1 Nht Cng Ha

Nhn vo nn Nht Cng Ha VN

ng Ng nh Dim cng Th trng Quc phng Hoa K Donald Quarles ti Washington hi

nm 1957 Bu khng kh trong phng hp tht nng n. Cc thnh vin n hp u bit r s c nhng tranh lun ht sc gay go. ng Dim khng phi l mt gii php tt. Php v M c gng chng minh ngc li, nhng chng ta tht bi. "Li dng lc (i s M) Collins i vng, ng ta cho n sng v thng th nhng cng chng ng gp g c cho mt gii php lu di. Quan im chng Php ca ng ta l cc oan, Dim khng nhng bt ti m cn l mt ngi in (Fou). y l li pht biu ca B Trng Cc Quc Gia Lin Kt, ng Henri Laforet. Ch trch vic M lun lun thay i lp trng i vi ng Dim, Laforet tip tc: Hai bn M-Php chng ta ng vi nhau l ch ng h ng Dim mt thi gian cho ti thng ging va qua (thng 1, 1955), lc nu ng Dim vn c tht bi th ta phi kn o tm ngi thay th. Nhng iu ny khng xy ra, M khng tm ngi thay th ng Dim. Vn l trc tnh th hin nay ta phi lm g, Ngoi trng Foster Dulles tr li, v tnh hnh hin nay l ang c mt phong tro cch mng dy ln Vit Nam. "Cch mng g u, Laforet ci li, Chnh ci gi l Hi ng Nhn Dn Cch Mng Quc Gia li ang b Vit Minh chi phi v Ph Ch tch H Hn Sn l mt s quan c ca Vit Minh. Dulles phn bin: Nu ng cho rng mt ngi trc y cng tc vi Cng sn th by gi vn l Cng sn th cha l do kt lunv nu l lun theo kiu y th chnh ng Bo i cng c th l Cng sn. Nu ng cho rng mt ngi trc y cng tc vi Cng sn th by gi vn l Cng sn th cha l do kt lunv nu l lun theo kiu y th chnh ng Bo i cng c th l Cng sn.

2 Nht Cng Ha Ngoi trng M ni vi ngi tng nhim pha Php hi nm 1955 Thy hai bn cng thng qu, Ngoi trng Anh Harold MacMillan xen vo v ngh Thi ta hy hon cuc hp li ngh ngi ri s bn tip. l i thoi trong mt cuc hp tay ba Php-M-Anh Paris bt u t ngy 7 thng 5, 1955 sau khi y Ban Cch Mng hp ti Dinh c Lp ngy 29 thng 4 ng h Th tng Dim. Ti lc ny, sau khi ng Dim n nh c tnh hnh Sign th M mi dt khot ng h. Trc , ngay t khi ng Dim va v nc, Php thuyt phc c M cng ng loi tr ng i. Ch mt tun l trc cuc hp ny, i s M Sign cn lm p lc Ngoi trng Dulles k mt in dp ng Dim (nh cp di y). Php mun bm vu vo Min Nam nhng li gp phi mt ng th tng c tinh thn siu quc gia nn chc chn l phi tm mi cch loi b thay th bng mt ngi lnh o thn Php. Hon cnh Min Nam th li thun li: Quc trng Bo i vn cn Cannes, qun i Vit Nam cn nm trong Lin Hip Php, v Tng Tham Mu Trng qun i, Tng Nguyn Vn Hinh (con trai ca cu Th Tng Nguyn Vn Tm) l mt s quan c trong Khng qun Php. Cnh st th do Bnh Xuyn nm gi; ngay c lc lng an ninh Suret cho vn phng ph Th Tng Dim cng do Cnh st gi n. Nh vy l ng Dim ang trong hang cp ri. Php, M v Ng nh Dim Trong mt ti liu mt ghi s 1691/5 (ngy 15 thng 4, 1955), B Quc Phng M thm nh l c hai yu t lm cn bn cho tt c nhng tnh ton ca Php Vit Nam, l Php nht quyt: Gi vai tr lch s lu di ca mnh ti Vit Nam; vBo v nhng u t qu ln ca Php v kinh t, ti chnh ti ni y. Bi vy, B nhn xt rng: vn quyn li ca Php l yu t quyt nh cho tt c nhng din tin chnh tr ti ni ny. Php toan tnh hnh ng ra sao? Bng hai bin php:

3 Nht Cng Ha

Tm cch loi tr ng Dim hoc bng mt cuc o chnh, hoc bng cch thuyt phc ng Bo i trut chc ng Dim; v bt hp tc vi M trong vic hun luyn qun i Quc Gia Vit Nam Php lobby i s M ti Paris v Sign Mun dp ng Dim th cng khng kh v lc lng ca Php rt t Min Bc vo Nam cn rt hng hu. Ch c mt tr ngi, l chnh sch ca M i vi ng ny. Tuy nhin, vo lc y th s ng h ca M i vi ng Dim cng cha c g l r rng. Bi vy, Php tin rng mnh c th tm cch h uy tn ng Dim. D nht l lobby vi i s M ngay ti Paris v Sign. Ti Paris ng Dim chp chnh thng 7 th thng 8, i s M Paris l Douglas Dillon nh in v Washington bo co v cuc hp vi ng Guy La Chambre, B trng Cc Quc Gia Lin Kt. La Chambre nu ra ba c im sau y ph phn ng Dim. i s Dillon bo co: Paris, Ngy 4 thng 8, 1954 Knh gi: Ngoi Trng Cui tun qua ti c ni chuyn vi ng La Chambre mt cch ht sc thng thn. ng ta cho rng tng lai ca chnh ph Vit Nam s ty thuc vo ba yu t sau y: Chnh ph y phi thc s i din nhn dn; Phi t chc ci cch in a cho sm; v Phi sa son trut ph ng Bo i thnh lp mt nc Cng Ha trong my thng ti. ng La Chambre ngh rng chnh ph Dim khng (ti xin nhc li l khng) kh nng thi hnh bt c im no trong ba im ny... Dillon

4 Nht Cng Ha

Ph Tng thng vi hnh ng Dim trong nh chp hi u thp nin 60 Dillon bo co thm: (i) v im th nht: ng La Chambre lu Hoa K l theo thng tin nhn c th ng Dim s khng th c kh nng i din nhn dn v ng y khng c c s cng tc v ng h ca cc phe phi Min Nam; (ii) v im th hai v th ba: v qu trnh ca ng Dim l quan li, nn ng ta s phn i c vic ci cch in a c vic trut ph ng Bo i. Bi vy, La Chambre ngh Min Nam c c mt c may thng th trong k tng tuyn c ton quc th cn phi c ngay mt chnh ph mi. ngh ny l gi ng ch nga ca M v M ang lo ngi v cuc tng tuyn c Bc-Nam (1956) theo nh Hip Dnh Geneva 1954. ng La Chambre ngh ng Nguyn Vn Tm lm Th Tng. Ti Sign Ngy 26 thng 8, i s M Donald Heath c mi dng ba tic ti nh mt ngi triu ph Php tn l Jacques Raphael-Leygues. Ti ni ng ta mi bit rng thc ra y ch l mt cuc hi hp chnh tr. Tham d, ngoi Tng Nguyn Vn Hinh, c lnh o ca cc lc lng gio phi v mt s quan chc Php. Trong ba tic, mi ngi t co ng Dim l ngi bt ti li khng chu iu nh vi cc gio phi. Mt ngi hi thng ng i s Heath: Nu chng ti xc tin thay th chnh ph Dim th ng c ng hay khng? Ngay ngy hm sau, ng Heath nh in v Washington: Chng ta phi theo di tm mt lnh o khc. Tng Tham Mu Trng cng khai chng Th Tng Thng 8 th nh vy, ti thng 9 th hu nh ngy no cng c tin n v o chnh. C quan tnh bo Hoa K CIA bo co lin tc l c d lun ti Vit Nam l Php ang ng ng sau mt m mu lt ng Dim. Tng Hinh cng khai chng li Th Tng Dim, v cn khoe Ti ch cn nhc ci ng in thoi ln l c th dp c Dim ri.

5 Nht Cng Ha Nghe vy, ngy 11 thng 9 ng Dim i ti mt quyt nh to bo: ch th cho Tng Hinh i ngh nghin cu trong su tun v phi xut ngoi ni trong hai mi t gi. Mc d c lnh, Tng Hinh bt chp, ng mc o s-mi i chic xe mt tht b ngang nhin chy vng quanh ng ph Sign. Mt tun sau, ng cho ph bin li tuyn b v vic ng bt tun lnh ng Dim v mt in tn ng gi thng cho Quc trng Bo i yu cu can thip. Cng ngy, ng Dim tuyn b l ng Hinh ni lon. ng Hinh cho xe thit gip bo v t dinh ca mnh, ng thi phi mt lc lng ti bao vy Dinh c Lp. Trong thi gian su tun tip theo, tnh hnh i ti ch b tc. Ngy 20 thng 9, c ti 15 ng B Trng trong ni cc ng Dim ng lot t chc. Qun i ca ng Hinh cng sn sng ch lnh tn cng. Trc s cng quyt ca ng Dim, B Ngai Giao Hoa K gi mt cng in ch th cho i s Heath v Tng ODaniel l phi ni khng p m (vi Php v Tng Hinh) rng Hoa K s khng d tr hoc trin hn nhng vin tr lu di cho qun i Vit Nam nu cn mt cht nghi ng g v s trung thnh ca v Tng Tham Mu Trng v cc s quan cao cp. Tng Hinh ra i ngy 13 thng 11, 1954. i s M: Ch ng h ng Dim vi tun na thi Nhng cha xong. Tng Hinh ra i thng 11 th thng 12, Tng Thng Eisenhower c ng Joseph Lawton Collins (mt danh tng trong Nh Th Chin) lm c s ti Vit Nam. Va ti Sign, ng Collins c T lnh Php l Tng Paul ly thuyt phc chng ng Dim. Collins l chin hu ca ly trong th chin.

Tng thng Eisenhower c danh tng Collins ti lm c s Nam Vit Nam By gi hai ng tng li gp nhau trn chin trng Min Nam. Ngy 6 thng 12, 1954, Collins gi cng in Sign 2103 v Washington ni v s nn lng ca ti i vi tnh hnh en ti ti

6 Nht Cng Ha ni y. ng cho rng kh nng ca ng Dim yu km v ngh M ch nn ng h ng ta thm vi tun na thi, sau nu tnh hnh khng tin b, M nn c nhng bin php khc. ngh nm bc loi b ng Dim. Ngy 9 hng 4, 1955 ng Collins gi Ngoi Trng Dulles mt in vn di, ngh gii quyt ton b cuc khng hong ti Sign. ngh ny: th nht, sp xp vic ng Dim t chc; th hai, thm nh hu qu ca vic t chc, c tm tt nh sau: Mt in s 4448 Ngy 9 thng 4, 1955 .. Th nht, vic sp xp cho ng Dim t chc gm 5 bc i: Gii quyt vn rt Cnh st v Cng an ra khi tay Bnh Xuyn, hoc bng mt ngh nh do ng Dim k ri ng Bo i, Php, M ng h; hoc cho ng By Vin mt c hi chnh ng ta t nguyn ngh nh vy; 2. Thuyt phc ng Dim t chc, v nu ng ny khng chu th yu cu ng Bo i trut chc; Tm ngi thay th ng Dim lm Th tng, ri ng Bo i gi ngi ny sang Paris tham kho. Khi tr v Si Gn, ngi ny s tham kho vi mi pha thnh lp tn chnh ph; i ti mt tha thun v mt gii php i vi cc gio phi; v sau cng,Vn ng cc gio phi chp nhn gii php trn. (V gii hn ca bi ny, chng ti khng vit v phn th hai, thm nh hu qu ca vic ng Dim t chc). ngh xong, ng Collins ln ng v Washington thuyt phc TT Eisenhower v Ngoi trng Dulles dp ng Dim. Ai thay ng Dim Ngy 22 thng 4, 1955 ng Collins dng ba n tra vi Tng thng. Sau ng gp Ngoi trng Dulles cng vi cc i din B Quc Phng v Trung ng Tnh Bo thuyt phc.

7 Nht Cng Ha

Tng thng Dim duyt binh mng c lp hi nm 1962, mt nm trc khi ng b m st

ng nhc li quan im ca ng mt cch mnh lit v cng rn hn trc l M phi thay th ng Dim v phi c k hach hnh ng ngay tc khc. Collins ngh ng Phan Huy Qut ln thay th ng Dim. Trc p lc mnh m ca Collins, va l c y ca Tng Thng, va l i s, li l chng nhn c mt ti ch nhn xt, nn sau cng ng ta thng th. Mt in thay th Th Tng Dim Khng phi i ti ngy 24 thng 8, 1963 mi c mt in ng h cc tng lnh o chnh m ngay t tm nm trc cng c mt in sp xp vic dp ng Dim: B Ngoi Giao Ngy 27 thng 4, 1955 Tng Collins v Ely phi thng bo cho ng Dim bit rng v l do ng khng thnh lp c mt chnh ph lin hip c c s rng ri v ng b ngi Vit chng i, chnh ph Hoa k v Php khng cn t th ngn nga vic ng phi t chc. Nhng c tnh yu nc ca ng vn c gi tr tim nng ln i vi Vit Nam, v chng ta hy vng rng ng s hp tc vi bt k chnh ph mi no c ch nh Chng ti tm ngh mt tn chnh ph nh sau: 1) V Ni Cc: quyn hnh php y s c trao cho ng [Trn Vn] hoc ng [Phan Huy] Qut lm th tng v ph th tng; 2)Thnh lp mt Hi ng T Vn t 25 ti 35 ngi i din cho cc phe nhm gm c cc Gio Phiv 3)Thnh lp mt Quc Hi Lm Thi, mt c ch gn nh mt Quc Hi Lp Php. Dulles Nhng vi s may mn ln lao, mt in ny lt ra ngoi, Th tng Dim bit uc nn trong khonh khc cho lnh tn cng Bnh Xuyn (lc ng Collins cn ang trn ng v Si gn), v lt ngc c th c. Thng 5, 1955: cuc hp ny la ti Paris Gii quyt c vn Bnh Xuyn cng cha xong.

8 Nht Cng Ha Tnh hnh tip tc cng thng. Ba cng quc quyt nh hp li Paris bn tnh nh trch dn phn u. Tranh lun tht l gay go, ko di ti 5 ngy ( t 7 ti 12, thng 5, 1955). kt thc, n lt Th tng Php Edgar Faure hi thng Ngoi trng Dulles: Ngi ngh th no nu Php rt ht v trit thoi Qun i vin Chinh ra khi ng Dng sm nht c th? xoa du, ng Dulles bnh lun rng Vit Nam khng ng Hoa k ci nhau vi Php, cho nn nu nh rt lui v ct b vin tr cho Vit Nam m gii quyt c vn th Hoa k sn lng. Mi ngy hp xong, ng Dulles nh in tn v Washington thng bo kt qu. ng vit c vic Th tng Faure gi ng Dim l ngi in, v m ngoc ch Fou.

ng Dim v sau ny b m st di thi Tng thng Kennedy, ngi sau cng b m st V vic ng Faure hm da s rt ht qun i Php khi Vit Nam, trong lc ngh gii lao ng Dulles gi in thoi v Washington tham kho kin. ng cho rng ng Faure a ra mt ti hu th, v nh vy, by gi M phi la chn gia vic tip tc ng h ng Dim v vic Php rt qun sm. Lc y qun i Quc Gia Vit Nam cn non yu, vy nu Php rt ht v Bc Vit tn cng th lm sao y? Tng Tham Mu Hoa K tr li: Chnh ph Dim c kh nng ln nht c th thit lp c n nh ni b, mt iu cn thit cho an ninh Vit Nam. Bi vy, vic Php rt lui tuy tuy rng s lm cho Min Nam bt n nh, nhng ri cc bin php ca M trong khun kh SEATO s gip cho Min Nam c an ton cng khng km g s c mt tip tc ca qun i Php. y Ban K Hoch ca Hi ng An Ninh Quc Gia bnh lun thm Vic Php rt lui li gip cho Hoa K ht b dnh vo du vt ca thc dn (taint of colonialism) v chm dt kh nng nguy him l Php s lm mt s i chc vi Vit Minh. Khai sinh nn Cng Ha

9 Nht Cng Ha Nh vy, nu nh thng T nm 1975 tht en ti th thng T nm 1955 cng ht sc gay go (cch nhau ng 20 nm). V thi im ny, tc gi ni ting Joseph Buttinger l ngi c mt ti ch vit li: K c trong nhng tun l trc cuc o chnh v m st ng vo nm 1963, TT Dim cng khng b gian lao, cay ng bng trong thng 4, 1955. Ngoi khng hong Bnh Xuyn v s vic l c hai t lnh Php - M cu kt dn dng loi b ng, Th tng Dim cn trn tr hn na v mt vn lng tm.

Quc trng Bo i mun thay th ng Dim nhng bt thnh

Khi Quc trng Bo i ra lnh cho ng sang Php tng trnh th ng sa son ra i nhng mi ngi ng h ng nht quyt can ngn. Theo mt bo co ca i t Edward Landsdale (sau ny ln Tng), ngi c vn v rt gn gi Th tng Dim th c ba ln chnh Landsdale chng kin cnh au n dn vt ca ng Dim (he cried over my shoulder). Mt trong ba ln l khi ng Dim phi min cng chp nhn vic trut ph Quc trng Bo i. Theo nh Tng Trn Vn n (ngi trong cuc) th ng Bo i d nh khi Ng nh Dim ra khi nc th cch chc lin, a L Vn Vin, t Lnh Bnh Xuyn ln lm Th tng (Vit Nam Nhn Chng, trang 124). Chng ti chng kin s can m v to bo m Ngi v nhn dn Vit Nam biu dng t ti c lp trong mt tnh hung nguy him n m nhiu ngi coi nh l v vng. Sau cuc hp quan trng ti Paris, qun i Php bt u rt khi Vit Nam. S chim ng ca qun lc Php t Hip c Patentre nm 1884 ti y hon ton chm dt. Sang Thu 1955 Th tng Dim vo ci th mnh. i ni, ng chm dt c s e da ca Cnh st, v Qun i Quc Gia tun lnh ng qut sch lc lng Bnh Xuyn. Sau ng c i Hi cc on th chnh ng bu ra nht mc ng h.

10 Nht Cng Ha Thm na, ng c hu thun mnh m ca gn mt triu ngi di c. i ngoi th ng Dim cng quyt chng tr v khut phc c k hoch dp tim ca cp ly-Collins, by gi li c Washington nht mc ng h. Ngy 26 thng 10, Th tng Dim tuyn b thnh lp mt ch Cng Ha, v tr thnh Tng Thng u tin. Tn chnh thc ca nc Vit Nam i t Quc Gia Vit Nam sang Vit Nam Cng Ha, nhng bi quc ca v quc k khng thay i. Sau ny, chnh TT Eisenhower cn nhc li v nhng gian lao trc lc khai sinh Nn Cng Ha Vit Nam: Tha Tng Thng, "Chng ti chng kin s can m v to bo m Ngi v nhn dn Vit Nam biu dng t ti c lp trong mt tnh hung nguy him n m nhiu ngi coi nh l v vng. Chng ti cn ngng m khi tnh trng hn lon Min Nam nhng ch cho trt t, v tin b thay th cho tuyt vng, tt c vi mt tc qu l nhanh chng... (Th TT Eisenhower gi TT Dim ngy 22 thng 10, 1960). *** [Trong khun kh hn hp, bi ny khng thm phn ghi ch] Tin s Nguyn Tin Hng