DE COMPOSIETwww.knnv.nl/walcheren

NATUURVERENIGING WALCHEREN KNNV 49e JAARGANG MEI 2015 nummer 2

Bestuur KNNV afdeling Walcheren:Voorzitter: Ria Verhagen, Verdilaan 96, 4384 LG Vlissingen, tel. 0118 47 83 07, email: rzuure@zeelandnet.nlSecretaris: Peter Sneltjes, Middelburgseweg 19, 4364 TB Grijpskerke, tel. 06 36 10 56 45, email: secretaris@walcheren.knnv.nlPenningmeester: vacant, ad interim Adri de Munck, zie hier onder.Ledenadministratie: Adri de Munck, Walraven van Hallstraat 7, 4333 CN Middelburg, tel. 0118 62 61 83, email: ledenadministratie@walcheren.knnv.nlNatuurhistorisch coördinator: Gerard Brand, Schuitvlotstraat 24a, 4331 SZ Middelburg, tel. 0118 63 39 31, email: webmaster@walcheren.knnv.nlNatuurbeschermings coördinator: Hans Eckhardt, tel. 0118 63 62 22, email jeckh@zeelandnet.nlPlantenwerkgroep: Jo Clarijs, tel. 0118 58 17 99Strandwerkgroep Neeltje Jans: Rien Pronk, tel. 0111 85 07 27 of Petra Sloof, tel. 0113 69 54 31 Strand Arsenaal: Marco Faasse, tel. 06 12 92 64 70Werkgroep Amfibieën en Reptielen: Peter Sneltjes, tel. 06 36 10 56 45Website www.knnv.nl/walcheren

Contributie 2015De contributie bedraagt jaarlijks voor leden € 27,50, huisgenoten € 12,50 en donateurs € 12,50 (minimaal). Het is alleen mogelijk om huis-genootlid te worden indien dit gekoppeld is aan een gewoon lidmaatschap. Huisgenootleden zijn, in tegenstelling tot donateurs, lid van de landelijke vereniging. Het IBANnummer is: NL56 INGB 0002 304411 tnv: KON NED NATUURH VER PENN AFD WALCHEREN

Inhoud van dit nummer:

Artikel Pagina

Verenigingsnieuws 3 - 4Waarnemingen in ‘t Zandvoort 5 - 6Even napraten 7 - 9Oliekevers 10 - 11Zomaar . . . 12Wat altijd weer boeit . . . 13 - 14

De ‘Composiet’ is een uitgave van de Natuurvereniging Walcheren, afdeling van de Ko-ninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging en verschijnt 4x per jaar.

Activiteiten op pg. 18, 19.

Za 6 juni Strandwg. strand DomburgMa 8 juni Natuur in stad en dorpDi 9 juni PlantenWG ZeedijkZa 13 juni Vogelexcursie ‘t ZandvoortMa 15 juni Strandwg. Neeltje JansDi 16 juni PlantenWG determinatiemiddagWoe 17 juni Tuinexcursie Richard StruijkVrij 19 juni Vlinderavond Jo ClarijsMa 22 juni Strandfeest strandwg. Neeltje JansDi 23 juni PlantenWG BoomdijkZa 4 juli Strandwg. Neeltje JansMa 6 juli Vrij wandelen WestkappelDi 7 juli PlantenWG SchotsmanZa 11 juli Vogelexcursie ‘t ZandvoortMa 13 juli Strandwg. Neeltje JansMa 13 juli Natuur in stad en dorpVrij 17 juli Vlinderavond Jo ClarijsZa 18 juli Strandwg. Neeltje JansDi 21 juli PlantenWG BoomdijkDi 28 juli PlantenWG determinatiemiddagMa 3 augustus Vrij wandelen RammekensDi 4 augustus PlantenWG SchotsmanVrij 7 augustus Strandwg. Neeltje JansZa 8 augustus Vogelexcursie ‘t ZandvoortDi 11 of 25 augustus PlantenWG determinatiemiddagZa 15 augustus Strandwg. Neeltje JansMa 17 augustus Strandwg. Neeltje JansDi 18 augustus PlantenWG SloeVrij 21 augustus Vlinderavond Jo Clarijs

Do 27 augustus Natuur in stad en dorpMa 31 augustus Strandwg. Neeltje JansDi 1 september PlantenWG WestkapelleMa 7 september Vrij wandelen Ter HoogeMa 7 september Strandwg. Neeltje JansWoe 9 september PlantenWG WestkapelleZa 12 september Vogelexcursie ‘t ZandvoortDi 15 september PlantenWG LangerakpolderZa 19 september Strandwg. Neeltje JansMa 5 oktober Vrij wandelen Oranjezon

Activiteitenagenda

FotoverantwoordingJo Clarijs: pg.8 (Heivlinder), pg.9 (Kleine parelmoervlinder, Bruine winterjuffer, Dwergbloem).Jos de Jong: pg.13 (Vlaamse Gaaij), pg.14 (Groene specht).Hans Eckhardt: pg.3 (Welgelegen), pg.7 (Grondbekerzwam, Smalle wikke, Kevertje, Tijmereprijs, Keverorchis), pg.8 (Grauwe gans, Bruine kikker, Snuitzweefvlieg, Futen), pg.12 (2 gallen).Adri Joosse: pg.13 (Koolmees, Heggemus, Ekster).Hannie Joziasse: voorpagina.Peter Maas: pg.8-14.Henk Mandemaker: pg.6 (Bontbekplevier, Groenpootruiter, Zomertaling).Tamme Seijnstra: pg.17 (J.P. Thijsse, In de duinen).Peter Sneltjes: pg.15 (Miniatuur), pg.16 (Dwergvleermuis).Albert de Wilde: pg.10, 11 (Oliekevers).

Copyright: Overname van foto’s en tekst is alleen toegestaan na toestemming van de fotograaf en/of de redactie.

COLOFON

Nieuws vd Amfibieën- Reptielenwerkgroep 15Natuur in stad en dorp 16Jac. P. Thijsse op Walcheren 17Activiteiten van de afdeling 18 - 19

len en theorieën die ontwikkeld moeten worden om aan de gewenste richting vorm te geven. En dat is in de structuurvisie onvoldoende gebeurd. Er zal meer expli-ciet moeten worden gemaakt binnen welke randvoor-waarden de ontwikkelingen wel of niet kunnen plaats-vinden. “Behoud door ontwikkeling” kan namelijk ook de deur openen naar afbraak, niet in het minst van aan de cultuur gerelateerde natuurwaarden.

Tot slot hebben we vier concrete aanbevelingen ge-daan:1. De samenhang in het centrale deel van de polder (Noordweg-St. Laurense Weihoek-Walcherse weg-Pop-pendamme-omgeving Hoogelande) verdient een inte-grale aanpak en beoordeling. Die dreigt nu verloren te gaan door de kreekruggen tot in de details en tot in de periferie prioriteit te geven boven poelgebieden. Bij deze integrale aanpak en beoordeling dienen cultuur-historische en natuurhistorische waarden elkaar te versterken.

2. De begrenzing van de buitenplaatsen op de waar-deringskaart is nu afgeleid van de status “rijksmo-nument”. Dat is te beperkt. Buitenplaatsen moeten gewaardeerd en bezien worden in hun historische dimensie en hun actuele ligging in het landschap. Bij de gewenste ruimere begrenzing dienen ook natuur-wetenschappelijke aspecten te worden betrokken. Dit geldt in het bijzonder voor de Manteling, maar ook voor andere buitenplaatsen

3. Binnen het stelsel van normen en waarden dat voor de uitvoering van de nieuwe cultuurvisie “behoud door ontwikkeling” moet worden ontwikkeld dienen natuur-wetenschappelijke waarden van cultureel belangrijke gebieden nadrukkelijk te worden betrokken.

4. Bij de “Elementen met zeer hoge waarde” ontbreken de waterwingebieden van Oranjezon en Dishoek. Beide hebben niet alleen cultuurhistorische waarde, maar ook grote natuurhistorische waarde. De onderlinge samen-hang tussen deze waarden is in beide gebieden overdui-delijk. Zonder opname in de lijst is het niet ondenkbaar dan in deze gebieden campings en woonwijken zullen gaan ontstaan, zeker in Dishoek, waar met deze ont-wikkeling al een begin lijkt te zijn gemaakt.

Bestuursmededelingen

- Jaarvergadering: Op donderdag 22 maart vond onze jaarlijkse jaarvergadering weer plaats in Dorpshuis Nimmerdor in Grijpskerke. Naast de gebruikelijke onderwerpen die op een jaarvergadering thuis horen stond ook de toekomst van de KNNV Walcheren op de agenda. De aanleiding is het besluit van de algemene ledenraad van de KNNV om te gaan fuseren met het IVN. Hans Eckhardt geeft een presentatie waarin een aantal mogelijke scenario s wordt voorgelegd. Vervol-gens kunnen de leden hun voorkeur uitspreken. Uitein-delijk gaat de voorkeur bij de meeste leden naar een fusie tussen de KNNV Walcheren en IVN Walcheren. Als bestuur gaan we in ieder geval aan de slag met het voeren van oriënterende gesprekken met het IVN Walcheren. De komende periode houden we u op de hoogte rond de ontwikkelingen.

- KNNV thema 2015: Waarschijnlijk heeft u al gelezen dat de KNNV het thema “Natuur in de Stad” heeft uitgekozen voor 2015. Er worden landelijk diverse ac-tiviteiten georganiseerd die te maken hebben met dit thema. Ook de KNNV Walcheren heeft een aantal acti-viteiten georganiseerd. Welke dat zijn leest u elders. in deze Composiet.

Van natuurbeschermingscoördinator Hans Eckhardt

VERENIGINGSNIEUWS

Structuurvisie cultuurhistorie Veere

Via de ZMf ontvingen wij de structuurvisie cultuurhis-torie van Veere (in concept). De gemeente Veere vroeg om opmerkingen of aanvullingen op deze visie. Tamme Seijnstra, Jo Clarijs, Anton van Haperen en Theo Willemstein hebben voor onze reactie waardevolle bouwstenen aangeleverd, waarvoor ik hen ook op deze plaats hartelijk wil bedanken.In onze reactie kiezen we voor twee belangrijke invals-hoeken: de verbinding tussen cultuur- en natuurhistori-sche waarden en de behoefte aan nieuwe beleidskaders als gevolg van de ingrijpende visiewijziging.

In de structuurvisie cultuurhistorie wordt heel weinig verbinding gemaakt met de natuurhistorische waarden die binnen de gemeente Veere toch zo vaak aan de cultuurhistorisch waardevolle elementen zijn verbon-den. De landgoederen zijn hier bekende voorbeelden van. Daarom hebben wij voor de relatie tussen cultuur en natuur bijzondere aandacht gevraagd. Wij hebben tevens gevraagd om meer aandacht voor het Nationaal Landschap Walcheren, voor Natura 2000-gebieden, voor de inpassing van de EHS (Ecologische Hoofd Structuur) en we hebben onze zorg geuit over verrommeling en verloedering van het westelijk duingebied.

In de structuurvisie is sprake van een volledig nieuwe visie op het behoud van cultuurhistorische waarden, onder het motto ‘Behoud door ontwikkeling’. Op zich geen verkeerde strategie, maar zo’n ingrijpende wij-ziging ten opzichte van het huidig beleid vergt een compleet nieuw stelsel van normen, waarden, model-

Van secretaris Peter Sneltjes

Landgoed Welgelegen

ecologisch maaibeheer van een selectie van bermen die ecologisch waardevol zijn en daarbij een ruimtelijke samenhang hebben met andere waardevolle bermen en natuurgebieden. Het ecologisch beheer van bermen met weinig natuur-waarde zou zo nodig kunnen worden geschrapt.”Hoe het ook zij, het initiatief van de natuurvereniging Tholen zal ongetwijfeld een vervolg krijgen en de eer-ste stappen hiertoe zijn al gezet.

Contributie: Heeft U al betaald?

Jaarlijks moet onze afdeling in maart een aanzienlijk bedrag overmaken aan de landelijke KNNV op basis van het aantal leden. Omdat nogal wat leden de contributie nog niet hebben betaald is dat voor onze afdeling een moeilijke opgave. Verzoek: Wilt u –indien u nog niet betaald heeft– dit zsm alsnog doen of in ieder geval mij doorgeven of u daartoe bereid bent. Bij voorbaat dank!

Composiet

Ook dit nummer weer voldoende kopij waarvoor dank! Mijn belofte om alles wat de vorige keer op de plank is blijven liggen in dit nummer te plaatsen is niet hele-maal bewaarheid. Maar: wat in het vat zit verzuurt niet!Deze keer wat meer accent op de vogels en ook aan-dacht voor het Thijssejaar. Misschien dat daar in de volgende Composiet extra artikelen aan zullen worden gewijd.

Redactionele steun.

Ik heb van het bestuur vernomen dat Theo Willemste-ijn en Ko Adriaanse bereid zijn om mee te helpen met redactionele werkzaamheden. Binnenkort zal ik met hen –samen met Gerard Brand– aan tafel gaan om een en ander te bespreken.

Redactie adressen

Composiet: Jos de Jong, Walraven van Hallstraat 3, 4333 CN Middelburg, Tel. 0118-615189, email: compo-siet2011@hotmail.com.Nieuwsbrief Zeekraal: Gerard Brand, Schuitvlotstraat 24a, 4331 SZ Middelburg, Tel. 0118-633931, email: web-master@walcheren.knnv.nl.

Inleverdatum kopij voor de volgende Composiet : Vóór 1 augustus 2015 s.v.p

Nogmaals neonicotinoïden.

In de aanloop van de statenverkiezing brachten en-kele Eerste en Tweede Kamerleden van de PvdA een werkbezoek aan Zeeland. Men had voor hen meerdere sessies georganiseerd. In de bijeenkomst op het kan-toor van Het Zeeuwse Landschap waarvoor ook onze vereniging een uitnodiging had gekregen kwamen de neonicotinoïden aan de orde. Het bleek voor onze volksvertegenwoordigers een lastig thema, want, hoe-wel overtuigd van het belang van een wettelijk verbod op het gebruik van deze gifstoffen, de manier waarop je diende te komen tot regelgeving zou toch eerder eu-ropees dan landelijk van aard moeten zijn. Lange adem is dan vereist.Maar misschien komt er toch een versnelling, want re-cent verscheen een vernietigend rapport over neonico-tinoïden, opgesteld door EASAC, het hoogste onafhan-kelijke wetenschapsorgaan van Europa. EASAC bracht zijn advies uit op verzoek van de Europese Commissie en ging daarbij niet over een nacht ijs.De schade aan insecten (kevers, hommels en vliegen) is enorm, terwijl ook insectenetende vogels hun tol be-talen. De kracht van het rapport zit hem in de feiten. EASAC vermeldt de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek en onthoudt zich van waarde-oordelen en aanbevelingen om tot een oplossing te komen. En aan dat laatste lijkt niet meer te ontkomen.Laten we hopen dat er snel regelgeving komt die zorgt dat dit gifschandaal snel tot het verleden behoort. Of, om het plastisch te zeggen: Help onze insecten van hun (onbewuste en onvrijwillige) nicotineverslaving af; het is ook voor hen dodelijk!

Ecologisch bermbeheer Provincie

De verantwoordelijkheid van de provincie op het ge-bied van natuurbeheer is groter dan ooit, maar fi-nanciële doelstellingen blijken belangrijker dan een verantwoord bermbeheer. Na jarenlang ecologisch bermbeheer dat zijn vruchten afwierp in de vorm van grote biodiversiteit en het vóórkomen van bijzondere plantensoorten, gaat met ingang van dit jaar het roer om. Op 13 februari heeft het college van Gedeputeerde Staten besloten dat voortaan de bermen van de pro-vinciale wegen worden ‘geklepeld’, waarbij het maaisel blijft liggen. Over enkele jaren zal Zeeland dus kampen met voedselrijke, verruigde bermen met probleemsoor-ten als distels en brandnetels.De vorming van een nieuw college van GS na de sta-tenverkiezing was een uitgelezen moment om nog eens aan de bel te trekken. Natuurvereniging Tholen nam hierbij het initiatief en onze vereniging heeft zich hier graag bij aangesloten. Een brief naar de betrok-ken partijen was snel opgesteld en verzonden. Maar of het helpt, dat is de vraag. De partijen hebben tot nu toe nog geen reactie gegeven op ons dringende verzoek, dat als volgt is verwoord: “ ..... Daarom wil-len wij u dringend verzoeken om te komen tot een adequaat beheer van die provinciale wegbermen waar bedreigde en/of beschermde soorten voorkomen. Dat beheer zou kunnen bestaan uit het voortzetten van

VERENIGINGSNIEUWS (vervolg)

Van (interim) penningmeester Adri de Munck

Van de redactie Jos de Jong

WAARNEMINGEN IN ‘T ZANDVOORTWinter 2015

Na enige dagen lichte vorst viel al snel de dooi in. Maar ondanks dat het lichte vorst was, had het toch invloed op de vogelbevolking in het reservaat. Het merendeel van de Kieviten, Goudplevieren en Wulpen was vertrokken. In plaats daarvan namen Brandganzen, Grauwe ganzen en Kolganzen in aantal toe.

Na het intreden van de dooi begon langzaam het aantal vogels weer sterk toe te nemen,zodat het er zwart van zag. Wat vooral opviel was dat alles, door wat voor oorzaak ook, vaak de lucht in ging. Wat een fascine-rend gezicht.Opvallend was ook het grote aantal Kieviten, Wulpen en Goudplevieren, evenals de sterk in aantal toege-nomen Smienten, welke zich in het reservaat en het omliggende gebied ophielden. In afwachting van het zachte weer, om dan te vertrekken naar hun broedge-bieden.

De meeste ganzen zoals de Grauwe gans en de Kol-gans zijn voor het merendeel in februari al vertrok-ken. De Brandganzen, waarvan ik het aantal soms op ver over de duizend schatte, zijn op enkele honderden na vertrokken. Het viel mij op dat enkele Brandgan-zen al paartjes hebben gevormd zodat het mij niet zal verwonderen wanneer deze hier achterblijven om te broeden.

Wat mij verder opviel was het grote aantal Kemphaan-tjes dat gedurende de maand februari langs kwam. Een keer telde ik er ongeveer zestig.

Op 18 februari zag ik de eerste drie Kluten lopen en vier Pijlstaarteenden. Twee dagen later telde ik vijf Kluten en melde zich de eerste Grutto.

Op 27 februari fietste ik over de Zandvoortweg, toen ik op de Pronkenburgseweg een paar vogelaars naar een grote groep Brandganzen zag staan kijken. Nieuwsgie-rig ben ik er heen gereden. Daar aangekomen vertelde men mij dat tussen de honderden Brandganzen een Roodhalsgans zat. Met mijn kijker kon ik de vogel niet in het vizier krijgen, zodat ik mijn telescoopje opstelde en na even zoeken kreeg ik de vogel, slechts een mo-ment, in beeld. De volgende dag ben ik er weer gaan kijken en toen kreeg ik de vogel wat beter te zien.

Enkele dagen later, 2 maart, ben ik weer gaan kijken en had toen geluk. Het was prachtig weer, de zon scheen, waardoor ik de gans in volle glorie goed kon zien. De rode kleur van kop en hals schitterden in het zonlicht.De Roodhalsgans was voor mij geen onbekende.Vorig jaar heeft een Roodhalsgans lange tijd verblijf gehouden in het reservaat, maar dat was toen geen echte, want deze vogel was geringd en waarschijnlijk uit een park afkomstig . . In het huidige geval was het een echte. Het komt namelijk meermalen voor dat parkvogels, wanneer zij soortgenoten horen overvliegen, de roep van deze vogels niet kunnen weerstaan en zich bij hen aansluiten. Maar deze vogel was een “echte” en dus een vrij zeldzaam voorkomende soort.

Op 11 maart deed ik een andere leuke waarneming. Toen zag ik in een begroeide plas iets wits tussen de plantenstengels.Door mijn kijker zag ik tot mijn vreugde een woerd van de Zomertaling met een vrouw-tje. Na enige tijd de vogel te hebben gade geslagen ben ik verder gereden. Op de volgende waarnemings-post kwam even later Arjen van Gilst mij gezelschap houden. Ik vertelde hem wat ik verderop had gezien. Arjen is direkt naar de door mij aangeduide plek ge-gaan waarna ik mij even later bij hem voegde. Samen hebben we de vogels langdurig kunnen observeren en genoten van het fraaie verenkleed. Jammer genoeg is het bij deze ene keer gebleven, nadien heb ik geen Zomertalingen meer gezien. Wel werden in die tijd tientallen Wintertalingen, een niet minder mooie vogel, waargenomen, voor hen was het reservaat een tussen-stop op weg naar hun broedgebied.

Gedurende de maanden maart en april zagen wij regel-matig Kemphaantjes.Op 16 maart zag ik in een plas aan de andere zijde van de weg drie Kemphaantjes die al hun bruiloftskleed be-gonnen te vertonen, met hun opvallend witte kragen.

Voorjaar 2015

Op 22 maart telde ik 7 Pijlstaarteenden. Verschillende keren werden Bonte strandlopers en Kleine plevieren gezien. Evenals vorige jaren verzamelden zich bij de kruising met de Buttingseweg 50 tot 70 Scholeksters. De vogels blijven daar enige tijd. Misschien dat ze daar paren vormen alvorens zich over de omgeving te ver-spreiden.

Op 11 april zag ik de eerste Zwaluwen over de plassen scheren. Op 16 april zag ik de eerste Zwarte ruiter. Nadien zag ik de vogels dagelijks wanneer ik waarne-mingen deed. Vier dagen later zag ik de eerste twee Groenpootruiters.Gaandeweg vordert het voorjaar. Veel Kieviten zitten te broeden. De eerste jongen zijn een week geleden gesignaleerd. We zijn nu in afwachting hoe het broed-seizoen zal verlopen. Ik heb de eerste Kluten zien paren en er zijn er al die een plekje hebben gevonden. De Grutto’s roepen aan alle kanten maar heb nog geen nesten kunnen vaststellen. Veel mensen spreken mij aan en vragen wanneer de Steltkluten weer komen. Ik verwacht de eerste vogels in Mei te kunnen begroeten. Wij zijn in spanning of het koppel dat het vorige jaar heeft gebroed ook dit jaar zal terugkeren.

Op 20 april stond ik met een collega vogelaar uit Bra-bant te spotten in de Zandvoortweg tegenover de Scho-telweg. Bij het weggaan vlogen een Kievit en een Kluut luid roepend langs. We zagen de Kievit een duikvlucht maken en we ontdekten dat de vogels een Hermelijn aan het verjagen waren. Vorig jaar stonden Arjen van Gilst en ik, als ik het mij goed herinner bij hetzelfde hek, toen een Hermelijn vanaf de weg vlak langs onze voeten het weiland in rende.

Ten slotte nog het volgende, wat ik u niet wil onthou-den. Zaterdag 25 april reed ik over de Buttingseweg waar ik Arjen en Tirza zag staan. Ik vroeg hen of ze

WAARNEMINGEN IN ‘T ZANDVOORT

de Dwergmeeuwen al gezien hadden. Waarop zij rea-geerden “Jawel, maar wij hebben hier een Steltkluut gezien. De vogel is net opgevlogen en naar een andere plas gegaan”. Ik heb direkt mijn teleskoop in stelling gebracht om de omgeving af te speuren. Even later zag ik de vogel in een rietkraag lopen en kon hem daar enige tijd gadeslaan. Toen ik een uur later terug kwam zag ik de vogel in de plas lopen en kon ik hem met de kijker goed zien. De volgende dag ben ik weer gaan kij-ken maar zag op die plek geen Steltkluut . . Daarna ben ik doorgereden naar de Zandvoortweg en bij de plas aangekomen waar vorig jaar een paartje Steltkluten

heeft gebroed zag ik tot mijn vreugde de vogel op vrij korte afstand lopen. Bij het damhek stond een dame met een fotostostel. Ik liep naar haar toe en maakte haar attent op de Steltkluut. Waarop zij mij antwoord-de dat er achter in de plas ook twee Steltkluten lopen. Toen ik door de telescoop keek zag ik inderdaad daar twee Steltkluten staan. Die vrij dichtbij stond begon te roepen en draaide daarbij met zijn kop naar de lucht en keek alsof hij soortgenoten verwachtte. Daarna ben ik blij gemutst naar huis gefietst.De volgende dag ben ik 's morgens na de koffie, be-nieuwd of de drie vogels er nog waren, weer naar de Zandvoortweg gereden. Ook nu stonden er weer een paar vogelaars te spotten. Ze vertelden mij dat er tien Steltkluten zaten. Na een paar keer tellen kwam ik ook tot dezelfde conclusie. Na het middageten heb ik Ko Adiaanse en Bram Willeboordse gebeld en hen mijn bevindingen verteld. Om twee uur zouden wij elkaar treffen. Ik heb die middag twee uur van de Steltkluten genoten en vele andere vogelaars met mij. En nu zijn we verwachtingsvol gestemd of de vogels hier zullen gaan broeden. Volgens mij zijn er vogels bij die hier vo-rig jaar hebben gebroed en geboren zijn. Dinsdagmor-gen toen ik uit de stad kwam telde ik drie Stelkluten. Woensdagmorgen vier Steltkluten en donderdagmorgen eveneens vier. Een koppel is drie maal van plas verwis-seld. We wachten in spanning af.

Henk Mandemaker.

Bontbekplevier

Groenpootruiter

Zomertaling

De golfbaan die natuurbehoud hoog in het vaandel heeft staan!www.domburgschegolfclub.nl

EVEN NAPRATEN . . .

Na lange tijd weer eens meegeweest met een vrije wandeling. Op maandag 4 mei in het Veerse Bos. Prach-tig weer, waarbij de jas niet nodig was!

Vanuit de parkeerplaats Kraaiennestweg had Hillary een mooie route in een achtvorm bedacht, waarbij we na 1 uur lopen weer terug kwamen op deze start-plaats. Voor KNNV-ers die 2 uur wandelen misschien te vermoeiend vinden is dit een uitkomst! Je kunt dan na 1 uur besluiten of je stopt met wandelen of nog een tweede lusje van de acht meegaat. Een idee ook voor andere excursies?

Ondanks het prachtige weer kon je zien dat de vege-tatie nog niet zo ver ontwikkeld was als vorig jaar om deze tijd. Het Fluitekruid stond wel al uitbundig te bloeien. In het bos zagen we o.a. ook nog de Kever-orchis, Tijmereprijs en de Smalle wikke; beide laatste soorten van een moeilijke familie die soms vraagtekens oproept. Maar met Hans en Maike Boomstra in ons mid-den kwamen we er wel uit! Ook op de gekapte oever-zone bij de nieuwe drijvende brug wisten Maike en Hans ons te verrassen (althans mij) met de vondst van Grondbekerzwammen.

Ik was verbaasd dat er –gezien het mooie weer- nog niet veel vlinders en andere insecten waren. Hans Eckhardt -die altijd de mooiste foto’s maakt tijdens de excursies– heeft toch wel nog een Snuitzweefvlieg en een kevertje op een Paardenbloem “gespot”.

Na het eerste lusje van de acht was iedereen nog in goede conditie, zodat we allemaal (ongeveer acht geloof ik) de wandeling vervolgden. Dat leverde mooie plaatjes op van vogels met jongen: Futen en Grauwe ganzen. Als toetje zagen we in het water nog een hele-boel kikkervisjes van de Bruine kikker.

Teruggekeerd op de parkeerplaats konden we neerstrij-ken bij de picknicktafel voor heerlijke koffie en thee mét koekjes! Dat allemaal geserveerd en meegebracht door Hillary! Waarvoor hulde.Ik heb genoten van de (prille) natuur en het gezellig samenzijn. Een heerlijke wandeling die smaakt naar meer!

Jos de Jong

Een foto impressie van de wandeling:

Vrije wandeling in het Veerse Bos

Grondbekerzwam Smalle wikke

Kevertje op Paardenbloem Tijmereprijs Keverorchis

primelens van f=100) moest ik de belichting gokken, waardoor het geen mooie foto’s werden. We zagen al 2 exemplaren bij het pompstation, maar ten noorden van de Kaalkopplas en het Doorndal zaten er honderden.

Het Bruin blauwtje zagen we ook, maar deze heb ik niet gefotografeerd op die excursies. Wel zagen we tientallen Bruine winterjuffers in de Kaalkopput. Een soort die Peter Geene een aantal jaren geleden heeft gepoogd te inventariseren. Deze soort zat vroeger ook in onze tuin, maar ik heb ze al weer een aantal jaren daar niet meer waargenomen. Ik voeg dus een foto van

EVEN NAPRATEN (vervolg)

(Oranjezon periode eind mei tot eind augustus 2013).

Tijdens de excursies van de plantenwerkgroep (PWG) in de afgelopen twee jaar hebben we –naast vele plan-ten– ook enkele bijzondere natuurwaarnemingen ge-daan. In dit artikel(tje) wil ik jullie iets vertellen over de waarnemingen in 2013 in Oranjezon. Omdat ik ook alle vondsten tijdens onze excursies moet registreren, maak ik zelf relatief weinig (goede) opnamen, maar soms zitten er aardige plaatjes bij.

Vlinders

We zagen hier een drietal van de 6 soorten die de Vlinder- en Libellenwerkgroep Zeeland tot de Zeeuwse zes heeft uitgeroepen: Kleine parelmoervlinder, Hei-vlinder en Bruin blauwtje. Van de eerste twee soorten heb ik foto’s kunnen nemen. Ik had er niet de goede lens voor bij me, maar door een uitsnijding te maken resteert er toch een duidelijke opname van de Kleine parelmoervlinder. Op de oostrand van het Doorndal kon ik deze opname maken. We waren toen in gezelschap van de door HZL aangestelde coördinator Rienk Geene en die vertelde dat hij ongeveer in dezelfde buurt 2 dagen eerder 6 exemplaren zag. Eerder zagen we in het hele doorlopen gebied een groot aantal Heivlinders (ook behorend tot dezelfde 6 soorten). Omdat ik eigen-lijk ook hier een verkeerde lens bij me had (een oude

Enkele bijzondere waarnemingen bij excursies van de Plantenwerkgroep

Grauwe gans Bruine kikker

Snuitzweefvlieg Futen

Heivlinder

Libellen

Op die zelfde dag zagen we nog de nodige leuke Libel-len. Aangezien Libellen fotogenieker zijn dan planten, lijken de opnamen ervan me wel goed voor een vol-gend artikeltje.

Diversen

Eind augustus hadden we een excursie met zeer veel mensen (van de PKN) Ik dacht eerst: “Wat moeten ze van de kerk op zo’n excursie”, maar het bleken zeer veel deskundige plantenkenners uit heel Nederland te zijn. Kennelijk stond de afkorting voor iets als Plant-kundigen van Nederland. Christien heeft er aan mee-gedaan maar nokte rond de middag af, mede omdat er nogal met potjeslatijn werd gewerkt, Heleen ging met een Rotterdamse mossendeskundige mossen zoeken en ikzelf heb samen met Lucien Calle korstmossen geïn-ventariseerd. In een volgend artikeltje kan ik daar wel iets meer over vertellen.

Jo Clarijs

EVEN NAPRATEN (vervolg)

deze soort toe. Omdat we toch met de plantenwerk-groep speciaal er waren voor planteninventarisatieswil ik toch ook noemen de ontdekking van de zeldzame Dwergbloem op een excursie een paar dagen later.

Kleine parelmoervlinder

Dwergbloem

Bruine winterjuffer

Figuur 1: vrouwtje gewone oliekever (Meloe proscarabaeus)

De gewone oliekever (Meloe proscarabaeus) is een bijzonder beest. Alleen al de verschijning van het dier is indrukwekkend. Ze zijn zeer groot, vrouwtjes tot ruim 35 mm; mannetjes slechts ongeveer 10 mm. De dekschilden zien er wat vreemd uit. Ze staan iets zijwaarts gericht, maar hebben verder geen functie want er zitten geen ondervleugels onder. Deze kevers kunnen dus niet vliegen. Ze moeten daarom alles lopend doen. Het voedsel bestaat uit kruidachtige planten, vooral boterbloemen.

Figuur 2: vrouwtje gewone oliekever

De wijze van voortplanting is parasitair. De larven groeien op ten koste van de larven van de gastheer. Men noemt dat kleptoparasitisme. Dan zou je bij een kever niet direct denken aan een geheel andere insectenfamilie, maar dat is dus wel het geval. Het enige wat in overeenstemming is, is dat de kevers en hun larven plantaardig voedsel gebruiken. Bij de larven is dat vooral eiwitrijk stuifmeel. Dat wordt gevonden in de nesten van enkele soorten solitaire bijen. Vanwege de grootte van de kevervrouwtjes moeten de gastheerbijen vrij groot zijn, want die bijen zullen grote larven willen produceren met grotere hoeveelheden voedsel dan kleinere bijen nodig hebben. De waardbijen zijn daarom beperkt tot grote soorten als sachembijen, grote zijdebijen en grotere zandbijen, die in het voorjaar actief zijn. Als oliekevers zouden kunnen vliegen zou je kunnen bedenken, dat ze hun eieren graag heel dicht in de buurt van de geschikte bijennesten zouden leggen. Helaas kunnen ze niet vliegen en moeten ze dus een truc hebben om hun larven in de nesten van de geschikte waardbijen te krijgen.

Ze leggen daartoe zeer veel eitjes in de grond in grote clusters. Dat kunnen ruim 1000 eitjes zijn. Als de eitjes uitkomen, klimmen de larven massaal tegen planten en bloemen op en vertoeven daar dikwijls in grote klonten (fig. 3). Het waarom is niet helemaal duidelijk, maar wetenschappers veronderstellen, dat deze clusters keverlarven stoffen uitscheiden die aantrekkelijk zijn voor bijen.

Ze zitten lang niet altijd op bloemen, maar ook op toppen van planten zonder bloemen. Normaal zou een foeragerende bij daar niet zo snel op landen, maar bij de juiste geur vermoedelijk wel. Dan zou je kunnen denken aan een soort bloemengeur, die aan de bij de hint geeft dat er wellicht nectar aanwezig is. De keverlarven zijn ongeveer 1,5 tot 1,8 mm lang (fig. 4).

Figuur 3: clusters triunguline oliekeverlarven op rucola

Figuur 4: triunguline oliekeverlarve

Toen ik eind april 2014 met een groep entomologen op een excursie naar de Sint-Pietersberg te Maastricht ging, kwam ik deze larven tegen op diverse bloemen, maar de

grootste clusters zaten op de toppen van rucolaplanten (fig. 3). Ook de kevervrouwtjes (fig. 1 en 2) lieten zich zien. De larven van die clusters hebben een sterke neiging om zich direct te hechten aan een bezoekend insect. Dat is in zeer veel gevallen een verkeerde keus, want ze zijn ook gezien op bijvoorbeeld veldwespen (Polistes) en vuurkevers (Pyrochroa). Die insecten hebben voor hun eigen energie suikers nodig uit nectar, maar hebben larven die van dierlijk voedsel leven. De larven van de oliekevers hebben dus niets te zoeken in hun nesten.

Zo gaan er zeer veel verloren en de grote aantallen eitjes zijn er niet voor niets. Het is een soort opportunisme, waarbij dan geldt dat hoe meer larven er zijn, hoe groter de kans is dat er eentje slaagt. De natuur is soms overdadig met aantallen om uiteindelijk slechts een gering resultaat te bereiken.

Ik kwam de larven op die excursie niet alleen tegen in clusters op planten, maar ik zag er ook enkele op bijen. Een vrouwtje Andrena haemorrhoa (fig. 5) had een larve bij zich (tussen kop en borststuk), maar zij is vermoedelijk te klein van stuk om in haar nest voldoende voedsel voor de keverlarve te kunnen bieden. Ik zag ook een mannetje Andrena subopaca met een keverlarve (fig. 6).

Figuur 5: vrouw Andrena haemorrhoa met oliekeverlarve

Figuur 6: man Andrena subopaca met oliekeverlarve

Het bijenmannetje is zelf maar 6 mm groot en dus is de soort te klein, maar omdat het een mannetje was, zou de kans om in een nest te belanden nihil zijn, want mannetjesbijen gaan

immers bij broednesten normaal niet naar binnen.

De larven van de oliekever noemt men triunguline larven. Dat wijst op de 3-nagelige voetjes van de larven. Ze hebben ook nog andere uitsteeksels in dat eerste stadium. Alles is gericht op het zich kunnen vastklampen aan een passerend insect. De larven van de oliekever kennen een zogenaamde hypermetamorfose. Normaal is de metamorfose van een larve tot imago zo, dat de larve steeds na een vervelling wat groter wordt, dan verpopt en daarna uitkomt als imago. Als er twee verschillende stadia zijn in het larvestadium spreekt men van hypermetamorfose. De weinige oliekeverlarven die zich succesvol kunnen vestigen in een bijenbroednest vreten eerst de eitjes of larven van de bij op. Dan volgt een vervelling en in het volgende larvestadium ontbreken bijna alle eerdere uitsteeksels en is het een madeachtig dier. Dat doet zich dan tegoed aan de stuifmeelvoorraad en vervelt nog enkele keren. Dan pas volgt de verpopping tot imago. Ze overwinteren als imago nog in het bijennest en gaan pas het volgende voorjaar op stap. Slechts enkele van de eerder ruim duizend gelegde eitjes zullen dit stadium halen. Door deze ingewikkelde voortplantingswijze en verlies van geschikte biotopen zijn oliekevers tegenwoordig vrij zeldzaam.

Een waarschijnlijk nog zeldzamer beestje is een bepaald knutje. Dat is een muggensoort, die leeft van de uitscheiding van oliekeverlarven. Bij verstoring kunnen oliekevers op de buitenkant van hun lichaam een olieachtige stof afscheiden die bij aanraking blaartrekkend is. Je krijgt er dan op de huid een soort brandwonden van. Het knutje is er echter op gespecialiseerd en heeft die stoffen juist nodig. Op een oliekever die net wat aan een boterbloem vrat, zat zo’n knutje. Voor mij was dat de kers op de taart.

Tekst en foto’s: Albert de Wilde

Figuur 7: knutje op oliekever

Gallen

Het voorjaar was niet alleen koud, maar vooral ook droog. Voor paddenstoelenliefhebbers geen omstandig-heden om euforisch over te doen. Dat bleek ook wel tijdens een excursie van de paddenstoelenwerkgroep Zeeland eind april in het Vlissingse Nollebos. Natuurlijk kom je altijd wat tegen: één heel donker exemplaar van de Gewone morielje en een tak vol Bruinzwarte vuurzwammen maakte veel goed, maar toch hoop je op wat meer voorjaarssoorten. Die bleven uit.

Logischerwijs kijk je in zulke omstandigheden ook naar wat ander aanbod van de natuur, zoals stinzenplanten, die er gelukkig met redelijk wat soorten en aantallen bloeiden. En ineens waren daar de gallen!Een van de deelnemers was goed thuis op dat gebied en toen ze langs de rietkraag liep kondigde ze aan dat ze ging proberen om de gallen van de Rietloopmijt (Ste-neotarsonemus phragmites) op te sporen, een soort die ze daar eerder al eens was tegen gekomen. Ik moet

ZOMAAR . . .grootste clusters zaten op de toppen van rucolaplanten (fig. 3). Ook de kevervrouwtjes (fig. 1 en 2) lieten zich zien. De larven van die clusters hebben een sterke neiging om zich direct te hechten aan een bezoekend insect. Dat is in zeer veel gevallen een verkeerde keus, want ze zijn ook gezien op bijvoorbeeld veldwespen (Polistes) en vuurkevers (Pyrochroa). Die insecten hebben voor hun eigen energie suikers nodig uit nectar, maar hebben larven die van dierlijk voedsel leven. De larven van de oliekevers hebben dus niets te zoeken in hun nesten.

Zo gaan er zeer veel verloren en de grote aantallen eitjes zijn er niet voor niets. Het is een soort opportunisme, waarbij dan geldt dat hoe meer larven er zijn, hoe groter de kans is dat er eentje slaagt. De natuur is soms overdadig met aantallen om uiteindelijk slechts een gering resultaat te bereiken.

Ik kwam de larven op die excursie niet alleen tegen in clusters op planten, maar ik zag er ook enkele op bijen. Een vrouwtje Andrena haemorrhoa (fig. 5) had een larve bij zich (tussen kop en borststuk), maar zij is vermoedelijk te klein van stuk om in haar nest voldoende voedsel voor de keverlarve te kunnen bieden. Ik zag ook een mannetje Andrena subopaca met een keverlarve (fig. 6).

Figuur 5: vrouw Andrena haemorrhoa met oliekeverlarve

Figuur 6: man Andrena subopaca met oliekeverlarve

Het bijenmannetje is zelf maar 6 mm groot en dus is de soort te klein, maar omdat het een mannetje was, zou de kans om in een nest te belanden nihil zijn, want mannetjesbijen gaan

immers bij broednesten normaal niet naar binnen.

De larven van de oliekever noemt men triunguline larven. Dat wijst op de 3-nagelige voetjes van de larven. Ze hebben ook nog andere uitsteeksels in dat eerste stadium. Alles is gericht op het zich kunnen vastklampen aan een passerend insect. De larven van de oliekever kennen een zogenaamde hypermetamorfose. Normaal is de metamorfose van een larve tot imago zo, dat de larve steeds na een vervelling wat groter wordt, dan verpopt en daarna uitkomt als imago. Als er twee verschillende stadia zijn in het larvestadium spreekt men van hypermetamorfose. De weinige oliekeverlarven die zich succesvol kunnen vestigen in een bijenbroednest vreten eerst de eitjes of larven van de bij op. Dan volgt een vervelling en in het volgende larvestadium ontbreken bijna alle eerdere uitsteeksels en is het een madeachtig dier. Dat doet zich dan tegoed aan de stuifmeelvoorraad en vervelt nog enkele keren. Dan pas volgt de verpopping tot imago. Ze overwinteren als imago nog in het bijennest en gaan pas het volgende voorjaar op stap. Slechts enkele van de eerder ruim duizend gelegde eitjes zullen dit stadium halen. Door deze ingewikkelde voortplantingswijze en verlies van geschikte biotopen zijn oliekevers tegenwoordig vrij zeldzaam.

Een waarschijnlijk nog zeldzamer beestje is een bepaald knutje. Dat is een muggensoort, die leeft van de uitscheiding van oliekeverlarven. Bij verstoring kunnen oliekevers op de buitenkant van hun lichaam een olieachtige stof afscheiden die bij aanraking blaartrekkend is. Je krijgt er dan op de huid een soort brandwonden van. Het knutje is er echter op gespecialiseerd en heeft die stoffen juist nodig. Op een oliekever die net wat aan een boterbloem vrat, zat zo’n knutje. Voor mij was dat de kers op de taart.

Tekst en foto’s: Albert de Wilde

Figuur 7: knutje op oliekever

bekennen dat ik er nog nooit van gehoord had en was dan ook blij verrast dat er één gevonden werd. Het Nollebos is op Walcheren niet de enige vindplaats. Hij is dit jaar ook gevonden in het Veerse bos en in Seroos-kerke, maar Vlissingen is, als we het overzichtskaartje van Waarneming.nl bekijken, toch wel -ook landelijk gezien- een bolwerk van deze soort.

En het was nog niet gedaan met de gallen. Terug in het bos troffen we een fraai exemplaar aan van een gal, veroorzaakt door Bramentakgalwesp (Diastrophus rubi). Opnieuw een soort met zijn landelijk zwaartepunt in Zeeland.

Zo zie je dat je zomaar, geheel onverwacht, op een daarvoor niet bedoelde excursie heel bijzondere waar-nemingen kunt doen, zeker als je daarbij geholpen wordt door ter zake kundigen.

Hans Eckhardt

Arjen Hartog Fotografie organiseert in het voorjaar van 2015 de volgende Natuurfotoworkshops:

1. Bloemdijken van Zuid-Beveland: 18 april 2015 (hele dag); 69,50 euro 2. Strandlandschappen met lange sluitertijden: 21 mei 2015 (avond); 29,50 euro 3. Voorjaar op de Schotsman: 6 juni 2015 (vroege ochtend); 39,50 euro 4. Struinen op de Haringvreter: 27 juni 2015 (hele dag); 71,50 euro 5. Kanoën langs de Middelplaten: 11 juli 2015 (halve dag); 64,50 euro

Voor meer informatie en boekingen kijk op www.arjenhartog.nl of mail a.m.hartog@gmail.com

Gal van Rietloopmijt Gal van Bramentakgalwesp

“Het voorjaar in ‘t land, de dokters aan de kant” leerde ik al vroeg van mijn vader. En hij kon het weten, want hij was een allround verpleger. Zeker is wel, dat de langer wordende dagen en het voorjaarszonnetje goed doen. En niet alleen de tweebeners.

Vogels, konijnen en eekhoorns

Vogels bijten het spits af. Toch duurde het geruime tijd voor ik de Zanglijster hoorde roepen: “Tepiet, tepiet, Frederiek, frederiek, frederiek. Pietje, pietje, pietje.Zat hij doorgaans vlak achter het huis in de grote notenboom, nu heeft hij het misschien niet hogerop, maar wel op enige afstand gezocht. Zijn karakteristieke roep komt nu uit de richting van Ipenoord, bij sommig-en bekend als “Green White”. De vogel beweegt zich wel op gevaarlijk terrein, want sinds jaar en dag broe-den hier Buizerden. Nu weet ik wel, dat een Sperwer gevaarlijker is, vooral het vrouwtje, maar toch . . .We zullen hopen, dat een en ander in de toekomst zo blijft, want de buitenplaats staat te koop. Ik herinner me als de dag van gisteren, dat de Fam. v.d. Velde er hun intrek nam.

Dat er een groot aantal Merels in onze tuin rondschar-relt zal niemand verbazen. Deze zwartjassen behoren eveneens tot de lijsterachtigen maar ze hebben de grote zowel als de Zanglijster duidelijk teruggedrongen en op hun plaats gewezen. Lijsters houden zich altijd op afstand wanneer Merels ten tonele verschijnen. Je kunt het betreuren, maar het is een feit. Recht van de sterkste, een feit, dat ook in de mensenwereld speelt. Indianen en Maori’s zijn vrijwel van het toneel verdwe-nen en het “gele” ras breidt zich nog steeds uit. Wel-licht gaat het met ons, bleekgezichten wel net zo. Per slot van rekening zijn wij ook een soort van “albino” en moeten ten aanzien van meer getinte rassen het on-derspit delven.

Met de mezen, vooral de Kool- en Pimpelmezen, gaat het prima. Dankzij de pindakaas, die tegenwoordig royaal wordt uitgesmeerd ten dienste van deze in-sekteneters, komen ze glansrijk door de winter. Toch blijft het de vraag of dit voedsel wel zo geschikt is. Dat zal de tijd leren. Dit voorjaar kwamen weer groepjes Staartmezen voorbij. Als kleine aapjes bewegen ze zich door de kale bomen en struiken. Die moet je natuurlijk wel hebben. Daar ik in de afgelopen jaren veel heb

aangeplant vormt onze tuin een eldorado voor dit soort vogeltjes. Ook Heggemus en Winterkoning laten zich dagelijks zien. Dat zal zo’n tien jaar geleden, toen Ries de Visser hier nog de scepter zwaaide en dikbillen koesterde wel anders zijn geweest. “Een groene hand in Walchers land” zou de leus moeten zijn.

Ja, mijn Vlaamse gaaien zijn er ook weer. De Eksters, die ik graag als broedvogels zou hebben, komen elke winter en voorjaar kijken, maar vinden onze, inmiddels flink opgeschoten dennen, nog niet aantrekkelijk.Wie nog eens “tekst en uitleg” wil krijgen over onze activiteiten onder de titel “Groeien en bloeien door

WAT ALTIJD WEER BOEIT

Koolmees

Vlaamse gaai

Heggemus

Winterkoning

had gekregen. Als oud-voorzitter en erelid van het I.V.N. afd.Enschede krijg ik regelmatig hun periodiek. En wat lees ik daar? Iemand had dezelfde verschijnse-len waargenomen, maar betrapte ook de boosdoener: een Groene specht. Dat ik daar niet aan gedacht had. Vele malen schreef ik in de Composiet over de activi-teiten van deze specht in de duinen. Vooral mieren-nesten werden “omgespit”. Dat zoiets in mijn tuin ook kon gebeuren, zij het op bescheidener schaal, was niet in m’n, wat ouder wordende hoofd opgekomen. Nu kijk ik met extra genoegen, naar de putjes in het wat dorre gras. Op welke mieren de specht het bij mij heeft voorzien? De zwarte wegmier wellicht of de gele wei-demier. Die zie ik echter nooit, dus . . . En de specht maar “lachen”.

Dat konijnen weer wat meer in de picture komen zal u niet ontgaan zijn. Bij onze vroegere buurvrouw, die niet ver van de Randduinweg in ons dorp een mooi huis met tuin bewoont, schieten regelmatig konijnen weg. Dat is ook in onze “Knalhutte” het geval. In het niemandsland langs de grens is het goed toeven. Of het ooit weer tot zulke grote aantallen van vroeger zal komen? Ik waag het te betwijfelen.

Wie wel eens een eekhoorn is tegengekomen begrijpt beter dan wie ook wat dat voor een gevoel kan geven. Bij een neef van Ank in Wageningen gaan we op door-reis naar Enschede wel eens langs. Steevast vraag ik naar de eekhoorns, die daar kind aan huis zijn. Vossen mogen Oranjezon en het belendende bos tegenwoordig bewonen, zij kunnen beter tegen de zilte lucht dan de eekhoorns, althans dat is mijn mening. Ik kom er wel-licht nog eens op terug.In Twente zijn ook eekhoorns en dat behoeft geen verbazing. Hoge bomen zijn er volop en geen iepen of populieren zoals hier. De eekhoorn heeft het veelal gemunt op beukennootjes en eikels. Enkele maanden geleden reden we vanuit Enschede via de Oldenzaalse straat in noordelijke richting. De weg voert dwars door een stukje Enschede, dat Lonneker heet. Plotseling zag ik bij een oversteekplaats een mooie, roodbruine eekhoorn. Het dier keek even op en schoot toen als een haas achteruit om een nieuwe kans af te wachten. Ik schrok wel even en had het heel vervelend gevonden als het dier werd overreden. Enfin, dat probleem ken-nen wij hier niet.

Ik sluit dit verhaal af met de mededeling, dat we sinds enige weken een Tjiftjaf (in het Duits Zilpzalp geheten) huisvesten. Ik denk, dat onze inrichting van het terrein vruchten gaat afwerpen. Komt dat dus zien. Ook ‘ei-gen’ natuur blijft boeien.

Richard Struijk.

eigen bemoeien”, leest in deze Composiet, wanneer u welkom bent. Helaas zullen de vroege voorjaarsbloeiers dan hun glans al hebben verloren.

Aan de straatkant was het in april weer een feestelijk gezicht. Ja, het kan beter. Uitbundiger, maar in feite zijn we nog geen tien jaar bezig. De Bakkruudjes, zoals ze op Walcheren worden genoemd, hebben zich enorm uitgebreid en sieren de slootkant en de wegberm. Daar de laatste door het Waterschap wordt beheerd gaat de uitbreiding uiterst moeizaam. Van oorsprong zijn ze geel, maar door kruising met planten uit zuidelijker streken tref je ze nu in alle kleuren van de regenboog aan. Aan de vrij lange bloeistengels rijpen de vruchten met de zaden, die naar men zegt, door mieren ver-spreid zouden worden. Ik durf dat niet bevestigen noch zal ik het ontkennen. Vermoedelijk speelt het weer een belangrijker rol.

De natuur zit vol verrassingen. Groene spechten brei-den zich op Walcheren gaandeweg uit. Dat houdt verband met de aanwezigheid van stukjes “natuur”, die minder intensief worden bewerkt. Zoals bij mij in de tuin. Terugkerend van een tweeweeks verblijf in Enschede inspecteerde ik eerst de tuin. Merkwaardige, 5 cm brede en diepe gaten in het grasveld trokken de aandacht. Muizen? Mollen? Ze zaten niet ver van elkaar in een ruig stuk, dat van mij de bestemming “natuur”

WAT ALTIJD WEER BOEIT (vervolg)

Uitnodiging voor Tuinexcursie: “Groeien en bloeien door eigen bemoeien;”Hoe een stukje boerenland kan worden omgezet in een bescheiden natuurgebied. Geïnteresseerd? Kom dan woens-dag 17 juni 14.30 uur naar Noordweg 52 te Oostkapelle. Aanvang 14.30.Na de wandeling is er koffie of thee. Met koek. Tot dan: Richard Struijk (en Ank).

Ekster

Groene specht

De Rugstreeppad in het park Molenwater

De Rugstreeppad is een echte pionier. Zodra een ge-bied braak ligt en er kleine ondiepe plasjes of volgelo-pen karresporen ontstaan, voelt het diertje zich thuis. Het vrouwtje legt haar eiersnoeren in mei en juni in het water, waarna -afhankelijk van de temperatuur van het water- de paddenvisjes binnen een week rond-zwemmen en al binnen een maand als padje uit het water kruipen. Dit moet wel zo snel, omdat dergelijke plasjes in de zomer snel uitdrogen. In bestaande vijvers kom je ze niet tegen, omdat daar roofdieren in leven zoals de Kleine watersalamander, Libellenlarven en Keverlarven.

In het Molenwaterpark worden de voorwaarden om als rugstreeppad te leven kunstmatig in stand gehouden. Toen Miniatuur Walcheren daar nog zat werden de wa-tergangen ieder najaar leeggehaald en in het voorjaar gevuld, libellenlarven leven een aantal jaar in het wa-ter dus die hebben dan geen kans. Nu Miniatuur weg is worden de watergangen nog steeds in de winter leeg-gehaald, schoongemaakt en vervolgens weer gevuld. Het park wordt wel intensiever gebruikt nu Miniatuur weg is maar toch weet de Rugstreeppad zich te hand-haven. Ook dit jaar zijn er weer een aantal eiersnoeren gevonden, dit wordt bijgehouden door oa Winant Half-werk. In de volgende composiet zal door hem speciale aandacht geschonken aan het Molenwater en ????

Peter Sneltjes

Enkele waarnemingen in het park Molenwater van Rugstreeppad.

De waarnemingen zijn verricht door Catharina van de Slikke en Petroesjka Sterk (17/5). Hier een kort ver-slagje:

-Dinsdag 5 mei: Vers eisnoer in de Langevielevest.-Donderdag 7 mei: Drie (al wat oudere) eisnoeren in de Noordvest.-Zondag 10 mei: Snoer in de Poelendaelevest-Maandag 11 mei: In alle vesten veel larven van rug streeppad.-Zondag 17 mei: Van 11.45 tot 12.45 uur; zonnig en 16 graden: Honderden larven van Rugstreeppad verspreid over alle vesten! Alle snoeren zijn uitgekomen. Geen nieuwe snoeren zichtbaar. Lar-ven in drie duidelijk onderscheidbare groottes.Ook enkele larven van Bruine kikker in de vesten (6 in de Poelendaelevest en 2 in de Noordvest). In de Poe-lendaelevest ook nog 3 Kleine watersalamanders (waar-van 1 dood). Min. 60 larven van gewone pad zichtbaar in “het Kanaal net ten noorden van de Schroebrug”. Hier ook 3 kleine Watersalamanders. In het Prins Hen-drikdok ook larven van de gewone pad (min. 5).

Verder geen wateren bezocht.

Conclusie: Tot nu toe lijkt het met de Rugstreeppadden en de vesten goed te gaan. Een punt van zorg is nog wel dat door bezuinigingen de gemeente geen extra aandacht meer kan besteden aan de Rugstreeppadden en andere amfibieen in het park. In februari zijn alleen de vesten geschoond en bijgevuld met water.

NIEUWS VD AMFIBIEËN- & REPTIELENWERKGROEP

“Miniatuur” uit de hoogte

Wanneer spreek je van natuur in de stad? Is dat wan-neer er planten groeien tussen straattegels, die al of niet uitgezaaid zijn vanuit naburige tuinen? Of is na-tuur in de stad een kademuur waar diverse planten uitgroeien die daar spontaan ontwikkelen? Of bouwter-reinen die jarenlang braak liggen en waar zich spon-taan (zeldzame) plant- en diersoorten vestigen? Mis-schien is het de merel en lijster die in uw tuin broeden omdat alle voorwaarden om zich voort te planten daar aanwezig zijn. Eigenlijk maakt het niet zoveel uit. We leven in stad en dorp en creëren daar al of niet bewust leefomstandigheden die voor plant en dier gunstig kun-nen zijn om zich juist daar te vestigen. Om ons verder te verdiepen in dit onderwerp gaan we de komende zomer op een paar plaatsen op excursie.

Programma

1. Op Maandagavond 8 juni gaan we naar Vlissingen, waar we op verschillende plaatsen gaan kijken hoe natuur zich in Vlissingen ont-wikkelt. We verzamelen om 19.00 uur op het parkeer-terrein aan de Koningsweg thv de ingang van Damen Schelde. We gaan de kademuur voor de ingang Damen bekijken, vervolgens naar het braakliggende terrein waar voorheen de gebouwen van de Schelde stonden. Helaas kunnen we het terrein niet op vanwege de hek-ken maar het is toch goed te bekijken. Als we nog tijd over hebben gaan we naar de brandgang van de Adri-aen Brouwerlaan en Jacob van Ruisdaellaan waar leuke muurvegetatie is te zien.

2. Op Maandagavond 14 juli gaan we naar de binnenstad van Middelburg, deze avond lopen we door de diverse (smalle) steegjes waar vaak de leukste planten te vinden zijn. We verzamelen om 19.00 uur voor de ingang van de Lange Jan in Mid-delburg. Beide excursies duren naar verwachting ander-half uur.

3. Vleermuisexcursie op 27 augustus in Middelburg (De lokatie wordt later nog in de Zee-kraal vermeld)Veel mensen realiseren zich niet dat in stad en dorp vaak vleermuizen voorkomen. Ondanks dat alle vleer-muizen beschermd zijn en een groot aantal soorten ook bedreigd, komt de Dwergvleermuis nog veel voor. Ook op plaatsen waar mensen wonen en leven. Vanavond gaan we de wijk in om te kijken waar de vleermuizen zich bevinden en welke soorten we kunnen waarne-men. De locatie van de excursie wordt via de Zeekraal bekend gemaakt. Op dit moment weet ik niet waar zich eventueel vleermuiskolonies bevinden. In de loop van de zomer wil ik dat gaan inventariseren.

Peter Sneltjes

NATUUR IN STAD EN DORP

Dwergvleermuis

Op 25 juli van dit jaar is het precies 150 jaar geleden dat Jac. P. Thijsse in Maastricht geboren werd. Ter nagedachtenis van deze natuurbeschermer van het eerste uur en om zijn gedachtegoed in ere te houden organiseren de Heijmans en Thijsse Stichting, Thijsse’s Hof, de KNNV en IVN in 2015 diverse activiteiten. Ook Natuurmonumenten (in 1905 opgericht door Thijsse) besteedt aandacht aan het Jac. P. Thijssejaar.In het voorjaar van 1899 maakt Thijsse een tweedaagse wandeling langs de Walcherse kust, van Vlissingen naar Vrouwenpolder. Het boekje “In de duinen”, het vijfde deel in een serie van 6 educatieve boekjes die hij schreef samen met zijn kompaan E. Heimans, bevat een beschrijving van deze wandeling. Een vriend had hem verteld in de zomer van het voorafgaande jaar in een duinvallei van De Manteling vruchtstengels van de Cephalantera rubra (Rood bosvogeltje) aangetroffen te hebben. Thijsse hoopt tijdens zijn wandeling, nu wat vroeger in het seizoen, deze zeldzame orchideeënsoort in bloei te kunnen aanschouwen. Maar hij wil en pas-sant kennis maken met de Walcherse duinen en begint daarom zijn zoektocht in Vlissingen bij “fort De Nol”.

JAC. P. THIJSSE OP WALCHERENDat moet ter hoogte van het huidige strandpaviljoen Pantha Rhei geweest zijn.Hij is al direct onder de indruk en beschrijft de Wal-cherse duinen als “de schoonste, best begroeide en tegelijkertijd de verschrikkelijkste duinen van ons land”. Hij geniet tevens van “de zachtblauwe zee” met “blankgewiekte driemasters”, “de forsche meidoornha-gen” en de “weilanden, bont van orchideeën”. In zijn verslag beschrijft hij vooral uitgebreid en educatief (hij was tenslotte schoolmeester!) de verschillende plan-ten die hij aantreft, te beginnen met de Strandwinde. Maar daarnaast nog vele andere. Gelukkig maar, want het Rood Bosvogeltje, waarnaar hij eigenlijk op zoek is, vindt hij niet.Al enige tijd zijn Richard Struijk en ondergetekende, op verzoek van het bestuur van de afdeling, bezig met een geactualiseerde beschrijving van Thijsse’s wande-ling langs de kust van ons (nog steeds) mooie eiland. We willen er een fietstocht met ‘wandelmomenten’ van maken. In overleg met de redactie van De Composiet moeten we nog bepalen in welke vorm we dat zullen doen.

Tamme Seijnstra

4. VlinderavondenOok dit jaar organiseren Heleen en Jo Clarijs weer vlinderavonden voor het vangen en determineren van nachtvlinders. U wordt van harte uitgenodigd in hun tuin (Brouwerijstraat 15 te Oostkapelle) Tijd: van 22.00 uur tot 02.00 uur. (eerder naar huis gaan is mogelijk, maar de kans dat pijlstaarten worden waargenomen is dan geringer!) Er is volop gelegenheid tot het maken van foto’s, een camera met autofocus is het handigst. Determinatie en registratie worden verricht door Kees Los.

De volgende drie data zijn vastgesteld: Vrijdag 19 juniVrijdag 17 juliVrijdag 21 augustusAanmelding vooraf is verplicht!

ACTIVITEITEN VAN DE AFDELING

1. Vogelexcursies naar het ZandvoortTijd: 10 tot 12 uur. Vertrek: Kruising Zandvoortweg met Schotelweg. Begeleiding : Henk Mandemaker.Data: Zaterdagen 13 juni; 11 juli; 8 augustus en 12 sep-tember 2015.2. Excursies Natuur in de stad en dorp (zie voor meer info de vooraankondiging op blz. 16)- Maandag 8 juni in Vlissingen. Aanvang: 19.00 uur- Maandag 13 juli Middelburg. Aanvang: 19.00 uur- Donderdag 27 augustus Middelburg. Vleermuizen.3. Tuinexcursie ” Groeien en bloeien door eigen bemoeien” op woensdag 17 juni 2015 om 14.30 uur bij Richard Struijk, Oostkapelle. Nadere info: zie blz. 14

Algemeen

Maandag 1 juni: Schotsman.Hopelijk kunnen we de orchideën zien bloeien, maar ook duizendguldenkruid en kleverig ogentroost.Verzamelen: SSB parkeerplaats “De paardenwei.”

Maandag 6 juli: Westkappelse bos en watergang.Verzamelen: bij de P aan de Pauluswegeling. Bij de kerk–vuurtoren de Prelaatweg opgaan en dan eerste weg rechts de Pauluswegeling.

Maandag 3 augustus: Fort Rammekens.Ongetwijfeld bloeit de lamsoor nog en andere zoutmin-nende planten. Verzamelen: Bovenaan het P terrein bij het Fort.

Vrij wandelen

Maandag 7 september: Landgoed Ter Hooge. Misschien al paddenstoelen. Zeker mooi gekleurde slik-ken en schorren. Verzamelen: Breeweg t.o. boerderij Pitteperk.

Maandag 5 oktober: Oranjezon.Natuurlijk weer paddenstoelen en mooie herfstkleuren. Verzamelen: P bij Oranjezon. Vanaf Domburg einde Vroonweg linksaf richting pompstation. Hier P terrein.

Toelichting Vrij WandelenDe wandelingen zijn voor leden van KNNV, IVN en KBO. Er is geen gids. Iedereen praat met elkaar over de natuur en elkaar. Voor de wandelingen geldt een duur van 1,5 tot 2 uur in langzaam tempo. Soms wordt aangeraden een verrekijker mee te nemen. Bij voortdurende regen of gladheid gaat de wandeling niet door. Contactpersoon voor vragen bij slechte weersomstandigheden, over startplaats of meerijden: Ria Verhagen: 06-10696268 of Hillary Jellema-Brazier: 0118-750566.

Strandwerkgroep

Neeltje Jans:

Ma 15 juni; 19.30 uurMa 22 juni; STRANDFEEST!; 19–22 uur. Iedereen neemt iets lekkers mee te eten of te drinken.Za 4 juli; 9.45 uurMa 13 juli; 18.30 uurZa 18 juli; 9 uurVrij 7 aug;13.30 uurZa 15 aug; 9 uurMa 17 aug; 10 uurMa 31 aug; 9 uurMa 7 sept; 15 uurZa 19 sept; 11.30 uur

Westerschelde:

Zaterdag 6 juni: Strand DomburgWe verzamelen om 11 uur bij Het Groentje tegenover de Brasserie te Domburg. Gratis parkeren verderop in de hoofdstraat. De excursie staat onder leiding van Theo Willemsteyn. Hij zal ons alles vertellen over dit Domburgse strand.

Toelichting bij strandwerkgroep:De excursies worden bij laag water gehouden. Op het strand van Neeltje Jans, het strandje bij het Arsenaal en het strand van Domburg duren deze ongeveer twee uur. Laarzen aanbevolen. Voor de Neeltje Jans kunt u de auto kwijt onder het viaduct bij de Roompotsluizen (Faelweg). Voor het strandje bij het Arsenaal verzamelen we aan de achterkant van het Arsenaal. Ook hier laarzen meenemen ! Voor verdere informatie en evt. meerijden: Ria Verhagen-Zuure: tel. 06-10696268.en Petra Sloof tel. 06-207326637.

ACTIVITEITEN (vervolg)

Dinsdag 9 juni 2015: Planteninventarisatie-excursie naar de zeedijk tussen Westkapelle en Domburg (B) Coördina-ten 0214-3973Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats bij kruising Schelpweg met Baaiweg.

Dinsdag 16 juni 2015: Determinatie-middag bij Jo Clarijs in de tuin (B) Coördinaten 0283-3986Tijd: 14:00–16:00 uur; Plaats: Brouwerijstraat 15, 4356 AL Oostkapelle.NB Flora, loep en evt. planten meenemen. Voor determi-natiemicroscoop e.d. wordt gezorgd.

Dinsdag 23 juni 2015: Planteninventarisatie naar de Boom-dijk bij Nw & St.Joosland (B) Coördinaten 0361-3896Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Kruispunt bij 2de Dwars-weg

Dinsdag 7 juli 2015: Planteninventarisatie-excursie Schots-man (B) Coördinaten 0352-4011Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Noorderparkeerplaats in de knik van de Schotsmanweg

Dinsdag 21 juli 2015:Planteninventarisatieexcursie naar de Boomdijk bij Nw & St. Joosland (B)Coördinaten 0366-3902Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Kruispunt bij 3de Dwars-weg.

Dinsdag 28 juli 2015: Determinatiemiddag (B) Wordt later definitief geregeld.

Dinsdag 4 augustus 2015: Planteninventarisatie bij de Schotsman (B) Coördinaten 0252-4011Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Noorderparkeerplaats in de knik van de Schotsmanweg

Dinsdag 11 of 25 augustus 2015: Determinatiemiddag (B) Wordt later definitief geregeld

Dinsdag 18 augustus 2015: Planteninventarisatie naar berm van de Ritthemse straat (Sloeweg) (B) Coördinaten 0349-3871Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats oostkant van de weg tussen Schorerpolder en het schor.

Dinsdag 1 september 2015: Planteninventarisatie naar de zeedijk tussen Westkapelle en Domburg (B) Coördinaten 0345-3976Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats bij het Noor-dervroon (kruising Hogeweg met Schelpweg)

Woensdag 9 september 2015 Korstmossenexcursie naar oude kerkmuur rond vuurtoren Westkapelle (O) Coördina-ten 0204-3951Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: Ingang oprit van de toren

Dinsdag 15 september 2015: Planteninventarisatie Lange-rakpolder bij Nw & St Joosland (B)Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats jachthaven zuideinde Oudedijk (noord van splitsing A58 en N57)

Plantenwerkgroep

Toelichting PlantenwerkgroepBovengenoemde “Open”- excursies (O), kunnen door ieder KNNV-lid worden meegemaakt, aanmelding is niet nodig , tenzij uitdruk-kelijk bij de betreffende excursie vermeld. “Beperkt toegankelijk”(Bt) is eigenlijk een Open –excursie, maar met een gelimiteerd aantal (wat minder gelimiteerd dan Besloten), aanmelding verplicht en kan dus geweigerd worden.“Besloten” excursies (B), kunnen alleen door niet-werkgroepsleden worden bijgewoond na toestemming van de coördinator van de werkgroep. Het is niet toegestaan om honden en/of andere huisdieren mee op excursie te nemen.Het schema is onder voorbehoud dat de benodigde vergunningen c.q. toestemmingen worden verkregen. Bij slecht weer kan de excursie naar een andere dinsdag b.v. 1 week later worden verplaatst.Niet-werkgroepsleden worden hierover niet ingelicht, men dient dus voor 13:00 uur de coördinator te bellen of de excursie door-gaat. Coördinator Jo Clarijs; Tel: 0118-581799; Mobiel:06-10661974; Mail: jmclarijs@zeelandnet.nl

Paddenstoelenwerkgroep en Vlinder- en Libellenwerkgroep: Programma 2015 nog niet bekend.

Amfibieën- en Reptielenwerkgroep.

Zie oproep in de eerder verzonden Zeekraal #6 voor inventarisatie van de Meerkikker.

Zomer 2015

Een koninklijk bezoek