UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN

Wetenschappelijke verhandeling

Freya De Buck

MASTERPROEF SOCIOLOGIE

PROMOTOR: (PROF.) DR. Lievens John

COMMISSARIS: (PROF.) DR. Van Houtte Mieke

ACADEMIEJAAR 2012 – 2013

De leerkracht Secundair Onderwijs: een cultureel wezen? Cultureel gedrag van leerkrachten Secundair Onderwijs naderbij bekeken.

aantal woorden:15294

!!!!Inzagerecht+in+de+masterproef+(*)!!!!!!!Ondergetekende,!!!!!geeft!hierbij!toelating!/!geen!toelating!(**)!aan!derden,!niet7!!behorend!tot!de!examencommissie,!om!zijn/haar!(**)!proefschrift!!in!te!zien.!!!!!Datum!en!handtekening!!!!!!!!!!!!!!Deze! toelating! geeft! aan! derden! tevens! het! recht! om! delen! uit! de! scriptie/!masterproef! te!reproduceren!of!te!citeren,!uiteraard!mits!correcte!bronvermelding.!!77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777!!(*)+Deze$ondertekende$toelating$wordt$in$zoveel$exemplaren$opgemaakt$als$het!aantal$exemplaren$van$de$scriptie/masterproef$die$moet$worden$ingediend.$Het$blad$moet$ingebonden$worden$samen$met$de$scriptie$onmiddellijk$na$de$kaft.!!(**)$Schrappen$wat$niet$past.$

2

1" Inleiding"............................................................................................................................"3"

2" Literatuuroverzicht"..........................................................................................................."5"

2.1" ‘Cultuur’:"what’s"in"a"name?"....................................................................................."6"

2.2" De"distinctietheorie"van"Bourdieu"............................................................................"8"

2.3" Peterson".................................................................................................................."10"

2.4" Wat"na"Bourdieu?"..................................................................................................."11"

2.4.1" Een"brede"culturele"smaak"en"participatie"....................................................."13"

2.5" Wat"met"leerkrachten?"..........................................................................................."16"

2.6" Onderzoeksvragen"en"hypothesen"........................................................................."20"

3" Methodologie"................................................................................................................."25"

3.1" Onderzoeksdesign"en"data"......................................................................................"25"

3.2" Variabelen"..............................................................................................................."28"

4" Resultaten"......................................................................................................................."33"

4.1.1" Een"eerste"verkenning"van"de"data:"Bivariate"correlaties"..............................."33"

4.1.2" Drie"dimensies:"laagdrempelig,"muziek,"highbrowRactiviteiten"......................"35"

4.1.3" Omnivoriteit"...................................................................................................."41"

5" Conclusie"en"discussie"....................................................................................................."43"

6" Referentielijst".................................................................................................................."53"

3

"

Deze$paper$tracht$de$cultuurparticipatie$van$leerkrachten$secundair$onderwijs$onder$de$

loep$ te$ nemen.$ Binnen$ onze$ samenleving$ worden$ cultuur$ en$ de$ leerkracht$ steeds$

belangrijker$geacht.$Ook$de$relatie$tussen$cultuur$en$onderwijsprestaties$werden$reeds$in$

verschillende$onderzoeken$aangetoond.$De$personen$die$cultuur$binnen$de$schoolmuren$

kunnen$ binnenbrengen,$ zijn$ de$ leerkrachten.$ Onder$ meer$ om$ deze$ reden$ is$ het$ van$

belang$een$duidelijk$profiel$op$te$stellen$van$deze$individuen.$Hoe$de$leerkracht$zijn$vrije$

tijd$ invult,$ is$een$goede$ indicator$om$een$beeld$ te$ schetsen$van$de$persoon$achter$ zijn$

functie.$ Hiervoor$ wordt$ nagegaan$ wat$ de$ invloed$ is$ van$ geslacht,$ leeftijd$ en$ de$

onderwijsvakken$ die$men$ onderricht.$ Om$ de$mate$ van$ cultuurparticipatie$ na$ te$ gaan,$

wordt$de$mate$van$participatie$aan$ laagdrempelige,$muzikale$en$highbrow?activiteiten$

nagegaan.$Wanneer$deze$drie$dimensies$worden$samengenomen,$wordt$ook$het$effect$

op$en$de$mate$van$omnivoriteit$bekeken.$Voor$de$drie$dimensies$wordt$gebruik$gemaakt$

van$ een$ logistische$ regressie,$waar$ voor$ de$mate$ van$omnivoriteit$ gewerkt$wordt$met$

een$multinomiale$logistische$regressie.$De$data$komt$van$Het$Steunpunt$Cultuureducatie$

en$bedraagt,$op$het$moment$van$schrijven$van$deze$paper,$699$respondenten.$

De$ resultaten$ geven$ aan$ dat$ voor$ highbrow?culturele$ activiteiten$ de$ vrouwelijke$

leerkrachten,$ uit$ de$ oudste$ leeftijdsgroep,$ hier$ significant$ meer$ aan$ participeren.$ Ook$

wie$ kunst$ en$ creatie$ geeft$ zal$ hier$meer$ aan$ deelnemen.$Wie$ daarentegen$ technische$

vakken$geeft,$zal$hier$net$minder$participeren.$De$oudste$groep$leerkrachten$zal$ook$aan$

de$ laagdrempelige$ activiteiten$ het$ meest$ participeren.$ Voor$ taal$ en$ creatie$ wordt$

hetzelfde$effect$gevonden$als$voor$de$highbrow?activiteiten.$Bij$muzikale$activiteiten$kan$

worden$gevonden$dat$de$mannelijke,$jongste$groep$hier$het$meest$aan$participeert.$Voor$

omnivoriteit$ wordt$ enkel$ voor$ de$ onderwijsvakken$ significantie$ gevonden,$ waarbij$ het$

geven$van$kunst$en$creatie$meer$kans$heeft$om$een$omnivoor$te$zijn,$terwijl$het$geven$

van$techniek$meer$kans$heeft$om$een$niet?participant$te$zijn.$

1 Inleiding)"

Cultuur" en" de" leerkracht" worden" steeds" belangrijker" binnen" onze" samenleving." Dit" is" ook" op" te"

merken"binnen"de"onderwijshervorming" die" op" til" is,"waarbij" twee" van"de" vijf" studiedomeinen"die"

leerlingen" vanaf" de" tweede" graad" zouden" kunnen" kiezen," Taal" en" Cultuur" en" Kunst" en"Creatie" zijn"

(Masterplan"hervorming"S.O.,"2013).""

4

De" relatie" tussen" cultuur" (begrepen" als" culturele" voorkeuren" en" cultuurparticipatie)" en"

onderwijsprestaties"werd"reeds"in"verschillende"onderzoeken"aangetoond."Leerlingen"die"een"ruime"

culturele" bagage" hebben" zouden" meer" kans" hebben" om" een" succesvolle" onderwijscarrière" uit" te"

bouwen" dan" leerlingen" met" een" eerder" beperkte" culturele" bagage" (De" Graaf" en" De" Graaf," 2002;"

Elchardus" en" Siongers," 2003;" Sullivan," 2000)." Er" wordt," afhankelijk" van" de" relatie" die" wordt"

weergegeven"tussen"de"culturele"bagage"en"onderwijsverwerving"enerzijds"en"de"socioReconomische"

achtergrond" van" de" leerling" anderzijds," een" positief" of" negatief" beeld" voor" onderwijskansen"

geschetst"(Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al,"2009)."Ook"Beck"(1992;"aangehaald"in"Smits,"2011)"gaf"

aan" dat" onderwijskansen" weliswaar" nog" steeds" beïnvloed" worden" door" het" milieu" van" herkomst,"

maar"dat"deze"samenhang"veel"minder"sterk"is"dan"vroeger."Indien"men"aanneemt"dat"het"onderwijs"

wel"degelijk"een"meerwaarde"kan"bieden"en"zo"de"culturele"bagage"die"men"van"thuis"uit"meekrijgt"

wel"kan"aanvullen"en"op"deze"manier"de"onderwijsR"en"arbeidskansen"van"de"jongeren"kan"verhogen,"

kan" de" vraag" worden" gesteld" welke" rol" leerkrachten" binnen" dit" alles" spelen" (Elchardus," Glorieux,"

Siongers" et" al," 2009)." Onder" andere" Elchardus" en" Glorieux" (2002)" geven" aan" dat" de" ‘conscience"

collective’" waar" Durkheim" het" over" had" volgens" hen" gehaald" wordt" uit" de" symbolische" systemen"

‘media’"en"‘school’,"en"ze"aantonen"dat"een"ASORleerling"of"hoogopgeleid"persoon"anders"denkt"en"

zich" anders" gedraagt" dan" een" BSORleerling" of" laagopgeleide" en" deze" verschillen" binnen" de"

vrijetijdsbesteding"en"het"mediagebruik"van"een"persoon"wordt"gezien,"kan"opnieuw"het"belang"van"

de" school"worden"aangetoond."Wanneer"deze" leerlingen"allen"op"meer" gelijke"mate"met" culturele"

activiteiten" in" aanraking" komen," zouden"deze" verschillen"op" lange" termijn"misschien"meer" kunnen"

worden"weggewerkt."Dit" is" ook"wat" binnen"de" nieuwe"onderwijshervorming" het" doel" is." Aan"deze"

zaken"is"te"zien"dat"cultuur"op"school"nog"steeds"een"factor"is"waar"onderzoek"naar"wordt"gedaan.""

Wanneer"het"gaat"over"cultuurvormingR"en"verspreiding"speelt"de"leerkracht"hier"een"belangrijke"rol"

in."De"culturele" interesses"en"praktijken"van"deze" leerkrachten"onder"de" loep"nemen," is"hierbij"dan"

ook"van"belang."Omdat"deze"leerkracht"vaak"als"een"rolmodel"wordt"aanschouwd,"is"het"van"belang"

een"duidelijk"profiel"op"te"stellen."Hoe"de" leerkracht"zijn"vrije"tijd" invult," is"een"goede" indicator"om"

een"beeld"te"schetsen"van"de"persoon"achter"zijn"functie."

"

Verder"geeft"onderzoek"ook"aan"dat"het"krijgen"van"cultuur"op"school"een"invloed"heeft"op"het"latere"

cultuurleven" van" een" individu." Wie" vroeger" op" school" via" verschillende" vormen" en" kanalen" met"

cultuur"te"maken"heeft"gehad,"lijkt"in"zijn"volwassene"leven"ook"sneller/vaker"in"aanraking"te"komen"

met" cultuur." Ook" hier" speelt" de" leerkracht" een" cruciale" rol," aangezien" het" deze" is" die" cultuur" kan"

binnenbrengen" op" school" en" in" de" klas." Zoals" Lievens" en" Vlegels" (2011)" binnen" hun" onderzoek"

hebben"gevonden,"zouden"personen"die" receptief"en"actief"aan"cultuur"deden"op"school"ook"meer"

kans"hebben"om"naar"podiumvoorstellingen"te"gaan"dan"mensen"die"niet"aan"cultuur"participeerden"

5

op"school."Deze" zelfde"personen,"die"op" school"dus"aan"cultuurparticipatie"deden,"hebben"volgens"

hen" 2,5" keer"meer" kans" om" frequent" een" theaterR" of" dansvoorstelling" bij" te" wonen." Hieruit" blijkt"

opnieuw"dat"cultuur"op"school"een"belangrijke"factor"is"voor"de"latere"cultuurparticipatie."Zoals"reeds"

hierboven"aangegeven" speelt"de" leerkracht"hier"een"belangrijke" factor" in"en" is" een"beeld" schetsen"

van"de"persoon"achter"deze"functie"van"belang."De"eigen"culturele"participatie"is"een"weerspiegeling"

van"hun"interesse"voor"culturele"domeinen,"waarbij"leerlingen"waarschijnlijk"sterker"beïnvloed"zullen"

worden"door"leerkrachten"die"zelf"geraakt"zijn"door"cultuur"en"deze"cultuur"zelf"beoefenen."

"

Binnen"deze"paper"wordt"getracht"een"beeld"te"schetsen"over"hoe"de"leerkracht"secundair"onderwijs"

binnen" zijn" vrije" tijd" aan" cultuurparticipatie" doet." Hierbij" zal" worden" nagegaan" of" deze" leerkracht"

inderdaad" als" een" cultureel" omnivoor" kan"worden"beschouwd," zoals" binnen"het" onderzoek" van"…."

wordt" aangegeven." Verder" zullen" ook" de" onafhankelijke" variabelen" geslacht," leeftijd" en" het"

onderwijsvak"van"een"individu"erbij"worden"gehaald"om"het"effect"van"deze"zaken"op"de"participatie"

van" de" leerkracht" na" te" gaan." Kan" er" een" verschil" worden" aangetoond" tussen" vrouwelijke" en"

mannelijke" leerkrachten?" Participeren" alle" leeftijdsgroepen" op" een" gelijkaardige" manier" aan" de"

culturele"activiteiten,"of"is"er"een"verschil"op"te"merken?"Kan"er"een"effect"gevonden"worden"van"de"

onderwijsvakken?" Kan" er" met" andere" woorden" een" verschil" opgemerkt" worden" tussen" de"

leerkrachten"die"taal"en"kunst"onderrichten"enerzijds"en"hun"collega’s"die"eerder"wetenschappen"en"

techniek" geven?" Kunnen" de" effecten" die" worden" gevonden" eventueel" worden" verklaard" na"

toevoeging" van" een" andere" variabele?" Denk" bijvoorbeeld" aan" de" feminisering" die" de" laatste" jaren"

binnen" het" onderwijs" is" op" te" merken" (Elchardus," Glorieux," Huyge," Kavadias," Siongers" en"

Vangoidsenhoven,"2009)."Hierdoor"zou"kunnen"worden"gezegd"dat"de"oudste"groep"leerkrachten"een"

meer"mannelijk"publiek"hebben"dan"de" jongste" lerarengroep."Kan"dit"gegeven"het"eventuele"effect"

van"leeftijd"versterken"of"eventueel"verwerpen?"

‘Waarom" een" onderzoek" naar" cultuurparticipatie," dit" is" toch" reeds" vaak" het" onderwerp" van"

onderzoeken"geweest?’"Toch"kunnen"hier"steeds"vernieuwende"effecten"worden"gevonden."Al"is"het"

maar"omwille"van"de"veranderingen"die"worden"opgemerkt"binnen"plaats"en"tijd."

"

2 Literatuuroverzicht)"Vooraleer"de"cultuurparticipatie"van" leerkrachten"secundair"onderwijs"van"naderbij"wordt"bekeken,"

wordt" het" concept" ‘cultuur’" kort" onder" liep" genomen." Vervolgens" worden" Bourdieu" en" Peterson"

aangehaald." Nadien" volgt" een" weergave" van" onderzoeken" die" betrekking" hebben" op" leerkrachten"

secundair"onderwijs."

6

"

2.1 ‘Cultuur’:,what’s,in,a,name?,"

Een"onderzoek"over"en"rond"‘cultuur’"vraagt"om"een"uitleg"van"dit"begrip."Om"de"vele"definities"van"

het"concept"te"ordenen"wordt"vaak"gebruik"gemaakt"van"een"driedeling"(Laermans,"2001;"Spillman,"

2002)." Een" eerste" luik" binnen" deze" driedeling" is" het" humanistische" cultuurbegrip." Cultuur" wordt"

beperkt"tot"de"schone"kunsten"en" letteren"en"wordt"gezien"als" ‘het"beste"en"hoogste"van"de"mens"

zijn"kunnen’."Swidler"(1996)"noemt"het"ook"wel"de"‘BigRCRCulture’."Omdat"cultuur"als"‘iets"hoogs"en"

goeds’" wordt" aanzien," moet" de" mens" zich" tot" kunstliefhebber" ontpoppen" om" zo" de" eigen"

persoonlijkheid" te" stimuleren." Cultuur" moet" op" deze" manier" dus" zorgen" voor" Bildung" of"

persoonsontwikkeling." Er" zou" kunnen" worden" gezegd" dat" leerkrachten," zoals" binnen" deze" visie"

aangehaald,"via"cultuur"hun"eigen"persoonlijkheid"kunnen"stimuleren."

Net"omdat"cultuur"binnen"deze"visie"wordt"gezien"als"iets"‘hoog’"en"‘goed’,"wordt"het"beperkt"tot"de"

praktijken"van"specifieke"instellingen."Hiermee"wordt"de"oorsprong"van"deze"denkwijze"blootgelegd."

Met"de"industriële"revolutie"in"de"18de"eeuw,"kwam"ook"de"opkomst"van"de"burgerij."Deze"kreeg"een"

afkeer"van"de"‘lage"cultuur’,"de"massacultuur."Eind"18de"eeuw"begon"de"‘BigRCRCulture’"dus"vorm"te"

krijgen." Gedurende" de" 19de" eeuw" ging"men" steeds" verder" gestalte" geven" aan" theaterR,"muziekR" of"

museumpraktijken" (DiMaggio," 1977)." Zaken" omtrent" vermaak" en" ontspanning" werden" door" de"

burgerij"binnen"de"culturele"genres"vermeden."Dit"alles"zorgde"ervoor"dat"de"kloof" tussen"de"hoge"

cultuur" enerzijds" en" de" lage" (massaR)cultuur" anderzijds" nog" groter" werd" (Spillman," 2002)." Binnen"

deze" paper" worden" de" ‘hoge’" cultuurvormen" en" de" cultuurvormen" die" eerder" tot" de" ‘lage" klasse’"

worden" toegeschreven," verder" onder" de" loep" genomen." Deze" opdeling" kent" zijn" ontstaan"

grotendeels"vanuit"deze"eerste"visie"op"cultuur."

"

Het" tweede" en" derde" luik" die" hieronder" volgen," vormen" samen" het" antropologisch"

cultuurbegrip."Onder"andere"E.B."Tylor"gaf"hier"in"zijn"werk"Primitive$Culture"(1871)"een"eerste"aanzet"

voor."Cultuur"of"beschaving" is"volgens"hem" ‘dat$complexe$geheel$van$kennis,$geloof,$kunst,$moraal,$

recht,$ gebruik(en),$ en$ alle$ andere$ vermogens$ en$ gewoonten$ die$ de$ mens$ verwerft$ als$ lid$ van$ de$

samenleving’$(geciteerd"in"Laermans,"Lievens"en"Waege,"2003)."

Het" eerste" luik" binnen" dit" antropologisch" cultuurbegrip" en" de" tweede" visie" binnen" de"

vaakgebruikte" driedeling" is" de"mentalistische" betekenis." Hierbinnen" is" cultuur" “[…]$ het$ geheel$ van$

veronderstellingen,$ opvattingen,$ waarden,$ normen$ én$ de$ materiële$ uitdrukking$ ervan$ die$ in$ de$

samenleving$of$in$een$groep$gedeeld$en$overgeleverd$worden.”"(Van"Hoof"&"Van"Ruysseveldt,"1996)."

7

Cultuur" is" een" kenmerk" van" een" hele" groep" of" samenleving" en" gaat" dus" groepen" verbinden" en"

onderscheiden"(Spillman,"2002)."

Binnen"deze"visie"kan"Emile"Durkheim"zijn"‘conscience"collective’"(collectief"bewustzijn)"erbij"

worden" gehaald." Hiermee" bedoelt" Durkheim" de" ‘sociaal" gedeelde" opvattingen" of" representaties’."

Doordat"de"mens"in"groep"handelt,"ontstaan"gedeelde"waarden"en"normen."Deze"gedeelde"waarden"

en"normen,"die"volgens"hem"via"groepsinteractie"ontstaan,"vormen"voor"Durkheim"een"‘conscience"

collective’."Net"door"de"vele"keuzemogelijkheden"die"er"zijn,"is"het"volgens"hem"moeilijk"om"keuzes"te"

maken." Het" is" ons" collectief" bewustzijn" dat" ervoor" zorgt" dat" onze" keuzeproblematiek" deels"wordt"

beperkt."

Talcot" Parsons" geeft" in" zijn" theorie" aan" dat" cultuur"wordt" geïnstitutionaliseerd" binnen" het"

sociale"systeem"en"zijn"rollen"en"wordt"geïnternaliseerd"binnen"het"persoonlijkheidssysteem"van"een"

persoon" (Parsons," 1951)."Hier" kan"Durkheim"nogmaals"worden"bijgehaald,"deze"maal"met" zijn" ‘fait"

social’."Binnen"het"structuralisme,"waartoe"deze"‘sociale"feiten’"van"Durkheim"horen,"gaat"men"ervan"

uit" dat" personen" die" deel" uitmaken" van" eenzelfde" sociale" eenheid" en/of" beïnvloed" worden" door"

dezelfde" structurele" kenmerken" een" (gedeeltelijk)" gelijkaardig" gedragspatroon" zullen" vertonen."

Verder" zullen"de" structurele" deelcomponenten" van" een" sociale" eenheid" samenhangen."Het" gedrag"

van"de"leden"van"een"groep"wordt"dus"beïnvloed"door"de"kenmerken"van"de"organisatie"en"hoe"de"

organisaties" onderling" samenhangen" (Durkheim," 1937" [1987])." Durkheim" geeft" aan" dat" personen"

gedeelde"waarden" en" normen" hebben." Leerkrachten" behoren" ook" tot" een" bepaalde" zelfde" sociale"

eenheid" en" zouden" dus," vanuit" de" theorie" van" Durkheim" afleidend," als" volgt" een" (gedeeltelijk)"

gelijkaardig"gedragspatroon"vertonen."In"deze"paper"wordt" ingezoomd"op"het"cultuuraspect"binnen"

het"gedrag"van"een" leerkracht"en"wordt"bekeken"of"er" inderdaad"een"bepaald"gedragspatroon"kan"

worden"opgemerkt."

"

Een"derde" luik" is" het" interpretatief/symbolisch" cultuurbegrip." Vertrekpunt" van"deze" visie" is"

Max"Weber"met"zijn"kijk"op"het"menselijk"handelen."Hij"gaf"aan"dat"de"mens"een"cultuurwezen"is"dat"

steeds"betekenis"geeft"aan"zijn"handelen."Weber"omschrijft"cultuur"ook"wel"als"‘het$vermogen$en$de$

wil$om$tegenover$de$wereld$bewust$een$standpunt$in$te$nemen$en$aan$de$wereld$een$zin$te$verlenen’"

(Weber,"1975;"geciteerd" in"Laermans,"Lievens"en"Waege,"2003)."Binnen"deze"visie" staat"cultuur"als"

betekenisgeving"dan"ook"centraal."Men"heeft"gedeelde"symbolen"en"betekenissen."Het"gaat"om"de"

betekenis"en"interpretatie"die"mensen"aan"een"woord,"een"object,"een"handeling…"geven"(Spillman,"

2002)."Ook"deze"visie"kan"opnieuw"kort"aan"het"onderzoek"van"leerkrachten"worden"gekoppeld."Dit"

omdat" leerkrachten" vaak" zelf" bewust" een" standpunt" innemen" en" ook" zin" verlenen" aan" de"wereld.""

Ook"deze"vorm"van"cultuur"trachten"zij"aan"de"toekomstige"generaties"door"te"geven."

"

8

Deze"driedeling" is"een"mogelijke" indeling,"er"zijn"ook"andere"mogelijkheden."Toch"is"dit"nog"

steeds"een"gangbare"opdeling"van"het"begrip"‘cultuur’."

2.2 De,distinctietheorie,van,Bourdieu,"

Wanneer"het"gaat"over" cultuurparticipatie," kan"het"niet"anders"dan"Pierre"Bourdieu" (1930"–"2002)"

hierbij"te"betrekken."In"La$Distinction.$Critique$sociale$du$jugement"(1979)"onderschrijft"en"verklaart"

de"Franse"cultuursocioloog,"op"basis"van"een"surveyonderzoek"uit"de" jaren"zestig,"hoe"een" link"kan"

worden" gelegd" tussen" de" sociale" posities" enerzijds" en" smaken" en" voorkeuren" anderzijds." Volgens"

Bourdieu"is"er"geen"rechtstreeks"verband"tussen"een"sociale"positie"en"de"vrijetijdsbesteding"van"een"

individu." Sociale" posities" worden" wel" geassocieerd" met" specifieke," symbolische" vormen" van"

vrijetijdsbesteding,"maar"vormen"hier"geen"dwingende"reden"toe."Verder"is"het"verband"dat"bestaat"

tussen"een"sociale"positie"en"zijn"bijhorende"vormen"van"cultuurparticipatie"tijdR"en"plaatsgebonden."

Andere"vormen"van"vrijetijdsbesteding"kunnen"in"een"andere"context"net"zo"goed"verwijzen"naar"een"

bepaalde"sociale"positie"(Calhoun,"Gerteis,"Moody,"Pfaff"en"Virk,"2007)."Wat"bepaalt"iemands"keuzes"

binnen"het"vrijetijdsveld"dan"wel?"Wat"bindt"culturele"consumptiepatronen"aan"sociale"klassen?"Het"

is"hier"dat"het"centrale"punt"binnen"Bourdieu"zijn"theorie"de"kop"op"steekt,"namelijk"de"invloed"van"

het"klassenspecifieke"ouderlijke"milieu"waarin"men"opgroeide."Hiervoor"introduceert"hij"het"concept"

‘klassenhabitus’." Hij" verklaart" dat" leden" van" verschillende" sociale" klassen," via" een" divers"

opvoedingsproces" een" klassenspecifieke" ‘habitus’" ontwikkelen." De" habitus" vormt" een" duurzaam,"

verworven" en" productief" systeem" van" disposities." Disposities" functioneren" als" “onderbewuste"

schema’s" die" de" grondslag" vormen" van" het" denken," de"waarneming" en" het" handelen”" (Laermans,"

1984)." De" habitus" vormt" dus" een" exteriorisatie" van" de" interioriteit:" de" disposities" genereren"

handelingen,"waarnemingen"en"denkacten."

"

De" habitus" is" echter" ook" verworven." Het" is" het" product" van" objectieve" sociale"

omstandigheden,"dus"evenzeer"een"interiorisatie"van"de"exterioriteit."Dit"laatste"brengt"met"zich"mee"

dat" gelijke" sociale" levenscondities" tot" een" haast" identieke" conditionering" leiden" en" bijgevolg" tot"

eenzelfde" habitus." Wie" geboren" wordt" in" een" sociale" klasse," komt" terecht" in" een" geheel" van"

objectieve"omstandigheden"dat"gemeenschappelijk"is"voor"die"hele"klasse."Dit"resulteert"vervolgens"

in" eenzelfde" klassenhabitus:" een" systeem" van" klassenspecifieke" waarnemingsR," waarderingsR" en"

handelingsschema’s." Deze" schema’s" bepalen" iemands" smaakR" en" consumptiepatronen," en" dus"

iemands" levensstijl."Het" is"via"deze" levensstijl"dat"de"hogere"klasse"zich"onderscheidt"van"de" lagere"

klasse." Iemands" culturele" consumptie," en" bij" uitbreiding" al" zijn" waarnemingen," waarderingen" en"

handelingen,"ontstaan"dus"vanuit"klassenspecifieke"socialisatieprocessen"(Laermans,"1984).""

9

"

Bourdieu" omschrijft" zijn" klassenstructuur" op" basis" van" de" hoeveelheid" en" de" verhouding"

tussen"economisch"en"cultureel"kapitaal."Onder"economisch"kapitaal"verstaat"hij"niet"alleen"inkomen,"

maar"ook"bezittingen"die"relatief"makkelijk"om"te"zetten"zijn"in"geld."Cultureel"kapitaal"is"een"breed"

concept" dat" meestal" omschreven" wordt" als" kennis," vaardigheid" en" familiariteit" met" de" culturele"

codes" van"de" dominante" groepen" in" de"maatschappij" (o.a." Aschaffenburg" en"Maas," 1997;" Robson,"

2009;"Lamont"en"Lareau,"1988;"aangehaald"in"Vanherwegen,"Van"Steen"en"Lievens,"2011)."Volgens"de"

hoeveelheid"en"de"verhouding"tussen"cultureel"en"economisch"kapitaal"dat"men"bezit,"komt"hij" tot"

drie" hoofdklassen:" de" dominante" klasse" of" de" burgerij," de" middenklasse" of" kleinburgerij" en" de"

arbeidersklasse."

Deze" drie" sociale" klassen" bezitten" ieder," door" hun" verschillende" kapitaalstructuur," een" specifieke"

klassenhabitus"die"gedrag,"smaken"en"voorkeuren"aanstuurt."Wanneer"men"naar"de"appreciatie"van"

kunst" kijkt," stelt" Bourdieu" dat" leden" van" de" lagere" sociale" klassen" een" culturele" smaak" gemeen"

hebben"waarin"inhoud,"functionaliteit"en"het"oproepen"van"emoties"centraal"staan"(De"Jong,"2003)."

De" smaak"van"de"arbeidersklasse"omschrijft"hij" als" “le"goût"du"nécessité”."Hiermee"bedoelt"hij" dat"

alles"een"functie"moet"hebben,"vormexperimenten"worden"niet"gesmaakt."De"middenklasse"zet"zich"

negatief" af" tegen" deze" smaak" en" mikt" hiervoor" op" de" ‘betere’" smaak" van" de" dominante" klassen."

Aangezien" ze" een" tekort" aan" economisch," maar" vooral" cultureel" kapitaal" hebben," blijken" deze"

pogingen" tevergeefs." Laermans"en"Vander" Stichele" (2007)" verwoorden"het" als" volgt:"“Opera$wordt$

verward$ met$ operette,$ ernstige$ klassieke$ muziek$ met$ haar$ lichte$ variant,$ de$ canon$ van$ de$

wereldliteratuur$ met$ het$ recentste$ boekenlijstje$ in$ dag?$ of$ weekblad”." De" dominante" klassen"

daarentegen"worden"gekenmerkt"door"een"‘esthetische"dispositie’"waarbij"kunst"en"cultuur"meer"op"

vorm,"originaliteit"en"de"referentie"tot"andere"kunst"worden"geëvalueerd"(De"Jong,""2003)."

"

De"theorie"van"Bourdieu"roept"vandaag"de"dag"echter"heel"wat"vragen"op:"vallen"smaakprofielen"wel"

zo"deterministisch"en"eenzijdig"te"verklaren?"Is"de"scheidingslijn"tussen"verschillende"klassen"wel"(of"

nog"steeds)"zo"scherp"te"bepalen?"Vormen"hoogcultuur"en"populaire"cultuur"werkelijk"louter"een"ofR

ofRverhaal,"of" is"de"tweedeling"tussen"de"snobistische"highbrow"elite"uit"hoge"sociale"klassen"en"de"

lowbrow"massa"uit"lage"sociale"klassen"achterhaald?"

Onder" meer" Beck" (1992;" aangehaald" in" Smits," 2011)" geeft" zijn" mening" over" dit" alles." Zo"

verklaart"hij"dat"er"niet"alleen"meer"keuzevrijheid"is"op"het"gebied"van"de"vrijetijdsbesteding,"maar"hij"

wijst"er"eveneens"op"dat"de"hedendaagse"vorm"van"sociale"ongelijkheid"minder"klassengebonden"is"

dan" men" zou" denken." Wanneer" je" iemands" klassenpositie" kent," kun" je" volgens" Beck" niet" langer"

voorspellen"hoe"deze"persoon"het"leven"ziet,"welke"relaties"de"persoon"aangaat,"welke"positie"hij"in"

het" gezin" bekleedt," welke" politieke" en" sociale" ideeën" en" identiteit" hij" heeft," kort" gezegd," welke"

10

keuzes"hij"maakt"(Smits,"2011)."Ook"verklaart"hij"dat"onderwijskansen"weliswaar"nog"altijd"beïnvloed"

worden"door"het"milieu"van"herkomst,"maar"deze"samenhang" is"veel"minder"sterk"dan"vroeger."De"

sociale" ongelijkheid" wordt" op" een" geïndividualiseerde" wijze" gereproduceerd." In" tegenstelling" tot"

Bourdieu" is" Beck" ervan" overtuigd" dat" de" democratisering" van" het" onderwijs" het" mogelijk" heeft"

gemaakt"voor"mensen"om"de"sociale"ladder"te"beklimmen"en"zelf"een"carrière"uit"te"bouwen"volgens"

de" eigen" keuzes" en" voorkeuren." De" openheid" van" de" samenleving" zou" zijn" toegenomen" door" een"

grotere"sociale"mobiliteit."Hierdoor"zou"er"geen"duidelijk"verband"meer"zijn"tussen"het"sociale"milieu"

waarin"men"opgroeit"en"de"eigen"sociale"positie"(Smits,"2011)."

"

2.3 Peterson,"Vanuit"de"bevindingen"van"Bourdieu"introduceert"Richard"Peterson"het"begrip"omnivoriteit."Peterson"

voert" zijn" onderzoek" naar" smaak" en" cultuurparticipatie" in" de" Verenigde" Staten,"waar" de" scheiding"

tussen"de"hogere"en"lagere"sociale"klasse"vager"is"dan"in"het"Frankrijk"van"Bourdieu"(Peterson,"1992)."

Omwille"van"deze"minder"duidelijke"statusgrenzen"vermijdt"Peterson"begrippen"als"‘klassencultuur',"

maar"spreekt"hij"over" ‘patterns"of"cultural"choice’" (Van"Eijck,"2000)."Samen"met"zijn"collega"Simkus"

Albert"ging"Peterson"op"onderzoek."Zo"onderzocht"hij"begin" jaren"negentig"van"de"twintigste"eeuw"

het"verband"tussen"sociale"status"en"muziekvoorkeuren."De"onderzoeker"stelde"vast"dat"mensen"uit"

de" hogere" sociale" klasse" meer" participeren" in" highbrow" culturele" praktijken" (zoals" klassieke"

muziekgenres),"zoals"reeds"was"aangeduid"door"Bourdieu."Toch"vond"hij"ook"een"ander"resultaat"dan"

hij" op" basis" van" Bourdieus" La$Distinction$had" verwacht." Zo" bleken" diezelfde" hogere" statusgroepen"

evenzeer"sterk"betrokken"te"zijn"bij"culturele"praktijken"die" tot"dan"toe"enkel"geassocieerd"werden"

met" de" lagere" sociale" klasse" (zoals" de" populaire"muzieksoorten):" “The$ fact$ that$ the$ higher$ status$

groups$consume$more$highbrow$culture$does$not$imply$that$they$shun$other$cultural$products”"(Van"

Eijck," 2000)." Het" is" deze" brede" smaak" die" Peterson" de" term" ‘omnivoor’" toekent." Anders" gezegd" is"

omnivoriteit"de"mate"waarin"iemands"culturele"smaakR"en"consumptiepatroon"varieert."De"cultureel"

omnivoor" heeft" een" groot" aantal" verscheidene" smaken" en" participeert" in" zeer" uiteenlopende"

culturele" activiteiten" (Peterson" en" Kern," 1996)." Mensen" uit" de" lagere" klasse" beperken" zich"

daarentegen"tot"hun"‘eigen’" lowbrow"culturele"praktijken"(Peterson,"1992)."Doordat"individuen"hun"

eigen"smaakpalet"creëren,"zonder"daarbij"veel"gestuurd"te"worden"door"bepaalde"factoren"die"buiten"

het" ‘zelf’" liggen," ontstaat" een" loskoppeling" van" sociale" status" en" smaakvoorkeuren." De" keuzes" die"

mensen"maken,"komen"vanuit"het"‘zelf’,"men"kiest"zijn"eigen"individuele,"unieke"weg"(Smits,"2011).""

"

Peterson" zorgt" dus" voor" een" wijziging" van" een" ‘eliteRtoRmass’" polarisatie" van" culturele"

activiteiten"naar"een"‘omnivoreRtoRunivore’"continuüm"van"culturele"participatiepatronen."Een"breed"

11

smaakR"en"handelingspatroon,"ofwel"een"grote"mate"van"omnivoriteit,"komt"vooral"voor"bij"mensen"

uit"hogere"sociale"klassen."Hij"gaf"dus"niet"aan"dat"de"culturele"omnivoor"alle"genres"goed"vindt,"maar"

dat" ze" het" totale" cultuuraanbod" overeenkomstig" met" de" traditionele" grenslijnen" waarderen"

(Peterson,"1993;"Laermans,"2002)."

"

Wat"Peterson"(2005)"verder"nog"opmerkte"was"dat"er"in"1992"beduidend"meer"personen"met"

een"hogere" sociale" status"omnivoor"waren"dan" in"1982."Binnen"een" tijdsspanne"van" tien" jaar" is"de"

omnivoriteit" dus" toegenomen." Dit" komt" enerzijds" omdat" mensen" met" een" hoge" status" meer"

omnivoor" werden" en" anderzijds" omdat" oudere" cohorten" met" een" meer" snobistische" smaak"

mettertijd" werden" vervangen" door" jongeren," die" een" meer" omnivore" smaak" lijken" te" hebben"

(Peterson,"2005)."De"trend"tot"omnivoriteit"zet"zich"dus"door"en"is"de"voorbije"jaren"bovendien"een"

standaard"geworden"voor"‘goede"smaak’"(Peterson"en"Kern,"1996)."

"

2.4 Wat,na,Bourdieu?,

Volgens"de"Graaf"en"Kalmijn" is"er"sprake"van"een"tweedimensionaal"stratificatiesysteem."Ze"

maken" een" onderscheid" tussen" beroepen" die" gekarakteriseerd" worden" door" een" groot" cultureel"

kapitaal" en" beroepen"met" een" groot" economisch" kapitaal." Dit" betekent" echter" niet" dat" een" hoog"

cultureel"kapitaal"automatisch"een"laag"economisch"kapitaal"met"zich"meebrengt"of"omgekeerd."Het"

zijn"twee"dimensies"die"samenhangen"(de"Graaf"en"Kalmijn,"2001).""

12

"

"

Figuur&1:&De&culturele&en&economische&status&van&55&beroepen&(de&Graaf&en&Kalmijn,&2001)&

"

Ook"Van"Eijck"en"Mommaas"(2004)"geven"hun"kijk"op"de"zaak." In"een"eerste"punt"geven"ze"

aan" dat" sociale" stijgers" en" nieuwe" beroepen" op" de" postmoderne" arbeidsmarkt" voor" een" nieuwe"

samenstelling" van" de" middenklasse" zorgt." Ze" vinden" deze" nieuwe" middenklasse" vooral" terug" in"

beroepen" waar" de" nadruk" ligt" op" vertegenwoordiging" (bijvoorbeeld" in" de" verkoop)," medische" en"

sociale" bijstand" (bijvoorbeeld" loopbaanadvies)" en" culturele" productie" en" organisatie" (bijvoorbeeld"

journalisten" en" docenten)." Deze" groep" wordt" voor" Van" Eijck" en" Mommaas" (2004)" als" de" meest"

heterogene"klasse"aanschouwd."

Ten"tweede"is"het"zo"dat"vrijetijdsdeelname"vandaag"de"dag"een"politiek"van"zelfactualisatie"

is."Mensen"moeten"steeds"meer"keuzes"maken"voor"de"bouw"van"een"‘narrative"of"the"self’,"zonder"

hierbij"steeds"te"verwijzen"naar"traditie"of"gewoonte"(Van"Eijck"en"Mommaas,"2004)."

Om" de" recent" opgekomen" beroepen" en" functies" die" deel" uitmaken" van" deze" “nieuwe"

middenklasse”" succesvol" te" bekleden," is" iemands" volledige" persoonlijkheid" van" belang." Deze"

persoonlijkheid" is" een" eigen" constructie," een" ‘narrative" of" the" self’" en" komt" tot" stand" door"

persoonlijke" smaak," interesses," voorkeuren," keuzes…"Ook" vrijetijdsbesteding" draagt" dus" bij" aan" de"

constructie" van" een" ‘narrative" of" the" self’." Wie" cultureel" omnivoor" is" neemt" deel" aan" een" breed"

gamma" van" vrijetijdsactiviteiten" en"bouwt" een"divers" sociaal" netwerk" uit" (Van" Eijck" en"Mommaas,"

2004)."

13

Tot"slot" is"er"meer"belang"voor"beroepsmatig"succes."Voor"mensen"die"werkzaam"zijn" in"de"

nieuwe" banen" binnen" de" nieuwe" middenklasse," dus" volgens" hen" ook" voor" leerkrachten," worden"

persoonlijke" kwaliteiten" steeds" belangrijker." Deze" ‘socially" useful" knowledge’" is" niet" enkel"

opgebouwd"door"het" formele"onderwijs"en"opleiding,"maar"ook"via"eigen"ervaringen," interesses"en"

contacten." Een" interessant" portfolio" van" werkervaringen" verzamelen" is" belangrijk," maar" dit" moet"

samengaan"met"de"juiste"vorm"van"vrijetijdsbesteding"op"het"juiste"moment"en"binnen"een"relevant"

sociaal" netwerk" (Van" Eijck" en"Mommaas," 2004)." De" vrijetijdsbesteding" van" leerkrachten" onder" de"

loep"nemen,"kan"dus"interessante"gegevens"opleveren"om"zo"een"profiel"van"hun"persoonlijkheid"op"

te"stellen."

"

Ook"Erickson"(1996)"deed"een"onderzoek"rond"vrijetijdsbesteding."Zo"bestaat"de"mogelijkheid"

er"volgens"haar"in"dat"de"sociale"en"normatieve"druk"bij"de"betaalde"werknemer"de"betrokkenheid"in"

highbrowRactiviteiten"kan"verlagen,"wanneer"deze"vervreemd"is"van"de"arbeid"die"men"doet."Diegene"

die"niet"actief"zijn"binnen"het"arbeidsveld"zijn,"volgens"haar,"vrij"van"deze"druk."De"arbeidspositie"zou"

dus"een"belangrijke"factor"zijn"die"een"invloed"uitoefent"op"een"individu"zijn"participatiegewoontes."

De" waardevermindering" waar" Erickson" over" spreekt," zou" doen" verwachten" dat" de" werkzame"

individuen"hun"betrokkenheid" in"vrijetijdsactiviteiten"afneemt" (Lizardo,"2006)." Lizardo" (2006)"voegt"

hieraan" toe" dat" deze" houding" tegenover" cultuur" voornamelijk" voorkomt" bij" mannen," omdat" deze"

normatieve" en" sociale" druk" om" vrijetijdscultuur" als" waardeloos" te" zien" vooral" binnen"

mannengedomineerde" velden" optreedt," zoals" binnen" sport" en" bedrijfscultuur" (Erickson," 1996)."

Hierdoor"heeft"de"highbrowRcultuur,"voor"mannen,"meer"kans"om"in"waarde"te"verminderen"(Lizardo,"

2006)."

"

Binnen"de"vrijetijdsactiviteiten"wordt"ook"opgemerkt"dat"publieke"cultuurparticipatie"minder"

frequent"voorkomt"dan"culturele"praktijken"binnenshuis,"maar"hoe"komt"dit?"Waarom"is"er"een"kloof"

tussen"het"aantal"mensen"dat"thuis"naar,"bijvoorbeeld,"popmuziek"luistert"en"het"aantal"mensen"dat"

naar"popconcerten"gaat?"Dit"omwille"van"de"zogenaamde"etiquette"en"rituelen"die"bij"de"participatie"

van"een"concert"komen"kijken,"iets"waar"niet"iedereen"zich"comfortabel"bij"voelt"(Vander"Stichele"en"

Roose," 2010)." Dit" sociale" aspect" van" participatie," het" sociale" vertrouwen," de" financiële" kost" en" de"

vereiste" mobiliteit" vormen" drempels" voor" culturele" participatie" buitenshuis" (Warde" en" GayoRCal,"

2009)."

"

2.4.1 Een)brede)culturele)smaak)en)participatie)

14

Vanuit" de" theorie" van" Bourdieu" wordt" vaak" ook" onderzoek" gedaan" naar" omnivoriteit."

Hieronder"volgen"dan"ook"mogelijke"perspectieven"op"omnivoriteit.""

Chan" en"Goldthorpe" (2007)" hebben" een" correlatie"weergegeven" tussen"omnivoriteit" en" de"

sociale"status"van"een"persoon."Ze"kregen"volgende"correlaties:"

"

Figuur&2:&&Correlatie&omnivoriteit&met&sociale&status&(Chan&en&Goldthorpe,&2007)&

"

In"Figuur"2"(Chan"en"Goldthorpe,"2007)"zijn"drie"tabellen"gegeven"waar"op"de"horizontale"as"

telkens"de"statusgraad"van"laag"naar"hoog"wordt"gerangschikt."Bij"de"eerste"prent"geeft"de"verticale"

as"het"percentage"univoor"karakter"aan,"bij"de"tweede"prent"het"percentage"omnivore"luisteraar"en"

bij"de"derde"prent"het"percentage"omnivoor"karakter."Uit"de"laatste"twee"prenten"valt"het"volgende"

af"te"leiden:"hoe"hoger"iemands"sociale"status,"hoe"meer"hij"of"zij"een"omnivoor"karakter"aanneemt."

Op" de" tweede" prent" is" deze" correlatie" minder" duidelijk" merkbaar," omdat" het" hier" gaat" om" de"

luisterende"omnivoor,"de"personen"die" luisteren"naar"een"grote"verscheidenheid"aan"muziek,"waar"

de"derde"prent"het"omnivore"karakter"bekijkt"buiten"deze"muzikale"interesses"(Chan"en"Goldthorpe,"

2007)."Met"deze"tabellen"wordt"duidelijk"dat"er"verschillende"domeinen"zijn"waarbinnen"omnivoriteit"

zich"kan"manifesteren."Zo"stelt"Warde"(2009)"dat"omnivoriteit"tot"uiting"kan"komen"binnen"zowel"de"

private"als"de"publieke"sfeer."Hij"maakt"een"onderscheid"tussen"‘liking’"en"‘doing’:"“Doing$and$liking$

are$not$identical$acts$and$nor$do$they$necessarily$have$the$same$causes$or$effects”"(Warde"en"GayoR

Cal,"2009)."

De"term"liking"verwijst"naar"iemands"smaakpatronen,"naar"zijn"of"haar"culturele"preferenties."

Omnivoriteit"meten"aan"de"hand"van"het" criterium" liking," is"niet"peilen"naar"het" gedrag,"maar"wel"

15

naar" de" culturele" voorkeuren" van"de" respondenten."Warde"en"GayoRCal" (2009)" brengen"de" smaak"

van" respondenten" in" kaart" aan" de" hand" van" hun" muziekvoorkeur." Ze" werken" met" een" systeem"

waarop" de" respondenten" hun" muzikale" voorkeuren" duidelijk" moeten" maken" met" een"

puntensysteem."Ze"krijgen"een"lijst"van"muziekgenres"voorgeschoteld"en"moeten"elk"genre"een"cijfer"

toekennen"van"één,"wat"een"zeer"grote"interesse"impliceert,"tot"en"met"zeven,"voor"die"genres"die"de"

respondent" allerminst" prefereert." Items"waar" de" respondent" een" één" of" twee" aan" koppelt," vallen"

voor"Warde" en" GayoRCal" onder" de" noemer" ‘like’." Likes" hangen" dus" onherroepelijk" samen"met" de"

kennis" van" een" persoon" over" een" bepaald" item" of" genre" en" hun" algemene" oordeel" hierover." Het"

aantal"verschillende"muziekstijlen"dat"één"respondent"verkiest,"zijn"aantal"likes"over"de"hele"lijn"van"

het" aanbod," indiceert" zijn" omnivoriteitsniveau" in" de" private" sfeer" (Warde" en" GayoRCal," 2009)." De"

schaal" die" Warde" en" GayoRCal" hanteren" is" slechts" één" instrument" om" het" aantal" likes" van" een"

respondent"te"meten"en"omnivoriteit"in"kaart"te"brengen,"en"dus"zeker"niet"de"universeel"geldende"

of" enige" juiste" manier." Ook" Vander" Stichele" en" Roose" (2010)" deden" onderzoek" naar" muzikale"

voorkeuren" en"maakten" hierbij" een" onderscheid" tussen" private" en" publieke" culturele" consumptie."

Muziek"beluisteren" in"de"private" sfeer" komt"veel" frequenter" voor"dan"het"bijwonen"van"concerten"

buitenshuis."Vander"Stichele"en"Roose"meten"omnivoriteit"aan"de"hand"van"het"aantal"muziekgenres"

waar" iemand" naar" luistert." Het" gaat" hier" dus" niet" over" het" aantal" keer" dat"men" bepaalde"muziek"

beluistert," maar" over" de" verscheidenheid" aan" genres" (Vander" Stichele" en" Roose," 2010)," wat" ook"

binnen"deze"paper"de"maatstaf"voor"omnivoriteit"zal"zijn."

Omnivoriteit" kan"echter" evenzeer" gemeten"worden"op"basis" van"het" criterium"doing."Deze"

term"verwijst"naar"iemands"culturele"gedragspatroon"(Vander"Stichele"en"Laermans,"2006)."Ook"hier"

wordt" een" onderscheid" gemaakt" tussen" de" breedte" van" de" participatie," de" verscheidenheid" aan"

publieke" culturele" activiteiten" en" de" frequentie" van" de" participatie," of" de" hoeveelheid" publieke"

culturele"activiteiten"waar"men"aan"deelneemt"(Peterson,"2005)."

"

Zoals" eerder" vermeld," participeert" de" cultureel" omnivoor" zowel" in" highbrow" culturele"

activiteiten,"als"in"de"lowbrow,"populaire"cultuur."Voor"sommigen"bestaat"er"nog"een"derde:"het"folk"

culturele"genre." "De"participatie"van"de"cultureel"omnivoor" in"de"highbrowactiviteiten" is"vooral"om"

zichzelf" te" overtreffen," in" de" populaire" cultuur" vooral" voor" het" plezier" en" in" het" folkgenre" om"het"

gevoel"van"betrokkenheid"op"te"wekken"(Sullivan"en"KatzRGerro,"2006)."

"

Door"de" culturele"grenzen" te"overschrijden," kan"men" iets" zeggen"over"de" compositie"of"de"

samenstelling" van" deze" activiteiten." Warde" en" GayoRCal" (2009)" delen" deze" activiteiten" in," in"

gelegitimeerde" items" of" activiteiten" en" populaire" items" of" activiteiten." Gelegitimeerde" items" zijn"

16

items"die"meer"dan"twee"keer"meer"geprefereerd"worden"door"de"hoogopgeleiden,"waar"populaire"

items"beduidend"minder"worden"geprefereerd"door"deze"zelfde"groep."Uit"hun"onderzoek"kwamen"

ze"tot"de"conclusie"dat"hoogopgeleiden"beduidend"meer" 'likes'"hadden"op"de"gelegitimeerde" items"

dan" de" lageropgeleiden," en" dat" ze" bijna" evenveel" 'likes'" hadden" op" de" populaire" items." Hieruit"

concludeerden"ze"dat"de"grens"tussen"de"gelegitimeerde"en"populaire"items"veel"vager"bleek"te"zijn"

bij"de"hoogopgeleiden"dan"bij"de"laagopgeleiden"en"dat"deze"eerste"groep"besluitend"meer"omnivoor"

was"(Warde"en"GayoRCal,"2009)."

LopezRSintas" en" KatzRGerro" (2005)" daarentegen" meten" het" omnivoriteitsgehalte" van" hun"

respondenten" aan" de" hand" van" de" culturele" activiteiten" waarin" ze" de" afgelopen" twaalf" maanden"

hebben" geparticipeerd." Ze" leggen" hun" respondenten" negen" categorieën" voor," welke" de" volgende"

waren:" jazzconcert," klassiek" concert," opera," musical," toneelstuk," balletvoorstelling," kunstmuseum,"

historischRculturele"uitstappen"en"kunstbeurzen."De"respondenten"moeten"aanvinken"aan"welke"van"

de"culturele"activiteiten"ze"deelnamen."Hoe"vaak"ze"naar"één"van"deze"culturele"activiteiten"gingen,"

speelde"hier"een"mindere" rol."Wel"de"verscheidenheid"die" ze"hierin" toonden," stond" centraal."Deze"

manier" om"omnivoriteit" te"meten," komt" overeen"met" de"werkwijze" van"Vander" Stichele" en" Roose"

(2010),"maar"daar"wordt"muziek"bekeken."Hier"wordt"niet"naar"muziek,"maar"naar"andere"culturele"

activiteiten" gekeken." De" ene" respondent" ging" bijvoorbeeld" de" laatste" twaalf" maanden" naar" geen"

enkele"culturele"activiteit"die"voorgesteld"werd,"terwijl"een"andere"respondent"minstens"één"maal"in"

elk"van"de"negen"culturele"activiteiten"participeerde."Dit"betekent"dat"een"respondent"minstens"een"

'0'" scoort" op" de" omnivoriteitsschaal" wanneer" deze" de" afgelopen" 12" maanden" in" geen" van" de"

activiteiten"participeerde"en"de"andere"hier"een"'9'"krijgt"toegeschreven"(LopezRSintas"en"KatzRGerro,"

2005).

2.5 Wat,met,leerkrachten?, Wanneer" een" beeld" wordt" gevormd" over" de" cultuurparticipatie" van" leerkrachten" secundair"

onderwijs,"kan"de"vraag"worden"gesteld"welke"plaats" leerkrachten"binnen"het"volledige"plaatje"van"

Bourdieu"zijn"distinctietheorie"krijgen?" In"The$Love$of$Art$ (Les$règles$de$ l’art)"drong"Bourdieu"er"op"

aan"dat"er"sterke"banden"moeten"worden"gelegd"tussen"scholen"en"cultuurbeleid."Dit"omdat"hij"de"

school" als" enige" in" staat" stelt" tot" het" creëren" van" de" gecultiveerde" attitude" (Dubois," 2011)." Het"

onderwijs"krijgt"bij"hem"een"centrale"positie"om"een"gedeeld"respect"voor"de"hoge"cultuur"en"haar"

burgerlijk"publiek"af"te"dwingen"(Laermans,"Lievens,"Waege,"2003)."Toch"staat"Bourdieu"nergens"stil"

bij"de"mogelijke"rol"van"het"cultuurbeleid"als"vorm"van"culturele"dominantieRuitoefening,"vooral"dan"

bij"het"kunstenbeleid."Dit"speelt"nochtans" in"meerdere"kunstsectoren"een"cruciale"ondersteunende"

17

rol" (Laermans,"Lievens,"Waege,"2003)."Hierbij"blijft"de"persoonontplooiing"of"Bildung"nog"steeds"de"

voornaamste"legitimatie"van"het"uiteindelijke"doel"van"het"cultuurbeleid"(Anciaux,"2000;"aangehaald"

in"Laermans,"Lievens,"Waege,"2003)."

"

Maar"waar" plaatst" Bourdieu" leerkrachten"binnen" zijn" cultureel" veld?" Zoals" in" figuur" 3" en" 4"

weergegeven," situeert" hij" leerkrachten" binnen" zijn" cultureel" veld" bij" een" eerder" laag" economisch"

kapitaal" en" een" hoog" cultureel" kapitaal." Bourdieu" gaat" er" dus" van" uit" dat" leerkrachten" een" hoge"

kennis,"vaardigheid"en"familiariteit"hebben"met"de"culturele"codes"van"de"dominante"groepen"in"de"

maatschappij." Ze" zijn" volgens" hem," net" als" kunstenaars," verpleegkundigen" en" architecten" eerder"

hoog"geschoold"en"cultureel"heel"actief."Toch"bezitten"ze,"binnen"de"hogere"klassen,"relatief"weinig"

financiële"middelen."Uit" zijn" cijfers"bleek" inderdaad"dat"de" leerkracht" van"alle"beroepsgroepen"het"

meest" las" en" het" meest" theater," musea" en" kunstgalerijen" bezocht" (Elchardus," Huyge," Kavadias,"

Siongers" en" Vangoidsenhoven," 2009)." Ook" Lizardo" (2006)" vond" in" zijn" resultaten" dat" de" grootste"

gebruikers"van"de"highbrowRcultuur"de"leraren"en"kunstenaren"zijn."

"

"

"

Figuur&3:&Het&cultureel&veld&van&sociale&posities&(Bourdieu,&1979).&

18

Figuur&4:&Hearing&Roose,&2012&

"

Wanneer"het"schema"van"de"Graaf"en"Kalmijn"(2001)"erbij"wordt"genomen,"blijkt"dat"ook"hier"

leerkrachten" in" worden" opgenomen." Volgens" hen" bezitten" leerkrachten," net" als" bij" Bourdieu," een"

eerder"hoog"cultureel"en"slechts"een"gemiddeld"economisch"kapitaal."Dit"schema"werd"reeds"binnen"

het"onderdeel"‘Wat"na"Bourdieu’"weergegeven"(zie"figuur"1)."

"

Ook" DiMaggio" en" Useem" (1978;" geciteerd" in" Elchardus," Huyge," Kavadias," Siongers" en"

Vangoidsenhoven," 2009)" stelden" in" de" Verenigde" Staten" vast" dat" leraars" in" veel" sterkere" mate"

participeerden" aan" cultuur" (theater," symfonieorkest," opera," ballet,"musicals," bioscoop)" dan" andere"

witte" boordenberoepen," alsook" dan" leidinggevenden" en" de" vrije" beroepen" (Elchardus," Huyge,"

Kavadias,"Siongers"en"Vangoidsenhoven,"2009)."Meer"recent"bleek"ook"uit"Nederlands"onderzoek"de"

hogere"culturele"participatiegraad"(bvb."bezoek"aan"theater"en"concerten)"van"leerkrachten"(de"Jong"

en" van" de" Kamp," 2000)." Daarbij" stelden" ze" tevens" verschillen" vast" naargelang" het" vak" dat" ze"

doceerden," alsook" naar" het" geslacht" en" leeftijd." Onder" andere" binnen" het" onderdeel" van" de"

onderzoeksvragen"en"hypothesen"zullen"hun"resultaten"worden"weergegeven."

"

Deze" bevindingen" worden" binnen" het" onderzoek" van" Elchardus," Glorieux," Siongers" et" al"

(2009)" verder"onderzocht." Zo" vertonen" leerkrachten,"wanneer"het" gaat"om"culturele"onderwerpen"

meer" informeergedrag" dan" andere" beroepsgroepen." Dit" verschil" wordt," volgens" hen," verklaard"

doordat" leerkrachten" hoger" opgeleid" zijn" en" hoger" opgeleiden" significant" meer" naar"

cultuurevenementen" en" –producten" informeren." Aangezien" het" lerarenkorps" vrijwel" uitsluitend"

bestaat"uit"hoger"opgeleiden,"verdwijnt"dit"verschil"na"controle"voor"opleiding."Ook"zijn"leerkrachten"

19

significant" meer" vertrouwd" met" kunst" dan" personen" die" in" andere" sectoren" zijn" tewerkgesteld."

Wanneer" dit" wordt" gecontroleerd" voor" leeftijd," geslacht" en" opleidingsniveau" onderscheiden"

leerkrachten"zich"niet"langer"significant"van"de"anderen."Vooral"hoger"opgeleiden"onderscheiden"zich"

sterk"in"hun"interesse"voor"kunst"van"de"lager"opgeleiden"(Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al,"2009)."

Ook"de"muziekvoorkeur"van"personen"wordt"onderzocht."Zo"vinden"ze"dat" leerkrachten"zich"op"het"

vlak" van"muziekvoorkeur" onderscheiden" van" de" andere" beroepsgroepen." De" leerkrachten" hebben"

een"sterkere"voorkeur"voor"de"hoogculturele"muziekgenres"en"laten"zich"minder"bekoren"door"popR"

en" rockmuziek" en" populaire" muziek." Deze" voorkeur" voor" hoogculturele" muziekgenres" en" lage"

voorkeur" voor" populaire" muziek" wordt" opnieuw" voornamelijk" verklaard" door" hun" hoog"

opleidingsniveau."Toch"blijven"leerkrachten,"ook"na"controle"voor"geslacht,"leeftijd"en"opleiding,"nog"

steeds"een"voorkeur"hebben"voor"hoogculturele"muziekgenres"en"minder"voor"popR"en"rockmuziek"

dan"andere"beroepsgroepen."Hun"preferenties"volgen"dus"voornamelijk"de"culturele" interesses"van"

de"hoger"opgeleiden"binnen"de"werkende"bevolking."Ze"gaan,"net"als"andere"hoog"opgeleiden,"het"

‘culturele$canon$smaken,$maar$daarom$nog$niet$maken’" (Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al,"2009)."

Wanneer" Elchardus," Glorieux," Siongers" et" al" (2009)" kijken" naar" participatie" in" muziek,"

podiumkunsten," beeldende" kunsten" en" erfgoed" werd" vorig" onderzoek" (de" Jong" en" van" de" Kamp,"

2000;"Elchardus,"1999)"bevestigd,"namelijk"dat" leerkrachten"een"hogere" culturele"participatiegraad"

kennen"en"meer"participeren"aan"de"enge"cultuurvormen."Ook"na"controle"voor"geslacht,"leeftijd"en"

opleiding" blijven" deze" verschillen" tussen" leerkrachten" en" andere" beroepsgroepen" aanwezig."

Leerkrachten"verschillen"dus"niet"zozeer"in"hun"interesses,"maar"vooral"in"hun"praktijken"van"andere"

hoogopgeleiden."Wel"is"het"zo"dat"zij"over"het"algemeen"het"culturele"patroon"van"hoger"opgeleiden"

volgen:" een" brede" culturele" interesse" en" een" sterk" cultureel" engagement" Elchardus," Glorieux,"

Siongers"et"al,"2009)."

"

Verder" geeft" de" literatuur" ook" aan" dat" binnen" de" cultuurparticipatie" van" leerkrachten" een"

belangrijk" verschil" op" te" merken" is" tussen" de" mannelijke" en" vrouwelijke" leerkrachten." Zo" blijken"

vrouwen"meer"actief"te"zijn"binnen"de"sfeer"van"de"hogere"cultuur,"terwijl"mannen"meer"participeren"

aan"de"‘lagere’"consumptiecultuur"(o.a."Bihagen"&"KatzRGerro,"2000;"geciteerd"in"Lizardo,"2006;"van"

Eijck," 2001)." Voor" deze" genderkloof" worden" dan" ook" verschillende" redenen" aangegeven." Zo" geeft"

onder" andere" Collins" (1992;" geciteerd" in" Lizardo," 2006)" zijn" visie" en" merkt" hij" op" dat" de" reden"

waarom"vrouwen"meer"kans"hebben"om"te"participeren"aan"highbrow"cultuur"ligt" in"het"feit"dat"ze"

oververtegenwoordigd" zijn" binnen" beroepen" die" gespecialiseerd" zijn" in" cultuurproductie," zoals" het"

onderwijs" en" de" kunsten." Verder" stelt" Collins" (1992;" geciteerd" in" Lizardo," 2006)" dat" personen" die"

werken" in" het" soort" beroepen" als" kunstenaars," leerkrachten," vormgevers," ontwerpers," acteurs,"

uitgevers…"het"makkelijk"zullen"vinden"om"de"formele"cultuur"te"consumeren"en"een"verfijnde"smaak"

20

te" verwerven." Hierdoor" kunnen" deze" individuen" de" smaak" van" de" elites" delen," zonder" hiervoor"

jarenlange" training" te" doorlopen." Dit" gewoon" omdat" het" hun" job" is." Net" omdat" vrouwen" meer"

betrokken" zijn" binnen" deze" culturele" productiesectoren," wordt" hun" smaak" naar" de" traditionele"

voorwerpen"en"naar"de"esthetische"ervaringen"van"de"dominante"klassen"getrokken"(Bourdieu,"1984;"

geciteerd"in"Lizardo,"2006)."

De" Jong" en" van"Kamp" (2000;" geciteerd" in" Elchardus,"Glorieux," Siongers" et" al," 2009)" vinden"

deze" genderverschillen" ook" terug" binnen" de" lerarengroep." Vrouwelijke" leerkrachten" participeren"

eveneens"vaker"aan"de"hogere"cultuurvormen"dan"hun"mannelijke"collega’s" (de"Jong"en"van"Kamp,"

2000;"geciteerd"in"Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al,"2009)."

"

2.6 Onderzoeksvragen,en,hypothesen,"

Vanuit"alle"het"bovenvernoemde"worden"binnen"dit"onderdeel"de"onderzoeksvragen"en"hypothesen"

opgesteld."Hiervoor"worden"slechts"een"aantal"aspecten"van"de"literatuur"aangehaald,"om"herhaling"

wat" in" te" perken." Nadien" wordt" telkens" een" onderzoeksvraag" weergegeven," met" aansluitend" de"

bijhorende"hypothese."

"

Vanuit" alle" bovenstaande" literatuur" rijst" de" vraag" hoe" het" vandaag" de" dag" gesteld" is" met" de"

cultuurparticipatie" van" leerkrachten" secundair" onderwijs." Zijn" het" omnivoren"die" aan" verschillende"

vormen"van"cultuur"participeren?"Of"consumeert"men"slechts"beperkte"vormen"van"cultuur?"

"

Zoals" onder" andere" Elchardus," Glorieux," Siongers" et" al" (2009)" binnen" hun" onderzoek"

aantoonden,"zouden"leerkrachten,"net"als"andere"hoogopgeleiden,"een"brede"culturele"interesse"en"

een"sterk"cultureel"engagement"vertonen."Bourdieu"gaf"binnen"zijn"onderzoek"reeds"aan"dat" leraar"

zijn" een" beroepsgroep" is" die," net" als" kunstenaars," verpleegkundigen" en" architecten," eerder" hoog"

geschoold"zijn"en"cultureel"zeer"actief"zijn."Van"alle"beroepsgroepen"zouden"zij"het"meest" lezen"en"

het"meest"theater,"musea"en"kunstgalerijen"bezoeken."Ook"DiMaggio"en"Useem"(1978)"en"de"Jong"en"

van" de" Kamp" (2000)" gaven" aan" dat" leerkrachten" in" heel" sterke" mate" participeren" aan" cultuur"

(theater,"symfonieorkest,"opera,"ballet,"musical"en"bioscoop).""

"

Vanuit"al"de"bovengenoemde"literatuur"en"onderzoeken"komt"de"eerste"onderzoeksvraag."Deze"luidt"

als"volgt:"

Is$de$leerkracht$secundair$onderwijs$een$cultureel$omnivoor?$

"

21

Onder"meer"hieruit"volgt"de"eerste"hypothese:"

Hypothese$ 1:$ Er$wordt$ verwacht$ dat$ de$ leerkracht$ secundair$ onderwijs$ zowel$ aan$ de$ lagere$ als$ de$

hogere$ culturele$ activiteiten$ zal$ participeren,$ en$ zich$ dus$ als$ volgt$ als$ een$ cultureel$ omnivoor$ zal$

gedragen.$

"

Verder" zal" ook" gekeken" worden" of" er" een" effect" bestaat" van" geslacht" op" de" culturele"

praktijken" van" deze" leerkrachten." Onder" andere" Lievens" en" Vlegels" (2011)" vinden" binnen" hun"

onderzoek"een"duidelijk"verschil"tussen"mannen"en"vrouwen"wanneer"ze"naar"podiumvoorstellingen"

kijken."Vrouwen"hebben"volgens"hun"onderzoek"1,3"keer"meer"kans"dan"mannen"om"incidenteel"naar"

een"podiumvoorstelling" te" gaan"en"1,4" keer"meer" kans"om" frequent" een"podiumvoorstelling"bij" te"

wonen." Ook" bij" het" bekijken" van" bioscoopbezoeken" merken" ze" een" verschil." Zo" zouden" mannen"

minder"kans"hebben"(1,4"keer"minder"kans)"om"incidenteel"naar"de"bioscoop"te"gaan"dan"vrouwen."

Wanneer" ze" kijken" naar" erfgoedparticipatie" en" het" bezoeken" van" een"museum" of" tentoonstelling"

merken"ze"geen"statistisch"significante"verschillen."Ditzelfde"geldt"ook"voor"het"effect"van"geslacht"op"

concerten" en" festivals:" er" is" binnen" hun" onderzoek" geen" statistisch" significant" verschil" te"merken."

Verder"stellen"ze"ook"vast"dat"mannen"en"vrouwen" in"min"of"meer"gelijke"mate"aan"amateurkunst"

deelnemen." Toch" vinden" ze" een" aantal" verschillen" terug" bij" het" bekijken" van" geslacht" en"

amateurkunst."Zo"zien"ze"dat"vrouwen"meer"deelnemen"aan"dans,"toneel,"beeldhouwen"en"zang."

Er" zijn"dan"ook"verscheidene" studies"die"aangeven"dat"vrouwen"meer"actief" zijn"binnen"de"

sfeer"van"de"hogere"cultuur"en"mannen"meer"binnen"de"lagere"consumptiecultuur"zullen"participeren"

(o.a."Bihagen"&"KatzRGerro,"2000;"DiMaggio,1982;"van"Eijck,2001)."De" Jong"en"van"de"Kamp" (2000;"

geciteerd"in"Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al,"2009)"deden"onderzoek"naar"leerkrachten"en"gaven"

onder"meer"aan"dat"vrouwelijke" leerkrachten"vaker"aan"de"hogere"cultuurvormen"participeren"dan"

hun" mannelijke" collega’s." Verschillen" mannelijke" leerkrachten" uit" het" secundair" onderwijs" met"

vrouwelijke"leerkrachten"wanneer"naar"verschillende"vormen"van"cultuurparticipatie"wordt"gekeken,"

of"is"er"geen"significant"verschil"te"zien?""

"

De"tweede"onderzoeksvraag"luidt"dan"ook"als"volgt:""

In$ welke$ mate$ hangen$ verschillen$ in$ culturele$ percepties$ tussen$ leerkrachten$ secundair$ onderwijs$

samen$met$hun$geslacht?$

"

Uit"onder"andere"deze"onderzoeken"ontstaat"de"tweede"hypothese:"

Hypothese$2:$Er$wordt$verwacht$dat$vrouwen$meer$aan$de$hogere$culturele$activiteiten,$de$highbrow?

activiteiten,$$zullen$participeren$dan$mannen.$

"

22

Wanneer"binnen"het"onderzoek"van"Lievens"en"Vlegels"(2011)"naar"het"effect"van"leeftijd"op"

cultuurparticipatie" wordt" gekeken," vinden" ze" geen" effect" op" podiumvoorstellingen." Elke"

leeftijdsgroep" heeft" evenveel" kans" om" naar" een" podiumvoorstelling" te" gaan." Bij" het" bekijken" van"

erfgoedparticipatie" springen" de" 55R" tot" 64Rjarigen" er" duidelijk" uit." Zij" hebben"meer" kans" (1,5" keer"

meer" kans)" om" frequent" deel" te" nemen" aan" erfgoedactiviteiten." De" 18R" tot" 34Rjarigen" hebben" 2,8"

keer"minder"kans"om"frequent"naar"een"museum"of"tentoonstelling"te"gaan"dan"de"35R"tot"54Rjarigen."

Wanneer"ze"festivals"en"concerten"onder"de"loep"nemen,"zien"ze"dat"18R"tot"34Rjarigen"1,7"keer"meer"

kans"hebben"om"naar"een"nietRklassiek"concert"te"gaan"dan"35R"tot"54Rjarigen."Amateurkunstenaars"

vinden"ze"voornamelijk"onder"jongere"leeftijdsgroepen"terug.""

Zoals" binnen" het" onderdeel" van" Peterson" (2005)" reeds" werd" aangehaald," ondervindt" hij"

binnen"zijn"onderzoek"dat"het"vooral"de"jongeren"zijn"die"een"omnivore"smaak"aannemen,"terwijl"de"

oudere"cohorten"meer"aan"de"highbrowRcultuur"participeren."Ook"binnen"het"onderzoek"van"de"Jong"

en" van" de" Kamp" (2000;" geciteerd" in" Elchardus," Glorieux," Siongers" et" al," 2009)" naar" leerkrachten"

zouden"het"de"oudere"leerkrachten"zijn"die"vaker"dan"de"jongere"leerkrachten,"aan"de"hogere"kunstR"

en" cultuurvormen" zouden" participeren." Is" er," binnen" dit" onderzoek," tussen" de" leeftijdscategorieën"

van"leerkrachten"een"verschil"op"te"merken"in"cultuurparticipatie?"Participeren"oudere"leerkrachten"

inderdaad"meer"dan"de" jongere" leerkrachten"aan"de"highbrow"culturele"activiteiten,"of" is"dit"effect"

hier"niet"op"te"merken?""

"

De"derde"onderzoeksvraag"luidt"hierdoor"als"volgt:"

In$ welke$ mate$ hangen$ verschillen$ in$ culturele$ percepties$ tussen$ leerkrachten$ secundair$ onderwijs$

samen$met$hun$leeftijd?$

"

Uit"bovengenoemde"zaken"ontstaat"de"derde"hypothese:"

Hypothese$ 3:$ Er$ wordt$ verwacht$ dat$ de$ oudste$ groep$ leerkrachten$ het$ meest$ aan$ de$ highbrow?

culturele$activiteiten$zullen$participeren.$

"

Voor" de" vierde" onderzoeksvraag"wordt" kort" gekeken"naar" het" verschil" in" opleidingsniveau."

Zoals" reeds" voordien" aangegeven," tonen" verschillende" onderzoeken" aan" dat" het" opleidingsniveau"

een"aanzienlijke"invloed"uitoefent"op"de"deelname"aan"cultuur"(Bakker,"1985;"Ganzeboom,"De"Graaf"

en"Kalmijn,"1987;"Ganzeboom,"1989;"Ganzeboom"en"De"Graaf,"1991;"geciteerd"in"Lievens,"Waege"en"

De"Meulemeester," 2006)." Zo"participeren"hoger"opgeleiden"vaker" aan"het"publieke" culturele" leven"

dan" lager" opgeleiden." De" aard$ van" het" gevolgde" onderwijs" blijkt" ook" van" belang" te" zijn" om"

cultuurparticipatie" te" verklaren." Studenten" uit" de" humane" of" sociale" wetenschappen," of" sociaalR

culturele" richtingen," zouden" meer" geneigd" zijn" tot" cultuurdeelname" dan" hun" collega’s" die" exacte"

23

wetenschappen"of"een"technische"richting"volgen"(De"Haan"en"Knulst,"2000;"aangehaald"in"Lievens,"

Waege" en" De" Meulemeester," 2006)." Hieruit" zou" kunnen" worden" verwacht" dat" leerkrachten" die"

vakken"geven"die"eerder"sociaal"gericht"zijn,"meer"aan"cultuurparticipatie"doen"dan"hun"collega’s"die"

meer"technische"en"wetenschappelijke"vakken"onderrichten."Wanneer"Lievens"en"Vlegels"(2011)"het"

effect" van" cultureel" kapitaal" onderzoeken," valt" hen" op" dat" respondenten" die" kunstacademie"

volg(d)en,"een"hogere"kans"hebben"om"frequent"naar"musea"en"tentoonstellingen"te"gaan."

Als"volgt"wordt"ook"het"beroep"van"een"persoon"even"kort"onder"de"loep"genomen."Wanneer"

beroep"wordt"opgesplitst" in"een"culturele"en"economische"variant,"merkt"men"op"dat"personen"die"

een"beroep"uitoefenen"met"een"hoge"culturele" status"meer"participeren"aan"cultuur"dan"diegenen"

die"een"beroep"hebben"met"een"hoge"economische"status"(Ganzeboom,"De"Graaf"en"Kalmijn,"1987;"

geciteerd" in" Lievens,"Waege" en"De"Meulemeester," 2006)."Wanneer"Ganzeboom" (1989)" de" invloed"

van"inkomen"op"cultuurparticipatie"bekijkt,"merkt"hij"op"dat"deze"invloed"slechts"gering"is."Enkel"voor"

relatief"dure"activiteiten,"als"het"bezitten"van"een"piano"of"de"aankoop"van"beeldende"kunst,"heeft"

het" verschil" in" inkomen" een" effect" (Ganzeboom," 1989)." Wanneer" Lievens," Waege" en" De"

Meulemeester"(2006)"in"hun"onderzoek"het"beroep"bevragen,"nemen"ze"een"aparte"categorie"op"van"

‘onderwijzer/leerkracht/docent’." 4,8%" van" de" respondenten" binnen" dit" onderzoek" heeft" één" van"

deze"als"huidig"hoofdberoep."Voor"nietRberoepsactieven"ligt"het"aantal"op"5,2%"die"tijdens"hun"vorig"

hoofdberoep"‘onderwijzer/leerkracht/docent’"waren."

Ook" binnen" het" onderzoek" van" Lievens" en" Vlegels" (2011)" zijn" twee" categorieën" terug" te"

vinden" die" meer" kans" zouden" hebben" om" deel" te" nemen" aan" podiumvoorstellingen." De" eerste"

categorie"zijn"studenten"uit"een"sociaalRculturele"richting."De"tweede"categorie"zijn"respondenten"die"

een" job" hebben" die" wordt" gekenmerkt" door" managementtaken" en" een" creatieve" jobinhoud."

Aangezien" leerkrachten"een"bepaalde"creatieve" jobinhoud"hebben,"zouden"zij"dus"een"hogere"kans"

kunnen"hebben"om"te"participeren"aan"podiumvoorstellingen"dan"mensen"met"routinewerk."Lievens"

en"Vlegels"vinden"dat"personen"met"een"managementfunctie"of"een"creatieve"jobinhoud"anderhalve"

keer"meer"kans"hebben"om"te"participeren."Verder"vinden"ze"dat"personen"met"een"diploma"hoger"

onderwijs" 1,7" keer" meer" kans" hebben" om" frequent" te" participeren" aan" podiumvoorstellingen" en"

theaterR"en"dansvoorstellingen"dan"personen"met"een"diploma"hoger"secundair"onderwijs."Ditzelfde"

merken" ze"ook"op"wanneer" ze"naar"bioscoopbezoek"kijken."Respondenten"met"een"diploma"hoger"

onderwijs" zouden" meer" kans" hebben" om" een" bioscoop" te" bezoeken." Bij" hun" onderzoek" naar"

participatie"in"erfgoedactiviteiten"ondervinden"ze"dat"respondenten"met"een"creatieve"jobinhoud"of"

een" job" die" met" vorming," onderwijs" of" mensen" helpen" te" maken" heeft," meer" kans" hebben" om"

frequent"te"participeren."Mensen"met"een"lager"diploma"zouden"volgens"hun"onderzoek"minder"kans"

hebben"om"te"participeren"aan"erfgoedactiviteiten"dan"personen"met"een"hoger"diploma."Wanneer"

24

ze" musea" en" tentoonstellingen" onder" de" loep" nemen," zien" ze" dat" personen" met" een" creatieve"

jobinhoud"1,6"keer"meer"kans"hebben"om"naar"een"museum"of"tentoonstelling"te"gaan"in"vergelijking"

met"respondenten"met"een"routinejob."Ook"diploma"heeft"een"effect"op"het"bezoeken"van"musea"of"

tentoonstellingen." Personen" met" een" diploma" hoger" onderwijs" zouden" namelijk" een" hogere" kans"

hebben" dan" personen" met" een" diploma" hoger" secundair" onderwijs" om" een" museum" of"

tentoonstelling"te"bezoeken."Wanneer"ze"naar"muziekvoorstellingen"kijken,"zien"ze"dat"personen"met"

een"job"in"de"dienstverleningssector"(vorming,"onderwijs,"mensen"helpen)"een"hogere"kans"hebben"

om" frequent"naar" een" festival" of" concert" te" gaan" (1,8" keer" hogere" kans)," net" als"mensen"met" een"

managementfunctie" of" creatieve" jobinhoud" (1,7" keer" hogere" kans)." Ook" merken" ze" op" dat"

respondenten"met" een" hoger" diploma"meer" kans" hebben" om" een"muziekvoorstelling" te" bezoeken"

(Lievens"en"Vlegels,"2011)."Over"het"algemeen"hebben"leerkrachten"een"diploma"hoger"onderwijs"en"

zouden"ze,"volgens"bovenstaande"bevindingen,"meer"kans"hebben"om"meer"frequent"te"participeren"

dan"personen"met"een"lager"diploma.""

"

Volgens"het"onderzoek"van"de"Jong"en"van"de"Kamp"(2000;"geciteerd"in"Elchardus,"Glorieux,"

Siongers"et"al,"2009)"zouden"leerkrachten"die"zich"bezighouden"met"kunstzinnige"vakken"significant"

vaker" tentoonstellingen," theaters" en" musea" bezoeken" en" klassieke" concerten" bijwonen" dan" de"

andere" leerkrachten." Ook" geven" de" Jong" en" van" de" Kamp" aan" dat" de" tweede" groep" meest"

participerende"leerkrachten"wordt"gevolgd"door"de"taalleerkrachten."

Participeren"alle"leerkrachten"op"een"zelfde"graad"aan"cultuur?"Of"is"er"een"verschil"op"te"merken"in"

het" soort" vak" dat"men" onderricht?"Wie" blijkt" het"meest" kans" te" hebben" om" aan" de" verschillende"

culturele"activiteiten"te"participeren?"

"

De"vierde"onderzoeksvraag"klinkt"als"volgt:"

In$ welke$ mate$ hangen$ verschillen$ in$ culturele$ percepties$ tussen$ leerkrachten$ secundair$ onderwijs$

samen$met$het$soort$vak(ken)$dat$ze$geven?$

"

De"vierde"hypothese"die"hieruit"volgt,"is"de"volgende:"

Hypothese$ 4:$ Er$ wordt$ verwacht$ dat$ leerkrachten$ die$ kunstzinnige$ vakken$ onderrichten$ vaker$

tentoonstellingen,$theaters,$musea$en$klassieke$concerten$zullen$bezoeken$en$bijwonen,$dus$meer$aan$

highbrow?culturele$activiteiten$zullen$participeren,$dan$de$andere$ leerkrachten$ (A).$Verder$wordt$er$

verwacht$ dat$ de$ tweede$ meest$ participerende$ groep$ aan$ deze$ highbrow?activiteiten$ de$

taalleerkrachten$zullen$zijn$(B).$

"

25

Onderzoek"toont"aan"dat"de"onderwijssector"de"voorbije"jaren"heel"sterk"gefeminiseerd"is."Zo"

stemt"de"verdeling"die"binnen"het"onderwijs" is"op"te"merken"niet" langer"overeen"met"de"verdeling"

van"de"gehele"populatie"(Elchardus,"Glorieux,"Huyge,"Kavadias,"Siongers"en"Vangoidsenhoven,"2009)."

Dit"maakt" dat" de" oudere" leeftijdsgroep" relatief"meer"mannelijke" leerkrachten" telt" dan" de" jongere"

groep"leerkrachten."Hieruit"volgend"zal"worden"gekeken"of"het"effect"van"leeftijd,"indien"er"een"effect"

wordt"gevonden,"kan"worden"verklaard"door"het"geslacht"van"een"persoon.""

"

Hieruit"volgend"luidt"de"volgende"onderzoeksvraag"als"volgt:"

Hypothese$5:$Er$wordt$verwacht$dat$wanneer$een$effect$voor$leeftijd$op$de$culturele$dimensies$wordt$

gevonden,$dit$effect$zal$verdwijnen$wanneer$gecontroleerd$wordt$voor$geslacht."

"

Vaak" horen"we" dat" vrouwelijke" studenten"meer" de" sociale," zorg" en" culturele" sector" zullen"

kiezen,"terwijl"de"mannelijke"studenten"eerder"voor"techniek"en"wetenschap"kiezen."Hieruit"volgend"

bestaat"de"kans"dat"deze"opdeling"ook"binnen"het"onderwijs"terug"te"vinden"is"en"dat"vrouwen"meer"

de" sociale," kunstR" en" taalvakken" zullen" onderrichten," terwijl" hun" mannelijke" collega’s" eerder" de"

technische"en"wetenschapsvakken"op"zich"zullen"nemen."Er" zal"dus"worden"nagegaan"of"het"effect"

van"de"onderwijsvakken"op"participatie"kan"worden"verklaard"door"het"geslacht"van"de" leerkracht."

Zoals" reeds" aangegeven," zouden" leerkrachten" die" zich" bezighouden" met" kunstzinnige" vakken"

significant" vaker" tentoonstellingen," theaters" en"musea" bezoeken" en" klassieke" concerten" bijwonen"

dan"de"andere"leerkrachten"(de"Jong"en"van"de"Kamp"2000;"geciteerd"in"Elchardus,"Glorieux,"Siongers"

et"al,"2009)." Indien"dit"effect"ook"binnen"deze"paper"wordt"gevonden,"kan"dit"effect"dan"verklaard"

worden"door"het"geslacht"van"de"respondent?"

"

De"zesde"en"laatste"hypothese"klinkt"als"volgt:"

Hypothese$6:$Er$wordt$verwacht$dat,$indien$er$een$effect$van$de$onderwijsvakken$wordt$gevonden,$dit$

effect$zal$verdwijnen$wanneer$gecontroleerd$wordt$voor$geslacht.$

"

3 Methodologie)

3.1 Onderzoeksdesign,en,data, De"data"die"binnen"deze"paper"wordt"gebruikt"is"afkomstig"van"het"nieuwe"grootschalige"onderzoek"

rond" cultuureducatie" dat" op" touw" is" gezet." Binnen" dit" onderzoek" worden" zowel" leerlingen," hun"

ouders,"directie"en"de" leerkrachten"bevraagd."Dit"om"het"verband" tussen"het"volgen"van"kunstR"en"

cultuureducatie" en" de" bredere" cultuurparticipatie" van" jongeren" in" te" schatten." De" data" van" de"

26

leerkrachten"wordt"binnen"deze"paper"gebruikt."Hierbinnen"zoomen"ze"in"op"de"culturele"percepties"

en"participatiepatronen"van"leerkrachten."

De"voorlopige"respons"van"het"leerkrachtenonderzoek,"waarbij"de"websurvey"gedurende"de"periode"

van"27"maart"2013" tot"21"mei"2013"werd" ingevuld"en"die"binnen"deze"paper" zal"worden"gebruikt,"

bedraagt"699"leerkrachten."

"

Als"volgt"worden"de"methodes"aangegeven"die"binnen"deze"paper"worden"gebruikt."Vooreerst"wordt"

een"factoranalyse"opgevraagd"om"de"weerhouden"dimensies"onder"de"loep"te"nemen,"waar"met"drie"

van"de"vier"dimensies"binnen"deze"paper"wordt"verder"gewerkt."Verder"wordt"vanuit"deze"dimensies"

ook"een"omnivoriteitsindicator"opgesteld."

"

Omdat"binnen"de"literatuur"verschillende"effecten"op"laagdrempelige"culturele"activiteiten,"muzikale"

activiteiten"en"highbrowRactiviteiten"worden"aangereikt,"worden"deze"dimensies"afzonderlijk"onder"

de" loep" genomen." Hiervoor" wordt" gebruik" gemaakt" van" gewone" logistische" regressie1" omdat" de"

afhankelijke"variabelen"dichotome"variabelen"zijn."Hierbinnen"zullen"de"volgende"groepen"steeds"als"

referentiecategorie"worden"gebruikt:"bij"geslacht"wordt"gebruik"gemaakt"van"de"referentiecategorie"

vrouw," omdat" dit" de" grootste" groep" is." Om" toch" telkens" tussen" alle" groepen" uitspraken" te" doen,"

wordt"nadien"ook"kort"de"jonge"groep"als"referentiegroep"genomen"om"zo"ook"de"verschillen"tussen"

de" jongste" groep" en" de" middengroep" op" te" sporen." Hier" zullen" de" tabellen" niet" van" worden"

weergegeven,"omdat"dit"slechts"het"enige"is"dat"zal"worden"geïnterpreteerd"en"omdat"er"anders"een"

overvloed"aan"tabellen"zal"ontstaan"wat"het"lezen"er"niet"eenvoudiger"op"maakt."Bij"leeftijd"wordt"de"

oudste" groep" als" referentiegroep" genomen." Wanneer" de" onderwijsvakken" worden" opgenomen,"

wordt"hier"gekozen"voor"de"referentiegroep"‘niet"geven"van"het"onderwijsvak’."Dit"om"interpretaties"

van"de"gegevens"te"vereenvoudigen."

"

Wanneer" het" effect" van" geslacht," leeftijd" en" de" onderwijsvakken" op" omnivoriteit" wordt" bekeken,"

wordt" gebruik" gemaakt" van" mulitinomiale" logistische" regressie2." Dit" omdat" deze"

omnivoriteitsvariabele"tot"een"nominale"variabele"wordt"geconstrueerd"met"meer"dan"4"categorieën"

om"zo"meer"te"kunnen"weergeven"dan"enkel"de"niet"omnivoor"versus"de"omnivoor."Door"deze"vier"

categorieën" kunnen" verschillen" tussen" semiRomnivoren" en" niet" participanten" ook" worden"

weergegeven," wat"mogelijk" ook" interessante" gegevens" oplevert." Voor" geslacht" wordt" opnieuw" de"

vrouw" als" referentiecategorie" genomen." Bij" leeftijd" is" het" opnieuw" de" oudste" groep" die" als" 1 Binnen" deze" techniek" wordt" de" logRodds," en" dus" indirect" de" kans," geschat" dat" een" bepaalde" gebeurtenis"2 Binnen"deze"techniek"heeft"men"het"niet"over"een"odds,"zoals"bij"logistische"regressie,"maar"over"een"relatief"risico." De" oddsRratio" wordt" hier" een" relatieve" risico" ratio" voor" een" gebeurtenis" M" op" een" onafhankelijke"variabele"X

27

referentiegroep" wordt" genomen." Omdat" de" referentiegroepen" automatisch" worden" gekozen" door"

het"programma,"is"de"referentiegroep"bij"de"onderwijsvakken"‘het"geven"van"het"onderwijsvak’."

28

"

3.2 Variabelen,"

Geslacht$

"

Er" zal" binnen" deze" paper" gekeken" worden" of" er" een" verschil" te" zien" is" tussen" een" mannelijke"

leerkracht" secundair" onderwijs" of" een" vrouwelijke" leerkracht" secundair" onderwijs," wanneer"wordt"

gekeken"naar"cultuurparticipatie."

Binnen"de"gebruikte"data"zijn"er"227"mannen"(32,5%)"en"471"vrouwen"(67,5%)."

"

Leeftijd$

"

Voor"deze"variabele"wordt"vanuit"de"bestaande"variabele"een"opdeling"in"drie"groepen"gemaakt3."Zo"

kan" worden" gekeken" naar" de" ‘jonge’" leerkrachten," de" ‘middengroep’" en" ‘de" ouderen’." De"

leeftijdsopdeling"die"wordt"verkozen"is"de"groep"R30"jarigen,"de"tweede"groep"is"30"–"45"jaar"en"de"

+45" jarigen" vormen" de" laatste" groep." Deze" opdeling" wordt" ondersteund" door" het" onderzoek" van"

Elchardus," Siongers" et" al" (2011)." Hierin" geven" ze" aan" dat" leerkrachten" gemiddeld" vroeger" uit" de"

arbeidsmarkt"treden"dan"de"andere"Belgen,"terwijl"deze"al"relatief"vroeg"op"pensioen"gaan"(Elchardus"

&"Cohen,"2003,"geciteerd"in"Elchardus,"Siongers"et"al,"2011)."Er"blijken"niet"veel"leerkrachten"te"zijn"

die" tot" de" pensioenleeftijd" van" 65" jaar" werken" (Elchardus" et" al.," 2009;" geciteerd" in" Elchardus,"

Siongers" et" al," 2011)."De"meesten"maken" gebruik" van"de" vervroegde"uitstapregeling,"waardoor" de"

meesten"reeds"tussen"de"leeftijd"van"56""en"58"jaar"op"pensioen"gaan."Om"deze"reden"worden"de"+45"

jarigen"als"oudste"groep"genomen."

Over"de"twee"andere"leeftijdsgroepen"wordt"gezegd"dat"de"R30"jarigen"een"“rustige”"leeftijd"hebben,"

zonder" kinderen." De" 30" –" 45" jarigen" zouden" de" ‘drukke" leeftijd’" hebben," met" kinderen" die" veel"

aandacht"en"tijd"vragen."

"

De"oudste"persoon"binnen"de"dataset"is"geboren"in"1948"(65"jaar),"de"jongste"persoon"is"geboren"in"

1991"(22"jaar)."De"gemiddelde"leeftijd"is"40"jaar"(geboortejaar"1972)."Er"zijn"4"missings."Wanneer"de"

drie" groepen," zoals" hierboven" vermeld," via" de" ordinale" variabele"worden" opgesteld" blijken" er" 135"

personen"in"de"jongste"groep"(R30"jarigen),"317"personen"in"de"middengroep"(30"–"45"jarigen)"en"243"

personen"in"de"oudste"groep"(+45"jarigen)"te"zitten."Dit"maakt"19,3%"jonge"leerkrachten,"45,4%"in"de" 3 Deze"opdeling"wordt"verkregen"door"een"ordinale"variabele"aan"te"maken,"waarbij"elke"respondent"een"code"krijgt"op"basis"van"zijn/haar"leeftijd."Op"deze"manier"kan"men"nadien"deze"ordinale"variabele"in"een"logistische"regressie"invoegen"om"vergelijkingen"tussen"de"groepen"te"kunnen"maken."

29

middengroep"en"34,8%"oude"leerkrachten."Bij"het"opvragen"van"een"histogram"wordt"duidelijk"dat"de"

variabele" de" normaalverdeling" volgt" en" zowel" de" mediaan" als" het" gemiddelde" ongeveer" dezelfde"

waarde"bedragen."

"

Onderwijsvakken$

"

Binnen"de"dataset"werd"aan"de"leerkrachten"gevraagd"welke"vakken"ze"dit"schooljaar"onderrichten."

De"vakken"zijn"nadien"samengebracht"en"volgen"grotendeels"de"opdeling"die"binnen"de"hervorming"

van" het" secundair" onderwijs" zal" worden" gebruikt." Deze" opdeling" is" de" volgende:" wetenschap" en"

techniek," cultuur" en" taal,"welzijn" en"maatschappij," kunst" en" creatie," economie" en" organisatie4." De"

groepen" zien" er," na" de" opdeling" en" omscoring" naar" dichotome" variabelen," als" volgt" uit:" cultuur,"

welzijn"en"maatschappij:"191"leerkrachten;"taal:"218"leerkrachten;"kunst"en"creatie:"59"leerkrachten;"

techniek:"140"leerkrachten;"wetenschap"en"economie:"236"leerkrachten."

"

‘Omnivoriteit’$

"

Om" omnivoriteit" na" te" gaan" wordt" binnen" deze" paper" gebruik" gemaakt" van" één" vragenbatterij,"

omdat"enkel"deze"binnen"de"dataset"voor"handen"is."Voor"deze"variabele"‘Geef"telkens"aan"hoe"vaak"

u"de"activiteit"de"afgelopen"6"maanden"heeft"gedaan’"wordt"eerst"gebruik"gemaakt"van"factoranalyse"

om"de"gekregen"dimensies"op"te"lijsten5.""

"

4 Omdat"de"opdeling"wat"te"ruim"is,"worden"‘wetenschap"en"techniek’"en"‘cultuur"en"taal’"gesplitst."Toch"bleken"de"groepen" ‘economie’"en" ‘cultuur’" te"kleinschalig"en"wordt"om"deze"reden"economie"bij"wetenschappen"en"cultuur"bij"welzijn"en"maatschappij" geplaatst."Kunst"en" creatie" is"ook"een"kleine"groep,"maar"van"belang"om"verschillen"te"kunnen"bekijken."Om"deze"reden"blijft"deze"groep"afzonderlijk"gehouden."5"Vooraleer"de"factoranalyse"wordt"uitgevoerd,"wordt"eerst"nagegaan"of"dit"wel"mag."Hiervoor"wordt"gebruik"gemaakt"van"de"KaiserRMeyerROlkin"toets,"kortweg"ook"wel"de"KMORtoets"genoemd."Er"wordt"naar"een"KMO"gestreefd" die" zo" dicht" mogelijk" tegen" 1" aanleunt." Er" zijn" geen" strikte" regels" voor" welke" waarde" een" KMO"minimaal"moet"hebben,"maar"er"worden"wel"enkele"richtlijnen"voorop"gesteld."Een"KMORtoets"met"een"waarde"hoger" dan" 0,90:" schitterende" dataset" of" variabele."Waarde" tussen" 0,80" en" 0,90:" goed," tussen" 0,70" en" 0,80:"middelmatig," tussen" 0,60" en" 0,70:" pover," tussen" 0,50" en" 0,60:" slecht" en" wanneer" minder" dan" 0,50:"onaanvaardbare"waarde"om"factoranalyse"uit"te"voeren"(Van"Rossem,"2012)."Wanneer"deze"KMORtoets"binnen"deze"dataset"wordt"berekend,"wordt"een"waarde"van"0,777"gevonden."Dit"betekent"dat"de"factoranalyse"mag"worden"uitgevoerd."Ook"de"Bartlett"toets"wordt"kort"bekeken."Deze"toetst"opnieuw"of"het"wel"de"moeite"is"een"factoranalyse"uit" te"voeren"op"de"gegeven"variabele."Wanneer"de"steekproevenverdeling"voldoende"groot" is,"volgt"de"Bartlett"toets"de"chiRkwadraatverdeling"en"wordt"uitgegaan"van"de"nulhypothese"die"stelt"dat"de"items"in"de"correlatiematrix"niet"gecorreleerd"zijn."Bij"het"bekijken"van"deze"toets"blijkt"er"een"significantie"te"zijn"van"0,000."De"nulhypothese"die"beweert"dat"de"items"niet"gecorreleerd"zijn,"mag"worden"verworpen."De"variabele"is"geschikt"om"de"factorscoreschalen"op"te"vragen."

30

Na" het" runnen" van" de" factoranalyse6" worden" vier" dimensies" weerhouden." De" vier" gevonden"

dimensies"bij"de"vragenbatterij" ‘Geef" telkens"aan"hoe"vaak"u"de"activiteit"de"afgelopen"6"maanden"

heeft"gedaan’"zijn"de"volgende:"

De" zaken" die" binnen" deze" eerste" dimensie" hoog" scoren" zijn:" hoe" vaak" bent" u" naar" een"museum,"

tentoonstelling" of" galerij" geweest," hoe" vaak" bent" u" naar" bezienswaardige" gebouwen" of"

monumenten,"archeologische"sites"gaan"bezoeken,"hoe"vaak"bent"u"naar"een"bibliotheek"geweest,"

hoe"vaak"bent"u"naar"de"bioscoop"geweest,"hoe"vaak"hebt"u"een"literair"evenement"bijgewoond"en"

hoe"vaak"hebt"u"een"groot"cultureel"evenement"bijgewoond"(deze" laatste"scoort"hier"wel" iets" lager"

dan" binnen" de" tweede" dimensie)." Deze" dimensie" gaat" dus" voornamelijk" over" cultuur" dat"

‘laagdrempelig’" is."Het" zijn" de" culturele" zaken"waar" ongeveer" elk" individu"wel" eens"mee" te"maken"

heeft."Deze"lowbrow"activiteiten"worden"ook"in"het"onderzoek"van"Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al"

(2009)"als"zodus"omschreven."

"

Bij" de" tweede" dimensie" scoren" volgende" zaken" hoog:" hoe" vaak" hebt" u" het" voorbije" jaar" een"

muziekfestival"bijgewoon,"hoe"vaak"bent"u"de"afgelopen"6"maanden"naar"een"optreden/concert"van"

popmuziek," rock," folk," wereldmuziek," dance," jazz" of" blues" geweest" en" hoe" vaak" hebt" u" een" groot"

cultureel"evenement"bijgewoond"en"hoe"vaak"hebt"u"een"danceRevent"bijgewoond."Deze"opgesomde"

variabelen"gaan"vooral"over"muziek."Deze"dimensie"draait"dus"rond"het"muziekgebeuren."

"

Wanneer"de"derde"dimensie"wordt"bekeken,"scoren"volgende"variabelen"hoog:"hoe"vaak"heeft"u"een"

balletR" of" dansvoorstelling" bijgewoond," hoe" vaak" bent" u" naar" een" concert" van" klassieke"muziek" of"

opera" geweest" en" hoe" vaak" hebt" u" een" theaterR" of" toneelvoorstelling" bijgewoond." De" culturele"

activiteiten"hebben"niet"zo"een"lage"drempel"als"de"activiteiten"bij"de"eerste"dimensie."Het"gaat"hier"

dus"voornamelijk"over"de"highbrow"culturele"activiteiten."Deze"highbrow"activiteiten"zijn,"opnieuw,"

dezelfde"die"binnen"het"onderzoek"van"Elchardus,"Glorieux,"Siongers"et"al"(2009)"worden"gevonden."

"

Hoe"vaak"iemand"de"voorbije"6"maanden"naar"een"sportwedstrijd"of"sportevenement"gaan"kijken"is,"

is"de"variabele"die"hoog"scoort"binnen"de"vierde"dimensie."Deze"dimensie"gaat"dus"over"sport."Omdat"

6"De"determinant"die"bepaalt"welke"waarden"worden"weerhouden"is"de"eigenwaarde."Enkel"de"eigenwaarden"die"groter"zijn"dan"1"worden"weerhouden"voor"verdere"analyse."Wanneer"de"waarde"onder"1"ligt,"zal"de"factor"minder"verklaren"dan"de"geobserveerde"variabele"(die"1"bijdraagt)."Op"deze"manier"worden"dus"vier"dimensies"weerhouden."Ditzelfde"zien"we"ook"terug"in"het"scree"plot."Wanneer"deze"wordt"bekeken,"valt"op"hoe"na"vier"waarden" de" lijn" redelijk" vlak" begint" te" lopen." Dit" geeft" opnieuw" aan" dat" er" ongeveer" vier" waarden" zullen"worden"weerhouden."Om"een"duidelijk"beeld"te"krijgen,"wordt"een"varimax"rotatie"gebruikt."Deze"zorgt"ervoor"dat"bepaalde"items"hoog"scoren"op"een"factor,"maar"niet"op"een"andere."Op"deze"manier"kunnen"de"factoren"duidelijk"worden"onderscheiden"(Van"Rossem,"2012)."

31

deze"paper"over"‘cultuur’"gaat,"zal"deze"dimensie"verder"niet"gebruikt"worden"omdat"sport"niet"echt"

een"culturele"aangelegenheid"is."

"

Een" groot" cultureel" evenement" bijwonen" scoort" hoog" op" twee" dimensies," namelijk" zowel" op" de"

eerste"(cultuur"met"een"lage"drempel)"als"op"de"tweede"dimensie"(muziekgebeuren)."Dit"omdat"hier"

zaken" als" ‘Lichtfestival" in" Gent’" en" dergelijke" onder" verstaan" kunnen"worden," waardoor" dit" zowel"

‘cultuur"met"een"lage"drempel"is’,"maar"ook"kan"verstaan"worden"onder"‘muzikale"activiteiten’."Er"is"

dus"een"soort"gradatie"mogelijk"binnen"deze"variabele."

32

"

&

&

Tabel&1&" Factor"weergave"voor"activiteiten"in"de"afgelopen"6"maand"

Principal"axis"factoring,"varimax"rotatie"

& Laagdrempelig& Muziek& Highbrow& Sport&

"Een"museum,"tentoonstelling"of"galerij"bezoeken"

&

0.804&"

0.037""

0.162""

R0.025"

Bezienswaardige"gebouwen"of"monumenten,"archeologische"sites"bezoeken"

0.724& 0.121" 0.075" 0.014"

"Een"bibliotheek"bezoeken"

&

0.567&"

R0.098""

0.101""

0.033"

"Naar"de"bioscoop"gaan"

&

0.487&"

0.307""

R0.048""

0.098"

Een"literair"evenement"bijwonen"(bv."Boekenbeurs,"SaintRAmour)"

0.404& 0.233" 0.332" 0.167"

Naar"een"optreden/concert"van"popmuziek,"rock,"folk,"wereldmuziek,"dance,"jazz"of"blues"gaan"

0.296" 0.694& 0.122" 0.127"

Een"groot"cultureel"evenement"bijwonen"(bv."Zomer"van"Antwerpen,"Lichtfestival"in"Gent)"

0.466& 0.544& 0.143" R0.010"

"Een"danceRevent"bijwonen"(bv."I"love"techno)"

"R0.277"

&

0.531&"

0.198""

0.259"

"Een"balletR"of"dansvoorstelling"bijwonen"

"R0.014"

"0.082"

&

0.791&"

0.151"

"Naar"een"concert"van"klassieke"muziek"of"opera"gaan"

"0.173"

"0.019"

&

0.699&"

R0.178"

"Een"theaterR"of"toneelvoorstelling"bijwonen"

"0.396"

"0.100"

&

0.499&"

0.300"

"Naar"een"sportwedstrijd"of"Revenement"gaan"kijken"

"0.243"

"0.017"

"0.192"

&

0.739&

Het"laatste"jaar:"Een"muziekfestival"bijwonen"(Pukkelpop,"Werchter)"

0.015" 0.824& R0.052" 0.000"

33

Nadat"deze"drie"dimensies"zijn"opgesteld7,"volgt"hieruit"dat"wie"op"een"dimensie"hoger"scoort"dan"0"

als"gevolg"hoger"zal"scoren"dan"het"gemiddelde."Met"andere"woorden:"wie"hoger"scoort"dan"0"binnen"

de" dimensie" ‘highbrow’" scoort" dus" meer/hoger" dan" het" gemiddelde" en" is" als" gevolg" ook" “meer"

highbrow”" dan" de" gemiddelde" leerkracht." Ditzelfde" geldt" ook" voor" de" andere" dimensies" (al"wordt"

vanaf"hier"sport"niet"meer"opgenomen)."318"personen"scoren"hoger"dan"het"gemiddelde"binnen"de"

dimensie" ‘laagdrempelig’" (45,5%)," 240" personen" scoren" hoger" dan" het" gemiddelde" binnen" de"

dimensie" ‘muziekgebeuren’" (34,3%)" en"241"personen" scoren"hoger"dan"het" gemiddelde"binnen"de"

dimensie"‘highbrowactiviteit’"(34,5%).""

"

Om"binnen"deze"paper"niet"alleen"naar"de"effecten"op"de"afzonderlijke"dimensies" te"kijken,"wordt"

ook"een"omnivoriteitsindicator"aangemaakt."Deze"wordt"aangemaakt"door" te"kijken"wie"op"élk"van"

deze" drie" dimensies" hoger" scoort" dan" het" gemiddelde" als" een" omnivoor" te" aanschouwen." Hier"

worden"4"categorieën"opgesteld,"namelijk"‘omnivoor’,"‘semiRomnivoor’,"‘nauwelijks"omnivoor’"en"de"

‘nietRparticipant’."Zo"kunnen"niet"enkel"tussen"de"nietRomnivoor"en"de"omnivoor"verschillen"worden"

opgelijst,"maar"kan"ook"vergeleken"worden"met"de"tussenliggende"gradaties."Binnen"deze"nominale"

variabelen" ziet" de" verdeling" er" als" volgt" uit:" 48" personen" worden" als" een" omnivoor" gezien," zij"

participeren" dus" aan" elke" activiteit" meer" dan" het" gemiddelde." 195" personen" worden" als" semiR

omnivoren"gezien,"die"aan"2"van"de"3"activiteiten"participeren."De"nauwelijks"participant"gaat"maar"

aan"1"van"de"3"activiteiten"deelnemen"en"zijn"met"265"respondenten."De"laatste"groep"zijn"de"nietR

participanten" die," zoals" de" naam" aangeeft," aan" geen" enkele" activiteit" deelnemen" en"met" 141" zijn"

binnen"deze"dataset."

4 Resultaten)"

4.1.1 Een)eerste)verkenning)van)de)data:)Bivariate)correlaties)"

Vooraleer"de"analyses"worden"bekeken,"worden"kort"even"de"Pearson"correlatiecoëfficiënten"tussen"

de"variabelen"opgevraagd."Deze"zijn" in"alle"tabellen"niet"erg"hoog,"wat"aangeeft"dat"de"samenhang"

niet" erg" sterk" is." In" tabel" 2" zijn" de" correlaties"met" laagdrempelige" activiteiten" te" zien," waarbij" de"

meeste"significantie"aangeven."Wanneer"één"eenheid"wordt"gestegen"op"de"variabele"taal,"is"er"een"

stijging"van"0,217"op"laagdrempelige"activiteiten."Ook"voor"het"vak"kunst"en"creatie"en"leeftijd"is"deze"

stijging"positief."Wie"deze"vakken"geeft,"zal"hier"dus"meer"aan"participeren."Voor"techniek"en""

wetenschap"en"economie"is"er"een"negatieve"samenhang"op"te"merken."

7 Deze"vragenbatterij"wordt"omgezet" in"factorscoreschalen,"waardoor"de"variabele"telkens"gestandaardiseerd"(dus"een"gemiddelde"nul"en"standaarafwijking"1).

34

"

Tabel$2$Correlatiematrix$voor$laagdrempelige$activiteiten$$

"""""""""""Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$$

(2)"Geslacht" (3)"Leeftijd" (4)"Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(5)"Taal" " (6)"Kunst"en"creatie" "" (7)"Techniek" (8)"Wetenschap"en"economie" """

Wanneer"de" correlaties"op"muzikale" activiteiten"worden"opgevraagd," geeft" geslacht"opnieuw"geen"

significantie" weer." Cultuur," welzijn" en" maatschappij" geeft" deze" maal" wel" significantie," maar" geeft"

slechts"een"heel"klein"positief"effect."Ook"kunst"en"creatie"onderrichten"heeft"opnieuw"een"positief"

effect," maar" deze" samenhang" is" slechts" heel" klein." De" andere" vakken" geven" geen" significante"

correlaties"weer"met"muzikale"activiteiten."Leeftijd"heeft"een"negatieve"samenhang:"wanneer"er"een"

stijging" is" van" één" eenheid" op" leeftijd," is" er" een" daling" van" 0,178" op" de" participatie" aan"muzikale"

activiteiten."Hoe"ouder"men"wordt,"hoe"minder"men"hier"dus"aan"zal"participeren."Deze"resultaten"

zijn"te"zien"in"tabel"3."

"

Tabel$3$Correlatiematrix$voor$muzikale$activiteiten$""

"""""""""""Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001""

(2)"Geslacht" (3)"Leeftijd" (4)"Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(5)"Taal" " (6)"Kunst"en"creatie" "" (7)"Techniek" (8)"Wetenschap"en"economie"

"

In"tabel"4"zijn"de"correlaties"met"de"highbrowRactiviteiten"te"zien."Hier"is"de"samenhang"met"geslacht"

wel" significant." Wie" vrouwelijk" is," heeft" iets" meer" kans" om" aan" deze" highbrowRactiviteiten" te"

participeren" (stijging" van" 0,089)." De" vakken" cultuur,"welzijn" en"maatschappij," taal," wetenschap" en"

economie"geven"geen"significante"corelatie"weer."Voor"wie"kunst"en"creatie"geeft"is"er"een"positieve"

samenhang"(0,105),"terwijl"er"voor"techniek"een"negatieve"samenhang"is"(R0,119)."Leeftijd"heeft"een"

positieve"samenhang."Voor"een"stijging"van"één"eenheid"op" leeftijd," is"er"een"stijging"van"0,119"op"

" (2)" (3)" (4)" (5)" (6)" (7)" (8)"(1) Laagdrempelig"

"R0.044" 0.180***" R0.002" 0.217***" 0.127***" R0.179***" R0.164***"

N=" 649" " " " " " "

" (2)" (3)" (4)" (5)" (6)" (7)" (8)"(1) Muziek"

"R0.070" R0.178***" 0.087*" R0.023" 0.083*" R0.022" R0.048"

N=" 649" """

" " " " "

35

deelname" aan" highbrowRactiviteiten." Hoe" ouder" men" wordt," hoe" meer" men" hier" dus" zal" aan"

participeren."

"

Tabel$4$Correlatiematrix$voor$highbrow?activiteiten$$"

Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001""

(2)"Geslacht" (3)"Leeftijd" (4)"Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(5)"Taal" " (6)"Kunst"en"creatie" "" (7)"Techniek" (8)"Wetenschap"en"economie" ""

"

4.1.2 Drie)dimensies:)laagdrempelig,)muziek,)highbrowEactiviteiten)"

Wanneer"naar"het"effect"van"geslacht"op"de"verschillende"dimensies"wordt"gekeken,"lijkt"er"enkel"bij"

highbrowRactiviteiten"een"rechtstreeks"significant"effect"te"zijn"van"geslacht"(p"<"0,05)"(zie"tabel"11"in"

bijlage)." De" omnibustest" geeft" aan" dat" het" model" in" zijn" geheel" een" bijdrage" levert" aan" de"

voorspelling"van"deze"vorm"van"participatie"(p"<"0,05)."De"Nagelkerke"R²8"geeft"verbetering"in"de"fit"

van"het"model"weer"met"de"waarde"0,011."Er"wordt"aangegeven"dat"mannen"minder"kans"hebben"

om" aan" deze" highbrowRactiviteiten" te" participeren" (Exp(B)=" 0,674)." Dit" stemt" overeen" met" wat"

binnen" de" literatuur" wordt" gevonden," namelijk" dat" vrouwen" significant" meer" aan" highbrowR

activiteiten" participeren" dan" mannen" (o.a." Bihagen" &" KatzRGerro," 2000;" DiMaggio,1982;" van"

Eijck,2001)."Wanneer"voor"de"onderwijsvakken"wordt"gecontroleerd,"geeft"Nagelkerke"R²"aan"dat"er"

een"verbetering" is" in"de" fit"van"het"model" (0,04)" in"vergelijking"met"het"eerste"model"waarin"enkel"

geslacht"werd"opgenomen"(0,011)."Het"model"in"zijn"geheel"blijft"een"significante"bijdrage"leveren"(p"

<"0,05)."Bij"het"bekijken"van"de"oddratio’s"blijkt"geslacht"niet"langer"significant"te"zijn,"waar"het"geven"

van"kunst,"creatie"en"techniek"wel"een"significant"effect"hebben."Hier"is"het"volgende"effect"te"zien:"

wie" kunst" en" creatie" geeft," heeft" meer" kans" om" aan" highbrowRactiviteiten" te" participeren," wie"

techniek"geeft"heeft"hier"net"minder"kans"toe."

8 De"likelihood"wordt"niet"echt"bekeken"omdat"deze"moeilijk"interpreteerbaar"is"en"de"ondergrens"ervan"niet"duidelijk"is."Hoe"groter"of"hoe"negatiever"de"waarde"van"de"likelihood,"hoe"slechter"het"model"bij"de"data"past."Hoe"dichter"deze"waarde"bij"0"ligt,"hoe"beter."Toch"is"het"niet"onmiddellijk"duidelijk"of"de"likelihood"al"dan"niet"een"goede"fit"aangeeft."Ook"de"Cox"&"Snell"R²"wordt"binnen"deze"paper"niet"bekeken"omdat"de"ondergrens"hier"wel"vastligt"op"0,"maar"de"bovengrens"opnieuw"varieert."Hierom"maakt"men"gebruik"van"de"Nagelkerke"R²,"die"steeds"een"cijfer"van"0"tot"1"bedraagt"(Van"Rossem,"2010).""

" (2)" (3)" (4)" (5)" (6)" (7)" (8)"(1) Highbrow"

"0.089*" 0.119**" R0.022" 0.023" 0.105**" R0.119**" 0.003"

N=" 649" " " " " " "

36

Geslacht"op"laagdrempelige"activiteiten"geeft"geen"significant"effect,"zoals"weergegeven"in"tabel"9"in"

bijlagen," Wanneer" echter" wordt" gecontroleerd" voor" de" onderwijsvakken" verkrijgt" men" wel"

significantie" (p" <" 0,000)," waar" mannen" meer" aan" deze" laagdrempelige" activiteiten" participeren."

Nagelkerke"R²"geeft"een"mooie"fit"van"het"model"weer"van"0,128."Wie"taal,"kunst"en"creatie"als"vak"

geeft,"heeft"meer"kans"om"hieraan"deel"te"nemen,"terwijl"leerkrachten"die"techniek,"wetenschap"en"

economie"onderrichten"hier"minder"kans" toe"hebben."Ook"de" literatuur"gaf" reeds"aan"dat"mannen"

vaker"aan"laagdrempelige"culturele"activiteiten"zullen"participeren"(o.a."Bihagen"&"KatzRGerro,"2000;"

DiMaggio,1982;"van"Eijck,2001)."

Zoals" te" zien" is" in" tabel" 10" binnen" de" bijlagen," kan" er" voor" het" effect" van" geslacht" op" muzikale"

activiteiten" geen" significantie" worden" gevonden" en" wordt" bijgevolg" niets" geïnterpreteerd" en"

verklaard."

"

Wanneer" het" effect" van" leeftijd" op" de" drie" dimensies" wordt" bekeken," kunnen" op" alle" drie" de"

dimensies" significante" uitspraken" worden" gedaan." Bij" laagdrempelige" culturele" activiteiten"

(weergegeven"in"tabel"12"in"bijlagen)"geeft"de"omnibustest"een"significant"effect"van"het"model"weer"

(p"<"0,000)."Nagelkerke"R²"geeft"een"verbetering"in"de"fit"van"het"model"van"0,05."Wanneer"naar"de"

resultaten"wordt"gekeken,"blijken"oudere" leerkrachten"hier" significant"meer" te"participeren"dan"de"

middengroep" en" jonge" leerkrachten" (Exp(B)=" 0,388" en" Exp(B)=" 0,463)." Dit" is" een" ietwat" vreemd"

resultaat,"aangezien"de"literatuur"net"aangeeft"dat"oudere"personen"vooral"aan"highbrowRactiviteiten"

deelnemen." Wanneer" kort" de" referentiecategorie" wordt" gewijzigd" om" ook" tussen" de" jonge"

leerkrachten"en"de"middengroep"uitspraken"te"kunnen"doen,"wordt"aangegeven"dat"de"middengroep"

meer"kans"heeft"om"te"participeren"dan"de"jonge"groep"(Exp(B)=1,193),"waaruit"kan"worden"afgeleid"

dat"de"jonge"groep"leerkrachten"het"minst"aan"deze"laagdrempelige"activiteiten"participeren."Ook"dit"

geeft"net"het"omgekeerde"resultaat"dan"op"basis"van"de" literatuur"kan"worden"verwacht."Wanneer"

dit" effect" van" leeftijd" wordt" gecontroleerd" voor" geslacht," kan" geen" significantie" van" het" model"

worden" gevonden" (p" <" 0,764)." Het" effect" van" leeftijd" kan" hier" dus" niet" worden"weg" verklaard" na"

controle"voor"geslacht."

In"tabel"13"binnen"de"bijlagen"wordt"weergegeven"dat"ook"voor"muziek"significante"effecten"kunnen"

worden"gevonden"(p"<"0,000),"waarbij"wordt"aangegeven"dat"de"jonge"leerkrachten"significant"meer"

kans" hebben" aan" deze" activiteiten" te" participeren" dan" de" oudere" groep" (Exp(B)=" 2,888)." Ook" de"

middengroep"participeert"meer"dan"de"oudere"groep"(Exp(B)="1,475)."De"middengroep"participeert"

ook" minder" dan" de" jonge" groep" (Exp(B)=" 0,511)," wat" aangeeft" dat" de" jonge" groep" leerkrachten"

significant" het" meest" kans" hebben" aan" muzikale" activiteiten" deel" te" nemen." De" Nagelkerke" R²"

bedraagt"de"waarde"0,044"om"de" fit" van"het"model"weer" te"geven."Wanneer"gecontroleerd"wordt"

37

voor"geslacht,"geeft"Nagelkerke"R²"een"verbetering" in"de"fit"van"het"model"weer"van"0,059"en"blijft"

het"effect"van" leeftijd"bestaan."Er"wordt"aangegeven"dat" jonge,"mannelijke" leerkrachten"het"meest"

kans"hebben"om"aan"muzikale"activiteiten"te"participeren"(zie"tabel"…"in"bijlagen)."

"

Ook"bij"de"participatie"aan"highbrowRactiviteiten"is"er"een"significant"effect"te"vinden"van"het"model"

in" zijn" geheel" (p" <" 0,001)."Nagelkerke"R²" toont" de"waarde" 0,029"om"de" fit" van"het"model"weer" te"

geven." Jongeren"participeren"significant"minder"aan"highbrowRactiviteiten"dan"hun"oudste"collega’s"

(Exp(B)="0,434)."Tussen"de"middengroep"en"oudste"groep"kan"geen"significantie"worden"aangetoond."

Wanneer"naar"het"verschil" tussen"de"middengroep"en"de" jongste"groep"wordt"gekeken,"blijkt"deze"

middengroep"wel"significant"meer"kans"te"hebben"om"te"participeren"(Exp(B)="2,178)."

Jonge"leerkrachten"zouden"dus"het"minst"participeren"aan"de"highbrowRactiviteiten,"waar"de"oudere"

leerkrachten"hier"net"het"meest"aan"deelnemen."

Na" toevoeging" van" geslacht" blijft" het" effect" van" leeftijd" aanwezig" en" wordt" er" meer" verklaard"

(Nagelkerke" R²=" 0,045)." Het" geslacht" speelt" hier" echter"wel" een" belangrijke" verklarende" factor." Er"

wordt" aangegeven" dat" oudere," vrouwelijke" leerkrachten" het" meest" aan" deze" activiteiten"

participeren." Dit" zijn" ook" volgens" de" literatuur" twee" sterke" participatiegroepen" binnen" deze"

highbrowRactiviteiten."De"resultaten"hiervan"worden"binnen"de"bijlagen"in"tabel"14"weergegeven."

"

Het"effect"van"de"onderwijsvakken"op"laagdrempelige"activiteiten"geeft"significantie"aan"(p"<"0,000)."

De"Nagelkerke" R²" bedraagt" hier" 0,121"wat" een" relatief" sterke" verbetering" in" de" fit" van" het"model"

weergeeft." De" vakken" taal," kunst" en" creatie," techniek," wetenschap" en" economie" blijken" een"

significant" effect" te" hebben," waarbij" personen" die" taal" of" kunst" en" creatie" geven" een" significant"

hogere"kans"hebben"aan"deze"activiteiten"te"participeren"(Exp(B)="1,832"en"2,270)."Wie"techniek"of"

wetenschap"en"economie"geeft,"blijkt"net"significant"minder"kans"te"hebben"om"aan"deze"activiteiten"

deel"te"nemen"(Exp(B)=0,425"en"0,578)."Wanneer"hierbij"wordt"gecontroleerd"voor"geslacht,"blijkt"er"

een"grotere"verklaring"van"het"model"te"zijn"(Nagelkerke"R²"="0,128)"die"nog"steeds"significant"is"(p"<"

0,05)."De"effecten"van"taal,"kunst"en"creatie"blijven"positief:"wie"deze"vakken"geeft,"heeft"meer"kans"

aan" deze" activiteiten" deel" te" nemen." Ook" de" effecten" van" techniek," wetenschappen" en" economie"

blijven" gelijk:" wie" deze" vakken" geeft," heeft" minder" kans" hieraan" te" participeren." Mannelijke"

leerkrachten" zullen" opnieuw"meer" aan" deze" laagdrempelige" activiteiten" deelnemen," wat" opnieuw"

overeenstemt"met" de" literatuur" (o.a." Bihagen"&" KatzRGerro," 2000;" DiMaggio,1982;" van" Eijck,2001)"

Deze"resultaten"worden"weergegeven"in"tabel"15"binnen"de"bijlagen."

"

Wanneer"naar"het"effect"van"de"onderwijsvakken"op"participatie"aan"muziek"wordt"gekeken,"geeft"de"

omnibustest" aan" dat" het" model" in" zijn" geheel" geen" bijdrage" levert" aan" de" voorspelling" van" deze"

38

participatie."Ook"na"controle"voor"geslacht"kunnen"geen"significante"uitspraken"worden"gedaan"(zie"

tabel"16"binnen"de"bijlagen)."

"

Het"effect"van"de"onderwijsvakken"op"highbrowRparticipatie"is"wel"opnieuw"significant"(p"<"0,010)."De"

onderwijsvakken"leveren"dus"als"model"een"bijdrage"aan"deze"participatie."Nagelkerke"R²"geeft""een"

waarde" van" 0,034" wat" voor" individuele" data" een" relatief" mooie" waarde" is." De" resultaten" geven"

opnieuw" een" significant" effect" van" de" vakken" kunst," creatie" en" techniek." Wie" kunst" en" creatie"

onderricht"heeft"significant"meer"kans"om"aan"highbrow"culturele"praktijken"te"participeren"(Exp(B)="

1,883)" terwijl" er" bij" techniek" een" omgekeerd" effect" te" zien" is:" wie" technische" vakken" geeft," heeft"

minder" kans" om" aan" deze" activiteiten" te" participeren" (Exp(B)=" 0,503)." Zoals" in" tabel" 17" binnen" de"

bijlagen"wordt"aangegeven,"kan"dit"effect"niet"weg"verklaard"worden"na"controle"voor"geslacht."

"

Hieronder"wordt"weergegeven"wat" de" gevonden" resultaten" zijn"wanneer" alles" binnen" één" analyse"

wordt"gebracht."

Wanneer"zowel"geslacht,"leeftijd"en"de"onderwijsvakken"binnen"één"analyse"worden"gebracht,"wordt"

voor"het"effect"op" laagdrempelige"activiteiten"een"hoge"verbetering"weergegeven" in"de" fit"van"het"

model" (Nagelkerke"R²"="0,179)."Er"wordt"dus,"wanneer"deze"drie"onafhankelijke"variabelen"worden"

opgenomen," veel" verklaard" voor" het" effect" op" laagdrempelige" culturele" activiteiten." Zo" zouden"de"

oudere"leerkrachten"hier"het"meest"aan"deelnemen."Wie"taal"of"kunst"en"creatie"geeft"heeft"opnieuw"

een"significant"hogere"kans"om"aan"deze"activiteiten"deel"te"nemen."Wie"daarentegen"techniek"geeft,"

zou"hier"net"minder"aan"deelnemen."Deze"resultaten"staan"in"tabel"5."

39

"

Tabel$5$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$geslacht,$leeftijd$en$onderwijsvakken$op$laagdrempelige$activiteiten.$

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"

De" resultaten" voor"muzikale" activiteiten"wordt"weergegeven" in" tabel" 6." Voor"muzikale" activiteiten"

wordt"een"verbetering" in"de"fit"van"het"model"gegeven"van"0,077."Zoals"reeds"aangegeven,"zouden"

de"mannelijke"leerkrachten"hier"het"vaakst"aan"participeren.""

Voor"de"onderwijsvakken"worden"geen"significante"effecten"gevonden."Binnen"deze"paper"kunnen"de"

verschillen"in"participatie"aan"muzikale"activiteiten"dus"niet"gelinkt"worden"aan"het"onderwijsvak"van"

een" leerkracht." Jonge" leerkrachten" zouden" opnieuw" het" meest" participeren," gevolgd" door" de"

middenleeftijdsgroep."

OR&

(95%&B.I.)&

(1)&

Geslacht"(ref:"vrouw)" 1.303"(0.897"–"1.892)"

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 0.338***"(0.208"–"0.551)"

Middengroep"(ref:"oudste"groep)" 0.410***"(0.279"–"0.601)"

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

0.941"(0.602"–"1.469)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" 2.252***"(1.402"–"3.616)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

2.668**"(1.350"–"5.276)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" 0.397***"(0.236"–"0.667)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

0.665"(0.416"–"1.063)"

Constante" 1.653"Nagelkerke"R²" 0.179***"N" 648"

40

"

"

Tabel$6$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$geslacht,$leeftijd$en$onderwijsvakken$op$muzikale$activiteiten.$

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"

Ook" het" globale" effect" op" highbrowRculturele" activiteiten" is" significant" (p" <" 0,000)." Nagelkerke" R²"

geeft"een"verbetering"van"de" fit" van"het"model"met"waarde"0,075."Vrouwen"participeren"opnieuw"

significant"meer," alsook"wie" kunst" en" creatie" onderricht."Wie" technische" vakken" onderricht," heeft"

opnieuw"minder"kans"om"te"participeren."Ook"de"oudste"groep"leerkrachten"zal"hier"het"meest"aan"

deelnemen." Het" verschil" tussen" de" oudste" en" de" middengroep" is" ook" hier" niet" significant." Deze"

resultaten"komen"overeen"met"wat"binnen"de"literatuur"wordt"aangegeven,"namelijk"dat"vrouwen"en"

ouderen"het"meest"kans"hebben"hieraan" te"participeren."Ook"de" resultaten"van"de"vakken"kunnen"

aan"de" literatuur"worden"gelinkt,"namelijk"dat"personen"die"met"kunstzinnige"vakken"onderrichten,"

ook"het"meest" kans"hebben" te"participeren,"waar" personen"die"wetenschappen"of" techniek" geven"

hier"minder"kans"toe"hebben"(de"Jong"en"van"de"Kamp,"2000)."De"resultaten"zijn"te"zien"in"tabel"7."

OR&

(95%&B.I.)&

(1)&

Geslacht"(ref:"vrouw)" 1.601*""(1.115"–"2.300)"

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 3.244***"(2.015"–"5.224)"

"Middengroep"(ref:"oudste"groep)" 1.538*"

(1.047"–"2.260)""

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

1.327"(0.865"–"2.035)"

"Taal"(ref:"niet"geven"vak)" 0.904"

(0.537"–"1.429)"Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

1.840"(0.989"–"3.426)"

"Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" 0.916"

(0.563"–"1.491)"Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

0.879"(0.558"–"1.386)"

"Constante" 0.307***"Nagelkerke"R²" 0.077***"N" 648"

41

"

Tabel$7$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$geslacht,$leeftijd$en$onderwijsvakken$op$highbrow$activiteiten.$"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"

4.1.3 Omnivoriteit)"

Binnen"de"multinomiale" logistische" regressie,"weergegeven" in" tabel" 8," die" voor"omnivoriteit"wordt"

toegepast,"wordt"de"‘nietRparticipant’"als"referentiecategorie"genomen."Dit"omdat"het"interessant"is"

een"eerder" extreme"groep"met"de" andere" groepen" te" vergelijken."Omdat"de"omnivorengroep"met"

relatief"weinig"zijn,"werd"voor"het"andere"uiterste"gekozen,"namelijk"de"nietRparticipant."

De" likelihoodratio" bedraagt" 80,740" met" 24" vrijheidsgraden," het" aantal" geschatte" parameters," en"

geeft"significantie"weer."Dit"geeft"aan"dat"het"basismodel"en"het"volledige"model"niet"gelijk"zijn"aan"

elkaar" en" er" dus" effecten" kunnen" worden" gevonden." De" Nagelkerke" R²" bedraagt" hier" 0,128" wat"

aangeeft"dat"de"fit"van"het"model"verhoogd"wordt"door"de"variabelen"toe"te"voegen."Bij"de"likelihood"

ratiotest," die" het" significant" effect" op" de" algehele" variabele" weergeeft," blijkt" dat" enkel" kunst" en"

creatie"een"significant"effect"hebben"op"de"afhankelijke"variabele"omnivoriteit."

"

OR&

(95%&B.I.)&

(1)&

Geslacht"(ref:"vrouw)" 0.655"*"(0.452"–"0.949)"

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 0.375***"(0.226"–"0.624)"

"Middengroep"(ref:"oudste"groep)" 0.896"

(0.623"–"1.289)""

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

0.916"(0.591"–"1.419)""

"Taal"(ref:"niet"geven"vak)" 0.993"

(0.624"–"1.580)"Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

1.943*"(1.039"–"3.631)"

"Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" 0.529*"

(0.317"–"0.884)"Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

1.006"(0.630"–"1.608)"

"Constante" 0.920"Nagelkerke"R²" 0.075***"N" 648"

42

Wanneer"de"omnivoor"versus"de"nietRparticipant"wordt"geplaatst,"blijkt"enkel"het"geven"van"kunst"en"

creatie"significant"te"scoren."Wie"geen"kunst"en"creatie"geeft"als"onderwijsvak,"heeft"minder"kans"om"

omnivoor"te"zijn"(Exp(B)="0,116)."Wie"met"andere"woorden"deze"vakken"wel"geeft,"heeft"significant"

meer" kans" om" omnivoor" te" zijn." De"midden" leeftijdsgroep" van" de" leerkrachten" vertoont" nét" geen"

significantie."

Wanneer" de" nietRparticipant" tegenover" de" semiRomnivoor" wordt" geplaatst," blijkt" dat" wie" geen"

techniek"geeft"meer"kans"heeft"om"semiRomnivoor"dan"om"nietRparticipant" te" zijn" (Exp(B)="4,180)."

Ook" wanneer" de" nietRparticipant" versus" de" nauwelijks" participant" wordt" geplaatst," is" enkel" voor"

techniek" significantie" te" zien." Leerkrachten" die" geen" technisch" vak" onderrichten," hebben" een" iets"

grotere"kans"om"een"‘nauwelijks"participant’"te"zijn"dan"nietRparticipant"te"zijn"(Exp(B)="1,987)."Met"

andere"woorden:" leerkrachten"die"technische"vakken"geven"hebben"een"grotere"kans"om"een"nietR

participant" te"zijn."De"verklaring"hiervoor"zou"eventueel"kunnen" liggen" in"het" fenomeen"van"de"zijR

instroom" (Elchardus," Glorieux," Huyge," Kavadias," Siongers" en" Vangoidsenhoven," 2009)." Op" deze"

manier" kunnen"personen" vanuit" het"werkveld"binnentreden" in" het" onderwijs." "Dit" is" dan"ook" vaak"

binnen" de" technische" en" praktijkvakken." Hierdoor" bestaat" de" kans" dat" deze" personen" niet" het"

vereiste"hogeschool"of"universiteir"diploma"op"zak"hebben"en"er"een"verklaring"zou"kunnen"optreden"

wanneer"gecontroleerd"wordt"voor"opleidingsniveau."

Wanneer" voor" het" effect" van" de" onderwijsvakken" op" omnivoriteit" kort" gecontroleerd" wordt" voor"

geslacht," kan" geen" significantie"worden" verkregen." Het" effect" dat" wordt" gevonden" van" de" vakken"

kunst"en"creatie,"waarbij"personen"die"dit"vak"onderrichten"meer"kans"hebben"een"omnivoor"te"zijn,"

kan"niet"worden"verklaard,"of"geen"toevoeging"in"de"fit"van"het"model"verkrijgen,"door"opname"van"

het"geslacht"van"een"persoon."Ook"wanneer"leeftijd"in"het"derde"model"wordt"opgenomen,"levert"het"

model"in"zijn"geheel"net"geen"significante"bijdrage."

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

43

Tabel$8$$Multinomiale$logistische$regressie$resultaten$voor$omnivoriteit$

Omnivoriteit"(ref:"nietRparticipant)""

"

5 Conclusie)en)discussie)"

Het"doel"van"deze"paper"was"nagaan"hoe"leerkrachten"aan"cultuurparticipatie"doen"tijdens"hun"vrije"

tijd."Deze"cultuurparticipatie"werd"onderzocht"door" te"kijken"welke"dimensies"binnen"de"gebruikte"

vragenbatterij" opdoken." Door" gebruik" van" factoranalyse" werden" vier" dimensies" weerhouden,"

namelijk" laagdrempelige"culturele"activiteiten,"muzikale"activiteiten,"highbrow"culturele"activiteiten"

en"sport."Deze" laatste"dimensie"werd"binnen"deze"paper"verder"niet"opgenomen."Vervolgens"werd"

als"volgt"gekeken:"wie"binnen"een"dimensie"hoger"scoort"dan"nul,"scoort"hoger"dan"het"gemiddelde"

en"zal"dus"ook"een"grotere"participant"zijn."Wanneer"iemand"op"alle"drie"de"dimensies"hoger"scoort"

dan" het" gemiddelde," kan" worden" gezegd" dat" deze" persoon" een" omnivoor" is." Toch" wordt" deze"

omnivoriteitsindicator" niet" enkel" op" deze" manier" opgenomen." Om" ook" gradaties" te" kunnen"

onderscheiden" wordt" kort" ook" het" verschil" nagegaan" tussen" een" omnivoor," semiRomnivoor,"

nauwelijks"participant"en"een"nietRparticipant."

Om"de"cultuurparticipatie"van"een"leerkracht"secundair"onderwijs"te"bekijken,"werd"steeds"gekeken"

naar" het" effect" van" geslacht," leeftijd" en"de"onderwijsvakken"die"men"onderricht."Ook"werd" steeds"

RRR&

(95%&B.I.)&

Omnivoor& SemiRomnivoor& Nauwelijks&

participant&

p&

Constante"(b)" 0.981""

R0.123" 0.543" "

Geslacht"(ref:"vrouw)" 0.984"(0.453"–"2.138)"

1.606"(0.966"–"2.672)"

1.454"(0.904"–"2.339)"

0.194"

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 0.386"(0.133"–"1.126)"

0.825"(0.422"–"1.613)"

1.292"(0.701"–"2.383)"

0.165"

Middengroep"(ref:"oudste"groep)"

0.478"(0.227"–"1.006)"

"

0.841"(0.505"–"1.399)"

0.937"(0.580"–"1.513)"

0.165"

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"geven"vak)"

0.686"(0.294"–"1.600)"

"

1.265"(0.696"–"2.297)"

1.284"(0.738"–"2.233)"

0.389"

Taal"(ref:"geven"vak)" 0.611"(0.246"–"1.516)"

0.626"(0.330"–"1.187)"

0.785"(0.431"–"1.432)"

0.500"

Kunst"en"creatie"(ref:"geven"vak)"

0.116***"(0.036"–"0.372)"

"

0.427"(0.154"–"1.184)"

0.663"(0.240"–"1.832)"

0.001"

Techniek"(ref:"geven"vak)" 2.267"(0.808"–"6.365)"

4.180***"(2.091"–"8.356)"

1.987*"(1.128"–"3.498)"

0.001"

Wetenschap"en"economie"(ref:"geven"vak)"

1.468"(0.535"–"4.029)"

1.393"(0.738"–"2.629)"

0.749"(0.431"–"1.301"

0.123"

Nagelkerke"R²"="0.128***" " " " "Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"

" " " "

44

kort"gekeken"of"deze"gevonden"effecten"kunnen"worden"verklaard"door"toevoeging"van"een"andere"

onafhankelijke"variabele"die"binnen"deze"paper"wordt"gebruikt."

Binnen"de"eerste"hypothese"werd"verwacht"dat"de"leerkracht"secundair"onderwijs"zowel"aan"de"laagR"

als"hoogculturele"activiteiten"zal"participeren."Voor"hier"dieper"op"wordt"ingegaan,"worden"eerst"de"

andere"resultaten"weergegeven."Vanuit"de"tweede"hypothese"werd"aangegeven"dat"werd"verwacht"

dat" vrouwen"meer" aan" highbrowRculturele" activiteiten" zullen" participeren" dan"mannen." Dit" effect"

werd"binnen"deze"paper"bevestigd."De"mannelijke"leerkrachten"participeerden"significant"minder"aan"

highbrowRculturele" activiteiten" dan" hun" vrouwelijke" collega’s." Voor" de" laagdrempelige" activiteiten"

kon" geen" significant" verschil" worden" weergegeven." Wanneer" echter" gecontroleerd" werd" voor" de"

onderwijsvakken,"bleek"de"mannelijke"leerkracht"hier"meer"aan"deel"te"nemen.""

De"derde"hypothese"gaf"aan"dat"verwacht"werd"dat"de"oude"leerkracht"het"meest"aan"de"highbrowR

culturele" activiteiten" zullen" participeren." Ook" deze" hypothese" werd" bevestigd." De" jongste" groep"

leerkrachten" had" het" minst" kans" hieraan" deel" te" nemen." Ook" na" controle" voor" geslacht" bleef" de"

oudste" groep," samen"met" de" vrouwelijke" leerkracht," hier" het"meest" aan" te" participeren."Wanneer"

werd" gekeken"naar" laagdrempelige" activiteiten,"werd"ook"hier" gevonden"dat"de"oudste" groep"hier"

het" meest" aan" deelneemt." Dit" resultaat" kan" niet" worden" verklaard" door" het" geslacht" van" de"

respondent." Voor" muzikale" activiteiten" werd" het" omgekeerd" effect" gevonden," namelijk" dat" de"

jongste" groep" hier" significant" het" meest" aan" participeert." Ook" na" controle" voor" geslacht" blijft" dit"

effect"bestaan,"waarbij"ook"komt"dat"de"mannen"hier"het"hoogst"scoren"qua"deelname."

De" vierde"hypothese" luidde" als" volgt:" ‘er$wordt$ verwacht$ dat$ leerkrachten$die$ kunstzinnige$ vakken$

onderrichten$ vaker$ aan$ highbrow?activiteiten$ zullen$ participeren$ dan$ de$ andere$ leerkrachten$ (A).$

Verder$wordt$verwacht$dat$de$tweede$meest$participerende$groep$aan$deze$highbrow?activiteiten$de$

taalleerkrachten$zullen$zijn$(B).’"Hier"werd"enkel"het"eerste"deel,"het"ARdeel,"bevestigd."Wie"kunst"en"

creatie" geeft," zal" significant" meer" participeren" aan" deze" highbrowRculturele" activiteiten." Wie"

daarentegen" techniek" onderricht," zal" hier" significant" minder" aan" participeren." Voor" de"

taalleerkrachten" werd" geen" significantie" gevonden." Wanneer" ook" naar" het" effect" van" de"

onderwijsvakken"op"laagdrempelige"activiteiten"werd"gekeken,"werd"voor"het"vak"taal"een"significant"

effect"gevonden."Wie"taal,"kunst"en"creatie"onderricht"participeert"meer"aan"deze"activiteiten,"waar"

personen"die"techniek"geven"dit"opnieuw"minder"doen."Ook"na"controle"voor"geslacht"blijft"dit"effect"

zichtbaar," waar" ook" de"mannelijke" leerkrachten" opnieuw"meer" aan" deze" activiteiten" participeren."

Voor"muzikale"activiteiten"werd"geen"significant"effect"van"de"onderwijsvakken"gevonden."

De"onderwijssector"is"de"voorbije"jaren"sterk"gefeminiseerd."Dit"maakt"dat"de"oudere"leeftijdsgroep"

relatief"meer"mannelijke"leerkrachten"telt"dan"de"jongere"groep"leerkrachten."Hieruit"kwam"de"vijfde"

hypothese,"die" verwachtte"dat"het"effect" van" leeftijd" zou"verdwijnen"wanneer"gecontroleerd"werd"

45

voor" geslacht." Zoals" hierboven" reeds" aangehaald," doen" de" oudere" leerkrachten" meer" aan"

laagdrempelige"activiteiten"en"kon"dit"verschil"niet"verklaard"worden"door"controle"voor"geslacht.""

Ook" voor" muzikale" activiteiten" en" highbrowRculturele" activiteiten" bleef" het" effect" van" leeftijd"

aanwezig,"maar"kreeg"ook"geslacht"een"verklarende"factor"toegediend."Voor"deze"twee"vormen"van"

participatie"kan"dus"inderdaad"een"verklaring"gevonden"worden"tussen"geslacht"en"leeftijd."Of"dit"kan"

verklaard" worden" door" de" feminisering" van" het" onderwijs," is" niet" duidelijk." Dit" omdat" de" oudste"

vrouwelijke" leerkrachten" nog" steeds" het" meest" aan" de" highbrowRculturele" activiteiten" blijken" te"

participeren."

Voor" de" zesde" hypothese" werd" verwacht" dat" het" effect" van" de" onderwijsvakken" zal" verdwijnen"

wanneer" gecontroleerd" wordt" voor" geslacht." Dit" omdat" vrouwen" nog" steeds"meer" voor" de" socioR

culturele" sector" blijken" te" kiezen" en" omdat" hun"mannelijke" tegenhangers" eerder" voor" techniek" en"

wetenschap" kiezen."Hierdoor"werd" verwacht" dat" het" effect" van"deze"onderwijsvakken" zou" kunnen"

worden"verklaard"door"controle"voor"geslacht."Er"werd"gevonden"dat"voor"laagdrempelige"culturele"

activiteiten"de"effecten"van"de"onderwijsvakken"bleven"bestaan"na"controle"voor"geslacht."Er"bleek"

slechts"een"kleine"verbetering"van"het"model"te"zijn"wanneer"geslacht"hier"werd"opgenomen."Voor"

participatie" aan" highbrowRculturele" activiteiten" kon" geen" significante" verklaring"worden" gevonden."

Hier"kan"het"effect"van"de"vakken"dus"niet"worden"verklaard"na"controle"voor"geslacht."

Vanuit"bovenstaande"resultaten"kan"worden"gezegd"dat"de"leerkracht"secundair"onderwijs"zowel"aan"

lage"als"aan"hoge"culturele"activiteiten"deelneemt."Hieruit"kan"worden"beaamt"dat"deze"leerkrachten"

zich" inderdaad" als" groep" als" een" cultureel" omnivoor" gedraagt." De" eerste" hypothese" wordt" dus"

bevestigd."Toch"werd"voor"deze"omnivoriteitsindicator"niet"veel"significantie"gevonden."Wie"kunst"en"

creatie"onderricht"heeft"significant"meer"kans"om"een"omnivoor"te"zijn."Voor"personen"die"techniek"

als"vak"geven,"werd"net"het"omgekeerde"effect"gevonden."Toch"zou"de"verklaring"van"deze"effecten"

van" onderwijsvakken" eventueel" deels" kunnen" liggen" in" de" toenamen" van" de" zijRinstroom" voor"

personen" die" de" technische" vakken" onderrichten." Deze" personen" hebben" vaak" niet" het" vereiste"

opleidingsniveau" dat" van" een" leerkracht" wordt" verwacht." Controle" voor" opleidingsniveau" zou" hier"

dus"een"eventuele"verklaring"kunnen"bieden."Dit"wordt"dan"ook"binnen"suggesties"voor"toekomstig"

onderzoek"aangegeven."""""

&

R&Opmerkingen/beperkingen&van&dit&onderzoek&

Zoals" reeds" voordien" aangegeven," kan" er" bij" leeftijd" niet" duidelijk" worden" aangegeven" of" men" te"

maken" heeft"met" leeftijdeffecten" of"met" cohorteReffecten." Dit" omdat" hier" gebruik"wordt" gemaakt"

van" een" crossRsectioneel" onderzoek," een" momentopname." Om" deze" effecten" na" te" gaan," zou"

longitudinaal"onderzoek"nodig"zijn."

"

46

Om"omnivoriteit" na" te" gaan,"wordt"binnen"deze"paper" gebruik" gemaakt" van" slechts" één" variabele."

Graag" had" ik" hier" nog" een" extra" variabele" voor" gehad," zoals" rond" smaakvoorkeuren,"maar" omdat"

deze" niet" voor" handen"was," werd" deze" ene" variabele" gebruikt" om" de" omnivoriteitsgraad" van" een"

persoon" na" te" gaan." Hier" moet" rekening" mee" worden" gehouden" bij" de" interpretaties" rond"

omnivoriteit."

"

Verder"moet"men" ook" voor" ogen" houden" dat" niet" de" volledige" leerkrachtendatabank" is" bevraagd."

Men" heeft" een" aselecte" steekproef" genomen" en" dit" moet" in" het" achterhoofd" worden" gehouden"

wanneer"er"conclusies"worden"getrokken."Ook"bestaat"de"kans"dat"scholen"en"directies"de"vragenlijst"

niet" hebben" doorgegeven" aan" hun" leerkrachten." Dit" omdat" opvalt" dat" bij" sommige" scholen" geen"

respons"werd"verkregen."

&

R&Toekomstig&onderzoek&

Volgend" op" de" beperking" die" hierboven" wordt" aangegeven," zou" men" in" toekomstig" onderzoek"

longitudinaal"kunnen"werken"om"na"te"gaan"of"men"te"maken"heeft"met"leeftijdeffecten"of"cohorteR

effecten."

"

Binnen"deze"paper"wordt" voornamelijk"naar" receptieve" cultuurparticipatie"gekeken."Een"voorbeeld"

van"een"actieve"cultuurparticipatie"zou"bijvoorbeeld"het"lezen"van"een"boek"zijn,"zelf"muziek"maken,"

zelf"schilderen…"Bij"receptieve"cultuurparticipatie"gaat"het"meer"om"het"bezoeken"van"de"bibliotheek"

of"bioscoop,"het"bezoeken"van"een"muziekconcert…"Om"na" te"gaan"wat"de"voorkeuren"en"smaken"

van"een"individu"zijn,"dus"ook"om"na"te"gaan"of"iemand"een"cultureel"omnivoor"is,"lijkt"het"logischer"

dit"via"receptieve"cultuurparticipatie"onder"de"loep"te"nemen."

Indien" hier" interesse" voor" is," zou" binnen" een" vervolgonderzoek" gekeken" kunnen" worden" naar" de"

meer"actieve"cultuurparticipatie."

"

Verder" zou" men" de" omnivoriteitsgraad" van" leerkrachten" grondiger" kunnen" onderzoeken." Zoals"

voordien" reeds"aangegeven,"was"er" slechts"één"variabele"voor"handen"om"dit" te"bekijken."Om"een"

nog"duidelijker"beeld"te"kunnen"weergeven,"zou"het"relevant"zijn"hier"meerdere"variabelen"voor"te"

gebruiken." Ook" zou" men" hierbij" ook" zowel" het" aspect" ‘doing’" als" het" aspect" ‘liking’" kunnen"

onderzoeken,"zoals"binnen"de"literatuur"werd"aangehaald."

"

Zoals" reeds" kort" aangehaald," stromen" steeds"meer" leerkrachten" via" de" zijRinstroom" binnen" in" het"

onderwijs."Deze" komen" vaak"uit" de"praktijk" en"hebben"dus"wel" de"praktijkervaring" van"waaruit" ze"

kunnen" spreken," maar" hebben" niet" altijd" de" opleiding" die" van" een" leerkracht" wordt" verwacht."

47

Hierdoor" kunnen" tussen" leerkrachten" verschillen" te" zien" zijn" in"opleiding,"maar"hierdoor"misschien"

ook" in" hun" cultuurparticipatie." Omnivoriteit" en" culturele" participatie" binnen" de" drie" dimensies"

controleren"voor"opleiding"kan"zo"in"vervolgonderzoek"misschien"interessante"resultaten"geven."Ook"

kan"hierbij"aansluitend"onderzoek"worden"gedaan"naar"hoe"deze"verschillende"leerkrachten"cultuur"

binnen"brengen"in"de"klas"en"of"deze"diverse"achtergrond"en"opleiding"van"de"leerkracht"zo"reeds"een"

onderscheid" kan" brengen" binnen" de" verschillende" bestaande" onderwijsvormen" (tenzij" deze"

onderwijsvormen"binnen"de"nieuwe"hervorming"van"het"secundair"onderwijs"effectief"van"de"kaart"

zullen"worden"geveegd)"en"tussen"de"leerlingen."

"

48

BIJLAGEN"

49

"Tabel$9$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$geslacht$op$laagdrempelige$activiteiten.$"

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"""Tabel$10$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$geslacht$op$muzikale$activiteiten.$

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Geslacht"(ref:"vrouw)" 1.193"(0.859"–"1.657)"

1.451*"(1.012"–"2.081)"

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

" 0.810"(0.528"–"1.244)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" " 1.940**"(1.231"–"3.056)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

" 2.343*"(1.209"–"4.540)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" " 0.397***"(0.240"–"0.657)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

" 0.605*"(0.384"–"0.953)"

Constante" 0.904" 0.970"Nagelkerke"R²" 0.002" 0.128***"N" 648" "

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Geslacht"(ref:"vrouw)" 1.366"(0.975"–"1.912)"

1.375"(0.969"–"1.951)"

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

" 1.521*"(1.003"–"2.306)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" " 0.994"(0.635"–"1.555)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

" 1.895*"(1.027"–"3.498)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" " 0.934"(0.578"–"1.510)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

" 0.997"(0.638"–"1.557)"

Constante" 0.530***" 0.450***"Nagelkerke"R²" 0.007" 0.028"N" 648" "

50

""Tabel$11$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$geslacht$op$highbrow?activiteiten.$

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$""Tabel$12$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$leeftijd$op$laagdrempelige$activiteiten.$"

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$""Tabel$13$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$leeftijd$op$muzikale?activiteiten.$"

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Geslacht"(ref:"vrouw)" 0.674*"(0.476"–"0.955)"

0.730"(0.508"–"1.048)"

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

" 0.822"(0.535"–"1.261)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" " 0.932"(0.590"–"1.471)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

" 1.866*"(1.008"–"3.455)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" " 0.527*"(0.317"–"0.875)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

" 0.925"(0.585"–"1.462)"

Constante" 0.670***" 0.770"Nagelkerke"R²" 0.011*" 0.040*"N" 648" "

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 0.388***"(0.248"–"0.608)"

0.393***"(0.250"–"0.619)"

Middengroep"(ref:"oudste"groep)" 0.463***"(0.325"–"0.661)"

0.466***"(0.326"–"0.665)"

Geslacht"(ref:"vrouw)" " 1.054"(0.750"–"1.480)"

Constante" 1.651***" 1.615**"Nagelkerke"R²" 0.050***" 0.050"N" 648" "

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 2.888***"(1.833"–"4.551)"

3.278***"(2.052"–"5.236)"

Middengroep"(ref:"oudste"groep)" 1.475*"(1.013"–"2.149)"

1.557*"(1.064"–"2.279)"

Geslacht"(ref:"vrouw)" " 1.626**"(1.144"–"2.311)"

Constante" 0.392***" 0.316***"Nagelkerke"R²" 0.044***" 0.059**"N" 648" "

51

""Tabel$14$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$leeftijd$op$highbrow?activiteiten.$

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"""Tabel$15$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$onderwijsvakken$op$laagdrempelige$activiteiten.$"

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$"

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Jonge"groep"(ref:"oudste"groep)" 0.434***"(0.266"–"0.708)"

0.384***"(0.233"–"0.632)"

Middengroep"(ref:"oudste"groep)" 0.945"(0.663"–"1.347)"

0.898"(0.628"–"1.285)"

Geslacht"(ref:"vrouw)" " 0.598**"(0.418"–"0.854)"

Constante" 0.705*" 0.870"Nagelkerke"R²" 0.029***" 0.045**"N" 648" "

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

0.809"(0.528"–"1.239)"

"

0.810"(0.528"–"1.244)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" 1.842**"(1.175"–"2.889)"

1.940**"(1.231"–"3.056)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

2.281*"(1.183"–"4.399)"

"

2.343*"(1.209"–"4.540)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" 0.428***"(0.261"–"0.702)"

0.397***"(0.240"–"0.657)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

0.574*"(0.366"–"0.901)"

0.605*"(0.384"–"0.953)"

Geslacht"(ref:"vrouw)" " 1.451*"(1.012"–"2.081)"

Constante" 1.121" 0.970"Nagelkerke"R²" 0.121***" 0.128*"N" 648" "

52

""Tabel$16$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$onderwijsvakken$op$muzikale$activiteiten.$

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$""Tabel$17$$Resultaten$van$logistische$regressie$voor$onderwijsvakken$op$highbrow?activiteiten.$"

"Significantie:"*:"0,050;"**:"0,010;"***:"0,001$

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

1.510"(0.997"–"2.286)"

"

1.521*"(1.003"–"2.306)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" 0.951"(0.610"–"1.484)"

0.994"(0.635"–"1.555)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

1.861*"(1.011"–"3.425)"

"

1.895*"(1.027"–"3.498)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" 0.985"(0.612"–"1.584)"

0.934"(0.578"–"1.510)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

0.948"(0.609"–"1.473)"

0.997"(0.638"–"1.557)"

Geslacht"(ref:"vrouw)" " 1.375"(0.969"–"1.951)"

Constante" 0.513**" 0.450***"Nagelkerke"R²" 0.021" 0.028"N" 648" "

OR&

(95%&B.I.)&

(1)& (2)&

Cultuur,"welzijn"en"maatschappij"(ref:"niet"geven"vak)"

0.824"(0.537"–"1.263)"

"

0.822"(0.535"–"1.261)"

Taal"(ref:"niet"geven"vak)" 0.970"(0.616"–"1.526)"

0.932"(0.590"–"1.471)"

Kunst"en"creatie"(ref:"niet"geven"vak)"

1.883*"(1.017"–"3.484)"

"

1.866*"(1.008"–"3.455)"

Techniek"(ref:"niet"geven"vak)" 0.501**"(0.302"–"0.829)"

0.527*"(0.317"–"0.875)"

Wetenschap"en"economie"(ref:"niet"geven"vak)"

0.970"(0.616"–"1.526)"

0.925"(0.585"–"1.462)"

Geslacht"(ref:"vrouw)" " 0.730"(0.508"–"1.048)"

Constante" 0.683" 0.770"Nagelkerke"R²" 0.034**" 0.040"N" 648" "

53

6 Referentielijst)"

"

Bourdieu,"Pierre."La$Distinction.$Critique$Sociale$Du$Jugement"."(1979)."

"

Calhoun,"Greg,"et"al."Contemporary"Sociological"Theory:"Second"Edition."(2007)."

"

Chan,"Tak"Wing"and"John"H."Goldthorpe.""Social"stratification"and"cultural"consumption:"Music"in"

England.""European"Sociological"Review"23.1"(2007):"1R19."

de"Graaf,"P."M."and"M."Kalmijn.""Trends"in"the"intergenerational"transmission"of"cultural"and"

economic"status.""Acta"Sociologica"44.1"(2001):"51R66."

de"Jong,"M."G."J"and"J."van"de"Kamp."Wie"Staat"Er"Voor"De"Klas?"(2000)."

"

De"Jong,"M."J."Culturele"Distinctie"En"Sociale"Distantie,"Het"Oeuvre"Van"Pierre"Bourdieu."Garant,"

2003."

"

Dimaggio,"Paul"and"Michael"Useem."Audience"Studies"of"the"Performing"Arts"and"Museums:"A"Critical"

Review."(1978)."

"

Dimaggio,"Paul."Market"Structure,"the"Creative"Process,"and"Popular"Culture:"Toward"an"

Organizational"Reinterpretation"of"MassRCulture"Theory"."(1977)."

"

Dubois,"V.""Cultural"capital"theory"vs."cultural"policy"beliefs:"How"Pierre"Bourdieu"could"have"become"

a"cultural"policy"advisor"and"why"he"did"not.""Poetics"39.6"(2011):"491R506."

Durkheim,"Emile."Les"Regles"De"La"Méthode"Sociologique."1937,"(1987):"3R14."

54

"

Erickson,"Bonnie"H."“Culture,"class,"and"connections.”"American"Journal"of""" " " Sociology"102"(1996):"217R252."""

Ganzeboom,"H."Cultuurdeelname"in"Nederland."Een"EmpirischRTheoretisch"Onderzoek"Naar"

Determinanten"Van"Deelname"Aan"Culturele"Activiteiten."Assen/Maastricht:"Van"Gorcum"

(1989)."

Huyge,"E,"et"al."Oorzaken"En"Motieven"Van"De"Vroegtijdige"Uittrede"Van"Leraars."(2011)."

Huyge,"E,"et"al."Leraars"R"Profiel"Van"Een"Beroepsgroep."(2009)."

"

Huyge,"E,"et"al."Het"Beroep"Van"Leraar"Doorgelicht."Een"CrossRSectionele"En"Longitudinale"Studie"

Naar"Het"Profiel"En"De"Loopbaan"Van"Leraren"in"Vergelijking"Met"Andere"Beroepsgroepen."

(2009)."

"

Huyge,"E,"et"al."Het"Beroep"Van"Leraar"Doorgelicht."Een"CrossRSectionele"En"Longitudinale"Studie"

Naar"Het"Profiel"En"De"Loopbaan"Van"Leraren"in"Vergelijking"Met"Andere"Beroepsgroepen."

(2009)."

"

J.J.van"Hoof,"J."van"Ruysseveldt."Sociologie"En"De"Moderne"Samenleving:"Maatschappelijke"

Veranderingen"Van"De"Industriële"Omwenteling"Tot"in"De"21ste"Eeuw."(1996)."

"

Laermans,"Rudi,"Het"Vlaams"Cultureel"Regiem,"Onderzoekrapport"in"opdracht"Van"Het"Ministerie"Van"

De"Vlaamse"Gemeenschap"Administratie"Cultuur”,"(2001)"

"

Laermans,"Rudi,"John"Lievens,"and"Waege"Hans."Cultuurkijker:"Aanzetten"Voor"Cultuuronderzoek"in"

Vlaanderen."(2003)."

"

55

Laermans,"Rudi."Bourdieu"Voor"Beginners."(1984),"21R48."

"

Laermans,"R"and"A"Vander"Stichele."Van"Snob"Tot"Omnivoor:"Het"Theoretische"Kader."Cultuurkijker."

Cultuurparticipatie"in"Meervoud."Empirische"Bouwstene"Voor"Een"Genuanceerde"Visie"Op"

Cultuurdeelname"in"Vlaanderen."De"Boeck"(2007)."

"Lizardo,"O."“The"puzzle"of"women's""highbrow""culture"consumption:""

Integrating"gender"and"work"into"Bourdieu's"class"theory"of"taste.”"Poetics"34(1)"(2006):"1R23.""""

LopezRSintas,"J."and"T."KatzRGerro.""From"exclusive"to"inclusive"elitists"and"further:"Twenty"years"of"

omnivorousness"and"cultural"diversity"in"arts"participation"in"the"USA.""Poetics"33.5R6"(2005):"

299R319."

Masterplan"hervorming"Secundair"Onderwijs."Versie"4.06.2013."

Parsons,"Talcott."The"Social"System."(1951)."

"

Peterson,"R."A.""Understanding"Audience"Segmentation,"from"Elite"and"Mass"to"Omnivore"and"

Univore.""Poetics"21.4"(1992):"243R58."

RRR.""Problems"in"comparative"research:"The"example"of"omnivorousness.""Poetics"33.5R6"(2005):"257R

82."

"Peterson,"R."A."and"R."M."Kern.""Changing"highbrow"taste:"From"snob"to"omnivore.""American"

Sociological"Review"61.5"(1996):"900R07."

Peterson,"R."A.""Understanding"Audience"Segmentation,"from"Elite"and"Mass"to"Omnivore"and"

Univore.""Poetics"21.4"(1992):"243R58."

"

56

Roose,"H."and"A."Vander"Stichele.""Living"Room"vs"Concert"Hall"Patterns"of"Music"""" Consumption"in"Flanders.""Social"Forces"89.1"(2010):"185R207.""

"

Smits,"W.""Join"the"Club."Een"Profiel"Van"Leden"Van"Verenigingen"En"Vrijwilligers.""Participatie"in"

Vlaanderen"2."Eerste"analyses"van"de"participatiesurvey"2009."Ed."J"Lievens"and"H"Waege."1"

ed."Leuven/Den"Haag:"Acco"(2011)."

"

Spillman,"Lyn,"Cultural"Sociology,"Blackwell"Publishing,""1R9,"(2002)"

"

Sullivan,"Oriel"and"Tally"KatzRGerro.""The"omnivore"thesis"revisited:"Voracious"cultural"consumers.""

European"Sociological"Review"23.2"(2007):"123R37."

"

Swidler,"A.""The"interpretation"of"cultures:"Selected"essays"R"Geertz,C.""Contemporary"SociologyRA"

Journal"of"Reviews"25.3"(1996):"299R302."

"

van"Eijck,"K."and"H."Mommaas.""Leisure,"lifestyle,"and"the"new"middle"class.""Leisure"Sciences"26.4"

(2004):"373R92."

Van"Eijck,"K.""Richard"A."Peterson"and"the"culture"of"consumption.""Poetics"28.2R3"(2000):"207R24."

Vanherwegen,"D,"Van"Steen,"A,"and"J"Lievens."Cultuuparticipatie"in"Vlaanderen:"Beleidscontext"En"

Sociologische"Achtergrond."2009."

"

Van"Rossem,"Ronan."Multivariate"Analyse"Voor"De"Sociale"Wetenschappen:"Logistische"Regressie."

(2010)."

57

"

Vlegels,"J"and"J"Lievens.""Louter"Een"Kwestie"Van"Voorkeur"En"Goesting?"Over"KunstenR"En"

Erfgoedparticipatie,"Bekeken"Door"Een"Cultuursociologische"Bril.""Participatie"in"Vlaanderen."

Eerste"analyses"van"de"participatiesurvey"2009."Ed."J"Lievens"and"H"Waege."1"ed."Leuven/Den"

Haag:"Acco"(2011)."

"

Warde,"A."and"M."GayoRCal.""The"anatomy"of"cultural"omnivorousness:"The"case"of"the"United"

Kingdom.""Poetics"37.2"(2009):"119R45."

"

"