De jonge onderzoeker in het VWO - Universiteit Utrecht2016/09/12 · werkdefinitie onderzoekskunde...

Centrum voor Onderwijs en Leren

De jonge onderzoeker in het VWO

vakgerichte onderzoeksdidactiek

WON-traject Randstad 2016-2017

Vincent JonkerCentrum voor Onderwijs en Leren / Freudenthal Instituut

Universiteit Utrecht


Groep§ Clemens Bentlage, ec§ Manon Bontje, gs§ Robert Bregten, nt§ Ivanka Broer, gs§ Hans de Bruin, ec/ak§ Marleen Brummelink, § Leon Dahmen, bio§ Emiel van der Hart, gs§ Gusta de Hooge, kt

§ Emrys Huntington, en§ Eva Klap, en§ Bram Poppe, ml§ Ine Raangs,fil§ Eline Rademakers, gs/ml§ Rembert Slotema, m&n/oo§ Tom Smit, muziek§ Rik Struiksma, ak

§ Annemarie Bronneman, kt§ Annemieke Wicherink, bio

jullie geven deels wetenschapsoriëntatie


Scholen

§ Alkwin Kollege, Uithoorn§ Haags Montessori Lyceum, Den Haag§ Melanchthon, Bergschenhoek§ Ring van Putten, Spijkenisse§ Segbroek College, Den Haag§ Veurs Lyceum, Leidschendam


iets over mijzelf

§ vincent jonker, onderzoeker UU§ onderwijskunde, vakdidactiek beta§ werkzaam bij Freudenthal inst. (beta)§ werkzaam bij Onderwijsadvies (fsw)


§ PLG interdisciplinariteit§ Europees project Mathematics & Science

in Life§ Platform rekenbewust vakonderwijs§ Grote Wetenschapsdag (po)§ Opleiding docent rekenen mbo§ www.rekenweb.nl e.d.§ U-Talent§ Scholennetwerk UU


Onderzoek

§ Differentiatie in de rekenles in het mbo• Hoe kan het model van convergerende

differentiate worden ingezet ter verbetering van het rekenonderwijs in het mbo?

§ Meetkunde uit de kunst in de klas • Hoe kan er een betere verbinding ontstaan

tussen de aanpak die Boijmans hanteert in hun educatie-programma tov gerichte aandacht in de rekenles, wat betreft rekenvaardigheden van leerlingen, en nascholing voor leerkrachten?


onderzoekende houding

§ Wiskunde A-lympiade§ Wiskunde B-dag§ Natuurkunde Olympiade§ Onderbouw wiskunde dag§ Grote Rekendag (po)§ Profielwerkstukwedstrijd


WON


wanneer zijn jullie tevreden?

§ doen van wet. o.z. integreren§ inzicht in de meerwaarde van o.z. in vwo§ begeleiden van lln bij opzet/uitvoer o.z.§ consistentie van lessen§ hoe ik lln goede o.z.vragen kan laten

maken§ wat impliceert literatuur voor onze huidige

taal/cultuur/media (lln. dit laten onderz.)§ vakoverstijg. proj. -> zelfst. o.z.


§ stappenplan/leerlijn, wanneer wat§ O&O: ontwerp is leuker dan oz. -> oz.

leuker maken§ zelf o.z. -> muziek op de kaart§ goede onderzoeksopzet§ vaksecties spreken zelfde taal§ lln zelf kritisch stof overdenken§ aansluiting met anw


boek:EUREKA!

Leren onderzoekenEen doorlopende leerlijn VWO

1. Wat is onderzoek?2. De brug van po naar vwo3. Een route van brugklas naar eindexamen4. Onderzoekswerkproces5. De rol van de docent6. Beoordelen van leerrendement7. Het schoolklimaat


PROGRAMMA VANMIDDAG


Programma bijeenkomst 1

§ Inleiding op het traject§ Wie is de leerling en waarop kunnen

we aanhaken ?§ Wat is leren en wat betekent dat voor

‘onderwijzen’’ ?§ Leren onderzoeken:

- genereren onderwerpen voor onderzoeksopdracht- Ontwikkelen onderzoeksvragen(keuzemenu)

§ Continu ontwikkelen van onderzoekende houding : onderzoekend leren (eventueel)


HET TRAJECT WON BINNEN JE SCHOOL

1


Dit traject binnen de WON-school1. Het landschap

intellectueel en pedagogisch klimaat van de school, zichtbaar in interactie docenten ><leerlingen, aard en kaliber van leerprocessen, curriculaire en extra-curriculaire activiteiten

2. De bedding van de curriculaire rivier: alle lessen van alle vwo-docenten gericht op conceptueel, onderzoekend en autonoom denken en werken; nadenken i.p.v. consumptief en reproductief ‘leren’

§ Oefenen ‘hogere denkvaardigheden’ § Richten op drie bovenste onderwijsdoelen van Bloom (analyse,

evaluatie, synthese)§ Bv door middel van ‘onderzoekend leren’ (nb: inhoudsgericht,

i.t.t. leren onderzoeken)3. Een stroom in de rivier (leerlijn):

als onderdeel van het curriculum van alle (cognitieve) vakken: leren onderzoeken


onderwijs2032


Scholingstraject onderzoeksdidactiekaanleiding:

nieuw beleid WON t.b.v. pre-academische vorming

1. Leren onderzoeken binnen alle vakken en zowel in onder- als bovenbouw van het VWO

2. Daartoe: scholing in theorie en praktijk van het doen van onderzoek en het begeleiden van de jonge onderzoekers


Scholingstraject onderzoeksdidactiekdeskundigheid in deze groep – een greep

1. Zelf (ooit) wtsch. onderzoek gedaan

2. Onderzoeksopdrachten ontwikkeld en begeleid

3. Methodes van data-verzameling geoefend met leerlingen

4. Heel wisselende ervaring/routines in WON-school (van 0 tot 6 jaar)


Scholingstraject onderzoeksdidactiekervaren lastigheden

1. Beoordelen kwaliteit><niveau eindresultaat

2. Aanpak van oppervlakkig, ongestructureerd werk ll

3. Als beta-docent begeleiden van alpha- en gammaonderzoek


Scholingstraject onderzoeksdidactiekdoelen

Gefundeerd uitbreiden van het didactisch repertoire, en daartoe:

§ Bouwstenen verwerven t.b.v. vormgeven/uitvoeren onderzoek door leerlingen binnen de verschillende vakken

§ Demystificeren ‘onderzoek’ § Ontwikkelen gemeenschappelijke

onderzoeks-taal


Scholingstraject onderzoeksdidactiekSchering en inslag

Schering§ Theoretisch gefundeerd: onderzoekskunde§ Praktijk-gericht: onderzoekskundige en

didactische professionaliteit§ Eindtermen VWOInslag§ Vakspecifiek naast algemeen§ Praktisch relevante opdrachten§ Veel concrete deel-oefeningen (thuiswerk –

feedback) zelf én met de leerlingen


Voetnootwerkdefinitie onderzoekskunde

Het totaal aan wetenschappelijk kennis van en inzicht in methoden en technieken van onderzoek binnen de verschillende wetenschappelijke disciplines, daarbij inbegrepen kennis over en inzicht in de ratio van onderzoeksvaardigheden.

In dagelijkse taal: Alles wat we weten over waarom je op welke manier werkt bij een wetenschappelijk onderzoek


Scholingstraject onderzoeksdidactiekkleur

Enthousiasme / affiniteit van de docent voor / met

•Het eigen vak•Leerprocessen en de ontwikkeling van de lerende

•Het doen van onderzoeken•De onderzoekende houding•De onderwerpen van de leer-onderzoeken


Scholingstraject onderzoeksdidactiekwerkwijze

§ Theorie vooral thuis§ Praktische opdrachten aanzetten in

bijeenkomsten, thuis uitwerken § Differentiatie via praktische

opdrachten en feedback daarop

Belangrijk:§ Afwisseling bijdrage cursusdeelnemer

en cursusdocent: DEADLINE


Scholingstraject onderzoeksdidactiekdoorkijkje in het cursusprogramma

§ Wat is onderzoek eigenlijk?§ wat is een goed onderzoeks-leertraject?§ hoe maak je een goed onderzoeks-plan?§ Relatie tussen onderzoeksplan en

werkplan§ Hoe voer je een onderzoeksplan uit?§ Van inhoud naar didactiek: hoe begeleid

je leeronderzoeken? § Van begeleiden naar beoordelen§ Van ‘losse’ opdracht naar leerlijn:

longitudinaal en latitudineel


DE LEERLING2


IQ

0 10090807060 110 120 130 140 180

45%

gemiddeld

25%

begaafd

25%

minderbegaafd

2,5%

zwak-begaafd

2,5%

hoog-begaafd


Meer-/hoogintelligent

Bijvoorbeeld§ groot kennisbestand§ kan snel veel onthouden§ leergierig § brede interesse§ zeer goed geheugen§ kan rationeel logisch denken


Conceptueel denken

Bijvoorbeeld§ onverwachte vragen, suggesties, verbanden§ groot geheel overzien§ grote denkstappen zetten§ analoog denken§ creatieve ideeën§ denken zoals een expert in het vakgebied


Onderzoekend, probleemgericht, doordenkend, vragend denken

Bijvoorbeeld§ vraagt naar waarom, waardoor, hoe § kijkt door de vanzelfsprekendheid heen§ zoekt verklaringen§ bedenkt verschillende wegen naar antwoord of oplossing


Autonoom denken

Bijvoorbeeld§ denkt ‘out of the box’§ verbindt verschillende vakken/invalshoeken met elkaar§ heeft eigen (vaak originele) aanpak§ weerstand tegen standaardstrategieën en idem

oplossingen - voorkeur voor eigen strategie§ ‘eigenwijs’ gedrag§ denkt verder dan z’n neus lang is§ intelligente humor, ‘doordenkertjes’§ creatieve, onverwachte ideeen


DE ONDERZOEKER

denktonderzoeksgericht

denktautonoom

denktconceptueel


Oefening‘de leerling’

§ Groepjes van 3 of 4§ Concrete voorbeelden van

leerling-gedrag dat wijst op inzet van- conceptueel en/of - onderzoekend en/of - autonoom denken


WAT IS LEREN?3


Wat is leren?

Het proces van grenzen verleggen in weten, begrijpen en kunnen

op weg naar:


de ‘zone van naaste ontwikkeling’

dat gebied van kennis, inzicht en bekwaamheden dat

§ belendend is aan wat de leerling zich al eigen maakte, en dat

§ de leerling niet op eigen kracht kan ontsluiten.

L.Vygotsky


MOEILIJKMOET


HOERAEEN FOUT


LEVENLANG

(gaat verder dan een vaardigheiddie handig is voor je schoolloopbaan)


Wat betekent dat voor onderwijzen?

Opdrachten die de leerling de zone van naaste ontwikkeling in

lokken. Zorgen dat het gepast moeilijk is.

Als ‘fluitje van een cent’ dan was dat verspilde tijd, want niet leerzame opdracht/vraag etc.


Flow


LEREN ONDERZOEKEN4


Oefening‘genereren onderwerpen van

onderzoek’§ Groepjes vakgenoten of

‘belendende’ vakken§ Doel: zoveel mogelijk

onderwerpen genereren (niet uitdiscussiëren)


Maak je eigen driehoek

Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend

Methode van data verzame-ling

Interview / enquête

Verklarend:exploreren (komen tot theoretische vooronderstellingen)

Functie van het onder-zoek

Analyse tekst- of beeld-materiaal

Verklarend:toetsen (toetsen van verwachtingen)

Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)

Experimenteel onderzoek

Veldonderzoek

Soort onderzoek

Diagram typering onderzoek: Keuzemenu


Gemeenschappelijke onderzoekstaal

Belangrijke onderscheidingen in onderzoekstermen rond

methodologie

1. Soort onderzoek

2. Methoden van dataverzameling

3. Functies van onderzoek


Gemeenschappelijke onderzoekstaalsoort onderzoek

- Literatuuronderzoek

- Experimenteel onderzoek

- Veldonderzoek


Gemeenschappelijke onderzoekstaalmethode van dataverzameling

- Observeren

- Ondervragen

- Bronnenanalyse (tekst en beeld)


Gemeenschappelijke onderzoekstaalfuncties van onderzoek

- Beschrijvend

- Verklarend: explorerend

- Verklarend: toetsend


Gemeenschappelijke onderzoekstaalfuncties van onderzoek

Beschrijvend- puur beschrijvend, wel logisch geordend- vergelijkend (verschil/overeenkomst tussen x en y?)- definiërend (tot welke klasse behoort x?)- evaluerend (wat heb je aan x in situatie s?)

Verklarend: explorerend- waardoor kan x verklaard worden in onderzoek o

Verklarend: toetsend- Als verklaring v klopt dan zal g gebeuren in

onderzoeksopzet o’






Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)



Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)



Veldonderzoek

Soort onderzoek







verschil temperatuur binnenstadbuitenwijken







Veldonderzoek

Soort onderzoek












Literatuur-onderzoek(theoretische literatuur)


Veldonderzoek

Soort onderzoek














Veldonderzoek

Soort onderzoek



Oefening‘voorlopige onderzoeksvraag’

volgens keuzemenu

§ Groepjes vakgenoten of ‘belendende’ vakken

§ Kies (‘prik’) één onderwerp (uit brainstorm, of ‘methode-nabij’)

§ Formuleer een voorlopige onderzoeksvraag en preciseer die door er verschillende driehoeken bij te tekenen


Thuisopdracht: ontwikkelen onderzoeksvraag

§ Formuleer een voorlopige onderzoeksvraag bij het thema/onderwerp van een onderzoeks-taak die je voor je leerlingen gaat ontwikkelen

§ Maak twee (of als samen: vier) varianten van een uitwerking van de vraag: verschillende functie, soort onderzoek en/of methode van dataverzameling

§ Formuleer de vraag op zo’n manier dat direct zichtbaar is welke driehoek (functie, soort onderzoek, en methode van dataverzame-ling).


Onderzoekendleren


onderzoekend lerenVAAK in het boek consumptief reproductiegericht

leren§ Theorie, formule, procedure geven§ Toepassen§ ‘leren’§ Toetsen [en daarna vaak vergeten]

VERVANGEN DOOR onderzoekend leren§ Situatie(s) waarin het verschijnsel voorkomt§ Ontdek-vraag§ Uitzoeken: analyse, logisch redeneren, conclusie§ Snappen – makkelijk(er) onthouden en/of

oproepen


voorbeeldReproducerend lerenAlle negen koppelwerkwoorden opsommen,

terugvinden/benoemen in zinnetjes, ‘leren’, toets

Onderzoekend lerenAantal teksten met hulp- en

koppelwerkwoorden, identificeren, analyseren op functie, abstraherend formuleren


voorbeeldReproducerend lerenSteden a, b en c dreven handel met …; we

noemen ze Hanzesteden omdat ….

Onderzoekend lereneen kaart met (o.a.) de Hanzesteden erop;

vraag: wat kun je uit die kaart afleiden/vermoeden over de functie(s) van de steden die je er ziet


voorbeeld

Reproducerend leren- Versnelde beweging is … - dat zet je in diagram als volgt: …- maak van de volgende versnelde

bewegingen een diagram

Onderzoekend leren- Op welke manier(en) kun je een grafische

weergave van een versnelde beweging maken?


voorbeeld

Reproducerend leren- Een ontbrandingsproces ….

Onderzoekend leren- Zie het filmpje? foto’s? over de Zeppelin

Hindenburg die in 1937 in brand vloog- Wat zou daar gebeurd kunnen zijn? Je

kunt je boek als naslagwerk gebruiken


voorbeeld

Reproducerend leren- De definitie van een vierkant uit het hoofd

leren

Onderzoekend leren- Zelf een sluitende definitie van een

vierkant formuleren


voorbeeld

Reproducerend lerenDe regel over geslacht en getal geven en

vervolgens invuloefeningen laten maken

Onderzoekend lereneen aantal zinnen met dezelfde adjectieven

maar verschillend geslacht en getal van de znw

Vraag: wat valt je op aan de adjectieven en hoe zou je dat kunnen verklaren?


voorbeeldReproducerend lerenVerschillende toonladders (aantal kruisen en

mollen) uit het hoofd leren

Onderzoekend lerenOpdracht: er zit een systeem achter het

verschil tussen de toonladders. Welk?


Voorbeelden van anderssoortige opdrachten

die het denken van de leerling stimuleren


voorbeeldHier heb je vier termen uit dit hoofdstuk.

Beredeneer van elk van de vier waarom ze niet in dit rijtje thuishoren

Maak zelf zo’n rijtje voor (het) volgende (of voorafgaande) hoofdstuk(ken) – gaan we volgende keer aan elkaar geven

Maak een vierhoek van drie termen horizontaal en verticaal -waarbij voor elke term van de horizontale en verticale rijen te verdedigen is dat hij er niet thuis hoort


voorbeeldVertel het verhaal van:1. Een calciumcarbonaat molecule in zee

tijdens en na het Jura2. Een aminozuur molecule in vis-proteine

tijdens de reis door het menselijk spijsverteringssysteem

3. De stelling van Pythagoras4. Stoel, stool en Stuhl; hun familieleden

chaise en chair5. Een grafiek


voorbeeldJe krijgt een stuk speelgoed of een ander

object dat werkt volgens een of meer natuurkundige principes

Speel ermee en observeer hoe het werkt

Leg uit volgens welke natuurkundige principes dit werkt


Thuiswerk voorbereidend voor tweede keer

1. Lezen hoofdstuk 2, 3 en 4.1. 2. Aantal concrete waarnemingen van autonoom, conceptueel en/of

onderzoekend leerlinggedrag kort noteren. Kan goed samen met school-collega

3. Onderzoeksvragen formuleren OF

4. Onderzoekende opdracht(en) maken bij een hoofdstuk uit de methode ter vervanging van methodegestuurde en reproductiegerichte opdrachten

5. 2, 3 en/of 4 uiterlijk 4 oktober opsturen aan [email protected]

De jonge onderzoeker in het VWO - Universiteit Utrecht2016/09/12 · werkdefinitie onderzoekskunde...

Documents

Transcript of De jonge onderzoeker in het VWO - Universiteit Utrecht2016/09/12 · werkdefinitie onderzoekskunde...