D E SCHOLA RUARASI THEOLOGICA A NTIOCH EN A 2 , S I ,C C I . I T E R T I I E T O U A R T I

AB ALEXANDRINA D IV E R S A

D ISQ U ISIT IO H IST O RIC A

QL'AM

EX SPECIALI SACRAE REGIAE MAJESTATIS GRATIA

Ï.T

V E N IA M A X . VEN . FA C U L T . T H E O L . U P S A L .

P . P .

Mag. A N TO N IU S NICOLAUS SUNDBERGS. Theologiae C andidatus, Praenotionum Theologicarum Docens

KT

JOHANNES W ILHELM US RHODINStip. Æ rar. Tubi. Med.

Goihoburgeuses

IN AUDITORIO ECCLESIASTICO DIE XVII NOVEMBRIS MDCCCXLVU

H. P. M. S.

P. II.

U P S A LI A E

Excudebant R egiae Academiae Typographi.

Tim

PETRO E H Å N U E L I RHEDINS. S. THEOLOGIÆ DOCTORI, PR.EPOSITO

TERRITORII ATQUF. PA STO R I,

C H TOT TANTAQUE BENEFICIA DEBEO.

(/rutissimo animo dicatum volui

vis vocabi l ium ofxoovaiot v i x pat i en tem, serium atque

or thodoxum Arianismi adversarium aest imant , quod qui

dem e x consensu ejus cum decretis eonc. Nicaen i et

Constantinopoli tani confirmatur. Post varios casus , jam

episcopatu motus , quo tempore tristi Tarsi c on don ab atu r ,

j am iterum iterumque in pristinam dignitatem rest i tutus ,

Hieroso lymis quiete (a. 3 8 < » ) mortuus est. In hi

storia igitur vitae ejus de commercio quodam cum

Antiochen is nulla fit mentio. Certe quidem scripta, quae

exstant 1) , ab Ant iocheni s non discrepant; cum autem

placita dogmatica doctorum As iae Oriental is saepe inter

se fere similia s int , e x eorum indole difficile est indaga

re causam suf f ic i entem, cur ad scholam nostram poti ss i

me Cyril lus referatur. Consensum v e ro , qui est inter

eum atque An t iochen os , in The o lo g i a horum e x p o n e n d a ,

non omnino omittemus.

Neque E p h r a e m u s a veteribus inter Ant iochenos

usquam citatur. In alia urbe Mesopotamiae nomen ejus

clarissimum e x s t a t 2) . Edessae en im , ubi diutius moratus

e s s e v idetur , scholam instituit , in qua feliciter Sacris

Literis Patrurnque in eas commentari i s opera dabatur.

Al i i ig i tur , qui scholam Edessenam tractare v e l in t , in

clytum phtophetam Syrorum describant. Verum quidem

e s t , inter scholam Edessenam atque Ant iochenam, sicut

inter omnes , quae in Aramaea f lorebant, magnam fuisse

affinitatem et o mn es in eo c on sen s i s s e , quod Origeni sese

opponerent , mag i s ntinusve l i teralem Scripturae sensum

co lente s 3). Propter vero simil i tudinem scholarum dissi

militudinis non obliviscamur. Interpretes enim Mesopota-

1) Epist. ad Coustantium im p., Cathecheses X V III ad com peten

tes, Calech. injstagog. V. — v. Fabr. Bibi. G r. Vol. V III. p. 4 3 g .

2) v. Asseinaiii Bibi. Or. T . I . pp. 2 6 , 45 , 5 4 ; T . III. P. I.

p. 6 1 .

Diximus Eiisebimn Emes. Edessae institutum fuisse, quod de

Lucinuo quoque valet. — V. Leiigerke de Epbr. 5yr. arte kerin. p. 8 7 .

2 (i

miae in eo a vic inis Syris diversi fuerunt , quo d , vulgari eccles iae interpretationi al l egoricae magis addict i , me diani viam tenere conati sunt inter a l l egor i s ta s , qui proprie sic dicuntur, et Syros sensui literali n imi s , ut videbatur, adhaerentes . Quorsum eo tempore incl inaret tale studium Eph rae mo , orthodoxam ecc l es iae fidem anx ia fere pietate fovent i , non difficile est intellectu. Ingeni i acumine cel. L en ger ke (o. c.) etiam in lucem protul it , quantum abhorreat methodus Ephraemi ah interpretandi genere Antiochenorum aequa l ium, et ambiguitatem sentent iae Er- n e s t i a n a e 1) , Ephraemum ab Origeniano vit io intactum fuisse et propiorem Diodori aut T he od or i rat i on i , vel sal tem Chrysostomi s imil iumque moderationi ( v i de in fra) , merito vi tuperavit , quippe cum methodus Ephraemi et quidem ah illa posteriorum Antiochenorum, alias af f in ium, quodam modo discrepet '). Quae cum ita s in t , Ephrae- mus scholae nostrae non adnumerandus e sse videtur

Inter An t io ch en os imprimis ins ignis habetur D i o- d o r u s , discipulus F l a \ i a n i , (an. 3 7 8 — cire. i f 94 )episcopus T a r s e n s i s. De illo observat lYlünterus * ) , non constare , utrum scholae praefuerit apud eccl es iam A n t iochenam co nd i taae , an monasticae. Quam rem si ex veteribus scriptoribus percontatus fuer i s , nihil eis acceptum deb eb i s , nisi quod Diodorus t em p o r e , quo Chrysos tomus et Theodorus Mopsues tenus institutione ejus et alius cu jusdam archimandritae C a r t e r i i uterentur, monasterio praefuerit 4). Utcumque erit , ut presbyter Ant ioch iae , t e s te Hieronymo '), max ime claruit. Commentar ios , ad indo-

1 ) E m . opuic. Theol. p. 5 i i .2) vide Lengerke o. c. p. i q o $q,

3 ) de schola Aut. p 8 .

4) Sociat. VI. 3 ; Sozom . V III. a.

5) de vir. illustr. c. 1 1 (j,; conf amplissimum encomium C hrysoslo- m i (opp . T . III . p. 7 4 7 sq. ed. Muutfaucou).

len» Eusebi i Emesen i , in totum Vetus Testamentum scripsisse dicitur. Praeterea multos libros composuit contra

Eun omi ano s , As tro logos , Manichaeos , Judaeos atque

haere t i cos , quorum librorum tamen plurimos combusserunt Ariani , quia D iodorus , Melet io e x s u l e , episcopatu A n

t i ocheno fungens, ins idiosis eorum astutiis acerrime

adv ers ab at ur 1). Sunt quidem, qui dicunt , nostrum tempore s u o , propter inopiam ingenii e t sermonis e l e

gant iae , non magna auctoritate fuisse. Quae tamen opinio neque Photio probatur, sic de oratione Diodori verba

facienti (cod. 2 2 3 ) : i t m de t t \v yorlaiv xuôuqqç th xai £u-

xçivrjç, zoïç de £i’x9vfir]uu

de Nes tor io discipulo eccles ia anathema denuntiavit , et quinto demunt conci l io oecumen ico ipse Theodorus e o dem judicio damnatus e s t . postquam Cyrillus Alexandri nus jam sua ae ta t e , ut i s , verus nempe haeresis Xes lor ia- nae auctor , condemnaretur , frustra f l agi taverat1) Cui tamen judicio patres eccl es iae omnium consensu ntint- quam adstipulati sunt. De Theodoro contra, ut observat Ange lus Majus 2), tamdiu veteres sibi controversi et repugnantes v identur, quamdiu recentiores T h eo lo g i de J a n s e n i o , cujus utriusque fata mire congruunt. Apud Syros , praecipue N es tor i anos , nost er , per exce l lent iam c o m m e n t a t o r , i n t e r p r e s , appel l atus , summa venerat ione semper honoratus fuit. In ecc l esia eorum l i lhurgia Theodoriana est celeberrima. Sed cetera etiam ecc l es ia memoriae e jus debitam just i tiam reddidit. Fu erunt , qui scripta 3) ejus e x eg e t i ca , — olim in majorent partem Veter is et i \ o v i Testament i commentar io s , quorum hodie au tem, except i s ill is in X I I prophetas m in or es , ab Ange lo Majo nuper editis 4), non nisi partes quaedam supersunt — tanti aest imarent , ut inter veteres interpretes illi primum locum tribuerent. Quid dicam de libris dogmati c i s , quorum ex igua quoque pars tantummodo est servata? Ut ex catalogis videre l i cet , plurimas quaest iones tractarunt: de spiritu sanc io, de peccato orig inal i , de assumente et a s s u m t o . d e incarnatione, de miraculis Christ i , de fide, de perfect ione operum, de sacramentis . Multa praeterea scripta po le • mica edidit , in omnibus x m u Tiûrrtjç q.uhiyyOç « ipmxî jç açiozevouç 5). Tanta fuit Theodor i Iibrorutn co p ia , ut

Q Ma nsi sacror, conc collectio T , V. p . X 1 8 2 .

2) Scriptor, veter, uova collectio e cotld. Vatic. T . 1. praef. p. 1 8 .

5) Calai, script. Tlieod. vide in Assem. BiLil. O r. T . III. | , p3 o et Ang. Maj. o. c. T . i. praef. p. 2 t.

in o. c. T . 1. el VI. 5) Theodorei. H. E. V. 3»j.

quidum veiba Facundi Hermianensis *) male int e l l igen tes ,

numerum eorum decem mill ia fuisse crediderint. Qi iodsi

quaesieris , cur omnes fere interierint, causam veris imi lem

invenies in legibus imperatorum Theodos i i et Va len t in ian i ,

e x quibus — teste Pelagio II papa in sua ad Eliani

schismaticum Aqui leiensem postrema epistola — proscri

pti ignique addicti fuerunt ).

Cum Theodoro frater minor natu P o J y c h r o n i t i s ,

episcopus Apameens i s , in re herinenevtica consent i t J).

Condiscipulus Theodori fuit J o h a n n e s C h r y s o s -

t o tu ti s ; principes discipuli 1 h e o d o r e t u s et .N e -

s t o i i u s.

J o h a n n c s 1) , presbyter Antiochiae ( 3 8 6 — 3 9 8 ) , tum

episcopus Constantinopol i tanus, post varia fata e x s u l

tandem (a. 4 0 7 ) mortuus est. Qua vi ingen i i , qua animi

firmitate in ecclesia claruerit magnus i l le antiquitatis

Christianae conc iona tor , a posteris propter eloquent iam

C h r y s o s t o m us nominatus , alii uberius exposuerunt .

Meum es t , imaginem e jus , ut doctoris scholae Ant ioc he

n a e , leviter adumbrare. Cui vero imagini cel . Neander

extrema quasi l ineamenta adtulit, indolem Chrysostomi

ita describens: l ogi cam et grammaticam Antiochenorum

Scripturam Sacram interpretandi ra t i onem, artem Libani i

rhetoricam et amabilem pietatem Christ ianam Anthusae

matris in eo con junctas fu i s se1'). Eadem igitur sagac i

tate intel lectus, ac pietate cordis imbutus, et al legorias

Origèninnas et n imi s , ut videbatur, historicam inter-

i) De tribus capit. L. VIII. i .

a) vide Mansi cone. collect. T . IX. p. 44 6 .

3) vide comment, in Danielem apud Ang. Maj. o c. T. I.

4) De illo vide Sozoin II. E. V III. i . et sq. capp., Theodoret.

II. E ultima lib. V:i capp., Ilieron. de vir. illustr. c. I iq .

4) Ncaud. Gesch. d. Chr. Ilei. u. Kirche II. 3. p. l 4 4 o .

pretationem Theodor ianam effuger» conabatur. Quo facium es t , ut s imul cum Theodoreto amico inter utranique viam mediam ingredere tur, qua vero , cum certis limitibus definita non e s s e t , fluctuarent et errarent, e casuque ma g i s , quam e certa ratione necessario penderent1). Qui in re hermenevt ica elucet Ant iocheni smus mitigatus, ut ita d i cam, eodem alia capita Theo log i ca apud Chry- sostomum non ca ren t2).

Ant iocheni viam, quam d ix imus mediam, semel ingress i , ad eam partem, quae vulgari ecclesiae favore max im e probata erat, magis magisque inclinant. Quod ut statim fieret, contul it grave illud certamen Theo lo gicum inter principia A lexandrina et Antiochena, in quo Alexandrini al iquamdiu victricia arma tulerunt. Praeterea historico-grammatica Scripturae inierpretatio mali nominis facta erat , utpote quae a Judaeis et haereticis in ipsorum commodum contra fidem ecclesiae adhiberetur. Quid mirum igitur, Ant iochenos , orthodoxiam curantes, interpretationem il lam deserere coepi sse? Simul cum jXestorianismo demum anathema impositum est toti discipl inae Ant iochenae, cujus fautores, e x ecclesia et r e - pnblica eject i , apud ex teros pacem in patria denegatam petere coacti sunt. In schola Edessena Persarum breve 3) impetraverunt patrocinium Theo logi cum, quod domi, omni l ibertate docendi ibi profligata, invenire non poterant. Ideoque, ut in litibus Arianis schola Lucianea, sic in l i tibus jVestorianis et, quae eas subsecutae sunt, Evlychi - anis memoria novae scholae Ant iochenae interiit. Post eam aetem doctores Ant iocheni , non solgm vitia scholae

1) verba Ernest, in opusc. Theol. pp. 5 o 5 et 5 1 5 .2) Calai, script. ChrySost. virie in Asser». Bibi. Or III. I. p.

a 4 , Fabric. Bibi. G r. V III. p. 4 5 4. Bonum conspectum vide iu ('ave. o. c. T . I. p. 3 o o .

3) Schola haec Edessena, u t haeresi Nestorii contam inata, ab orthodoxis, Zenone im pera to re , an. 4 8 g sublata est.

solutae evitantes, sed ptiam al» integriori e jusdem exegpsi

deflectentes, ad al legoricam demum Origen is discipl inam

lapsi ess e videntur ‘). Sed quocumque modo fata vol

vuntur, veritas non exst inguitur. Interitu suo schola

Antiochena vitia ablui t , per secula vero novas induta for

mas, ut sana Libros Sacros expl i candi ratio contra vagam

quandam al l egoricam, ut The o lo g i a auctoritate sola Scri

pturae Sacrae fundata contra arbitrariam phi losophiam ec

cles iast icam, iterum iterumque emersit . Alque ita emendata

indolem prae se tulit, qua in ipso protestantismo tandem

rediviva facta est.

II. De interna historia s. de Theoloijia scholae

Antiochenae.

1) C ritica et Hermeneviica.

Mos erat in eccl es ia primaeva, auctoritatem ver-

sionis Ve ter i s Testament i Alexandrinae, quam septuaginta

vocant, omnimo sequi. Sic, ut credebant, exemplum aposto lo

rum pie servari debebat. At non solum pietas, sed et iam

ignorantia l inguae Hebrai cae morem saepe constituit.

Postquam huc access i t , quod Christiani, antea gent i les ,

inimica quadam suspi cione Judaeos Scripturae corruptores

putabant, factum est , ut neque textus originarius in

spiceretur vel receptus critice tractaretur, neque inter

libros canonicos et apocryphos recte distingueretur. Ubi

vero Meli to Sardeftsis , it inere in Palaest inam facto,

in l ibras Vet . Tes tament i magno cum studio inqui sivi t2), tum Or igenes secundum traditionem Judaicam canonem

suum instituit 3) , omnes dociores ecc l es iae Oriental is

l ) conf. Miinteri o. c. pp. g , | 6 .

2 ) vide Euseb. H. E. IV. 2 6 . 3) Euseb. H. E . VI. 2 5.

sensim dist inguere coeperunt inter l ibros canonicos et apocryphos. Seeu lo igitur quarto illi so l i vere inspirati vulgo exis t imabantur, hi autem, quamvi s dubia inspiratione, digni , qui in concionibus ad populum informandum publice legerentur.

Nui» Antiocheni , qui consuetudine Judaeorum imprimis utebantur, quid mnjoris momenti in Cod ice Sacro critice tractando praestiterint, jure quaeritur. Hieronymus (de vir. il lust. 77 ) narrat, Lucianum tantum in Scripturarum studio laborasse , ” ut usque nunc quaedam exemplar ia scripturarum Lucianea n u n c u p e n t u r q u o r u m magna auctoritas in eccl es ia a Constantinopol i ad Antiochiam ali is locis describitur *). Constat , opus Lucianeum fuisse versionem Alexandr inam, comparat ione inter illam atque textum Hebraeum ) facta, emendatam, de cujus vero textus emendat i indole plenior notitia deest. Quod ad ceteros scholae nostrae viros max ime ins ignes attinet, e x scriptis eorum, quae supersunt, perspicue elucet, eos non nisi septuaginta al iasque versiones Graecas adhibuisse, et ne ipsum quidem doct iss imum sagaci ss imuni- que virum, Theodorum Mopsuestenutn, l inguae Hebrai cae imperitum °), t ex tum originalem esse setmtum. C o n jectura est apud E r n e s t i u m 4), quam R o s e n n i ü l - l e r u s 5) quoque probat , inter crimina, quorum Theodorus

1) Hieron. adv. Rufiu. 1 II. et epist, 1 0 6 ad Sunniam et F re - lelam, ubi recensio L u c ian ., sicut textus Hexaplaris O rigen ., v u l g a t a dicitur.

2J Ilavernick (h ist.-krit. E in l. in d. Alt. Test. I T h . 2 Ablheil. p. 5 6 ) putat, Lucianuin verisimiliter alias versiones quam Hebr. non consuluisse.

3 ) Theodorus ipse dicit (comment, in Amos. V. 2 7 ), se tie vocabulis Hebraicis ex aliena auctoritate judicare.

vide Ern. narrat, erit, de interpr. prophet Messiao. iu eccl- Christ. — opusc. Theol. p. 5 o 4 . conf. p. 5 i 3 . sq.

3) Historia interpretat, libr. sacr. in eccl. Christ, P. III. p i b ' ] .

I

3 3

accusaretur, id fuisse, quod secundum textum Hebrai cum interpretatus esset , ex Hebraei sermonis natura et contra versionein Graecam Latinamque, quae e Graeca facta esset. Quamvi s enim vel omnino non calleret l iteras H e braicas, ve l admodum tenuiter, nec ad grammaticorum ctxQißeiav et copiam, opere tamen Biblico Origeniano, im- primisque vers ionibus Aquilae et Symmachi, usus e sse dicitur, quae nimirum inter se junctae atque ita institutae essent , ut ad verum textus orig. sensum inte l l igen- dum L e x i c i ratione haberi possent Ea vero conjectura, si commentar ios Theodori in prophetas minores perlegere velis , sibi non constat . E x bis enim utique apparet , nostrum versionein Alexandrinam sequi, criticam qnan- dam disquisi t ionem neque de textu Hebraico curantem, neque de hexaplari aut aliis versionibus, quin imtno, quamquam h om o Syrus, ne de ipsa quidem versione Syriaca« Si inter varias versiones sit dissensio, septuaginta illi s emper plurimum valet propter majorera, inquit, doctrinam atque sapientiam veterum, et propter auctoritatem apostolorum, qui versionein eam neophytis Christ ianis commendaverint *). Chrysostomus, ut ipse confi tetur (homil . IV . in cap. I. Genes.) , l ingnae Hebraicae ignarus , t extu originali in hexaplari Origenis , literis Graecis scripto, u sus esse videtur, et praeterea vers iones Graecas Aquilae, Symmach i et Theodotionis di l igenter consului sse 2).

Ant iocheni canonein Vet. Testamenti Judaeorum receperunt , bibl ia apocrypha lit àntyirwrrteâftera considerantes . In catalogis scriptorum de apocryphis nulla mentio f i t; si autem e x h i s , quod equidem nescio, locus qui-

! ) Vide Comment, in Hahae. II. 2 , Zephan. I. 6 e t III, 2 in Ange!. Maji script, vet. nova collect. T. VI. Vulgaris illa opinio de inspiratione versionis LXX. non a Theodoro usquam enuntiatur.

3) v. R oseu iuu lle r. o. c. III p. a6

dam adhibitus fuerit in institutione populari aut in hae* reticis refutandis, ea incuria ejus temporis doctori lnis est communis . Theodorus l ibros quosdam canon icos in dubium vocasse dicitur. S ic in libro J o b i contendit quidem inesse veram historiam, ” max imam et claram, quae in ore omnium simil iter ferebatur”, quae vero a scriptore quodam, scientia paganica erudito l ibenterque de erudit ione sua gloriante, ad tragoediarum genti l ium tuorem variis fictionibus, et D e o et viro pio a lque justo indignis , sit corrupta. C a n t i c u m c a n t i c o r u m , ut pote carmen nuptiale, l ibidinosum amorem spirans et nullam, quod vulgo credebant, cont inens prophetiam, sed eodem modo composi tum, quo ’’de amore postea convivium conscripserit Plato'’, omnino rejecerit 1). Libros quoque chronicorum et Esrae e codice sacro removi sse — si Leontio Byzant ino, a partium studio vix al ieno, fidem habueris — et inscriptiones hymnorum, psalmorum et canticorum spurias putavisse f e r tur2).

Constat , omnes N o v i T e s t a m e n t i l ibros, jam seculo tertio per totam ecclesiam vulgatos, seculo quarto ita fuisse receptos, ut ne distinctio quidem i l la Eusebiana inter ouohjyovuevcc et u ii iX tydueru aliquid valuisse videatur. Hieronymus (in praef. in IV Evang. ad Damasum) loquitur de textu quodam critica Luciani opera recognito, dr cujus tamen indole nihi l pro certo affirmari potest. Docto- res Ant iochenos authentiam libri cujusdam, praeter apo- calypsim, quae a Chrysostomo et Theodoreto numquam citatur, de cujus autheni ia dubitat etiam Cyri l lus Hi - e r o s . , dubiam h ab u i s se , nul la monumenta indicant.

i ) vide Acta conc. V. Constant, collât. IV in Mansi o. c. T . IX p. 2 24 sq. Senlenlia Theod. de cantico caoiicorum auctoritate Ju daeorum nititur, curn illud, quam quam in canone receptum , non pu blice um quam legeretur.

vide Leont. Byz. contra Nestorianos et Evtychianos lib. III . in Bibliotb. Patrum . Parisii* i 6 + 4 T . IV. p. I 0 0 6 .

Th eodorus so l us , ’ c u i , ait Leont ius B y z . , non satis fuit hel ium contra veterem scripturam suscipere, sed quem oportuit etiam contra novam pugnare’’, epistolam Jacobi et ”al ias deinceps al iorum cathol icas”, nescio oh quam c a u s a m 1) abrogavit Contendit denique cel. Münierus (de sch. Antioch, p. 12), Euseb ium Emese- num evangel i a apocrypha non sprevisse, sed Nicodemi i l lo ce l eberr imo usum fuisse. Cum autem ea opinio homil i is istis Eusebiani s nitatur, quas critica sagacitate est pr ob a tu m2), non nostri esse , sed al ius cujus- dam Euseb i i A lexandr in i , j am omni vi caret.

Sed ad a r t e m h e r m e n e v t i c a n i , qua indoles s cholae nostrae ab A lexandr ina diversa max imo elucet, nos conferamus. Priori parte disquisit ionis nostrae observavimus , j a m scholam Lucianeam, ab al legori i s Alexandrinorum veterumque patrum Ant iochenorum alienam, sensui Scripturae l i teral i magis favisse et ipsas lites Arianas studium illud non dubie promot isse. Eodem quoque ingenio fuisse viros extra ordinem Atianorum positos, testatur exempl um Eusfathii , acerrimi scholae Origenianae adversari i . Cum vero plurima e x prima s cholae aetate scriptorum monumenta interierint, et praeterea schola Ant iochena a medio fere seculo quarto in re hermenevt ica propriam suam \ i m atque Inudem asse- cnta s i t , i ngenium scholae ea ratione optime describitur, s i , quae fuerint principia Eusebi i Emegeni ejusque assectatorum max im e insignium in Scripturam Sacram interpretando, expon amus .

I)e hermenevt ica E u s e b i i E m e s e n i parcissime i l lustrat H ieronymus (de vir. i l lustr. c. 9 1 ) , i l lum inter-

>) Sententia L eo n t., Theodorum epistolam Jacobi abrogasse, quia in ea laudetur patientia Jobi, »ix fidem meretur. De his iu act. cou«. Const. II. nihil narratur.

2) Thilo, (o. e.)

pretem ”historiam magis es s e secutum’’. Tac e t qnidem omnino de commentari i s in Vet- Testamentum ab eo composit is , nisi inter ”enumerabi les l ibros” , qui di cuntur, tales posi tos velis. E s i lentio autem narrantisad negandam rem non valet consequentia. Inde igi tur, quod D iodorus T a rs e n sis Eusebium Emes, tamquam magistrum et exemplar habuerit , recte ac merito concludit E r n es l i u s1), nostrum ea modo vaticinia ad Christum retul i ss e , iis so l is usum e sse in disputando, in quibus de Eo et uno sermo esset adeoque totum genus a l l egori cum, quod historiam ad res int el l ig ibi les trahit , in dicendo scribendoque repudiasse. E xcerpta , quae e x catenis patrum desumsit cel. A u g u s t i u s 2) , indicant , Eusebium psalmum C I X , ut vere prophet i cum, 6 ÎÇ 71 QC)0 IxITl OV TOI) XÿlGlOV, X« 71 Ù.xfl] TlE(Jl.t)[OrTUuviov i retul isse; cujus vero ps. mala omina de Juda proditore atque mal i t ioso populo Judaico intel lexit . S ic ps. quoque C X vaticinium de Christo continere credidit.

Ves t i g ia Eusebi i pressit D i o d o r u s T a r s e n s i s , ”simplicem dumtaxat atque obviam scripturarum sensum inqu irens , rùç & e a ) ( ) i u ç a u iù v fXTQtnôfJisvoç” 3). I l aec ce verba Socrati s et Sozomen i — ut contendit Ernest ius (o. c. p. 5 0 0 ) , quem sequitur Miinterus (o. c. p. 12) — non ad interpretationes mysticas s ive typicas pert inen t , sed ad i l lam Origenianam ac Phi lonis Judaei imitatricem, res historicas in moral es convertentem. Diodoro igi tur m y - st icam quandam Scripturae interpretationem tribuentes , auctoritate Costnae Ind icoplevstae , rationis Diodori a e m u l i , statuunt, eum alios quidem locos at non valde multos eîç T o v ypnrxor fxovov x m uvQiaiç xu tu çtjtov et xu&' Im o - çiav t raduxi s se , al ios vero , quibus sensus quidam ty p i cus a Spiritu Sancio jam spectatus inc s se t , [avoiixwç t an -

l ) Opusc. Theol. p. 4 g 8 .

i ) Euseb. Emes, opusc., quae supersunt., p. 4 5 sq. Speciin. NoviTest, explicat, v. p. 5 % sq.

5) Sociat. II. E . V I. 3} conf. Sozom. V III. a .

tum ad Christum retul isse. Si ita se res habeat , duo

genera vaticiniorum constituerit Diodorus, alterum pro

prium, alterum vero improprium, typicum sive myst icum,

quod quidem , ait Ernes t iu s , a discipulisejus adeo non fuit

dubitatum, ut in eo usurpando etiam modum excess i ss e

viderentur. — A rgumenta , quibus nititur sententia Er-

nest iana, duce cel. L en ge rk eo *), jam perscrutemur. Cum

nulla Diodori scripta Gr a ec a , nisi ex igua quaedam frag

menta ex s t en t , jure quodam concludit Ernestius e x inter

pretandi ratione Cosmae discipuli ad eam, quae fuerit

magi str i ; sed mirum es t , locum citatum J) ab il lo ejus

plac i to , de quo supra d ix i mu s , multum ut videtur, di

screpare. Cosmas en im, exposi t i s quatuor i l l is psa lmi s3),

quos putat de Christo vere et unice vaticinari et de di

vina quidem et humana e jus natura, pergit his: Ouiwg

ovv fiuxuyiog J u v tâ t o l ç de rovrovg tyuXfiOvg elg rov d to n o-

T7JV X qioror, xtn ^uoiov t i n t v ou yuQ txoivonoiei t u rov de-

a 7roiou X y io io û fiera ru>v dovXwv uXX' i d i u rot. r o v d s -

c t i o i o t), u) ç d eo n o r o v t ç e i n e v , n u i r à r ù> v d ov -

X m v , ojç d o v l v v . Nutn haecce verba opinioni illi f avent ,

dicta quaedam typice vel mys t i ce , sed vere tamen et e x

consi l io Spiri tus Sancti ad Christum esse referenda? N o n

ne potius rationem eorum vituperant, qui prophetica hi-

storicis commixta esse vel int? Hoc quoque eo probatur,

quod C o sm a s , laudans morem apostolorum, quippe qui

s ingu los locos e x iis psalmis depromtos, qui ad Christum

vere non pert ineant , tamen ad eum transtulerint , addit ,

i l lud non e s se fac tum, quia apostol is persuasum fuerit ,

s ingula i l la dicta consi l i o Spiritus Sancti Christum spe

ctare, sed tantummodo propter rerum et verborum s imi l i

tudinem quandam atque congruentiam, per ut i lem quan-

r ) L . de Ephraem i Syri arte hertn. p. 72 sq,

2) Cosrn. Indicopl. in Christ, topograpliia lib. V. iu Monlefalc.

collect, nova Pair. et. scr. G r. T . II. p. 2 2 7 .

*>) P». 2 , 8 , 44 , log .

dam a c c o ni o d a t i o n e in in inst itutione populari ad eum e s se relata. Si igitur cum Ernest io e x Cosina Indicopl. ad Diodori rationem concludere ve l i s , veris imi l l imum esse videtur, eum duplicem Scripturae sensum a Spiritu Sancto vel scriptore spectatum non s ta tu i s s e , quamquam s i ne dubio cum Theod oro Mopsues t eno putavi t , sicut in synagoga vetere rebusque populi Judaici oeconomiam Christ ianam praeparaverit D e u s , sic Scripturam Sacram, quae omnia ad synagogam spectantia atque historiam populi hujus comprehenderet , indicia quaedam s ive typos Christi etiam continere , a s c r i p t o r i b u s n o n p e r c e p t a , n o b i s v e r o p e r e v e n t u m c o n s p i c u a . — Quod si denique quaeri tur , quid ini el l igendum sit sub t i tulo, quo , teste Suida , inscriptus fuerit l iber quidam Diodori : Tij dtaqpoptt ôeoiQiaç ttui ulXijyooiug , in rem ambiguam, quae variis conjecturis januam recludi t , incidimus. N i hil hac in re certum esse videtur, nisi D iodorum methodum Origen ianam, qua I itérai is Scripturae sensus mysticis interpretationibus detorqueretur, redarguere vo luisse. Quaenam vero sit distinctio inter theoriam atque al l egoriam, v ix dijudicari po te s t , i l la enim vocabula ab antiquis scriptoribus promiscue adhibentur. Ernes t iu s , quocum fecit Miinterus , rem expl i cavi t docendo, D iodorum al legoriam in iis posu i s s e , in quibus per figuram aliquam de consi l io Spiritus Sancti exprimerentur res Christ i , theoriam ve ro , in quibus res sens ibi l es per ingenium atque artem in invisibi l ia converterentur, et i l lam approbavis se , hanc vero respui sse . Cum autem s e x c e n tis fere exempl i s i l lus tretur1), patres voce &smQia usos esse ea ipsa signif icatione , quam al l egoriae tribuit Er- nes t ius , haud scio an conjecturae Le nge rk e i a s sent iamur, qui susp icatur , argumentum operis Diodoriani in eo p o situm fu i s s e , ut o s t e nd er e t , quantum differret inter verant al l egoriam, a Judaei s nec raro et iam ab ipso Or igene

i) vide Leugerke. o. c. p. 14 7 . »q.

propositam, qua litorae veritas omnino negaretur, et in

ter eam interpretandi rationem, quam alii haud injuria

eodem illo nomine a l l egor iam, alii autem theoriam ap

pellant, qna, incolumi quidem l i tera, in mysticum et

typicum quendam verborum sensum, a Spiritu Sancto ve

re jam expres sum et a scriptoribus sacris cogitat ione

comprehensum, inquireretur ac res sens ibi l es ad Christi

oeconomiam, sub nominibus al ienis personisqne sci l icet

occultatam, traducerentur. Quid de utroque genere co

gitaverit Diodorus , ex i i s , quae supra exp os u im u s , s e

quitur.\

Apud T h e o d o r u m M o p s u e s t e n u m scholae A n

tiochenae libros sacros interpretandi ratio max ime claruit.

Magnopere est dolendum, quod tam pauci commentarii

Theodoriani hodie supersunt, quamquam quae sunt , sufficiunt

sane ad lectori admirationem movendam. Quamquam in

ai t e critica non va l idus , instinctu quasi divino noster in

genium scriptorum percipi t , locos diffici ll imos miro acu

mine expl icat et e loquent ia , ab omni vanitatis pompa

al iena, argumenta librorum commenta tur1). Id statuens

principium hern ienevt i cum, unum esse eu jusque loci Scr i

pturae sensum, grammatice atque historice eru endum,

”contra a l l egor ieos” — sive ut Facundus t i tulum facit:

’’de al legoria et historia contra Originem” 2) — quinque

volumina scripsi t , rationem illorum vi tuperans, quippe

qui non solum vera vaticinia ad Christum referrent , sed

et iam, [iv&ctXoyoi ui&ovg yçuwdcïç ayunw rxeg , eo s l ocos ,

in quibus de rebus populi Israëlitici sermo e s s e t , qua

' ) Deterius de Theod. judicium Pholii (cod. X X X V III): cptvywv

rue aAAtyoçias . . . . xavxoAoyti S i .« n l i i o x a , x a l à / à ç i s no j t xo l

àrjSt)( civai Soxei , speciet forsitan commentarium iu psaim os, quo

ipse Theodorus non bene contentus fuisse videtur — vide Psc Herm.

pro defensione trium capit. III . 6 , X. 5.

2) Fac. Rerm. o. c. I I I , p. 4 7 .

’’Judaeis risum praestarent” 1) . Jam significatur h i s ce verbis, quod e x scriptis clarius cernitur, T h eo d o ru m , ut Hiero- n^mus quoque testatur, cum interpretibus Judaicis concinere, , quorum institutione usus e s s e videtur. Iovd>uioq>ÿb>v igitur appel latus est Caveas vero ne epitelhon il lud eo sensu i n t e l l i g as , ut The od oru s amore quodam Judaismi sit imbutus ; potius enim Judaeos propter occaecatam eorum adversus Christum pertinaciam semper cas t i ga t2). — Spe cimina interpretationis Theod . p e n t a t e v c h i et l ibrorum, quos vocant p r o p h e t a s p r i o r e s , nulla f ere exstant . A et er es ili i vitio vertunt , quod al legorias e f fugiens Genes im ad historiae l i teram interpretatus s i t 3). Fragmenta tractatus ’’de creatura”, commentari i s in Ge n es im , ut v ide tur , fundat i , infra non omittemus. — Quod ad v a t i c i n i a 1) att inet , statuit nost er , totum V etus T es ta m e ntum de N o vo quodammodo e sse vaticinium (oxiùv u tv u- iruvxwv t o 'jv /asXXovtcov). Iu commentario enim ad. prophetas minores ident idem declarat , V e tus Tes tamentum e s s e No v i praeparat ionem, qua sci l icet omnia respectu habito ad venturum Christum fuerint inst i tuta5). Eundem con nex um in s ingul i s Scripturae libris mutuum ines- s e putat ; quo f i t , u t , universam vaticiniorum mater iam fel iciter comprehendens , prophetas m aj o re s , minore s et psa lmos inter s e sagac iss ime comparet invi cemque i l lus tret , eam ret inens ve r i t a t e m , quae in eccl es ia nostra v a l e t , Scripturam Sacram semet ip sam interpretandi facultatem possidere. At in locis prophetarum exp l i candi s ,

Acia cone. Const. IF. coll. IV . in Manst o. c. p. 2 0 7 .

2 ) conf. ex. gr. prologum in Jonani apad AngeL Maj. o. c. V I.p. 11 4— 1 1 9 .

5 ) vide expf. Gen. 3 . in act. cone. Const. II coll. IV .

4) I>e ralione T heodori vaiic. traelandi r i d e , praeter com m ent, inXII propft. min. apud A. M. T . VI., Facuud. Ilennianens. o. c. Irbt, III .

5 ) V ide imprimis prologum in Jouai» et comment, iu Joel. «ap. II. 28 — 3».

a nimiis vaticini is mysticis al legoricornm a l i enu s , ipse fa

ci le fit nimis historicus. Semper f ere , e x ejus s en

ten t ia , res tantum atque homines Veteris Testament i

prophet iae respiciunt [errotu n pn'^apoç), quae igitur ad

Christum e jusque ecc l e s i am , nisi propter veriorem p le-

nioremque txßuotv> referri non possunt (u fo föeiu rerum

hyperbol i ce propositarum). Sic intell igit M i c h . V. 2 .

de promiss i s Davidi dat i s , quae Zorobabel i , o t oze rj* ßa-

oiXtvwv Twv 'IoQurtXiiuv , reddita optimum praesentium ma

lorum solatium essent. Tu m pergit: drjAow y£ ovzoç exd~

r o v , OZ E X U V 7XEQL Z O V ZoQoßußtX £X Z îjÇ Z W V 7 ipOX£tjW£JûlV

ùxoXov&iuç eiçqzut zûvzu , ex iîjç zov JccßiS xazuyoutvoit

ôiuôoyrjç, ùXXdt t o ye ù X î j & é ç z w v t î ( ) i i(* f .V (ov n t y o c ç

TTj v t x ß u o i v eïXrjysv èn i zou ôeonùzov X ( j i o t o v . Sic in

Z a c h . I X . 10 . iao iuv toyuzi]v eorum vituperat, qui pro

phet iam inter Zorobabeleni et Christum dividere vel int ,

non in te l l i gentes , locos b ib l icos , vhe^oX ixm te^ov d ic tos ,

s ensum omnino historicum praebere, quamvis veritas hy-

perbolartim in Christo demum perfecta dici possit. Eadem

rat ione interpretatur Malachiam, in cujus l i br o , sicut in

Zach ar iae , tempora Machabaeormn agnosci t; eadem quo

que ceteros prophetas m in or es 1), quorum l i b r i , inqui t ,

captivitatem et post l iminium Judaeorum spectant. Contra

opinionem vulgarem ce n se t , neque personem Filii neque

Spiritus Sancti scriptoribus Vet . Testament i cognitas fu

i s s e 2). — D e interpretatione p s a l m o r u m valet quod de

interpretatione prophetarum diximus. Specimina prae

bent acta concil i i Constant. II. collât. I V 3). Sic verbis

p s . X V I . 10: n o n d e r e l i c t a e s t a n i m a e j u s i n i n

f e r n o , n e c c a r o v i d i t c o r r u p t i o n e m , e x The od o

ri s en ten t ia , propheta ’’supra modum ipsam circa popu

lo conf. ex. gr. Zacb. X II. l o , Mal. III. 1, IV. 2 , HoS. X III.

»4, Joël. I I. 2 8 — 3 2 etc.

2) \ id e com. in Joël. II. 3 2 , Aggadi II. 5 t Zachar. I, i l .

5) in Mami o. c. T . IX. p. 2 1 1 . sep

lu i m providentiam divinam ponit , qua sci l icet ab omnibus malis Judaei conservat i fuerint; ea autem verba li jperbo- Fca Petrus Apos to lus Act. II. 2 7 ) ad Christum refert , ia quo nimirum ” verum eventum” acceperint . S imilem accommodationem propter eventum statuit dc p s . X X I I , cujus versus 1 9 et 17 apostoli ad Christum retulerint . quoni ' in ipse Sa lva tor , ”dum secundum communem hominum legem in pass ione opprimeretur”, verbis v. 2 ui ens , D e u s m e u s , D e u s m e u s , q u a r e in e d e r e l i q u i s t i exclamavit . Psalmum ve r o , de Davide ab Abskloi ie in l'uyaui acto i i i l e l l igendu m , nun e s s e prophet i cum, multa Domino sanct iss imo non convenient ia indicant. Ps . L X I X quoque vaticinium continere negavit. Cum enim Johannes (II. 17) v. 10 de Christo utatur, Paulus (Kom. XI . 9 ) v. 2 3 de Judae i s , Petrus (Act. 1. 2 0 ) v. 2 0 de Juda proditore, unicuique patet , aeciorem psalmi in uno eodemque tenore ”jam de h is , iterum a u tem de illo et i terum de a l i o” non vaticinari. Quos vero psalmos proprio sensu propheticos habuerit T he od orus , adhuc sub jud ice e s t ‘). In numero eorum esse p s. V I I I , qui ad humanam naturam pertineat per Fil ium Dei divinitatis participem, e x actis conc. Const , videre l i cet; de ali is nihil certum. E x speciminibus non paucis, quae praesto sunt , interpretationis Theod. N o v i T e s t a m e n t i , ea a Kosenmii l lero (o c. III. p. 2 6 3 ) et Miintero (o. c. p. 15' ex actis saepe laudatis depromta heic atlerre satis erit. In J o h . X X . 2 2 a c c i p i t e pro a c c i p i e t i s dictum esso noster putat et verba Christi de promissione Spiri tus Sanct i , post adscensionem in co e lum imple ta , intell igit . Verba J o h . X X . 2 8 : D o m i n u s m e u s e t D e u s m e u s , T h o m as non dixeri t de Christo tamquam Domino et D e o , ”non enim docebat

■) Leontini Dyxant. (o. c. III . 1 5.) contendit, Theodorum omne* psalmo» »d Zorolmhrlem et Kxcriam vendisse, t r i b u * tau tum C b t u l o reservatis.

resurrectionis scienti;», et Deum es se eum, qui resurrexe

rit’’, sed quasi «le homine mirabil iter resuscitato Deum

col l audaveri t1). A c t . II. 3 8 . significant fidem in Christum

suscipere et ejus discipulum se profi teri , sicut in Mosem

baptizati sunt Israël itae et a doctoribus suis P latoni c i ,

Epicurei , Manichaei etc. vorantur.

Supra diximus , J oh a n n e in C h r y s o s t o m u in , con

discipulum Th eo d or i , in rigidis Antiochenorum principiis

non perst i t i sse , sed formulas hermenevticas, quibus et arbi

trariis al legori i s et angust is doctorum suorum limitibus

l iberaretur, sequi voluisse. Ta l em vero viam mediam,

qua , d u p l i c e m quandam Scripturae sensum exp lanando,

allegoricis et grammal ico-historic i s satis f ieret , jam ante

eum Ephraemus Syrus tenlaverat. Hic enim duo inter

pretationis genera statuit: unum h i s t o r i c u m , alterum

vero s p i r i t u a l e s. a n a g o g i c u m , t h e o r e t i c u m ,

m y s t i c u m , quae vocabula vices inter se permutant. In

terpretationis spiritualis formam triplicem posuit: p r o

p h e t i c a m (strictiori sensu), t y p i c a m et t r o p o l o g i

c a m s t r o p i c a m , quae ad moralem hominum condit io

nem praecipue spectat. Eodem fere modo distinguit Chry-

sostomus inter dupl icem sensum (dtTiXrjv ixdopjv) Scripturae:

h i s t o r i c u m (uindrjtov) et a n a g o g i c u m s. s p i r i t u a

l e tn (roijTOv) ï ) , cujus formae eaedem sunt , quae Ephrae-

mi. Quaesitas tamen atque contortas al legorias Ephrae-

mi cante evi tat , et utpole vir scholae Ant iochenae s e n

sum historicum magi s co mmendat , qui ut rite servetur, ne

minimum quidem vocabulum, ne minima quidem syl laba

sit omittenda, sed omnia di l igent ia accuratissima enucle-

l ' conf. explicat, verbo»’. Petri in Malli. XVI. 16 (Mansi I. t .

T . IX. p . a t 3).

2 ) vide Homil, in Ps. XLVI (CKrjsosl. op. ed. Monlfancon JT. V.

r . 1 8 8 .)

anda 1). Certe qu idem, historica et prophetica confundend o , in rat ionem doctoi is Edesseni fluctuantem haud raro inc idi t , mel ius vero magi sque sobrie rem ex tr i ca t , majorent vaticiniorum partem de uno Christo ad l i teram vult perceptam et interpretationem typicam ac tropicam parcius adhibet , intemperantem hujus generis usum severe improbans. Omnem igitur arbitrarium verborum ''nXeoruo/uov q vqmiçeaiv ï\ 'haOT(JO(pr]V y f»£iaßo\l\v ' ut y.uxovfjyiuv xou dtußöXov re j i c i e ns , mone t , ne adhibeatur jyünog lijç JXXtjyoyiaç , nisi ipsum scripturae argumentum expl i ca tionem afferat 2). Quomodo in obscura 3) prophetarum dict ione historica at- que prophetica commixta e s se Chrysostomus c e n s e a t , e x interpretatione ps. C I X et C X V I I I videre licet. S i c in ps. C I X (opp. T . V . p. 2 1 9 ) tenorem orat ion is , ad historiam Davidi s per t inen tem, inserto quodam vat icinio de Juda proditore interruptum putat , observans saepe f i er i , ut s in t , secundum eiôuç 7r(/og)Tjâtîaç, ”t« /uev nçoôtfiiu fi'ç ëteqov, tu ôè Xemoueru eiç ïiXXov Xeyô/usiu'' et sic porro. Eodem modo tenorem historicum ps. C X V I I I (opp. T. V . p. 3 1 7 ) vaticinio v. 2 2 de Christo interrumpitur 4). —

>) Hom. XV in genes, n. I , ubi minutius eliarn literarn u rget J conf. hum . XXXIX in Job. et horn, in Jerem . n. 2 . 3 , qua ad nexum rerum bene observandum hortatur, ne singula dicta ÛtzXiÜs xa i we i ’TV/s intelligentes, iu pravas sententias irruamus.

2) hom'd, in Jerem . n. 3 j horn, in Jes. e. 5 . n . 3 . S im iliter Theodorelus iu fine Habac. (op. ed. Sirm ondi Paris 1 0 4 2 . II p . 8 6 2 ).

3) Causam p rincipalem , cur prophetae res Christi — xtvà fitfit}sie T Î}v lOTOQiav SfißaXXvv l i e (in ps. X L IV ) obscure tantum adum braverin t, eam fuisse op inatur, ne Judaei ante tempus intelligentes fu tu r a , prophetas interficerent et libros eorum abolerent. (Hornil 11 de ob - semitate prophetarum ). Aliis locis (horn. XXXII in Geues. n. 1, in ps. X L VIII. n. a ) Chrysostomus ind icat, omnia in Script. Sacr. ideo non priino obtuitu perspicua a Deo luisse p roposita , u t ad utilita tem ho m inum vires eurum spirituales in vero indagando exercerentur.

4) Eandem rationem secutus est Theodoretus. Vide com. in Jes.4 o , 4 (opp. H. p. cjy), Jer. i l . I 9 (II. p. lö 4 ) , E ie th . 1 7 . 2 3 (1 1 .p. 3 ij4 j etc.

Interpretationis typicae et tropicae in homili is Chrysos lo-

IIIi exempla non desunt. S ic ad Gen. X X I I . ‘2 monet ,

ut quid in narratione de filio Abrahami in intel l igentia

lateat indagemus , nempe crucem; sic in E xo d . XI I . 3

putat praefigurari mysteriorum doctrinam ex coel is delap

sa m , ad cujus festum spirituale omnes vocantur 1). —

Summam vero laudem Chrysostomus Ut interpres N o v i

T e s t a m e n t i consecutus est . In eo enim interpretando

neqne l inguae ignorantia neque allegoriarum studium disci

pl inae grammaticae et historicae o l f ec i t , sed l inguae Graecae

pe ti l i ss imus atque «nox«Aut/ttr iou nvsvfxaxog edoctus sensum

l ihrorum l i teralem non minus, quam indolem vere Christ i

anam in medium protulit. Imprimis ins ignes sunt homi-

l iae 2) e jus in evange l ium Mathei et epistolas Pau l inas ,

de quibus Ernest ius: ” in epis tolas Paul i nil mel ius tota

antiquitas habet , et quicumque de Graecis post in has e -

pistolas scr ipsere , e x Chrysostomo pendent” . Causam ve

ro , cur e v a n g e l i u m J o h a n n i s et a c t a A p o s t o

l o r u m , e x crit icorum sen tent ia , non eodem successu

e x p l i c av er i t , in studio refutandi haeret i cos , ut cre

d unt , unde homi l i ae in Johannem taediosa interdum pro

l i x i ta te laborent 3) , e t , quod ad acta apost . at t inet , in

impedimento al iorum laborum invenies Spocimina inter-

\

Conf. Iiomil. in Jes. II. (T . VI. p. 2 o ), ubi regulas proponit,

at! quarum nonnam et proprietas verborum et sententiae sub figuris ver

borum latentes atque Christum spectes dijudicari possint. Conf. T lieo-

doreli com. in ps. 2 8 (opp. I. p .5 o o ) , Jes. 2 2 . 2 2 . (II. p. 7 4 ). Vide

quoque IX Serm ones [Xoyovt) Chrysost. in Genesiu , ubi praecipue m o

r a l i a tractat.

2) Homiliae Chrysost. plerum que ita sunt com positae, ut primum

explicetur sensus verborum , tum Imitationes et doctrinae, ex eo desutn-

lae , auditoribus expoliantur.

3) Mauntfauconius (praef. in T . V III. opp. Cbrys. §. II) suspica

t u r , auditores tantum eruditiores homilias in Johannem audivisse.

4) vide Ilosemiilleri o. c. T . III p. 2 8 2 sq. Conf. Monlfauc. (praef.

in- T . IX. opp. Cbrys. p. 5 .), qui c red it, homilias in acta apost. tu rb u

lentis illis annis 4 o o - 4 o l scriptas fuisse.

4 Ii

pretai ionis tum in commentari i s recentiorum interpretum, tum in scriptis al iorum cel. aucturum [ e x . gr. S c h r ö c k i i Kirchengeschi chte T . X. |> I S 2 sq. et R i c h a r d i S i m o - n i s Histoire critique Hes principaux commentât, du Nouveau Testam. Iloterd. 1 6 9 3 . cc. X . X I . XII . pp. 1 4 7 - 1 9 1 ) sat is stint obvia.

Ea fuit ars Antiochenorum Scripturam Sacram tractandi. D e prava traditione hcrmenev t i ca , praejudicio auctoritatis inveterata opeque etiam Alexandrinorum stabi l i ta. defl ectentes . Scripturam potius rite ex p l i ca re , quam eidem proprias suas sententias applicare voluerunt . Cum vero propter incl inat ionem quandam in Judaismum suspecti e s s en t , qua putarentur hnud raro I i t e r a e ita addict i , ut m e n t e m scriptorum non assequerentur , expges i in integriorem sensim deserere coeperunt , et al iquamdiu inter utramque discipl inam scho lae Ant iochenae alqtte A l e x a n drinae fluctuati , in Alexandrinum demum, favore eccl es iae probatam, lapsi sunt.

2) Dogmatica.

Rrevi conspectu artis hermenevt icae Ant iochenorum e x p o s i t o , jam pei magni interest , quid in rebus dogmat i c is cogi taverint , d isquirere , quibus magnam quoque di versi tatem scholae nostrae ah A lexandrina exspectare l i cet. Haec enim a l l egorica Scripturae interpretatione o m nem ecc l es iae traditionem dogmaticam faci le probare p o tuit; i l la vero, sensui literali adhaerens , omnia gravi examin i subj iceret nece s se erat et e l em en ta , quae a l i ena putarentur, abrogaret . Quo facium es t , u t , dum T h e o logia ideal is A lexandr inorum — cum qua tamen , qual i s praecipue ah Or ge n e sit proposi ta, multis in locis con cinunt Antiocheni — nunc in obscurum myst i c i smum, nunc in ansfe ium dogmatisnium tendit , in schola Ant io-

c h e n R , quarodiu prospere procedebant res e jusdam, l ibe

rior Theo log ia ef 'orocccret . Quid multa ? Singula capita

Theo log iae dogmaticae rem expl icent .

a) R i b 5 i o I o g i a.

Neminem fu g i t , eam fuisse vulgarem antiquitatis o-

p in i o n e n , scriptores sacros , r.t o r g a n a sive i n s t r u

m e n t a Spiri tus Sanc t i , ne minimam quidem Scripturae

l i teram s ine afflatu divino scripsisse. Qnam severam

inspirationis no t ionem, necess i tate quadam ex o r ta m , cum

nimirum quaenam sit ratio inter l ibertatem humanam at-

que vim divinam operantem non plene int el l igerent , et

auctoritate ecclesiae quasi sanci tam, Alexandrini venera

bundi retinere potuerunt. N e ipsi quidem Antiocheni

ab eadem notione alieni fui sse videntur Sic Chrysosto-

mus dici t , Johannem non ipsum, sed Deum per eum

e sse locutum; ”os prophetarum esse os D e i , sicut hoc

os sit os an im ae , etsi anima os non habeat” ; in libris

sacris ne apicem quidem fas es s e amovere , si quidem in iis

a D eo inspiratis , nihi l , quod abesse possit, reperiatur e t c . 1).

Attamen ipsa indoles scholae nostrae historica et gram

matica, propter quam doctores non potuerunt, quin hu

manas scriptorum proprietates et differentias in rebus va

riis considerarent , necessario ef fec i t , ut de inspiratione

aliter cogitarent. Frustra vero rem explicitant quaeris;

est tantum sententia subobscura, quae animo obversatur,

si ab illa vulgata dissensio fiat. Sic Theodorus Mopsue -

s t en u s , pro liberiori suo de singulis Codicis Sacri libris

judicio de inspiratione l iberius judicans , verbalem il lam

improbavisse ac diversa quaedam genera sive gradus in

spirationis statuisse videtur. D e Proverbiis enim et Eccle

s i as t e contendi t , Salomonem eos libros e x s u a p e r s o n a

t ) vide hom . I . in Joh. (opp. V III), hom. XIX in act. »po»t (opp.

IX. jj i 5 9 hoin. XXXV >n Joh.

ad aliorum uti l i tatem i p s u m compo su i s s e , ” cum prophetiae quidem gratiam non accep i s s e t , p r u d e n t i a e vero grat iam, quae evidenter altera est praeter i l latu, secundum beati Pauli vocem (1 Cor. X l l , 8 , 1 0 ) ” *). Et quidem Ghrysostomus, quamquam, ut supra ostendimus , quod plurimis placebat approbans , scriptoribus sacris propriam vim atque indol em humanam non abjudicavit. Agnosci t enim (hom. 1 in Math. ) , evangel ia in rebus minoris momenti non carere dif ferenti is , quibus tamen a x io - pistia scriptorum confirmatur. Quod si ponitur, prophetas et evangel i stas in scribendo libera voluntate usos e s s e , unde differentiae e x o r t a e , j am vis al terius sententiae de instrumentis Spiri tus Sanct i cadit .

b) T h e o l o g i a

In doctrina de e s s e n t i a et a t t r i b u t i s Dei nihi l proprium est Ant iochenorum, quo a ceteris ecclesiae do- ctoribus discrepent. Innatam ex i s t en l i ae summi Numini s opinionem non solum tes t imonio Scripturae S a cr a e , sed etiam argumentis e x vis ibi l i rerum ordine desumtis 2) confirmant; attributa v ia , qua solebant ve tere s , deducunt a tque , rejectis circumscriptionibus O r i g e n ia n i s , infinita statuunt. Neque in doctrina c r e a t i o n i s neque p r o v i d e n t i a e 3) ab ali is discedunt, nisi sentent iam il lam Theodori M o - psues teni , in creaturarum ordine describendo, peculiarem ha- here vel is , qua, contra Or igenem multosque patres , a n g e lo s 4)

1) vide Mansi o. c. T . IX . p . 2 2 3 .

2) Articulum de providentia Clirysostomus im prim is ( l i b r i t r e s de f a t o e t p r o v i d e n t i a ) et Theodoretus (X s e r m o n e s ntçl zije \ fo la t TTQoroicLS') tractarunt.

5) Constat jam a Tlieophilo (ad A vloljc. 1. I.) propositum fuisse argumentum pliysico-lheologicum et a Diodoro Tarseusi (Pholius cod. 2 2 3 ) argum entum cosmologicurn.

4) A ngelo log iam , quam quam magnam partem Theologiae patrum agit, omisimus, quia disquisitionis nostrae minus interest.