De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum...

13
De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut vix uUus sit harum litterarUIn IOOllS, in' quo dooti earum perscruta- tores ad unum omneseonsentiant. Haec vel'o sententiarum diversitas non semper ex eOfl1m oritur cuIpa,qui has quae- stiones exereent, quasi omnis artis ae ratiouis siut expertes, 'immo altius iaccut erroris fundamenta, quippe insita gram- maticorum antiquorum scriptis. Sunt anim hi homines non SOhUIl, si paucos excipias, l'evcra ignari, alter alterius scri- pta compilantes, sed etiam saepe numero falsa veris miscendo ita omnia confundunt, ut, flui eos 1>011a fide sequatur, vi" ad lnoem evehi possit. Quamobrern is, qui ex Lalillarum litterarum historia partem aliquam inlustrandam sibi propo_ suerit, caveat callide et CirCl11USpecte, ne istorum mann du_ ctus in devia et inexplieabilia <lelabatllr: ceteros potius, quottluot sunt aevi optirni scriptores , lll'imo consulat, ae deimle demum, quando fixum aliquid apud animumstatuerit, evolvat Wos. §. 1. D e togata. Togatam fnisse appeUatam a toga Romanorn.Ill propl'iu, togatam igitnr esse fabulam Rorpanam Romanique al'gumenti, quum nomen ipsum turn poetarum et grammatieorum Ioei clamnn!. Priorum ante omnes nudiendus est Horatius Ul't. poet. 285: Nil intentatum nostri liquere poetae, Nec minimum meruere deeus, vestigia Graeca Ausi deserere et celehrare dmnestiea facta Vel qui praetextas, vel qui doeuete toglltas.

Transcript of De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum...

Page 1: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

De fahula togata, palliataet praetexta.

Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt,ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut vix uUussit harum litterarUIn IOOllS, in' quo dooti earum perscruta­tores ad unum omneseonsentiant. Haec vel'o sententiarumdiversitas non semper ex eOfl1m oritur cuIpa,qui has quae­stiones exereent, quasi omnis artis ae ratiouis siut expertes,'immo altius iaccut erroris fundamenta, quippe insita gram­maticorum antiquorum scriptis. Sunt anim hi homines nonSOhUIl, si paucos excipias, l'evcra ignari, alter alterius scri­pta compilantes, sed etiam saepe numero falsa veris miscendoita omnia confundunt, ut, flui eos 1>011a fide sequatur, vi"ad lnoem evehi possit. Quamobrern is, qui ex Lalillarumlitterarum historia partem aliquam inlustrandam sibi propo_suerit, caveat callide et CirCl11USpecte, ne istorum mann du_ctus in devia et inexplieabilia <lelabatllr: ceteros potius,quottluot sunt aevi optirni scriptores , lll'imo consulat, aedeimle demum, quando fixum aliquid apud animum statuerit,evolvat Wos.

§. 1.D e togata.

Togatam fnisse appeUatam a toga Romanorn.Ill propl'iu,togatam igitnr esse fabulam Rorpanam Romanique al'gumenti,quum nomen ipsum turn poetarum et grammatieorum Ioeiclamnn!. Priorum ante omnes nudiendus est Horatius Ul't.

poet. 285:Nil intentatum nostri liquere poetae,Nec minimum meruere deeus, vestigia GraecaAusi deserere et celehrare dmnestiea factaVel qui praetextas, vel qui doeuete toglltas.

Page 2: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

510 De fahuln togata,

Ambo igitur 131 ([ui praetextas et qui togatas scribunt,domesticu fhcta ceteJll'unt. l\omanorum igitur res gestas inscenalll producunt ;sed quaedtur, quae sit differentia interpraetcxlas ct togalas. Boralius quurn in versibus anlecedel1­tihus poesis Graccae dramaticae l1istoriam punds liuois ad­11mbmverit, tragoodiam v. 275-280., comoediam v. 281­284. reccnsueril, deinde vero addat, Latinos quoque SUl;)

Marte steLisse et pl'lletextas et togatas aoonisse: hac ipsa cou­cinnitale significavit, praelenarn tragoediae esse comparan­<lam, togatam comoediae. Huic rationi consentanewn es!,quöd Afrunii - quem comöediarum seriptorem esse QmDeS

uno öre profilentur - toga ab eodem Boratio epist. 11, 1,57. adfertur:

Dioitur Afrani wga cOllvcnisse Menandro.liue porro vocalldus est versus Manilii Astran. V, 482.

Cl nemine aclhne in iudicinm prolatns:Aul magnos heroas aget scenisque togatas.

Sed qUllm sensus poetae non possit percipi, nisi intc­gram scntentiarum seriem transscribamus, opus erit, 11t ne_xum imlicemus. Vaticinatur cnim astrologus, eum, qui suhsidere Cephei sit uatus, poetam esse futurum, qui seelerumfaeie l'erumque tumultu gaudeat, qui heUa ThebanB dicaf,Medeae natos et mille alias rerum species in carmina ducat,si studio sCl'ibcndi mitior sit, ipsllm cOinica spectacula laclisludis esse compositurum; deindc pergit v. 477:

Et si tanta operunl vires commenta negarint,Exterllis tamen aptus erit nune voce poetis,Nune taeito gestu; referetque affectihus ora,Et Sttf\ dicendo faeiet, solusque per omnesIbit personas ct turbam l'eddet in uno:Aut mllgnos heroas aget sccnisque togatas,Omnis fortunae vultum per membra rcducet,AequaJ)itque choros gestu cogetque viderePraescntem Troial11 Prilunumque ante ora cadentcm.

Page 3: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

palliata et practexta. 511

Sensus primorum cluinque versmuu patet: SI non poctacdt, 'at fabularum aetor ct taBs quidcm, ut qnascunqucpartes agere possit. Qui sequitnr versus: aut. magnos lzeroas

aget scenisquc togatas emu Bentleills proseri]lit ut barharumct qui mediam sentel1tiam interrumpat; bos IJanc Bentleiicriticam proscribimus. Versus omnino aptus, setl ohscurioraIiquantum. Manilius enim de diversis loquitur personis,quas histrio scenis agat. Primo commemorat magnos Tu:roas,

tragicas itaque partes, deillde togatas, sine duMo eomieas.Ha iam Pingreus non longe aherravit a verO vertells: "Ujoncra tantot le role des plus c61ehres heros, tantot eelui<I'nll simple b<;mrgeois. "Togata quidem non est civis Ro­manus, sed proprie fomina Romana. Histrio igituf non so­lum partes virorum, sed mnlierum etiam aget; attamen nonSOhUll diversas personas in seella imita}litur, sed etiam

Omllis fortullae vultum per me1111)1'a redueet.Quaecunque fuerit fortuna sive laetissima, sive tristissima,

per memhra i. e. corporis gestu eam exprimet;Aequahitque choros gestu

et x,O~ovr; efliciet i. e. gaudii summOs adfectus quasi saltansoculis spectatorum ohiiciet,

cogetque videre,Praeseutem Troiam Pl'iamumque ante om cadentem.

denique extremos moerores" et calamitates tanquam praesen­tes reducet. - Ha si poetam expliccs, conspirant omnia;nos vero iIIud adsequuti sumus, voca1mlum togatas hoc quo­que loco ad comoediam pertinere. Idem erit statucmlulll,si quis non feminam dictam esse putavel'it, sed faJmll1mil)sam pro persona, 'Iune in fahula appal'eat.

Seneca quoque qUl1mvis nimiulll aliquantulum togatarumseveritati tribuat, attamen eas proprie ad hilaritatem essecompositas, satis indient epist. 8: ,;Quam multa poetae di­eunt, 'Iune a philosophis aut dicenda aut dicta sunt. Nonnttiugam tragicos aut togatas nostras: hahent euiln hae quoque

Page 4: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

512 Da fabula togata,

aliquid severitatis et sunt inter comoedias et tragoedias mc­diae." Quod cas medias inter comoedias (scilicet Graeeasvel Graeco more scriptas) 0 et tragoedias appellat, id nonnimiulll urgenduro, sed ex sententiarum moralium solum co­pia, apud Plautmn. quoque Qhvia, explicandum esse videtur.Unde Fronto epist. II, 2: "Vel graves, ait, ex orationihusveterum sententias arriperetis, vel dulces ex poematis, velex hislOl'ia splendidas, vel comes ex comoediis, val urhan8Scx togatis, vel ex AtcUanis lepidas et facetas," Togatas re­verll ad comoediam pertinuisse, maxime etiam te5tatu1' Quin_tilianus X, 1., ubi poetas Romanorum comieos est enUlllerll­tUl'US; "In cOlllodia maxime claudicamus - - Vix levemconsequimur umbram, adeo ut mihi sermo ipse Romanusnon recipere videa~ur ilIam soHs concessam Atticis vellerem,quando eam ne Graeei quidem in alio genere linguae obti­nuerint. Togatis exceIlit Afranius, utinamque nOI1 inquinas­set argumenta puerornm foedis amorihns , mores suos fas­sus." Comicum huius fabulae genus etiam personis demon.stratur, quas in ea fhisse accipimus. Cf. Servo ad Virg.Aen. XI, 160: "Nam et in togatis victrices appellanmt, (juaoviros extulerunt." Erant igitur non aolum voluptarii viri,quales apud Afranium, sed mulicres viduae ct iuniores, l1ifallor, (juae constantes tenerent partes. Adde Schol. Juve­nal. T, 3. p. 572. (ed. Cramer.): "Tria sunt genera comoe·diarl1m, togata. ex factis vilium personarum ete."

AUamen exstat locus Statii Silv. 11, 7. buc llondum ad_vocatus, sed memorabilis sane. Lucanum enilll notissimumpoetam laudat Statius, quod non Phrygum ruinas et viastardi reaucis Ulyssi, sc(1 domestica facta cecinerit. v. 52:

Tu carus Lalio memorque gentisCarmen fortior exseris togahll11.

Carmen togatum hoc loco dictum est in universum proROlnilllO facta Romana tractante. Qumnvis vero carmen

epicum togatum diversUlll sit a togata, attamel1 probe appa-

Page 5: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

palliata et praetexta. 513

ret, quomodo fieri potuerit, llt nomen togata rum in· IatiusextCllderetur, PauUatim enim notio hilarilatis et festivitatise vocabulo wgalu$ recessit, notio vero RomalUte indolis itainvaluit, ut· integrum eompleret. U nde llccidit, llt posteaomnes fahulae ita vocarentur, quae Romallo morum habituessent praeditae, ct tragoediac, et lusus tabernarii, etiamAtellanae ac denique planipedariae. Quae. rerum confusioiam apuel Diomedem ita illvaluit, nf.priorem usum rectumipse probe gllarus abiiciat, LocUln longiorem Iiceat integrml1llic apponi Diomed. IH. p. 436: "Initio Togatae Comoediaedicebantur, quod omnia in puhlico hOllore confusa cerne:"bantur, quae Togatae postea iu Praetextatas et Taberuarillsdividehantul'. Togatae fabulae dicuntur, quae scriptae Sl,mtsecundum ritus et habitus hominum togatorum, id est, Ro­manorum. 'Toga namque Romana est, sicut Graecas ullm_

(487.)las ah babitu aeque Palliatas Varro ait nominari. To­gatas autem, cum sit generale nomen, specialiter tarnen proTabernariis, non modo communis error usurpavit, quiaFauni (?) togatas appellant, sed et Poetae, ut IIoratius, quiait, !Jet gUt praetexlas ,vet qui docltere togatas."

" Togatarum fabularUln species tot fere sunt, quot etPaUiatarum. Nam prima species est Togatarum, quae Prae­textatae diculltur, in quibus imperatorum negotia agebanturct publica, ct reges Romani veI duces inducuntur, perso_narum dignitate et argumentorum sublimitate Tragoediis si­miles. Praetextatae autem dieuntur, quia fere l'egum velmagistratuum, qui praetexta utuntur, in huiusmodi fahulisacta eomprehendlintur."

"Secunda species Togatarum, quae TaJJernariae dicuntur,hnmilitate personarulll ct argumentorum similitudine, Co­moediis pares, in quihus non magistratusregesque, sed hu_miles llomines et privatae doun!s inducuntur; quae quodolim tabulis tegerentur, 'eommtmiter Tabernariae 'voeaban_tur,"

Page 6: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

514 De fuhula togata,

(Addit Diomecles tertiam speciem AteHlIll1\rUm,. quarlllmplllnipedis, dellique e!iffel'cntiam adumhl'at togatae praetextllca tragoedill, togutae tllhernariae a comoedia:)

"Togata tabemaria a Comoedia tlilfert, <Jupe! in Co­moedia Graeci ritus induculltur, personaeque Graecae, La_cbes, Sostrata. In illa vel'o Latilllle. Togatas tahernarills inscenam ductavernnt praeeipue duo, AfJ'anius et G. Quintus.Nam Terentius et Caecilius Comoedias scripserunt." '

In hoc Diomedis fragmento insigni prima statim senten­tia notatu est dignissima, quippe qlH\e nostrum probet enun­tiatmn, togatam revera ad nuUum aliutl fahularum genus,nisi ud comoedillm pertinuisse: "lnitia togatae camaediae di­cebantllr." Quodsi hoc verum est, si tempore Afranii' .'\'eLVarronis ccrte togatac hilares ct hUllliles rerum ordines. per­tractabllnt, quid tandem est causae, cur nos in dinumeran­dis poetarnrn ROlllanorum carminihus ab hoc more Imicevero consulto abe1'1'emus? Quae seqn~mtul' apnd gramma_tieum: "quod olnnia in publico hono/'c coTifilsa ceT'ilebantur"corrupta esse videntlll' et legenda fo1'tasse: quod omnia inpublico 110nore cum toga cel'oebaotur. Togatas postea inpraetextas et tabernarias fnisse divisas, id non recte eloclltusest Diomedes. Praetextne mmquam ad cflmoetlias pertillue_runt. Tabernaria vero, ut hoc hrevi absolvam, nulla aliaest nisi, qllam nos rectins togntam appeHabimus. Diomedescam propterca tabernariam nominatam auguratur, quodBcena, (!uum talis ageretllr, tabulis tegeretur. (AHte!' remintellexit Jsidor. XV, 2, 43.} Scilicet theah'i Romani scenaalllplissima semper et ad t1'agoediarum ornamentn erat aedi­ficata, ita ut parietem cfficeret, fronti aedill~ vcl templietiam simillimum, eolumnis altis ornatum. Qunm igitur Jm_miles domus hal'um fabularum argumento poscerentur, opusarat, ut haee SCCllll celal'etul' tahulis pictis. Idqne factum esseplerumque, faeite Diomedi poterimus concedere, sed ilIuclfalsissimum, ab hac 1'e voeabuhun tabernaria esse dTlclulll;

Page 7: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

plllliata el praetexta. 515

a tabem8 enim proceJit origo.seehtem in taberna quadarn fa.tapaene Indieat.

Sie Attae tironem prijiä­sua pllssum esse, titulus

§. 2.

Da palliata.

Qucmadmodum de. togata falsa posteriorllm in litterasillductaest grammaticorum auctoritas, ita recelltiorum culpaahstrllsa ct perversa depalliata tam trita est opinio, ut sanednbitem, an uUn .virium contentione possit eveUi. 011inan­tur enim omnes, quotquot .bas res tetigerunt, Ger. 10. Vos­sins, Signorellins, Dubosius, Osannus, Langius', Baehrim,Neukircbius ,paUiatae nomine signifieari fubnlam a RomanisGraeco argumento ct more scriptllln, priores quattuor t1'8_goediam quoque adnumerantes, ceteri comoediam taotumsignifieantes; sed errant. Teste enim Diomede "Graecasfabrdas ab habitu aeque palliatas rarro ait llominari."Quemadmodum Romanae falmlae omoes, ut epinatur gram­matieus iste, ab habitu histrionum togatae nominal}anbtr,aeque, Varro aiehat. G;aeeas apallio, quo actores induti.crant, palliatas nominari. Graecae vero fahulae, infucatoseum si accipias, nequaquam significare possunt Romanalingua ct Graeeo argumento seriptas, sed ct Graeea JingoaGraecisque moribus compositas. Varro igitur eomoediasAristophanis aliorumque Graecorum dixit nomine palliataruminsigniri. Eodem modo Diomedes. bac appellatione usus est.Pergit enim : "Togatarum fabularum species tot fere sunt, quotet palliatarum." i. e. Romanornm *) dramatum tot exstantgenera, quat et Graecorum; deinde eomponit praetextascnm tragoediis Graecorum, tahemarias eum ipsorum comoe­dUs, Atellanas eum fabulis satJ'rieis (Cf. Mar. Victorin. Ir,

*) Diomed"'nl non intellexit Neukireh. de togata p. 53., quapro­pler mutationihus illdulget, seriplufllS: "Latinal'um fabularum spe~

eieS ete." reet<) quhlem sensu, sed verbis falsis.

Page 8: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

516 Da fabnla togata,

p. 2527. extr.), planipedem Oum mimo. Insanum esset, sifjuis in hoc dicto nomen palliataruin aceiperet tanq\tamGraeco-Romanarum, ut ita clicam; nam tillitun eomoediarumprofeeto non exslant quattuor species. Attamen quaeri pos­sit, cluomodo Diomedcs id Romanartun comoediarum genusnominaverit, in quo Graeeae sunt personae et mores, Au­dias ipsum p. 487. extl'. loquentem: "Tagata tahernaria acamaedia d!1firt, quod in comaedia Graeci ritu.; inducuntur,personaeqite Graecae, Laches, Sostrala i in iila vero Latinae.Talem igitnr non palliatam, sed comoediamnominari, claraipsius testantur verha, insigne porro additamentum, Teren­tium et Caeeilium oomoedias scripsisse. Ex hoc igitur Val'­ronis et Diomcdis usn loquendi Planti Terentiique fahuloecomoediae, Aristophanis, Sophoclis, Aeschyli dramata pal­liatae sunt vocandae. Sunt etiom alii quidam interpretes,<Jui tacendo llanc sententiam ample,\iaqtur, quippe quumpoUiatam Romanis non adsignent, uf Euaothius de fahula:"IUud vero teoendum est, post 'Via'/! xroWtlQCo.'V Latinosmulla fohularum genera protulisse: ut togatas a sceoicis fit­

que argnmentis Latinis, proetextatas' ab dignitate personarnmct Latina bistoria, Atellanas a civitate Campaniae, uhi aeti­tatae sunt plurimae, Rhintonicas ah auctoris nomine, taber­narias ab lmmilitate al'gumenti cl stili, mimos al) diutllrnaimitatione vilium remm et personarllm. ", ut commentatorHoratii CrucIllianus ad art. poet. 288: ,. Fahularllm .alltemRomanarum genera quinque: stataria, motorin, praetexta,tabernaria, togata." Intel'}>rcs Iuvenalis T, 3: "Togatae, in­<Juit, sunt eomoediae Latinae, palliatae Graecae." QuodaeMit: "quales Afranius fecit" vel transponendllm est· post:Latinae, vel ioscitiae grammatici tribuendum. Interpres lu­ven. p. 571. (ed. Cramer): "Graecae etiam eomoediae dicun­tur palliatae." p. 573: "Palliata ad Graecos pertinet." • lpseDouatus in commentario (Je tragoedia ct cOlTIoedia, qui exdiversorum scriptorum fragmentis conglulinatus esse videtur,

Page 9: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

p u 11 i a tue t 1) l' a e tex t a. 517

primo Loco non significat, (lualem paUiatam esse existimeh"F'abnla generale nomen est, eins duae primae partes sunt,tragoedia, ct eomoedia. Si Latina argumentatio sit,tata dicitur. Comoedia autem multas spedes babet: aut cnimpalliata est, aut togata, 8tlttabernaria, aut A~eIL"ma, an t

mimus, ant rhintonica , aut planipedia." In his ad verha:"si Latina a1'gumentatio sit" supplendum est bagoediae.Dune igitur solae exstant spedes generis tragici, graeca qune.~a.' ~goX~v tragocdia, Latina, quae praetextata dicitur:,. Comoedia autem multas spedes habet." Palliatam interRomanas speeies prolog. a(1 Adelph. 7. omittit: "Sieut apu(lGraecos~ oeiiwl., ,sie apud Latinos generaliter fahuln dieitllr,cuius spedes sunt tragoedin, eomocdia, togata, tal)crnaria,praetexta, erepidata, Atellana, f.tun:ol;, Rhintoniea." Videsitaque, in priore loeo palliatam fadle pro Graeea positurnesse posse. Ac revera ita saepius vocalmlum iIlud usurpnvitDonatus v. g. praefat. in Andriam: "Comoedia Alldria, .ClUllpalliata sit, de 10eo nornen llceepit, ct a ll'lellandro pFius,et Dune all ipso Terelltio." Cladus etiam in praef. ad Eu­mlcbtun: "Haec rnasculini generis I10mine I1uncupata fablliaest Eunuchus, ct est palliata lIfenandri "etus, quarn iIle nu­CtOI' de faeto adolcscelltis, qui se pro cr!Ucho deduci admeretrieem passus est, norninavit." Vides itaque, quomodosit intelligendus idem Donatus acl Adelphas praefatus: "Haecfalnlla palliata, tlt ipsum indient nomen, et plurali numero,quum sit una, et masculino genere, quum sit cornoedia, etGraeca lingun, quurn sit Latina, censetur - - es! igitu l'

lHenandri." Quapropter adiicere iuvahit prima quoque eillsad Heeyram verha: "Haee fahnla Apollodori esse dieitm'Graeca ", ut pel'sIJieias, Danatnrn prirna quoque prineipiofoulem Graecum indicare voLuisse.

Sed idelll iste interpres in loquendo parum sibi cOl1stansinvenitur. Etcllim in iUo de tragoedia ct comoedia lihello,postqllam dr. planipedia, de histrioumll habitn cl de Teren-

öR. \li6ein. I,l)M. f. 'lJi)(lol. VI. 34

Page 10: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

518 De fnhula togata,

docuere tog~tas ,

32: "Uln vero inm ne

tianarllln falJularum nomine quaedam nddidit, quasi de in­tegro orsus nova. quaedam, fortasse nliurn quendarn auctorerncompilans, aarert, quae minima eum prioribus quadrarevidentur: "Comoediarum fonuae sunt tres: palliatae, Grae­cum hahitum ferentes; quas nonnulll tahernarias vocant,togatae hata formam personnrnm halJitum togarum deside­rantes; Atellanne, salihns et iods compositae, qnae in se nOll

hahen! nisi vetustam elegantiam." In qua Comoediae forma­rum, non fabularttm omnium cnumeratione sille uUo negotiocognosces ditferentiam palliatae a superiorc 10co. Cf au Eu­nuch. lJ, 2, 26: "Coqui, fartores Comicum: nam in palllataRomanas res loquu111ur." Phorm. T, 1, 12: "Illitiari moreAtheniensium, quod ut in palliata prohandtun est magis.'(I, 2, 75: "Lex ut in palliatn recte ponilur: uam Graeco­rum fuit. " Hoc autem 10rIuendi genus, quo nOn solumGrneeorum falmlne, Graecorum comoediae, sed Latinorumetiam Graeco ritu scriptae, palliatae nuncuparentur, accepe- ,runt alii ctiam interpretes, nt Acro ad Hora!;. art. poet. 288.,'Pseuclo - Ascon. in Ciceronis divinat. §. 48. (p. 119. Orell.):"AcIOl'ibus Graecis palliatarmn scilieet fabularum. In hisenim, etiamsi Latillae sunt, Graeca omnia servantur. NamLatinM falmlae per pauclores agehantur personas, ut Atel­lanne, togatae et hlliusmodi aUne; ac icleo actOl'es Graecosdixit. rl.

§. 3.

De praetexta.

Nllllo aHo in loco tanturn est c1octorllm discidium, quan­tum in opinionilms de hoc fahulae genere prolatis. Primurnde nomine animadvertelld1ll11 est, unam solamque rectames;;c formam praetcxta, falsam praetextata. Priorem habetHoratius in verm illo:

Vel qui praetex:tas, vel quipriol'cm cliam PoHio in Cie. [am.

Page 11: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

palliata ct praetcxt-n. 519

Caesaris quidem exemplo, quod lutlis praetexlam ae suo ili­nore ad L. Lenttllum proeons. sollicitandum posuit." ibid.:"Etiam praetcxtarn si voles Icgcre,Gallurn Cornclium fami.,.

Iiarllm rncul1l poseito." Probam lectionem rctinuit etiamPaullus ex Festo: "Praetextae appellantur, quae res gestas

·Romanorum COlltinent seriptae. H Cornutus in Persii vita:

"Seripsit eliam Flaecus in pueritia practextam induetus (?)ct eollOptus (Ocrotno(Jlxciiv aBi) liJmim unum." Dona!. pro­log. ad Terent. Adelph. 7.

Quae forma quum apud Horatium ,Ciccronem, nliosomnibus eodieibus sit firmnta, (luaerenda est elymologia.

Omnes philologi et antiquiores ct reeentiores a toga prae­

texta nomen duetum esse eensent, ita ut carn signifieet fa­lmlam, qua viri praetextati in seenam prodeant., Qunesiveraerat radix, nornen praetextata esse oportebat; qUllm

vcro practexta sit, non a toga practexta, sed averho prae_(exere originatio est dueenda.Pl'aetexta igitur ca est fahula,

in qua seena practexitur. Cf. Voler. M:ax. U,4, 6: "C. Pul­eher seCnllm varietate eoloI'um odumhravit, vaeuisante pi­ctura tabuJis extentarn. Quant totum argento C. Antollius,auro Petreius, e1Jore Q. Catulus praetexllit. Versatilem fe­eerunt Lueulli." Seilieetseena apud Latinos non est, quam

nos sub voee Biilme intelligimus, sed, quod supra iam dixi,paries a.lte eonstruetus, in aedimn formarll erectus, columnisdenique deeoratus, cx quo actores primarum }lartium, rcgespraecipue et duces prodire solchant. Seenam igitur prae­texere signifieare potestet eam auJaeis ita cornponere> utlocus aetionis fa eile })ossitcol11mutari, cl eam in universumpraetentis ~ah~t1is ornare ct ohumbrare. Quorum utrurnvisarripias, ad naturmn fahulae pl'aetextae quadrat.

Cuius i1l(10Ie111 imn Niehuhrius, 1\t mihi videiu1', }10r­

spexit, dieens eas non tragoedias quidem, sed tragocc1iis si­miles fuisse. Omnia enim c1mnant, praetextllJl1 nihil alilldfuisse, nisi id, (luDet nosl1'ates (J~lLi'flC"ia.oQty'Q}I ,v(leHre solcnt.

Page 12: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

520 De fa h ul a t o.g a ta ,

COm}lamt primo Horatius praet.extam tragoediae Graecae,

cui adscntitur Diomedes IH. p. 480: "Poematis dramatiei vel

activi genera sunt quattuor: apud Graecos tragica, ,comie<!,

satyl'iea, mimiea, apnd Romanos praetextata, tahernaria,

Atellana, planiRcs." (Cf. Rhaban. Maul'. de art. gr. n. opp.T.1. p. 46. sq. ,cd. Colon.), ,tastatur deinde Paulh1s, earn res

Romanorum gestas continere, Diomedes p. 487. narrat, inca ct imperatorllm negotia puhliea agi, ct reges Romal1os

vel duces inducij denic!ue nomina praetextarum: Decills,

Brlltus, ]1.arcellllssatis indieant, talii fuisse earl11ina, qua

vid patriae amantissimi Romanis in imitationern proponeren­

tur. Dc Naevii Romulo nemo duhitare potest, quin ad

patriaegloriam speetavcrit, in Attii Aeneadis seu Deeio hareipsa verba eundern linern produnt fr. X. (Neukireh):

Quib~ls rem summam et patriam nostram quondml1

, adauclavit pater.itern in eiusdem Bmto versus fr. IU:

Haee bene verruncent populo: uam qnod ad dexteramCoepit Cl11'S11111 ah laeva signum praepotens, pulcherrurneAuguratulll est, rem Romanam puhlieam sunul1am fore.

in eodem fr. IV:

Tullius, qui lihertatem civibus stabiliverat.Pacuvii cluidem Paullus et si alieuius s,criptoris JJlar­

cellus exstitit, siue duhio L. Aemilium Paullul1l, qni iterumconsul in funesto ad Cannas proclio ol1lni sua culpa li1>e1'supremul1l diem ohiit, et M. Claudiul1l Marcellum, qui quin-

, turn conml Hannihalis insidiis circumvelltus streuue et acri­t61' resistcns haud procul a Veuusia occisusest, spectanL, utiam Neukirchius p. 73. et 95. recte vidit. Quae.argumeutaqllamvis tragoediis sint similiora, attarnen non vulgarernillam animi infraclionern et demissionem in iis fuisse censeo:verul1l enim vero quul1l mors pro patria oppetita omnium

rerum 11 Romanis praedicaretur gIOI·iosissima. non vereor,ne hae quoqlle fabulae praeconia magis inlustriurn iHorum

Page 13: De fahula togata, palliataet praetexta.De fahula togata, palliataet praetexta. Quae de Romanorum fahula hucusque disputata sunt, ca olDnia fere ita in c1uhitatione suut posita, ut

palliata ef IHaetexta. 521

consulum rcdditae, quam in eiulatiol1cs cl lamenta fllerint

oemissae.Quae quum ita se haheant, aecuratills aliquarulo loca.

respicienda enmt, in quihus 11ae falmtae Relae fnerint. Pri­mum notamlum est, non Graeeiae, ne(lne Scythiae, neqlfeAsiae, sed HaHae ea fnisse regiones notissimas. Unde ne­quaquam aptmn quid opinor ah aedilibus <esse factum, sispeetatodhus tabulas quastlam piclas omni veritate carcntesproposuisscnt, scd opus erat, ut spedes ad irna.gincm vcrieffictae talihus sl)ectaculis adhiherentur, oppida ergo cl moe­nia vel telIlpla saltem apictoribus recte d.escriberentui'. At­tamen ne cncil/JEw, amantissimis latus, qua me petant, l1flnisapel'tum prae]Ieam, hane eonieetnram pl'ohabilem< quidem,

sed certis argumentis carentem, nOn vehementerurgeo, siquis acrius neget. IlIud antem tellcmlumarbitror, uuumquem vocant loemn in praetextis nequaquamfuisse. ;Etellim;ut Attii Deciuin proponam, supere!t fragmentilm (XI;h inquo haee voeiferatur aliqüis:

Casb'lI llaec est. Optmue est is meritusde uobis.Ex quo apparet, in scena Romana proculdnhio castra

vel aggerem vallosque certe fnisse c(mstruetos. Fragmentumautem VIII. portentum indicat, quod acie instrueta, i11 campo­

itaque latiore, se ohtuIisse, Livius auetor est. Fnnus denil­cJue Deeii sollemnis aHo rursus loeo parari oportl1it, qualltin ipsis eastris; pyra fortasse cOl1spiciebatur. Itaquein haeUI18 praetexta triplex adbue locorum varioru.m appal'atus expaueis l'eliquiis potest eognosei. Brrdum qnoque si nondiveI'Sis oppidis, at locis tu'his Romae, mado in Lucretiaecul>iculo, modo iu foro agi, fragraenta testantur. Niebuhriiquoque sententia H. R. I. not. 1150. 'fluaedam ad Ardeamtractari, refelli necluit. Revera igibu hae praetextae erantfahulae, in lluihus seena magno opere et apparatu praetexe­batur, tales revcra, in quibns ampla adhibebatul' pompa.

Bounae, die 14. MaU 1839. L. Lersch.