Van Meten naar Verbeteren in de Jeugdzorg

De case van Holland Rijnland Echt inzicht. Voorbij de getallen.

Van Meten naar Verbeteren in de Jeugdzorg: De case van Holland Rijnland 1

De Jeugdwet en Cliëntervaring Sinds 1 januari 2015 is de Jeugdwet van kracht en de stelselwijziging van de jeugdhulp een feit. Ondersteuning en hulp aan kinderen, jongeren en hun ouders bij alle denkbare opgroei- en opvoedproblemen, psychische problemen en stoornissen is daarmee een taak van de gemeente. Binnen de kaders van de wet bepalen gemeenten zelf de lokale inrichting van het jeugdhulp-systeem.

Vanaf 2016 zijn gemeenten vanuit de Jeugdwet verplicht om onderzoek naar de cliëntervaring uit te (laten) voeren voor jeugd. De resultaten daarvan dienen jaarlijks te worden gepubliceerd. Gemeenten hebben (vooralsnog) de vrijheid om zelf vorm te geven aan het cliëntervaringsonderzoek (CEO).

Modelvragenlijst Cliëntervaring Jeugd & Ouders Stichting Alexander ontwikkelde in opdracht van de VNG de Modelvragenlijst Cliëntervaring Jeugd en Ouders (MCJO) en een bijbehorend enquête protocol. Het is een traditioneel kwantitatief onderzoek dat is afgestemd op de bepalingen van de Jeugdwet.

Onlangs is een pilot met toepassing van de MCJO in een aantal gemeenten afgerond en geëvalueerd. De rapportage is te vinden op "Modelvragenlijst Cliëntervaring Jeugd en Ouders: Ervaringen“.

Eén van de doelstellingen van de ontwikkeling van het MCJO was om een landelijke vergelijking tussen gemeenten (benchmarking) mogelijk te maken. Dit doel is niet bereikt, getuige de volgende conclusie:

Landelijke vergelijking/ benchmarking is niet mogelijk. De afname is per gemeente verschillend ter hand genomen: verschillen in wijze van afname, doelgroepen selecteren en filteren leiden tot onvergelijkbare data.

De titel van het rapport luidt "Van Meten naar Verbeteren", maar deze titel dekt de lading niet aangezien een van de hoofdconclusies is:

Gemeenten hebben uit de afname van de MCJO in het kwantitatieve onderzoek veelal geen nuttige sturingsinformatie kunnen afleiden. In het beste geval gaven de uitkomsten van de MCJO richting aan het daaropvolgend kwalitatieve onderzoek.

De verwachting dat de benadering van het MCJO geen nuttige sturingsinformatie voor beleidsvorming en het verbeteren van de kwaliteit van de jeugdhulp zou opleveren, was de voornaamste motivatie voor het samenwerkingsverband Holland Rijnland om geen enquête op basis van de MCJO uit te (laten) voeren. Holland Rijnland ging in 2016 op zoek naar een waardevoller aanpak van het uitvoeren van cliëntervaringsonderzoek.

In de regio Holland Rijnland regelen de gemeenten Hillegom, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, 1

Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen en Zoeterwoude samen de toegang tot de jeugdhulp en kopen ze samen hulp in.

CareConnect Holland Rijnland © StoryConnect 2017 Pagina �2

De StoryConnect Methode Holland Rijnland zocht naar schaalbare en praktische benaderingen voor het onderzoeken van cliëntervaringen die wel sturingsinformatie opleveren en koos voor participatief narratief onderzoek volgens de StoryConnect methode.

Deze hybride (online én offline) en simultaan kwalitatieve én kwantitatieve onderzoeksmethode gaat uit van concrete ervaringen van cliënten met de verleende ondersteuning en zorg. En verbindt deze met kwantitatieve gegevens over deze ervaringen die de cliënten zelf gelijktijdig delen. De benadering benut waardevolle contextuele informatie van individuele ervaringen voor evaluatie van de beleefde jeugdzorg en ontsluit deze voor medewerkers, beleidsmakers, bestuurders en andere stakeholders in de jeugdhulp.

De toegevoegde waarde van deze methode voor monitoring is dat zij concrete informatie levert voor het initiëren van concrete en gerichte verbeteracties. De StoryConnect methode kan in principe continue worden toegepast, door gemeenten en aanbieders. Op termijn kunnen zo totale inspanning en kosten voor verantwoording en voor het besturen van organisatieontwikkeling dalen.

Uitvoering CEO Jeugdhulp Holland Rijnland Een gemeenschappelijk projectteam van StoryConnect met vertegenwoordigers uit het samen–werkingsverband Holland Rijnland, betrokken gemeenten, de coöperatie Jeugd- en Gezinsteams (JGT’s), onderwijsorganisaties en de Academische Werkplaats “Gezin aan Zet” voerde het onderzoek uit in de volgende stappen:

• Fase 1: Ontwikkeling projectplan (dec 2016 - jan 2017)

• Fase 2: Ontwerpen van het onderzoek (jan - feb 2017)

• Fase 3: Uitvoeren van het onderzoek (mrt - mei 2017)

• Fase 4: Evalueren en rapporteren (mei - jun 2017)

In Fase 2 ontwikkelde het projectteam een Vertelpunt, in dit geval een website waar cliënten hun ervaringen kunnen delen en duiden. Het ontwerp van het Vertelpunt is mede afgestemd op specifieke onderzoeksvragen van Holland Rijnland en de bepalingen van de Jeugdwet. Ook ontvingen medewerkers van de Gemeente Leiden een training in het faciliteren van Verteltafels.

In Fase 3 ontvingen cliënten via de aanbieders van jeugdhulp een uitnodiging van de gemeenten om hun ervaringen te delen via het online Vertelpunt. Daarnaast deelden jongeren en ouders ervaringen tijdens Verteltafels in meerdere JGT-vestigingen. Op deze wijze zijn in een betrekkelijk korte periode 550 zeer diverse, context-rijke, positieve en negatieve ervaringen over de jeugdhulp verzameld.

Om de verzamelde informatie te ontsluiten en trends en patronen te visualiseren en verkennen werd een interactief Ervaringen-Dashboard gerealiseerd.

CareConnect Holland Rijnland © StoryConnect 2017 Pagina �3

In Fase 4 werd met behulp van het ErvaringenDashboard de gedeelde informatie verkend en werden trends en patronen beschreven in een Versnellingsrapport. Het Ervaringen-Dashboard was ook behulpzaam bij het selecteren en produceren van ErvaringsKaarten.

In een integrale InzichtenWorkshop ontwikkelden ouders, ambtenaren en vertegenwoordigers van aanbieders, JGT’s en het onderwijs samen inzichten over de kwaliteit van de jeugdhulp op basis van een groot aantal ErvaringsKaarten en informatie uit het Versnellingsrapport. Op basis van deze inzichten ontwikkelden zij samen ideeën voor verbeteracties.

Tot slot stelde StoryConnect op basis van al deze resultaten het publieke eindrapport op: Rapport Cliëntervaringsonderzoek Jeugdhulp 2016 Holland Rijnland.

Ervaringen bij Holland Rijnland Veel respondenten geven aan dat zij het op prijs stellen dat zij de mogelijkheid kregen om via het Vertelpunt hun ervaringen te delen met de gemeenten.

Deelnemers aan de Verteltafels spraken de behoefte uit om vaker op deze wijze ervaringen met lotgenoten te delen. In sommige gevallen namen ouders - gefaciliteerd door het JGT - zelf het initiatief om vervolgbijeenkomsten te organiseren.

Het onderzoek leverde een rijkgeschakeerd en gebalanceerd beeld van de staat van de jeugdhulp in Holland Rijnland op. Waar vooraf door opdrachtgevers werd gevreesd voor een eenzijdige stortvloed van negatieve oordelen is dit niet opgetreden: Ook veel dankbare cliënten namen de moeite hun ervaringen te delen!

Het onderzoek leverde ook concrete sturingsinformatie op voor verbetering van de jeugdhulp in de regio. Deze komt deels voort uit de evaluatie van de verzamelde ervaringen, maar met name ook uit de openhartige interactie van cliënten en professionals die ontstaat tijdens het duiden van de Ervaringskaarten in de InzichtenWorkshop.

CareConnect Holland Rijnland © StoryConnect 2017 Pagina �4

Het eindrapport vertegenwoordigt slechts een klein deel van de rijkdom aan informatie en inzichten die in de verzamelde ervaringen ligt besloten. Holland Rijnland en de gemeenten maken ook na afronding van het onderzoek nog dankbaar gebruik van de beschikbare Ervaringskaarten als input voor workshops voor beleidsontwikkeling met betrekking tot de jeugdhulp.

De waarde van de StoryConnect methode kan worden vergroot wanneer het verzamelen van de ervaringen continue plaatsvindt, liefst in nauwe samenwerking met en in aansluiting op de uitvoering van de jeugdhulp door de aanbieders. Continue monitoring van jeugdhulp komt dan onder handbereik, tegen lage meerkosten. Daarnaast zou het wenselijk zijn dat het Rijk de voorgeschreven datum en frequentie van de rapportage loslaat, zodat rapportage van het CEO goed kan aansluiten bij de beleids- en managementcycli van de gemeenten en de aanbieders.

Versterken van samenhang van monitoring en evaluatie van de jeugdhulp met het (CEO) WMO en het onderwijs is belangrijk. Dit is goed mogelijk bij toepassing van de StoryConnect methode.

Meer weten over onze aanpak en mogelijkheden? Neem dan contact op met Erwin Duurland.

�

W: www.storyconnect.nl

M: 06 48 71 50 13

E: erwin@storyconnect.nl

CareConnect Holland Rijnland © StoryConnect 2017 Pagina �5