Latijns-Amerika

Machu Picchu

Nieuwe paus Franciscus

Jamaica

België - BelgiqueP.B. - B.P.2099 Antwerpen XB / 87

Tijdschrift over duurzaam reizen mei 2013Verschijnt 5 maal per jaar.Niet de 2de, 4de, 6de, 7de, 9de, 10de, 12de maand.P409329

Karavaan vzwGeerdegemvaart 96 - 2800 Mechelen (afz.)015 40 75 80 - info@karavaan.bewww.karavaan.be

2

actualiteit: nieuwe paus fransiscus

Paus Franciscus is de 266ste

paus van de Rooms-katholie-ke Kerk en de eerste die voor de naam Franciscus kiest.

karavaan-agenda

Alle informatie over Karavaan-activiteiten en Minitrips.Focus: Minitrips zomer en najaar 2013 + Bal Mondial.

arriba bolivia

Vlaamse jongeren starten een klimschool in Llallagua om de Boliviaanse jeugd kennis te laten maken met de klimsport.

6

4

20 20

Machu picchu

Ontsnapt aan de Spaanse kolonisatie, maar nu slacht-offer geworden van massa-toerisme?

reisfoto Mexico

Día de los muertos is een waar volksfeest in Mexico. Helemaal anders dan onze traditie.

reisverhaal JaMaica

Jamaica, het land van reggae, rum, parelwitte stranden, azuurblauwe zee en immer wuivende palmbomen...

colofonCover: Sophie Degroote - Medewerkers: De begeleiders van Karavaan vzw - Samenstelling en eindredactie:

Sarah Trappeniers - Vormgeving & Lay-out: Sarah Trappeniers en Kris Sobry - Druk: Drukkerij Lithos,

Wommelgem - Papier: Cyclusprint, gerecycleerd en chloorvrij - Verantwoordelijke uitgever: Gerd Vertommen,

Geerdegemvaart 96, 2800 Mechelen.

Met de steun van

1713

8

3

28

vooraf

en wat ziJn Jouw plannen voor de zoMer?Hét zinnetje bij uitstek dat dezer dagen in gesprekken met vrienden opduikt,

en die vrienden zijn echt niet allemaal reisbegeleiders of globetrotters.

Tja, het zal eigen zijn aan het seizoen zeker? Langzaamaan begint iedereen

wel uit te kijken naar de lange weekends, de zomer die hopelijk schitterend

wordt of een najaar met een wild plan. Maar waarschijnlijk heeft ook de lange

winter er voor iets tussen gezeten.

En het geeft me eigenlijk de indruk

dat er meer dan anders plannen zijn.

Niet allemaal even wild, maar wel al-

lemaal even boeiend. Vrienden die

met hun kinderen 4 weken gaan

kamperen bij een Italiaanse bioboer,

reisbegeleiders die eens een jaartje

niet begeleiden maar met vrienden

7 weken naar down under vertrek-

ken, een goeie vriendin die me voor

één van de verlengde weekends

uitnodigt in haar huisje in de Arden-

nen, collega-reisbegeleiders die hun

droomreis naar Cuba mogen bege-

leiden en wiens reis gegarandeerd

is, … En ondertussen sijpelen er via

de blogs van enkele wereldreizigers geregeld indrukwekkende verhalen bin-

nen over de herfst in Nieuw-Zeeland en ongeplande ontmoetingen in Buenos

Aires.

Mijn plannen zijn er ook natuurlijk, na een jaartje gedwongen rust kijk ik enorm

uit naar het begeleiden van een lange reis die - jawel - gegarandeerd is. En in-

derdaad, de zomer is regenseizoen in Nepal. Toch heeft elk seizoen zijn mooie

kanten en die bloedzuigers en de hitte nemen we er dan wel bij… Ik weet dat ik

nog ga vloeken over wat ik hier net heb geschreven, maar het zonnetje schijnt

en dus bekijk ik het even door een roze bril. Het zijn niet enkel verre reizen waar

ik naar uit kijk, de lentedagen doen me evenzeer dromen van barbecues met

vrienden, lome zomeravonden met een mojito in de hand en een kleine oogst

van het moestuintje op mijn terras.

Ik hoop van ganser harte dat je eveneens leuke plannen voor de zomer hebt.

En dan doet het er niet zozeer toe of je een fietstocht naar Compostella plant,

een verborgen vallei in de Himalaya gaat opzoeken of een huisje in de Voer-

streek hebt gehuurd. Het gaat hem in belangrijke mate over het dromen, het

plannen, het vol verwachting uitkijken naar een nabije, hopelijk zonnige, toe-

komst in fijn gezelschap.

Tom

20

op tour in de Mercosur

Joker-medewerkers geven off-the-beaten-track-tips over Brazilië, Argentinië en Uruguay.

dood van een guer-rillero

De laatste dagen van Che Guevara maakte local Ma-nuel heel bewust mee. Hij vertelt graag over dit bijzon-der stukje geschiedenis.

4

Op die dag viert heel Mexico dat de geesten van de doden terug op bezoek komen. En dan is er geen plaats voor droefheid, wel voor familiebijeenkomsten, bloe-men en heel veel tequila. Gevels, portieken, balkons en etalages puilen in de aanloop naar 2 november uit met de meest kleurrijk aangeklede skeletten. Hoe dichter het echte feest nadert, hoe meer “concursos” we zien waarbij klasgroepen tegen elkaar strijden om het mooi-ste altaar te maken.

Op 1 november zijn we in San Juan Chamula getuige van de laatste voorbereidingen en ontmoeten we voor het eerst echte mariachi’s. Zij worden ingehuurd om de favoriete liedjes van de overledenen te brengen. Op de dag zelf trekken we naar de begraafplaats van

San Cristóbal de las Casas. In kleine groepjes proberen we vanop de achtergrond het gebeuren gade te slaan. We voelen ons toch wat onwennig. Maar dankzij het warme karakter van de Mexicanen worden we al snel uitgenodigd om mee te drinken en te feesten. Wanneer een stortbui de meeste bezoekers wegdrijft, schuilen we in een lokale bar.

Een topper blijkt achteraf, want we worden verrast door een optreden van Rosa Sánchez, compleet met fotopresentatie als ode aan overleden muzikale helden. Anderhalf uur lang zit ieder van ons met kippenvel en open mond te genieten van haar diepe warme stem. Of hoe een topmoment op een reis soms in onverwachte hoek zit…

MexicoDe foto: door Marie-Rose Mertens november 2012

reisfoto

Zodra we op 21 oktober voet zetten op Mexicaanse bodem, werden we overal gecon-fronteerd met de voorbereidingen van Día de los Muertos. Wat in België een ingetogen dag is om de doden te herdenken, is in Mexico een waar volksfeest!

5

oproep:Heb jij ook een schitterende reis-foto met een leuke anekdote?Laat het zeker weten aan sarah.trappeniers@karavaan.be.Misschien staat jouw foto wel in een volgende editie van De Karavaan?

6

Niels vond het jammer dat er niets gebeurde met de rots; er was im-mers geen klimroute aanwezig en de klimsport zelf is niet populair in Bo-livia. Daar wil hij met het project Ar-riba Bolivia verandering in brengen. Samen met acht Vlaamse jongeren gaat hij de plaatselijke jeugd oplei-den tot kliminstructeurs. “Llallagua telt ongeveer 50 000 inwoners en de helft daarvan is jonger dan 20 jaar” ,vertelt Niels. “Ongeveer 150 jaar geleden was dit een bloeiende omgeving dankzij de mijnbouw; de grootste tinmijn van Bolivia lag in Llal-lagua. Helaas is dat vandaag de dag niet echt het geval. Er is nog steeds activiteit in de mijn, maar dit is niet rendabel genoeg om de mijnwerkers een fatsoenlijk inkomen te geven. Vele jongeren van Llallagua verblijven op verschillende plaatsen; ze trekken rond afhankelijk van de werkgelegen-heid in de mijn- of landbouwsector en de mogelijkheid tot onderwijs elders.”

Arriba Bolivia heeft als doel de lokale jongeren een perspectief te bieden en hen kennis te laten maken met de klimsport. Enkele jongeren krij-gen hierdoor ook de kans zichzelf te ontplooien in de klimvereniging: or-ganiseren, lesgeven en beheren van de materialen. Klimmen is niet echt

gekend door de Boliviaanse jeugd en daar hoopt Niels verandering in te brengen. Zo’n project stamp je natuurlijk niet in een-twee-drie uit de grond. Samen met Griet Veris, edu-catief medewerkster en projectbege-leidster van De Natuurvrienden, zet hij zijn schouders onder dit project. De Natuurvrienden is steeds op zoek naar jongerenprojecten in het buiten-land die ze kunnen begeleiden. Niels klimt al 10 jaar en is zelf actief bij De Natuurvrienden Bergstijgers. Het idee groeide dan ook spontaan om zo’n jongerenproject te combineren met zijn passie. Na een oproep ontstond het kernteam van acht Vlaamse jon-geren. Zij brengen met hun klimer-

varing, tussen de 2 à 10 jaar, extra gewicht in de schaal.

Voor elke Vlaamse klimmer zal er een lokale jongere worden opgeleid tot kliminstructeur, die dan zelf deelne-mers kan begeleiden na afloop van het project. Het is ook de bedoeling dat de Vlamingen logeren in het gezin van de Boliviaanse klimmer in spe. Doch is dat minder evident dan eerst gedacht werd, aldus Niels: “In België is het niet meer dan normaal dat jon-geren elkaar thuis opzoeken of zelfs eens blijven logeren, maar in Llalla-gua is er toch wat schroom daarover. Het is natuurlijk een andere cultuur dan de onze en blijkbaar wordt dat

Antwerpenaar Niels Jespers (27) vertrekt op 26 juni naar Llallagua, een stadje gelegen in Bolivia. Niet om de toerist uit te hangen of om te gaan studeren. Niels gaat er een klimschool opstarten! In 2008 vertoefde hij al een jaar in het universiteitsstadje en hij was meteen weg van de Boli-viaanse natuurpracht. Als fervent klimmer werd hij vooral aangetrokken door de fantastische rotsformatie aan de rand van Llallagua.

arriba bolivia

proJect onder de loep

Foto

’s: N

iels

Jes

pers

De Vlaamse jongeren tijdens een teambuildingsweekend in Lustin. Lokale contactpersoon Celso in Toro Toro NP.

7

in Bolivia niet echt gedaan. Misschien dat we voor het logeerverhaal toch nog plan B zullen moeten bovenha-len, maar de bedoeling blijft wel dat iedere Vlaming logeert bij zijn ‘pu-pil’. Het gastgezin krijgt een eerlijke vergoeding voor de onkosten zoals maaltijden en de verbruikskosten.”

Naast een goede ondersteuning in Vlaanderen is er in Llallagua nood aan een contactpersoon, iemand die je kan vertrouwen en de zaken goed opvolgt. Iemand die met veel enthou-siasme jongeren kan aanspreken en motiveren over het project. Celso Apaza Bustos, districtsvoorzitter en inwoner van Llallagua, vervult deze rol met glans. Niels kent hem al van toen hij in 2008 in het stadje verbleef. Hij leerde Celso kennen op het vrijwil-ligersproject waar hij toen meedraai-de. Al gauw nam hij Celso mee op sleeptouw om de rots te beklimmen. De man woont letterlijk aan de rand van de rots, maar zette er nog nooit een voet op. Tijdens de beklimming werden zijn ogen groter naarmate ze de top van de berg naderden… “Celso was zo trots en fier toen hij de top bereikte. Niet omdat hij de rots beklommen had, maar vooral voor het uitzicht en het landschap dat hij te zien kreeg," zegt Niels. "Hij wou per sé op de foto en die moest zo gekadreerd worden dat ook zijn huis zichtbaar was. Sindsdien is Celso gebeten door de klimmicorbe. Er is niemand die beter geschikt is dan hij om te vertellen over het project en de klimsport, hij heeft tenslotte al zelf mogen ervaren wat dat met je doet

als mens.”

Het enthousiasme van Celso wekte wel degelijk de interesse van de plaatselijke jongeren, momenteel zijn er zelfs meer geïnteresseerden dan dat er plaatsen zijn. Dat succes kan misschien ook te wijten zijn aan het lokaal tv-debuut van Celso, waar hij de klimschool en het project voor-stelt. Vrijwilliger Celso zal daarnaast ook verantwoordelijk zijn voor de uitleendienst van het klimmateriaal. Momenteel wordt er hard gewerkt aan een systeem om dit vlot te laten verlopen. Arriba Bolivia werkt met vrijwilligers en de deelnemers moeten dan ook zelf hun vliegtuigticket en plaatselijke kosten betalen. Dankzij sponsors konden ze het nodige ma-teriaal voorzien en de gemeente komt een stuk tussen voor het onderhoud van het materiaal nadien.

De avonturen van de Vlaamse en Boliviaanse jongeren zullen ach-teraf getoond worden in een docu-mentaire. Daarover ontfermen twee deelnemers van het kernteam zich, zij zorgen voor beeldmateriaal en de montage. In 2014 zal er een nieuwe ploeg klimmers vertrekken die op hun beurt weer nieuwe lokale jongeren opleiden die dan de lokale ploeg ver-sterken. Hopelijk scheert het project hoge toppen! Veel succes in Bolivia!

Meer informatie: www.arribabolivia.wordpress.com of arribabolivia@de-natuurvrienden.be

Foto

’s: N

iels

Jes

pers

Leer Llallagua kennen...

Wil je Bolivia op een unieke en avontuurlijke manier ontdekken? De plaatselijke bevolking leren kennen en buiten de begane paden blijven van de massatoe-rist? In vijf dagen maak je kennis met de unieke omgeving en de sympathieke locals, dankzij het reispakket dat Niels speciaal voor jou samenstelde. Lokale gids Celso neemt je mee op sleep-touw en leidt je met plezier rond.

Je start je vijfdaags avontuur in Llallagua en je eindbestemming is Toro Toro, een nationaal park dat vooral door binnenlandse toeristen wordt bezocht.

Dag 1: Bezoek de tinmijn samen met een ervaren mijnwerker en leer alles over de geschiedenis en werkomstandigheden van de lokale bevolking.Dag 2 en 3: Je steekt enkele bergpassen over tijdens de twee-daagse rit. Onderweg stop je bij lokale gemeenschappen om kennis te maken met hun manier van leven.Dag 4: In het Toro Toro NP kan je wandelen, dinosaurussporen spotten of een begeleid bezoek brengen een aan grot die nog volop in exploratie is.Dag 5: Rij je naar de bruisende stad Cochabamba, hier eindigt je vijfdaags avontuur.

De Vlaamse jongeren tijdens een teambuildingsweekend in Lustin. Lokale contactpersoon Celso in Toro Toro NP.

8

Dagelijks vergapen zo'n 2500 toeris-ten zich aan de 15de-eeuwse ruïnes die gelegen zijn op een betoverende locatie van donkergroene bossen, bergen, valleien en eeuwenoude Incaterrassen. De aantrekkingsfactor van Machu Picchu ligt grotendeels in de sfeer van mysterie die de ruï-nes omhult. De stad werd in 1867 ontdekt door de Duitse goudzoeker en houthandelaar Augusto Berns. Hij plunderde ze leeg en kreeg daar-voor zelfs de toestemming van de

Peruaanse regering. De historische schatten die hij vond, verkocht hij aan musea. Tot voor kort werd gedacht dat de Amerikaanse ontdekkingsrei-ziger Hiram Bingham de ruïnes ont-dekt had in 1911, maar blijkbaar was Berns hem toch enkele jaren voor… Op dat moment was de site nog re-delijk intact. Machu Picchu is het eni-ge bouwwerk van de Inca's dat niet door de Spanjaarden ontdekt werd. Gelukkig bleef de stad gespaard van de schade die de Spaanse con-quistadores aan alle andere Inca-monumenten toegebracht hebben. Daardoor geeft dit bouwwerk, dat sinds 1983 door UNESCO tot werel-derfgoed benoemd is, een zeer mooi beeld weer van de Incacultuur.

De laatste jaren klinken er in de me-dia echter steeds meer noodkreten

dat het niet goed gesteld is met de oude Incacitadel. Machu Picchu zou bedreigd worden door een ka-belbaan, een nieuwe luchthaven en erosie ten gevolge van landslides en hevige regen. Hét symbool van de Inca's dat steeds voor de Spaanse overheersers verborgen is kunnen blijven, lijkt nu ten prooi gevallen van een nieuw soort conquistadores: de toeristen.

We willen nagaan welke betekenis en gevolgen het toerisme rond de Incastad heeft. Daarbij zijn we vooral geïnteresseerd in hoe een bezoek zo duurzaam mogelijk kan verlopen.

Planet

De Incaruïne ligt op een afgelegen plek midden in de Peruaanse bergen

Bij een geplande reis naar het Zuid-Amerikaanse land Peru lijkt een bezoek aan de prach-tige Incaruïnes van Machu Picchu op ieders verlanglijstje te staan. De oude Incastad, met zijn indrukwekkende architectuur en prachtige ligging in het tropisch regenwoud van het Andesgebergte, is dan ook een van de topbezienswaardigheden van Zuid-Amerika.

ontsnapt aan de Spaanse kolonisatie, maar het slachtoffer geworden van massatoerisme?

duurzaaM reizen

door Gudrun De Coninck

Machu picchu

Foto

: Nic

o D

e V

issc

her

Machu Picchu is het enige bouwwerk van de Inca's dat gespaard bleef van de schade die de Spaanse conquistadores aan alle andere Incamonumenten toegebracht hebben.

9

Foto

: Nic

o D

e V

issc

her

en is slechts op twee manieren te bereiken. Optie een is de beroemde Inca Trail, waarbij de aankomst in Machu Picchu het hoogtepunt vormt van 4 dagen stappen. Optie twee is je bezoek starten in Aguas Calientes, een dorpje gelegen in de Andes dat enkel te voet of met de trein be-reikbaar is vanuit andere dorpen of steden in de regio.

De trekking via de Inca Trail is een enorm populaire manier om Machu Picchu te bezoeken, maar het is niet verrassend dat die populariteit een negatief effect heeft op de omliggende natuur en de archeo-logische site. Wegens overbelasting van het pad en alle gevolgen van dien, heeft de Peruaanse overheid in 2004 restricties opgelegd over het aantal toeristen dat de Inca Trail mag bewandelen. Vandaag ligt het maximum op 500 mensen per dag, dragers en gidsen inclusief. Dat komt neer op ongeveer 200 toeristen per dag. Daarenboven wordt het pad elk jaar in februari gesloten voor de jaar-

lijkse schoonmaak. Dit lijkt een goede poging om de negatieve effecten van het massatoerisme op de Inca Trail te beperken, maar vervuiling en overbe-volking van het pad blijven een zeer groot probleem. Daarnaast krijgt het Incapad te kampen met erosie door de vele trekkers die er dagelijks pas-seren. Het wordt voor iedere reiziger dus een individuele afweging of hij de wereldberoemde trekking al dan niet onderneemt. Het valt op dat er de laatste jaren steeds meer alterna-tieve trekkings worden aangeboden zoals bijvoorbeeld de Salkantay trek-king. Deze trekkings, die meestal in Aguas Calientes eindigen, vormen een mooi alternatief voor de Inca Trail en kunnen de overbelasting van het pad doen afnemen. Daarnaast blijft het natuurlijk belangrijk om steeds respect te tonen voor de natuur door bijvoorbeeld een herbruikbare drink-fles te gebruiken, niet af te wijken van het pad en zeker geen afval achter te laten.

Als je voor de tweede optie kiest en je bezoek start in Aguas Calientes,

staan er rijen bussen te wachten om je mee naar boven te nemen tot aan de ingang van Machu Picchu. Die bussen rijden heel de dag over en weer om toeristen te vervoeren. Men kan zich terecht vragen stel-len over de duurzaamheid van deze onderneming. Naast het vervuilende aspect, hebben deze bussen ook een negatieve impact op mogelijke landslides, die de ruïnes en de om-liggende natuur zeer ernstige schade kunnen toebrengen. Om dit risico te verminderen, was men van plan om een kabelbaan tussen Aguas Calien-tes en Machu Picchu te installeren. Die kabelbaan zou langs de ene kant wel goedkoper en milieuvriendelijker zijn, maar kan langs de andere kant de waarde en authenticiteit van het Werelderfgoed in het gedrang bren-

Het wordt voor iedere reiziger een individuele afweging of hij de wereldberoemde Inca Trail al dan niet aflegt, wetende dat dit een negatief effect heeft op de omliggende natuur en de archeologische site.

Foto: Kasper Claes

Foto: Kasper Claes

Foto: Bert Goossens

10

gen. Daarenboven heeft onderzoek aangetoond dat de kabelbaan het risico op landslides kan doen toe-nemen. UNESCO heeft omwille van deze redenen de bouw van de kabel-baan een halt toegeroepen en het is op dit moment niet zeker of de kabel-baan er ooit zal komen.

Je kan er natuurlijk ook voor kiezen om het steile pad naar Machu Pic-chu te voet te beklimmen en daar doe je dan zo'n twee uur over. Het is een pittige wandeling en het geeft een vreemd gevoel om middenin de jungle constant door hordes bussen voorbij gestoken te worden. De belo-ning op het einde van de rit is door de fikse inspanning wel des te groter. De stevige wandeling is dus zeker een aanrader!

Profit

Voor een bezoek aan de Incastad geef je al gauw veel geld uit. Je be-taalt niet alleen het toegangsticket, maar ook de dure treinrit naar Aguas Calientes. Eventueel kan daar nog een busrit of de hoge prijs voor een trekking bijkomen. Daarnaast is een verblijf in Aguas Calientes aanzienlijk duurder in vergelijking met de rest van Peru. Het staat vast dat Machu Picchu veel toeristen aantrekt en daarmee dus ook veel geld in het la-tje brengt, maar het is niet altijd even duidelijk waar de opbrengst van het toerisme naartoe gaat. De Incastad vormt waarschijnlijk een grote bron van inkomsten voor de Peruaanse

overheid en een aantal privéfirma's. Het toerisme creëert werkgelegen-heid voor de lokale bevolking. Denk maar aan jobs in hotels, restaurants, de transportsector, gidsen... Het toe-risme rond Machu Picchu levert de inwoners van de regio op dat vlak dus socio-economische voordelen op.

Je voelt wel duidelijk een spannings-veld als het om deze economische aspecten gaat. Zo is er ondanks de bloeiende economie nog steeds heel veel armoede in Peru. Veel lokale mensen protesteren tegen de Peru-aanse overheid en argumenteren dat het toerisme wel jobs creëert, maar dat er nog steeds een erg grote nood is aan goede gezondheidszorg en educatie. Zij vrezen dat het toerisme nog meer zal uitgroeien en er met hun noden geen rekening zal worden ge-houden. Getuige hiervan zijn de vele graffitimarkeringen met vermelding “Inca Dollar” die je doorheen de Heili-ge Vallei overal tegenkomt. Het is een strijd die in de toekomst vermoedelijk nog vaak het nieuws zal halen.

People

Zoals hierboven beschreven, is het duidelijk dat de ruïnes van Machu Pic-chu en de omliggende natuur ernstig lijden onder het massatoerisme. Hoe-wel het toerisme zorgt voor werk-gelegenheid en infrastructuur voor de lokale bevolking, is er ondanks de grote opbrengsten nog steeds veel armoede in Peru. Als we kijken naar het effect van het massatoerisme op de cultuur en identiteit van de plaat-selijke bevolking, kunnen we daaruit concluderen dat er grote schade wordt toegebracht aan het cultu-reel erfgoed van deze stad. Steeds weer laaien nieuwe discussies op. Zo heeft de president van Peru on-langs zijn plannen toegelicht omtrent de bouw van een nieuwe luchthaven dichtbij Machu Picchu. Experts vre-zen dat nog meer toerisme de kans op landslides zal doen toenemen en die kunnen onherstelbare schade toebrengen aan de Incacitadel. De Peruaanse regering op haar beurt argumenteert dat meer toerisme zal leiden tot een betere economie en minder armoede.

Langs de andere kant heeft het toe-risme ook een positief effect op de cultuur van de plaatselijke bevolking. Het toerisme zorgt namelijk voor het behoud en de stimulatie van de tra-

ditionele cultuur, omdat de duurzame toerist daar vraag naar heeft. Het zorgt ervoor dat traditionele festivals en culturele gebruiken niet verloren gaan en op die manier vindt er een uitwisseling plaats tussen de lokale bevolking en de toeristen.

Wat de respectvolle omgang met mensen betreft, kan je als reiziger bij je beslissingen en keuzes reke-ning houden met bepaalde zaken. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de projecten die in Peru opgestart wor-den rond het welzijn van de dragers op trektochten zoals de Inca Trail. Door recent opgestelde wetten zijn werkgevers verplicht om een aantal faciliteiten aan de dragers te voor-zien, zoals degelijke schoenen, een slaapzak, een minimumloon, medi-sche hulp... Als individuele reiziger kan jij hier ook een grote rol in spelen door bij het boeken van je trekking te vragen naar de werkomstandigheden van de dragers, tijdens de trekking aandacht te hebben voor de dragers en door genoeg te betalen voor een trekking of de dragers een fooi te geven.

Conclusie

Zoals beschreven in het boek “Voor wie thuisblijven geen optie is”, impli-ceert duurzaam reizen de zoektocht naar een evenwicht tussen de econo-mische, ecologische en socioculture-le impact van toerisme (Verbraeken, M., 2010). Het toerisme rond Machu Picchu is een heel goed voorbeeld van deze zoektocht en illustreert het spanningsveld dat tussen de drie P's

Foto: Lukas Gheysen

Foto: Klaartje De Voecht

Foto: An Herrebout

11

Dit artikel werd geschreven in het kader van onze tweejarige opleiding reisbegeleider. De kandidaat-reisbegeleiders krijgen tijdens hun opleiding een schrijfopdracht met als thema duurzaam reizen. Het is de bedoeling dat ze zich verder verdiepen in het thema ‘duurzaamheid’, zodat ze hiertegenover een gezonde en kritische houding aannemen. Tevens leren ze omgaan met de grote hoeveelheid informatie die voorhanden is rond dit thema. ‘Machu Picchu: ontsnapt aan de Spaanse kolonisatie, maar uiteindelijk slachtoffer geworden van massatoerisme?’ krijgt een plaatsje in ons magazine dankzij de onderwerpkeuze en uitwerking van het artikel. Wil je meer informatie over de opleiding? Surf naar www.karavaan.be

lijkt te bestaan. Het zal voor de Peru-aanse overheid, de toeristische sec-tor in Peru, UNESCO en alle andere betrokken partijen zoeken worden naar hoe zij de enorme economische voordelen die het toerisme oplevert op een evenwichtige manier kunnen laten samengaan met respect voor de natuur en de plaatselijke bevol-king. Wij zijn vooral geïnteresseerd in de bijdrage die je als individuele rei-ziger kan leveren aan die zoektocht naar duurzaamheid. De belangrijke les lijkt te zijn om steeds aandacht te hebben voor duurzaamheid door bij beslissingen op reis af te wegen of je keuze op economisch, ecologisch en sociocultureel vlak te verantwoor-den valt.

Wat dan met de vraag of het wel verantwoord is Machu Picchu te be-zoeken? Langs de ene kant zou je de Incastad links kunnen laten liggen en een andere, minder bekende Incaru-ine gaan bezichtigen waarvan er veel te vinden zijn in Peru. Een bezoekje brengen aan een minder bekende site kan een duurzame alternatief zijn, aangezien je de lokale economie en het plaatselijk cultureel erfgoed steunt. Als je langs de andere kant de Machu Picchu toch niet zomaar

wil passeren, probeer dan de oude Incacitadel op een zo duurzaam mo-gelijke manier te bezoeken. Door je te informeren en na te denken over hoe je je trip zal aanpakken, kan je al een heel eind verder komen.

Bronvermelding

From the world wide web:• h t tp : / /www.bbc .co .uk /news/

wor ld- lat in-amer ica-19353660 http://geographyfieldwork.com/MachuTourismImpact.htm http://news.nat ionalgeographic.com/news/2002/04/0415_020415_machu.html http://www.hln.be/h ln/n l /2/Re izen/ar t ic le/de-tai l/46310/2007/10/19/Machu-Picchu-kwijnt-weg-onder- toeristen-stroom.dhtml

• http://www.independent.co.uk/news/world/americas/from-lost-city-of-the-incas-to-tourist-trap-in-100-years-

• 2281174.html http://www.inca-trailperu.com/inca_trail_porters.html http://www.msnbc.msn.com/id/24164980/ns/travel-destination_travel/t/tourism-booms-amid-con-cerns- peru/#.UOlLUlF9a1s

• ht tp : / /www.msnbc .msn .com/id/43658495/ns/travel-news/t/peru-celebrates-machu-picchu-amid-tou-rism-worries/#.UOlLy1F9a1s http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120823_177

Boeken:• Frommer's 50 places to see before

they disappear; Holly Hughes, Wiley Publishing, 2009

• Lonely Planet Peru; Carolina A Mi-randa, Lonely Planet, 2010

• Rough Guide Peru; Dilwyn Jenkins, U itgeverij Unieboek, 2010

• Voor wie thuisblijven geen optie is; Martine Verbraeken, Karavaan vzw, 2010

Artikels:Een kink in de kabel, Machu Picchu be-dreigd; Cora van den Berg, La Chispa, 2010, 168

Foto's:• http://www.flickr.com/photos/sylvia-

meredith/4758738852/• http://www.bambaexperience.com

De belangrijke les lijkt te zijn om steeds aandacht te hebben voor duurzaamheid door bij beslissingen op reis af te wegen of je keuze op economisch, ecologisch en sociocultureel vlak te verantwoorden valt.

Foto: An HerreboutFoto: Karen De Decker

12

Foto

’s: M

iet H

eym

ans

Foto

: Lis

a R

oose

n

TREKKINGSCHOOL MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC € /pers Trekkingtechnieken 24-26 19-21 25-27 155 Kaart & kompas K&K 21-23 11-13 155 Outdoor EHBO 6-8 155 Berg-&Trekkingcursus 9 d 19-28 555 Trekkingkoken 25-27 155 Cursus Canadese kano* 25-27 155

BERGWANDELSCHOOL MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC Kaart & kompas K&K 21-23 11-13 155 Bergwandelen Basis (A) 8-10 24-26 28-30? 31/10-2 149 Bergwandelen Vervolg (B) 10-12 26-28 30-1/9? 2-4 149 Bergwandelen A + B (4d) 8-12 24-28 28-1/9? 31/10-4 265 Bergwandeltocht Ardennen 27-29 22-24 119 Weerkunde 20-22 149 PRAKTIJKSTAGES MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC Bergcursus Vogezen 2d 125°°° BergwandelstageVogezen 5d 10-14 255°°° Alpen stage 7d 3-11 355°°° FamilyMountainCampVogezen > 2014 55/d°°° Winterbergtocht 5d > 2014 355°°° Mijn eerste ca 4000m top 5d > 2014 399 °°° SURVIVALSCHOOL MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC Survivalweekend 31/5-2/6 20-22 135 4d-Survivalcursus 8-12 17-21 9-13 31/10-4 259 Survival reunieweekend 25-27 99 Eten uit de natuur 28-30 4-6 159

Prehistorisch koken 3-5 11-13 155 Wintersurvival Ardennen 13-15 140 FUN & FAMILY MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC Zomerwandelweekend 14-16 13-15 99 GezinsAdventure (7-12j) 3-5 12-14 2-4 13-15 99**

GezinsSurvival (7-12j) 18-20 28-30 26-28 2-4

23-25 27-29 99**

Kanotrektocht 4d (+12j) 31/10-3 230••••

KALENDER 2013

WEEKENDPRIJZEN ALTIJD INCL. MAALTIJDEN EN OVERNACHTINGEN (behalve voor buitenland zie onder) AANKOMST DAG 1 = ca.19.30h (behalve kantotrektocht 12u en stages buitenland) Prijzen in groen = overnachtingen in tent-jes /**Gezinsweekends 99€(7-12j) en 140€(volw.) /•••• Kanotrektocht 230€ (12-18j) en 260€ (volw) +aankomst dag 1 om 12h / °°°Buitenland : data inclusief reisdagen (Vogezen ½ dag, Alpen 1 dag). prijs excl. transport (carpool), maaltijden en overnachtingen (reken hiervoor een totaal van 40 à 60€/dag.

INFO@OUTDOORSCHOOL.BE (0476 890 307) Je kan ook reserveren via één van de JOKER KANTOREN of ONLINE@JOKER.BE

Ardennen & Alpen

13

Foto

’s: M

iet H

eym

ans

Foto

: Lis

a R

oose

n

Foto: Erwin Weyers

agenda

karavaan-agendaAlle informatie over Karavaan-activiteiten en Minitrips vind je op www.karavaan.be onder ‘Agenda’.

www.karavaan.be

29 - 31 deceMber

Minitrips met Oudjaar!

Tijdens de overgang van oud op nieuw zijn er weer enkele toffe minitrips! Hou onze website in de gaten.

www.karavaan.be

www.karavaan.be

29 noveMber

Bal Mondial (Culture Club, Gent)

Noteer de datum nu al in je agenda, want dit feestje wil je niet missen! Samen met je (reis)vrienden feesten op heerlije beats tot je je voeten niet meer voelt. Dat is de perfecte omschrijving van Bal Mondial: het enige feestje in België dat je een instant reisgevoel bezorgt.

19 - 21 Juli

Minitrip: Kajakken in de Biesbosh Go-26 (Nederland)

Samen met andere Go-26'ers trek je eropuit en be-leef je een minireisavontuur. De Biesbosch staat garant voor een flinke portie natuur, kanovaren en fun! Duur-zaamheid staat centraal tijdens deze trip. We verken-nen smalle kreken en varen langs de mooiste plekjes van het moerasgebied. Afkoeling nodig? Dan spring je gewoon overboord... Het tentenkamp is de uitvalsba-sis van ons peddelavontuur. ‘s Avonds verzamelen we gezellig rond het kampvuur na een heerlijke BBQ.

www.karavaan.be

9 - 11 noveMber

Minitrip: The last post (Poperinge)

Volgend jaar is het de 100ste verjaardag van de Grote Oorlog. Karavaan gaat nu al op ontdekking in de West-hoek. Te voet gaan we op zoek naar soldatenkerkho-ven en genieten we van de geweldige landschappen. Streekbieren en -wijnen proeven, een bezoek aan The Last Post en het vernieuwde Flanders Fields museum staan ook op het programma.

www.karavaan.be

1 - 4 augustus

Minitrip: Uitwaaien in Texel (Nederland)

Deze minitrip laat je genieten van het geweldige eiland Texel. We doen een wadexcursie, gaan lekker loos met actieve strandactiviteiten en proeven van de plaatse-lijke lekkernijen. Er staat ook een robbentocht op het programma, en – in overleg met de groep – een be-klimming van de vuurtoren of een uitwaaiwandeling door het natuurgebied ‘de Slufter’.

Alle verplaatsingen doen we met de fiets natuurlijk! We slapen in tentjes op het veld van de boer. Als je wil kan je ook blokarten (strandzeilen) of kyten. Jij kiest!

www.karavaan.be

9 - 11 augustus

Minitrip: Kajakken in de Biesbosh (Nederland)

We gaan 2 dagen kajakken op de sfeerigste swamps van de Nederlanden. Peddelen tussen verschillende soorten vlinders, genieten van de vissen onder je boot, beverburchten spotten in het riet, … da’s kajakken in de Biesbosch. ’s Avonds zoeken we een verlaten ei-landje om de tent op te zetten en houden we een BBQ waar de alligators van likkebaarden! Een stuk zalige na-tuur vlakbij huis. Daar vaart Karavaan naar toe!

www.karavaan.be

23 - 25 augustus

Minitrip: So you think you can geocache? (Duitsland)

Geocaching is een wereldwijde trend onder avontuur-lijke reizigers. We trekken naar het Eifelgebied in Duits-land, ideaal terrein voor een echte geocache-initiatie. In en rond Gerolstein zoek je in groep naar caches, onder begeleiding van een echte kenner. Tussen het geoca-chen door maken we tijd voor lekker eten, idyllische dorpjes en rodelen op een outdoor piste.

www.karavaan.be

26 - 28 Juli

Minitrip: Met de fiets door de Vlaamse Ardennen

Zin in een sportief en ontspannend weekendje op je stalen ros? Al fietsend verkennen we de omgeving van Gent en Geraardsbergen, we waaien uit aan de rivier, beklimmen de heuvels van de Vlaamse Arden-nen en laten uiteraard ook gezellige terrasjes niet aan onze neus voorbijgaan. Ons eten bereiden we zelf en logeren doen we in hutten.

www.karavaan.be

14 Foto: Katrien Luyckx

Harde feiten

Studies van de Verenigde Naties la-ten hierover weinig twijfel bestaan: In Latijns-Amerika wordt veel gemoord. Om die vaststelling te kunnen maken telt men het aantal slachtoffers van moordpartijen die in de loop van een kalenderjaar worden binnengebracht in de mortuaria van een bepaalde locatie (land, regio, stad), vervolgens herberekent men dat aantal moorden per honderdduizend inwoners die in dat jaar in die locatie verbleven. Met deze oefening verkrijgt men een har-de, cijfermatig uitgedrukte moordra-tio, waarmee men de moordintensi-

teit – en dus het risico om te worden vermoord – in landen kan opvolgen en met elkaar vergelijken. Men kan de situatie van een land ook afwegen aan het globale moordgemiddelde, dat 6 tot 7 per 100.000 wereldbur-gers bedraagt volgens het UNODC – het VN kantoor voor misdaad- en drugsbestrijding in zijn ‘Global Study on Homicide – trends/contexts/data’ uit 2012. The Americas – van Pa-tagonia tot Alaska - leggen volgens die bron het dubbele van die globale moordratio voor. De afwijking wordt nog groter voor regiogemiddelden. Voor Centraal-Amerika ligt dat cijfer op 28,5 moorden per 100.000 inwo-ners en voor Zuid-Amerika op 20 per 100.000 inwoners. Hierbij kunnen we een terugloop vaststellen over het jongste decennium: De toestand ver-beterde in bevolkingsrijk Brazilië en in Colombia. De moordratio in laatstge-noemd land was tijdens de millenni-

umwissel nog ongeveer 70. Dat cijfer bleek in 2012 gereduceerd tot 30 moorden per 100.000 Colombianen. Inderdaad nog steeds een enorm groot aantal, maar wél een flinke ver-betering op relatief korte tijdspanne. Brazilië blijft wél nog steeds het land waar het grootste absolute aantal moorden (en gewapende roofover-vallen) worden gepleegd. Maar de Brazilianen zijn met bijna 200 miljoen. Zij verdelen dus ook onder velen dat risico om slachtoffer te worden van dodelijk geweld.

Deze ratio- en langere termijngege-vens helpen de perceptie van moord-gevaar corrigeren dat we overhouden aan internationale persberichtgeving en haar neiging het afwijkende en spectaculaire te belichten, vooral als dat zich afspeelt net ten zuiden met de grens van de Verenigde Staten. Moeiteloos vindt men nieuwsbeelden

Latijns-Amerika scoort hoog met haar moordcijfers. De berichtgeving van de internationale pers zorgt ervoor dat wij Westerlingen met een andere blik naar het moordgevaar kijken. An Vranckx, docente 'Area studies Latijns-Amerika' aan de Universiteit Gent, geeft een nuchtere kijk op de zaak. Ze geeft ons de feiten en laat ons kennis maken met de oorzaken, waardoor onze wes-terse perceptie gecorrigeerd wordt. An is daarnaast ook geassocieerd onderzoeker aan de een-heid 'Comparative Regional Integration Studies' van de United Nations University, en adviseur bij de internationale NGO Saferworld.

Foto

’s: M

iet H

eym

ans

Is Latijns-Amerika een gevaarlijk continent?

reportage

Langere termijn gegevens leren dat er naar verhouding nu niet méér wordt gemoord in Mexico dan een decennium geleden.

Foto

: Mat

hieu

Des

anto

ine

door An Vranckx

15

van lijken in bestelwagens of opge-hangen onder bruggen. Of foto's van autosnelwegen waarlangs verhakte mensenonderdelen werden uitge-spreid. Dergelijke macabere scenes worden vooral toegeschreven aan drugkartels die in Noord-Mexico (en intussen ook in Guatemala) met el-kaar strijden over trafiekcorridors en territoria (‘plazas’). Gewapenderhand leggen deze kartels hun wil op tégen Mexicaanse wetten (die handel in ille-gale substanties verbieden) en tegen ordediensten die de naleving van die wetten trachten op te leggen – vaak met gevaar voor eigen leven. Lan-gere termijn gegevens over crimineel gedrag en becijfering van de landge-middelde moordratio leert dat er naar verhouding nu niet méér wordt ge-moord in Mexico dan een decennium geleden, en dat het risico dat de ge-middelde Mexicaan momenteel loopt om slachtoffer te worden van een moord tot 4 keer lager is dan in Cen-traal-Amerika. Honduras had in 2012 een moordratio van 91 per 100.000 - daarmee veruit het gevaarlijkste land ter wereld. Ook in El Salvador (67 moorden per 100.000 inwoners)

en Guatemala (momenteel 38 dode-lijke slachtoffers per 100.000 inwo-ners) is het moordgevaar erg hoog. Net de relatief ‘lage’ landgemiddelde moordratio van het bevolkingsrijke Mexico (momenteel 22 moorden per 100.000 Mexicanen - daarvan zijn er meer dan honderd miljoen) maakt dat Centraal-Amerika als regio niet nóg zwarter in de UNODC statistieken werd ingekleurd.

Morbiditeitsanalyse en tellingen op spoedafdelingen van ziekenhuizen leert dat kleine wapens bij het over-grote deel van de incidenten worden gebruikt en helpt slachtofferpro-fielen aflijnen: 10% van de Latijns-Amerikaanse moorden betreffen een vrouw – minder dan de al genoemde UNODC studie uit 2012 elders vast-stelde. In Afrika betreft 19% van de moorden een vrouw, in Azië is dat 21%, en in Europa ligt die ratio op 27% - slachtoffer en dader zijn daar vaak ex-partners. Toch nam men in de regio waar naar verhouding de minste vrouwen worden vermoord, recent wetten aan op femi(ni)cide – dat is ‘het toebrengen van zware

verwondingen en moord op vrou-wen, om geen andere reden dan hun vrouw-zijn’. Dergelijke feiten kunnen in Guatemala sinds 2008 aanleiding geven tot vervolging en 60 jaar op-sluiting. Voor een moord op een man is die strafmaat daar 40 jaar. De wet gaf al aanleiding tot enkele gerechts-zaken. Of potentiële daders hiervan een ontradende werking voelen uit-gaan is nog onduidelijk – er worden nu wel meer feiten aangegeven.

Intussen is duidelijk dat mannen het grotere risico lopen te worden ver-moord, vooral zij die behoren tot de leeftijdsgroep 15 tot 40 jarigen en de lagere inkomenscategorie, die hen voorbestemt te resideren in de ge-vaarlijkere stadswijken.

Oorzaken?

Anders dan een vermoedelijke doodsoorzaak kan aan een lijk niet worden afgelezen wie de moord pleegde en waarom. Hoewel men weinig moorden in Latijns-Amerika opheldert en berecht, is het ruwe daderprofiel bekend. De fractie die wél juridisch wordt uitgespit leert dat het haast uitsluitend mannen zijn die de moorden plegen. Tot het plegen van die moorden lijken zij alvast niet aangezet door religieuze en etnische motieven. De Latijns-Amerikaanse migratiehistoriek zorgde immers voor religieuze vermenging en homoge-nisering, en een etnisch vermengde bevolking. Waarover deze mestie-zen, mulatten, inheemse en blanke Latinos met elkaar in een dodelijke spiraal van geweld verwikkeld zijn, kan evenmin op conto van politieke motieven worden geschreven. De jongste drie decennia werd in bijna alle Latijns-Amerikaanse landen de democratie heringesteld en versterkt. Verkozen parlementaire mandataris-sen stellen er nu politieke projecten voor, waarover guerrillagroepen een halve eeuw eerder met de wapens streden. Veel van die groepen wer-den ontbonden vóór het aflopen van de voorbije eeuw. Vredesakkoorden werden gesloten in de vroege jaren negentig in El Salvador en Guatema-la. In Colombia sloot de regering al in

Foto

’s: M

iet H

eym

ans

Hoewel men weinig moorden in Latijns Amerika opheldert en berecht, is het ruwe daderprofiel bekend.

Foto: Tinne Cornelissen

Foto

: Mat

hieu

Des

anto

ine

Foto: Erwin Weyers

Foto: Jacob Merckx

16 Foto: Jenny Ovaere

de vroege jaren tachtig meerdere vre-desakkoorden met meerdere guerril-lagroepen –fracties van die groepen blijven er weliswaar tot vandaag een gewapende strijd voeren, maar die levert niet het gros van de dodelijke slachtoffers. De Colombiaanse moor-dratio ligt nauwelijks nog boven het subregionale gemiddelde, en zelfs onder die van niet-conflictlanden Venezuela, Jamaica, El Salvador en Honduras.

De conflicthistoriek kan onrecht-streekse ‘oorzaken’ worden toe-geschreven. De gewapende strijd verdreef tot 4 miljoen Colombianen uit ruraal gebied. In steden waar ze toestromen zijn hun materiële voor-uitzichten eerder beperkt. Vaak zijn zij ondergeschoold waardoor ze onder tewerkgesteld blijven en zelden in de formele economie waardig werk vinden. Hun lot verschilt weinig van dat van jongeren, en vooral jonge mannen, onder de snel groeiende stedelijke bevolking elders in de re-gio. De kans is klein dat zij daar in de voetsporen kunnen treden van hun (groot)vaders, die zij met eerlijk en hard boerenwerk het respect van hun gemeenschap zagen verdienen en in het levensonderhoud van hun gezin voorzien. Die traditionele socio-culturele modellen blijven jonge man-nen een levensdoel aanwijzen, ‘el respecto’; de manier om dat doel na te streven is in een moderniserende samenlevingen niet meer ingeperkt door gedragsbepalende normen en waarden. Deze constellatie doet sommigen intreden bij georganiseer-de misdaadbendes, waar hun loop-baan waarschijnlijk wordt beëindigd met arrestatie of de dood in vuurge-vechten met politie of het voetvolk van rivaliserende ondernemingen. Sommige jongeren verdienen er snel het geld mee dat een bepaald soort respect oplevert waartoe ze legale wegen geblokkeerd vinden. Het ge-welddadig hanteren van een pistool wordt herkend als compensatieme-chanisme voor hun machteloosheid en andere frustratie. Met het aanwij-zen van deze ‘logica’, behoeden we er ons voor het Latijns-Amerikaanse geweld simplistisch toe te schrijven aan ‘drugs’, of ‘drugshandel’, of de beschikbaarheid van vuurwapens – die in de meeste Latijns-Amerikaanse landen overigens kleiner is en strikter gecontroleerd wordt dan in vele ont-wikkelde landen uit het noorden.

Foto: Kirstien Van Hoegaerden

Foto: Niel Staes

17Foto’s: Austin Hargrave

Eenvoudig leven

Paus Franciscus werd geboren als Jorge Mario Bergoglio in 1936. Zijn vader was een spoorwegarbeider van Italiaanse afkomst. De paus is sinds zijn jeugd een supporter van de voetbalclub San Lorenzo de Almagro. Bergolgio studeerde literatuur en filo-sofie en werd in 1969 tot priester ge-wijd. Hij sloot zich aan bij de jezuïeten en is sinds 1998 aartsbisschop van de Argentijnse hoofdstad Buenos Ai-res. In 2001 benoemde paus Johan-nes-Paulus II hem tot kardinaal. Hij bekleedde een aantal functies in de Romeinse Curie, het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk.

Franciscus is gematigd conservatief

en komt op voor spiritualiteit, soci-ale hulp voor de armen en voor een eenvoudig leven. Vandaar wellicht de naamkeuze, tevens een eerbetoon aan Franciscus van Assisi: de apostel van de armen. De paus staat bekend als een verdediger van de armen. "We leven in het meest ongelijke deel van de wereld, dat het meest is gegroeid, maar dat de ellende het minst heeft verminderd", zei Bergoglio tegen Latijns-Amerikaanse bisschoppen in 2007. "De onrechtvaardige verdeling van goederen duurt voort, wat een si-tuatie veroorzaakt van sociale zonde die uitschreeuwt naar de hemel, en die de mogelijkheden van een voller leven limiteert voor zovelen van onze broeders." Vaticaankenner Gerard O'Connell vertelde over hem: "Dit is

een man die naar de krottendorpen gaat en met de mensen kookt."

Ook in 2007 veroordeelde Bergoglio dat wat hij "de culturele tolerantie van kindermishandeling" noemde en het "wegwerpen van de ouderen". Hij liet sterk zijn afkeur blijken over de mishandeling van kinderen, dat hij "demografisch terrorisme" noemde, en beweende hun uitbuiting. Ook het verwaarlozen, en als waardeloos beschouwen, van ouderen om hun hoge leeftijd keurde hij af. Priesters die weigerden buitenechtelijke kin-deren te dopen, schold hij uit voor hypocrieten.

Als aartsbisschop verkoos hij te wo-nen in een eenvoudig appartement

Op 13 maart werd de nieuwe paus verkozen. Paus Franciscus is daarmee de 266ste paus van de Rooms-katholieke Kerk en de eerste die voor de naam Franciscus kiest. Er waait een nieuwe wind door Vaticaanstad en het onverwachte aftreden van zijn voorganger Benedictus XVI is ondertussen helemaal verteerd. Toch zal Paus Franciscus enkele grote uitdagingen moeten aan-gaan zoals het uitdragen van de geloofsboodschap en de positie van de kerk als bestuursor-gaan. Iemand uit een andere cultuur, uit een ander werelddeel zou een frisse kijk kunnen bren-gen op ons oude, op Europa gestoelde kerkinstituut. Laten ons bidden…

actua

Paus Franciscus komt op voor de armen

Foto

: Mar

c G

eert

s

18

boven het wonen in het bisschoppe-lijk paleis. Hij weigerde een chauffeur met limousine en nam het openbaar vervoer naar zijn werk. Ook kookte hij zijn eigen maaltijden.

Ook na zijn benoeming tot paus houdt hij vast aan een eenvoudige levensstijl. Zo koos hij ervoor om niet te gaan wonen in het pauselijk appar-tement op de derde verdieping van het Apostolisch Paleis, sinds 1903 de privéwoning van de opeenvolgende pausen. Franciscus geeft de voor-keur aan het Domus Sanctae Mart-hae, het eenvoudigere gastenverblijf van de Heilige Stoel. Voor zijn maaltij-den begeeft hij zich naar de gemeen-schappelijke eetzaal. Elke zondag zal hij ook, net zoals zijn voorgangers, het Angelus uitspreken voor de aan-wezigen op het Sint-Pietersplein.

Pauselijk wapen en motto

Het pauselijk wapen is hetzelfde gebleven als toen hij aartsbisschop was, op enkele wijzigingen na. Zo zijn de gouden en zilveren sleutel en het rode koord toegevoegd. Dit zijn sinds de 12de eeuw vaste elementen van het pauselijk wapen. Franciscus’ voorganger had de tiara vervangen door een mijter en dat werd nu ook doorgevoerd. De zon met de letters IHS met een kruis en drie nagels ver-wijzen naar Christus' lijden en vor-men het zegel van de orde van de

jezuïeten. De ster daaronder verwijst in de klassieke heraldiek naar Ma-ria. Verder komt er een tros druiven voor op het wapen die verwijst naar de nardus, een grasachtige plant die op zijn beurt verwijst naar de heilige Jozef.

Zijn bisschoppelijk motto Miserando atque eligendo is ontleend aan de monnik Beda uit de 8e eeuw, en is gebaseerd op de roeping van Mat-teüs tot apostel. Het betekent zo veel als "hij zag hem met mededo-gen en koos hem". Het is overigens de eerste keer dat de bisschoppelijke wapenspreuk ook onder het pause-lijk wapen verschijnt. Tot Franciscus voerden de pausen geen officiële wa-penspreuk.

Europese monopolie doorbroken

De verkiezing van de Argentijn Ber-goglio tot paus doorbreekt het Euro-pese monopolie op kerkvorsten dat sinds de achtste eeuw bestond. Het zwaartepunt van de katholieke Kerk verschuift echter niet zo makkelijk. De laatste paus van buiten Europa regeerde in de achtste eeuw.

De verkiezing van "de Poolse paus" Johannes-Paulus II in 1978 doorbrak de ongeschreven wet dat een paus steeds een Italiaan moest zijn. Eens het Italiaanse monopolie doorbroken, bleek de poort van het Vaticaan in 2005 ook open voor een niet-Euro-pese paus, maar de verkiezing van de Duitse kardinaal Josef Ratzinger tot Benedictus XVI stak daar een stokje tussen.

Nu is het zover en er is ook iets voor

te zeggen. De katholieke Kerk heeft veel prestige verloren in Europa, ter-wijl de kerk sterk bloeit in Noord- en Zuid-Amerika en vooral in Afrika.

Toch zijn tradities in het Vaticaan erg taai. Van de 265 officieel door de Kerk erkende pausen, waren er 217 Italianen en daarna 17 Fransen, 13 etnische Grieken, vier Syriërs en drie mensen uit Noord-Afrika. Slechts 11 van hen werden geboren buiten Europa en onder hen waren er dan nog een paar van Griekse afkomst. Slechts een paus -Petrus- kwam uit Judea, waar het christendom ont-staan is, maar waar het bij de joden niet echt aansloeg.

Petrus ging toen zijn boodschap maar verkondigen in Rome, de hoofdstad van de bekende wereld. Dat verklaart waarom de Kerk zich al snel een Europese mantel aanmat en vooral Europeanen tot paus koos. Niet verwonderlijk: zelfs vandaag zijn 60 van de 115 van de stemgerech-tigde kardinalen Europeanen.

Breken met tradities en kerkregels

Op 28 maart 2013 (Witte Donder-dag) waste en kuste Franciscus als eerste paus de voeten van vrouwen en moslims. Met het wassen van de voeten van vrouwen legde Francis-cus de kerkregels naast zich neer die strikt aangeven dat bij een rituele rooms-katholieke voetwassing alleen mannelijke voeten gereinigd mo-gen worden. Verder brak hij met de traditie om de voetwassing te laten plaatsvinden in een parochiekerk of in de Sint-Pieterskerk. Naast het was-

Foto

’s: F

rank

Ket

els

Foto: Kris Holvoet

De katholieke Kerk heeft veel prestige verloren in Europa, terwijl de kerk sterk bloeit in Noord- en Zuid-Amerika en vooral in Afrika.

19Foto: Jan Van Nieuwkerke

sen van de voeten van twee jonge vrouwelijke gedetineerden, waste en kuste hij de voeten van tien jeugdige mannelijke gevangenen; twee van hen, een man en een vrouw, waren moslim. Het is de traditie dat een paus op Witte Donderdag de voeten van twaalf personen wast en kust, in navolging van Jezus Christus die dat bij zijn apostelen deed de avond voor zijn kruisiging. Vorige pausen wasten normaal gesproken de voeten van priesters, die de apostelen moesten verbeelden. Als aartsbisschop waste de paus al eerder de voeten van vrou-wen. Zo waste hij die van zwangere vrouwen en ook die van pasgeboren baby's. In 2001 deed hij het bij hiv- en aidspatiënten en zeven jaar later bij verslaafden die aan het afkicken waren.

Paus Franciscus heeft beloofd de 'broederlijke' dialoog tussen de rooms-katholieke kerk en het joden-dom voort te zetten. Daarnaast wil Franciscus samenwerken met mos-lims om het algemeen belang te be-vorderen. "Halellujah!"

Alle wegen leiden naar Rome

Een overzicht van de alle "vreemde" pausen:• Petrus (30-64), uit Bethsaida in

Galilea• Anicetus (150-167), Syriër uit

Homs• Victor I (189-199), uit Noord-Afri-

ka (Berber?)• Miltiades (311-314), Noord-Afri-

ka• Gelasius I (492-496), uit Noord-

Afrika• Theodorus I (642-649), Griek uit

Jeruzalem• Johannes V (685-686), Griek uit

Antiochië (Turkije)• Johannes VI (701-705), Griek uit

Efese (Turkije)• Sisinnus (708), uit Syrië• Constantinus (708-715), uit Syrië• Gregorius III (731-741), uit Syrië• Franciscus I (2013-heden), uit

Argentinië

Over Victor I doet het gerucht de ron-de dat hij de eerste en enige "zwarte" paus geweest zou zijn. Als Berber uit Noord-Afrika was hij wellicht bruiner dan de Romeinen, maar zeker niet zwart. Belangrijker is dat Victor I het Latijn in plaats van het Grieks verkoos als liturgische taal in de Kerk.

Paus Fransiscus ID-cardAlgemeen:Geboren als Jorge Mario Bergoglio op 17 december 1936 in Buenos Aires (Argentinië)

Opvolger van:paus Benedictus XVI, die op 28 februari 2013 aftrad

Wapenschild:

Kerkelijke carrière:

• 1973-1979 Provinciaal Sociëteit van Jezus vanArgentinië

• 1980-1986 Rector Colegio Máximo San José inSan Miguel

• 1992-1997 Hulpbisschop van Buenos Aires

• 1992-1997 Titulair bisschop van Auca

• 1998-2013 Aartsbisschop van Buenos Aires

• 1998-2013 Ordinarius van Argentijnse Gelovigen van de Oosterse Rite

• 2001-2013 Kardinaal-priester van San Roberto Bellarmino

• 2005-2011 Voorzitter Argentijnse Bisschoppenconferentie

• 2013-heden Paus

Weetje:Binnen een uur na zijn verkiezing en nog voordat hij zich aan het volk op het Sint-Pietersplein toonde en het toesprak, telefoneerde hij met zijn voorganger

20

Onder een loden zon zagen we prachtige tempels zoals Prambanan: het belangrijkste hindoeïstische complex in Indonesië.

Reisverhaal in beeld:

JaMaicaJamaica is voor velen het land van rum, reggae, parelwitte stranden, azuurblauwe oceaan en immer wuivende palm-bomen. Maar... Jamaica is nog zo veel meer.

Meteen na aankomst maakte onze groep kennis met de immer lachende en stralende Jamaicaanse gezichten. Stilstaan op reggaemuziek is een onmogelijke opdracht voor de Jamaicanen, ze moeten gewoon meedansen.

Wat dit eiland misschien mist op cultureel gebied, com-penseert het met prachtige natuur en overheerlijk eten. Watervallen en zeevruchtenschotels wisselen elkaar tij-dens de reis af. Dit alles telkens lichtjes besprenkeld met een sausje op basis van de legendarische Caribische rum.

De vijftig tinten grijs van sommige deelneemsters ver-bleekten bij de duizenden tinten groen (jungle) en blauw (oceaan), moet er nog zand zijn?

reisverhaal

Foto’s en tekst: Hans Heyvaert

De lokale sis-ta’s bereiden een overheer-lijke seafood-schotel voor tijdens onze verkenning van Black River, een van de langste rivieren van Jamaica.

“Legalize it”, waarschijnlijk de meest ge-kende leuze op de graftombe van rastafari en reggea muzikant Peter Tosh.

Aankomst op de top van Blue Mountain (2500 meter). Voor sommigen een wandelingske van ongeveer 7 uur, voor anderen dan weer een ware calvarietocht.

Onderweg in de jungle naar één van de vele verbor-gen en oh zo verfrissende watervallen.

21

Op weg voor een snorkeltripje in de azuurblauwe oceaan.

Eén van de vele prach-tige watervallen, goed verborgen en dus moeilijk bereikbaar. The Blue Lagoon in het echt.

In een lokale strand-bar bekomen we van onze snorkeltrip tij-dens een onvergete-lijke zonsondergang.

Beelden zeggen soms meer dan woorden: Jamaican Rum in alle soorten, maten, kleuren en geuren.

Kan het nog lekkerder? Neen. Zalige kreeft op een zalig strand met een zalige groep. Zalig voor de reis-begeleider.

Ook in Jamaica is de consumptie van deze plant verboden. Dan toch vooral (enkel) voor de toe-risten want de Jamaicaan blowde rustig verder.

oproep:Wil jij ook graag jouw fantastische reis

voorstellen aan de hand van adembenemende

foto’s? Stuur een mailtje naar

sarah.trappeniers@karavaan.be en wie weet

sta jij in een volgende editie van De Karavaan.

Met de 4x4 gaan we naar onze authentieke slaapplaats in de Blue Moun-tains. Een koffieplantage waar de tijd letterlijk is blijven stilstaan: geen verwarming (open haard) en geen elektriciteit (petroleum lampen).

Ons lokaal transport naar “Rick’s Café”, blijkbaar één van 10 beroemdste en mooiste bars ter de wereld. Zeker de moeite, maar (te) toeristisch.

22

update

nieuws uit latiJns-aMerikaWe smijten enkele actuele weetjes van het Zuid-Amerikaanse continent naar je oren. Altijd handig voor diegenen onder ons die graag meespelen met dorpskwisjes, Trivial Pursuit of eens willen uitpakken op een familiefeest. Alle redenen zijn goed om je brein te vullen met deze actuele weetjes van Latijns-Amerika.

Suriname in top 5 laagste bevolkingsdichtheid

Suriname behoort tot de top vijf van landen met de laagste bevolkings-dichtheid in de wereld. In augustus 2012 had Suriname 534.189 inwo-ners. Het landoppervlak telt 163.82 vierkante kilometer. Dat geeft een be-volkingsdichtheid van 3,26 inwoners per vierkante kilometer.

Hiermee is het land het dunst be-volkte tropische land in de wereld. De vier landen die een nog lagere be-volkingsdichtheid hebben zijn: Mon-golië met 1,7 inwoners per vierkante kilometer, Namibië met 2,6, Australië met 3 en tot slot IJsland met 3,1 in-woners per vierkante kilometer.

Brazilië het nieuwe beloofde land?

Op het gebied van migratie is de af-gelopen jaren een nieuwe trend in gang gezet. Door de economische crisis en hoge werkloosheid in de ‘oude wereld’ trekken steeds meer Europeanen naar Latijns-Amerika en de Cariben in plaats van andersom. Vooral hoogopgeleide jongeren wor-den aangetrokken door de nieuwe mogelijkheden.

In 2008 en 2009 vertrokken 107.000 EU-burgers naar Latijns-Amerika, met name vanuit Spanje, Portugal, Duitsland, Nederland en Italië. Terwijl Zuid-Europeanen vooral voor Zuid-Amerika kiezen (Brazilië, Argentinië en Venezuela), gaan Nederlanders veel vaker naar de Cariben, vooral de Nederlandse Antillen.

Cuba start productie ecologisch cement

Cuba is met de productie van ecologisch cement gestart. Bij de productie komt minder CO2 vrij. Sinds april 2013 produceert de fabriek van Siguaney, gelegen in de centrale provincie Sancti Spíritus, de eerste 240 ton ecologisch cement.

Het cement bestaat voor 60 procent uit een mengeling van metakaolien en kalksteen, die klinker, het hoofd-bestanddeel van cement, vervangt. Door het gebruik van die mengeling is geen verbranding nodig. Dat beperkt niet alleen de uitstoot van CO2, maar maakt ook dat het 28 procent goed-koper wordt.

Gratis morning-afterpil in Ecuador

De Ecuadoriaanse regering heeft be-sloten de morning-afterpil gratis be-schikbaar te maken in verschillende gezondheidscentra in het land. Het belangrijkste doel van de maatregel is het hoge aantal tienerzwangerschap-pen tegen te gaan.

Ecuador heeft het hoogste aantal tie-nermoeders van Zuid-Amerika. Het aantal geboortes bij moeders tus-sen de vijftien en negentien jaar oud is gestegen van 31.053 in 2004 naar 45.708 in 2011. Dit is 17 procent van het totale aantal zwangerschappen in het land. De morning-afterpil was al langer in Ecuador verkrijgbaar, maar vrouwen moesten een doktersrecept hebben en betalen voor het middel. Door de pil gratis en gemakkelijk beschikbaar te maken hoopt de re-gering ook deze jonge doelgroep te bereiken.

Peru installeert 500.000 zonnepanelen op het platteland

Het Peruaanse ministerie van Energie en Mijnbouw (MEM) gaat 500.000 zonnepanelen installeren in afgelegen en plattelandsgebieden voor 2016. Met deze maatregel krijgen gemeen-schappen in het binnenland, die tot nu zonder elektriciteit leefden, bin-nenkort wel toegang tot het netwerk.

De Peruaanse regering streeft naar een elektriciteitsvoorziening van 90 procent op nationaal niveau in 2016. Dit betekent dat er veel werk aan de winkel is op het platteland. Daarom wil de regering met sociale insluiting ervoor zorgen dat de plattelandsbe-woners (14%) zeker worden bereikt.

23

boekrecensie

Twee talen, twee continenten, twee soorten koffie, één jonge vrouw. Tatí werkt als steward op een vrachtschip en zorgt voor het handjevol passa-giers dat meereist. Het schip vaart heen en weer tussen Zuid-Amerika, waar haar geboorteland Brazilië ligt, en Europa, het oude continent van oba en oma, haar grootouders. Tatí beweegt omdat het schip beweegt, maar in feite heeft ze haar leven in de wacht gezet. Ze weet niet waar ze thuishoort, noch aan welke kust ze definitief wil aanleggen.

Zolang Tatí op zee vaart, hoeft ze geen knopen door te hakken. Tot de dag dat de rederij waar ze in dienst is, daar anders over beslist. In Vilmos, de scheepskok, vindt ze een zielsge-noot. De keuze die hij maakt, slaat de schelp waarin ze zich veilig waande tot gruis. Een touw met duizend kno-pen is een delicate roman over weg-gaan en thuiskomen. Tegelijk is het een warme ode aan de bijzondere band tussen grootouders en kleinkin-deren. Of ze nu ver van elkaar wonen of dichtbij.

een touw met duizend knopenEen roman over weggaan en thuiskomenDiane De Bruyn

Tegelijk is het boek ook een warme ode aan de bijzondere band tussen grootouders en kleinkinderen. Of ze nu ver van elkaar wonen of dichtbij.

Iedereen kan bergwandelen, zolang je je maar goed voorbereid. Dat is zonder meer de centrale boodschap van dit boek. Bergwandelen lijkt erg eenvoudig maar de omgeving is vaak onherbergzaam en het terrein ge-varieerd. Opbouwen van kennis en ervaring zijn van belang om veilig de bergen in te trekken.

Zowel startende als ervaren berg-wandelaars komen in dit boek aan hun trekken. De starter ontdekt di-verse mogelijkheden om de bergen te verkennen, richtlijnen om bestem-ming en moeilijkheidsgraad te be-palen, informatie over uitrusting en mogelijke gevaren, en veel andere sleutels tot een succesvolle en veilige bergervaring. De ervaren bergwan-delaar kan dit boek gebruiken om

nog meer van de bergen te genieten door in alle veiligheid en met meer zelfvertrouwen beslissingen te nemen en zo moeilijkheden of onzekerheden te overwinnen.

Verwacht vooral niet dat je dit boek in één keer kan absorberen. Dit boek is gebaseerd op jarenlange praktijk-ervaring, stap voor stap opgebouwd. Hoe rijker je kennis en ervaring in en over de bergen wordt, hoe dieper je in het boek kan afdalen. Maar laat je niet afschrikken, de opmaak is zo aanschouwelijk met tips, kaders en veel kleurenfoto’s, dat je het gewoon kan openslaan en rustig kan door-bladeren op ontdekkingstocht naar fijne weetjes. Zo wordt dit boek een instrument dat je nog vele jaren kan raadplegen.

hoe word ik bergwandelaar?Stap per stap je grenzen verleggenDebbie Sanders & Geert Van Speybroek

Verwacht vooral niet dat je dit boek in één keer kunt absorbe-ren. Ga stap voor stap te werk. Hoe rijker je kennis en ervaring wordt, hoe dieper je in het boek kunt afdalen...

Dit boek kwam uit in januari 2013 bij Lannoo (kostprijs: € 19,99). Ook in de infotheek van Karavaan (Mechelen) is dit boek beschikbaar ter inzage.

Dit boek kwam uit in januari 2013 bij de Bezige Bij (kostprijs: € 19,95). Ook in de infotheek van Karavaan (Mechelen) is dit boek beschikbaar ter inzage.

24

Hij werd naar La Higuera gebracht en opgesloten in het schooltje. Manuel, zag het allemaal gebeuren. Hij was erbij. Hij was 20 in 1967.

Toen ik een paar jaar geleden door Bolivia reisde en vanuit Samaipata de Ruta del Che deed, kwamen we na een lange rit over hobbelige wegen in de late namiddag in La Higuera aan. Net zoals in ’67, was er op dat mo-ment nog steeds geen elektriciteit in het dorp. We namen onze intrek in het enige hostal, la Casa del Telegra-fista, van waaruit de boodschap dat Che gevangen genomen was, de we-reld werd ingestuurd.

En toen kwam Manuel… Onze gids had ons voorgesteld dat we Manuel konden ontmoeten en de hele avond met hem praten als we zo vriendelijk zouden willen zijn zijn maaltijd voor onze rekening te nemen. En zo za-

ten we met ons drieën in een kleine, door kaarslicht verlichte ruimte tortilla met een salade te eten terwijl Manuel verslag deed van die bijzondere pe-riode in de geschiedenis waarvan hij getuige was geweest. Een magisch moment!

Het beeld dat de Boliviaanse regering in die tijd ophing over Che Guevara, was er één vergelijkbaar met dat van Osama Bin Laden na 9/11. Che zou nu een terrorist genoemd worden. Op zijn hoofd stond trouwens een niet onbelangrijke beloning. De Bolivi-aanse boerenbevolking was dan ook als de dood dat Che en zijn guerrille-ro’s haar pad zou kruisen. “Ze zeiden dat hij de boeren hun oogst stal en hun handen afhakte!”, vertelde Ma-nuel ons. “We wisten dat hij zich in de buurt ophield. Toen we een paar we-ken voor hij werd opgepakt, op een feest waren in een naburig dorp, viel

Hij zou ondertussen overleden zijn, naar ik vernomen heb… Niet Che, nee, daar zijn we zeker van dat die dood is. Maar Manuel, een man uit La Higuera, een boerengehucht in Bolivia. In de nabijgelegen Churokloof werd Ernesto ‘Che’ Guevara op 8 oktober 1967 samen met 17 uitgeputte kompanen omsingeld door 600 regeringssoldaten. Na een korte maar hevige strijd, raakte Che gewond aan het been en gaf hij zich over met de woorden: “Niet schieten. Ik ben Che Guevara. Levend ben ik meer waard dan dood.”

reisverhaal

door Ann Mertens

Foto

’s: A

nn M

erte

ns

Dood van een guerrillero

Manuel was getuige van een bijzonder moment in de geschiedenis!

25

een dorpsgenoot in paniek het huis binnen. Hij zei dat Che in het dorp was! We kropen in een hoekje dicht bij elkaar en bibberden over heel ons lijf. En toen kwam hij binnen, El Che. Hij zei dat we niet bang moesten zijn, dat hij juist voor ons streed, om ons een beter leven te geven en hij vroeg ons heel beleefd om wat eten voor hem en zijn kameraden. Onze angst smolt langzaam weg en uiteindelijk eindigden we met alle guerrillero’s samen aan tafel. Het werd een hele fijne avond!”

Toen Che een paar weken later werd opgepakt en opgesloten in het schooltje van La Higuera, was Manuel er ook bij. De president gaf dezelfde dag nog het bevel om hem te exe-cuteren. Hij vreesde immers dat een proces alleen maar meer aandacht zou vestigen op zijn persoon en op de geslaagde revolutie in Cuba.

Irma Rosado, die op dat moment 23 was, bracht hem zijn laatste maaltijd, want het was Che’s laatste wens om te sterven met een volle maag. Haar hebben we jammer genoeg niet ont-moet, maar in een artikel getuigt ze: “Ik was bang, maar had ook met hem te doen. Zijn handen waren ge-bonden. Hij zat op een stoel met zijn hoofd gebogen. De man was op. Zijn uniform was gerafeld, zijn schoenen waren niet meer dan wat lapjes leer om zijn voeten gebonden. Hij was mager, vuil, zat onder het bloed en hij hoestte zijn longen uit zijn lijf. Hij be-dankte me vriendelijk voor het eten.”

De volgende morgen werd hij geëxe-cuteerd en met een helicopter over-gebracht naar Valle Grande. Daar werd hij in het washuis van het zie-kenhuis als een jachttrofee aan de in haast bijeengeroepen internationale pers getoond. Later die nacht werd

hij samen met enkele guerillero’s in het grootste geheim in een anoniem graf begraven op de landingstrip van de stad, nadat ze eerst zijn handen hadden afgehakt om aan de CIA met vingerafdrukken te kunnen bewijzen dat hij het wel degelijk was.

Dertig jaar lang wist niemand waar hij begraven lag. Tot een team archeo-logen onderzoekswerk deed en na lang graven uiteindelijk op een paar skeletten stootte. Toen ze de been-deren vonden van een man zonder handen, wisten ze dat ze Che gevon-den hadden.

Vervolgens werden zijn resten naar Cuba getransporteerd waar hij op 13 juli 1997 met een staatsbegrafenis werd bijgezet in een mausoleum in Santa Clara.

La Higuera is nog steeds hetzelfde rustige dorpje, alleen is het nu be-zaaid met standbeelden en herden-kingsmonumenten. Elk huis heeft wel een tekst die naar Che verwijst op zijn muren. Het schooltje is nu een klein museum. Manuel is er niet meer, helaas. Maar het blijft nog steeds de moeite om deze moeilijk toeganke-lijke plek te bezoeken…

Tijdens de Boliviareis uit de Joker Avontuur brochure, doen we de Ruta del Che en bezoeken we Valle Grande en La Higuera. En tijdens de Cubareizen komen we ook langs vele plaatsen die met het leven van Che te maken hebben. Dan gaat het over een heel andere, meer succesvolle episode uit zijn leven: de Cubaanse revolutie.

Foto

’s: A

nn M

erte

ns

Che's dochter aan het woord...Che liet vijf kinderen (bij twee vrou-wen) achter. Een van hen, Aleida Guevara, is kinderarts in Havana en reist de wereld rond als inter-nationaal activiste voor sociale rechtvaardigheid. In 2010 was ze te gast in De Laatste Show. Goog-le het fragment en luister naar haar emotioneel verhaal: hoe zij als 7-jarig meisje haar vader voor het laatst zag zonder te weten dat hij het was… Hij was op dat mo-ment immers incognito in Cuba, vlak voor hij naar Bolivia vertrok.

Schooltje van La Higuera vandaag

Che bij zijn gevangenneming

Opgebaard voor de pers, een fiere generaal toont de kogelwonde die Che fataal werd.

26

Joker

brasilFrank ♥ Rio de Janeiro "Maar dan wel het Rio van vóór de bouwwoede van het WK Voetbal en de Olympische Spelen. Rio, a Cidade Maravilhosa, blijft tot de verbeelding spreken. Wie droomt er niet van het zicht op de Corcovado en de Pão de Açúcar? Of van:•De vochtige warmte in de binnen-

stad met zijn mix van historische en nieuwe gebouwen.

•De bondinho, de oude tram die langs de steile straten naar boven slingert, tot de artistieke volkswijk van Santa Teresa

•Rondslenteren in de gezellige drukte van Lapa

•Het lekkere eten in kleine churras-caría’s, caipirinha’s drinken op het strand of in één van de vele oude koffiebars in het centrum echte Bra-ziliaanse koffie nippen.

•Het contact met de Carioca’s en de ongelooflijke fierheid over hun stad

Voor het geweld, armoede en vervui-ling kan je zeker niet blind zijn. Maar net die ruwheid en contrasten maken voor mij een stad echt. En niet vergeten dat de sterren op de Braziliaanse vlag een reflectie zijn van de hemel boven Rio…"

Frank Janssens, verantwoordelijke Luchtvaart bij Joker

3 museumtips van Frank: 1. Het moderne Castro Maya museum2. Het Museu do Indio over bevolkings-

groepen uit het Amazonegebied3. De Casa Do Pontal, een autoriteit op

het vlak van Braziliaanse (volks)kunst

Hoteltip RioCasa Áurea in Santa Teresa. Het ho-tel lijkt wel een koloniale antiekwinkel met een artistiek jaren ’60 sfeertje. Vlakbij ligt een levendig volkscafé waar de hele wijk samenkomt. Arriveer je ’s avonds in Rio, dan neem je best een taxi want de weg naar deze buurt is niet altijd even veilig.

Isabel Werbrouck, Joker Harelbeke

Vanessa ♥ Amazonewoud"Mijn favoriete plek is de Ararinha Jun-gle Lodge, in het Amazonewoud, 100 km ten zuiden van Manaus. Het is en-kel bereikbaar per boot en is daarom een unieke locatie in een onaangetast gebied. Je verliest jezelf in deze over-weldigende natuur, omgeven door wa-ter, jungle en panoramische zichten.

In een kano vaar je door overstroomd regenwoud. Vroeg in de ochtend, wan-neer de zon opkomt en het stille water verandert in een grote spiegel, ga je vo-gels spotten. Ook de brulapen ontwa-ken en laten hun geluid weergalmen.

’s Middags vis je op piranha’s, roze dol-fijnen zwemmen naast de kano en een luiaard laat zich bewonderen op een afgelegen tak nabij het water. Tijdens een jungletrekking ontdek je alles over de reusachtige tarantula en de genees-krachtige planten en bomen die er in het Amazonewoud te vinden zijn.

Na zonsondergang ga je op zoek naar de mysterieuze geluiden van de nacht in de jungle, en in het licht van je zak-lamp spot je 2 rode lichtjes: je kijkt recht in de ogen van een krokodil!"

Tips van Vanessa De Baere, kantoor-hoofd van Joker Brugge

Saar ♥ Bahia"Salvador de Bahía is de hoofdstad van de Afro-Braziliaanse cultuur: een mix van invloeden van het Portugese ka-tholicisme, de Afrikaanse natuurgods-diensten en de slavernij. Het is een levendige mengelmoes van markten, rijkdom en armoede, straatventers, blanke en zwarte bevolking, Candom-blé-rituelen, capoeira, typisch Bahiaan-se klederdracht, trommelaars… In het oude centrum Pelourinho waan je je soms echt terug in de tijd. Het hele jaar door oefenen de muziekgroepen in de straten voor hun hoogdag: het Carna-val. Door de grote drukte en het grote verschil tussen arm en rijk moet je wel op je hoede zijn voor zakkenrollers.

Voor de kust liggen er veel kleine ei-landjes, ideaal voor een mini-strand-vakantie! Nog een aanrader, op 6 uur rijden van Salvador richting binnenland, is het kleine dorpje Lençois. Met gezel-lige cafeetjes, winkeltjes en hele vrien-delijke mensen is dit de uitvalsbasis voor een bezoek aan het indrukwek-kende natuurgebied Chapada Dia-mantina. Dit natuurpark telt prachtige watervallen, zonsondergangen en een heuse Tafelberg."

Tips van Saar Corveleijn, Joker Gent

door Marij Lambert - foto’s: ©Joker

op tour in de MercosurAangezien de Mercosur een douane-unie is tussen o.a. Brazilië, Argentinië en Uruguay en we jullie op deze pagina’s reistips voor een trip in die regio geven, dekt de titel wel degelijk de lading! Met een teaser als “Komt jouw favoriete plek in deze regio overeen met de keuze van de Joker-medewerkers?” of “Wil je off-the-beaten-track in dit deel van Latijns-Amerika?” zijn alle oren nu helemaal gespitst. Hupsakee, hier komen de favorieten van de Joker-grieten en de latin joys van de Joker-boys!

tip

tip

27

tip

Logeertip SalvadorWij logeerden in de strandwijk Barra, de enige plaats in Brazilië waar de zon in de zee lijkt te zakken. Langs het water joggen, zonnen, voetballen of praten de Bahianen alsof het elke dag vakantie is. ’s Avonds trekken de locals naar de vele buurtrestaurants voor moqueca (stoofpotje met kokosmelk) van verse vis. En wij dus ook!

Marij Lambert

Marij ♥ Maranhão"Vanuit Bahía vlogen we naar de noor-delijke provincie Maranhão, naar het stadje São Luís. Franse en Portugese kolonisten drukten er duidelijk hun stempel op de architectuur. Gekleurde azulejos (tegeltjes) sieren er de hui-zen, er zijn pleinen met banken in de schaduw, 's avonds is het feest en de cachaça is nooit veraf. Een 2-daagse uitstap maakten we naar Barreirinhas en het Nationaal Park Lençois Maran-henses. Daar liggen witte duinen rond blauwe lagunes die de lucht reflecte-ren. Op blote voeten wandel je door het uitgestrekte zand tot de zon onder-gaat en de geur van gepofte kastanjes, gefrituurde maniok, gegrilde vis en een schijfje limoen zich verder over je zin-tuigen ontfermen."

Tips van Marij Lambert, communica-tieverantwoordelijke Joker

argentina3 excursies vanuit Buenos Aires

1. De Tigre-delta. Dit is een netwerk van kanaaltjes waarlangs vakantie-huizen, bars en restaurantjes gele-gen zijn. Je kan er een bootje nemen waarmee je ofwel een rondvaart

doet op de kanaaltjes, ofwel van bar naar bar vaart. Of je kiest voor een wandeling langs de oevers. De delta is vanuit Buenos Aires met de trein te bereiken.

2. Neem de overzet of Buquebus (±1 u) naar Colonia de Sacramento, een koloniaal stadje in buurland Uruguay.

3. Verken de pampa’s rond Buenos Aires tijdens een weekendje op een estáncia of boerderij. Je kan er paardrijden en de Gaucho-cultuur leren kennen, lekker eten, luieren… Tip: De estancia La Porteña de Areco is een aanrader. Elk jaar orga-niseren ze in het dorpje San Antonio de Areco een Gauchofestival.

Barbara Bonduel, Joker Online

3 dorpjes in Noord-Argentinië

1. Vlak bij Mendoza ligt het dorpje Maipu met de Finca Cavieres, die gerund wordt door Belg Hans De-vloo en Alina Gomez Cavieres. Een zeer gezellige uitvalsbasis voor een fietstocht en te genieten van het le-ven op het platteland.

2. Cafayate is gekend voor de beste witte wijn van Argentinië, gemaakt van de druif Torontes. Cafayate heeft een bijzonder warm en droog klimaat. Enkel ’s nachts koelt het stevig af. Je kan hier verschillende bodega’s bezoeken. Dat in combi-natie met een asado (typische bbq) is voor mij de hemel op aarde.

3. In het noorden bij Salta ligt het dorpje Tilcara (ongeveer 3000 in-woners, ligt op 2.460m hoogte). Het doet sterk aan een dorpje uit Bolivia denken. Je kan van hieruit een prachtige wandeling maken langs rotsen en zandweggetjes naar de Garganta del Diabolo.

Tips van Jeroen Vincken, verantwoor-delijke sales en marketing bij Joker

5 must-sees in Patagonië1. Trekking in het Fitzroy Massief vanuit

El Chaltén2. Een zeiltocht op het Beagle kanaal

met de Tres Marías, een kleine zeil-boot van max 8 personen en aan-sluitend een wandeling maken op een prachtig eilandje

3. Verse King krab (centolla) eten4. Gletsjertrekking op Perrito Moreno 5. Landen met het vliegtuig in Ushuaia

met schitterend zicht op de Andes en het Beagle kanaal: één van de mooiste landingen ter wereld!

Katrijn Sleurs van Joker Mechelen

uruguaYLeven op een echte ranchTip voor een verblijf op een estáncia in het noorden van Uruguay, op 4 uur van Montevidéo: de ranch Panagea in de buurt van Tacuarembó . Het is een nog werkende estancia waar je het echte Gaucho-leven kan ontdekken. Je kan er paardrijden op de uitgestrekte vel-den en er de dieren helpen verzorgen. De man is een Uruguayaanse dieren-arts en getrouwd met een Zwitserse. Het zijn echt lieve, gastvrije mensen. Ze spreken ook vloeiend Engels. De boerderij ligt echt in the middle of no-where. Je moet er iets voor over heb-ben om er te geraken, maar eens je er bent, wil je er niet meer weg!

Barbara Bonduel, Joker Online

tip

28

Joker SportWeg staat voor korte vakanties vol avontuurlijke

buitensporten. Professionele monitoren en Europese natuur-

gebieden vormen de omkadering voor outdooractiviteiten

te land, in de lucht of in het water. Voor beginners en gevor-

derden.

Spring even binnen in één van onze Joker-reiskantoren voor

een brochure of surf naar www.joker.be/sportweg.

Korte vakanties volsportief avontuur

Sport, Actieen Avontuur

Poster Sportweg 43x80 DEF.indd 1 11/03/11 12:46