Kade

r Eco

nom

isch

Belei

d M

aast

richt

Toekomst

Industrie

MaastrichtMaastricht is altijd een industriestad geweest. Als we welvaart en

welzijn voor alle lagen van de bevolking in de stad willen behouden,

dan moeten we zorgen dat Maastricht een aantrekkelijke

vestigingsplaats voor industriële bedrijven is en blijft.

1

Op15juni2012vonddevierdeineenserieworkshopsoverdekadersvoorheteconomischebeleidvandestadplaats. Indezevierdebijeenkomstverzameldenzich opnieuw een diverse groep stakeholders: ondernemers, belangenbehartigers,onderzoekers, ambtenaren en raadsleden. Doel van de avond: onderzoeken wat ernodigisomdeMaastrichtsebedrijventerreinentoekomstbestendigtemaken.

KADERS VOOR INDUSTRIEBELEID

Maastricht is een industriestad, altijd al geweest en dat willen we

graagzohouden.Demaakindustriebiedtwerk en inkomenaanallelagenvan

debevolkingen leverteenbelangrijkebijdrageaanhetBNP vanstaden regio.

Degemeentewilnieuwebedrijvennaardestad trekkenenbestaandebedrijven

behoudenenhelpenfloreren.Ditdoenweinnauwoverlegmetondernemersen

anderebelanghebbenden,waarbijieder zijn rolneemt.Degemeentespantzich

explicietinvoorminder regeldrukenflexibele bestemmingsplannenmet

meer keuzevrijheid én verantwoordelijkheid voor bedrijven. Samen

metdeonsomringendestedenonderzoekenwehoewebeterkunnenprofiteren

vandecentrale liggingindetechnologiedriekhoekEindhoven,Luik,Aken(ELAt).

UItganspuntisdatweelkaaroverenweerkunnenversterkenmetkennis en handel

endateensterke (EU)regioookgoed isvoordestad. Industrieenoverheid

onderzoekensamenhoedeMaastrichtseindustriezichbeterkanprofilerenen

watdaarvoornodigis.Inrichting,veiligheidenbeheervanbedrijventerreinenwordt

geregeldviapubliek-private samenwerkingverbanden,waarbedrijvenzelf

indekomendejarensteedsmeerverantwoordelijkheidvoornemenendegemeente

meer faciliteert.Duurzaam en flexibel bouwenmoetener voor zorgendat

bedrijventerreinen en -gebouwen toekomstbestendig zijn. (OV) infrastructuur

vraagt permanent de aandacht, maar vereist ook forse investeringen en

onderhoud.Nieuweprojectenwordendanookaltijd voorafgegaandoorheldere

kosten-baten analyses.Enlastbutnotleast,degemeentewerktsamenmet

onderwijsinstellingen en werkgevers aan het matchen van vraag en aanbod op

dearbeidsmarkt. Dekwaliteit van leven in stad en regio is hiervoor een

belangrijkevoorwaarde.

HetLimburgssociaal-economischsysteemmodel*laatziendathetsuccesvanderegioafhankelijkisvaneencomplexsamenspelvanfactoren.Hetsysteemkanzowelomhoogalsomlaagspiraliseren.AllerleipersonenenorganisatiesinLimburgdraaieniederaan‘knoppen’inhetsysteem.Hetmodelmaaktdenoodzaaktotsamenspelevident.Metalsgezamenlijkdoel:zorgendatalleactiviteitenbijdragenaandeopwaartsespiraal.

*HetmodelisgebaseerdopdeNightingalesscenario’s,ontwikkelddooreenLimburgsscenarioteam

onderleidingvanscenariodeskundigeKeesvanderHeijden(OxfordUniversity,Shell).

KADERS VOOR BELEID 4 workshops

Maastricht,15juni2012-Deze workshop is de laatste in een serie van vier, waarin belanghebbenden met elkaar de economische motoren van de stad verkennen en de wijze waarop deze zich kunnen ontwikkelen. Doel is met elkaar inzicht te vergaren in de beïnvloedingsmogelijkheden van de stakeholders om welzijn en welvaart te behouden en te versterken.

FransBastiaens,scheidendvoorzittervandeRaadscommissievoorSocialeenEconomischeZaken,namhetinitatiefvoordeworkshops.Hijgeefthiermeeinvullingaandekaderstellendetaakvanderaad,vanuitdeovertuigingdatvisieenbeleidhetbestindialoogmetbelanghebbendenkanwordenvormgegeven.

1. Economische MotorenIndeeersteworkshop,op24november2011,werdendeviermotorenvoordestad-eninsommigeopzichtenderegio-geïdentificeerd:debinnenstad,MaastrichtHealthCampus,deindustrieendeinternationaleligging.Hetrapport‘KaderstellingGemeenteraadEconomischeNota2012’biedteencijfermatigeonderbouwingvandezethema’seneenimpressievandeworkshop.

2. Maastricht Health Campus Indetweedebijeenkomst,op15februari2012,werdingezoomdopdeMaastrichtHealthCampus.HarmJanDriessen,lidvanderaadvanbestuurvanhetMUMC+gafeenkorteinleiding.30vertegenwoordigersuithetbedrijfsleven,medischcentrum,universiteit,bestuurders,ambtenarenenpoliticiverkendensamenderolvandecampusalseconomischemotorvoordestad.Hetverslag:‘ToekomstMaastichtHealthCampus’presenteertdeuitkomstenvandezedialoog.

3. Binnenstad MaastrichtOp12aprilstonddeMaastrichtsebinnenstadalseconomischemotorcentraal.HansKaspervanE,tiltrapteafmetactuele‘facts&figures’overwonenenwerkeninenbezoekenaanMaastricht.Eenbijzonderdiversegroepstakeholdersverkendehetspeelveld:bewoners,studenten,retailers,horeca-ondernemers,woningbouwverenigingen,onderzoekers,wethouders,ambtenarenennatuurlijkderaadsleden.Degroepwasverrassendeensgezindoverdesuccesformulevandestadenformuleerde6aanbevelingenvoordetoekomst.

4. IndustrieDelaatsteworkshopindezeseriezoemtinopdeMaastrichtsemaakindustieendeindustrieterreinenwaardezegevestigdzijn.Stakeholdersonderzoekendesterkeenzwakkekantenvaneenaantalterreinen,alsookdeexternekansenenbedreigen.Vervolgenswordtbekekenwatdestakeholderskunnendoenomdezeterreinentoekomstbestendigtemaken.

Allerapportenenverslagenzijntevindenopwww.maastricht.nl.2

‘creative class’

creativiteit in de samenleving

ondernemerschap

economischeactiviteit

middelen

kwaliteit van leven

culturele innovatie

vertrouwenin de toekomst

opleidingsniveau

sociaal kapitaal

DE SAMENHANG DER DINGENCausale verbanden in Limburgs sociaal-economisch systeem.

TesT uw Limburgse succesformuLewww.hitfoundation.eu/nightingales

3

Deelnemers Industrie•Industrie:JanLamkin(SBEPipingMachine-Apparatenbouw),HennyWijsen(Wijsen

Logistics)•Intermediairs:MichelvanLieshout(MKBLimburg);RobvanMidden(LIOF)•Onderzoek & onderwijs:BoudewijnBarth(BuckConsultants),WynandBodewes

(UniversiteitMaastricht)• Overheid:JohnAarts(wethouder),LilianCortenraad,PeterDebetz,TimavanderLinden,

MarleenvanOeveren,SimonevanderSteen,PetraTheunissen,JoopTimmermans,Pieter-PaulvanderWouw

•Politiek:LindaBabb(GroenLinks),PeterCorsius(CDA),BertJongen(D66),MarliseKorsten(D66),MauriceMoers(VVD),BenPeters(PVM),EdSabel(SPM),MichelSeverijns(VVD),GerThelosen(SPM),LucyWillems(GroenLinks),BibivanderWouw(VVD)

Voorbereidingenfacilitering:FransBastiaens(Gemeenteraad,PvdA),PetradeBoer(Fibes),RuudDemasenMarleenvanOeveren(Gemeente)

Het hele systeem in 1 kamerRondom een gedeeld belang

Zes blinde mannen en de olifant DeblindemannenendeolifantiseenberoemdefabeluitIndiaoverzesblindereizigersdieophunlevenswegtegenverschillendedelenvaneenolifantaanlopen.Deééndenktdathijineenbosloopt,detweededathijeenslangheeftgevonden,dederdeeenwaaier,enzoverder.Elkeblindemanscheptzijneigenversievanderealiteit,gebaseerdopzijneigenervaringenperspectief.

Doorverschillendebelanghebbendenrondomeengemeenschappelijkvraagstukmetelkaar-in1kamer-indialoogtebrengen,wordenzijinstaatgesteldomeenvolledigerbeeldvandewerkelijkheidtecreërenensamenopzoektegaannaargedeeldbelang.

MAASTRICHTStad van ambitieuze ondernemersProf.WijnandBodewes,vanhetMaastrichtCentreforEntrepreneurshipvandeUniversiteitMaastrichtgeefteeninleidingoverondenemerschapenindustrieindestad.Hierondereenverkorteweergavevanzijnpresentatie.

Onderschap & IndustrieVolgensBodewesisondernemerschapinMaastrichtbegonnenmetindustrie.“DeprachtigebinnenstadhebbenwevooreengrootgedeeltetedankenaanPetrusRegoutenzijnfamilie.MaaralsjevandaagaaneenwillekeurigevoorbijgangervraagtwieopditmomentdeberoemdsteondernemeruitMaastrichtis,danishetantwoordsteevast:AndréRieu!”Maastrichtnogsteedseenstadvanindustriëlebedrijvigheid.MaarBodewesvraagtzichterechtaf:“Isdeindustrieookdebanenmotorwaardestaddekomendejarenookzijnpleziervangaathouden?”

Industrie als banenmotor?Bodewes:“DebekendeMaastrichtsebedrijvenzijnSappienMosaenSphinx,datissexy.Datgaatinéénkeeroverrelatiefveelwerkgelegenheid.Maaralsjekijktnaarhetaantalmedewerkersperbedrijf,danishetopvallendhoesneldiebedrijvenkleinerworden.Debulkismidden-enkleinbedrijf,minderdan250werknemers.Daarzitookdebulkvandewerkgelegenheid.Maarookmoeilijkerwatjekandoenomhentehelpen.Wantdiezijnnietallemaalhetzelfde.Devraagis:hoespeeljedaaropin?”

4

5

Waar zit de dynamiek?VolgensBodeweszitbijdebestaandeindustriëlebedrijvennagenoeggeengroei.VolgensdegegevensvandeKamervanKoophandelzijninLimburgslechts10industriëlebedrijvenmetmeerdan20medewerkers,diein2011meerdan4%personeelsgroeirealiseerden(metnameinMidden-enNoord-Limburg).

Hijvraagtzichafhoehetkandatjedaartussenregio’sverschilinziet.Bodewes:“Ikdenkdatniemanddatzoudurvenwijtenaangebrekaanambitie.Maarhetiswelietsomovernatedenken.Inhoeverreiserindezeregiovoldoendeonderlingesteunomelkaartehelpenomverdertekomen.Degrotevraagis,waaromzoueennieuwbedrijfinMaastrichtonstaan,willenontstaan,willenontstaanenwillenblijven?”

Waarom zou een nieuw bedrijf in Maastricht ontstaan, willen ontstaan en willen blijven?Bodewes:“Dedynamiekzitvooreengedeeltebijbestaandebedrijvendieofkrimpenofgroeien.Maarookbijnieuwebedrijven.DatkaneenbedrijfzijndatalbestaatenzichgaatvestigeninMaastrichtofeennieuwevestigingopent.Maarookheelbelangrijk:volledignieuwebedrijven.

Delandelijkeoverheidheeftdaardeafgelopenjareneenzwaaigemaakt.Defocusligtnietlangerophetstimulerenvanmensenomvoorzichzelftebeginnen.Wanteconomischgezien-uithetoogpuntvanwerkgelegenheidendebijdrageaanhetBNP-isheteenrelatiefkleinegroepnieuwebedrijvendieineenkortetijduitgroeittotondernemingen.JuistdiezijnbovengemiddeldbelangrijkvoorbanencreatieenhetcreërenvaneconomischewaardeinNederland.

Alsjeookopdiemaniernaardestadzoukijken,danishetwelheelergjammer,datvanaldiebedrijvendiejehierziet,datdaartenopzichtvanandereregio’swelheelweiniggroeierstussenzitten.Waarvoelenzijzichingeremd?Enhoekaneenregiozedaarbijhelpen?”

Alles begint kleinVolgensBodewesbegintallesklein.“OokSappiisooitkleinbegonnen.Vodaphoneisookooitrelatiefkleinbegonnenenheefteenuitzonderlijkegroeidoorgemaakt.Datzijndeuitzonderingen,waarweookbeleidopmaken.Devraagishoevoorkomenwedatdittypebedrijveneerderdanwezoudenwillen,dannodigis,datdiebesluitenomnaarelderstegaan,omdatdevolgendegroeispurtdaarveelsneller,goedkoperkan,danhier.Wemoetennietvergetendatuitbestaandebedrijvenvaakookweernieuwebedrijvenontstaan.Inwelkesectorenzijnindustriëlebedrijvengestart.Datisvaakgelieerdaanwaternualis.“

IndevoorbereidingenvoordezebijeenkomstdeedBodewesookeenontdekking:“HetMTB(desocialewerkplaats)iseenvandegrootsteindustriëlebedrijvenindestad.Voorheelveelproductiebedrijvenbelangrijk,omdatzedaarassemblagewerkkunnenlatendoen.Dushethebbenvanzo’nMTBisgoedvoordestad,omdathetanderebedrijvenheelgoedkanondersteunen.”

6

1. SWOT BEDRIJVENTERREINEN Drie groepen buigen zich over de sterkte en de zwaktes van en de kansen en bedreigingen voor de industrieterreinen in de stad.

BeatrixhavenIndustrieterreineninbredezinmetfocusopBeatrixhaven

Kansen•AlsdenieuweA2klaariswordtheteengoedbereikbaargebied.•Zwareindustriewaareendeelvanonsarbeidspotentieelterechtkan.Strengemilieu-eisen

kunnenhelpenomnietallerleivervuilingbinnendestads-/regiogrenzentehalen.•Strakkadermetdaarbinnenflexibelebestemmingen.Dusnietoveralkanalles,maar

plekkenwaarjeheelflexibelopvragenvanondernemerskuntreagerenenzosnelmogelijkeconomischeactiviteitenkanlatenbloeien.

•Duurzaamenflexibelbouwenenproducerenstimuleren,denkaannieuwevormenvanenergie,zuinigeproductie,etc.

Zwak•Oost-WestbereikbaarheidvanBeatrixhavenisnietoptimaal.•Starbestemmingsplanenhogeregeldruk.•Tragebesluitvorming.•Sociaalonveilig,metname‘savondseensoort‘no-goarea’.•Bestemmingonduidelijk.•Onderhoudblijftachter.

DRIE VRAGEN

1. SWOT - Strengths & Weaknesses, Opportunities & Threats

Watzijndesterke&zwakkepuntenvandeMaastrichtseindustrieterreinenenwatzijnde

externekansenenbedreigingenvoorverdereontwikkeling?

2. Toekomstbestendigheid

Watisernodig,opbasisvandeSWOT-analyseomdebedrijventerrein(en)

toekomstbestendigtemaken?

3. Wie beïnvloedt wat?

Wiehebbeninvloedopdezemaatregelenenwelkerolneemtiedervanhenin?

7

De Karosseer, Maastricht-Eijsden, RekoutwegDrieheelverschillendeterreinen.

Sterktes•Bereikbaarheid:Dichtbijdesnelweg.•NogmooikavelsbeschikbaaropMaastricht-Eijsden,onderscheidendinsegmenteringen

prijsstelling.•GroeimogelijkhedenvoorMaastrichtseindustrie

Zwaktes•Slechtimago.•Slechtehandhaving(mnKarosseer).•Nogmaar3bedrijvenopMaastricht-Eijsden,nieterguitnodigend.•HetbeeldkwaliteitplanopMaastricht-Eijsdenwordtalsknellendervaren.Bedreiging•OveraanbodbedrijventerreineninderegioZuid-Limburg,veelinhetzelfdesegment.•Mogelijkvestigingvaneencoffeeshop,slechtvoordeveiligheid.•Ontwikkelingena/danderekantv/dgrens?Is‘tvestigingsklimaatdaarwellichtaantrekkelijker?•Waarhalenweindetoekomstonzewerknemersvandaan?

Kansen•Maastrichtiseenaantrekkelijkestadomtewonen,werkenenrecreëren.•Brainport2020.•MaastrichtzoukunnenprofiterenvancentraleliggingindedriehoekLeuven,Aken,Eindhoven.•Ontwikkelingeneldersindestad(ihbBeatrixhavenenBosscherveld),biedtkansenvoorde

gemeenteomdezeteherhuisvestenopMaastricht-Eijsden(enuiteraardhetrisicodatdebedrijvendieindeverdrukkingkomendestadhelemaalgaanverlaten).

ELAT-driehoek - Destadinhet‘umfelt’waarinhetzichbevindt.

Sterktes•Multi-modalebereibaarheid.•Internationaleligging,maarmakenweervoldoendegebruikvan?•Diversiteitenkwaliteitvanabeidspotentieel&opleidingsniveau•Kwaliteitvanleven,woneninstadskernenineengrootpark.

Zwaktes•Veroudering:eenforseherstructureringsopgave•Leegstandondermijntdeaantrekkelijkheidvanhetgebied.•Regelsenbestemmingen:Deervarenregeldrukisheelhoog.Enbestemmingenveranderen,

datgaatnietechtsnel.

Kansen•Innovatie&samenwerkingmetomliggendeuniversiteiten:RWTH,Hasselt,Diepenbeek,Luik.

Erzitverschrikkelijkveelkennis,geclusterdopgespecialiseerdegebieden,datelkaargoedaanvult.Indesamenwerkingisnogmeer,snellereenbredereinnovatiemogelijk.

•InfrastructuurisgoedenwordtnogbetermetA2-ondertunnelingenverleggenNoorderbrug.•Grensisgéénbarrièremeer,oa.doorEngelsalslinguafrancavoorontwikkelaars&ondernemingen.

Bedreigingen•Mismatchvanarbeidspotentieel.Overschotaanlaaggekwalificeerdemensen,moeilijk

bemiddelbaarennogveelvanonzehoogopgeleidenlopenwegofvindenhiergeenplek.Weleidenzeopendangaanzeweg.

•Gebrekaantrots,staanvoorwiewezijnenwatwekunnen.DatdoendeRandstadenEindhovenveelbeter.

•Economischesituatiehelptniet,maarwellichtookstimulansvoorcreativiteit.

8Hoeorganiserenwemetelkaarterreinmanagement(onderhoud&beheer)indeBeatrixhaven?

TOEKOMSTBESTENDIG Wat moet er gebeuren?Wat is er nodig om onze bedrijventerreinen toekomstbestendig te maken? Om succes te continueren en huidige ondernemers vast te houden? Om te groeien en te innoveren?

Welkesterktesmoetenwedaarvoorverdercultiveren?Watkunnenwedoenomonzezwaktesteondervangen?Metwelkeexterneinvloeden,kansenenbedreigingenvanbuitenaf,moetenwerekeninghouden?Enhoekunnenwehieropinspelen,ofertegenwichtaanbieden?

1. Ieder zijn rol en waar nodig samenBeatrixhaven

Overheid•DeoverheidmoetindeBeatrixhavenruimteblijvenbiedenaankleinebedrijvenindezware

industriemetgroeipotentieel.•Ermoetgewerktwordenaanbeterebereikbaarheid;inhetbijzonderOost-West,spooren

water.Devraagis,hoeveel?Omdejuistebesluitentekunnennemenzijnhelderekosten-batenanlysesnodigvaninvesteringingrotebereikbaarheid.

•Stadversusregio.“EriseenspanningtussenacquisitievoorjeeigenstadenhetbelangdatMaastrichtheeftbijhetoverlevenvanderegio.Datjeeigenlijkonderdeelbentvaneennetwerkvansteden.EndatalserinHeerlenietsgroeit,dateigenlijkookgoedvoorjezelfis.Daarmoetenweindestadsvisieietsmee.”

•Goedgeschooldpersoneel.Deoverheidheefteenbelangrijkerolinhetmatchenvanvraagenaanbodopdearbeidsmarkt.Inhetadresserenvandemismatchtussenkaartenbakkenenopleidingenenerzijdsendearbeidsmarktbehoefteanderzijds.

Bedrijven•Flexibilisering,diversiteiteninrichtingvangebouwen(beter)organiseren.•Toegroeiennaareigenverantwoordelijkheidvoorparkmanagement:organisatie,onderhoud,

beheer,deelvandeaankleding,etc.

Samen•Marketing&promotievanbedrijventerreinen.•Stappenplanomineenaantaljaardeverantwoordelijkheidvoorparkmanagementbij

ondernemersneerteleggen.•Gezamenliijkontmoetingsplekomtevergaderen,trainenenmetandereondernemerseen

fatsoenlijkekopkoffietedrinken.

Beatrixhaven:metruim200hectarehetgrootstebedrijventerreinvanMaastricht.Geenvrijekavels.

2. Dereguleren & meer flexibiliteitRandwyck-Zuid en Maastricht-Eijsden

Realiteit: Beeldkwaliteitsplan beknelt “Hetbeeldkwaliteitsplanbelemmertenhetisooknietnodig,wanthetoverlegtussenondernemersenoverheidisdermategoedenhetfundamentvandewelstandregelsdieerzijnisookvoldoendeomtezorgendatergeenuitwassenoptreden.Pleidooivoorderegulering.”

Actie: Dereguleren•Meerruimtebiedenvoordeinvullingvanhetterrein.•Nietvasthoudenaanclustering.•Beeldkwaliteitsplanflexibeltoepassenofzelfsafschaffen.

Realiteit: Leegstand “Wezittenmethelepraktischeproblemendietemakenhebbenmetleegstand.Totdusverrevooralverdelenvanschaarste;nuzittenwemetoverschotten.Datvereisteenheleanderebenadering.Jekuntvanleegstandnietmaarblijvenroepen,doeermaarstudentenin,doeermaarateliersin,datisnietdeoplossing.”

Actie: Meer flexibiliteit•Meerruimtecreëreninbestemmingsplannenvoorgrotereflexibiliteit.•Bedrijvenzelflatenkiezenwaarzijzichwillenvestigen,omzewelindestad/regiotebehouden.•Eigenarenmedeverantwoordelijkmakenvoorleegstand,bijv.doorleegstandboetes.

9

10

vers

lag:

ww

w.fib

es.n

u

Industrie heeft de toekomst JohnAarts,wethoudereconomie,onderstreeptinzijnafsluitinghetbelangvandeindustrievoordestad:“MensenrealiserenzichvaakniethoebelangrijkdeindustrievoorMaastrichtisgeweestendatnogsteedsis.Maastrichtisaltijdeenindustriestadgeweest. EencollegazeilaatstdatdemaakindustrieinNederlandeenaflopendezaakis.Ikgeloofdatdusabsoluutniet.Enalsdatzougebeuren,danmoetenweerheelhardtegenvechtenomdattevoorkomen.Wantdewelvaartisvooreenheelerggrootgedeelteafhankelijkvandeindustrie.”

Ook landelijk, als we alles optellen, ook het afgeleide, dan is eenderde van de werkgelegenheid afhankelijk van de industrie.

“Hetisontzettendbelangrijkdat,alswewillendatMaastrichteengoedestadblijftvoorallelagenvandebevolking,ookvoordearbeiders,danhebbenwedeindustriehardnodig. Ikbenzwaaronderdeindrukvandiearbeidersindeindustrie.Wiewildaarwerkenindehitteenhetstof.Veelmensenindeindustriezijn60jaarenhebbenhartvoordezaak.Diewillennietweg.Da’shunleven,huninkomen,hunwerk,hunidentiteit.Daardoenwehetvoor.WijzijnhierbijeenomtekijkendatdieindustrieookindetoekomsteenplaatsinMaastrichtheeft.”

3. Grensoverschrijdend samenwerken en innoverenMaastricht-Eijsden

“Degrootsteuitdagingzitinhetformulerenvanoncreteacties.Wevindenallemaaldatwebetermoetencommuniceren,datweflexibelmoetenzijn,maarhoedoejedatnouenbijwieligtdeverantwoordelijkheid?”

•Flexibiliteitinbestemmingenzonderdatditafbreukdoetaaneenonderscheidendepositionering,dieeraanmoetbijdragendatersnelmeerbedrijvenbijkomen.

•Gezamenlijkemarketingenacquisitie.Daarzijngoedevoorbeeldenvanindenlande.•Veiligheidenonderhoudinpubliek-privatesamenwerkingenregelen.

•EuregionalesamenwerkinginhetbijzondermetWallonië.Wetenwatdaargebeurt,enviceversa.Contactenleggenomcommerciëlekansenteonderzoekenenbenutten.

•Innovatiestimuleren,nieuweproductenenproduct-marktcombinaties,ookoverdegrens.

•Regelgeving(zoalsbeeldkwaliteitsplan)betercommuniceren.•Bereikbaarheidmetopenbaarvervoerverbeteren.•Vraagenaanbodvanpersoneelbeteropelkaarafstemmen(roloverheidenopleidingen).•Zorgenvoorbetaalbarehuisvestingvoorpersoneelindebuurt.