chi c cc thn linh ban cho v l ht ging tnh thn. H tn trng Linh chi v n lm cn bng ng quan v do h tr trng th. Vit Nam, trong nhng tc gi xa c hai ngi ni n Linh chi, mt l danh y Hi Thng Ln ng (1720 - 1791) trong Y l thu nhn ngn ph ch (Trong khi lm thuc tm th nhn, mn li qu ni ln ch ca mnh) bi th s 14, Hi Thng vit:Xun nht ng sn thi dc.Vu hi thch knh t sn phi.Lai tuyt tn hoa thm o y.Pht kh hoang vn ng tuyt hin.Phng hong so h mch Linh chi. c Nguyn Thanh Gin, Nguyn T Siu, Nam Trn cng dch nh sau:Ngy xa ln ni hi thuc.ng ln sn ni mi quanh i.Tuyt rng hoa ri thm o y.R li my m leo tn nh.Ti vng t phng hi Linh chi.Ngi Vit Nam th hai c ni n Linh chi l nh bc hc L Qu n (1726 - 1784) vit v Linh chi trong Vn oi loi ng v Kin vn tiu lc nh gi Linh chi l Mt sn vt qu him ca t rng i Nam vi nhng tc dng ln nh kin no, bo can, cng tm, kin v, cng ph, gii c, gii cm v gip con ngi sng lu tng tui th.Nm Linh chi c K S Nguyn Thanh a t Trung Quc v Vit Nam vi mt s chng Linh chi qu Ganoderma lucidum (Leyss ex Fr.) Karstv cnui trng ra qu th ti i Hc Tng Hp H Ni. (hnh 1.1 v hnh 1.2) l qu th nm Lnh chi .

Hnh 1.1: B mt trn ca qu th nm Linh chi (Ganoderma lucidum)

Hnh 1.2: B mt di ca qu th nm Linh chi (Ganoderma lucidum).Ngy nay, cc nh khoa hc xc nh Linh chi l mt loi nm Lnh chi l mt loi c tn khoa hc l Ganoderma lucidum (Leyss ex Fr.) Karst, tn thng dng l Linh chi (Vit Nam), Lingzhi (Trung Quc), Reishi (Nht Bn). Nm c mu , hin nay c khong 45 th (varete) Linh chi c xc nh, ngha l ch c Linh chi ta c 45 lo c mu sc khc nhau thay i t vng, vng cam n cam, cam, , sm, tia, ...Ngoi ra cn c Lnh chi en (Ganoderma sinense) nh (hnh 1.4), Linh ch tm (Ganoderma japonicum) l hai loi hon ton khc Linh chi . Linh chi vng gp Vit Nam l (Ganoderma colossum) nh (hnh 1.3) cha pht hin Trung Quc v cc nc ng Nam khc.

Hnh 1.4: Qu th nm Linh chi en (Ganoderma sinense)

Hnh 1.5: Qu th nm Linh chi trngHnh 1.3: Qa th nm Lnh chi vng (Ganoderma colossum)Cc loi Linh chi c xp vo mt h ring l h nm Linh chi Ganodermataceae trong chi Ganoderma c rt nhiu loi, n gn 80 loi, do vy Linh chi c gi l Linh chi chun phn bit vi nhng loi khc cng chi Ganoderma nhng khng phi l Linh chi tht s. Khi ni n Linh chi l cp n Linh chi Ganoderma lucidum y l loi Linh chi tt nht trong cc loi thuc h Linh chi. Cho n nay cha ai thy v cha c m t khoa hc v Linh chi trng (hnh 1.5) v Linh chi xanh thuc chi Ganoderma trong h Ganodermataceae m ch mi thy Linh chi , Linh chi en, Linh chi vng, Linh chi tm. Ngoi ra, cc nh khoa hc Nht Bn cn cho rng trng trong mt s iu kin khc nhau Linh Chi s c mu khc nhau.Tn khoa hc: Ganoderma lucidum (Leyss ex Fr) Kart (Linh Chi c nhiu loi khc nhau).Nm Linh Chi thuc:Ngnh: Eumycota.

Lp: Basidiomycetes.

B: Polyporales.

H: Ganodermataceea.

Chi: Ganoderma

Loi: Ganoderma lucidum

Chi Ganoderma rt phong ph v phn b kh rng, nht l vng nhit i m, mt s dng lm thc phm chc nng v dc phm. Gp hu ht cc nc Chu Vit Nam gp ri rc t Bc n Nam.1.1.1. c im sinh hcv hnh thi ngoi chng cng c t nhiu sai khc. Qu th c cung di hoc ngn, thng nh bn, i khi tr thnh nh tm do qu lin tn m thnh. Cung nm thng hnh tr, hoc thanh mnh (c 0,3 - 0,8 cm ng knh), hoc mp khe (ti 2 - 3,5 cm ng knh). t khi phn nhnh, i khi c un khc cong quo (do bin dng trong qu trnh nui trng). Lp v cung lng - nu - nu en, bng, khng c lng, ph sut ln mt tn nm.M nm dng thn - gn trn, i khi xe hnh qut hoc t nhiu d dng ng tm v c ta rnh phng x, mu sc t vng chanh - vng ngh - vng nu - vng cam - nu - nu tm, nhn bng, lng nh vemi. Khi gi, sm mu lp v lng lp phn nu trn b mt ngy cng nhiu v dy hn. Kch thc tai nm bin ng ln, t 5 - 12 cm, dy 0,8 - 3,3 cm. Phn nh cung hoc g ln hoc lm nh lm rn (hnh 1.6)

Hnh 1.6: Hnh thi gii phu th qu nm Linh chPhn tht nm dy t 0,4 - 2,2 cm, mu vng kem - nu nht - trng kem, phn chia kiu lp trn v lp di. Thy r cc lp trn, cc tia si hng ln. Trn lt ct trn gii phu hin vi, ch thy u trn cc s phnh hnh chy, mng rt dy, an kht vo nhau, to thnh lp v lng (dy khong 0,2 - 0,5 mm). Nh lp lng bng khng tan trong nc do m nm chu c ma, nng. lp di h si tia xung u n, tip gip vo tng sinh bo t.Tng sinh sn (bo tng - th tng - hymnium) l mt lp ng dy t 0,2 - 1,8 cm mu kem - nu nht gm cc ng nh thng, ming gn trn, mu trng, vng chanh nht, khong 3 -35 ng/mm. m n bo (holobasidie) hnh trng hnh chy, khng mu di 16 - 22 |nm, mang 4 m bo t (basidiospores).Bo t m thng c m t c dng trng ct (truncate). i khi c tc gi m t dng hnh trng c u chp trn - nhn. Thc ra l do chp ph lp ny mm (tectum cap) hoc phng cng, hoc lm tht vo m thnh. Bo t m c cu trc lp v kp, mu vng mt ong sng, chnh gia khi ni cht t li mt git hnh cu, dng gt du, kch thc bo t rt nh dao ng t nhiu khong t8 - 11,5x6 - 7,7 ^m, phi xem di kinh hin vi mi thy c, kh ph hp vi tc gi (bng 1.1). Bo t Linh ch c hai lp v rt cng, kh ny mm. Bo t Linh ch c cha cc thnh phn gng nh Linh chi: Polyssacharide, triterpen, acid bo, acid amin, vitamin v cc nguyn t vi lng, vi hm lng m c hn Linh chi t 7 n khong 20 ln (theo mt s bo co). Kh Linh ch phng thch bo t, nhn xuyn qua nh nng s thy tng t bo t bay nh kh bm vo mt trn Lnh ch to thnh mt lp bi mng mu nu , rt mn, nh t bazan.Tuy vy s lng bo t Linh chi l rt t. Khi thu hoch 1 tn nm Linh chi s thu c lkg bo t. Tc dng ca bo t cng ging nh tc dng ca nm Linh chi. Thng mt vi sn phm ca cc hng trn th trng c phi hp Linh chi v bo t ph v hoc khng ph v. Cc sn phm ny thng t hn cc sn phm khng c bo t. Tuy nhin nhng bo t ph lp v th d b oxy ha nu bo qun khng tt, cn nu khng ph v th c th kh hp th nu dng di dng vin nang.Bng 1.1: Bin ng kch thc bo t m nm Lnh chi chun cc mu vt khc nhau.NgunKch thc bo tVng thu mu

1889Patouuillard10- 12x6-8ng Dng

1939 Imazeki9,5- 11 X 5,5-7Nht Bn

1964 teng8,5- 11,5x5-6,5Trung Quc

1972 Steyaert8,5- 10,8- 13x5,5-8,5Indonesia, c Chu

1973 Pegler et al9- 13x6-8Anh Quc

1976 Ryvarden7-12x6-8Bc u. Phi Chu

1980 Ryvarden et al7-12x6-8ng Phi Chu

1981 Kiet7,5 - 10 X 5 - 6,5Bc Vit Nam

1982 Bazzalo et al9-13x5-7Argentine

1986 Melo8,2- 11,5- 13,5x6,3-7,5-8,1B o Nha

1986 Gilbertson et al9 - 12 X 5,5 - 8Bc M

1986 Adaskaveg et al10- 11,8x6,8-7,8Bc M

1987 Petersen7 - 8 X 6 - 8Bc u

1989 Zhao9- 11 x6-7Trung Quc

1990 Hseu8,5-11,5x5-7i Loan

1994 Thu9-12x5-7H Bc Vit Nam

1994 Tham et al8 - 10,5 X 5 - 7Lng Sn Vit Nam

1996 Tham7,5 - 11,5x5,5-7 Lt Vit Nam

V bo t kh dy, c 0,7 - 1,2 um c cu trc phc tp, mc d kch thc bin i nhng cu trc tinh vi ca bo t m c n nh cao, d l chng nui trng Trung Quc, Nht Bn chng nm Linh chi H Bc hay chng Lt. R rng kin to l thng trn b mt lp v ngoi l ph bin nht cc chng nghin cu, v quan st thng thy mu li nh (ng knh 0,5 - 1,5um) u i din vi l ny mm - tc l y bo t (c th thy r chng nm Linh Chi). Mi ch thy Steyaert (1972), Futado (1962), Hseu (1990), Buchanan v Wilkie (1994),... chp v v m t cu trc ny nhng cha ai a ra nhn xt v thut ng no.L ny mm ca bo t m kh ln, l c im quan trng ca loi Ganoderma (ng knh c 3,2 - A,2.m). c nhiu tho lun l th, c bit l cc th nghim gieo m bo t xc nh chc nng ca cu trc ny. c bit Furtado v Steyaert thng lu , gi vng ny l nh bo t, nhn mnh c im n phng dy ln ca vng ny ca cc loi Ganoderma.Trn lp v ngoi thy r cc tr chng chnh l khi nim gai chng do a s cc tc gi nhn xt nh cc tr ni g thnh cc mn cc. Cc tr chng chnh l tng ct theo phn loi ca Erdtman (1952) - cc tr c ni vi nhau bng vch mng chng t tng nn ti tng ph mng, trong sut, bao bc ton b bn ngoi bo t. Nh th to thnh cc xoang rng lp v ngoi, nh to kh nng bo v cao cho v bo t.Lp v trong mng hn, st ngay bn di tng nn ca lp v ngoi, thng cm quan mnh, do vy thy m mu di knh hin vi quang hc. cu trc ca lp v trong cho n nay cn cha c bit r.1.1.2. c im sinh trng v sinh snCc bo t m n bi, trong iu kin thun li, ny mm to h si s cp, trong thc nghim th t l ny mm nhit 28 - 30c. H si s cp n nhn n bi mau chng pht trin, phi hp vi nhau to ra h s th cp - tc h si song hch pht trin, phn nhnh rt mnh, trn ngp khp gi th. Lc ny, thng c hin tng hnh thnh bo t v tnh mng dy - rt dy.Chng d dng rng ra khi gp iu kin ph hp s ny mm cho ra h si song mch ti sinh. H si th cp pht trin mnh t ti giai on cng bo - tc cc vch ngn c ha tan.Tip l giai on si bn kt chun b cho s hnh thnh mm mng qu th, y chnh l giai on phn ha h si. T h si nguyn thy hnh thnh cc si cng mng dy, t phn nhnh bn kt li thnh cu trc b c c kt bi cc si bn phn nhnh rt mnh.T hnh thnh cc mm nm mu trng mn vn di thnh cc tr trn mp. Phn nh tr bt u xe thnh tn, trong lc lp v lng cam xut hin.Tn ln dn hnh thnh bo tng v bt u pht tn bo t m lin tc cho n khi nm gi sm mu, kh tp v li dn trong vng 3-4 thng. Chu trnh sng ca nm Linh chi (hnh 1.7).

Hnh 1.7: Chu trnh sng ca nm Linh chi.Nm Lnh chi c th mc trn cy g (thng l thuc b u Fabales) cht. Qu th gp r vo ma ma (t thng 5 - thng 11 dng lch), c th trn thn cy (cung thng ngn, ta nm nh), quanh gc cy hoc t cc r cy khi y cung thng d v c th phn nhnh, i khi tn nm ln (xp x 30 cm). Nm thng mc tt di bng rp, nh sng khuych tn nh. Do c lp v lng , Linh ch c th chu nng ri, kh y s xut hin lp phn nh xanh tm, c th chu ma lin tc. ng ch l cc chng nm Linh chi thng c mu nu bng sm mu hn, trong khi chng Linh chi Lt thng hng - cam. nhng vng thp (< 500 m) r rng l u th ca cc chng chu nhit cao (28 - 35) nh vng chu th sng Hng v ng bng sng Cu Long (quanh thnh ph H Ch Minh).Bi th, chng Linh chi c chng ti chn lm i tng tm hiu v nui trng kho cu chnh phc v cho bi tt nghip. V nghin cu chi tit hn v k thut nui ng Linh ch iu kin kh hu ti TP. H Ch Minh.1.1.3. iu kin sinh trng v sinh sn Nhit thch hp:- Giai on nui si: T 20c n 30c Giai on qu th: T 22c n 28c m: m c cht: L lng nc b sung vo c cht nm c th mc c t 60 n 65%. m khng kh: Gi l m tng i khng kh. N biu hin bng phn trm ca t l m tuyt i trn m bo ho ca khng kh, m khng kh t 80% n 95%. thng thong: Trong sut qu trnh nui si v pht trin qu th, nm Linh chi u cn c thng thong tt. nh sng: Giai on nui si: Khng cn nh sng. Giai on pht trin qu th: cn nh sng tn x (nh sng c th c sch c). Cng nh sng cn i t mi pha. pH:Linh chi thch nghi trong mi trng trung tnh n acid yu. i vi nguyn liu trng nm, khng dng dung dch, nn kh o vi cc loi my o pH dng dung dch. Ngi ta c th dng pH o t xc nh pH ca nguyn liu. Dng c n gin nh mt ci di nhn, khi ghim vo nguyn liu s cho bit ngay pH ca c cht. Dinh dng:S dng ngun dinh dng trc tip t ngun xenlulo.1.1.4. Thnh phn ha hc v dc tnh ctf bn ca nm Linh chiS" lng cc chng loi nm Linh chi c s dng trong cng ngh dc liu, dc phm ngy cng tng v cng l b quyt ca cc quc gia ng. Khi nim Lc Bo Linh chi t thi L Thi Trn cch nay 400 nm (1595) c l phi bao hm hng chc loi khc nhau. Cho nn, khng phi ngu nhin m Trung Quc c kh nhiu c s tm c nghin cu v sn xut Linh chi (c bit l Phc Kin v T Xuyn).Cc rnc Chu dn u v nghin cu ho dc, nui trng v bo ch cc loi Linh chi. Thc t mt s tc gi quan tm phn tch thnh phn cu to v lng cc loi Ganoderma v Amauroderma vo thp nin 20, pht hin cc ergosterol v cc enzyme phenoloxydase, peroxydase,... G.lucidum (dn theo ti liu Trung Quc, 1976). Gn y mi c l t cc kho cu v tc dng gy d ng v bnh ng h hp bi bo t mt s loi Ganoderaia Aukland (New Zealand) (Hasnain. SM. Et al 1985) c bit bi cc thnh t chit t G. applanatum, G. lucidum v G. meredithiae New Orleans (Hoa K) (Homer, w. E. et al 1993).Nm 1936, nm Linh chi (Ganoderma lucidum) nui trng i tr thnh cng Nht Bn th tro lu nghin cu v ho sinh hc nm cng tr nn mnh m. sn lng nm nui trng ch ng trn th gii ngy mt nng cao cung cp nguyn liu cho cc nh dc hc i du vo nghin cu thnh phn ho hc ca nm Linh chi.Vo thp nin 70 - 80, bt u mt tro lu kho cu ho dc hc cc nm Linh chi (bng 1.2). Ch yu trung Quc, Nht Bn, Hn Quc, i Loan v Vit Nam. Gn y mt s phng th nghim Hoa K v vng ng Nam cng bt u tham gia vo tin trnh ny.Vi cc phng php c in tnc y ngi ta phn tch cc thnh phn ho dc tng qut ca Linh chi, cho thy:Nc:12 - 13%(trong cao mm ca Vit Nam th ti 22,32%)Cellulose:54 - 56%Lignin:13 - 14 %Hp cht nit:1,6 - 2,1 %Cht bo (k c dng x phng ho):1,9 - 2%(c th c ti 0,4% trong cao)Hp cht Sterol ton phn:0,11 - 0,16%Saponin ton phn:0,3 - 1,23%Alcaloide v Glucoside tng s":1,82 - 3,06%T nhng nm 1980 n nay, ngi ta, bng cc phng php hin i: ph k uv (t ngoi), IR (hng ngoi)..., ph k khi lng - sc k kh (GC - MS), ph k cng hng t ht nhn (nh du vi H - 3 v c - 13) (NMR) v c bit l k thut sc k lng cao p (HPLC) v ph k plasma (ICP), xc nh chnh xc gn 100 hot cht v dn xut trong nm Linh chi. Dn liu t MedLine cho thy cng c n gn con s 200 cng trnh nghin cu trong lnh vc ny (t 1983 - 1993 ). C th khi qut trong (bng 1.3) di y:iu ng lu l cc nhm hot cht chnh gp kh ph bin nhiu loi Ganoderma Kast. V c cc loi Amauroderma Mu nh lun im v tnh thngnht ca h Ganodermataceae Donk v phng din ho sinh hc ca (L Xun Thm, m Nhun, 1994).Bng 1.2: Mt s loi Linh ch c phn chtTn loiCc nhm hot cht

SteroideTriterpenoidePolysaccharide

Ganoderaia applanatum+++

G. boninese+++

G.capense+++

G. fomosanum+++

G. japoincum+++

G. lucidum+++

Gsinense+++

G. tenue+++

G. tsugae+++

Amauroderma rude+++

A macer+++

iu ng lu na l cc nhm hot cht ny cng gp kh nhiu ph bin trong cc cu trc nm. Trong th nang bo t (Sporosphores, Sporocarps) trong bo t m (Basidiospores) v trong h si (Mycelia) trong nm t nhin hoang di v nui trng ch ng.Bng 1.3: Thnh phn hot cht ctf bn nm Linh chiHo chtNhmHot cht dc tnh

CyclooctasulfurNucleotidec ch gii phng histamine

Adenosine dn xutProteinec ch kt dnh tiu cu, th gin c, gim au

Lingzhi - 8AlcaloideChng d ng ph rng. iu ho min dch

***SteroideTr tim

GanodosteroneSteroideGii c gan

Lanosporeric acid ASteroidec ch sinh tng hp Cholesterol

LanosterolSteroidec ch sinh tng hp Cholesterol

H, HI, IV, VSteroidec ch sinh tng hp Cholesterol

Ganoderans A, B, cPolysaccharideH ng huyt

Beta - D GlucanPolysaccChng ung th, tng tnh min dch

BN - 3B; 1,2, 3, 4Polysacc

D - 6PolysaccTng tng hp protein, tng chuyn ho acid nucleic

***PolysaccTr tim

Ganoderic acids R, sTriterpenoidec ch gii phng histamine

Ganoderic acids B, D, F, H, YTriterpenH huyt p, c ch ACE

Ganoderic acidsTriterpenc ch sinh tng hp Cholesterol

GanodermadiolTriterpenH huyt p, c ch ACE

Ganodermic acids MfTriterpenc ch sinh tng hp Cholesterol

Ganodermic acids T. 0Triterpenc ch sinh tng hp Cholesterol

Lucidone ATriterpenBo v gan

LucidenolTriterpenBo v gan

Ganosporelacton ATriterpenChng khi u

Ganosporelacton BTriterpenChng khi u

Oleic acid dn xutAcid boc ch gii phng Histamine

Trong s" cc nhm hot cht, nhm c bn cht protein ni bt vi Lingzhi - 8 do cc nh khoa hc Nht Bn tm ra (Kino .K et al 1989, 1991...), c chng minh l mt tc nhn chng d ng ph rng v iu ho min dch hu hiu, ng thi duy tr to khng th chng cc khng nguyn vim gan B.Ring nhm nucleoside, ni bt trong Ganoderma lucidum v G. capense c cc dn xut ca adenosine vi tc dng th gin c gim au v c ch s dnh kt, tiu cu.Nhm alcaloide cn t c kho cu, mc d vi tc dng tr tim l r rng. Dn liu v nm Linh chi (G. lucidum) cho thy hm lng alcaoide tng s rt ng k c v mu thun vi kin ca G. Paris (1948) cho rng nm Linh chi khng c alcaloide v khng c.Nhm Steroid kh phong ph nm Linh chi vi tc dng ch o c ch sinh tng hp Cholesterol. c bit t bo t m G. lucidum ngoi 2 lacton A, B cn c 5 hp cht sterol c Chen - Ry v Yu 1991 xc nh chnh xc cng thc phn t:3.7, 11, 12, 15, 23 - hexaoxo - 5 alpha - lanosta - 8 - en - oic acid (I)3beta, 7beta - trihydroxy - 11, 25, 23 trioxo - 5 alpha - lanosta 8 - en - 26 oic acid(II)7beta - hydroxyl - 11, 15, 23 - pentaoxo - 5 alpha - lanosta - 8 - en - oic acid (III)3.7, 11, 15, 23 - pentaoxo - 5 alpha - alpha - lanosta - 8 - en - oic acid (IV)24, 25, 26 - trihydroxy - 5 alpha - lanosta - 7, 9 (11) - dien -3- one(V)Trong hp cht u (I) l mt cht mi tm thy c t tn l Ganosporerc A cn 4 cht sau ln u tin thu nhn c t bo t G. lucidum. Cc hp cht Lanostannoid c cu trc kiu triterpen c pht hin ngy mt nhiu, nm 1986, Arisawa, M, et al xc nh cu trc 3 hp cht mi. Ganodermenonol:26 - hydroxyl - 5 alpha - lanosta -7,9,(11)24 - trien - 3 - one Ganodermadiol:5 alpha - lanosta - 7,9,(11)24 - trien - 3 beta,26 diol Ganodermatriol:5 alpha - lanosta - 7,9,(11)24 - trien - 3 beta, 26, 27 - triolTrong nhm cc Ganodermic acid, Wang, C.N., et al (1989) chng minh hiu lc c ch kt t tiu cu ngi v xc nh cu trc phn t ca ganodermic acid s.lanosta - 7,9,(11)24 - trien - 3 beta, 15 alpha - diacetoxy - 26 - oic acidKt qu gn ng v phng x P- 32 ch ra rng Ganoderaiic acid s hot ho s thu phn P1P2 ( l phosphatidylinostol 4,5- bophosphate). Di knh hin vi in t qut, di ngng kt t, tiu cu c dng da vi gai nh, cn trn ngng, chng dng trn hoc bt thng c gai v cc bin dng ca mng.Nhm ester vi acid bo khng no linoleic c ghi nhn vo 1991 c hot tnh chng ung th vi cng trinh ca Lin, C.N. et al. l 2 ergosterol mi: Steryl ester 1:Ergosta - 7,22 - dien - 3 beta - yl - linoleate Steryl ester 2:5 alpha, 8 alpha - epidioxyergosta - 6,22 dien - 3 beta- yl - linoleateng thi cc tc gi cn tm ra 1 lanostanoid v steroid mi cng c tc dng c ch cc t bo ung th.Nhm Polysaccharide cng rt phong ph cc nm Linh chi v ph hot lcmnh.He. Y. et al (1992) kho cu cc BN3B - gm 4 polysaccharide ng nht c hot tnh tng min dch. Trong arabinogalactan mang cc lin kt glycoside.Hikino. H. et al 1985 - 1989 chng minh hot lc h ng huyt ca nhiu polysaccharide. chnh l cc heteroglycan c c hot tnh chng ung th. l ganoderan B c tc dng lm tng mc insuline huyt tng, lm gim sinh tng hp glycogen v hm lng glycogen trong gan; v l c s iu tr liu trn cc bnh nhn i ng.c bit cc phc hp polysaccharide - protein c hot tnh chng khi u v tng min dch c ch ra t lu (Ukai, s. et al 1983). Byong kak Kim (1992, 1994) et al cn tin hnh lai h si bng dung hp Protoplast gia nm Linh chi chun G. lucidum vi cc loi khc: G. applanatum... thm ch vi c nm hng Lentinus edodes, nh tng cng hot tnh chng khi u sarcom 180 ca cc phc polysaccharide - protein ln ng k. Gn nay tc dng tng sinh tng hp IL -2 (Interleukine - 2) v hot tnh AND polymerase chut gi tui bi polysaccharide soi sng thm kh nng tr ho, tng tui th bi cc nm Linh chi (Lei. L.s v Lin. Z.B 1993).Lot nghin cu v polysaccharide khng tan trong nc ca cc tc gi Nht Bn (Sone, Y. et al, 1985; Takashi, M.et al, 1993,...) chng t hiu lc chng khl u rt r, thm ch lm tan khi u vi t l % vi cc loi G.applanatum v G. lucidum.Gn y Lin Zhibin v Lei sheng (1994) xc nh trng lng phn t ca Polysaccharide t G.lucidum cho kt qu: 7.100 - 9.300. Nhiftig tng kt xc ng v vai tr sinh - dc hc ca nhm hot cht ny c R. Chang (1994) gii thiu ti hi tho Bc Kinh vi bo co thc nghim ca tc gi i Loan, Trung Quc v Hoa K.Mc d cn t nghin cu, song cc alcalode Ganoderma capence (Lloyd) Teng rt ng lu . Chng l cc pyrroles c bit (Yang, J, J v Yu, DQ, 1990); (Yu, J,G, et al 1990).ganoine:N - isopentyl - 5 hydroxymethyl - pyrryl aldehydegnaodine:N - phenylethyl - 5 hydroxymethyl - pyrryl aldehydeganoderpurine:N9 - (anpha, anpha diemethyl - gama - oxybutyl) adenineT tng hp cc alkaloid tng t cc mu t nhin c hiu qu chng vim (1A v 1B):1A: 1 - isopentyl 1-2- formyl 5 - hydroxymethylpyrroleIB: 1 - phenylethyl 1-2 - formyl - 5 hydroxymethylpyrroleTc dng bo v gan, chng tc hi ca CCI, c chng minh r rng vi cc ch phm chit t cc loi linh chi.C l a dng nht v tc dng dc l mnh nht l nhm sapoine - triterpenoids - cc acid ganoderic. Ln u tin Nishtoba et al (1984 - 1987) chng minh cc ganoderic acid c l mi trong t nhin, sau Morigiwa et al. 1986, tm ra thm ganoderic acid B. Chng th hin hot lc c ch gii phng histamine, c ch Angiotensine Conversion enzyme (ACE), c ch sinh tng hp Cholesterol v h huyt p. Ngy nay nhm ganoderic acids c pht hin c ti hng chc dn xut khc nhau. Kt qu tch trn sc k lng cao p (HPLC) loi Linh chi G.tsugae Murrill rt c sc.R rng c s tng ng ln vi G. lucidum. Ngoi lucideric acid (lucidone) do Kohda et al (1985) tm ra, cn c dn xut lucidenol c Su. c. H et al (1993) chng minh l mi hon ton, cu trc phn t ca 4 hot cht chnh c cc k thut quang ph v cng hng t ht nhn xc nh (Su et al, 1993).Cc hp cht ny u c tc dng bo v gan, thc nghim c sc thu c vi vic gy tng GOT v GOP bng CCL4 (tetrachlorurcarbon). iu l th l tng triterpenoid tnh khit ring r th hin hot lc thp hn khi dng cc phn on tch cha tinh ch, ngha l t hp cc ng phn ca chng hiu qu hn. Do vy d hiu ngi ta thng dng tch dch chit ton b t nm Linh chi.1.1.5. Tc dng ca nm Lnh ch:Linh chi c dng nh mt thng dc t khong 4000 nm nay Trung Quc. Cha thy c t liu v tc dng xu, c tnh ca Linh chi (ngoi tr cc kho cu v kh nng tn ti cc d ng nguyn trn b mt bo t mt s loi Ganoderaia - iu rt ph bin trong nm).Linh chi l Cy gy chng trc khi ng Linh chi l mt loi nm c bit, Linh chi c tnh bnh, v ng, c tc dng tng co bp c tim, tng tun hon, tri chng tc nghn, kh chu, tng tr lc, ko di tui th.Bng 1.4: Tc dng dc l ca nm Linh chi theo sc mu (L Thi Trn,1590).TnMuTc dng dc l

Thanh chi: Cn c tn l Long chi:XanhV chua, Ton bnh, khng c. Ch tri sng mt, b can kh, an thn, tng tr nh.

Hng chi cn c tn l Xch chi hay n chi:V ng, tnh bnh, khng c. Ch tri xung trung kt (tc ngc) ch tm kh, b trung, tng tr nh, tng tr tu.

Hong chi cn c tn l Kim chi:VngCam (ngt) bnh, khng c. Ch tr ch trng kh, an thn.

Bch chi cn c tn l Ngc chi:TrngCay, bnh, khng c. Ch tr ch ph kh, lm thng ming, mi, an thn.

Hc chi cn c tn gi l Huyn chi:enMn, bnh, khng c. Ch tri tai, li khp, bo thn (bo v cng nng ca h thn kinh) ch tnh kh, lm dai gn ct.

T chi cn c tn gi lTmNgt, n, khng c. Ch tr li thy o (li

tiu), ch thn kh.Mc chi:Trn thc t, c th coi Linh chi khng c c tnh. Qu trnh kim tra c thc hin Vit Nam, ti mt s c s theo GS. Bi Ch Hiu. 1993.Tt c cc nh y hc c xa ca Trung Quc u dng Linh chi nh mt thng dc, vi ngha khng c, khng tc dng ph d dng liu cao v trong mt thi gian di. Ti Trung Quc, Linh chi c xem l mt loi thuc tri bch bnh trong dn gian, tri tt c cc loi bnh.Trung Quc l nc c tryn thng s dng nm Linh chi lu i nht. T th k XVI, L Thi Trn s dng v theo mu sc cng c tc dng tri liu tng ng nh (Bng 1.4):Phn vin kim nghim Dc phm - B y t - si Gn.Trung tm o to v nghin cu y dc hc Dn tc.Vin Dc liu, H Ni (m Nhn, 1994 - 1995).Kt qu cho thy dng liu cao gp 50 - 150 ln liu dng thng thng cho ngi cng khng gy ra c cp tnh hay trng din. Kt qu (bngl.5) tng hp ca Gueng - Tao Lui rt ng lu vi hiu qu tr liu cao.Bng 1.5: Th nghim chit bng cn - nc ra ca cc li Ganoderma (theo Geng - Tao Lui, 1993).BnhCh phmS caMc hiu qu%Thng iu tr

X cng bMAW17379,1 %3-6

Vim da cMAW5596,4 %3-6

Hng ban LupusMAW8482,1 %3

Ruing tc tng phnMAW23278,9%1-3

Gim trng lc teo cMAW.SAW3574,3 %3-6

Lon dng c tin trinMAW.SAW12156,2 %3-6

Cng hiu ca Linh chi ghi trong Thn nng bn tho kinh hin nay hon ton c chng minh ng thi cn pht hin cc hot tnh dc l v tr liu a phng ca Linh chi. L do l Linh chi c kh nng nng cao sc khng ca c th, chnh v vy m phng tr c cc chng bnh sinh ra do sc khng ca c th yu.

Linh chi c cng dng nng cao th cht, nng cao kh nng thch ng ca c th, iu chnh cn bng sinh l, nng cao kh nng khng bnh, kh nng phc hi sc khe. Linh cho c cng hiu phng tri tt i vi nhiu loi bnh, t ung bu n cao huyt p, m trong mu cao, mu, tc mch mu, bnh mch vnh, chy mu no, nhi mu c tim; t bnh tr n vim tuyn tin lit; t bnh suy nhc thn kinh n bnh hen suyn u c th dng Linh chi phng nga v iu tr bnh. Ngoi ra Linh chi cn c tc dng lm tr hon qu trnh lo ha ca c th, nng cao kh nng khng bnh.Linh chi cha kh y thnh phn khong vi lng m cc khong t ny l nhn t quan trng trong rt nhiu phn ng chng ung th, d ng, chng lo ho, x va, chng kt dnh tiu cu...iu chnh dn truyn lung thn kinh. Do Linh chi c xem nh bin php phng tr c bn.Theo BS Lng L Hong (Cng ho lin bang c) th "... Linh chi c tc dng gin tip theo c ch n by, thanh lc c th ton din qua chc nng li tiu v li mt, mt mt kch thch nhiu chui phn ng sinh ho trong c th t iu chnh cc ri lon chc nng, lm lnh c tn thng c quan, phc hi h min nhim. Mt khi hi ba iu kin trn th c th kh bnh, con ngi kh gi trc tui. Nu bit cch p dng Linh chi s l mt trong cc phng tin hu hiu v an ton tng cng sc khng c th trong cuc sng y cng thng v nhim mi trng ca th k 21...Linh chi ng mt vai tr quan trng trong y hc c truyn Trung Quc d dng c v hay phi hp vi cc tho dc khc. i vi bnh ung bu:Theo Linh chi phng tri bnh th Linh chi c tc dng nng cao kh nng min dch c th. Linh chi cn gip ci thin th cht ca bnh nhn ung bu, gim nh triu chng. a s bnh nhn ung bu sau khi ung Linh chi hoc bo t Linh chi triu chng gim thy r, n ung v gic ng c ci thin, cc triu chng nh st nh, ho, tc ngc, i tin lng u chuyn bin tt, khi u b c ch, chc nng min dch c phc hi. Tinh thn v th lc c ci thin, tui th ko di, mt s trng hp ung bu c tri lnh. Dng Linh chi phi hp vi ho tr, x t, nng cao hiu qu ca ho tri v x tr. i vi bnh tim mch:Trc y ngi ta cho rng khng th iu tri gim x va. Nhng gn y, c cng trnh chng minh c, nu iu tri tt s lm gim kch thc mng x va, gim nguy c nhi mu c tm, gim t t.Linh chi c cng dng h huyt p, h m trong mu. Linh chi c tc dng lm gim to huyt khi ca mu v phng nga tc mch mu, ch yu l nh: Linh chi c th lm tng lng lipoprotein mt cao trong mu, t dndn chuyn ho, ho tan v o thi cholesterol mt thp. Linh chi c th nng cao kh nng ho tan ca mu, lm tan cc khi tiu cutrong mu nhm ngn nga to huyt khi v tc mch mu.Linh chi lm gim nng m trong mu, k c loi cholesterol xu. Cc th nghim dc l Nht Bn v Trung Quc cho thy khi b sung Linh chi vo khu phn n ca chut b cao huyt p s lm gim huyt p r rt hn l chut khng b sung Linh chi. Khi th nghim lm sng trn bnh nhn cho thy huyt p trn bnh nhn iu tr tin gn n tiu chun ca WHO cho ngi cao huyt p bnh thng. Ngoi ra cn c s gim tng s cholesterol, v c ngha ch cholesterol tt khng gim trong khi cc cholesterol xu gim i.Ngy nay nhiu loi thuc iu tri bnh tim mch ch c tc dng lm gim thiu bnh tnh mt phn no ch khng th iu tri trit tn gc. Khi dng Linh chi phi hp iu t, c tc dng lm bnh thuyn gim ng thi hiu qu li n nh, l loi tho dc l tng dng h tr iu tr bnh tim mch hin nay. i vi bnh vim gan:Bnh gan l mt bnh kh tr, khi bnh gan tin trin th qu trnh tng hp, trao i cht tr nn xu i; c th ngi bnh tr nn suy yu, l l do lm ci cht n nhanh hn.T l ngi Vit Nam b nhim virus vim gan B (HBV) hin nay l 18 - 24%. Vit Nam c xp vo nhng nc c t l nhim HBV cao trn th gii. Tuy nhin khi nhim virus vim gan B, khng phi ai cng tr thnh ngi bnh. Ung th gan thng l sau khi b x gan do ru (thng gp Chu u) v x gan do HBV hoc HCV.Linh chi c xem l c hiu qu i vi gan ch yu l do c cha polysaccharide v cc triterpen. Germanium c trong Linh chi tc dng n cht endorphin l cht do c th tit ra, ging nh morphin, lm gim au, d chu nhng endorphin rt d b phn gii, chnh germanium ngn chn s phn gii endorphin, ko di cm gic d chu, gim au. Ngoi ra Linh chi cn kch thch tit Interferon, nng cao kh nng min dch ca c th, c tc dng chng virus rt mnh v tc dng trc tip n t bo gan b tn hi, ngn chn s pht trin ca bnh gan.Linh chi c tc dng: Tiu vim, lm vim gan thuyn gim. Cht triterpen c trong Linh chi lm phc hi cc hot ng ca t bo gan.Ngoi ra, Linh chi c tc dng nng cao kh nng min dch c th, nng cao kh nng phn bit, st thng v nut chng virus vim gan ca t bo min dch (t bo NK, t bo T, t bo B...) nng cao kh nng ti sinh ca t bo gan, xc tin phc hi t chc gan b tn thng, phc hi v nng cao chc nng gan. Do vy Linh chi iu tri cc bnh vim gan rt tt, nht l vim gan cp. Chng HIV:Cc cht chit tan trong nc ca Linh chi c tc dng chng HIY (Hattori et al, 1997 Kim eet al, 1997). Gn nay Mekkawy (1998), Min et al (1998) cho bit ganoderiol F v ganodermanontriol, acid ganoderic beta, ganodermanondiol, ganoderaia nontriol v acid ganolucidic A v gucidumol B cng c tc dng chng HIV. c bit, c hai bo co ca i hc Chulalongkom, Thi Lan v mt bo co ca i hc Y dc Toyama, Nht v th nghim trn virus HIY. Theo Tin s Praphan Panuphak, nm Linh chi c micron ho (micronized) th nghim trn nhng bnh nhn nhim HIV Thi Lan cho thy thuc c dung np tt nhng tc dng lm sng cha r rt.iu ny gi m cho cc nh nghin cu Linh chi trn th gii mt hng mi trong vic kho st loi nm c xem l trng th ny, ngoi nhng tc dng bit v lm chng ta nh li mt thng tin ng trn Sunday Morning Post 18 - 10 - 1992: C quan FDA ca Hoa K cho php c s dng Linh chi (mt trong 7 loi c php) trong khi ch nhng thuc cng hiu hn ngn nga v iu tri AIDS, m Linh chi c chng minh c nh hng phc hi h min dch ca c th. Dr. Anderew Weil cho bit: Linh chi kch thch h thng min dch tt nht, Linh chi khng c v rt hu dng trong lnh vc ny. ng s dng n trong ba nm cho cc trng hp ung th, cc trng hp nhim HIV, cc iu kin tin HIV v cho vic suy gim h min dch mt cch tng qut. V gn y l hu ch trong cc trng hp ca triu chng mt mi mn tnh. Hiu qu ca Linh ch i vi mt mi mn tnh:Linh chi phc hi, lm gim mi mt, phng nga bnh Linh chi t xa n nay c trn trng nh thuc cha vn bnh nhng ngay c nhng ngi khng bnh, Linh chi cng hu dng.Ngi ta cho rng vic tch t mt mi do cng thng gia mi quan h con ngi vi nhau, do cng vic, do mi trng lm ph v s thng bng ca tm hn v c th l nguyn nhn. Mun iu tr, trc ht phi xem li nhp sinh hot ca bn thn v sa cha li, ng thi vic s dng Linh chi cng gp phn lm cn bng nhp sinh hc ca c th.Linh chi cng c cng dng dng nhan sc. Mt s vt cht tiu phn t loi oligosaccharide c trong Linh chi c th c c th hp th thng qua biu b, c cng dng ci thin tun hon ngoi vi da, tr kh gc t do, tiu tr sc t nu tch t da, t em li hiu qu lm nhun da, dng nhan sc. Ngy nay c nhiu hng lm m phm t Linh chi. Hiu qu gim ng huyt:Bnh tiu ng pht sinh l do tuyn tu b tn thng hoc vim, hoc do tui gi, c th suy nhc, chc nng sinh l ca tuyn tu suy yu, lng insulin tit ra gim nn gy bnh. Insulin c cc chc nng: Thc y tin trnh oxy ho glucose trong t bo cung cp nng lng cho c th hot ng. Kch thch tng hp glucose thnh glycogen d tr trong gan. c ch glycogen trong gan phn gii thnh glucose, c ch protein, cht bo phn gii thnh glucose. Nu Isulin b gim, lng ng huyt trong mu tng v b thi ra ngoi theo ng nc tiu, lm tiu nhiu. T dn n phi ung nhiu nc b vo lng nc mt, nhng vn khng ht kht. Lun lun cm thy i, n nhiu nhng do glucose cung cp c th khng gi c, li tip tc cm thy i, phi n nhng c th vn thy gy m v khng hp thu c glucose, lng protein v m d tr b huy ng to nng lng.Linh chi c hiu qu tr liu nht nh i vi bnh tiu ng. Linh chi c th lm tng tun hon mu tuyn tu tng lng isulin tit ra t tu. Yi triteerpen nh ganoderan A, B, c chit xut t Linh chi lm gim ng huyt mnh (Hikino et al,1985) tc dng ph ca nhng thuc tr bnh tiu ng khi phi hp vi Linh chi c gim n mc thp nht. Bnh nhn tiu ng sau khi ung Linh chi, ng niu, ng huyt u gim, th lc gia tng. Linh chi tr suy nhc thn knh:Linh chi tr suy nhc thn kinh hiu qu rt r rt, va ci thin gic ng, tng s thm n, lm gim hoc khi chng nhc u, nng u, chng mt mi, gip phc hi tr nh ng thi khng gy ra phn ng ph. Linh chi c tc dng an thn, gim au v chng co tht c trn. Linh chi c tc dng khng vim, c th gim vim m thn kinh nn cng c kh nng phc hi tr nh, phn no c ch trong iu tr bnh Alzheimer. S kin ny gii thch vic ngi xa dng Linh chi phc hi tr nh ngi cao tui.1.2. Gii thiu v nguyn liu mt ca v vi sinh vt phn gii nguyn liuNguyn liu trng nm Linh Chi bao gm cc loi cy l rng thn mm, c th s dng cy rng hoc cy vn. Linh Chi s dng nguyn liu ch yu l mt ca cao su ti, kh, khng c tinh du v c t. Ngoi ra cn c th trng Linh Chi t nguyn liu l thn g. Tt nht nn s dng cy g Cao Su, B , So a, Sung,...Mt ca cao su l ngun c cht m Linh chi pht trin rt tt vi gi thu mua r tng thm li nhun cho vic trng nm. Mt ca l ngun ph thi gy nhim mi trng nng nhng n li em li hiu qu kinh t trong vic trng nm c bit l nm Linh chi. Dng ngun c cht ny c th lm ngun c cht trng nm v cng gp mt phn gii quyt vn nhim mi trng t ngun ph thi mt ca. V sau khi nui trng nm c th tn dng lm phn bn hu c sch rt tt cho trng trt.Chng ti la chn mt ca cao su lm ngun c cht ch yu trng nm Linh Chi. V min Nam loi mt ca cao su rt nhiu v r. Nn n cy (cht cy) vo thi im cy cha cht d tr nhiu nht (va rng l hoc chun b mc l non), tc l vo ma thu, khong thng 10 hng nm. Chn cy c ng knh khng nh hn 20 cm. ct khc khong 0.8 - 1,2 m, loi b nhng khc c nm mc mc. Cy khi ca khc phi x l u gc b ca, nu khng s b nhim mc. C nhiu cch x l nh: Cht ng hoc xp g sao cho u khc g hng mt ra ngoi ni lung gi qua li, nu vt ct mau kh s t b nhim. Qut vi ln vt ct. Vi c tc dng lm vt ct mau kh v dit khun, ngn cc loi nm mc l pht trin. t qua cc u ct bng cch h la hoc nhng cn thoa u mt ct ri t.Mt ca c ly t t bo thc vt nh cc loi g mm, thnh phn ch yu l xenluloz, hemixenlulo, licnin. Trong t bo thc vt xenlulozd lin kt cht ch vi ngun hydro cacbon khc nh hemi xenlulozd, pectin, licnin to lin kt bn vng. Hm lng xenluloz c trong nguyn liu mt ca rt cao, cu trc rt bn v a dng, phn gii phi dng cc loi axit hoc kim mnh, nh vy s gy nhim mi trng. V vy cn c vi sinh vt (YSY) phn hu nm c th hp th d dng. Trong thin nhin c rt nhiu nhm vi sinh vt c kh nng phn gii xenluloz.*- Nm si:Trong cc nhm VSY tham gia phn gii xenluloz th nm si c kh nng phn gii mnh nht v. Nm si c s lng ln v a dng v chng loi trong t nhin. Nm si c h si pht trin, h si c kh nng v xuyn qua nhiu ngun xenluloz c cu trc bn vng. Nm si c th sinh trng c trn nhiu ngun xenluloz t nhin khc nhau ngay c trn ngun xenluloz kh phn gii v ngho cht dinh dng m cc vsv khc nh vi khun, x khun, nm men khng th sinh trng c. Trong qu trnh ln men nm si khng sinh c t. c bit nm si c mt h enzyme phn gii xenluloz mnh v phong ph. Nh vy vi nhng c im u vit ca nm si c xem l i tng quan trng phn gii tng ngun xenluloz t nhin." Vi khun:Ni chung, vi khun c kh nng phn gii xenluloz nhng khng mnh bng nm si, do xenluloz t nhin khng phi l mi trng tt cho sinh trng ca vi khun. Nhng trong t nhin mt s vi khun c u im l sinh trng c trong iu kin mi trng pH v nhit khc nhau, nn c th gip phn gii xenluloz trong iu kin mi trng axt, kim hoc nhit cao.Tham gia qu trnh phn gii xenluloz t nhin c vi khun hiu kh ln ymkh. Vi khun hiu kh:Cellulomonas,Vibrio, Archomobacter, Cytophaga,Soragium, Bacillus,... Vi khun ym kh: Clostridium, v mt s loi Bacillus-- X khun:Ngoi nm si v vi khun, x khun cng tham gia qu trnh phn gii xenlulozd ng ch l cc x khun: Streptosporangium, Streptomyces. Actinomyces, Nocardia, Mcromonospora,...1.3. Tnh hnh pht trin ngh nui trng v sn xut nm Linh chNgnh sn xut nm n hnh thnh v pht trin trn th gii t hng trm nm. Vic nghin cu v sn xut nm n trn th gii ngy cng pht trin mnh m. Chu u, Bc M trng nm tr thnh mt ngnh cng nghip ln c c gii ha ton b nn nng sut v sn lng rt cao. Cc loi nm c trng theo quy m dy chuyn cng nghip chuyn mn ha cao : c nh my chuyn x l nguyn liu s dng robot trong cc khu nui trng chm sc v thu hi nm.Nhiu nc Chu , trng nm cn mang tnh cht th cng, nng sut khng cao, nhng sn xut gia nh, trang tri vi s lng ng nn tng sn lng rt ln chim 70% tng sn lng nm n ton th gii. Cc nc ng Bc nh Nht Bn ,Trung Quc, Hn Quc v vng lnh th i Loan,....Theo Wuang. X. J. (dn theo Chang, 1993) th t u th k 17 (1621) cc Nm Linh chi c nui trng Trung Quc, chnh bi gi tri dc liu ca chng. Gn nay ngi li tm thy trn ni Maiji tnh Gansu, mt tm bia khc nm 1124 ghi chp v nui trng 38 loi nm Linh chi. n 1936 GS. Dt Kin V Hng v

KS. Trc Tnh Hu Hng Th nui trng i tr thnh cng nm Linh chi Ganoderma lucidum trng i hc Nng Nghip Tokyo Nht Bn.Khoa hc hin i nghin cu v nm Linh Chi, i u l cc nh khoa hc Nht Bn, sau l Hn Quc, Trung Quc, i Loan,...nm 1972 trng th nghim nm Linh Chi t kt qu tt. Biu sau cho thy nhp gia tng n nh ca cng ngh nui trng nm Linh chi Nht bn t nm 1979 n 1995 sn lng tng ti 40 ln (hnh 1.8).Hnh 1.8 : sn lng nm Lnh chi nui trng Nht Bn (n v tnh: tn, 1995: d bo)

1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991Nht bn c ngh trng nm truyn thng mi nm thu t gn 1 triu tn nm. Nht Bn l nc c sn lng nm cao nht th gii. Nm linh chi vn c coi l thng dc c xp vo hng siu dc liu, trn c nhn sm (Panax ginseng). Gi bn tnh ra ti th trng Nht Bn ln ti trn 200 USD/kg th qu kh ng gi.Hn Quc ni ting vi nm Linh Chi (Ganoderma lucidum) mi nm sut khu thu v hng trm triu USD. Trung Quc t nhng nm 1960 bt u trng nm c p dng cc bin php ci tin k thut nn nng sut tng gp 4-5 ln v sn lng tng vi chc ln. Hng nm Trung Quc xut khu hng triu tn nm sang cc nc pht trin thu v ngun ngoi t hng t la. Hin nay Trung Quc dng k thut (Khun tho hc) trng nm ngha l dng cc loi c, cy thn tho trng thay cho g rng v ngun nguyn liu t nhin ngy cng cn kit.

i Loan, Peng (1990), Hseu (1992) bo cao su tm, nui trng ti hn 10 loi Ganoderma khc nhau. Song Trung Quc vn c tha nhn l trung tm ln nht th gii v nui trng, sn xut nm Linh chi (Zhao et Zhang, 1994). Hn Quc cng chim mt th phn ng k. i Loan p dng cc k thut tin tin v cng nghip ha trong ngh nm c mc tng trng tng hng trm ln.Cc nc vng ng Nam gn nay cng bt u cng ngh nui trng nm Linh chi. Malaysia ch trng ci tin cc quy trnh nui trng nm Linh chi ngn ngy trn cc ph thi giu cht x, thm ch cho thu hoch th qu ch sau 40 ngy (Teow et al, 1994). Thi Lan c mt s trng tri c va nui trng Ganoderma lucidum. Linh chi cng c nui trng t 1929 n (Bose,1929) v pht trin qui m nh.Ngy nay nhiu nc trn th gii nh Thi Lan, Malaysia, M,... nui trng v sn xut nm cng cc ch phm Linh Chi lm thuc v dc phm dng sinh. Hng nm doanh thu ca cc ch phm chng ung th iu ch t Linh Chi i Loan t trn 350 triu USD. Vit Nam vin Dc liu - H Ni trng nm Linh Chi (ging Trung Quc) thnh cng vo nm 1987. Chn nm sau, cc nh khoa hc thuc i hc khoa hc t nhin chn c ging nm Linh Chi mc hoang rng ni Lm ng nhn ging v a vo sn xut ti i trng nm Linh Chi ca X nghip Dc Phm Trung ng 24, t kt qu tt vo nm 1988. Vit Nam, Hi Thng Ln ng L Hu Trc ni v Linh chi t lu v L Qu n ch r l Ngun sn vt qu him ca t rng i Nam. Song gn nay, loi chun Ganoderma lucidum mi c nui trng thnh cng trong phng th nghim (1978) v vo thp nin 90, Linh chi mi tht s bng n ti TP. H Ch Minh ( Tt Li et al, 1994), sn lng hng nm mi t khng 10 tn/nm (C c Trng, 1991, 1993). Ngh trng nm Vit Nam ang pht trin nhiig quy m nh l h gia nh, trang tri mi nm s dng vi tn nguyn liu c sn ti vi trm tn /1 c s sn xut nm.Nhn chung ngh ng nm Linh chi pht trin mnh v rng khp, v em li hiu qu kinh t rt ln, nht l trong 20 nm gn y. Trong sinh hc nh s pht trin ca khoa hc k thut trong ngh nm v chn to ging nm, v k thut nui trng v s bng n thng tin, ngh trng nm v ang pht trin trn ton th gii, c coi l ngh xa i gim ngho v lm giu thch hp vi cc vng nng thn, min ni.1.4. Tim nng pht trin ca ngh trng nm Linh Chi Vit NamTim nng v nhng iu kin thun li ca ngh trng nm n v nm dc liu rt ph hp vi ngi nng dn nc ta v:Ngh trng nm em li li ch cho bn thn ngi trng nm, ngi ch bin v xut khu, ngi tiu th v ca x hi cng l mt ng lc pht trin ngh trng nm.Pht trin ngh nm s tn dng c ngun nguyn liu trng nm, tn dng nhn lc nhn ri, to c ngun sn phm sch cho ngi tiu dng v xut khu, nng cao gi tri nng nghip. y l ngun ti nguyn rt ln nhng cha c s dng, nu em trng nm khng nhng to ra loi thc phm c gi t cao v ph liu sau khi thu hoch nm dc liu chuyn sang lm phn bn hu c to thm ph cao cho t. Hiu qu kinh t v x hi ca ngh trng nm n v nm dc liu l rt r.Nguyn liu trng nm rt sn c nh: rm r, mn ca, thn cy g, thn li ng, bng ph loi cc nh my dt, b ma cc nh my ng c tnh c nc c trn 40 triu tn nguyn liu, ch cn s dng khong 10 - 15 % lng nguyn liu ny nui trng nm to ra trn 1 triu tn nm/nm v hng trm ngn tn phn hu c t ph liu sau khi thu hoch nm.Kh hu v thi tit nc ta c th trng nm c 2 min Nam Bc, trng quanh nmTrong nhng nm gn y nhiu n v nghin cu cc vin, trng, Trung tm chn to c mt s ging nm n, nm dc liu c kh nng thch ng vi iu kin mi trng Vit Nam cho nng sut kh cao.Cc tin b k thut v nui trng, chm sc, bo qun v ch bin nm ngy cng hon thin. Trnh v kinh nghim ca ngi nng dn c nng cao. Nng sut cc loi nm ang nui trng hin nay cao gp 1,5 - 3 % ln so vi 10 nm trc.Tip nhn khoa hc, cng ngh nc ngoi cng vi kt qu nghin cu trong nc hin nay cho php chng ta c b ging nm tt nht, nng sut cao, ph hp tng vng tng v, c th lm ch c v sn xut ging v cng ngh trng nm.Vn u t trng nm so vi ngnh sn xut khc khng ln v u vo ch yu l cng lao ng (chim khong 30 - 40 % gi thnh 1 n v sn phm) ch cn s vn u t ban u khong 10 triu v 100m2 din tch t lm ln tri.Th trng tiu th nm trong nc v xut khu ngy cng c m rng. Nhu cu s dng nm ca ngi dn trong nc ngy cng tng.Pht trin ngh sn xut nm n v nm dc liu cn c ngha gp phn gii quyt vn nhim mi trng.CHNG 2. VT LIU V PHNG PHP NGHIN CU2.1. Vt liu nghin cu2.1.1. Nguyn liu-- Mt ca c s dng trong nghin cu ny c sn ti trang tri nm ca KS. L Minh Khoa, c thu mua ti cc nh my ch bin g ti Bnh Dng, ng Nai,...vi mt s lng tng i v c thng xuyn TP. H Ch Minh nn vic nghin cu trng Lnh cho trn mt ca d dng hn. Thnh phn mt c ch yu l thnh phn t cy cao su.Trong hai th nghim dng mt ca cao su ti ngoi mt ca cao su cn b sung cc ph gia nh cm go, bt ng,..MgS4, vi (hoc CaC3) theo cng thc phi trn, ngun nc phi sch (nc snh hot).4- Th nghim c chng ti tin hnh ti trang tri nm Minh Khoa huyn C Chi TP. H Ch Mnh. Thi gian thc hin th nghim t ngy 10-3 n 28-6 nm 2010.2.1.2. Mi trng nui trngM trng y s dng c cht bng mt ca cao su b sung ph gi, to m v thanh trng.2.1.3. Chng ging nm Lnh ChiGing: S dng hai loi gng ch yu l trn ht (ging tri nm Mnh Khoa) v trn thn khoai m (ging tri nm By Yt) ging ly t m nm. Ging nm ban u l ging c ngun gc t Nht bn (nh hnh 2.1).- Ging ng tui (khng gi hoc non): khng thy c m so hay c cy nm mc trong chai ging. Ging n ht y chai ti

(a)

(b)Hnh 2.1: Hnh (a) ging nm Lnh ch cp m trn ht la.Hnh (b) ging nm Lnh ch cp m trn thn khoai m. Khng b nhim nm mc, vi khun, nm di: Quan st bn ngoi thy ging nm c mu trng ng nht, si nm mc u t trn xung di v phi khng c mu: xanh, en, vng,... khng c cc vng loang l. Ging nm c mi thm d chu Qu trnh vn chuyn ging phi ht sc cn thn nh nhng, trnh va chm mnh, dng ng chai ging (nt bng quay ln pha trn). c n kh ro thong mt, sch s, nh sng chiu trc tip vo ging Cht lng ging l mt trong cc yu t quyt nh s thnh bi trong sn xut nm. Nu ging tt, nng sut nm s cao v ngc l. phn bit ging nm tt hay xu c th tham kho tm tt cc c im chnh cn nh gi cht lng meo ging (bng 2.1). Vic chn v nh gi cht lng ging tt, i hi ngo k nng, cn ph c knh nghim tch ly v quyt nh chnh xc ca ngi lm meo ging. Nn khi mua meo gng ta cn phi la chn meo ging tt v chn ni tin cy mua ging, mang li kt qu tt cho vic nui ng nm mang li hiu qu kinh t.Bng 2.1: nh gi cht lng meo ging.Ging ttGing xu

T dy v trng u trn cc loi c cht mi giai on (thch, gi mi, cng, la,...).T c gi mi trng thng thong sut thi gian tng trng.T cn trng mi trng chakh.B nhim tp, nguyn nhy nht, c mu c sa (VK), c mu sc l (mc), t tha hoc ri bng.T nht mu thnh tng mng trn bch meo.T ni nng c nng chiu, chy nc vng.Mi trng kh, t nm co li, nm st mt thch.

Trong th nghim ca bi lun ny chng ti s s dng ging cp 3 cy ging, theo di v so snh gia hai loi ging nu trn .2.1.4. Dng c v thit b- Dng c: Ti nilon pp kch thc 19 X 36 cm, c nt, nt bng, dng c xoi l Que cy, panh kp, n cn, cn st trng - Thit b: My sng nguyn liu My khuy o Ni hp thanh trng

Kba lun tt nghipGVHD:ThcSNguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su Phng cy ging phi sch (c thanh trng nh k bng bt lu hunh).

Trang #SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 38 SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 37 SVTH: Ng Th Thanh Vn2.2. Phng php tin hnh Stf th nghimNguyn liu g/m tca/loi khc\Nc vi

Lm m ng

m A4^Trn uJfifl*++**

To khi hoc v ti nylon

Ti nc

Hnh 2.2: Stf qui trnh nui trng nm Linh chi trn mt ca c c s so snh tc lan t ca nm Linh chi hai chng ging cy trn th trc tin ngun c cht s dng nui trng phi nm trong cng mt iu kin tnh cht sinh l ging nh nhau.2.2.1. Ch bin nguyn liu- Yu cu:Mt ca cao su ti, kh, khng c tnh du v c tt. T lc n cy (cht cy) 7 ngy sau ly mt ca phi trn ngay khng qu lu." Mc ch:Qu trinh phi trn nhm ng nht hn hp chun b chi khu mt ca.Vic trn vi vo nguyn liu iu ho m v cc cht ny c c im ht m (gi nc) khi d nc v (nh ra) trong trng hp nguyn liu thiu nc. mt ca ln men ta nhit lm phn gii mt phn cht x v bay hi cc tinh du c trong mt ca. mt ca : Nguyn liu c iu kin thm u nc, ng thi nc trn ph gia vo c d s ng xung nn v ngm xung t khng gy tr ngi cho nm pht trin sau ny. Cc nhm vi sinh vt c sn trong mt ca, nht l x khun, phn hu mt phn nguyn liu thnh n gin hn cho nm d s dng. Qu trnh phn hu lm bn trong ng sinh nhit (50 - 70C) s dit bt mt s mm bnh t nhin c sn trong nguyn liu. Mt ca c sn trc khi s dng loi b cc mu cy que, mnh g vn, vm bo hoc cc nhm mt ca th... Cc dng ny ht m chm, khi thanh trng bnh thng s khng t, ngoi ra chng cn l nguyn nhn lm rch bch khi ng bch mt ca."- Thao tc tin hnh:Mt ca c to m, s dng 90 kg mt ca ti phi trn thm ph gia cm go (khng mc, khng c mi chua) 1%, cht dinh dng MgS04 3%c vi 1 - 1,5 % (trn 1,5% kg vi vo 100 lt nc) ha nc sao cho va 30% m.y l mt s" nguyn liu b sung ph bin hin nay trong nui trng nm Linh chi nh trong (bng 2.2) nhng bi th nghim ny chng ti phi trn thm ph gia l cm go:Bng 2.2: Thnh phn dinh dng ca mt s' nguyn liu b sungNguyn liuCht kh(%)Nit(%)Phosphor(%)Carbohydrate (%)Cht bo(%)Khong(%)

Bt bp89,01,50,1971,33,81,3

La m89,02,30,1364,31,81,7

Cm go91,02,01,1337,013,711,7

u tng92,06,30,6921,517,25,1

Go lc86,11,260,0964,42,01,2

Tin hnh kim tra m bng cch truyn thng n gin l: vt mt nm mt ca trong lng bn tay, bp tht mnh. Nu nc r ra cc k ngn tay l d m (d nc). Nu th tay ra m mt ca b ri ra l thiu m (thiu nc). Nu th tay ra m mt ca cn nguyn khi l (t).Trong trng hp quen ngi ta ch cn nhn mu mt ca c th xc nh m. Mu sm dn t l vi lng nc cho vo, theo kinh nghim cho thy, nguyn liu hi thiu nc tt hn l d nc (s gy ym kh lm cht t nm). m nguyn liu ln cao hn c th lm ngp cho t nm, v oxy khng khuych tn vo c cht c, m nm li rt cn qu trnh h hp. m c cht xung thp, cc cht dinh dng kh ho tan v nm khng th hp th, dn dn suy yu i. Mt ca sau khi lm m nh (hnh 2.3), chng ti s dng phng php nhanh, c tin hnh ng qua 6 gi.

(a)(b)

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th SuHnh 2.3: Hnh (a) mt ca cha phi trn ph gia v lm m.Hnh (b) mt ca c phi trn ph gia v lm m.Sau kh ng, mt ca c sn trc khi s dng ng bch. Trong th nghim ny chng ti dng loi sn bng my.

Hnh 2.4: Hnh chp sn mt ca bng my.

Ch :Thi gian khng nn ko di qu 3 ngy. Lc ny nhit gim, c cht c nhiu thc n n gin, cc lo nm mc, vi trng li pht trin dnh mt phn dinh dng. Kt qu mt ca bt u i mu, t mu nu chuyn dn sang mu xanh ti. Cht lng ca nguyn liu b bin i, dn n nng sut nm trng thp hn.Ngoi vic nguyn liu ngi ta c th s dng cc cht ho hc thu phn c cht nhanh.Mt ca cng c th sn trc khi ng, nhng khng nn lm lc cn kh (s to bi, khng tt cho phi).Dng c sn mt ca c th dng nhiu loi bng tay hoc bng my (my t ng) (hnh 2.4) sn mt ca va u, va nhanh gim cng lao ng.2.2.2. ng bchYu cu:ng mt ca vo bch phi tht cht tay, khng lng, sao cho trng lng ti t khong t 1,1 - 1,5 kg. Trong lng c cht cho nm pht trin khng d cng khng thiu nm pht trin tt.

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su- Mc ch:

Trang #SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 44 SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 43 SVTH: Ng Th Thanh Vnng bch nh dng ngun c cht cho nm pht trin, d di chuyn, khng lm cho t nm dt kh di chuyn t ni ny sang ni khc.Dng que soi l to nng ga bch, gi gn khi hp. L trn rng tin khi cy ging v trnh ma st c hi cho t nm lc cy vo.Thao tc tin hnh:Mt ca khi c x l ch bin xong cho vo ti niln pp kch thc 19x36 cm chun b sn. y chng ti s dng ti niln pp cho nghin cu trng nm Linh chi. Trong th nghim ny nn khi ng mt ca bng tay chng ti cho mt ca vo, nn li bng cch nn xung t.Dng thanh g khong 3 tc, ng knh va lng bn tay, v u xung quanh thnh bch (xem hnh 2.5).ng mt ca vo bch xong, tin hnh lm c. c c th bng giy ba cng hoc nha chng ti s dng c ha loi c phn bt hai chng ging cy. Sau , dng que g hoc st (bng ngn tay) di 4 tc (40 cm) soi l to nng gia bch. Ming bch c nht li bng gn khng thm. Cui cng xp bch vo ni em i hp thanh trng.

thay th cho cc thao tc nn bch bng tay, ngi ta c th dng ci p t ch nh (hnh 2.6).

Hnh 2.5 ng bch nguyn liu mt ca

Hnh 2.6: ng bch nguyn liu mt ctfa bng my. Ch :Khi ng mt ca bng tay trong th nghim ny nn chng ti cho mt ca vo tng t, mi t 1/3 bch, nn li bng cch nn xung t.Lc nn xung t khng nn tm cht ming, d lm tt bch.C c th bng giy ba cng hoc nha s dng loi c no cng khng lm hi n s mc ra ca nm, khng nn dng cc lo cht liu mm lm c. Nn lm ming rng (ng knh 2,5 cm), Co 3-4 cm, to iu kin cho t nm d h hp.C th s dng que g soi l to nng gia bch. L pha trn bch rng tin khi cy ging v trnh ma st c hi cho t nm lc cy vo.Ming bch c nht li bng gn khng thm. Nt nht nn va phi, khng qu cht, kh thao tc, nhng cng khng qu lng, d tut ra.2.2.3. Thanh trng" Yu cu:Kt qu c qu trnh thanh trng l s vng mt hon ton c s sng, ngh l khng c s hin din ca mt s vi sinh no na. K thut thanh trng l rt quan trng trong ch bin nguyn liu trng nm.Bch sau kh hp xong, mt ca chuyn mu sm hn trc khi hp, a ln mi ngi th bch mt ca sau kh hp c m thm ca mt ca, cm go chn l vc thanh trng t (v ngc li th cn ph hp li). Bch sau kh hp xong ra l ch ngui ri cy meo."" Mc ch:Thanh trng l qu trnh x l loi b cc ngun nhim t nhin c sn trong nguyn liu hay dng c s s dng nui trng nm. Thanh trng tiu dit mm mng bnh trong bch trng nm.Chng t s dng phng php thanh trng bng cch hp cch thy 100 c trong th nghim ny kiu hp thanh trng ny khng i hi cc thit b t tin, li c th thanh trng s lng ln bch cng lc (xem hnh 2.7).Quan trng nht l cht dinh dng trong nhin liu khng b ph hu bi nhit . Tuy nhin, kh nng dit trng ch tng , nht l cc bo t nm, ng thi ko di thi gian thanh trng lu hn.Thao tc tin hnh:Sau kh vo bch chng ti em i hp thanh trng ngay cho ra kt qu ttnhtPhng php: l hp cch thy nhit 100c, t nhit bch c cht hp nhanh n 100c. Hp thanh trng kh mi u chng ti m np nm mc, vi khun,... bay bt ra ngo (nh p sut ca l x kh ban u), sau ng li tip tc thanh trng. Khi nhit hp ln n 100c duy tr trong 4 gi, thi gian thanh trng ko di khong 12 gi.

Hnh 2.7: L hp thanh trng bng hi nc si.

Ch :Thng thng mt c vo bch 5 ngy nht thit phi hp bch ngay. Nu qu lu th mc n nm di mc khun n mc pH gim cy meo khng pht trin.Mt ca kh hay cht b sung (cm, bp) th v cha kp ht m s khng thanh trng tt. m bo cho qu trnh thanh trng, ni hp phi nc cho sut qu trnh nu, bch cht so le c khong trng cho hi nc len ln tng bch.Thi gian kh trng c tnh t khi t n nhit cn thit.Khng ko di thi gian hp mt ca lm chai mt ca, m cao, mi trng mt ca b bin tnh, chy mt ca,...Bch sau khi hp xong ra l vi bch nha pp bch ra l nhit l nhit thp di 50c (do dnh d rch)2.2.4. Cy ging- Yu cu:- Khi cy, meo ging trn thn khoai m khng n qu su xung mt ca, ui cng ging phi l ln trn vi ging trn thn khoai m mt mt ca nm d h hp v mc nhanh. Phng cy v dng c phi c kh trng trc khi cy, trong khi cy phi kn gi. Thao tc nhanh gn.-- Mc ch:Cy ging vo ngun dinh dng t c cht mt ca, y l qu trinh chun b t nm pht trin v hnh thnh qu th nm." Thao tc tin hnh:Chng ti cy ging trong trng hp khng c t cy (hnh 2.8), chn gi mi khi cy ging. Tt c thao tc, tin hnh trong nh nm, cc bch thanh trng xong cht thnh cm tin cho vic thao tc, trnh di chyn nhiu trong lc cy. Quan trng nht l vic che chn gi sao cho ngn la n cn khng b dao ng mnh (do gi). Tuy nhin cng trnh lm cho ni cy qu kn, v s lm m ln cao, d to ngun bnh. Bch mt ca sau khi hp xong, ch ngui l cy ngay.Cc dng c s dng nh n cn, kp giy, chai ging phi lau cho sch bng cn.Ra tay bng nc, sau st trng li bng cn trc khi cy. Ming chai ging v bch khi m trng thi nm ngang trong phm vi xung quanh ngn la n cn, ng knh 20 cm. Kh trng ming chai bng cch xoay u trn ngn n cn. Kp nhng cn v t vi ln trc khi bt u cy. Thnh thong li nhng cn t st trng. Dng kp sch a vo ming chai ging kp que ging cy vo c cht nhng khng n qu su xung mt ca, ui cng ging phi l ln trn mt mt ca. i vi ging trn ht th thao tc cy cng tng t nh trn thn khoai m, Nhng v l ht nn khng dng kp cy, dng kp khuy nh ging a ming ging vo ming

Hnh 2.8 Hnh nh chp cy ging khng c t cy.c cht cho ging t t vo. Sau t nt gn nh qua la (st trng) sau y ming bch li. Thao tc c lp li nh vy nhiu ln n ht.

Ch :Nhng iu cn lu khi cy ging: Ging cy phi m bo ng tui. Khi cy khng a kp vo la n cn qu lu t. Trc kh cy ging ta phi dng cn lau sch ming chai ging, bc tch lp mng trn b mt nhng khng c ht ging b nt. Trong qu trnh cy, chai ging lun phi nm ngang. Sau khi cy ging ta y nt bng li, vn chuyn ti vo khu vc . Phi thng xuyn v sinh sch s phng cy ging. Khu cy ging phi ht sc cn thn, cn thao tc ong phng c iu kin tit trng tt. Tt nht nn s dng t cy, v t cy s hn ch bt mm nhim c th t khng kh (do gi mang n) hoc ngi cy (ni chuyn, hi th, di chuyn...)2.2.5. Giai on nui t" Yu cu: Nh nui t sch s v thng thong cung cp oxy cho nm gim nhit , gim m ca phng, trnh nm mc pht trin. Nhit t 20 c-30 cKha lun tt nghip- m t 75%-85%. nh sng yu nhhg khng qu t. nh sng hu nh khng cn cho qu trnh tng trng ca t nm. Tuy nhin nh nng chiu trc tip ln bch phi lm tng nhit, t nm tit ra nc vng nh hng n kt qu v sau ca nm. Ti qu th to iu kin cho nm mc v cn trng pht trn. Khng b dt ma hoc nng chu. Khng chung v c snh hot gia nh, vt liu, nm kh,... Khng chung vi gin nm ang ti hay v ang thu hoch.- Thao tc tin hnh:Bch sau kh cy ging, c chuyn nh nhng t trn cc gn, ming t quay nm ngang (hnh 2.9). Khong cch gia cc ti cy t 2 - 3 cm. Gia cc gin lung c li i kim tra nm. Trong thi gian khng ti, khng di chuyn.Trong qu trnh si nm pht trin chng ti thng xuyn theo di v kim tra, nhng khng thy c du hiu no ti b nhim mc xanh, mc ,... Nh t chng ti cng xt tiuc dit cn trng, nn nh th c rc vi.Theo di qu trnh lan t nm n kh si nm mc c 1/2 - 1/3 bch nm, c s hnh thnh qu th ming nt bng, ta phi tin hnh ni nt bng c nt ch i 1/5 lng nt bng ban u cho nm mc qua c nt khng b kt. bch n khi t n y bch, 2 ngy sau mi bt u ti nc, nhit duy t l di 30 c m 95%.

Hnh 2.9: Hnh nh chp nh nm

- Ch :Thi gian ngn t n nhanh hn, cha hn c li cho nng sut m nhiu khi cn ngc liDi y (bng 2.3) l mt s nguyn nhn v cch khc phc khi nm c du hiu nhim bnh.Bng 2.3: Cc bc kim tra bch phi nui .Ngy(t lc cy ging)Hin tngKh nng b bnhCch x l

5-10 m hiC phn hng (mccam)Nhim mc Nhim mc cam(Neurospora)Hp - cy ging mi C lp, loi b ngun bnh

15Khng thy c t trng c bch.Mc xanhBch phi c mc en nh ruGing cht Nguyn liu b nhim trng hoc b ng c Nhim nm TrichodermaNhim nm nhy (exomycetes)Hp - cy ging mi Kim tra v x l li nguyn liu ri mi dngKim tra li mi trng xung quanh tri trng nm. Loi b cc bch nhimTri qu m, v sinh cha tt

15-20T mc c dng da beo (lm nhiu ch tr mt ca)T mc trng c gn nh r treT nhn vng t nc bch n dn xungDi nh mu camNhim mitcs (bnh trng)Nhim nm nhy (myxomyctes) Nhim tuyn trng (nematode)Nhim mt loi rui nhTch ring - xt thuc dit v bga khu vc bchTch ring nui v ti, trnh ly lan Tch ring, lu vic x l nn nay v khng bch trn t Tch ra - t hoc xt thuc dit cn trng

25-30T mu vng nht v thaMi trng qu kimKh hu qu nng, nh sng nhiuKim tra li lng vi khi pha ch nguyn liu Thng gi v che bt nh nng h nhit

Bch b dp, thm mu, chy nc.Bch qu hm v nngKhng nn bch chng cht ln nhau Khng trong hc t qu kn

30-40T mi y bchGing yuMt ca nn qu chtKim tra ging Khng nn nn cht qu

2.2.6. Giai on chm sc thu n qu th" Yu cu:Nh trng nm c chun b t c nhng yu cu sau: Chun b nh trng nm m bo sch s thng thong, nh sng (khng chiu nng). C nh sng khuych tn (mc c sch c) v chiu u t mi pha. nh sng rt quan trng i vi vic hnh thnh qu th nm v gip nm ln ln bnh thng. Kh nng gi m (khng b gi la) tt nhng khng kn lm ngp nm. Kn gi, thng thong, nh trng cn gi m nhng cng phi thng thong, vic h hp ca nm tt trnh nhim mc v cc ngun bnh khc. C mi chng ma dt ch ng trc mi iu kin thi tit. Nhit thch hp cho nm mc dao ng t 22 - 28 c. m khng kh t 80 - 90 % giai on t th m khng kh khng quan trng lm, nhng chuyn sang sinh sn th m khng kh rt quan trng. Nh gn ngun nc ti v c ch thot nc. Ngun nc s dng th nghim khng b nhim phn, nhim mn. Nu nc ti b phn hoc nhim mn th tai nm d b bin dng chuyn mu nh hng n nng sut nm trng. Quanh khu vc nui trng nm v trong nh trng c v sinh sch trc khi em vo trng, nu cng tc ny lm khng tt s lm gim nng sut v su bnh pht trin rt nhanh trong v quanh khu vc trng nm. Nh trng trang tri cng t b khi, bi v ngun nhim, nh nm kh, l kh, rc, bch h hng, khng gn mng, cng rnh, h phn,... nm d b nhim Trong nh c h thng gin gi xp nm ln tng din tch s dng.Mc ch:Gai on chm sc thu n qu th nm nhm cung cp thm ngun cht dinh dng cho nm t vic ti nm. Thao tc tin hnh:Bch y t c chuyn vo nh trng chm sc chun b thu hoch. Trong qu trnh chm sc, thu h Lnh Chi xp cc bch nm trn cc gin gi, k hoc treo dy trong nh chm sc trng. Tuy nhn y chng ti xp nm ngang trn gin d dng kim sot v theo di nm hn.Bch nm ngang (nh hnh 2.10): cc bch chng ln nhau thnh 4-5 lp ty, trn mt khung gm hai cy tm vong gc song song nhau.Ti phun sng nh vo ti nm mi ngy t 3 - 5 ln (ty theo iu kin thi tit). Tuyt i khng ti trc tip vo c bch nm. Ch chm sc nh trn c duy tr lin tc cho n khi vin trng trn vnh m qu th khng cn na kt thc qu trnh chm sc nm v bt u thu hi nm.Ch :Qu trnh ti n nm cn lu mt s' hin tng sau (bng 2.4):

Hnh 2.10: nh chp bch phi nm Lnh ch t thng ng

Hnh 2.11: nh chp bch phi nm Linh ch t nm ngang

GVHD: Thc S Nguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su

Trang 45SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 50 SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 51 SVTH: Ng Th Thanh VnBng 2.4: Mt s hin tng thng gp khi trng nm:STTHin tngNguyn nhnKhc phc

1T mc u nhng khng ra nmGing thoi hoNhit khng thch hp (qu cao hay qu thp)rpl a'Thiu mThiu thong khThay ging khcTheo di nhit , duy tr nhit thch hpGi m bng cch phun sng u n

2Qu th kt n nhng khng ln, cht nonNhiu tai nm cng xut hin v cnh tranh nhau. Dinh dng gim qua qu trnh thu hi nhiu lnCt bt, ch 1 tai nm pht trinB sung dinh dng hoc kt thc qu trnh thu hoch

3Cung nm di v nh, m nm khng pht trinNh trng nm b ngp(d co2)Thiu sngThng khCung cp nh sng cho nm pht trin

4Tai nm d dng (dng bng ci)Nhim nm mcNc ti b phn qu caom qu thp Nhit thay i t ngtKh trng li tri nm X l nc

2.2.7. Giai on thu hi nm

" Yu cu:Dng dao hoc ko sc ct chn nm st b mt ti, khng cha li tht nm.Dng cn dng c ct v st trng vt ct bch nm bch nm khng b bnh l c." Mc ch:Khi thu hi th qu trong ht t 1, tin hnh chm sc nh lc ban u tn dng thu t 2, 3. Vic thu hi khng ng th cc t thu sau cht lng v s lng nm s gim hoc khng c nm.Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su-- Thao tc tin hnh:Do thi gian thc hin kha lun v lm thc nghim tng i ngn nn ch dng li khu chm sc nm, cha c th thu hi nm.- Ch :Qu th nm sau khi thu hi c v sinh sch s, phi kh hoc sy nhit 40 - 45 c.

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su

Kha lun tt nghipGVHD: Thc S Nguyn Th Su m ca nm kh di 13%, t l khong 3kg nm ti c lkg nm kh.

Trang #SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 56 SVTH: Ng Th Thanh Vn

Trang 57 SVTH: Ng Th Thanh VnCHNG 3: KET qu tho lun3.1. Kt qu th nghim kho st tc lan ttf ca nm Linh chi trn mt ca cao suHin nay trn cc tnh min Nam nui trng nm Linh chi rt nhiu v hiu qu t c cng tng i cao. Nm Linh chi c ngi dn nui trng trn c cht mt ca l ph bin nht v mt s trng trn c cht khc nh: b ma, cy dng mai, cc loi cy g. C cht mt ca c s dng rng ri hn c, trong c cht mt ca c cht dinh dng cao ph hp cho nm Linh chi pht trin.V thng s dng cc c cht lm ging cy v dng ging l ging ht, ging thn khoai m.Trong nui trng nm Linh chi th dng ging ht la chim u th nht. Trong ti ny ti th nghim ngun c cht mt ca cao su, ging cy trn ht la v trn thn khoai m. Nhng ngun nguyn liu ny ph bin v r tin Vit Nam, c p dng vo nui trng th nghim cho phn nghin cu ca ti.Tham kho cc ti nghin cu ca nhng ngi i trc v qua qu trnh tm hiu chng ti lm th nghim nghin cu, phi trn c cht trng Linh chi theo cng thc vi t l: Mt ca cao su + Cm go 1% + MgS04 3 %0 + Vi 1% (bng 3.1 v bng 3.2) l kt qu nui trng thu c.Bng 3.1: Kt qu (th nghim 1) kho st tc lan ttf ca nm Linh ch trn c cht mt ca (ging nm trn ht)STTThi gian ttf lan y bch (ngy) (loi bch 19 X 36 cm)Kch thc t (mm)

1Ngy th 10

2Ngy th 720

3Ngy th 1047

4Ngy th 1377

5Ngy th 17112

6Ngy th 22145

7Ngy th 25179

8Ngy th 29200

Hnh 3.1: Biu tc lan ttf ca nm Linh chi trn ctf cht mt ca (ging nm trn ht)

Bng 3.2: Kt qu (th nghim 2) kho st tc lan ttf ca nm Linh chi trn ctf cht mt ca (ging nm trn thn khoai m)STTThi gian ttf lan y bch (ngy) (loi bch 19 X 36 cm)Kch thc t (mm)

1Ngy th 10

2Ngy th 712

3Ngy th 1025

4Ngy th 1543

5Ngy th 2285

6Ngy th 28125

7Ngy th 33164

8Ngy th 35200

Hnh 3.2: Biu tc lan ttf ca nm Linh chi trn ctf cht mt ca (trn thn khoai m)

Thi gianKho st trn hai th nghim ny th khng c bch no b nhim hay khng mc t trong sut qu trnh t lan y bch ca th nghim. Nh trn c s l thuyt cho bit thi gian ko di trong khong t 20 - 40 ngy (tu th tch bch, ngun ging v ngun mt ca). bi th nghim ny chng ti s dng mi trng v iu kin nui trng nh nhau.Trn mt ngun c cht v iu kin nui trng nh nhau ch khc ch ging ly t hai ngun khc nhau, cho ra hai kt qu khc nhau gia hai ging cy.Da trn s thu nhn kt qu ca th nghim trn cho thy tc lan t y bch th nghim th nht thi gian ko di 29 ngy. Tc lan t y bch th nghim th hai thi gian ko di ln n 35 ngy.3.2. So snh tc lan ttf ca nm Linh chi ging trn ht la v ging trn thn khoai m.Hnh 3.3: Biu so snh tc lan ttf gia hai ging nmth nghim 1 th nghim 2

Thi gianQua qu trnh kho st tc lan t ca hai ging nm nui trng trn nguncC cht v iu kin nui trng nh nhau. Chng ti thu nhn c nhng kt qu nh sau:Cc bng v hnh cho thy tc lan t ca hai ging nm ny u pht trin tt, chm giai on u ca tin trinh lan t, sau tc lan t nhanh hn. Qua th nghim trn kt qu cho thy tc lan t ca ging nm trn ht lan t mnh v nhanh hn tc lan ca ging nm trn thn khoai m. iu ny c trnh by t cc th tc lan t ca nm Linh chi.=> Kt lun: Nn dng ging cp 3 l ging trn ht l tt hn ht.Chng 4. KT LUN V KIEN NGH4.1. Kt lun:Sau khi tin hnh th nghim kho st tc lan t ca nm Linh chi ging nm trn ht la v ging trn thn khoai m, so snh gia hai ging nm trn ht la v ging trn thn khoai m rt ra mt s kt lun sau: Thi gian nm th nghim th nht thi gian ko di 29 ngy t lan y bch. Thi gian nm th nghim th hai thi gian ko di ln n 35 ngy t lan nay bch. So snh tc lan t gia hai th nghim ging nm trn ht biu hin c tc lan t mnh v nhanh hn tc lan ca ging nm trn thn khoai m. Thc hin quy trinh k thut ch yu thao tc bng tay chnh xc cha ctt. C th s dng ging nm trn ht a vo trong sn xut chnh tt hn trn thn khoai m. Vic s dng loi ging nm trn ht c y dinh dng, hiu qu cht lng cao, ph hp cho cho nm pht trin. Ngun ging nm trn thn khoai m th nghim trn c nguy c b thoi ha. C hng nghin cu mi cho loi ging trn thn khoai m p dng vo nui trng vi loi nm khc thch hp hn. Vic p dng k thut nui trng nm Linh chi ny vn m bo c cht lng nm thu c, gim chi ph u t k thut. Vic nui trng nm Linh chi cng gp phn pht trin kinh t do li nhun t vic trng nm rt cao. Gp phn pht trin t nc, n nh kinh t ca ngi trng nm, gip x l mt phn no cht thi nng nghip bo v mi trng sng v em li li nhun cho c nhn ngi trng nm.4.2. Kin ngh:Do thi gian thc hin kha lun v lm thc nghim tng i ngn nn cc th nghim khng th lp li nhiu ln c kt qu tt nht, cha pht huy c ht u im ca th nghim.Qua th nghim cho thy thao tc thc hin cn s dng nhiu lao ng bng tay nu p dng vo sn xut qui m ln th tnh hiu qu khng cao.C nhng nghin cu v ng dng thc t mi vi m hnh thit b hin i hn k thut nui trng c nng cao hn.Cn phi c nhiu nghin cu k thut trng hn v trn nhiu loi c cht khc, nghin cu k thut c th rt ngn c thi gian t m vn cho hiu quA.A.tt.u t vn, cng sc vo cc nghin cu mi thm nhm mang li hiu qu cao hn na cho ngh trng nm Linh chi.Tng thm thi gian thc hin lm tiu lun tt ngip tng thm cht lng v tin cy ca kt qu t c.