Daluyan Vol. 1 No.3 December 2005

DaluyanSTRENGTHENING THE ROLE OFTHE PEOPLE IN SUSTAINABLE

DEVELOPMENT

Editorial StaffLiza L. Lim, Ph.D

Adviser Adviser Adviser Adviser Adviser

Editha SantibanezCora Diaz

Dennis CalvanLorenzo Makalintal

Writers Writers Writers Writers Writers

Arthur W. Nebrao, S.J.Le Thi Thanh Phuong

Cyrus PanganLeolita Masnun

Maya Lyn ManocsocDenise Melanie Lagrosa Contributing Writers Contributing Writers Contributing Writers Contributing Writers Contributing Writers

Dennis F. Calvan Lay-out Lay-out Lay-out Lay-out Lay-out

Please address yourcomments, suggestionsand contributions tothe

Research, InformationResearch, InformationResearch, InformationResearch, InformationResearch, InformationManagement and PolicyManagement and PolicyManagement and PolicyManagement and PolicyManagement and Policy

AdvocacyAdvocacyAdvocacyAdvocacyAdvocacy

Institute of Social OrderAteneo de Manila

University CampusLoyola Heights, Quezon

Cityisoritd@yahoo.com

http://www.iso.org.ph/

2

For the past two decades, Participatory Development has been the favorite sloganof the civil society groups in the Philippines. The passage of Republic Act 7160 orthe Local Government Code of 1991 heightened the hopes of common people fortransparency and good governance. There is reason to hope after this monumentalpiece of legislation came into law. Earlier community development approaches islargely a history of failure. Ferrer (1988) underscored that “… one of communitydevelopment’s outstanding failures was its acceptance that existing power elitestructures are given, thus no attempt was made to change them.” With RA 7160,however, participation of local people in the development process is strengthened.This meant the transformation of the existing social arrangements. Participatorydevelopment has also been the strength of the Republic Act 8550 or the PhilippineFisheries Code of 1998, which institutionalized wider participation of fisherfolks inthe planning and implementation of coastal resources management.

The Institute of Social Order (ISO) shares the hope of many people in participatorydevelopment. In its fifty-eight (58) years in social development work, ISO believesthat widening the space for participation of common people in the policy-making,implementation and monitoring processes would lead to the realization of the much-sought development. This was ISO’s premise when started to thread intoCommunity-Based Coastal Resource Management (CB-CRM). The basic coreof participatory development is incorporated in CB-CRM. It starts from the premisethat the people, the basic masses have the innate capacity to improve their qualityof life. The problems confronting them can be overcome through their own effortswith some support form government and non-government organizations.

3

CRC FestivalTagumpay na Ginanap sa ISO

Ni Lorenzo Makalintal

Ang Coral Reef Champions (CRC) Festival ay ginanapnuong Hulyo 21 hanggang 22, 2005. Ito ay ginanapupang manghikayat ng suporta para sapangangalaga ng yamang dagat sa mga bayan ngMercedes, Camarines Norte at mga bayang karatigng Lamon Bay. Ang suportang hinihingi ay sapamamagitan ng pag-aambag ng tulong pinansyalsa ilalim ng Adopt-A-Coral Fund Drive at pagbibigayng panahon at kakayanan sa pamamagitan ng CRCCircle of Volunteers Program.

Binigyang diin ng programa ang mga karanasansa pagbubuo ng mga organisasyong tulad ng Inter-Island Management Council (IIMC) sa CamarinesNorte at Integrated Fisheries and Aquatic ResourcesManagement Council (IFARMC) sa Outer LamonBay. Bago magsimula ang programa, sama-samanginalala ng mga dumalo si Padre Benigno A. MayoS. J. na sumakabilangbuhay noong April 13, 2005sa edad na 81 taong gulang. Si Padre Mayo aynaging pinuno ng Kapisanan ni Hesus noong 1970at direktor ng Institute of Social Order (ISO) noong1978 hanggang 1990. Bilang direktor ng ISO, isasiya sa mga nanguna sa pagtuligsa laban sa batasmilitar na idineklara ni Pangulong FerdinandMarcos noong 1972. Sinimulan rin niya angpagtatayo ng kasalukuyang opisina ng ISO. Bilangpaggunita sa kanyang katapatan sa pagsisilbi samga sektor ng maralita, inialay at ipinangalan sakanya ang gusaling magsisilbing tanggapan ng ISO.

Pinangunahan naman ng dating Kalihim ngDepartment of Environment and Natural Resources(DENR) na si Dr. Angel Alcala ang pagtalakaytungkol sa kalagayan ng mga gasangan ngPilipinas. Inilahad niya sa kanyang pag-aaral angunti-unting pagkasira ng mga gasangan sa bansa.Ibinahagi rin ng Technical Working Group (TWG) ngIFARMC Outer Lamon Bay ang kanilang ginawangpag-aaral ng mga likas yamang dagat ng mgamunisipyo.

Sa pangalawang araw ng pagdiriwang, inilahadnaman ni Fernando Agripa ng ISO ang karanasanng Camarines Norte Institution Building Project sa pag-oorganisa ng komunidad sa bayan ng Mercedes.Naging tampok din ang karanasan ng Sentro ngIkauunlad ng Katutubong Agham at Teknolohiya

(SIKAT) sa pagtatayo ng sangtwaryong pangisdasa Zambales. Ang Haribon Foundation Inc. namanang nagtalakay ng resulta ng kanilangkumprehensibong pag-aaral tungkol sa MarineProtected Areas na itinatag ng PAMANAKA, isangpambansang pederasyon ng mga mangingisda saPilipinas.

Kasama sa mga nagbigay ng puna sa ginanap natalakayan ang dating Kinatawan ng Quezon na siG. Oscar ‘Ka Oca’ Santos, si G. Robert Solar, nanaging VSO volunteer Marine Biologist na natalagasa ISO, at si Propesora Asuncion Ascuna ng St.Scholastica’s College.

Tampok din sa ginanap na CRC Festival ang isangTrade Fair kung saan ipinamalas ang katutubongprodukto na galing Camarines Norte at Quezon.Kasama na dito ang mga produktongpampangisdaan katulad ng daing, isdang pampanoat katutubong alak tulad na tulad ng lambanog.

Naging panauhing pandangal sa pagdiriwang naito si dating Pangulong Fidel V. Ramos. Dumalorin sina Direktor Florendo Barangan ng Coastal andMarine Management Office (CMMO) ng DENR. Angmga kinatawan naman ng Rotary Club ng LoyolaHeights ay nagbigay ng kanilang mainit na suportasa proyekto kasama si Padre Bienvenido Nebres,S.J., Pangulo ng Pamantasan ng Ateneo na nagbigaynaman ng mensahe mula sa sektor ng edukasyon.

4

Pangangalaga saLamon Bay Isinulong

Sinimulan ng Integrated Fisheries and AquaticResources Management Council (IFARMC) ng OuterLamon Bay sa taong ito ang pagdaraos ng isangStrategic Assessment and Planning na ginanapnoong Enero 24-25 2005 sa Panukulan, Quezon.Nilahukan ang nasabing pulong ng 43 kinatawanng lokal na pamahalaan sa Quezon, mga miyembrong Municipal Fisheries and Aquatic ResourcesManagement Councils (MFARMC) ng siyam (9) nabayan ng Outer Lamon Bay at iba pang katuwangng Institute of Social Order (ISO) sa pangangalagasa likas yamang dagat ng Quezon. Ang suporta sapagbubuo ng IFARMC ay isinasakatuparan sa tulongng CORDAID-Partnership of Philippine SupportService Agencies, Inc. (PHILSSA) at ng FordConservation and Environmental Grants.

Sama samang isinulong ng nasabing konseho angpaggawa ng isang Resources and EcologicalAssessment ng mga sangtwaryong dagat sa mgasumusunod na lugar: Panukulan (Pebrero 26-27),Jomalig (Marso 9-11), Bordeos (Abril 25-26),General Nakar (Mayo 25-26), Infanta (Mayo 27),Real (Mayo 28), Polillo (Mayo 30-31), Patnanongan(Hunyo 1) at Mauban (Hunyo 21-22). Ang resultang nasabing pagtatasa ng sangtwaryong dagat aytinalakay sa pagdiriwang ng Coral Reef ChampionsFestival na ginanap noong Hulyo 21-22, 2005.

Isa rin sa mga gawain ng IFARMC ngayong taon ayang muling pag-oorganisa at pagbibigay ngoryentasyon para sa mga MFARMC. Kabilang sa mgabayang ito ay ang mga sumusunod: Jomalig (Marso10), Bordeos (Abril 26-27), Polillo (Mayo 10) atPatnanongan (Hunyo 3). Upang mas lalongpalakasin ang kampanya ng IFARMC laban sa mgailigal na pamamalakaya, isinulong ng bawat bayanna napapaloob sa Lamon Bay ang Unified MunicipalFisheries Ordinance (UMFO). Ang nasabingordinansa ay may basbas na ng Opisina ngKinatawan Raffy Nantes ng Quezon at ng ProvincialBoard ng Quezon. Sa kasalukuyan, ang pagdinigsa UMFO ay isinasagawa na sa mga sumusunod nabayan: Bordeos (huling pagbasa), General Nakar(nakapasa na), Infanta (deliberasyon saSangguniang Bayan), Jomalig (ikatlong pagbasa),Polillo (nakapasa na), Real (pampublikongkonsultasyon), Real (pampublikong konsultasyon),at Panukulan (pampublikong konsultasyon).Katuwang ng ISO ang pagsulong ng UMFO angPatnubay Development Project at TanggolKalikasan.

Alternatibong PangkabuhayanIginawad sa mga Mangingisda

Mahigit tatlumpu’t siyam (39) na mangingisda samga islang-barangay ng Apuao, Caringo atQuinapaguian sa bayan ng Mercedes, CamarinesNorte ang nabiyayaan ng Grouper Culture Project.Ang naturang proyekto ay pinamamahalaan ngInter-Island Management Council (IIMC), isangorganisasyon ng mga mangingisda na katuwang ngInstitute of Social Order (ISO) sa pangangalaga ngLook ng San Miguel. Magmula pa nung Hunyo 23ngayong taon, mahigit na 3,817 na fingerlings angpinangangalagaan ng IIMC. Mula rito, kumita angIIMC ng kabuuang Php23,000 sa pagbebenta nghumigit kumulang na 1,400 piraso na fingerlings.Mahigit na 2,080 fingerlings ang nailipat sa fishpondupang palakihin. Inaasahang pagkatapos ng siyam(9) na buwan, maaari na itong ibenta sapampublikong pamilihan.

Bilang paghahanda rin sa proyektongpagkukultura ng seaweeds, nagsasagawangayon ng pag-aaral ang IIMC at ang ISO sakarampatang teknolohiya ukol sa

pagpaparami ng lato (Caulerpa) at gaso(Eucheuma). Kaugnay nito nagkaroon ng isanglakbay aral ang ilang pinuno ng IIMC at ISO sa Boholnoong Hunyo 5-9. Nagkaroon sila ng pagkakataongmapuntahan ang mga lugar na may mga ganito nangproyekto. Nakausap rin nila ang ilang pinuno ngPanglaw Seaweed Farmers Association tungkol sakanilang karanasan sa pangangalaga ng yamangdagat.

Sa kabilang banda, sinimulan na rin ang mgaproyektong pagdadaing sa Brgy. Cayucyucan atMambungalon. Mayroong 16 na tao ang nabiyayaanng proyekto. Samantala, mayroong 11 na katao angnabiyayaan sa proyektong pangangalaga ng bakaat siyam naman sa pangangalaga ng baboy.

5

KALAGAYAN NGPANGISDAAN:

TAMPOK SA ILOWORKSHOP

Pinangunahan ng Institute of Social Order angginanap na ILO National Workshop on Decent Workin Agriculture for Fisherfolks in the Philippinesnoong 29 -31 Marso 2005 sa Legenda Hotel, SubicBay, Olongapo City.

Bago pa man itinakda ang National Workshop,gumawa ng isang pananaliksik at pag-aaral si Dr.Liza L. Lim, Executive Director ng ISO tungkol sapangkalahatang kalagayan ng sektor ng pangisdaansa bansa sa pagtataguyod ng International LaborOrganization (ILO). Ang pag-aaral na ginawa ni Dr.Lim na pinamagatang “ Decent Work Among ThePhilippine Fishers” ang naging batayan ngtalakayan sa nasabing ILO National Workshop.

Layunin ng workshop na lalong mapalalim angtalakayan at pagsusuri sa tunay na kalagayan ngmangingisda sa Pilipinas at ang iba pangstakeholders sa sektor ng pambansang pangisdaan.Layunin din ng workshop na mas lalong maunawaanang mga katangian at kalagayan ng ibat ibang sub-sectors na nakapaloob sa sektor na ito upangmaiugnay ito sa konteksto ng malawakanginisyatiba ng ILO sa sektor ng agrikultura.Inaasahan na ang mga panukala at rekomendasyonna mabubuo sa workshop para sa kagalingan ngsektor ng pangisdaan ay maihahatag ng ILO sagaganaping Geneva Conference sa taongkasalukuyan. Batay na rin sa inihayag ni G. WernerBlenk, ILO Sub-Regional Director sa simula ngworkshop, naniniwala ang ILO na kailanganpagtuunan ng pansin ang sektor ng mgamangingisda at magbalangkas ng mgapamamaraan upang maprotektahan at mapabutiang kalagayan ng mga ito.

Kasunod ng paglalahad ni Dr. Lim ng kanyangpag-aaral at ang masusing talakayan tungkol dito,

tinalakay din ang iba pang pag-aaral at karanasanng mga kinatawan ng iba’t ibang samahan namay kinalaman sa mga manggagawa partikularsa sektor ng mangisngisda. Tinalakay ni Dr. ReneOfreneo ng UP School of Labor and IndustrialRelations (SOLAIR) ang implikasyon ng globalisasyonsa sektor ng pangisdaan. Sinabi niya na hindi namapipigilan ang globalisasyon kaya nararapat nalamang harapin ang mga hamon nito.

Tinalakay din ang Alternative Trade Unionism inthe Fishery Sector ni G. Tony Asper ng Federationof Filipino Workers (FFW), ang kalagayan ng mgakababaihan sa sektor ng pangisdaan ni Gng. TessieTimog ng Task Force Women in Fisheries at LegalRights of Fishers ni Atty. Mario Maderazo ngTambuyog Development Center.

Naglahad ng mga alternatibong pamamaraanupang matugunan ang pangangailangan ng sektorsina G. Orlando Ravanera na tumalakay ngCommunity Organizing of Fishers; G. ErnestoAre ng DOLE-Bureau of Rural Workers na naglahadng programa ng DOLE para sa akreditasyon ngfisher groups; at ni G. Oscar Castillo, ng PakisamaMutual Benefit Fund na tumalakay sa SocialProtection and Insurance Program for the InformalSector, kung saan kabilang ang sector ngpangisdaan

Sa bandang huli, bumuo ng rekomendasyon angmga kalahok sa workshop na umiinog sa mgasumusunod: 1) kalagayan / estado ng mgamunisipal na mangingisda; 2) kalagayan / estadong mga mangingisda sa komersyal at aquaculturesector; 3) pagsisinop ng data base at iba pangpag-aaral sa sektor ng pangisdaan, at; 4)Globalization and Social Protection para samangingisda.

Lumahok din sa naturang workshop ang ilang lidermangingisda mula sa mga munisipyo at probinsiyana kinikilusan ng ISO partikular sa Camarines Norte

at Quezon.

6

People’s Participationis

Responsible CitizenshipDr. Liza L. LimDr. Liza L. LimDr. Liza L. LimDr. Liza L. LimDr. Liza L. Lim

As I reflect on the articles in this issue ofDaluyan, I remember a conversation I had with afriend a few years back. She has asked me whetherpeople’s involvement in local governance couldreally be an effective strategy for addressingpoverty concerns. I remember telling her perhaps,if the LGUs would be willing to share power withtheir constituencies. I had to admit that in thosedays, I seriously doubt the possibility of suchhappening. After all, I share the people’sstereotypes of local politicians being onlyinterested in staying in power and of governmentworkers as corrupt and difficult to deal with.

As evinced by the articles here, however,the LGUs of Outer Lamon Bay and Mercedes,Camarines Norte proved my stereotypes wrong.Surely, the local officials admitted to beinginterested in getting votes and staying in office.Yet, many of them risked losing votes over theyears by staunchly supporting to the efforts of theorganized fishers to protect their fishing groundsagainst unscrupulous commercial fishers. Whenasked, they told us matter-of-factly that withoutresource bases, poverty will be aggravated. If thepeople are poor, they cannot pay taxes. With smalltax bases, the LGU cannot operate effectively.Ineffective government service means dissatisfiedvoters and consequently, the loss of office.

In similar fashion, the municipalagriculturists we are working with own up to theirlack of attention to fisheries issues. This, we foundout, stemmed not just from the lack of technicalknowledge about coastal and marine concerns, butalso from their unfamiliarity with the plight of thefishers. With proper orientation and coordination,however, some of them had, in fact, became strongsupporters of the Municipal Fisheries and AquaticResources Council. When asked why, this hashappened, they said they were moved by thefishers’ dedication in protecting their resourcebases.

These made me realize a few things. First,contrary to the notion that the LGUs protect onlythe interests of the local elite, I realized they couldalso be champions of the marginalized sectors.Corollary to this, they could also be partners inpoverty alleviation if they could fully understandthe issues at stake and the roles they have inaddressing these. These, on the other hand, canonly happen if the marginalized sectors take itupon themselves to stand up and get recognized

by the LGUs. They need to participate incommunity building, albeit, in a responsiblemanner. According to the advocates ofparticipatory democracy, “responsible citizenry”requires people to get involved in the advocacy ofvarious causes. This is part of their obligations ascommunity members. Alongside this, however,they must also fulfill their duties as citizens byrespecting the law and recognizing the LGUs asthe legitimate enforcers of such. It is only thenthat they can hold them accountable for theirpolicies and actions.

In the towns where ISO is currently working,the fishers can teach us a thing or two on how tobecome “responsible citizens”. Despite thehardships they encountered that could very welljustify taking the law into their hands, they optedto operate within legal bounds. Instead of engagingin confrontations to get their grievances heard,they chose to dialogue with those involved and tosearch for options acceptable to all. And theirgamble worked. The partnerships they forged withthe LGUs have now become a bay-wide efforttowards a community-based coastal resourcesmanagement. The fishers now have reasons tohope that the productivity of their fishing groundswill be sustained.

Going back to the question therefore ofwhether participatory development works or not?I can now categorically say YES, it works. But onlyif the people are responsible enough to give theLGUs the chance the responsibility of proving theyare capable of governance and to hold themaccountable for such.

DID YOU KNOWTHAT?

7

Higit sa lahat, ang tunay napagbabago ay nagaganap sakalooban ng tao. Ito ang uri ngpagbabago na dalisay at tiyak namaipamamalas sa pagkilos.

Dalisay na Pagkilos,Pag-usbong ng

Pagbabago

Editha Santibañez

Sa mga panahong tulad ngayon na dumadanastayo ng matinding kahirapan at krisis sa pulitika,walang higit na inaasam ang karamihan kundiang tunay na pagbabago sa lipunan. Matagal nangpanahon na ang mga mangingisda ay nasasa-isangtabi sa proseso ng pag-unlad. Kulang nakulang ang atensiyong ibinibigay sa kanila ngpamahalaan. Bagamat malawak ang karagatanat mayaman ang ating pangisdaan, nakalulungkotisiping nananatiling mahirap ang buhay ngmangingisda.

Ang laganap na kahirapan ng mga maliliit namangingisda ay nag-uugat sa kawing kawing na mgadahilan. Una na rito ang patuloy na pagkasira nglikas yamang dagat na siyang pinagkukunan nilang ikabubuhay. Ang matinding kumpetisyon nadinaranas nila mula sa malalaking pamalakaya ayisa rin sa mga dahilan kung bakit napipilitan angmga ito na gumamit ng mga mapanirangpamamamaraan ng pangingisda, tulad ngpagdidinamita at panlalason. ‘Di rin sapat angatensiyon at programa ng pamahalaan upangtugunan ang mga pangangailangan ng mga maliliitna mangingisda. Ang mga batas na ipinatutupaday ‘di rin nakatutulong upang malutas ang isyu ngpangisdaan sapagkat walang political will angilang sangay ng pamahalaan. At dahil sa kawalanng pagkakaisa ng sektor, patuloy na nasasa-

isangtabi ang kanilang mga karaingan.

Ito ang larawan ng kasalukuyang sumasalamin saimahinasyon ng ating mga maliliit na mangingisda.Ito rin ang larawang nais baguhin ng Institute ofSocial Order (ISO) sa pamamagitan ng ProgramangSocial Transformation for GrassrootsEmpowerment (STAGE). Layunin ng naturangprograma ang mapalakas ang partispasyon ng mga

mangingisda sa proseso ng pagbabago at pag-unlad.

Limampu’t walong taon nang kumikilos ang ISOsa malawakang pagbabago sa lipunan. Sa ilalimng programa ng STAGE, inilunsad ang CommunityBased Coastal Resource Management Projects samga pamayanan ng Panukulan, Quezon atMercedes, Camarines Norte. Sa pamamagitan ngmga proyektong ito, ang ISO ay nagsilbingtagapagpadaloy ng pagbabago sa pangisdaan ngLamon at San Miguel Bays.

Kumilos ang ISO sa pagbubuo at pagpapalakas ngmga lokal na samahan na magtataguyod sapangangailangan ng pangisdaan. Naniniwala angISO na ang matatag at malakas na mga samahanglokal ang mismong mangunguna at aktibong

makikilahok sa proseso ng pag-unlad. Bahagi ngpagpapalakas ng lokal na samahan ay ang patuloyna pagsasanay at paglilinang ng kanilang likas nakaalaman at kakayahan sa pangingisda atpagmumulat sa kanila sa mga nararapat napananaw at kaisipan. Itinaguyod ng ISO ang sama-samang pananaliksik at pag-aaral upang malamanat maunawaan ng mga tao ang tunay na kalagayanng kanilang kapaligiran at likas yaman. Sakinalaunan, ito ang naging batayan ng mga lokalna pamayanan sa pagbubuo ng kongkretong planoat pagkilos upang mapangalagaan at epektibongmapamahalaan ang karagatan, matukoy atmatugunan ang mga suliraning kinakaharap ngsektor ng pangisdaan.

Naniniwala ang ISO na sa pagkilos tungo sapagbabago, mahalaga ang pakikilahok ng iba pangsector na may interes sa pangisdaan, lalo na angpamahalaan at ang mga kaugnay na ahensiya nito.Bagamat may pagkakaiba sa pananaw at

8

pamamaraan ang pamahalaan at lokal nasamahan, kinikilala ng bawat isa ang kanyakanyang kakayahan at kontribusyon sa proseso

ng pagbabago at pag-unlad. Kaya nga’titinataguyod ng ISO ang ugnayan sa pagitan ngmga lokal na pamayanan, mga NGOs atpamahalaan.

Sa mahigit na sampung taong pagkilos ng ISO sasektor ng pangisdaan, unti-unting nababago anglarawan ng kahirapan at kawalang lakas ng mgamangingisda. Sa isang banda, nagsimula angpagbabago sa pag-iiba ng pananaw ng mga taoAng dating pagtingin na ang likas yaman ay saganaat di nauubos ay tuluyan nang nabago. Ngayon,namulat na sila na may hangganan ang biyaya atnararapat lamang itong protektahan atpangalagaan para pakinabangan ng mga daratingpang henerasyon.

Kaugnay nito, namulat rin ang mga tao na lahatng mga bagay sa kapaligiran ay magkakawing.Ngayon, mas maingat sila sa kanilang mga gawaindahil alam nila na may kagyat na epekto ito sa

kanilang kapaligiran. Mula sa kawalan ng pag-asaat hindi pakikisangkot, namulat ang mga tao sakakayahan nilang baguhin ang sitwasyon ngkahirapan at maitaas ang antas ng kanilangpamumuhay. Kaya na nilang magtakda ngdireksiyon at pamamaraan ng pagbabago at pag-unlad ng kanilang pamumuhay.

Mula sa dating pananaw na walang pakialam,napagtanto ng pamahalaan na maaari na silangmaging kaagapay sa pagkilos tungo sa pagbabagoat pag-unlad. Sa kabilang banda, kasabay ngmga pagbabago ng pananaw ay ang mgapagbabago sa pagkilos ng mga tao sa pamayanan.Bahagi nito ay ang sama-samang pagkilos parapangalagaan at pagyamanin ang karagatan. Nabuoang mga lokal na samahan tulad ng Fisheries andAquatic Resources Management Councils (FARMCs)at Bantay Dagat na boluntaryong nagbibigayserbisyo para sa pagprotekta at pangangalaga ngkaragatan.

Mula sa pagkamulat sa mga batas pangisdaan,sama-samang itinataguyod ngayon ng mga maliliit

na mangingisda ang kanilang karapatan sa bahaging karagatang pangisdaan na itinakda sa kanilang batas. Patuloy rin ang pagkilos para isulongang interes ng mga maliliit na mangingisda sapamamagitan ng adbokasiya sa lokal at

pambansang antas. Patunay lamang na tumataasna ang kamalayan ng mga mangingisda tungkolsa batas pangisdaan at sa mga karapatangibinibigay nito sa kanila.

Sama sama rin sila sa patuloy na pag-aaral atpaglinang sa likas na kaalaman at kakayahan. Atbunga nito, direktang nakikisangkot ang mgamangingisda sa mga Information and EducationCampaigns (IECs) upang maitaas ang kamulatansa kapaligiran at mga isyu ng pangisdaan sakanilang pamayanan.Ang pagkakaroon ngmalawakang suporta sa programa ng coastalresource management ay dulot ng makabuluhangpakikipag-ugnayan ng mga lokal na samahan sa

ibat ibang sektor ng pangisdaan. Mula sa datingrelasyon na tunggalian sa pagitan ng lokal nasamahan at ng pamahalaan, naging bukas angisat isa sa pag-uusap at pakikipag-ugnayan.Ngayon, mas higit ang partispasyon atpakikipagtulungan ng pamahalaan at mga ahensiyanito sa mga programang may kaugnayan sapagpapalakas ng sektor ng pangisdaan.

Ilan lamang ang mga ito sa maituturing na maliliitna mga pagbabago na naging simula tungo samalawakang pagbabago para sa mga mangngisdaHigit sa lahat, ang tunay na pagbabago aynagaganap sa kalooban ng tao. Ito ang uri ngpagbabago na dalisay at tiyak na maipamamalas

sa pagkilos.

9

Sama Samang Pag-usad,Sama Samang Pag-unlad

Dennis F. Calvan

Malaking hamon para sa sektor ngpangisdaan ang pagsasabuhay ng mgamagagandang layunin ng mga BatasRepublika Bilang 7160 at 8550 lalong lalona sa pagtugon sa likas kayang pag-unlad ngpangisdaan.

Ang Pundasyon ng Partisipasyon

Ang pagpapasa ng Batas Republika Bilang 7160 oLocal Government Code (LGC) noong Oktubre1991 ay nagbukas ng maraming posibilidad parasa ordinaryong mamamayan na aktibongmakilahok sa pagpaplano, pagsasagawa atpagtatasa ng mga proyektong pangkaunlaran salokal na pamayanan. Maraming gawain na noonay nakapatong sa mga pambansang ahensiya nggobyerno ang nailipat sa mga lokal na pamahalaan.Kabilang na dito ang pangangalaga sa likas yamangdagat ng bansa. Mas nabigyan ng mukha angusaping pangisdaan ng maipasa ang BatasRepublika Bilang 8550 o Batas Pangisdaan ngPilipinas noong Pebrero 1998. Dahil sa naturangbatas, nabuo ang Municipal Fisheries and AquaticResources Management Council (MFARMC), nakumakatawan sa mga ordinaryong mangingisdaat iba pang sektor na may direktang taya sasinasakop na katubigan ng pamayanan. AngMFARMC ay ang pangunahing sanggunian ng lokalna pamahalaan tungkol sa usapin ng pangisdaan.

Naging tungtungan ng iba’t ibang batayang sektorlalong lalo ng mga mangingisda ang dalawangpambansang batas na ito upang palakasin angkani-kanilang boses sa pamamagitan ng tuwirangpakikilahok sa mga lokal na gawaingpangkaunlaran. Mas pinagtibay rin ng mga itoang Community-Based Coastal ResourcesManagement (CB-CRM) bilang salalayan ngpagharap sa usapin ng patuloy na pagkasira nglikas yamang dagat ng bansa. Mas binigyang diinnito ang kahalagahan ng tao bilang gulugod ngkaunlaran.

Ang Bunga ng PartisipasyonIsang halimbawa nito ang Inter-Island ManagementCouncil (IIMC) na kumakatawan sa limang kostal-

barangay sa Camarines Norte na siyang katuwangng lokal na pamahalaan sa pagbabantay ngkaragatan ng Mercedes. Ngayong taon, limangmangingisda na ang nadadakip ng samahan nailegal na pumasok sa sangtwaryong pangisdaan.Ang sangtwaryong nabanggit ay naitayo dahil narin sa sama samang pagkilos ng mga miyembrong IIMC upang ipaunawa sa ibang miyembro ngpamayanan ang kahalagahan ng pangangalaga nglikas yamang dagat ng Look ng San Miguel. Sakasalukuyan, mayroon nang kanya-kanyangsangtwaryong pangisdaan ang mga islang-barangay ng Apuao, Caringo at Quinapaguian.Nasa proseso na rin ng pagtatakda ng lugar namaaaring pagtayuan ng sangtwaryong pangisdaanang mga barangay ng Mambungalon atCayucyucan.

Hindi nagkakalayo ang ginagawang pagkilos ngmga mangingisda na nakatira sa baybaying dagatng Look ng Lamon sa Quezon. Dahil na rin sabukas na kamalayan ng mga mangingisda, nabuoang Integrated Fisheries and Aquatic ResourcesManagement Council (IFARMC) na kinakatawanng mga lider mangingisda galing sa labimpitong(17) kostal na munisipyo sa Quezon. Noong Hunyolamang ay matagumpay nilang naiparating satanggapan ni Kinatawan Lorenzo “Erin” Tañadaang kanilang hinaing patungkol sa PNP MaritimeCommand ng Look ng Lamon. Ayon sa IFARMC,nagkakaroon ng mga sabwatan ang ilang opisyalng PNP Maritime Command sa mga komersyal namangingisda. Isinusulong din ng IFARMC angpagpapasa ng Unified Municipal FisheryOrdinance (UMFO) o Pinagkaisahang Munisipal naBatas Pampangisdaan sa labimpitong munisipyongmalapit sa baybaying dagat ng Look ng Lamon.Layunin ng UMFO na pag-isahin ang mga simulainat gawain ng mga ito sa pangangalaga ng likasyamang dagat sa Look ng Lamon. Habang ito aysinusulat, ang UMFO ay nauna nang napasang-

10

ayunan sa pampublikong konsultasyon sa sampungmunisipyo kabilang na ang Perez, Alabat, Quezon,Lopez, Gumaca, Atimonan, Real, Gen. Nakar, Polilloat Panukulan.

Ang Hamon

Bagamat marami nang naitalang tagumpay ng mgaorganisasyon at pederasyon ng mga munisipal namangingisda tungkol sa pagsulong ng kani-kanilanginteres, mahaba at malalim pa rin ang tatahakinng sektor ng mamamalakaya. Malaking hamon parin sa sektor na ito ang usaping pagkaubos ng mgaisdang nahuhuli, pagkasira ng mga bahura atpagputol ng mga bakawan. Dagdag pa rito angpangangailangang pangkalusugan, edukasyon atpampublikong imprastruktura.

Nagpalala pa rito ang maliit na bahagi (40%) ngInternal Revenue Allotment (IRA) ang napupuntasa mga lokal na pamahalaan. Samakatuwid,maraming lokal na pamahalaan ang nagkakasyalamang sa kakarampot na ambag ng pambansangpamahalaan. Sa kadalasan, nahuhuli sa mgaproyekto at gawain ang pagsusulong ngpangangailangan ng sektor ng pangisdaan.

Nagiging balakid din ang kawalan ng paninindiganng mga lokal na pamahalaan na ipatupad angitinakda ng batas. Mayroon pa ring mga komersyalna palakayang pumapasok at nangingisda sa loobng 15-kilometrong tubig munisipal na itinakda ngR.A. 8550 para sa paggamit ng mga munisipal namangingisda. Kadalasan, hindi rin napagtutuunanng pansin ang kontribusyon ng mga kababaihangmangingisda at kabataan sa pangisdaan. Maramipa rin sa mga komunidad na nasa dalampasiganang walang programang pabahay para sa mgamangingisda. Dahil rito, mataas ang posibilidadna ang mga mangingisda ay maharap sa sakunangkatulad ng naganap sa mga bayan ng Infanta atReal noong nakaraang taon.

Malaking hamon para sa sektor ng pangisdaan angpagsasabuhay ng mga magagandang layunin ng mgaBatas Republika Bilang 7160 at 8550 lalong lalo nasa pagtugon sa likas kayang pag-unlad ngpangisdaan. Gayunpaman, mahalagang maipakitana dahil sa sama-samang pagkilos katulad ng mgamangingisda sa Mercedes, Camarines Norte atQuezon, umuusad ang maliit na bangkang sakayang kanilang mga pangarap.

Ala-ala niPadre Benigno Mayo, S.J.

Ni Cora Diaz

Noong maging Chairman si Padre Mayo,S.J. ngAssociation of Major Religious Superiors of Men inthe Philippines (AMRSMP) doon niya ako kinuhabilang office assistant. Dahil baguhan ako satrabaho, takot at nerbiyos ang nararamdaman kokapag nakikita ko si Padre dahil kilala siya namahigpit at metikoloso pagdating sa trabaho.

Nang maayos ang lumang building sa Sta.Ana (tabi ng OB Montessori) pinangalanan itong LaIgnaciana Apostolic Center (LIAC). Nagkaroon ngsariling opisina ang AMRSMP at kumuha na ngmaraming kawani dahil dumarami na ang gawainng asosasyon. Nag-umpisa ang pag imprenta ngmga newsletters kaya’t ang dating 8AM hanggang5PM na ordinaryong oras ng trabaho ay naging 8AMto 9PM o higit pa minsan hanggat di tapos anggawain. Pati si Padre Mayo ay nakabantay sa aminggawain. Minsan sa kalagitnaan ng trabahomawawala siya. Pagdating niya may dala nangpagkain dahil alam niyang hindi pa rin kaminaghahapunan. Dahil nakikita nya ang ganitonggawain sa araw-araw nagmungkahi s’ya na bigyankami ng food allowance.

Taong 1981, nagsimula akong magtrabahosa LIAC dahil sa dami ng mga seminars at trainings.Naglabas ang LIAC ng mga babasahin na tinawagna HUMAN SOCIETY pamphlets hanggang sanagkaroon na rin ng printing press at media officepara sa mga dokumnetong kinakailangan sa mgaseminar. Maraming tao ang lumalapit kay PadreMayo upang humingi ng tulong. Kaya gumawa syang livelihood project proposal para sa mga taongnangangailangan. Ilan sa mga ito ay ang pagtatayong piggery at sewing projects. Marami angnatulungan n’ya sa pamamagitan ng mga nasabingproyekto.

Ang pinakahuli na nahanapan n’ya ngpondo ay ang bagong gusali ng Institute of SocialOrder. Dahil sa kinakailangan ng mas malakinglugar at upang mas maraming taongmapaglingkuran, ito ay kanyang pinagsikapangmaaprubahan kahit ilang ulit na bumalik angproposal sa dami ng mga pagbabago. Hanggangsa bago lumipat ang mga kawani ng LIAC (galingsa Sta. Ana papuntang Quezon City) maraming dimakakalimutang tulong ang ibinigay ni PadreMayo.

11

GOING BEYOND ONE’S SELFMaya Lyn C. Manocsoc

Prior Experience

My academic training in the Department ofSociology and Anthropology (DSA) of the Ateneode Manila University demanded well-planned,comprehensive and detailed fieldwork for anyresearch. The need for an empirically-informedresearch was emphasized. I knew thus that anyfieldwork must involve a multi-sectoral, multi-levelapproach so as to express the varied perspectivesany fact is almost always subject to.

Of great influence to me was the increasingpopularization of the term participation in the areaof research. I truly appreciated and saluted theproponents of community participation andempowerment for they gave priority and in fact,irreplaceable relevance, to the local community,which true enough knows a lot more intimatelytheir situation than the outside researcher. I thusthrived in the critical studies of the marginalizedand oppressed sectors of the Philippine societywhich were becoming more and more the targetsand subjects of social science research. Thisconsequently led me to pursue a career in non-governmental organizations (NGOs) that engage indevelopment work. All in all, I can say that myprofessional work was quite clearly a practicaltranslation of research strategies I learned inschool.

The Method

Dr. Czarina Saloma-Akpedonu in our SA 102 classthis summer asked us, “What differentiates a merestoryteller from a sociologist/anthropologist?” Ithought about it and realized it was such aprovocative question for indeed if we were just to

tell of the “world we live in” then nothingessentially distinguishes us, social science students,from the mere observers and tale spinners. Ah,but there is one thing, Dr. Saloma pointed out,that does separates us. She said that it is the useof a research framework and methodologies thatessentially differentiates the former from thelatter.

During the orientation, I was first interested in thehistorical roots of participatory research methods,specifically the participatory action research (PAR).The fact that PAR was discussed in the context ofcommunity organizing (CO) set my mental wheelsinto work. I was being reminded of my researchesduring college. Community organizing suddenlybecame the very embodiment of communityempowerment. Here finally was a concrete, real-life example of the research principles I learned inschool.

I find it relevant to first discuss the principles ofcommunity organizing before moving to PAR. CO isdefined as “a process of getting people to bandtogether formally for purposes of pursuing goalsand objectives.” CO was first of conflictconfrontation (Alinsky Model) nature but thisevolved into the pedagogical model whereconsciousness translates to collective action. Thislatter model considers every person as “capableof critically examining his/her world if he/sheengages in the process of dialogue with others.”There are five principles of CO: peopleempowerment; participative culture; inclusiveness;the vision of the common good and criticalcollaboration. The definition, evolution andprinciples of CO speak of the highly preferential

57 Yearsof ISO’s Development Works

By working with the fishing communities inMercedes and Panukulan, ISO hopes to re-write abetter history in these communities, one that tells ofman’s mastery over the earth so that they can use itsresources to proclaim God’s goodness and glory.

12

nature of CO towards the marginalized andoppressed.

PAR is defined as a “structural method of inquirythat subscribes to the principle that people’sparticipation is a moral right and that researchshould be conducted with the intent of helpingpeople to take on the task of changing their socialsituations.” This, too, speaks of its likewise leaningtowards helping the marginalized. Moreimportantly, this method stresses the point of viewof the people themselves thus, recognizing theirown power and ability to change their conditions.In fact, prior to that, the process of identificationof issues itself is best done by the local peoplethemselves. PAR’s three principles (namely: peoplecenteredness, people empowerment and action-based) likewise highlight the giving of voice to theoppressed. The last one, which emphasizes theinseparability of theory and practice, also furtherresurrected the grounded theory I learned to beconscious of in school.

PCRA: A Participatory Research Method

With this trip with the Institute of Social Order(ISO), I was able to have a hands-on practice of amethodology that embodies the purpose of criticalsocial science research. Even from the two-dayorientation only, I was already intrigued of ISO’sapprently successful project that uses a particularlysuccessful method. It was a live specimen, so tospeak.

Participatory Coastal Research Assessment (PCRA)is the most useful tool for us DSA-Institute ofPhilippine Culture (IPC) grantees to learn onfieldwork methods. It has the most advantages, asI will discuss below; and I could not think of anydisadvantages as long as it is used “properly” andin context. I have to admit though that I wasskeptical of the methodology at first. But I blamethis to my inability to imagine and fathom the newterminology that resulted in combining the fourwords in PCRA- I could only initially grasp the fourwords individually. I guess this further stemmedfrom my fear of not knowing its specific methods.I thought I was floating in alien surroundings. OnceI knew of the specific methods of PCRA (which werediscussed during the final orientation in Daet)though, I was set and ready to begin the actualfieldwork.

The participatory nature of PCRA is its most viablestrength. For me personally, I was amazed of howwell the Caringo residents – even the young adultswhich I was assigned to interview- articulated theirknowledge of their own conditions and situations,either of themselves or of their natural resources.The fact that it was us researchers who werelearning from the local people was a revelation.It was humbling to find myself listening to themdiscussing their own resource assets vis-à-vis theirproblems. We turned out to be simply assistingthem in the discussions; it was them who had theknowledge after all. Thus, in the end, our grouponly facilitated the exchange of ideas betweenus, the researchers, and them, the local people.There was indeed an active open sharing withthem expressing their intimate knowledge of theirlife and us respecting this openness and offeringno judgment but the promise that we were there

The fact that it was us researchers whowere learning from the local people was arevelation. It was humbling to find myselflistening to them discussing their ownresource assets vis-à-vis their problems. Weturned out to be simply assisting them inthe discussions; it was them who had theknowledge after all. Thus, in the end, ourgroup only facilitated the exchange of ideasbetween us, the researchers, and them,the local people

There is then a need to harmonize the relationshipbetween the environment and its resource-users.Mutual relationship between the two should be nurturedand strengthened.

Dennis F. CalvanDennis F. CalvanDennis F. CalvanDennis F. CalvanDennis F. Calvan

13

to listen and help, if we could. As mentionedabove, I noticed that our discussion also becamea venue where they talked among themselvesabout their shared conditions. In this way, I feltfulfilled that somehow we became the mediumof their unity.

PCRA methods ranged from the specificallytechnical (geographical and historical transects,resource mapping, seasonal diagrams) to theexploratory and flexible (institutional mapping,daily routine diagram, focus group discussions andkey informant interviews). These were enoughto give us a taste of each type of field methods.

The only difficulty I encountered during thefieldwork was the usual fieldwork problem:language barrier. I too had to juggle with theirlocal terms vis-à-vis Waray, Filipino and English.All the rest was just too exciting to worry overwhat may be wrong about them. There was justso much to learn to pause and critique the all-too- effective methods. Althought I rememberwe did quibble on the seasonal diagram. Amongour group, we had to agree on the form (the useof monthly columns) and information (and theorder) to ask. It turned out, when we let thecommunity work on the diagram that we ourselveswere missing on the essential aspects (such asthe fact that we have to ask first the fish speciescaught before we can ask the volume of fishcatch). What a lesson. But I took this as only partof the job “hazards”. In the end, I noticed thatthe attitude of the community towards usresearchers was that of conscious and deliberatecollaboration.

Towards a Graduate Degree

Much as I felt prepared in doing research fieldworkbecause of my academic background, I found thatI was not fully prepared to do the PCRA. Theinitial incomprehension and subsequent fear I feltwas indicative of my need to go beyond myself. Imay have had the academic training but inpractice, I have to let the community do thetalking. I am there to listen, not impose; tofacilitate, not dominate over them. A particularlystriking memory I have of the fieldwork thatexpresses this attitude was the insight I gainedfrom the local community. Our research groupcould not comprehend the reason why there wasa fishing “off-season” for every family when therewas quite obviously a year-round supply of fish.

The initial incomprehension and subsequentfear I felt was indicative of my need togo beyond myself. I may have had theacademic training but in practice, I haveto let the community do the talking. Iam there to listen, not impose; tofacilitate, not dominate over them.

Aside from the economic reason (they cannotafford to construct and maintain more than oneor two fishing gears), it turned out that thecommunity seems to share a rationalized respectfor the natural rhythm of the sea even though itmay impose a “schedule” on their livelihood. Theytold us quite emphatically that San Miguel Bay willnot have the opportunity to regenerate itself ifthey were to fish all the time. This statementreflects precisely why participatory researchworks- we researchers learn from the localcommunity. We researchers only carry with usthe theory and methodology that compose theframework but it is from them that empiricaldata is generated.

As I was enplaned towards Tacloban City the weekafter the fieldwork, I kept looking for CaringoIsland below us. I find this symbolic of my futureattitute towards social development, I will alwaysremember that five-day fieldwork that we hadtogether- all connected in the pursuit of ever-perfect methodology in critical social scienceresearch. Graduate school, of which we wereallowed a peek during the fieldwork, will be ourvehicle to achieve precisely this.

14

LEARNING TOMAKE AN

INTERVENTIONOPERATE

Leolita Masnun

During my trip to Mercedes, Camarines Norte, Iwas wondering what activities I was supposed toconduct on my visit to this coastal community. Ofcourse, before “D” day, I and other grantees ofthe Institute of Philippine Culture (IPC)-FordScholar attended an orientation, which theInstitute of Social Order (ISO) hosted. My curiositystemmed from what I can learn from ISO’s programsand how its interventions affected the coastalcommunities in Mercedes.

Poverty for them was caused by several factorsthat were mostly intertwined. As the practice offishing became extractive and at times destructive,marine resources became depleted and degradedas well. The lack of environmental awareness alsocontributed to the low degree of participation ofthe community in environmental protectionefforts. Moreover, law enforcement of fisherypolicies was problematic. To explain this generally,the lack of assets in the island caused degradationof marine resources. People became vulnerablebecause of poverty.

In the course of the PCRA, I learned that whenimplementing a project in a particular localcommunity, development practitioner shouldalways consider the natural environment. It is alsovery important for organizations and for the peopleto work as partners. By working together, thepartners must try to understand what is genuinefor the people, what are the strengths andweaknesses of the community, and what issues andconcerns might appear in the future. Hopefully,by working together, the interventions in the localcommunity would be more meaningful.

Reflections on theParticipatory Coastal

Resources AssessmentPractical Training

Le Thi Thanh Phuong

Before I came to the Philippines, I already didparticipatory research several times. However,these were done in Vietnam, which means it waseasier for me to understand what the people aretalking about. This time was different. The localpeople speak their native tongue, Tagalog. It wasdifficult for us, foreign students, to understandeverything although we had Filipino interpreters.Nevertheless, the local barangay officials and thelocal people helped us in providing valuableinformation. They were enthusiastic to participatein the discussion.

Beside conducting the research activities, we hadthe opportunity to go to the established fishsanctuaries and observe the marine life throughvisual census. It was fantastic. We can see variousspecies of fish and corals in the sea.

Foreign students from Vietnam and Indonesia metour first difficulty which is the language barrier.The local people spoke Tagalog. Although someFilipinos interpreted and wrote down in Englishwhat they wanted to say, I still did not fullyunderstand the whole conversation. The seconddifficulty concerns food. Although I arrived in thePhilippines about a year ago, I still found it verydifficult to get used to the Filipino food. Here,they eat less vegetable. For the whole trip, onlyone or two meals with vegetables were served. Inshort, the training not only helped us to enhanceour knowledge and practical skills in conductingparticipatory research but also to make us, IPC-Ford scholars, closer. It also gave us a chance toshare and understand more about the culture ofour neighboring countries.

15

BANTAYAN ANGKONGRESO

BANTAYAN ANGPANGISDAAN

Cyrus Pangan

Ang NGOs for Fisheries Reform (NFR), isangkoalisyon ng mga NGOs na nagtataguyod attumutulong sa pagsusulong ng mga reporma samga polisiyang pampangisdaan upang tunay natumugon sa kalagayan ng mga maliliit namangingisda, ay isa sa mga naging instrumentoat kabahagi ng mga NGOs at POs sa mahigit saisang dekadang pakikibaka upang maisabatas angBatas Republika Bilang (Republic Act) 8550 o angBatas Pampangisdaan ng Pilipinas ng 1998. Ito angpangunahing polisiya na nagtatakda kung paanoang pamamahala, paggamit, pagpapaunlad,pangangalaga at pagkalinga sa yamangpampangisdaan at pangkatubigan ay mabibigyanng pinakamataas napagsasaalang-alang sakatiyakan sa pagkain(food security).Nakita angpangangailangan nabaguhin ang mga naunangbatas pampangisdaan(Presidential Decree 704at iba pang mga kaugnayna batas at Utos ngPangulo) na may datingpagtingin na angpangisdaan ng bansa ayhindi pa lubos nanapakikinabangan at maypangangailangan pangpalakasin ang produksyonupang maabot angpinakamataas na pang-ekonomiyang pakinabangsa yamang pangkaragatanat matugunan angl u m a l a k i n gpangangailangan sa loobat labas ng bansa para sa mga produktongpampangisdaan.

Ang NFR ay unang nabuo upang magbigay ngteknikal na suporta sa mga pambansangpederasyon at koalisyon ng mga mamamalakayasa pagsusulong ng batas pangisdaan. Mula ditonagpatuloy itong magsumikap na mahigitan angsimulaing pagbabahagi ng mga karanasan sateoretikal at praktikal na larangan sa pamamagitanng pananaliksik at gawaing-adbokasiya kaugnayng mga polisiyang pampangisdaan. Sa kasalukuyan,patuloy ang NFR sa isinasagawang pagbabantaysa implementasyon ng RA 8550, sa paglalabas ngmga polisiyang may kaugnayan sa implementasyonnito at sa mga panukalang pag-aamyenda nito.

Dahil patuloy na nagbabago ang panahon kungsaan naaapektuhan din ang kalagayan ngpangisdaan at ang kalagayan ng mga taongdirektang nakikinabang dito, partikular ang mgamaliliit na mangingisda, nakikitang maypangangailangan na bantayan at suriin angimplementasyon ng batas upang matiyak na itoay tumutugon sa kanilang aktwal at kongkretongkalagayan. Isinasaad sa Seksiyon 127 ng RA 8550ang pagkakaroon ng mandatoryong pagrepaso ngKodigo na hindi dadalang sa minsan bawat limangtaon at kasingdalas kung kinakailangan upangmatiyak na ang mga polisiya at pamatnubaypampangisdaan ay patuloy na tumutugon sa

nagbabagong kalagayan.Subalit hanggang sakasalukuyan ay hindi panaisasagawa ng kongresoang mandatong ito, mahigitsa pitong taon na angnakalipas mula nang ito aymaisabatas. Nakita ng NFRang kinakailangangpaghahanda para samandatoryong pagrerepasong batas upang maihain atmaisama ang agenda ngmga nakalubog na sektor salokal at matiyak na ang mgakapakinabangan ng mgamunisipal na mangingisdaay napangangalagaan.Bilang paghahanda samandatoryong muling-pagsusuri sa Kodigo, isa samahalagang gawain ng NFRang pagsasagawa ngK o m p r e h e n s i b o n g

Pagrerepaso sa RA 8550.

16

Ito ay isinagawa sa pamamagitan ng serye ngmga konsultasyon sa mga stakeholders, lalo na samga munisipal na mangingisda, kasama ang mgaNGOs, indibidwal at sektor ng akademya naeksperto sa usaping teknikal hinggil sa polisiyangpampangisdaan.

Una sa mga hakbang na ginawa nito ay angpagtukoy sa mga isyu ng maliliit na mangingisdakaugnay sa batas pangisdaan. Ang mga isyungpampolisiya na lumulutang mula sa mga probisyonng RA 8550 at iba pa na wala sa batas aysistematikong kinategorya ayon sa mgasumusunod na temang natukoy na siyang nagingbalangkas sa pagtalakay sa mga isyu: pamamahalasa pangisdaan (fish management), pangangasiwa(fish administration), pagpapatupad ng batas-pangsidaan (enforcement), gender, mgakarapatan ng mangingisda at kanilang paninirahan(fisherfolks rights and settlement), akwakulturaat pangangalakal (fish trade). Nagkaroon ng mgatalakayan sa bawat tema upang iproseso ang mgaisyu at makapaglabas ng mga policy issue paperskada tema. Mula rito ay nabuo ang mgarekomendasyong pampolisiya matapos na palaliminat pagtibayin sa mga konsultasyon, pangunahinsa mga munisipal na mangingisda mula sa mgakatuwang na PO ng miyembrong NGOs ng NFR atiba pang grupo at indibidwal na may kinalamansa Community-Based Coastal ResourceManagement (CBCRM) sa Luzon, Visayas atMindanao.

Sa mga konsultasyon, pinatotohanan ng mgakasangkot ang mga isyung pampolisiya at mgarekomendasyon. Ito ay mahalaga upangmakahamig ng higit na malawak na suporta mulasa lokal at upang makapagbuo ng higit namakatotohanan at matalas na mga mungkahi opanukalang polisiya na sinusuportahan ngbatayang-patunay na pananaliksik at teknikal nakasanayan. Ang mga panukalang polisiya aypinagsama-sama at mula rito ay binalangkas angmga mungkahing amyenda o pagbabago sa mgaprobisyon ng batas. Sa pambansang konsultasyon,nabuo ang mga mungkahing pagbabago sa batasat inihanda ang plano ng pagkilos para samagkaugnay na istratehiya sa lokal at pambansangkampanya at adbokasiya sa larangan nglehislatura.

Kabilang sa mga matitingkad na lumabas naagenda ng mga maliliit na mangingisda ay angisyu ng pagkilala sa mga kababaihang mangingisda

bilang pangunahing may taya sa sektor pangisdaanat ang pagpapataas ng kanilang paglahok saproseso ng pagbubuo/pagpaplano at pagpapatupadng polisiya sa pangisdaan. Ang mga kababaihansa pangisdaan ay malaki ang ambag at bahagingginagampanan sa sektor-pangisdaan subalitkadalasan ay hindi kinikilala at hindi isinasaalang-alang ang kanilang kalagayan at mga karapatan.Nararapat ding bigyan ng katiyakan angpaninirahan at kabuhayan ng mga maliliit namangingisda.

Lumitaw din na mahalagang palutangin angkoneksiyon ng katiyakan sa pagkain at ngsustenableng istratehiya sa pangisdaan,protektahan ang lokal na industriya ng pangisdaanat itigil ang iligal na pagpasok ng produktongpampangisdaan, protektahan ang likas-yaman mulasa labis na eksportasyon, pangalagaan angpangisdaan mula sa higit pang pagkasira nito dulotng hindi sustenableng pag-aakwakultura atitaguyod ang community-managed aquaculture.Angkop na gamitin ang CBCRM o ang sama-samang pagkilos ng mga tao sa komunidad sapangangalaga at pamamahala sa yamang-pampangisdaan bilang stratehiya sa pamamahalang yamang-kostal. Kaugnay pa nito, mahalagangmagkaroon ng komprehensibong plano sapagpapaunlad ng pangisdaan at sa buong prosesona ito ay dapat na tiyakin ang partisipasyon ngmga mangingisda upang masiguro na ang kanilangkalagayan at karapatan ay naisasaalang-alang atnatutugunan.

Sa usapin ng pagpapatupad ng batas, dapat nabaguhin at higpitan ang sistema ng pagpaparusasa mga lumalabag sa batas-pangisdaan.Kinakailangan ring pataasin ang kamalayan atpagpapahalaga sa batas. Dapat na itaguyod angpagkaroon ng suporta at benepisyo para sa mgaBantay Dagat na boluntaryong kumikilos upangmapangalagaan ang pangisdaan mula sa mgapaglabag sa batas. Higit na makakatulong rin angpagkakaroon ng “special marine court” na tututoksa mga kaso hinggil sa pangisdaan.

Ang pagkakaroon ng hiwalay na kagawaran sapangisdaan ay nakikitang nararapat upang maginghigit na epektibo at mabisang matugunan atmatutukan ang mga isyung kaugnay sapangisdaan. Ang partisipasyon ng maliliit namangingisda sa pangangasiwa sa pangisdaan aydapat na patampukin at pataasin. Isa na rito angpagtiyak sa bahagi nila sa istruktura ng FARMC.

17

Gayundin, dapat na maglaan ng sapat na pondopara sa pangisdaan.

Sa kasalukuyan ay may dalawang panukalang batassa ika-labing-tatlong kongreso ang NFR na ibinungarin ng mga konsultasyon kung saan sinuportahanat tinangkilik ito nina Cong. Lorenzo Tañada(House Bill 3423 at 3424) at ni Cong. Mario Aguja(House Bill 4132 at 4270). Ang mga naturangpanukala ay nakabinbin sa Komite sa Pangisdaanat Akwakultura ng Mababang Kapulungan at hindipa nahahatulan.

Ang HB 3423 at HB 4132 ay panukalang patungkolsa pag-aamyenda sa Seksyon 4 ng RA 8550 kungsaan pinapanukalang gamitin at isama ang“archipelagic principle” sa depinisyon ng tubigmunisipal. Ang ibig nitong sabihin, kung angteritoryong nasasakupan ng munisipalidad aykinapapalooban ng mga maliliit na isla (sub-islands), ang 15 km tubig munisipal ay susukatinmula sa batayang linya na mula sa pinag-ugnay-ugnay na mga pinakadulong punto ng mganaturang isla. Ito rin ang kinikilalang pagsusukatsa tubig munisipal na nilalaman ng DepartmentAdministrative Order No. 17 (DAO 17).

Samantala, ang HB 3424 at HB 4270 ay mgapanukalang pagbabago sa batas na naglalayonghigpitan at palakasin ang probisyon ng bataspatungkol sa prohibisyon upang pigilan kung hindiman lubusang mawala o tanggalin ang mga iligalna gawain ng mga komersyal na mangingisda sa

tubig munisipal.

Kabilang sa mga matitingkad na lumabas naagenda ng mga maliliit na mangingisda ay angisyu ng pagkilala sa mga kababaihangmangingisda bilang pangunahing may taya sasektor pangisdaan at ang pagpapataas ngkanilang paglahok sa proseso ng pagbubuo/pagpaplano at pagpapatupad ng polisiya sapangisdaan. Ang mga kababaihan sapangisdaan ay malaki ang ambag at bahagingginagampanan sa sektor-pangisdaan subalitkadalasan ay hindi kinikilala at hindiisinasaalang-alang ang kanilang kalagayan atmga karapatan.

18

Iba’t Ibang Mukha ng Dagat(Isang pagninilay sa isang buwang karanasan samga isla ng Mercedes, Camarines Norteat ng mga isla sa Quezon Province)

Arthur W. Nebrao, Jr., S.J.Jesuit Scholastic (Philosophy 1)Loyola House of Studies - Alingal House

25 May 2005

Minsan nang pauwi na kami ni Jeff sa islangtinitirhan namin, hindi ko maiwasan pansinin angkatig ng aming bangka na parang hinahalikan angbalat ng dagat. Paminsan-minsan nawiwisik angmaalat na tubig nito sa aking mukha kasabay angmalambot na hampas ng hangin sa dapit-hapon.Payapa ang dagat. Tahimik siya ngayon. Parangnagninilay. Parang nagtatanong tulad ko.

Sa totoo lang, takot na takot ako sa dagat. Kahitako’y laking-dagat, mayroon akong mga ilangmapapait na karanasan sa dagat kaya’t nawalaang tiwala ko sa kanya. Noong bata pa ako,tumaob ang bangkang sinasakyan namin dahil samalakas na ulan at alon. Walang malapit na isla.Limang oras kaming nagtiyagang humawak sakatig upang lumutang. Maginaw. Nakakatakot.Limang oras.

Kaya’t noong pinapili kami ng tatlong apostoladopara sa aming summer apostolate, pangatlolamang ang programa ng ISO. Iniiwasan ko angdagat. Kung pwede sanang ilagay ko sa pang-lima ang ISO ay nilagay ko na. Ngunit, tulad rinng mga dati kong assignment, nakakagulat, atparang may halong hiwaga. Kahit qualified naqualified ako sa unang dalawang programang piniliko, sa ISO pa rin ako inilagay. God really works inmysterious ways. Ito yata gusto ng Diyos para saakin. At kahit anong gawin ko, wala akongmagagawa kundi harapin ang katotohanan. Ngunitkahit may dala akong kaba, laking gulat ko samga karanasang inihandog sa aking paglalakbay.Nagkaroon ng mga mukha ang dagat at nagkaroonng imahen ang aking Diyos.

Mapaglaro ang Dagat

Isang beses, galing kami sa Burdeos at pauwi nakami sakay ang aming bangka. Mapaglaro angdagat noon. Katamtaman ang mga alon na parang

nagyayayang makipaglaro sa kanya. Parang tuladni Dave, anak ng isang Program Coordinator, naginagalaw ang kanyang mga daliri sa harap ngkanyang mukha at sabay sinasabing, “Habol,habol!” Aba, hindi nagpapatalo si Kuya Willy, angaming piloto, at tinodo nga ang motor. Paranghindi na nga siya isang bangka kundi isang bumpcar na nakikipagbangga sa dagat. Ayon, basang-basa kaming nakauwi. Pati si Kuya Carling nanakatago sa buntot ng bangka ay hindi nakaligtas.Katulad rin sa mga kaibigan naming mga bata saQuinapaguian. Tuwing hapon, pagkatapos namingmagbigay ng recollection, naghihintay na sila sapintuan ng staff house. At kahit pagod na ako,hindi ko matanggihan ang paanyaya nila: “Habol,habol!” Naghahabulan kaming lahat. Unahahabulin ko silang mga tatlumpung bata.Pagkatapos ay sila naman lahat ang sabay-sabaymaghahabol sa akin. Ang daya ano? Ngunit anggalak ng mga batang ito ang nagbibigay sa akinng lakas at pag-asa.

At kahit anong gawin ko, wala akongmagagawa kundi harapin angkatotohanan. Ngunit kahit may dalaakong kaba, laking gulat ko sa mgakaranasang inihandog sa akingpaglalakbay. Nagkaroon ng mga mukhaang dagat at nagkaroon ng imahen angaking Diyos.

19

Nakakatakot pa rin ang Dagat

Pangatlong araw pa lamang namin sa Panukulan ay ginawana namin ang tinatawag ko na “Trip of all trips” –pumunta kami sa isla ng Jomalig. Aba, iba ito sakaranasan kong 24-hour bus trip galing Zamboangapapuntang Davao at pagkatapos ng dalawang oras aybumalik muli sa Zamboanga sakay pa rin ng parehongbus.

Ganito kasi. Maliit ang bangka namin. Labing-isa kaminglahat at may mga dala kaming mga gamit kaya’toverloaded kami. Malakas ang alon. Pitong oras angbiyahe. Akala ko ako lang ang takot na takot sa biyahe.‘Yun pala, halos lahat ay may duda na rin. Ilang besesko nang inulit ang mga dekada ng rosario. May pagkataonnga na handa na akong mamatay dahil sinabi ko saKanya na handa na ako. Salamat sa Diyos at magalingtalagang piloto si Kuya Willy.

Isa sa mga natutunan ko sa summer apostolate na ‘toay ang pagbasa ng senyales ng piloto ng bangka. Kungang sabi ng piloto “kaya,” huwag kang mabahala. Ngunitkung kinakabahan na ang piloto, kabahan ka na rin.Eh, mas nakakakaba si Kuya Willy dahil minsan hindi koalam kung kampante o kabado siya. Ngunit tapos na‘yon. Mas nakakatakot ang mga kwento nina KuyaWilly at Dennis. Sila ay mga boluntaryong nagbabantayat nanghuhuli ng mga gumagawa ng ilegal na gawain saatin karagatan. Nakakatakot ‘yon kasi malakas angkalaban nila. Minsan marami ang mga ilegalista o maymga kargada. Buhay nila ang nakataya palagi. Kaya’twanted sa ilang mga isla sina Kuya Willy at Dennis. Parana rin sila mga ex-convict. Tumutulong ka na nga,wanted ka pa.

Seryoso ang Dagat

Sa aming paglalakbay, nakilala ko si ‘Tay Tony sa isla ngCaringo. Una kong nakita siya nag-aayos ng kanyangmga pain. Galing lamang siya sa laot noon. Lumapitako para tingnan ang kanyang mga huli. Ngunit saaking gulat, limang pirasong maliliit na isda lamang angnahuli niya. Lugi siya noon. Nakakaawa si ‘Tay Tony.Halos limang daang pain ang inihanda niya, limangpirasong isda lamang ang nahuli niya. Kapag seryosoang dagat, seryoso siya. Kahit ibang tao ang gumagawang karahasan sa karagatan, lahat ay naapektuhan lalona ang maliliit na mangingisdang tulad ni ‘Tay Tony.

Tulad rin sa walang katapusang pagbibigay ng IEC atFARMC miting, seryoso rin ang mga tao sa problema ng

Pagmumuni-muning Paanan… ( Tagalog Translationof Serendipity Walk) Ni Denise Melanie Lagrosa

Ngayong gabiHabang naglalakad ako sa daan patungo sa lugar naminsa’y tinuring kong tahananPinagmasdan ko ang buwanIsang payak na bangka sa dagat ng langitUlap na nag-uumapaw sa unang daloy ng dagatBituing bumigay sa bigat ng bingwitNa inihagis sa karagatan ng kawalan“Liminal” raw kay Sir Fray na katuwa-tuwa kongnatutunanAt ako, isang mangingisda sa sarili kong laotAt palad kong puno ng kalyo bilang aking sagwanNa nahihibang sa sarili kong pagbaybay (tagalog ngspell… SPEL Strategic Positioning for EducationLeadership)Ako ay napanganga sa sinisikap na masumpungangandyan na palaNgunit humihiwang sa kaluluwa ang hangarinNg mata ng MaylikhaIsang payola na gumagabay sa baybayinAko ay nagpapasalamat sa biyaya ng buhay at mganagbigay buhay sa akin

At muli sa gabing itoBumulong ako ng panalanginPara sa aking lubusang kagandahang dahan dahangnasusumpunganBiyayaan Niyo po ako ng pagpapahalaga sa pinilingpangalan

Ng kasamaKalakbay sa buhay Ng kung sinumang di

mawaring libog At makatang

kasama sa pagtugma Upang

mabigyang saysay at kasaysayan ang buhay Sa

pagharap sa panahonNg ginintuang ulan

Habang hanging sumisipol ng mahinang tinig ngkalikasan, kalakasanAt mga nagniningning na bituing dahan-dahanghumahalik sa lupa

LumilipadDumadaan

HumahawiAt mahinahong

humahalik sa lupaItong

mga bulaklak na may pakpak na animo anghelTinatahan ang pagsisid ng pait at sakit ng akingpoot ngunit tunay na paghabi ng kaligayahan ngnahuling sandali

Maaaring may mga di kilala na manghimasokNgunit ang ating anino’y magniningasAt liliwanag gaya ng ginintuang hibla ng buhok ngMaylikha ng KaragatanMay kulay kahit sa paglipas at pag-iisaMananatili sa katahimikanLulubusin ang pahingaHabang pagsasaluhan ang natantong kabuuan ngkahulugan sa buhay (VMOKRAPISPATRES)Ang hangin ang himig na hahagod sa atingpagbuntong hininga sa tamis ng pagpita

Ahh…

HalikaSamahan mo akoIpakita natin sa kanilaAng daang hindi nagtatapos.

karagatan. Seryoso sila sa pagtatag ng FARMC atiba’t ibang mga programa tungkol dito. Ngunitminsan napansin ko na sa sobrang seryoso ngpinapag-usapan, nagiging kumplikado angproblema. Naiiwan kung ano ang kailanganggawin. Ayon, nauwi sa inuman na lamang. Mabutina lang nariyan ang ISO at ang mga FARMC parakulitin ang dapat ayusin. Kaya’t ito siguro anghamon para sa ISO, FARMC at LGUs. Ang magingmatiyaga sa mabagal na proseso ng ating lipunan.Seryoso ang dagat at ang problema nito. Sanaseryoso rin tayo.

Masayahin naman ang Dagat

Sa maraming pagkakataon ay inilalalabas ko angaking paa o kamay sa bangka habang naglalakbaykami. At sa ganitong pagkakataon, nakilala konang lubusan ang dagat. Masayahin pala angdagat. Gusto niyang magpasaya palagi. Sa isangbuwan kong pamamalagi sa mga isla, nakita koang magandang mukha ng dagat. Masaya ako saaking summer apostolate. Kung wala kaminggaanong ginagawa, swimming kami o snorkelingsa mga sangtwaryo. Dinadala kami ni FatherMadz sa mga barangay at nakiki-pista. At sagabi naman, nagpapa-init sa videoke at sayawan.Simple lang ang buhay isla ngunit masaya. Higitsa lahat ay nagkaroon ako ng mga kaibigan nahindi ko makakalimutan. Tulad ng mga bata saQuinapaguian, sina Dave, Orange, Apple,Guyabano, Guava, Calamansi, Acacia, Balete, atChoco (hindi totoong pangalan nila, kami angnagbigay) na nagpapasaya sa akin palagi kapagsinasayawan nila ako ng Korean Dance (yungFroggy Dance).

Iba’t ibang mukha ng dagat ang nakilala ko saaking summer apostolate. Ngunit sa gitna nito,mas nakita ko ang mukha ng aking Diyos. Tuladsa lahat ng bagay na nilikha Niya, nasa dagat rinang Kanyang mukha. Mapaglaro at masayahinang Diyos at gusto niya ako sumama sa laro atsaya. Lagi rin, seryoso ang Diyos. Seryoso Siyasa mga hamon binibigay Niya sa akin at sa atinlahat. At kapag natatakot ako, ang paanyayaNiya palagi ay magtiwala. Magtiwala dahil nand’yan lang Siya palagi.

Minsan nang pauwi na kami sa islang tinitirhannamin, hindi ko maiwasan pansinin ang katig ngaming bangka na parang hinahalikan ang balatng dagat. Paminsan-minsan nawiwisik ang maalatna tubig nito sa aking mukha kasabay ang

malambot na hampas ng hangin sa dapit-hapon.Payapa ang dagat. Tahimik siya ngayon. Parangnagninilay...

“Tapos na ang isang buwan,” sabi ko sa sarili ko.Ito na rin ang huling sakay ko sa bangka na kasamanamin sa aming paglalakbay. Kung tutuusin, walanaman kaming ginawang nakakabighani sa lugar.Subalit, ang daming alaalang hindi komakakalimutan. Ang daming grasya dapatnamnamin. Ngunit ang dadalhin ko sa akin lagiay ang mga mukha ni kaibigang dagat naipinapakita sa akin ang mukha ng mga taongnakasama ko – dagat lamang ang pagitan ng atingpuso’t isipan — at lalong lalo na ang mukha ngaking Diyos.

Sa ISO, maraming, maraming salamat sapagkakataon. Mabuhay kayo at lagi kayong nasadasal ko.

Kung tutuusin, wala naman kamingginawang nakakabighani sa lugar.Subalit, ang daming alaalang hindi komakakalimutan. Ang daming grasyadapat namnamin. Ngunit ang dadalhinko sa akin lagi ay ang mga mukha nikaibigang dagat na ipinapakita sa akinang mukha ng mga taong nakasama ko –dagat lamang ang pagitan ng ating puso’tisipan — at lalong lalo na ang mukha ngaking Diyos.