£>. B.DISPUTATIO ACADEMICA,

CONSILIUMDe

CIVITATE LATINACONDENDALeviter adumbrans,

Quam

Permißü AmphjJ, Facult. Fhlo-foph, Upfal,

PR/ESIDEVIRO CELEBERRIMO,

MAG. P ETR OEKERMAN,

Eloquent. PROFESS. Reg. & Ordin.Facult. Philofoph. h. t. DECANOPublico examini modeßefubmittit

Matthias Fryksell,1PERMELANBÜS.

In Audit. Gull. Maj. d♦ 7. Junii,An. MDCCXXX1X.

_ Fioris ante meridiem folitis.UPSALI/E imprefla.

Aämodum Reverendo ätque Przclarijfimo V [RO $

Mag. E L A V OFRYKSELL,

PASTORIin SBdjKfjdrflty vicinique diftri&usP RsE F OSITO bignijfimsyPARENTI OPTIMO.

CUjm munere lucis hujm ufusPrimum contigit, atque fingulariCujus perpetuo fruor favore 5§hti, dum ml mihi viderit deejjeFruftratur genium fuum hbenter 5Mim cecinijjs nomen efi fas ;cle dulcis pater innuo loquorque.Sed qua dicere barbitos valebitChttcqmd cogito , quicquid Cf mercris,Nam quamvis etiam mihi ThaliaCrphei dulcm pletlra commodaretjQuamvis. Adaximm indjtisfimmqueCrator , DialeShcm , Poetajdudirem, Genitor , tarnen paternumEffari meritum tuum baud valeremv

poffum pdf nuncupabo vota,Ut femper vrreas, diuque vivas*

OPTIMI PATRIS

Pilt tu obedievitiffimtaMATTHIAS FRYKSELL

AUCTORI.

QUms , cur do&um bunc dicas pulcmmquclaborern ? ;

Scito} FRTXELIUM pagina quaque re-fert.

Et quanto ingemi plena efi b&c pagina , tan-\ to

Pramia donabunt fata benigna gradu,

OL, CELSIUS Fil,

* v

Förlåt, Min Bror, at jag Ehr talan ne¬ka torde j

Mig tycks at nu, fom förr, man wälkan bygga Rom.

Giör J , fom Romulus med fina buflar; giorde

^ ' 'v.

Tag flickor rundt omkring, få blir ejStaden tom.

JOH, FRIKSELL.

IN.%§• I-

Ethodurn in lingvis bmni-bus addifcendis oportet efiequam brevifiimam, prscipuevero in Latina , utpote qua»♦exoticas inter, infignera & ad-mirandam fere rei literariaspraebet utilitatem. Conditi,

fateor, funt libri hane in rem pame innumeri. A tfuere quidam, in regulis 6c pra?ceptis inculcandis,nimium operofi? ne dicam fuperfiitiofi; contraquidam perexiguum tantummodo temporis inter¬vallum huic doörina» elementar^ confecrandumcenfent. Tfchirnhufio (a ) mirum videtur, quoda re diflficiilima in puerorum inftiturione vulgo in-itium fiat, cum tarnen, ratione reélius fubduda ,

femper a faciilimis fit exordiendum. Methodum"vero istradit, fecundum tres, qui dantur, in qua-"libetlingva, perfedlionis gradus. Quorum primus"

A efta ) Medicine mentis Part, II, frag, ipz.

i ) o (,,eft lingvam intelligere, non item Ioqui, id quod„in quavis lingvaomnium facillime contingit. Se-, ,cundus eft präster intelligentiam loquentium aut„librorum, omnia etjam ordinaria , fine hasfitatione,„pofTe eloqui , & hic gradus priore eft difficilior.„Tertius eft difficiilimus, ut eadem lingva de qua-„vis materia exa&e & quodcunque libuerit, difte-„rere, fcriptumque componere quis poflit. Aliiper pi&uras Latinam lingvam addifci omnium o-ptime pofie arbitrantur, quam tra&andi viam in-greftus eft Joan. Arnos. Comenius, Methodumderivationis vocabulorum , uti compendiariam ,

Joh. Beccherus b) magnopere commendar, Quirinusvero Kuhlmannus^) femitam reliquis penirusprs-ferendam, & in arcanis fere divinitus infpiratis ha-bendam fe inveniffe gloriatur. Ita ja&ant nonnul-li methodum, a Rofio d) quodam excogiratam, fa-^miliariftimam 5c perfacilem, qua ad lummum,an-,,ni (patio, Latinam lingvam intelligere & eloqui„quilibet poflit, cujuscunque demum fit flatus, as-„tatis & conditionis. Lambertus Schenkelius fin-gularem quoque compofuk librum de lingva La-tina inträ fex menles docenda. At Tanaq. Faber il-luftre dedit inlormationis fedulae documentum infilio fuo, quem, inträ quadriennium, in literis Gra>eis 5c Latinis ita e) perpoiiifte fcribir, utviris inge-nii eruditionisque farna clarififimis dubiam omni-

no

b) In opere diäaBico. c ) Epifiola de Arte cowbindtoridp. 22. d) Mormius in arcanis Colkg. Rofiani p. 68• e) Me¬thode pour commencer les humanités Grecques Latines.

4M ) o ( 5no redderet palmam. Nec defunf, qui auditu La*tialem fermonem & ufu quotidiano difcendum ve-linc, uti Rom® olim & in Latior fic namque Gal-licam , Anglicam 6c alias diici lingvas hodiernasprobant. Geterum vel illud maxime intereft, quodnulla nunc fit provincia, nullave terra, in qua ve-tus illa lingva Romana ita vigeat, ut eam u(u, velconfvetudine fola cum provincialibus, arripere ,6c tibi familiärem reddere poffis. Et ha?c fuit pro-re&o caufla , cur de Collegiis 6c Rebuspublicis La-tinis, ubi magiftri, parirer ac rniniftri, fub eodemccelo, eodemque quafi te<5k> conftituti omnes, nonnifi Latine, idque terfifiime, perpetuo loqueren-tur, condendis inftituendisque viri doéti deliberan-dum putarunü. Nempe confilio huic de ernen-danda juventutis informatione per Civitettem quan-dam Lat'mam , utpote orbi literato plurimum pro-futuro, non afTentitur modo Celeberrim, Morho-fius, fed talern, inträ viginti annos, exftrui pofie lo-cietatem credit, in qua omnes etjam opifices, La¬tine fint locuturi /). Quid, quod miratur Joa-"chim. Paftorius g) de tali inftituto inlocis ad rem"eam opportunis non cogitari diligentius,neque in-"ter tot viros magnificos, 6c ad pia alioquin opera"propenfos, reperiri aliquos, qui tale velut Latium"extra Italiam fundare, fi non pro vulgo, faltem"pro nobihoribus pueris aggrediantur. Immo an-"te eum Eiihardus Lubinus h) breviflirnam dicit"viam ad noticiam Latin® lingv® comparandam,"

A 2 fif ) Polyhifi. Lib. II, Cap% 9. g) PdUßra Nobilium Cap.

z, b ) Me thod. difcendx lingv. Latin<e%

4 ) 0 ( «HfÜ*„fi princeps aliquis coenobium> vel Romanamquan*„dam coloniam conftituat, iti qua non nifi Lati-„nus ufurpetur fermo, & ita pueri ex confvetu-j,dine Latine loqui difcant. Pr^cipuus vero hujusconfilii au&or erat quidam anonymus, cujus hacde re libellus , Gallice primum fcriptus, dein inAngiicam lingvam translatus, Londini 1669 in 12prodiit, fub titulo: An examen of the way of tea-ching the latin tongue to little children by ufe alone:ubi totus in eo eft Auétor, ut Regi Gallie fvadeat,talem aliquam Civitatem Latinam quamprimumefle inftituendam, in qua folo ufu & confvecudi-ne Latinusa pueris addifcatur, inque fuccum, quodajunt, 6c fangvinem convertatur (érmo. Sed ve-reor ego cum Heineccio ,2) aliisque magni nomi-nis viris, ne irritum atque infruduofum hoc con-filium evadat, eademque Latina h$c Civitas ex-periatur fata, quae Reipublica? olim Platonic« fue-re: quam nusquam terrarum gentiumque, niii inipfius Piatonis cerebro, extitiffe novimus: & quumtalia optare fortaffis magis liceat, quam (perare ,fecundum illud, Imperatofis & Philofophi: y.yj rqvXlXdwJog ttoMtsiuv IA7t/££ *), ita Utopiam literatam^tiChr. Aug. Heumanno k) audit, fera non minuspofteritas, quam noftrum tuebicur forian aevum.

§. II.Recenfent nihilominus Tulliopolis hujus fau-

tores exempla quaedam eorum, qui a prima infan-tia, folo ufu cum Latine loquentibus, fine Gram-

maticisi) Confr. flil, p. m, 167. *) Lib% IX» ad fe ipfum §,z<?»

Å) Poecile Tom,I< lib» 1» dijp» u.

•m ) o c »i. smaticis praeceptis, lingvam hane didicerunt. Inhis eft Robertus Gentilis, qui|feptennis puer, La*tine, Gallice, Anglicequelocutus dicitur, quod pa-ter Albericus ad iilum Latino, mäter Gallico, quiei vernaculus erat, 6c Anglicano fermone ( Oxo-nii enim vivebac ) familia reliqua uteretur. Mi¬chael Montanus, vir apud Gallos celebratifiimus,fcribit /) fe in aedibus nihil,nifi Latinum audi-"vifTe, nom matrem , non famulos nifi Latinis ver-"bis, qu« e converfatione ceperant, ad illum prae-"fentem ufos fuifle, unde lex 'annos natus, cum"de Gallica lingva nil amplius, quam de Perfica"aut Arabica fciret > ita fine Grammatica, fine pr«-"ceptis 6c plagofa inftitutione Latinam lingvam di-rtdicerit, ut Buchananus Poéta Scotus, 6c Antoni-"us Muretus f«pe profiterentur eum, in prima hac"«täte puerili, adeo Latine loqui, ut cum illo ne"tanti viri confabulari auderent. Singulare vero"6c prope divinum fuic ingenium Gernando,admo»dum puero, de quo Grotius m)Lingvas in ipfis dofius incunabulisQuas pofett ufus, exuifti mfantiam,Reptaßi ad artes, inde properalus puer,Et tmbibifti, quicquid eft japientu ,Cum lade primo.Invidendum tandem hoc elogium ita claudit n).

Inferiora tuis Epinicta fume tropms,ISam qui digna dåres, ipfe, fed unus, eras.

A % Arti-/) In dijfert, EJfays lib, /. C, 2/. m) In poematibus p»

iSy, n) Ibidm p, iyj%

<* -m) o (s-®*drtifices nafci tecum non pojfumtts omnes:

Hoc efl natura fe fupera at is opus.Sic, quod Regi Galliae Paridis propofitum fuis-fe conftat exemplum ,racio minime capere videtur*Videlicet aderac ibi infans, tion nid quatvor anno-

rum, tanta Latini fermonis pollens notitia, tan-taque in loquendo dexteritate, ut Regi ceterisquepraefentibus miraculi inftar fuerit. Illam vero (ibiinträ biennium acquifiverat, poftquam in amplexi-bus matris hagrere dedifTet. Ne minimum qui-dem ille vel in pronunciationem vocum, vel inregulas connexionis peccabat; quid, quod multosde induftria folcecizantes correxit, Anonymus illeAu&or, cujus mentionem nuper fecimus, hifto-riam hane refert, quae & anfam dedit libello ifticonfcribendo. Dantur etjam alia hujus generis ex-perimenta, at qua? partim domeftica? confvetudi-ni, partim ingeniorum admirandae potius, quamimitanda? felicitati originem fuamdebent, unde exipds cunis & crepundiis exiere haud pauci Såvitt-Txgyöi o ) ; in quorum cenfum merito referimusChriftianum Henricum Heineken , puerum illummillenarium, & incomparabilem diåum, qui cumnatus eflet Lubecae Ann. 1721. die 6 Febr. & inDaniam profe&us Ann. 1724. obiit Ann. 1725. d.ty Junii. Ejusmodi vero de ipfo monumentumreliquit non nemo:Hic puer efl, atas qualem ceniefima quaqite,Natura in raris luxuriante, vid/t.

Vah\o) Titii emmentat, in adminic. L, §,it

) c ( 7Vah ! qucmtum ingemim! quam väfta fcientia rerttm l

Quam memori vocum miUia mente fedent!Btmulus aftiduo DoBori certat alumnus,

Firmaque in infirmo corpore Mti/a nitet.Zolle , [t dubitas , aut tefti crede vulenti,Aut monftrum ingenti, dum licet, ip[é* vide.

Cecerum inftituto Latina? Civitatis condendas de-bitum inde conciliari pofle robur, non fine ratio*ne negare & pernegare videmur.

III.Statuit vero Morhofius p.) feligendos eflfe fex"

vel ieptem viros, in lingva Latina verfatiffimos,c<qui pauperum hominum liberos, utriusque fexus,"& aliquo in numero informabunt. Hi, cum hac"eadem lingva fuerint firmati, poftea opificium a "liquod difcant, locumque huic exercitio defti-"natum incolant. Ita brevi tempore talis focietas"adornetur. Mirari profe&o convenit, Morhofio,tanti acuminis, tantasque literaturas viro, in men-tem non venifle, pueros illos, quamvis vel accu-ratiffima linguas Latinas notitia inftru&os, eo, quoopificium difcant, tirocinii tempore, plurimaef-fe obiivioni tradituros. Evidens hujus rei exem-plum eft Ifaacus Cafaubonus , qui fub Arnoldopatre, eodemque prasceptore , anno aetatis nononondum completo, cum emendate Latine fcripfif-fet,& expedite obvia quaslibet prolocutus eflet,per abfentiam poftea patris, duodecimum tuncagens annum, vix nomen ipfe fuum declinare

potuitPolyhiß. Lib% II, c, g.

8 >m ) ° ( lr@*

potuit q). Sic profitetur Weifiusr) inter fuos fe vi-difle, qui a teneris Latine loqui, ipfis parentibusprapmonftratoribus, addidicerunt, cum adultioresfa&i , nec epiftolam , nec orationem aliquam, ni-fi inquinatiffime fcriptitarent. Alsum itaque fingasmodum , nernpe iplos artium rudiorum magiftroslingua Latina ante inftruendos, quam in Civitatemiftam deducantur; ut, vel hac ratione, pueri o-pificium docendi, quae didicere, per continuatumulum retineant. At eft homo ita comparatus, utaltius femper adfurgere velit; fisque perfualus,adolefcentulum ut ufu rationis valere incipit, in-telligitque fe iftis gaudere fubfidiis & adjurnentis,quibus ad amplifilmos honoris gradus, in republi-ca, alcendere queat, non humi velie repcare, ne-que fordido fe addici opificio facile pati. Per quo-que neceflarium erit, ut accurate calleant ipfienutrices, in hac focietate, linguam Romanam. Iftudi,vero> tefteHeumanno,/) nemo credatfeperfuafu-„rum nutricibus, nifi forte lege quadam lanciatur,„nulli ut virgini prius nubere, nec ulli feminas„nutricis munere fungi liceat, quam Latinam lin-„guam probe fuerit perdoåa. Itaque interdiäoprohibeantur mulieres, huic officio deftinatce, velverbulum,coram pignoribus iftis fibi concreditis,lingua vernacula proferre* Ceterum res, fi quaunquam , hasc certe difficillima erit, quasque inmemoriara redigit diåum a Poeta quodam noftra«tium: ßg

q) Cfr. Titti Cowiment* loc, cit. r) de /til. Rom* l/b,i.c, f) Heurnan, loc. citÅt*

■4W ; o f ^ p

Jag tror at qwinnans tunga5(r gjord af afpelöf.

Majoris tamen videtur momenti, fi dicas Collegiumquoddam, five Monafierium effe inftituendum , inquo folas tantum (eminentur pueiis Latinarn lin-gvam docendae , ut ex his uxores fibi eligere pos»fint Tulliopolis iftius cives , quas conjugum nontantum , fed etjam nutricum fungantur munere.En vero difficultates inde oriundse ! Ecquis hone*fti animi affirmet non parum dedecere puellas, La-tiaii jam lingva, exclufa vernacula,imbuendas, vi-rorum ita amplexibus 5c confvetudini adhasrefce-re?Occurrunt proinde nobis eadem heic incotnmo-da, quas in pueris antea deprehendimus. Oecono-miam quis lilas docebit, omni literarurn Latinarumrotitiae illis longe praeierendam ? Num futori, velcuicunque alii opifici fatis efiet confultum , (i gar-rulam quandam pfittacum domi fedentem habeatuxorem , cum qua ipfe 5c reliqua familia colloqua*tur? Talem fi interrogaret, quomodo nafcatur pti-fana , refponderet, eodem , quo hordeurn, modo,atque avena, vel plane reponeret, crefcere eam, aclegi more baccarum. Inftruatur prasterea quasquefamilia miniftris fujs atque ancillis; quorum, finedubio , magnus numerus e vicinia quotannis företarceflendus : Unde vero illis facultas pure prorn-pteque adeo Latine loquendi ? fcilicet

Corvos Poetas Poefrias picasCantare credas Pegajeium rnelos t).

B Velt) Perßi fatyr.prolog.

IO )of ^Vel forfan in bicipiti (omniantes Parnaffo, aMufisdo<fti, repente fic Cicerones prodirent.

5. iv.Nemo non videt rudem iftam plebeculam ita

depravaturam effe utramque lingvam, ut haud fa-cile dixerim quantum fordium atque ftribliginis,quamque inquinaturn inde dicendi genus proma-naret. Per coloniatr» igitur illam Romanam tan-tum abeft, ut pura atque cafta fervaretur Latini-tas , ut corruptiflima,& non nifi foloecifmis ac bar-barifmis fcateret. Sic per experientiam comper*tum eft , vetuftatem plurimum arbitrii in lingvasdomefticas fibi vindicare, inque iis vitium vicifli-tudinis altius hagrere; unde brevi tempore etjamheic cunéta abirent in Svecilmos, Germanifmos,Gallicifmos , 6c alias nefcio quas diale&os , toto,quod ajunt, ccelo a fe difcrepantes, Idem Roma«norum coloniis, in Hifpsniarn, Galliam, Afiam,ceterasque regiones dedu&is olim contigille no-vimus., Immo, mutata rerum Romanarum facie,6c Barbararum gentium crebro la&is incurfioni«bus, lingva haec eadem imperatrix, milerandum inmodum, 6c ita quidem fcedataett 6c contaminata,ut non nifi umbram priftini fplendoris retinuerit.Negleöis namque claflicis Auöoribus, atque vete¬rum optima? Latinitatis fcriptorum monumentis,cum confulerent iftius a?vi homines, korreo dice-re, Sermoniftas, Vocabulariftas» Legendas San«äas, Do&ores Seraphicos, Angelicos, Irrefraga-biles, Purpuratos , Iliummatiflimos, Confcientio-

flfÜIL OS ,

) o ( 5^ I *

ßflimos, Vifcerofiffimos, Cordialiflimos, non po-tuere non fpurios loquendi modos identidem ufur-pare. In fcenam fum prodiere aptitudinabilitates,verificabiiia, paflionabilitates , dogmatibilitates ,

homineitates, hascceitates , lapideitates, elipfibili-tates, fruftraneitates & fexcenta ejusdem farragi-nis. Nec infrequentes huic aefati formulas de-preheniurus es: Caput facit mihi malum; De ubivenis? Quid fervas de eo? Alicui aliquid poftdice-re; Optat orrne bene ire ; Neceflitas altiflima jSuper eras; Bonum fero. Litern, quippe quodfemper occurrerenc, nulli nec admirationem necnautearn movebant hoc modo feriptae: Millena fa-lutum. Quia vir Illuminatiflime & Eximinentifli»me , a parte ante & poft colende, me petiifti , utTibi meum novum methodum, quem in fcholamea utor, & ante omnes alios, qui ante me fue-runt,&poft me fequentur, eft facillimus, debe-rem revelare, ecce hic eft ille; ita loleo pueros me-os in Grammatica informare, & finere conjugare,5hivo, as, are, vavi, atum% eft verbum regens da*

tivum.Stipphco, cas, care , cui, icitum, regit accufativum.Trango, as, are i avi, atum, cet »).Civitati novae Roman« eandem tatorum fortem

manere, quis non videt? tantum enim abeffet, utper Latium hoc redivivum Latina lingva fueritpropaganda, ut potius ex utriusque mixtura no-vum lingvarum monftrum confiatum exfurgeret,

B 2 Barba-u) Hdlbauer de ftil. P. /» c, 1. §.p.

i* 49* ) o C *$-

Barbaropolis fic furura eflet, Tulliopolis qua* antea(alutari & compeflari voluit.

5. v.Addo infiniturn numerum vocabulorum efTe

addifcendum , fme quorum notitia inutilia civita¬tis iftius membra forent, qui alias inrer viros La-tine eloquentiflimos nomen fuum merito atque o-ptimo jure profiterentur, Eteniro iti prorrnu eiledeberent nomina omnia pi cium, avium, reptili-um, infe&orum , quadrupedum, ciborum, aroma¬tum, pocuum , veftium, a?dificiorum, frumento-rum, ieguminum , herbarum , arborum , metal¬lorum, lapidum, inftrumentorurn opiBcum,mor-borum, utenfilium tum rei familiaris, tum rufii-cx, 5c id genus alia, Hinc confcripfere JanuasScholasque Latinitatis, Orbes etjam piélos , non-nulli non infims dignitatis viri, libros eorum ufuiinfervituros, qui in Civitatem illam Latinam rece¬pt! nullo allo, nift Latino idiomate , per omnemvitam , uti deberent , cum alii vocabulis iJHs aucc'a re re , auf content! efle pofTint, fieubi termini iffciartis in Piinio, Columelia, CeHo , & Vitruvio,occurrant, Lexicographos hac in re confuiere, il-„lorumque opera inniti. Equldem liberaliter fa¬nteer , inquit Heumannus *), mihi pleraque piCct-,,um , Herbarum, üomefticorumque Utenfilium,,nomina Latina efTe incognita: Sed tanturr. abeft»„ut ejus me rei pudeat , ut potius do$a?, quam„Philofophi vocant,/gnorantias partem non poftre-„mam efie arbitrer. §« VL*) Pcecil Tom, L lik l& in Utopia Uterata.

■"Htj ) ö S-®*

§• vi.Quid, quod de vulgato ißo loquendi more ndti

rragmfice nimis fendendum puto; quippe cumconßet erudinflimos f^pe virosin fermone extem-porali aut exercitatos fatis non fuifle, aut minuscaßos cultosque. Colloquia vero cum Iis , qui lin*guam Latinam nequeunt accuratiflime loqui, magisprofeåo turbant fermonem Latialem, quam juvant,quamque commendant. Non enim fuffecerit Lad-nas exquirere voces , cura quoque adhibenda e-rit in verfcorum non minus jußa ßru&ura, quamin fentendarum debito ufu, id vero omne qui ritenon obfervant, barbarica utique phrafi puram itaInquinant ac pervertunt Latinitatem , ut ex lucu-lenta parum abfit, quin lutulenta maxime nafca*rur oratio. Ejusmodi fpuriis loquendi modis in-fuifaque ßribligine laborat LatinumWXuå Hegingen-fe, x) Germanis di&um $ücf)en>£atetn / quod cu*linam oFet, non vero lucernam. Idem vero iisnon poteß non accidere, qui Latinam iinguam 9.cum tamen cuivis iinguae fuus fit genius, luus fa-por nativus , fuaque indoles , ad idioma ver-naculum mifern'me detorquere folent. Hincelegant?^ Latinx ßndiofiores de indußria adffermonibus Latinis , edam cum viris dotßis abßi*unendum exiß'mani , ne diåio aiiquid/ex Idio."tifmo vernaculce trahat, quem in colfoquiis vix e*uvitant, qui eleganhßimo alias ßilo & fcriptione**perpolita fere excellunt» y) De Imperatore Au«

guftox) Qeorg. Pafchii Nova Invema p, m% np, y") cfr.. HeU

ttecc.fundam,

*4 4M ) o (■ **■„gufto narrat Suetonius 2) eum neque in fenatu,„neque apud populum, neque apud milites locu-;,tum fuifle unquam , nid meditata & compofita„orationer quamvis non deficeret ad fubita extern-„porali facultate. Additque paulo poft ; Sermones,,quoque cum fingulis, atque etiam cum Livia fuajjgraviores , non nid in fcriptis, & e libello habu-„ide. Novi, inquit Erafmus a) , Veneria? Bern-„ardum Oricularium , civem Fiorentinum , cujus„hiftorias fi legides, dixides alterum Saluftium, aut„certe Saluftii temporibus (cripras. Nunquamta-„men ab homine impetrare licuit, ut meeum La-„tine loqueretur: Subinde interpellabam : Surdo„loqueris, Vir praeclare, vulgaris lingva? veftratis„tam fum ignarus , quam Indien. Verbum Lati-„num nunquam quivi ab eoextundere. Joachimus,,Fortius b) teftatur : Fere ita fieri, ut, qui lo-„qvuntur accurate , minus erudite fcribant. Dum„enim alterius voluptate afficiuncur ,imperfeétiores„oportet fint in altero. Nemo pari cura res duas„unquam tra&averit. Quo paåo id genus homi*„nes, qui tanto plaufu, in tanta nugatorum corona,,nugari podunt, accurate quicquam (cripferint?„Certe neminem unquam vidi (nid me memoria„fallat) do£e fcribentem ,cui valde in promptu iuit„colloquendi diderendique ratio. Sic Carol. Sigo?nium, Guil. ßuda?um & Paul. Manutium, Latinita*tis licet fcientitfimos > raro tarnen & perpaucis La-tina lingua iocutos ede refert Jacob« Pontanus c) :

malue-z) Vit. Augujli Cap, 84. a) Lib. /. Apophtbegtn, b) Ci~

Ante Sanfti9 in Minerva p. 64p» c) Lib. t. Progpmnaf, fj9

) o ( n

ffialuerunt enim GaHice &Italice, in confvetudinefamiliari* cogitationes fuas expromere. Confervan-d-us eft nitor Latinae lingvae, cui certe illarum,quasoccidens loquitur, par & aequalls habenda videbårtur nulla. In hunc vero finem non tam coiloquiis& deblaterando exerceamur, quam ftilo d)% quippequi, tefte ipfo Tullio e), optimus eft & praeftantis-iimus dicendi effe&or, ac magifter; nuilaque res,eodem fatente, tantum ad dicendum proficit, quan*tum fcriptio /). Videlicet ex Latinis Rorn^ impe-rantis fcriptoribus elegantiam illam omnium opti-me perdifcimus; ad quos recurrendum eft, fi pure& Latine fcribere velimus; & fine quibus ex no-uftris hominibus loquaces forfitan forent malt i-, di-uferti vix pauci, eloquens nemo g), At id tarnen"utraque , quod ajunt, largimur rnanu , nimiam inftilofuperftirionem, qualis illa eft, quando nonnul*li ne unicum quidem vocabulum, quod Grsecam fa-pir originem, tolerandum efte perhibent, nec Deumunquam , fed Deos invocant, nomenque Salvatorisde induftria exprimere , five Hngva , five calamoid fiat, nolunt, quippe quod non fatis Latinum au*dit, ineptam omnino efte, immo rifu & indignatio-ne, quam laude , longe digniorem. Id etjam con»cedimus , ioquendum interdum ex tempore & fu-bito, ubi res ita poilulaverit: Hancce vero extern-poralem fermome Latino dicendi facultatem noncomparandam contendimus quotidiana arque in-

conditad) Cfr. JFeif. de fiiURont. HB. i. c.$m e) in Omt. Hk. i*

c.3$. f) Cic. grut>c>z4. g) ldem üb, i. tdp.

4M ) o ( MI"condita Ioquela, 6c barbaro garritu, effutigndiquéquicquid in buccam venit libidine, (ed alfidua le-äione, 6c ftili debita exercitatione, fi robur, li fuc-cus ille & fangvis incorruptus , fi nitor -deniqueconfervetur hcundi« Latialis h),

$. vii.Eft praeterea Latins lingvs pronunciatio mirum

quantum corrupta. Qua de re Weifius in hunc mo-,,dum*): Nos quidem perfvafiflimum habemus ,

„hodie a nobis veram pronunciandi Latina Latlne„rationem prorfus ignorari ita, ut, fi per fato-„rum legem liceret, ut vel ex veteri Latio , ali-„quis in vitam revocatus nos Latine loquences au-„diret ? vel aliquis noftrum in Romanam urbem,„quae jam dudum ruinis 6c cineribus obruta eft,„immitteretur , talem , qualis erat, cum fiorerec„quam maxime, neuter Latinis fe alloquentes ver¬ebte intelle&urus efTet. Nolo jam iongus efle in„inquirendo : utrum illa, quae nobis nunc reftant,„Latina longe a populari lingva diverfiflima 6c vi-„ris tantum honoratioribus propria fuerint ? quod„vero vix fit fimile: id nunc dixifte fufficiat, quod„nos necä longa longius, nec brevia brevius in fyl-,,labis maxime, quae vocem finiunt, nuncpronun-„ciemus. Quid, quaefo , nunc intereftinter menfa„in nominandi 9 & auferendi cafu ? quo difcrimi-,,ne inter pronunciandum fruåus in nominandi 6c„patrio cafu dignofcas ? erat hic olim in ipfa pro-

nunci-b) Cfr. PerizoM. adSdnff. Minerv. p. m. 640* Berger, de Na*

turali pulcritud. ontf$ p. zz. i) De ftil. Roman. Iib* //. c, iz,

)°( ^ n

nunciandi mora aliquod apertum difcrimen* quo"unum diftingveretur ab altero, irnprimis quoni-"amin quarra declinatione cafibus prakter nominaltivum omnibus; quotquot in us definunt, contra*1'élionis lex fufHamen aliquod necefiario addit: per "mde eniro eft,ac fi frucluis in pacrio cafu numeri cfirjgularis; & in prirno,quarto, & quinto numeri"plurium ca(u frufiues dicas. Et infra: Quslibet"natio Latinae lingvte fonum ad vernaculae formam"mutat, luxat, torquet. Queritur Francorum ali"quis: Populäres fuos Romanas voces pro lubieu"Francifare, quobarbaro verbo id figriificare vult: iquod Francicae lingvte modos Latins imponant. cNosGermani vero Teutfchifamus bonam illamlin <(gvam , quod vitium quodammodo illa ratione ef-"fugere pofiemus, fi ica plane, ut fcripta funt"Latina vocabula pronunciaremu;, & Poetarum"in producendis breviterque dicendis vocibus i"mitaremur diligentiam. Tacebo gentes inregrasPolonorum , Hungarorum , aliasque ob vernacu-li fermonis contagium Latins elocutioni & pro-nunciationi multum vitii adferre : unde triturnillud : Nott curo quantitatem fyllaharum, modo [itoratio congrua k), Icaque fi iingvam tollere bar-baries potuit , pronunciationem etjam peri-ifie , quae non nifi ore tradi, auribus percipi ge¬nuine poteft, quid mirum ? Mirari vero conve¬nit quosdam condi velie Rempublicam, cujus

C civesk ) Smet il dedicatA ad Profod.

x% -m ) © ( i»cives fermone utantur veterum Romanorum,quorum tamen verba non nifi vidofe efferre va-Jeant.

5. vin.Noxia demque föret quodammodo iftiusmo-

di Civitas Latina vel eo potiflimum norrine, quodnegligeretur prorfus cultura fermonis patrii, quemloqui ac fcribere necefle eft omnibus, dum Lati¬ns linguae ufus fit rarior, & non nifi eruditis fre-"quentandus; neque enim caufarum patronum"in curia & in foro, neque verbi Divini miniftrum"ex urabone facro; neque medicum ad argrotan-"tium leÖulos alia cemere, qu^m patra loquilin-gua, refert Weifius/). Hsec cum fo matris la-éte imbibenda, excolenda & ornanda eft- Atquifcopum Civitatis Tulliopolirans fi refpicias , huncefiTe affirmes, ut apti reddantur juvenes, qui re¬bus & fun&ionibus in Republica amplioribus pras-ponantur: Ineptos vero quisque judicaret, finonnifi per interpretem, loquendi agendique facul-tatem cum popularibus haberent-

§. IX.Quid de Civitate Latina, qua, exclufis Gram-

maticis prsceptis, fola converiatione Latinam lin-guam fibi perfamiliarem reddant pueri, fit fentien-dum vidimuSr Nunc vero inter pia fere defideria

locumD di filh RomAni iib% /, C. »•

4M ; o ( M- ' ***locum meréri addimus illud confiliurn, 8c fi velmaxime Rom« Congregatio de Tiilliopoli condendam-ftitueretur, quemadmodum per jocum oprat Aü-ßor Farn« Europeae, ut idem fiat de particulis La-tini (ermonis, tefte Heumanno, wjcun&a tamenirrira, & Ipe illufa ac deftituta manerent. Hinccum magni nominis viris iftas cogitationes de Co-lonia Romana vel inter femma fuavia 8c ingeniofareferre, vel Sapienti flultitu annumerare poteris*Fingamus, Ita enim loquitur Jacob Burckhard,»)"non efle råv ddbvdroov, Civitatem (ive coloniam"ejusmodi hodie conftituere; nihil tarnen profici"amplius iftiusmodi Latina Civitate, fl talis noftra"inftitueretur aetate, poffe arbitror, quam ut"hominum Latine loquentium , five balbutientium"prodiret inde multitudo, quos Latine Ioqui po-"pulus putaret, & qui in illis, quae ipfi plebeii"incerdum intelligerent, obmutelcere necefTe non«*haberent: fed quos, (i res magna ageretur ,una"cum re verba ftatim deficerent, & qui, fi Lati«"nus fcriptor, de veteribus unus explicandus ef-"fet, hsererent, ac ne fibi quidem, quid eorum"quisque vellet, intelligerent, nedum quid ex iis<ccum aliis porro communicare poflent. Gratula-mur interim nobis, hodierno die , fupereffe La-tium illud redivivum in Scholis, Gymnafiis& A-cademiis , ubi Latinam linguasn cum reliquisftudiis humanioribus, audiendo non tantum, le¬

gendirn) Con(j>. relp. literär. p. zu, n) de /. Lätin, i»

German, fatis p, m% jgp fe$u.

fs

TANTUM.

20 4« )o( S^gendoqüe & fcribendo , verum etiara peroran-do 8c difputando , addifcendi cft fa&a juventuticopia 8c poteftas: Heic, fi unquam alibi, Roma-nas veneres inde a puero imbibere licebit non(ordibus contaminatas > fed ex fcmtibusclafficorum Au&orum puriflimis hau- .

Ras, 8c hauriendas.