Cwiczenia Terenowe z Geodezji

5/10/2018 Cwiczenia Terenowe z Geodezji - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/cwiczenia-terenowe-z-geodezji 1/104

S KRYPTYDLA Ł WY Ż S Z Y C H

P O L I T E C H N I K A Ł Ó D Z K A

ĆWICZENIA TERENOWEZ GEODEZJI

I MIERNICTWA BUDOWLANEGO

Praca zbiorowa pod redakcją

STEFANA P R Z E W Ł O C K I E G O

B I B L I O T E KA

P O L I T E C H N I K A Ł Ó D Z K A

5 O 0 - O 2 3 & 6 0 - O 0 - O

Ł Ó D Ź 1994

NAKŁADEM POLITECHN IKI ŁÓDZKIEJ



Skrypt skł ada się z pię ciu rozdziałów odpowiadają cych pię ciu podstawowym ćwicze-

niom realizowanym po I roku Inżynierii środowiska lub po II roku Inżynierii

budowlanej

Z e s pół autorski: Zdzisław Andrzejowski, Tadeusz Koska, Grzegorz Kowalski,

Wesław Pawłowski, Lech P itoń, Stefan Przewłocki

R e c e n z e n t : prof. dr hab. Adam Żurowski

Redaktor: Anna Janus

Redaktor techniczny: Krzysztof Świerzyński

WYDAWNICTWO P O L I T E C H N I K I ŁÓDZKIEJ

93-005 Łódź, ul. Wólczańska 223

Wydanie II. Nakład 200 + 40 egz. Ark. wyd. 6,426. Ark. druk. 6,25 + 2 wklejki. Papier offset. 70 g. 61 x86.

Druk ukończono w lutym 1994 r.

Zamówienie 12/94.Cena zl 29 000, -

Wykonano w C.OM. SA. 93-005 Łódź, ul. Wólczańska 223



SP I S T R E ŚC II . WPROWADZENIE 5

I I . Ćwiczenie nr 1. POBRANIE Z MAGAZYNU, SPRAWDZENIE I REKTYFI-KACJA SPRZĘ TU POMIAROWEGO 7

I I I . Ćwiczenie nr 2. SPORZĄ DZANIE SZCZEGÓŁOWEJ MAPY SYTUACYJ-

NO- WYSOKOŚCIOWEJ 18

IV. Ćwiczenie nr 3. WYZNACZANIE PROJEKTU W TERENIE 60

V. Ćwiczenie nr 4. POMIARY INWENTAR YZACYJNO- KONTROLNE 75

VI. Ćwiczenie nr 5. TYCZENIE ŁUKU KOŁOWEGO I POMIAR SYTUACYJ-

NO- WYSOKOŚCIOWY TRASY 89



I. WPROWADZENIE

Ćwiczenia terenowe z geodezji i miernictwa budowlanego stanowią

przedłużenie kontynuacji procesu dydaktycznego (tj. wykładów i ćwi-

czeń laboratoryjnych) realizowanych w cią gu roku akademickiego. Stą d

mimo praktycznego charakteru tych ćwiczeń, czynnik metodyczny

odgrywa tu znaczą cą rolę .

G ł ó w n y m celem ćwiczeń terenowych jest:— samosprawdzenie, a także utrwalenie wiadomości i umieję tności

nabytych podczas ćwiczeń laboratoryjnych w naturalnych warun-

kach terenowych,

— nabycie umieję tności właściwego ł ą c z e n i a ćwiczeń jednostkowych

(elementarnych) w proces pomiarowy zmierzają cy do samodziel-

nego wykonania zadań kompleksowych,

— nabycie umieję tności racjonalnej organizacji pracy zespołowej w na-turalnych warunkach terenowych.

I s t o t n ą czę ścią tych ćwiczeń jest kontrola wynikówpomiaru i ostate-

cznego opracowania każdego z tematów. W zwią zku z tym należy

wyraźnie określić rolę i znaczenie tej czę ści ćwiczeń, bowiem ten zakres

dodatkowych pomiarów poza funkcją kontrolną traktowany jest jako

integralna czę ść każdego tematu umożliwiają ca samosprawdzenie wyni-

ków samodzielnie wykonanych zadań pomiarowych. Tak określonezadania i cele ćwiczeń terenowych wymagają odpowiedniego ich

przygotowania, organizacji, określenia szczegółowego programu i har-

monogramu realizacji, a także odpowiedniego przeszkolenia, głównie ze

wzglę du na szczególne warunki bezpieczeństwa pracy w terenie, oraz

właściwego użytkowania sprzę tu pomiarowego i wynikają cej stą d odpowiedzia-

lności materialnej. Waściwą realizację tych zadań m a uł atwić niniejszy skrypt.

Skrypt „Ćwiczenia terenowe z geodezji i miernictwa budowlanego"składa

się z pię ciu rozdziałów odpowiadają cych pię ciu podstawowym ćwiczeniom



realizowanym wybiórczo po pierwszym roku inżynierii środowiska lub

po drugim roku inżynierii budowlanej.

Skrypt opracował Z e s p ó ł w składzie: Zdzisław Andrzejowski,

Tadeusz Koska, G rzegorz Kowalski, Wesław Pawłowski, Lech P i t o ńi Stefan Przewłocki.

Przy opracowaniu skryptu autorzy starali się umieję tnie godzićwymogi wynikają ce z obowią zują cych w Polsce przepisów na wykony-

wanie prac geodezyjnych z programem dydaktycznym, narzucają cym

odpowiednie wymagania metodyczne. Należy wię c żywić nadzieję , że

skrypt ten bę dzie stanowił cenną pomoc dydaktyczną dla studentów

Wydziału Budownictwa i Architektury i przyczyni się do lepszego

przygotowania i przebiegu ćwiczeń terenowych.



/ / . Ćwiczenie nr 1

POBRANIE Z MAGAZYNU, SPRAW-DZENIE I REKTYFIKACJA SPRZĘ TU

POMIAROWEGO

1. POBRANIE S P R Z Ę T U - CZYNNOŚCI W MAGAZYNIE

G r u p a ćwiczeniowa (pomiarowa) po uzgodnieniu z opiekunem,

w ustalonym terminie (na ogół przed rozpoczę ciem ćwiczeń terenowych)

pobiera sprzę t pomiarowy z magazynu Z a k ł a d u Geodezji i Geometrii

Wykreślnej IILiSP Ł . Sprzę t pomiarowy stanowi własność Politechniki

Łódzkiej i jest wypożyczany grupie ćwiczeniowej do wykonania pomia-rów w ramach ćwiczeń terenowych. Za wypożyczony sprzę t grupa

pomiarowa ponosi p e ł n ą odpowiedzialność materialną .

1.1. KONTROLA STANU TECHNICZNEGO SPRZĘ TU

G r u p a ćwiczeniowa pobiera w magazynie przygotowany komplet

sprzę tu według spisu przedstawionego na pokwitowaniu pobraniasprzę tu (wzór 1.1). Pobierają cy sprzę t zobowią zani są skontrolować

ilość pobieranego sprzę tu, jego stan techniczny, prawidłowość funkc-

jonowania oraz stopień zużycia. Wszystkie uwagi dotyczą ce ilości

i stanu technicznego sprzę tu winny być odnotowane na pokwitowaniupobrania. Uwagi dodatkowe wraz ze szczegółowym opisem stopnia

zużycia notuje się na odwrocie pokwitowania. Należy również zapisaćn a pokwitowaniu i w dzienniku ćwieczeń terenowych numery inwen

tarzowe i numery fabryczne sprzę tu, aby w sytuacji zamiany lub



zaginię cia sprzę tu można było jednoznacznie ustalić drogę postę powa-nia w celu odzyskania lub odnalezienia sprzę tu.

1.1.1. Teodolit

Otworzyć skrzynkę i po zwolnieniu pasków mocują cych wyją ćinstrument z opakowania. Ustawić teodolit na stole i przystą pić do

oglę dzin. Na zewną trz instrument nie może posiadać głę bokich zaryso-

wań i wgł ę bień wskazują cych na uderzenie mechaniczne. Pokrę cają c

śrubami ustawczymi (poziomują cymi) spodarki sprawdzić płynność

obrotu śrub. Śruby ustawcze winny obracać się płynnie , bez nadmier-

nego oporu, jak też i bez luzów i przeskoków. Sprawdzić, czy śruba

sprzę gają ca spodarkę z zasadniczą czę ścią teodolitu obraca się i podokrę ceniu unieruchamia mechaniczną oś teodolitu w spodarce. Śruba

sprzę gają ca spodarkę i teodolit musi być zawsze dokrę cona.

Sprawdzić działanie śrub zaciskowych i śrub naprowadzają cych

r u c h u leniwego. Zaciśnię te śruby winny uniemożliwiać ruch obrotowy

teodolitu wokół osi głównej i ruch lunety na jej osi obrotu. Pokrę cają c

śrubami naprowadzają cymi (ruchu leniwego) przy zaciśnię tych śrubach

zaciskowych (sprzę gają cych), czę ści teodolitu winny poruszać się płyn-nie, a śruby winny pracować bez oporów i przeskoków. Sprawdzić czy

libele instrumentu (główna, pudeł kowa i libela k o ł a pionowego) nie są

pę knię te lub p o t ł u c z o n e , oraz czy są dobrze zamocowane śrubami

rektyfikacyjnymi. Pokrę cają c pierścieniem mechanizmu ogniskują cego

lunety uzyskać ostrość widzenia przedmiotu, na który wycelowana jestluneta. Pierścień winien obracać się płynnie . Pokrę cają c pierścieniem

okularu sprawdzić ruchy okularu i wywołać ostrość widzenia krzyża

kresek. Spoglą dają c w lunetę od strony obiektywu sprawdzić czystośćszkła optycznego, a wszystkie zarysowania i pę knię cia szkł a odnotować.

P o sprawdzeniu instrument włożyć do skrzynki. Aby włożyć in-

strument do skrzynki, należy: zwolnić śruby zaciskowe (sprzę gają ce),

ułożyć instrument wjego ł o ż u , zamocować instrument paskami mocują -

cymi lub zaczepami mocują cymi i ostrożnie domykać przykrycie

opakowania. W przypadku gdy przykrycie opakowania i n s t r u m e n t u nie

domyka się swobodnie, jest to sygnał , że instrument został źle u ł o ż o n yw ł o ż u opakowania i źle jest zamocowany. Należy poprawić ułożenie

8



Ł ó d ź , dn 199.. r.

P o k w i t o w a n i e

sprzę tu wypożyczonego na ćwiczenia polowe z miernictwa przez grupę studencką pod

kierownictwem (opiekun dydaktyczny ).Niżej podpisani wypożyczają sprzę t geodezyjny, stanowią cy własność Instytutu

Inżynierii Lą dowej i Sanitarnej PŁ:

1. teodolit nrinw ./nrf. / z wyposażeniem i statywem StG- 4

2. niwelator nr inw / nr f. / z wyposażeniem i statywem StG- 3

3. ł a ty .... metrowe, szt nry ....

4. żabki szt

5. libele do ł at szt

6 . t y c z k i szt

7. stojaki szt

8. wę gielnica z pionem i futerałem

9. szkicownik nr ....

10. taśma .... metrowa n r ....

11. szpilki - komplet

12. wskaźniki szt

13. dynamometr

14. nakładka na taśmę15. ruletka .... metrowa nr ....

16. m ł o t e k17. paliki szt (do czę ściowego odzyskania)

Wymieniony sprzę t został przez nas sprawdzony i wszystkie uszkodzenia od-

notowano w niniejszej karcie. Za wypożyczony sprzę t ponosimy pełną odpowiedzialność

materialną .

Termin zwrotu: .... lipiec 199. r.

Pobierają cy:

1 nrdow. osób

adres: , podpis

2 nrdow. osób..

adres: podpis

Wydają cy:

Wzór 1.1. Pokwitowanie pobrania sprzę tu z magazynu



i zamocowanie i n s t r u m e n t u . N ie wolno domykać opakowania sił ą , gdyżgrozi to uszkodzeniem instrumentu. Po domknię ciu przykrycia, za-

mkną ć zamek opakowania i zabezpieczyć przed samoczynnym otwar-

ciem. Teodolit zapakowany, zabezpieczony przed wypadnię ciem, w do-

mknię tym i zabezpieczonym opakowaniu można przenosić i przewozić.

Przed zamknię ciem opakowania instrumentu należy sprawdzić zawar-

tość ( o s ł o n a ods ło n ec z n a , pion , igł a rektyfikacyjna itp.) według zamiesz-

czonego wewną trz opakowania spisu.

Statyw do teodolitu - po odpię ciu paska mocują cego nogi statywu

w stanie z ł o ż o n y m , zwolnić śruby zaciskowe nóg statywu i wysuwają cczę ści ruchome nóg, rozł ożyć statyw. Śruby zaciskowe winny obracać

się swobodnie, a po dokrę ceniu śruby winny unieruchamiać wysuwaneczę ści nóg statywu. Sprawdzić czę ści drewniane, czy nie mają pę knię ć

i czy metalowe zakończenia nóg (okucia) są nieruchome i czy są ostre.P o rozstawieniu nóg statywu, odkrę cić śrubę mocują cą pokrywę

głowicy statywu, zdją ć pokrywę i sprawdzić, czy głowica statywu nie jestpę knię ta.

N a głowicy statywu ustawić teodolit i trzymają c go jedną rę ką na

statywie, drugą r ęk ą , pokrę cają c śrubą sprzę gają cą (znajduje się w gło-wicy statywu), zamocować teodolit na statywie. Po dokrę ceniu śruby

sprzę gają cej, teodolit nie może przesuwać się na głowicy statywu,a śruby poziomują ce spodarki teodolitu winny swobodnie obracać się .

G d y nie można wkrę cić śruby sprzę gają cej statywu w otwór płytki

sprzę gają cej spodarki, jest to sygnał , że statyw i teodolit nie stanowią

jednego kompletu pomiarowego. W takim wypadku należy dokonać

wymiany statywu.

1.1.2. Niwelator

Otworzyć opakowanie i zwalniają c zaczep mocują cy instrument do

dolnej czę ści opakowania, wyją ć niwelator i ustawić na stole. Dokonać

oglę dzin, sprawdzić śruby poziomują ce spodarki, sprawdzić śrubę

zaciskową i śrubę naprowadzają cą (śruba ruchu leniwego) oraz spraw-

dzić li bele i l u n e t ę , powtarzają c czynności jak dla teodolitu (pkt. 1.1.1).

Pokrę cają c śrubą elewacyjną sprawdzić, czy luneta porusza sięw płaszczyźnie pionowej p ły nni e , bez zacię ć i przeskoków. W niwelato-

10



rze - z ko ł em ką tomierczym poziomym sprawdzić działanie p o k r ę t ł aokularu lunetki odczytowej i wywołać ostre widzenie obrazu k o ł aką tomierczego.

D o k o n a ć oglę dzin i sprawdzenia statywu jak w pkt. 1.1.1, pamię ta-

ją c, że nogi statywu do niwelatora nie są skł adane. Zamocować

niwelator na statywie i sprawdzić, czy instrument nie porusza się nagłowicy statywu, a śruby poziomują ce spodarki obracają się swobodnie,

bez zacię ć i przeskoków.

1.1.3. Łaty

Łaty rozłożyć i zamocować dwie wzajemnie r u c h o m e czę ści w takim

p ołoż e ni u , aby opis ł at był na całej swej długości czytelny, a ł a t y byłyproste. Dokonać oglę dzin powierzchni, na której znajduje się opis,

a wszystkie uszkodzenia zanotować. Sprawdzić zamocowanie wszyst-kich okuć i czę ści metalowych ł a t . Okucia winny być n i er u c h o m e, bez

śladów uszkodzeń mechanicznych. Pozostał e powierzchnie winny być

wolne od śladów uderzeń i bez uszkodzeń. R o z ł o ż o n a ł a t a musi być

trzymana lub p o ł o ż o n a na ziemi opisem do góry. Nie wolno opierać ł at

o drzewa, p ł o t y lub mur i pozostawić bez opieki.

1.1.4. Podstawki pod ł a t y (żabki)

Sprawdzić zamocowanie bolców pomiarowych w podstawie, a gdy

żabka stanowi wraz z bolcem jeden odlew żeliwny, przystą pić do

oglę dzin. Żabka winna być bez wyszczerbień i ubytków metalu, a rą czka

żabki winna obracać się na swej osi bez oporów.

1.1.5. Libela do ł a t y

Sprawdzić, czy szkło libeli nie jest pę knię te, a wewną trz bańki

szklanej znajduje się p ł y n . Libela w obudowie winna być zamocowana

trwale. Zaglą dają c od strony mocowania śrubami libeli do obudowy

sprawdzić, czy libela posiada trzy śruby rektyfikacyjne i czy te śruby sądokrę cone. Obudowa libeli nie może posiadać wyszczerbień i zagię ć.

11



1.1.6. Tyczki

Tyczki nie mogą być pę knię te lub z ł a m a n e , a metalowe okucia

końców tyczek (groty tyczek) winny być ostre, bez pę knię ć i trwale

zamocowane do tyczek.

1.1.7. Stojaki do tyczek

Sprawdzić, czy nogi stojaków są proste i swobodnie poruszają się na

swych osiach w głowicy stojaków. G ł o w i c a stojaka nie może być

pę knię ta, a śruba zaciskowa znajdują ca się w głowicy winna obracać się

bez oporów.

1.1.8. Wę gielnica

Wyją ć wę gielnicę i pion z fu terału . Sprawdzić czy uchwyt wę gielnicy

zamocowany jest na s ta łe w metalowym korpusie wę gielnicy, a w przy-

padku wę gielnicy z ruchomą czę ścią pryzmatyczną sprawdzić, czy

pryzmaty obracają się na osi wraz z obudową bez nadmiernych luzów

lub oporów. Patrzą c wwizjer wę gielnicy, skontrolować stan pryzmatówi zwierciadeł (pę knię cia, zabrudzenia, zmatowienie zwierciadeł ). P i o nwinien być zaopatrzony w sznurek o długości wię kszej niż 15 m, bez

pę ków i splą tań. Swobodnie opuszczony na sznurku pion, po skrę ceniu

sznurka winien wirować wokół pionowej osi tak, aby ostrze pionu nie

zataczało okrę gów o promieniu wię kszym niż 5 mm.

1.1.9. Szkicownik

Szkicownik winien być zaopatrzony w pasek zamocowany w obudo-

wie drewnianej, a metalowe zamki (dwa) winny na s ta łe mocować

ruchomą ramkę szkicownika domykają cą papier wkładany do szkicow-

nika. Plastikowe płytki szkicownika nie mogą być spę kane.

12



1.1.10. Taśma miernicza

Taśma musi być skomparowana, co sprawdzamy odszukują c nakońcówkach taśmy znak roku ostatniej komparacji. Taśmę rozwiną ći przeglą dają c ją na całe j długości należy zwrócić uwagę na pę knię cia,n a d ł a m a n i a , zagię cia i ł ą c z e n i a wykonane w miejscach zerwań. Od-

notować należy miejsca skorodowane. Tabliczki z opisem jednostekwinny być trwale zamocowane na taśmie, a taśma metalowa musi byćtrwale osadzona w końcówkach. Uchwyty na końcach taśmy (rą czki)nie mogą być pę knię te lub z ł a m a n e . Taśma n a d ł a m a n a lub silniepozaginana nie może być użyta do pomiaru.

1.1.11. Komplet szpilek

Komplet szpilek zawiera 11sztuk szpilek i 2 k ó ł k a do przenoszenia

szpilek w czasie pomiaru. Szpilki winny być proste, nieskorodowane,

bez uszkodzeń ostrzy, a k ó ł k a nie mogą być powyginane.

1.1.12. Wskaźniki

Metalowy korpus wskaźnika nie może być pę knię ty, a indekswskaźnika, po zwolnieniu śruby zaciskowej winien lekko przesuwać siępo prowadnicy. Natomiast po zaciśnię ciu śruby indeksu wskaźnika,indeks nie może przesuwać się po niej.

1.1.13. Dynamometr

Dokonują c oglę dzin dynamometru należy zwrócić uwagę , by rą czkadynamometru nie był a pę knię ta lub z ł a m a n a , by obudowa była bezpę knię ć i hak zaczepowy dynamometru musi być odpowiednio zagię ty.Nastę pnie biorą c w dwie rę ce dynamometr wykonać kilka nacią gnię c

dla sprawdzenia, czy sprę żyna dynamometru nie jest pę knię ta i pozwalan a p ł y n n e , bez szarpnię ć nacią ganie mechanizmu dynamometru.

13



1.1.14. Nakładka na taśmę

N a k ł a d k a na taśmę nie może być pę knię ta. N a jednym końcu winna

posiadać bolec, a na drugim sprę żynują cą blaszkę mocują cą nakładkę

d o taśmy.

1.1.15. Ruletka

Ruletkę należy rozwiną ć i dokonać przeglą du jak w pkt. 1.1.10.Należy zwrócić uwagę na pracę mechanizmu zwijają cego. Korba

mechanizmu winna obracać się swobodnie podczas zwijania całejruletki.

1.1.16. Sprzę t dodatkowy

Jako dodatkowe wyposażenie zespół pomiarowy może otrzymać:

igłę rektyfikacyjną , m ł o t e k , ł o p a t k ę , busolę nasadkową na teodolit,

podz ia ł k ę transwersalną , planimetr biegunowy, nanośnik tachimetrycz-

ny, instrukcje oraz paliki drewniane.

Należy zwrócić uwagę , że sprzę t pobrany winien wrócić do magazy-

n u w stanie takim, w jakim został pobrany. Drewniane paliki wbijane

w ziemię dla sygnalizacji punktów osnowy pomiarowej, winny być

w miarę możliwości odzyskane.

1.2. SPRAWDZENIE GEOMETRYCZNYCH WARUNKÓW OSIOWYCH

SPRZĘ TU POMIAROWEGO

1.2.1. Sprawdzenie i rektyfikacja teodolitu

Teodolit ustawić na statywie i spoziomować. Sprawdzić libelę

główną i w przypadku negatywnego wyniku sprawdzenia, libelę należy

zrektyfikować [1]. Sprawdzić libelę pudełkową . Nastę pnie każdycz łone k grupy pomiarowej wykonuje pomiar ką ta poziomego i piono-

wego. Wyniki zapisywane są w dzienniku pomiarowym (wzór 2.4).

14



Wyniki pomiaru ką tów stanowią podstawę do oszacowania wielkości

bł ę dów inklinacji, kolimacji i miejsca zera.

1.2.2. Sprawdzenie i rektyfikacja niwelatora

Niwelator ustawić na statywie i spoziomować. Sprawdzić libelę

pudełkową i poziomowanie in s t r u m e n t u . Wykorzystują c znane metody

sprawdzenia dokonać kontroli warunku równoległości osi celowej

lunety niwelatora do osi libeli głównej niwelatora. W przypadku

negatywnego wyniku sprawdzenia, należy dokonać rektyfikacji. Wyniki

pomiarów podczas sprawdzenia i rektyfikacji niwelatora zapisywane są

w dzienniku (wzór 2.11).

1.2.3. Pomiar długości taśmą mierniczą

Z e s pół pomiarowy wykonuje pomiar długości odcinka o długościo k o ł o 100 metrów, mię dzy wskazanymi punktami. Pomiar odbywa się

po terenie przygotowanym, za pomocą zestawu sprzę tu i zgodnie

z technologią pomiaru tak, aby b ł ą d wzglę dny pomiaru długości

odcinka był mniejszy od 1:5000.

13. PRZECHOWYWANIE, TRANSPORT I KONSERWACJA SPRZĘ TU

Przez c a ły okres trwania ćwiczeń terenowych, pobrany z magazynu

sprzę t jest w dyspozycji grupy pomiarowej i pod jej opieką . Należy

zapewnić sprzę towi pomieszczenie, w którym bę dzie skł adowany i c h r o -

niony przed kradzieżą lub zniszczeniem. Podczas prac pomiarowychw terenie sprzę t pracuje w różnych warunkach. Dlatego należy zwrócić

szczególną uwagę na t o , by warunki pomiaru i sposób przechowywanianie powodowały obniżenia stanu technicznego sprzę tu.

1.3.1. Teodolit

Zakurzone podczas pracy teodolitu powierzchnie metalowe prze-trzeć mię kką szmatką , a szkło optyczne przedmuchać. Szkło silnie

15



zabrudzone wolno oczyścić jedynie specjalnym pę dzelkiem znajdują cym

się w magazynie. Teodolit używany do pomiaru w dni deszczowe jestwilgotny lub mokry. Należy powierzchnie metalowe osuszyć mię kką

szmatką , nie dotykają c szkła optycznego. Szkła optycznego niewycierasię . Po zakończeniu pracy w dni niepogodne należy w pomieszczeniu

przechowywania sprzę tu pozostawić na noc instrument w otwartymopakowaniu. Zabrudzone ziemią nogi statywu należy oczyścić z b ł o t ai ziemi. Przy oddaniu sprzę tu do magazynu, oczyszczenie i konserwacja

odbywają się według wskazań magazyniera.

Przenoszą c i przewożą c teodolit wraz ze statywem, każdorazowo

należy sprawdzić czy opakowanie jest zamknię te, czy zamek opakowa-

nia uniemożliwia samoczynne otwarcie się pokrywy opakowania oraz

czy instrument zamocowany jest na s ta łe w opakowaniu. Kontrola ta

pozwala u ch ro n ić się przed wypadnię ciem i uszkodzeniem instrumentu.Przenoszony statyw musi być w stanie z ł o ż o n y m , zapię ty, z przykrę coną

osłoną głowicy statywu. Podczas przenoszenia i transportu w stanie

z ł o ż o n y m , sprzę t należy chronić przed uderzeniami i wstrzą sami oraz

należy zwrócić baczną uwagę , by przenoszony sprzę t nie stanowił

zagrożenia dla innych osób.

1.3.2. Niwelator

Zakurzony lub zawilgocony niwelator należy oczyścić i osuszyćwedług tych samych wskazań, jak dla teodolitu (pkt. 1.3.1). Należy

każdorazowo sprawdzić, czy zapakowany instrument nie przemieszcza

się w opakowaniu podczas przenoszenia i czy opakowanie jest dobrzezamknię te i zabezpieczone.

133. Taśma miernicza i ruletka

Używana do pomiaru taśma miernicza oraz ruletka z istoty pomiaru

u k ł a d a n e są bezpośrednio na p o d ł o ż u , w terenie, gdzie odbywa się

pomiar. Z tego wzglę du taśma i ruletka mogą być mokre, wilgotne,

z a b ł o c o n e lub zabrudzone. Dlatego zawsze podczas zwijania po zakoń-czeniu pomiaru należy szmatą oczyścić je z brudu, b ł o t a i nadmiaru

16



wilgoci. Nastę pniewytrzeć do sucha, aby unikną ć szybkiego korodowa-nia. Zaleca się przecieranie taśmy i ruletki olejem lub smarem maszyno-

wym.

13.4. Pozostały sprzę t pomiarowy i pomocniczy

Sprzę t nie może być zabrudzony, u b ł o c o n y i mokry. Dlatego

czynności oczyszczenia stanowią integralną czę ść pracy wykonywanej

podczas ćwiczeń terenowych.

1.4 UWAGI KOŃCOWE

Wypożyczony sprzę t pomiarowy dla odbycia ćwiczeń terenowychjest w dobrym stanie i sprawny technicznie . Wszystkie drobne

odchylenia od normy winny być zauważone, zgłoszone i odnotowanepodczas pobierania sprzę tu w magazynie. Wszystkie uszkodzeniai nieprawidłowości w działaniu winny być zgłaszane prowadzą cemu

ćwiczenia, i po konsultacjach w magazynie szybko usunię te. Zabraniasię wykonywania napraw i usuwania uszkodzeń bez nadzoru. Po

zakończeniu ćwiczeń terenowych sprzę t jest czyszczony i konserwowanywedług wskazań odbierają cego sprzę t. Sprzę t pomiarowy wraca domagazynu w takim stanie i w takich ilościach jak zapisano na

pokwitowaniu pobrania sprzę tu pomiarowego przed rozpoczę ciemćwiczeń.

Podczas prac pomiarowych nie wolno ustawiać, rozwijać i rozkładaćsprzę tu na jezdniach i chodnikach. Nie wolno pozostawiać sprzę tu bezopieki i nadzoru. Należy stosować się do zaleceń i uwag prowadzą cego

ćwiczenia terenowe.



/ / / . Ćwiczenie nr 2

SPORZĄ DZENIE SZCZEGÓŁOWEJMAPY SYTUACYJNO- WYSOKOŚCIOWEJ

2. WPROWADZENIE I UWAGI OGÓLNE

2.1. ZAKRES ĆWICZENIA

Temat obejmuje: pomiary sytuacyjne, pomiary wysokościowe, geo-

dezyjną inwentaryzację urzą dzeń podziemnych, opracowanie mapy

sytuacyjno- wysokościowej w skali 1:500, pomiary uzupełniają ce do

aktualizacji mapy sytuacyjnej oraz pomiary kontrolne. Dobór terenuoraz zakres poszczególnych zadań ustala opiekun grupy (zespołu

pomiarowego).

Z a d a n i e podstawowe obejmuje pomiar sytuacyjno- wysokościowy

z geodezyjną inwentaryzacją urzą dzeń podziemnych oraz opracowanie

mapy w skali 1:500 dla obszaru średnio zabudowanego o powierzchni

o k o ł o 2-3 ha. Prace wykonuje zespół pomiarowy 4H - 5 osobowy w cią gu

8 dni roboczych.

2 . 1 . 1 . Sprzę t pomiarowy

D o opracowania t e m a t u niezbę dnyjest nastę pują cy komplet sprzę tu

pomiarowego:

- taśma miernicza 20-metrowa z kompletem szpilek,

- ruletka 25 lub 30- metrowa,- wę gielnica dwupryzmatyczna z pionem,

18



- tyczki miernicze (minimum 3 sztuki),

- teodolit ze statywem,

- niwelator techniczny z kołem poziomym ze statywem,

- dwie laty niwelacyjne z podział em centymetrowym,

- dwie żabki niwelacyjne,

- paliki drewniane i gwoździe,

- lokalizator urzą dzeń podziemnych,- szkicowniki z przygotowanymi formularzami dzienników pomiaro-

wych i szkiców polowych,

- nanośnik biegunowy lub nanośnik tachimetryczny,

- podziałka transwersalna i cyrkiel - odmierzacz.

Z podanego kompletu sprzę tu pomiarowego do wykonania kon-

kretnego zadania studenci dobierają sobie potrzebny zestaw. Ponadto

zespół pomiarowy powinien posiadać kilka dobrze zatem per owanychołówków o twardości od 2H do 4H, kilka arkuszy biał ego papieru

formatu A- 4, kilka tekturowych teczek, ekierki, linijki i inny drobny

sprzę t kreślarski oraz kalkulator elektroniczny lub inne urzą dzenie

liczą ce.

22. POMIAR SYTUACYJNO- WYSOKOŚCIOWY

2.2 .1 . Wywiad terenowy i założenie szczegół owej osnowy poziomej

Szczegółową osnowę poziomą dla wykonania zadania stanowi cią g

sytuacyjny z am k n ię t y. P u n k t y cią gu należy tak s y tu o w a ć w t erenie , aby.

- zachować bezpośrednią widoczność na punkty są siednie,

- m o ż l i w y był b e z p o ś r e d n i p o m i a r w zd ł u ż linii ł ą c z ą c e j p u n k t y są sied n ie ,

- długośc i b o k ó w mieśc i ły się w gr a n i c a c h 50- 200 m , przy czym stosunekb o k ó w przyległ ych nie może być mniejszy niż 1:4.

Z e wzglę du na bezpieczeństwo grup pomiarowych i p r z e c h o d n i ó wo r a z ze wzglę du n a o c h r o n ę środowiska nie należy:

- sytuować punktów na jezdni,

- sytuować punktów na kwietnikach, klombach itp.,

- p r o j e k t o w ać prz ebiegu linii p o m i a r o w y c h p r ze z k l o m b y , kwietniki i tp . ,

- wycioać lub łamać gałę zi, krzewów itp. dla uzyskania widoczności wzdłuż linii pomiarowej.

19



Wzór 2.1

ul. Mickie

e

8

1 v"

f

-1 \ \\

\

: ,

• 3

.1

c

At i*ol,oo"-

i

li.alejka. s/>a.

N a ż u a lub symbol obkktu &a rlć Portu

Ta..ma ^^

Pomierzy!

Skartował

Wy::r*ślil

Sprawdzi!

D a t *

wic za

. . • — »

\

\

\ \

Nttiwiiko i imię (wyKDniwcy>

pnODiS

Wojew. ...f*\ -

G r om a da ..

Teren Kat .

JSL

\

« JT

kśffi

tnstr. B

\

\

\

\

* . .

i

^.

^ 1

'/'/i

Rodzaj pracy SźU/epoziome

P . . .

L. Ks. rcb.

/ O *

N

i

i/

1i

i

\

\

I H' r

S?klc polowy..... . .. .

Pier\vor>-s N r

^_ . _

20



O P I S T O P O G R AF IC Z N Y P U N K T U G E O D E Z YJN E G OWzór 2.2

Omtczenle ukc)i

Nazwa punktu

„ŁŚJŚJL . - .Miejscowość

s ł u p a

Nr kauingowy i

Uz/ tkownlZ liiejsce zamieszkam*

Typ t« bud owy WyiokoM stolik* WjiokoM helioiropu Wys. szczytu daizkt Wysokołć krryraki star.



Punkty osnowy poziomej utrwala się palikami drewnianymi, rur-

kami żelaznymi, bolcami lub trzpieniami żelaznymi. W chodnikach lub

alejkach znak markują cy musi być wbity równo z nawierzchnią , aby nie

stanowił zagrożenia dla przechodniów. W terenach trawiastych obok

znaku punktu osnowy wbitego równo z gruntem należy osadzić dobrze

widoczny palik drewniany (tzw. świadek).N a bokach szczegółowej osnowy poziomej można zakł adać punkty

posiłkowe, stanowią ce począ tek lub koniec linii pomiarowych. Szczegó-

łową osnowę sytuacyjną należy projektować bezpośrednio w terenie. Po

zaprojektowaniu osnowy i utrwaleniu punktów sporzą dza się odpowie-

dni szkic osnowy pomiarowej oraz opisy topograficzne punktów

osnowy (wzory 2.1 i 2.2).

2.2.2. Pomiar i obliczenia

szczegółowej osnowy sytuacyjnej

Boki osnowy pomiarowej należy mierzyć taśmą ze szpilkami dwu-

krotnie. Dopuszczalne różnice dwukrotnego pomiaru długości boków

nie powinny być wię ksze od wartości d, obliczonej z wzoru

d, =U x

/ l ,

gdzie: u = 0,0059 - współczynnik bł ę dów przypadkowych,

1 - dł ugość mierzonego boku.

Dopuszczalne różnice dwukrotnego pomiaru dł ugości boków osno-

wy pomiarowej zestawione są w tabeli 2.1.

D o wyników pomiarów długości boków wprowadza się redukcje:

- ze wzglę du na pochylenie terenu,

- ze wzglę du na długość przymiaru,

- ze wzglę du na temperaturę .

Wyniki pomiaru dł ugości boków osnowy wpisujemy do dziennika

polowego (wzór 2.3).

2 2



T a b e l a 2.1

Dopuszczalne różnice dwukrotnego pomiaru długo-ści boków osnowy pomiarowej

D ł u g o ś ć boku

1[w

26

46

72103

1 4 1 .184

233

287

348

dopuszczalna różnica

m e t r a c h ]

0.03

0,04

0,05

0,06

0,07

0,08

0,09

0,10

0,11

W terenie sprawdza się sumę ką tów cią gu zamknię tego. Wartość

o d c h ył k i ką towej cią gu f nie powinna przekraczać wartościet i—

f = nWn.,

gdzie: m „ - średni błą d pomiaru ką ta, równy połowie najmniejszej działki

urzą dzenia odczytowego,

n t - liczba ką tów mierzonych w cią gu.Dopuszczalne odchyłki ką towe cią gów sytuacyjnych zestawione są

w tabeli 2.2.

Dopuszczalne

Liczba

ką tówn»

2

3

4

5

6

7

89

10

ir

(

(

odchyłki 1cą towe

1 a b e l a 2.2

cią gów sytuacyjnych

Dopuszczalna odchyłka f

= 50**: cc

) 71

) 87

1 00

12

22

32

4150

58

«n. •

c

112

2

2

2

23

3

= \c

cc

41

73

00

24

45

65

8300

16

m ,

0

0

0

0

0

0

011

= 20"

28

35

40

45

49

53

5700

03

23



Wzór 2.3

B O K

od oc

rUNKTC

łoĄ

i Ot.

4o 5

10 U

Uo<

• omie

401

4o3

loL

loC

4o<

UOI

JOL

litMC

l. i

•V 3 ...• ?

-

i,

i/

rsi

3

5-

S

f

( . < *( , < *

io, ą

10, li

h«

0,11

io,e)

< f , 1 *

%

Srctlnł*

iC.os-

no. /r

HO. W

JS}. 9i,r

St.iC

JUSts

POCHYLEŃ IB

TEUNU

n i

/A

A<

4

AJ.

a

4

?r

O l

«•

Ł 1

4

:~ "

«. r

JfOf?

m«

Mt

i T

« . » !

".Oli

— 1

Poprawk]

1 . 1 . . .

1 , , „ » ,

e.ouo.oei

o.Oi 4

'• l'V'3

W -

96. oi,

no, / r

ej ii

4*0, A?

/ 'Sł.1i

SS .U

T-l.zS

U W AG I

N H m« ptrn- ii.ra

Tenpriaiwa

3. < ; • cfJj"w ze- (zC/H

ML. k~+ Zo^c.oot

U~+ 25'C

Spr.wdut: 4- tfł . 1Q?£~. P fylu.tA^ #.

P o m i a r kątów w ciągach sytuacyjnych wykonuje się teodolitem, celezaznacza się tyczkami mierniczymi. Kąty należy mierzyć w jednej serii.Wyniki pomiaru kątów wpisujemy do dziennika polowego (wzór 2.4).

N a wybranym punkcie osnowy mierzy się azymut magnetycznywybranego boku busolą nasadkową. Zredukowane dł ugości boków,średnie wartości kątów oraz pomierzony azymut magnetyczny wpisuje-my na szkic osnowy pomiarowej. Współ rzędne punktów osnowyszczegół owej oblicza się wukł adzie lokalnym przyjmując dla punktuwyjściowego (punkt pomiaru azymutu magnetycznego) X

p

= 1000,00Y, = 1000,00 (wzór 2.5).

Odchyłka liniowa ciągu sytuacyjnego powinna odpowiadać wartości

irL +

gdzie: L - dł ugość ciągu,n - ilość boków wciągu,

m 0 - średni b ł ą d pomiaru kąta (50" lub 1"lub 20"),u - współczynnik bł ędów przypadkowych (0,0059).

Dopuszczalne odchyłki liniowe ciągów sytuacyjnych zestawione sąw tabeli 2.3.

2 4



Wzór 2.4

1!z -B1

4ob

4oST

40/

401

CM

7

toł ,

ioi

4or

ioi

40 <

40U

toz

4or

Ioi

404

1 poloiani* luraty

Odcr* *

3

v >

us

ile

h

l iS / 4

uii.

iio

Ao

t*LK8oSo54

Si

i i

ti_

\4t

—

—

32 .

1^>4o

go

4ola

zolo

£ oŁ O

go

~ &

OO

OO

2P

SoOO

S~c

so

—

irnlnki

4

ĄŻ.

bo

}*

si

zz.

sz

'lO

Co

SO

Zo

4o

ty 0

4O

—

• pelołral* IwKti

Odeiyt

5

57,

«•

li<

M

3 H

SO

41

I\ C

AB

hh\4oiż

SO

uii

l i

ztU

TT,

46

iO

io

I Ł

—

go

lo

OO

ZO

io

l£>

OO

~oo

ioL x>

zogo

40

4eOO

OO

—

—

Mnie

t

3J

10

ii

3?

l i

*H

64

46

i?

—

4o

(o

lo

OO

OO

oo

IO

tb

zo

—

Wonolć kala

i pohtenlo ,',

7

H

42S

W

4Ht

•

orT

41 .

/ 3

1L

—

—

IO

7°

te?

BO

to

CO

8

W

J-3.

v,

ni

42

ł *

(o

5*

1°

3o

r r

Oblrcienła kontrolne

1 + « dloponcng. U*r.

«

lii

ttl

4£lLi"

33o

1°

ot_<1

gzoS

{k

J"

(3

}°to

SV

oo

6o

4OLO

to

4Jri

/ M

—

N

or

i r

f<

J.O

go

io

Hó

So

StUc dqg«'- U>O0|

11

Te^oloJ<(~ ?ZO - Tć / ł -

/ O i

f— ^^^,

• /

/ /

•

/:

- d4of~

PWHDA K-- OUGIK t - D. I. MO-71 IWJW «4.



OS Wzór 2.5

Hisac

f

y

paoktl

Wh

IOL,

Jol

IOV

śradsie wutotd

Poprawki- m - U - >

t

(ZA

U

Sfj6 oo

__

t

P prawe

e

. 'ł

I ł

os

41

- V

1*OO

4'

Co

-15-

rr

?"' "i O

/ O"

41"

A poprz. _ p+ l e 0

'

C e e«

?«* ^ W

2og i i Co

185 fl ro

4 oQ oo

boków

U.ok

440,45

6f- ,6i

U0t 40

Sin AOm *

O. Oli lii

o. 1118}0. fiSZi

C. iS 4"i

o,°l& 02.Z

O, Z + lii

• 0, < 3 8lo

- 0, Ą Ą oAo

- O, 1Z41S

Z

h

J.it4'

403,ol

_ 4

- 3

46<j, Jf-

+ 0, 44

: i 0, 4$C

t O, iU

if.OO

' 40Cj Oli

- 5$.1*

- J 5 2- o,oS

W • p ó I

Y

looc. oo

4- 4 oii. 3$

44(°\ . 3/

445~łi 0f

4 OiHO, 00

X

40OÓ. OO

40 lCr ob

J42S~. oC

44 U3 qr

4OH <,!

4ooo. oo

paaktl

Ą O4

4 OL.

Aod

or

Ą O4

Oblicsrli

w djlio . . Ł .3

tŁlC...prtwdiil:

J. - Lee.

w dało . %,.'.

Ł - ...-



T a b e l a 2.3

Dopuszczalne odchyłki liniowe cią gów sytua-

cyjnych

Długośćcią gu 1

200

300400

500600

700800

900

1000

dopuszczalna odchyłkam, - 50" m. = V m, - 20"

[w metrach]

0,08

0,100,12

0,14

0,15

0,160,18

0,19

0,20

0,09

0,110,13

0,150,17

0,190,210,23

0,25

0,08

0,10

0,12

0,14

0,15

0,170,18

0,20

0,21

2.2.3. Pomiary sytuacyjne szczegółów terenowych.Metody pomiarów.

Szczegóły terenowe zewzglę du n a ic h chrakter oraz różne d o k ł a d n o -ści identyfikacji ich zarysów i różne wymagania dokładnościowepomiaru, dzielą się na trzy grupy zgodnie z Instrukcją G U G i K 0-1.

D o I grupy dokładnościowej należą nastę pują ce trwał e szczegóły

terenowe:

- punkty osnowy geodezyjnej,

- znaki graniczne i punkty załamania granic,

- budowle, budynki i inne obiekty i urzą dzenia techniczno- gospodarcze,- elementy naziemne uzbrojenia terenu i studnie,

- obiekty drogowe i kolejowe, takie jak: mosty, wiadukty, tunele, tory

kolejowe i tramwajowe itp.,

- szczegóły uliczne jak: krawę żniki, latarnie, słupy, pomniki, figuryi trwałe ogrodzenia.

D o II grupy dokladnościowej należą szczegóły terenowe o mniej

wyraźnych i mniej trwałych konturach, a mianowicie:

27



- punkty z a ł a m a ń kontu ów budowli i urzą dzeń ziemnych jak:tamy, wały ochronne, kanał y, rowy, wykopy, nasypy,

- boiska sportowe, parki i zieleńce, trawniki itp.,- drzewa przyuliczne i pomniki przyrody.

D o III grupy dokł adnościowej pomiaru należą nastę pują ceszczegóły terenowe:- punkty załamania konturów użytków gruntowych,- naturalne linie brzegowe wód płyną cych i stoją cych,- linie oddział owe w lasach państwowych,- punkty z a ł a m a ń dróg gruntowych,- inne obiekty o niewyraźnych konturach.

Określenie poł ożenia szczegółów terenowych wzglę dem naj-bliższych elementów osnowy geodezyjnej powinno być wykonane

przy pomiarze bezpośrednim z dokł adnością :- 0,10 m dla I grupy szczegół ów,- 0,30 m dla II grupy szczegółów,- 0,50 m dla III grupy szczegółów.

W czasie wykonywania pomiarów sytuacyjnych należy zebraćnastę pują ce informacje i zanotować je słownie na szkicu polo-wym:

- nazwy jednostek podział u administracyjnego, wsi, przysiółków,osiedli, ulic, placów itp.,

- nazwy rzek, jezior, gór, dolin itp.,- rodzaje użytków gruntowych,- rodzaj i charakter obiektów budowlanych, numery porzą dkowebudynków, nieruchomości itp.,

- rodzaje urzą dzeń podziemnych i ich przeznaczenie.

Szczegóły terenowe, zwłaszcza szczegóły I grupy dokł adnoś-ciowej powinny być mierzone wraz z e l e m e n t a m i kontrolnymi, doktórych zalicza się :- drugie niezależne wyznaczenie poł ożenia szczegółu,- miary czołowe (tzw. czoł ówki),- miary przeciwprostoką tne (tzw. podpórki),- miary do punktów przecię cia się linii pomiarowych ze szczegóła-

m i liniowymi lub ich przedł użeniami.

28



Wzór 2.6

Nazwa lub

Laty '"

Skartował

Wykreślił

Sprawdzi!

ymbol obiektu

D a t a

dt.ej.3v-

• -

...z.

• • • • - • - - • •

9^^L^$^.- 4.

toU«< ^- "

G r o m a d a

Terr«! Kat..

II

- -

Insir. n iv,

Sz

P i

jd?.a] pracy ^ ^ (

• ńc polowy .

cr«- o,y. Nr - f

29



Wzór 2.7

ul. MteIcCcu/iCŁO.

/ łoi

30



Metoda domiarów prostoką tnych

Linie pomiarowe, ł ą c z ą c e punkty osnowy należy tyczyć dzielą c je na

odcinki o długości40-60 m. D ł u g o ś ć rzę dnych (domiarów) nie powinna

w zasadzie przekraczać 25 m. Wwyją tkowych przypadkach dopuszczal-

n e jest przekroczenie tej długości pod warunkiem wykonania pomiaru

kontrolnego (tzw. podpórki).

Wyniki pomiarów notuje się na szkicach polowych na formularzach

ustalonego wzoru (wzór 2.6). Szkice polowe powinny zawierać z a n u m e -rowane punkty osnowy geodezyjnej, szczegóły terenowe bę dą ce przed-

miotem pomiaru sytuacyjnego, a także dodatkowe informacje opisowe

oraz miary wyznaczają ce położenie , kształt i wielkość szczegółów

terenowych. Przy rysowaniu szkiców należy stosować znaki umowne

przewidziane w Instrukcji Technicznej K- l dla skali 1:500.D la celów dydaktycznych należy obejmować odrę bnym szkicem

szczegóły terenowe zdejmowane z jednej linii pomiarowej. Rysunek na

szkicu wykonany ołówkiem 3-H lub 4-H winien być wyraźny, a miary

i dane opisowo- informacyjne czytelne. B ł ę d n i e wykreślone linie należy

kasować dwiema skośnymi kreskami, zaś b ł ę d n i e wpisane miary bą dź

opisy przekreślać tak, aby pozostawały czytelne.

Szkiców polowych nie wolno przerysowywać. Szkic polowy powi-nien zawierać: kierunek p ó ł n o c y , numery szkiców są siednich oraz inne

informacje przewidziane w formularzu. W miarę postę pu prac polo-

wych należy na kopii szkicu polowego osnowy pomiarowej sporzą dzić

zestawienie szkiców polowych, podają c na każdej linii pomiarowej

czerwonym kolorem zasię g terenu obję tego pomiarem oraz numer

szkicu polowego pomiaru opartego na tej linii (wzór 2.7).

Metoda biegunowa

Stanowiskiem instrumentu do pomiaru szczegółowych metodą

biegunową powinny być w zasadzie punkty osnowy szczegółowej.

W czasie ćwiczeń polowych z geodezji i miernictwa budowlanego

pomiar szczegółów terenowych metodą biegunową może być wykony-

wany z zastosowaniem pomiaru odległości bezpośrednio lub optycznie.Bezpośredni pomiar odległości stosowany w szczególnych przypadkach

3 1



wykonuje się przymiarem wstę gowym (taśmą bą dź ruletką ). Optyczny

pomiar odległości wykonuje się przy użyciu dalmierzy nitkowych

zazwyczaj przy pomiarach wysokościowych metodą punktów roz-

proszonych i stosuje się tylko do pomiaru szczegółów III grupydokładnościowej. Na każdym stanowisku instrumentu przy pomiarze

szczegółów metodą biegunową należy zaobserwować kierunki nawią zu-ją ce do dwóch punktów osnowy. Ostatni odczyt na stanowisku

powinien być wykonany po powtórnym wycelowaniu do punktu

przyję tego za począ tkowy. Zapisy kierunków i długości prowadzi się

w dzienniku pomiarowym z równoczesnym sporzą dzaniem szkicu

polowego (wzory 2.8 i 2.9).

Metoda przedłużeń konturów sytuacyjnych

Przy pomiarze szczegółów terenowych metodą przedłużeń należy

zachować nastę pują ce warunki:

- linia konturu powinna być przedłużona do przecię cia się z linią

pomiarową ,

- stosunek długości pr z ed łu żen i a do długości odcinka przedłużonego nie

może być wię kszy niż 2:1,- ką t pomię dzy linią przedłużenia a linią pomiarową powinien byćwię kszy od 45° (50«) i mniejszy od 135° (150").

Wyniki pomiaru szczegółów metodą przedłużeń konturów notuje się

n a szkicu polowym (wzór 2.10).

Metoda wcię ć liniowych, ką towych i ką towo- liniowych

Przy wykonywaniu pomiaru szczegółów metodą wcię ć należy za-

chować nastę pują ce warunki:

- ką t mię dzy kierunkami wcinają cymi powinien być wię kszy od 30" (35*),a mniejszy od 150" (165"),

- należy pomierzyć co najmniej jeden element nadliczbowy wcię cia przy

wyznaczaniu punktów pojedynczych,

- należy pomierzyć odległość mię dzy wcię tymi punktami określają cymiszczegół terenowy.

3 2



Wzór 2.8

N r ciluIpłkUty)

OdciiytyDa kolt

poziomym Odlegloićd U w • ( 1 1! h N r celu

(pikiety)

Odciytyna kole

poziomym

u.,

A.

M

..._*/,.<?£• .. rzo rt

83

I Z

3 3



1 . 1 "

ł

JUJ'

3- f

r i

m - Z

. . N Vto

*/ . Okólna. • i s ,7

Wzór 2.9

/ /

Nazwa lub s y m b o l o b i e k t u

S k a r t owa ł

WyKreś l i ł

S p ra wds l t

Gromada

TeiM Kat m«f. B Ui

3 4



tt.t«

1

' - — ' •

Nazwa lub .oymbol obiektu

IT «'Pomierzy!

Skartował

Wykreśli!

Sprawdzi!

Data

iO.c}.1i

i3.- f.U

li./.S

M M

Ł

. ! •

e

• k.

5'

. ^

%

1

M-k*

• * •

• TTł*V

/

1

—

.

c*t

J

(X,+ / > * >

/:

2 8

A

/ \ ,

11

|

\

| i Nr JO1 - ii- .— —

uJ. Boru. £

• wcyl

% L * . . Ł . - * > .

G r o m a d a ..

Teren Kat

l n

?

str.

0

\

• i«4

1

\

x l

W!

il f i

i

* ii

a*

\

^ -

B 1?5

L. Ks mb ..- T

Szkic p«ilowy

Ptcrworys Nr._

Wzór 2.10

• —:U^-

c/ i &CŁ

e-ifio Ł

V

35



Pomiary ką towe wykonuje się teodolitem w jednej serii (w dwóch

położeniach lunety), pomiary liniowe zaś za pomocą taśmy mierniczej

dwukrotnie.

Wyniki pomiarów ką towych notuje się w dzienniku pomiarowym,

zaś wyniki pomiarów liniowych na szkicu polowym.

2.2.4. Pomiary wysokościowe. Metody pomiarów

Przedmiotem pomiarów wysokościowych są nastę pują ce elementy:- charakterystyczne punkty powierzchni terenu, w oparciu o które

rzeźba terenu przedstawiona zostanie na mapie warstwicami,- wybrane punkty powierzchni terenu w przypadku przedstawienia namapie rzeźby terenu w postaci opisu rzę dnych wysokości punktów(pikiet),

- naturalne i sztuczne formy ukształ towania terenu,- przekroje poprzeczne ulic i dróg urzą dzonych,- elementy naziemne podziemnego uzbrojenia terenu.

Niwelacja punktów osnowy szczegółowej

Wysokościową osnowę geodezyjną stanowią punkty wysokościowesieci państwowej (repery) oraz utrwalone punkty osnowy szczegółowej,

których wysokości zostały określone drogą niwelaq'i cią gów. Pomiarcią gów niwelacyjnych należy wykonać dwukrotnie na stanowisku,niwelują c metodą niwelacji ze środka cią g w obu kierunkach, głównymi powrotnym. Długości celowych na stanowisku nie powinny prze-kraczać 50 m. Różnica dwukrotnego pomiaru różnic wysokości najednym stanowisku nie powinna przekraczać wartości 2 mm.

Różnica pomię dzy przewyższeniami, otrzymanymi z pomiaru w kie-runku głównym i powrotnym odcinków i cią gów oraz odchyłki

nawią zania cią gów do punktów wyższych klas nie powinny przekraczaćwielkości obliczonej z wzoru:

[ m m ] ,lub

f, < 7,/ L [mm],

gdzie: n - ilość stanowisk niwelatora,

L - długość cią gu [km].Dopuszczalne odchyłki przewyższeń zestawione są w tabeli 2.4.

36



T a b e l a 2.4

Dopuszczalne odchyłki przewyższeń w kierunku

powrotnym odcinków oraz nawią zanie cią gów dopunktów wyższych klas

Liczbastanowisk

n

2

3

4

5

6

78

9

10

11

12

13

14

15

Dopuszczalnaodchy łk af4

[mm]

2,8

3,5

4,0

4,5

4,9

5,35,7

6,0

6,36,6

6,97,2

7,57,7

D ł u g o ś ćcią gu

L[km]

0,20,3

0,4

0,5

0,6

0,70,8

0,9

10

12

14

16

182,0

DopuszczalnaodchyłkafM

[mm]

3,1

3,8

4,4

4,9

5,4

5,96,3

6,6

7,0

7,7

8,3

8,9

9,4

9,9

Wyniki pomiarów niwelacyjnych należy wpisywać do dziennika

niwelacji cią gu i prowadzić w nim konieczne obliczenia na bieżą co,

w terenie (wzór 2.11).

Przebieg cią gów niwelacyjnych i rozmieszczenie punktów wysoko-

ściowych należy przedstawić na szkicu polowym osnowy wysokościowej

(wzór 2.12).

Bezpośredni pomiar rzeźby terenu metodą niwelacji punktów

rozproszonych

Jako stanowiska niwelatora należy wykorzystać wszystkie punktypoziomej osnowy geodezyjnej, dla których określono rzę dną wysokości.N a każdym stanowisku niwelatora należy określić i wpisać do dziennika

niwelacji punktów rozproszonych:

- numer stanowiska zgodnie ze szkicem osnowy,

37



Wzór 2.11

C'Ąg (linia)

Nr /.

1!

1

1

2

k

r

T

2

1

Od

Da

Oznaczeniereperów

i

]>r»nlcKienio

4OĄ

4OZ.

4oZ

44O4Ud

i

lor

2-

i

Oznaczenie.odcinków

rep. Nr....- km •

rep. N r km..

i f

D o przeniesieniKontrola

I

I i

r pomiar

w po 6<lp,

ruinie*(*.—Pi>

4

wr

"hT£-ci(ł

lltsr

"tiir

c4iZO

..«.£

IZJ,tBA O i

• f M ~4S~t-2-

loso

fiTs- 4<£4

...S6ĄSIOSI-

-43(f

- oltSL

...UL**

U>2.otro

iiZBr

42l~4~ś

- £

I t pomtar

w pr«ód p,

( I I - P J )

5

44i&

-oKJ-

- - - - -

oi/12.

4111

4iSrO4<"<

*iM0i5S~

~~0~££$

.J3J..L

JDi

osrzo

"iJTł

-jur.AK*?

-4$t"l-

- M&

okiS

• • — - —

2.

X

41W

+ - Z

- & . - ^

ró&ilcft w

p,

<0f &24

Kien

dnia/ ysokoicii

7

VWJ (

• J4, ofOjł

-Oj-

3. 7-3Z

- -ĄooL

J,£f4s^

4, 36}

główny

"""P O V

-r O l n y

Wysokość

8

X

• fli.łjS-C

u>.m

4ZS,64O

4 Z 5, ftk

)Zt, 6+2-

tzs;oo&

m, Lec

)- !«».+ «-»,

D a t a pom.

Obserwator

Sekretarz ,*

Uwagi I szkice,zestawienia

\ \

Poprawka kamparacyjnalat dla o(tc!nk;i -

• *w*

tU 5484

Zestawie »ie wyuił tów>v odcinlia

Dlugoić odcinkuKóżnica wysokości

w ktrunku

głównym

powrotnym

irednia

oop.

D a t a spfav

- a. O*T-

t O. COi i

dz. £>°J.*l~

38



Wzór 2.12

iwi lub symbol obiektu fhrtć

TaśmaLaty

Pomierzy!

Skartował

Wykreślił

Sprawdził

Wojew. wykonu ją ce ] p on l M )

P i

SzklC polowy._

Teren Kat .- m«tr. n

39



- wysokość osi poziomej niwelatora z dokładnością do 0,01 m nadznakiem markują cym punkt,

- kierunki orientują ce na dwa są siednie punkty wysokościowe,- odczyt na kole poziomym oraz odczyty trzech kresek na łacie dla

każdej pikiety.

Ostatnie odczyty na stanowisku powinny być wykonane po powtór-nym wycelowaniu do punktu przyję tego za począ tkowy (wzór 2.13)

D ł u g o ś ć celowych do punktów terenowych (pikiet) nie może prze-kraczać 75 m. Pikiety powinny być wyznaczone w ilości, która zapewniwierne odtworzenie rzeźby terenu. Odległość mię dzy nimi nie powinna

być wię ksza od 25 m. Przyjmuje się numercję cią głą pikiet dla całegoobiektu.

Podczas wykonywania pomiaru rzeźby terenu metodą niwelacjipunktów rozproszonych sporzą dza się szkice polowe na formularzach.

Szkic polowy pomiaru rzeźby terenu metodą niwelacji punktów roz-proszonych powinien zawierać:

- punkt stanowiska i punkty nawią zania,- rysunek sytuacji terenowej,

- rozmieszczenie pikiet z ich numeracją ,

- dopuszczalne kierunki interpolacji,

- kierunek p ó ł n o c y ,- numerację szkiców są siednich,

- informacje opisowe w tabelce informacyjnej (wzór 2.14).W trakcie pomiarów wysokościowych należy co jakiś czas, np. co 10

pikiet, kontrolować numerację pikiet na szkicu polowym i w dziennikupomiarowym. Dla celów dydaktycznych należy obejmować odrę bnymszkicem polowym teren obserwowany z jednego stanowiska niwelatora.

W miarę postę pu prac polowych sporzą dza się szkic przeglą dowyszkiców polowych na kopii szkicu osnowy wysokościowej (patrz wzór2.7).

Metoda niwelacji siatkowej

Wcelu wykonania niwelacji siatkowej należy w pierwszej kolejności

w terenie założyć siatkę kwadratów lub prostoką tów. Kształ t i wielkośćsiatki pozostają w ścisłym zwią zku z mierzonym obiektem i konfigura-

4 0



W z ó r 2.13

1

/ • • • H >3

p.4OZ.

i: t.U

N r colu(pikiety)

2

JW

bZ

g f4o4

.U

ic

ih.

Al.

n

i4

AL

...AL

. Ah_

Od c i )aa k<

poziom

0

3

I OO

ł }(4<?8

.40%

IZ

zi

%

£ 3

z 10

i

iS l

w

tykytn

« Z

SZ .

I Z .

Vci

tz.

- }.8...

?7

.£?...

.1°.

I Ł .

£?..

t*.

M ..

Odczyty

(e )

dolny

mc

OH I

~Wif

/ } • to

irii

it 14

IfJZlii,8

...f i.AP.

lit Z....łP.4.3.

if- toIJ1 00

..iS..ą

ttoO

i u lacl«

ftrod-kowy

(B)

4J.Z0,

oiftv

4 ^

itsr

k

V

*•

1/

li/ 2.r

fc;

OdlesloWI —d

t

'$ <

Ł i.a

l.z.5

(fi zr)*

Ą i 2

u~. . . .SO.,0

.J±,C

..MA...

Ins trutnen tulist + 1

e

wysołcoiriao

H—-Hit + i—s

7

- /i JT ^/^-

«• W

UC.Cic

4Z3.ZOO

113 >2,

4tf'f^<Zi. STO

as. et

izi ii

• its. ie'

"~"/ 23. iz"

fzz.zz

<Z5,$J

JV}-.'<<<>

4LS b*it?

4ZS.bCJzs.isU

- JY3.4Z

D w> g i

«

f4ZC,C}Z) s

(4*3.4*1),

^>i(. 80' SZlS

i/

4 1



o

Wzór 2.14

sduc nr

A/ / / -r

» ^ / / » " / ~)/ U „ tra wrttk.

l .«

" / ; J *

T 4

a/, 5/tw rto ua.

V

'1 '/

»

Nazwa lub symbol oWcklu K»vŁ P*Ht'a ćvw&icicfo Jt Ucdzij pracy

Pomierzył

o i imię (wykonawcy)

uodpLt

( iitwa ln<itylur]l

Szkic polowy

rierworys Nr / .

42



cją terenu. Przy ustalaniu wielkości oczka siatki należy kierować się

zasadą , aby powierzchnia terenu obję ta jednym oczkiem była zbliżona

d o płaszczyzny, a dł ugość boku nie przekraczał a 20 m. Granice obiektu

muszą leżeć w cał ości wewną trz obrysu siatki. Siatkę taką należy oprzeć

n a dłuższej osi mierzonego obiektu, wyznaczonej w terenie i dowią zanej

d o osnowy sytuacyjnej. N a osi wyznacza się położenie punktów

wierzchołkowych oczek siatki, a nastę pnie z wyznaczonych punktówwystawia się na obie strony prostopadł e do osi i na tych prostopadł ych

wyznacza się po/ .osiałe punkty wierzchołkowe oczek siatki. Wierzchoł ki

oczek siatki w zależności od potrzeb markuje się palikami osadzonymi

równo z powierzchnią t e r e nu . Charakterystyczne punkty rzeźby terenu

p o ł o ż o n e wewną trz oczka siatki wyznacza się jako punkty dodatkowe.

W trakcie wytyczania siatki sporzą dza się szkic polowy, który powinien

zawierać (wzór 2.15):- granice obiektu,

- siatkę z zanumerowanymi punktami wierzchołkowymi i punktami

dodatkowymi,

- przebieg cią gów niwelacyjnych,

- niezbę dne informaqe dodatkowe.

Niwelację wierzchołków oczek należy wykonać w nawią zaniu do

istnieją cych punktów wysokościowej osnowy geodezyjnej z zachowa-

niem nastę pują cych warunków:

- cią gi niwelacyjne powinny być dowią zane obustronnie,

- długość celowych nie może przekraczać 50 m,

- na danym stanowisku należy zaniwelować w pierwszej kolejności

punkty nawią zania wysokości i nastę pnie p ozos ta łe wierzchołki siatki

i punkty dodatkowe,

- niwelacje cią gów należy wykonać dwukrotnie.

Niwelację wierzchoł ków figur m a ł y c h obiektów można wykonaćz jednego stanowiska niwelatora bezpośrednio nawią zanego do reperu

roboczego zał ożonego uprzednio dla mierzonego obiektu. Dopuszczal-

n a odchyłka różnicy wysokości przy dwukrotnej niwelacji cią gu nie

powinna przekraczać wielkości obliczonej z wzoru

dk

< 2 y/a [mm],

gdzie n - ilość stanowisk w cią gu.

43



Wzór 2.15

So.a

Nazwa lub symtol obiektu

Taśma „Łaty N r

Pomierzył

SK„,owa l

Wykreślił

Spra«vdzil

Dala

'/«.«

U.of.Si e.c*.

Parce

"podpis "

M.yfrAtJ- ' 4^Gromada._

Tpi- en Kat.

Md*

Itcciz?.j pracy

I* Ks n;b. Jfe

SzJtlc polowy

Pierworys Nr ...

rtt we. IAĆA

tpJt.yt _

44



Wzór 2.16

OJdnek Nr ...

ii• ii

i

Z prz

•f

Z.

3

iii2

c n i c ł .

<r

/ r

X,

}

L ,

r

c

S

310

nit,

• i

4>4

i i

U

li

- at*

'1

iii

ni *

irD o prccnK*.

Oi] rcv.

<ło rep.1

N r

Odciyty

wacecz(1, i 1.)

i

43 u

46 TC

li kli

ze U

aie

4

X

1S10

!$(,

. / I 4 Ł

Ijoo

tS i l

<}U

1411

liii

l< \ tU

uli

ZOI4

ICLC

10ii

Loil

liii

i n o

llSf

iz<r

• ii l%o\ x

Zt-Zt-

2z

• prt&J

S

J>Joi

ciCo

1351

• fjzz

Sili

SStL

Odczyty

WM«CZ

Itr

6

«.-- -)

M / ' -

tooS

km

kin

i minie

WprzódPtr

1

* Ą

.OCO

0,1 \ \

w

~ -

osicelowej

s

X

K o n t r o l a

Dt tc yZ- - Of- iWob

W oka ic* punkiAw

RB Oli

O

X

101.81

lol.tr.

DX pO-

przeczet

10

Xt

iol ii}

i -OZ UL

Zol (ii

\ioi T zt

faz &i

ioZ STli

ioZ O>ZC^(Zi

ZoZ.izi

ioz,(li

loz.ioŁioz.sji

\ lOl.C0i

zoz.n}

[LOZ kit,

Zaz M

toZ,S- lS

= Zt. - Zp.

Suonic*

Uwagi i iitticc

11

J ?«,.L~U~

ScMfe. Jn 'Z.

PZO - lf,l<l

45



Wyniki pomiarów niwelacyjnych notuje się w dzienniku pomiaru

niwelagi siatkowej (wzór 2.16).

2.2.5. Opracowanie pierworysu mapy sytuacyjno- wysokościowej

w skali 1:500 . Kartowanie

Przygotowanie arkusza mapy

Przygotowanie arkusza mapy polega na skartowaniu i wykreśleniu

siatki kwadratów i punktów poziomej osnowy geodezyjnej oraz ramek

i opisów pozaramkowych. Siatkę kwadratów o boków 100 mm należy

wnieść na arkusz brystolu przy użyciu planszy- szablonu (tzw. „kwad-

ratnicy") z dokł adnością 0,1- 0,2 mm.Przy nakłuwaniu należy zwrócić uwagę na jednakowe ułożenia

nakłuwacza w stosunku do brzegów planszy. Siatkę kwadratów wykreś-

la się tuszem czarnym linią grubości 0,1 mm, ł ącząc naroża siatki linią

cią gł ą . Wewnę trzne przecię cia linii siatki należy zaznaczyć krzyżykami

o długości ramion 5 mm, a decymetrowe nacię cia na ramce - kreskami

o długości 5 mm. Punkty osnowy pomiarowej kartuje się za pomocą

podziałki transwersalnej, cyrkla odmierzacza i dwóch ekierek. Kontrolą

dokładności kartowania osnowy pomiarowej jest porównanie okreś-

lonych analitycznie (ze współ rzę dnych) i graficznie (pomierzonych

cyrklem na mapie) tych samych elementów liniowych osnowy pomiaro-

wej. Różnica mię dzy porównywanymi wielkościami nie może prze-

kroczyć ± 0,3 mm w skali mapy.

Kartowanie sytuacji metodą domiarów prostoką tnych

Szczegóły sytuacyjne pomierzone metodą domiarów prostoką tnych

należy kartować na podstawie szkiców polowych przy użyciu zestawu

składają cego się z cyrkla- odmierzacza, podziałki transwersalnej i ekie-

rek. Kartowanie szczegółów za pomocą cyrkla - odmierzacza, podziałki

transwersalnej i ekierek polega na:

- odłożeniu na bokach osnowy, zgodnie z przyję tym kierunkiem

pomiaru, wartości odcię tych,- wystawieniu w tych punktach prostopadł ych za pomocą ekierek,

46



- odłożeniu na prostopadł ych wartości rzę dnych,

- nakłuciu punktów i poł ą czeniu ich według rysunku na szkicu

polowym.

Linie na pierworysie rysujemy ostro zatemperowanym ołówkiem

o twardości 4 H.

Kartowanie sytuacji metodą biegunową

Szczegóły sytuacyjne pomierzone metodą biegunową należy kar-

tować w oparciu o szkice polowe i dzienniki pomiaru przy użyciu:

- nanośnika biegunowego firmy Neuhófer Wien,

- ką tomierza tachometrycznego z pleksiglasu „TACH" firmy „Skala"

(tylko przy kartowaniu szczegółów II i III grupy dokładnościowej).

Kartowanie szczegółów terenowych za pomocą nanośnika bieguno-wego polega na:

- centrycznym ustawieniu bieguna na skanowanym stanowisku pomia-

rowym przy wyzerowanym liniale,

- ustawieniu liniału na kierunku nawią zania podanym w dzienniku

pomiaru,

- ustawieniu kierunku nawią zania na kółku pomiarowym,

- sprawdzeniu ustawienia przyrzą du według kierunków kontrolnych,

- odłożeniu kierunku na kółku pomiarowym przez obrót liniału wokółbieguna,

- odłożeniu odległości do kartowanego punktu na wyskalowanym

liniale,

- n a kł u c i u punktu i opisaniu numerem zgodnie z dziennikiem pomiaro-

wym i szkicem polowym,

- połą czeniu skartowanych punktów według rysunku na szkicu polo-

wym.P o skartowaniu wszystkich punktów na stanowisku należy spraw-

dzić kierunki nawią zania.

Kartowanie szczegółów terenowych za pomocą ką tomierza (nanoś-

nika) tachimetrycznego TACH polega na: przyłożeniu punktu zerowe-

go podziałki odległości na skartowanym stanowisku i zorientowaniu

według kierunków nawią zania podanych w dzienniku pomiaru. Zorien-

towanie polega na wykreśleniu kreski indeksowej odpowiadają cej

wartości kierunku orientują cego na obwodzie ką tomierza przy

47



p ołoż e ni u liniału wzdłuż tego kierunku wykreślonego na mapie i po-

wtórzenie tej operacji dla drugiego kierunku nawią zania.

Różnica miedzy wykreślonymi kreskami indeksowymi nie powinna

przekraczać 0,5 mm. W przypadku wię kszej różnicy należy powtórzyć

czynności orientowania. Utrzymywanie się wię kszej różnicy świadczy

o b ł ę d a c h pomiarów terenowych. Po zorientowaniu ką tomierza ustawiasię odczyt kartowanego kierunku przy kresce indeksowej przez obrót

ką tomierza wokół punktu zerowego podzia łki , odkłada się odległość na

wyskalowanej podziałce, nakłuwa punkt i opisuje numerem zgodnie

z dziennikiem i szkicem polowym. Skartowane punkty łą czy się według

rysunku na szkicu polowym.

Kartowanie sytuacji metodą przedłużeń konturów

Kartowanie szczegółów terenowych pomierzonych metodą przed-

łużeń konturów sytuacyjnych polega na:

- odłożeniu na bokach osnowy wartości odcię tych podanych na szkicach

polowych,

- poł ą czeniu odpowiednich punktów przecię ć linii przedłużają cych

kontury sytuacyjne z liniami pomiarowymi,

- odłożeniu miar polowych na przedłużeniach,- poł ą czeniu odpowiednich punktów konturów sytuacyjnych zgodnie

z rysunkiem na szkicu polowym.

Kartowanie sytuacji metodą wcię ć

Kartowanie punktu pomierzonego metodą wcię ć ką towych polega

n a wniesieniu na mapę pomierzonych kierunków którymkolwiek z na-

nośników biegunowych (w zależności od dokł adności szczegółu) i na-kłuciu punktu przecię cia tych kierunków. Kartowanie punktu sytuacyj-

nego pomierzonego metodą wcię cia liniowego polega na zatoczeniu

ł u k ó w kołowych o promieniach w skali mapy równym odległościom

terenowym i nakłuciu punktu przecię cia się tych ł uków. Kartowanie

p u n k t u sytuacyjnego pomierzonego metodą wcię cia ką towo- liniowego

polega na odłożeniu kierunku nanośnikiem biegunowym i odłożeniu na

tym kierunku odległości w skali mapy cyrkielem - odmierzaczem.

48



Tabela 2.5

1'WO MOOO I 11 0 0 0 ł-SOOO Pn.cd. r r . i c t su tuacy jn j j PrŁcd rnicisytuac yjny I ł '500 I 1MC00• : - : J

O S N O W A C £ O D E Z Y J N A

P v n k t k i n o w y p o d f t < m K > * e j

P w nk ł O J n o w y w t / T 9 ( ł t o * * t j

P y f l U y o f > o * y p o n o m ł j - 3 r » f n

furii Oi r >o * r y p o r t e r o w e j

GRAMCE

Granica poru w o

Granico w o j łw dd / ł

i/tok ynmiuny granicy porf»U*o

rve ocryii- Usouniu

D G R 0 O 7 E N I A

U łr«*fc

O . l . l

K R C N U

ctągfo i jej op>»

pogrubiono i j*j O>>

poriiocniuo ij* j 0p n

WsWunrk ł p o d u

0 B * i US/A.O/fIJlA

^ rur f ) ' j ; - j ti i u l . m.,,,y

10i Ił

u m o c n i o n o

/ . ' t * r | 1 >J| '»l lMl j t lU

S kar po V n i t pO f Wt r j one j jr d f M - j

Skarpa nw dająca uc

w »Łoli mapy

OROG 1 UR7ĄPZZN1A 70WAR/ YJ

D r o g o l u b u ' <c o t f o n o v * i q r o o r f ' v 1

a ł k ę

J i ) j y m b o l

d z i a ł k i

b ) symb o l

>n > ł h 0 ł t k a , b r u k . I r y i nko ]

' ' . I t f u n h i h n u n o p o w i ł ł / i f t y c hl

bj : : : : : «; : : - . ; ib

j c i o n o o p c o ^ c

o ) w Ł - o t i

b) s

puio

O ) O J

O . . 7 0

„ i 1 o

15 Ó »•

m

l u d n i o

tup pr / y n o t f l

do c u m o w a n i a ] 9

X '. f IGURYKR/ YJC PRZY

POO/lf MNE TERtMU

-kBSOO-

-cAIOO-

SD

X*

Ii

u r o p r / y d f O / n o

o j »v l O f y i t e

w y r n o n < a

'• 1 1 -

II t + JO!

b) " p 10li

ł ł ' u u

i i . " .

i l u

t> ł :

l of kOnofw

P r / y k t o d 1 ą u * r * o w ^ i o f u kono l b

i j k f od f Q U f n « i •# r ynko ł>nŃ;

ł o t c f n i o ł k i f t u n k f t m I t r u i

P r / cw od j | r u r ow t no podpor odH

o i p r i a w o d u

k r o w f ^ i e p r i t w o d u

p r i c w d d o o j i« m n y R f t

U 2 Y 1 K I G H U N T O W t

R ol a

Sod

Plonfoc jo chinl tłu

Pianłoc jo winoreili

Łąko

P o d w i ł k o

Loi mieuanu

Zodnewicnif i l oJ t r / rw ient *

TERENY WYPOCZYNKU,

ZABAW 1 SPORTU

Trawnik

o ) w s k a l i m a p y

b ) t y m b o l

pomierzone

p o m n i k - p r / y r

Schody i

o n a

i

vp

O I »

i,

v - * ,,

tt • <

I )

n

Hói*

Hi

I

Cfun

Win

t

u 4

in

Li n

li

" I

Jj ^ Q O ! r o

IaQ Q j

K ) • • -

o: u

: - v r s

O -;> *A

O



Podczas kartowania szczegółów sytuacyjnych, bez wzglę du na

zastowaną metodę kartowania, należy wykorzystać do sprawdzeniaopracowania pierworysu wszystkie podane na szkicach polowychelementy kontrolne. Przy sprawdzeniu przez dwukrotne, niezależnewyznaczenie p o ł o ż e n i a kartowanego p u n k t u , n p . z różnych linii pomia-

rowych lub różnych stanowisk przy pomiarze biegunowym, wartośćliniowa przesunię cia nie może przekroczyć + 0,4 mm dla I grupydokładnościowej szczegółów. W przypadku wystą pienia wię kszychróżnic należy powtórzyć kartowanie. Jeżeli to nie zmniejszy różnic , ich

przyczyna leży w b ł ę d n y m pomiarze terenowym. C a ł ą sytuację t e r en o -wą , bez wzglę du na metodę pomiaru szczegółów przedstawia się namapie za pomocą znaków umownych zestawionych w katalogu Instruk-

cji Technicznej Głównego Urzę du Geodezji i Kartografii K- l „ M a p a

zasadnicza" (tabela 2.5).

Kartowanie rzeźby terenu i interpolacja warstwie

Rzeźbę terenu opracowuje się na pierworysie mapy sytuacyj-no- wysokościowej na podstawie wyników terenowych pomiarówwyso-kościowych po skartowaniu sytuacji. Sytuacyjne położenie punktówwysokościowych wyznacza się na pierworysie w zależności od metody

pomiaru ich w terenie:- przy metodzie niwelacji punktów rozproszonych pikiety wnosi się namapę metodę biegunową ,

- przy metodzie niwelacji siatkowej wierzchołki oczek siatki wnosi się namapę metodą ortogonalną .

P o skartowaniu pikiet należy.

- opisać ich wysokości z dokł adnością 0,01 m,

- ustalić kierunki interpolacji i poł ą czyć odpowiednio pikiety zgodniez informacjami podanymi na szkicu polowym.

Interpolację warstwie o skoku co 0,25 m wykonuje się sposobemgraficznym przy użyciu szablonu sporzą dzonego na materiale przeź-

roczystym, tzw. „ harfy". W wyniku interpolacji otrzymuje się szeregpunktów o jednakowych wysokościach wyznaczają cych przebieg warst-wie. Warstwice powinny charakteryzować przecię tną zgeneralizowanąpowierzchnię t e r e n u . Generalizacja warstwie polega na wyrównaniu ich

49



ks z ta ł tu , zgodnie z genezą rzeźby terenu, w pasie toleranqi, wy-znaczają cym pewność położenia warstwicy, o szerokości 5-7 mm. Na

terenach zainwestowanych i sztucznie wyprofilowanych, rzeźbę terenu

przedstawia się tylko za pomocą pikiet, bez rysunku warstwicowego.

Wykreślenie pierworysu mapy

Pierworys mapy sytuacyjno- wysokościowej w zakresie sytuacji

kreśli się tuszem czarnym. Przebieg warstwie kreśli się kolorem brą zo-wym (siena p a l o n a ) . Wymiary znaków umownych powinny być zgodnez podanymi w katalogu instrukcji K- l. Grubości linii sytuacyjnych

cienkich - 0,18 mm, a linii grubych - 0,5 mm. Warstwice cią głe,pomocnicze i uzupełniają ce kreśli się grubością 0,13 m m , zaś warstwice

pogrubione grubością 0,35 mm.Mapę sytuacyjno- wysokościową opisuje się pismem blokowym

literami alfabetu ł acińskiego. Oznaczenia liczbowe opisuje się cyframiarabskimi. Wyją tek stanowią oznaczenia liczby kondygnacji budynkówpodawane cyframi rzymskimi.

N u m e r y punktów osnowy, oznaczenie budynków, urzą dzeń pod-ziemnych i użytków gruntowych oraz opis warstwie i rzę dne pikiet

opisuje się szablonami o wysokości 2,5 mm. Numery porzą dkowebudynków oraz nazwy ulic i placów opisuje się szablonami o wysokości

3,5 m m . Wysokości warstwie i rzę dne pikiet posadowionych na gruncieopisuje się kolorem brą zowym (siena palona), pozostał e opisy, w tymrównież rzę dne punktów na gruncie zabudowanym (budynki, drogi

utwardzone, armatura naziemna urzą dzeń podziemnych) podaje sięw kolorze czarnym. Kontury przedmiotów wą skich i wydłużonychopisuje się równolegle do ich ogólnego kierunku. Pozostał e opisy

umieszcza się poziomo, tj. równolegle do dolnej (południowej) ramkiarkusza. Fragment mapy sytuacyjno- wysokościowej w skali 1:500

przedstawia wzór 2.17.

23. GEODEZYJNA INWENTARYZACJA URZĄ DZEŃ PODZIEMNYCH

Wr a m a c h terenowych ćwiczeń z geodezji i miernictwa budowlanegoinwentaryzację urzą dzeń podziemnych przeprowadza się za pomocą

5 0



Wzór 2.17

m . 1002

K Ł ŁÓOŻ ^ POLESIEM I K • « k »J . W I I i l i l inu

P = 1 5 5 7 a » 7 r r f

M a p a l y t u a c g n o - w y s o k a i c i O K O

WALA > w o



lokalizatorów elektronicznych. Obejmuje ona tylko przewody rurowe

metalowe oraz kable, takie jak:

- przewody wodocią gowe,

- przewody gazowe,- przewody ciepłownicze,

- kable elektroenergetyczne,- kable telekomunikacyjne.

2.3.1. Prace polowe

Przed przystą pieniem do prac inwentaryzacyjnych należy w terenie

odszukać cał ą armaturę naziemną przewodów oraz zgromadzić dostę p-

ną dokumentację w celu określenia na tej podstawie ich przewidywane-go przebiegu. D o k ł a d n y przebieg przewodu ustala się za pomocą

elektronicznego lokalizatora urzą dzeń podziemnych zaczynają c od

p u n k t u , w którym przebieg przewodu jest niewą tpliwy, tj. zasuwy,skrzynki hydrantu, latarnie, stacje transformatorowe, szafy kablowe,

studzienki kablowe itp. Zlokalizowany przebieg przewodu sygnalizujesię na powierzchni terenu palikami, tyczkami lub szpilkami, a na

nawierzchni utwardzonej - kredą .Szczególnie starannie należy lokalizować i sygnalizować w terenie

punkty skrzyżowania przewodów oraz punkty z a ł a m a n i a osi przewo-

dów. Odcinki proste przewodów sygnalizuje się co o k o ł o 10 m.

Odszukaną armaturę naziemną oraz zasygalizowane punkty przewo-

dów podziemnych mierzymy sytuacyjne, w nawią zaniu do osnowy

pomiarowej, dostę pnymi metodami pomiaru szczegółów terenowych

(jak w pkt. 2.2.3). Na szkicu polowym dodatkowo opisujemy słownie

charakterystykę zinwentaryzowanego przewodu.

2.3.2. Prace kameralne

Wyniki terenowych prac inwentaryzacyjnych wnosi się na mapę

sytuacyjno- wysokościową w skali 1:500 metodami odpowiadają cymi

m e t o d o m pomiarów sytuacyjnych (jak w pkt. 2.2.5). Przebieg przewo-dów na mapie kreśli się liniami cią głymi o grubości 0,25 mm w kolorach:

5 2



przewody wodocią gowe - niebieskim,

przewody gazowe - żółtym,

przewody ciepłownicze - czarnym,

przewody elektroenergetyczne - czerwonym (cynober),

przewody telekomunikacyjne - pomarańczowym.

Charakterystykę przewodów opisuje się pismem blokowym o wyso-kości 2,5 mm. Znaki umowne urzą dzeń podziemnych zamieszczone są

w tabeli 2.5.

2.4. POMIARY UZUPEŁNIAJĄ CE

Celem pomiarów uzupełniają cych jest dostosowanie istnieją cych

dokumentów geodezyjno- kartograficznych do ich zgodności z terenemw zakresie ustalonej dla nich treści (aktualizacja) lub uzupełnienie

istnieją cej mapy o szczegóły nie mieszczą ce się w zakresie jej treści, ale

niezbę dne do określonych zadań gospodarczych.

2 . 4 . 1 . Sytuacyjne pomiary uzupełniają ce

Sytuacyjne pomiary uzupełniają ce poprzedza wywiad terenowy,w czasie którego na odbitkę uzupeł nianej mapy wnosi się odrę cznie

istnieją ce w terenie szczegóły sytuacyjne nie przedstawione na mapie

oraz przekreśla się dwiema ukośnymi kreskami szczegóły sytuacyjne

przedstawione na mapie, a już nie istnieją ce w terenie. Ponadto należy

odszukać w terenie wszystkie punkty osnowy geodezyjnej i fakt ich

odnalezienia odnotować na mapie wywiadu. Wniesione na mapę

wywiadu szczegóły sytuacyjne zamierza się znanymi metodami pomia-rów szczegółów sytuacyjnych (patrz pkt. 2.2.3) w zasadzie w oparciu

o osnowę geodezyjną . W przypadku jej braku lub nie wystarczają cej

gę stości linie pomiarowe pomiaru uzupełniają cego można oprzeć na

trwałych punktach sytuacyjnych ( n p . narożnik budynku, latarni, naroż-

nik krawę żnika, element armatury naziemnej urzą dzeń podziemnych

itp.) jednoznacznie zidentyfikowanych w terenie i na mapie.

Różnica długości takiej linii pomiarowej pomierzonej w terenie i na

istnieją cej mapie nie może być wię ksza od 0,3 mm w skali mapy. Przy

5 3



wykonywaniu sytuacyjnych pomiarów uzupełniają cych metodą biegu-

nową stanowiskiem instrumentu może być każdy dogodny punkt

terenowy pod warunkiem, że jego położenie da się określić za pomocą -

wciecia ką towego lub liniowego w oparciu o jednoznacznie ziden-

tyfikowane punkty sytuacyjne w terenie i na mapie z co najmniej jedną

obserwagą nadliczbową . W trakcie sytuacyjnych pomiarów uzupeł-

niają cych należy prowadzić szkice polowe i dzienniki pomiarowe tak jakw trakcie nowych pomiarów.

Wyniki sytuacyjnego pomiaru uzupełniają cego wnosi się na pierwo-

rys uzupełnianej mapy metodami odpowiadają cymi metodom pomia-

rów sytuacyjnych (patrz pkt . 2.2.5). Wniesioną sytuację wykreśla się na

mapie tuszem czarnym stosują c znaki umowne takie, w jakich sporzą -

dzona została uzupeł niana mapa.

2.4.2. Wysokościowe pomiary uzupełniają ce

Pomiar uzupełniają cy rzeźby terenu wykonuje się dla tych obszarów,

na których na skutek dział alności gospodarczej nastą pił y trwałe zmiany

w pionowym ukształ towaniu terenu. Zasię g terytorialny pomiaru

uzupełniają cego rzeźby terenu winien obejmować obszar, na którym

nastą pił y zmiany w pionowym ukształ towaniu terenu, powię kszony co

najmniej o 30 metrowy pas okalają cy.

Pomiar uzupełniają cy rzeźby terenu przeprowadza się metodami

bezpośrednimi w oparciu o istnieją cą osnowę wysokościową . W przypa-

dku braku dostatecznej liczby punktów osnowy wysokościowej nie-

zbę dnej do wykonania pomiaru wysokościowego należy ją zagę ścić

zgodnie z omówionymi wcześniej zasadami (patrz pkt. 2.2.4). W trakcie

uzupełniają cych pomiarów wysokościowych należy prowadzić szkice

polowe i dzienniki pomiarowe tak jak w trakcie nowych pomiarów.

Wyniki wysokościowego pomiaru uzupeł niają cego wnosi się na pierwo-

rys uzupełnianej mapy metodami odpowiadają cymi metodom pomia-

rów wysokościowych (patrz pkt. 2.2.5), po uprzednim usunię ciu z mapy

nieaktualnego rysunku rzeźby terenu. Nowy rysunek rzeźby terenu

wykreśla się i opisuje zgodnie z zasadami stosowanymi przy opracowa-

niu uzupełnianej mapy.

54



2.5. CZYNNOŚCI KOŃCOWE

2.5.1. Pomiary kontrolne

Oprócz bieżą cej kontroli prac pomiarowych na stanowisku pomiarowymwykonuje się po zakończeniu każdego etapu prac dodatkowe pomiary kontrol-

n e. Prawidłowość pomiaru, obliczenia i skartowania sytuacyjnej osnowypomiarowej kontroluje się poprzez dwukrotny bezpośredni pomiar odległościmię dzy dwoma punktami osnowy nie leżą cymi na jednej linii pomiarowej.

Średni wynik pomiaru porównuje się z odległością mię dzy tymi punktamipoliczoną ze współrzę dnych. Dopuszczalna różnica nie może przekraczaćwartości dwukrotnie wię kszych od podanych w tabeli 2.1. Nastę pnie wynikpomiaru terenowego porównuje się z odległością mię dzy tymi punktamipomierzoną graficznie na mapie. Dopuszczalna różnica nie może przekraczać

0,3 mm w skali mapy.Prawidłowość pomiaru i skartowania szczegółów sytuacyjnych kontroluje

się poprzez pomiar odległości mię dzy punktami sytuacyjnymi mierzonymiz różnych linii pomiarowych, bą dź z różnych stanowisk pomiarowych. N akontrolowanym obiekcie należy pomierzyć co najmniej cztery takie odległości.

Wyniki pomiaru terenowego porównuje się z odległościami mię dzy tymip u n k t a m i pomierzonymi na mapie. Dopuszczalne różnice nie powinny prze-kraczać 0,4 mm w skali mapy, zaś b ł ą d p ołoż eni a punktu m

ppoliczony z wzoru

gdzie: L - odległość pomierzona w terenie,

1 - odległość pomierzona na mapie,

n - ilość odcinków kontrolnychnie może przekraczać 0,3 mm w skali mapy.

Wyniki pomiarów kontrolnych osnowy sytuacyjnej i sytuacyjnego pomiaru

szczegółów oraz stosowne obliczenia przedstawia się na osobnym szkicupolowym pomiarów kontrolnych. Prawidłowość pomiaru i obliczenia osnowy

wysokościowej kontroluje się poprzez dwukrotny pomiar różnicy wysokościmię dzy punktami osnowy wysokościowej, nie leżą cymi obok siebie w cią gu

niwelacyjnym. Średnią różnicę wysokości z pomiaru kontrolnego porównuje sięz obliczoną różnicą wyrównywanych wysokości punktów. Dopuszczalna róż-

nica różnic wysokości nie może przekraczać wartości dwukrotnie wię kszych od

podanych w tabeli 2.4. W celu sprawdzenia dokładności opracowania rzeźby

terenu przedstawionej za pomocą warstwie należy przeprowadzić pomiaryk o n t ro l n e w nastę pują cy sposób:

5 5



- pomierzyć profil podł użny wzdłuż odcinka kontrolnego o długości nie

mniejszej niż 100 m i wykreślić go linią cią gł ą w skali 1

- na tym samym rysunku wykreślić linią przerywaną profil podłużny

w skali 1: ^: na podstawie mapy sytuacyjno- wysokościowej,

- pomierzyć na rysunku różnice mię dzy wysokościami punktów skraj-

nych i pośrednich (co 20 m) ż pomiarów kontrolnych a wysokościami

określonymi na pierworysie,

- obliczyć średni b ł ą d położenia warstwie według wzoru

/[Ah • Ah]m

* ~ \/ n - 1 '

gdzie: Ah - różnica mię dzy wysokością punktu na mapie a wysokością

z pomiaru kontrolnego,

n - liczba punktów kontrolnych na profilu.

Wielkość tego błę du charakteryzują ca dokładność opracowania

rzeźby nie może przekraczać 0,08 m. Wyniki pomiarów kontrolnych

osnowy wysokościowej i opracowania rzeźby terenu notuje się w dzien-nikach pomiarowych i szkicach polowych oraz przedstawia na rysunku

profilu kontrolnego.

2.5.2. Kompletowanie operatu technicznego

Z wykonywanych prac należy opracować sprawozdanie techniczne,

które powinno zawierać nastę pują ce dane:

1) zleceniodawca,

2) temat zadania i ogólny opis obiektu, czasokres wykonania

zadania,

3) opisy poszczególnych etapów prac, stosowane narzę dzia i metody,

uzyskane dokł adności w zestawieniu z dokł adnościami dopusz-

czalnymi,

4) skład zespołu pomiarowego.

56



Sprawozdanie techniczne podpisuje kierownik zespołu po-miarowego. C a ł o ś ć materiał ów powstał ych w wyniku prac polo-wych i kameralnych kompletuje się w teczce tekturowej wią zanejzatytuł owanej „Operat techniczny pomiaru sytuacyjno- wysoko-ściowego". N a wewnę trznej stronie okładki tytuł owej wypisuje

się zawartość operatu oraz numery kart poszczególnych doku-mentów.

Operat techniczny zawiera:

- sprawozdanie techniczne,

- szkic osnowy sytuacyjnej,

- opisy topograficzne punktów osnowy sytuacyjnej,- dziennik pomiaru boków,

- dziennik pomiaru ką tów,- obliczenie współ rzę dnych punktów osnowy sytuacyjnej,- szkic zestawienia szkiców polowych pomiaru sytuacyjnego,- szkice polowe pomiaru sytuacyjnego oraz dzienniki polowe (dlametody biegunowej i wcię ć ką towych),

- szkic osnowy wysokościowej,- dziennik niwelacji osnowy wysokościowej,

- szkic zestawienia szkiców polowych pomiarów rzeźby terenu,- szkice polowe pomiaru rzeźby terenu,

- dzienniki pomiaru rzeźby terenu,- szkice polowe geodezyjnej inwentaryzacji urzą dzeń podziemnych,

- szkice polowe, dzienniki pomiarów kontrolnych, rysunki profilikontrolnych.

Wszystkie dokumenty powinny być wykonane czytelnie i sta-

r a n n i e na podanych we wzorach formularzach formatu A-4. Poułożeniu dokumentów według podanej kolejności należy jeprzedziurkować i zesznurować, a nastę pnie ponumerować kartyw prawym górnym rogu. N a odwrocie ostatniej karty operatuwpisuje się klauzulę „Operat zawiera ... kart ponumerowanychi zesznurowanych". Arkusz mapy sytuacyjno-wysokościowejd o ł ą c z a się luzem do teczki operatu technicznego.

57



2.5.3. Pytania kontrolne

1. Jakie warunki techniczne i wymagania bezpieczeństwanależy uwzglę dnić przy projektowaniu sytuacyjnej osnowy po-miarowej?

2. Które warunki geometryczne osi teodolitu wpływają naróżnicę mię dzy wartością ką ta z I i II położenia lunety i jak możnaich wpływ wyeliminować?

3. Podaj zasadę pomiaru długości boków osnowy sytuacyjnejprzy użyciu taśmy ze szpilkami.

4. Jakie dane powinien zawierać szkic polowy pomiarusytuacyjnego?

5. N a czym polega pomiar szczegółów sytuacyjnych metodądomiarów prostoką tnych i jaki sprzę t jest używany do tychpomiarów?

6. Jakimi metodami można mierzyć szczegóły sytuacyjnei jakie są kryteria stosowalności tych metod?

7. Podaj kolejność czynności na stanowisku instrumentu,przy pomiarze rzeźby terenu metodą niwelacji punktów roz-proszonych i zestaw sprzę tu niezbę dny do tych pomiarów.

8. Jakie dokumenty polowe powstają w czasie pomiarurzeźby terenu metodą niwelacji punktów rozproszonych i w jakisposób należy je prowadzić?

9. Podaj kolejność czynności przy pomiarze rzeźby terenumetodą niwelacji siatkowej.

10. Podaj kolejność czynności przy przygotowaniu arkuszamapy i kartowan iu sytuacji. Jaki sprzę t używany jest do tych

prac?11. Jakie są metody kartowania sytuacji i jaki sprzę t używany

jest do tych prac?12. Jakie są metody kartowan ia rzeźby terenu i jaki sprzę t

używany jest do tych prac?13. Jakie zasady obowią zują przy opracowaniu i wykreśleniu

mapy sytuacyjno- wysokościowej?

14. Jakimi sposobami kontroluje się pomiar sytuacyjny i rysu-nek sytuacji na mapie?

58



15. Jakimi sposobami kontroluje się pomiar rzeźby terenui interpolację warstwie?

16. N a czym polega geodezyjna inwentaryzacja urzą dzeńpodziemnych przy użyciu lokalizatorów elektronicznych?

17. Jakimi m e t o d a m i mierzy się zlokalizowane przewody i jakprzedstawia się je na mapie?

18. Podaj kolejność czynności przy pomiarach uzupełniają -cych dla mapy sytuacyjno- wysokościowej.

19. Jakimi metodami mierzy się nowo powstałe szczegółysytuacyjne i w jaki sposób przedstawia się je na uzupełnianejmapie?

20. Podaj skład operatu technicznego pomiaru sytuacyj-no-wy sokościowego.



IV. Ćwiczenie nr 3

WYZNACZANIE PROJEKTU W TERENIE

3. WYZNACZANIE OSNOWY BUDOWLANO-MONTAŻOWEJ

3.1. TYCZENIE RAMY GEODEZYJNEJ

Zgodnie z Polską Normą PN- 73/N-99310 pt. „Pomiary realizacyj-

n e " rama geodezyjna jest osnową realizacyjną w postaci prostoką ta,

zwią zaną geometrycznie z u k ł a d e m osi konstrukcyjnych obiektu budo-

wlanego.

Rozmiary i kształ t ramy geodezyjnej zależą od:a) kształ tu obrysu obiektu budowlanego oraz wysokości i roz-

miarów tego obiektu,

b) warunków terenowych na placu budowy.

Tyczenie ramy geodezyjnej wykonuje się w trzech zasadniczych

e t a p a c h :a) wstę pne wyznaczanie punktów,

b) wykonanie obserwacji geodezyjnych na punktach ramy wstę pnie

wyznaczonej,

c) obliczenie poprawek trasowania i ostateczne wytyczenie ramy

geodezyjnej.

1. Zadanie praktyczne - do wykonania przez zespół pomiarowy

w cią gu 2 dni.

D a n e : punkt główny A i kierunek główny AK wskazane przez

opiekuna zespołu pomiarowego.

D o wykonania: wytyczyć ramę geodezyjną o wymiarach 100 x 60 mmają c do dyspozycji nastę pują cy zestaw sprzę tu pomiarowego: teodolit

60



o dokładności odczytu 20", taśmę stalową o długości nominalnej 20m z nakładką milimetrową , dwa wskaźniki, tyczki ze stojakami,

komplet szpilek, termometr, dynamometr i szkicownik.

2. Wstę pna analiza dokładności. Tyczenie ramy geodezyjnej w terenie

poprzedza wstę pa analiza dokładności, której celem jest określenie

takiej dokł adności pomiarów liniowych i ką towych, aby b ł ą d średni

najsłabszego boku ramy geodezyjnej nie przekroczył wartości zadanej

w projekcie. W przypadku ćwiczeń polowych zespół pomiarowy

dysponuje określonym zestawem sprzę tu pomiarowego, który w sposób

bezpośredni wpływa na dokł adność wytyczenia ramy geodezyjnej.

B ł ą d średni najsłabszego boku ramy geodezyjnej, tj. boku CDoblicza się z nastę pują cego wzoru

mC D =

gdzie: m fl - b ł ą d średni pomiarów liniowych,

m - b ł ą d średni pomiarów ką tów.

D la wymienionego wcześniej zestawu sprzę tu pomiarowego można

przyją ć:

ma = TW ~^ "

a = ± 10 mm dla a = 100.000 m,

m = + 14" (przy założeniu pomiaru ką tów w dwóch seriach, b ł ę d ua

odczytu = ± 20" i b ł ę d u celowania =* ± 2,5").

Wstawiają c te wartości błę dów średnich do wzoru (1), otrzymujemy

b ł ą d średni wyznaczenia boku C D ramy geodezyjnej równy + 10,2 mm,

co potwierdza powszechnie przyję tą tezę , że tyczenie ramy geodezyjnej

jest poprawne wtedy, gdy dokł adność wykonania pomiarów liniowych

jest bliska dokł adności wyznaczenia najsłabszego boku ramy geodezyj-

nej.3. Wstę pne wyznaczenie ramy geodezyjnej. Z es pół pomiarowy wy-

znacza w terenie i utrwala palikami drewnianymi punkty B', C, D', narys. 3.1, powstałe w wyniku:punkt B' - odłoż e ni a projektowanej długości a = 100,00 m wzdłuż

kierunku głównego AK, zrealizowanego przez teodolitscentrowany w punkcie A i zorientowany na punkt K,

61



p u n k t D' - odł ożeni a k ą t a prost e go w punkcie A w odniesieniu do kierunkugł ównego o raz odł ożenia projektowanej dł ugości b = 60,00

m wzdłuż kierunku prostopadłego zrealizowanego przez teodoli t ,p u n k t C - odł ożenia k ą ta p rostego w punkcie B' w odniesieniu do kierunku

gł ównego oraz odł ożenia projektowanej dł ugości b = 60,00

m wzdłuż kierunku prostopadłego zrealizowanego przez teodoli t .

Rys. 3.1. Szkic do obliczenia poprawek trasowania

4. Pomiar ramy geodezyjnej wstę pnie wyznaczonej. Z e sp ó ł p o m i a r o -wy przy użyciu taśmy stalowej z nakł adką milimetrową wykonuje

pomiar długości boków odcinków AB', AD', B 'C i C D ' , wprowadza-

ją c do wyników tego pomiaru redukcje z tytułu komparacji, tem-peratury i nachylenia terenu. Wyniki pomiaru długości wraz z ob-

liczeniem długości zredukowanych zapisuje się w dzienniku pomiaru

długości (tabela 3.1), zaś wyniki pomiaru różnic wysokości pomię dzy

punktami A, B', C i D' (dla obliczenia redukcji do poziomu) zapisuje się

w dzienniku niwelacji - tabela 3.2.

62



T a b e l a 3.1

Dziennik pomiaru i obliczenia długości boków

O D C I N E K

O D D OP U N K T U

A

B'

A

D '

B"

C

CD '

B'

A

D '

A

C

B'

D 'C

LICZBA

P R Z Y Ł O Ż E ŃTAŚMY

5

5

3

3

2

2

5

5

KOŃCÓW

K A[m ]

0,004

0,008

0,008

0,010

19,990

19,982

0,006

0,002

Ś R E D N I A

D Ł U G O Ś ĆZ M I E R Z O N AM

100,006

60,009

59,986

100,004

R Ó Ż N I C A

WYSOKOŚCI[m]

0,227

0,484

0,391

0,134

R E D U K C J E

ze wzglę du na:

K O M P A R A C J Ę

+ 0,0100

+ 0,0061)

+0,0060

+ 0,010

T E M P E R A T U R Ę

- 0,0058

- 0,0034

•

- 0,0034

- 0,0057

P O C H Y L E N I ET E R E N U

- 0,0002

- 0,0020

- 0,0013

- 0,0001

D LU G O Ś Ć

Z RE DU KG

^ A N A

[m]

100,010

60,010

59,987

100,008

UWAGI

Taśma nr3140

J20oC =

= 20,002

P = 1 5 " C



T a b e l a 3.2

Dziennik niwelacji

N r

stanowis-ka

1

2

3

4

5

6

Oznacze-

niereperu

A

ż.1

ż.1B '

B"C

Cż.2

ż.2

D '

D "A

t .

Pi

Ah,

2100

1990

0110

2050

1933

01171891

1500

0391

1906

1972

-0066

2002

2070

-0068

1504

1987

-0483

P *Ah

2

2105

1996

0109

2010

1891

01191860

1468

0392

1914

1980

-0066

2023

2090

-0067

1521

2005

-0484

£ Ah

Ahs„

+

010913

0118 .

- 0 5

03915

0619

-

0066

- 05

0067!!;

- 05

0483.^

0617.

Wysokość

reperu

100,000

100,227

100,618

100,484

100,000

Uwagi

Niwela tor : 42

n r 1854

Data pomiaru:

1986.07.10

fAh = 0,002m

fAh- ± 0,002^0

-max— ±0,005 m

fAh<fAh ,.

Zespół pomiarowy wykonuje także pomiar kątów poziomych

w punktach A i B' w dwóch seriach (przy czym jako sygnał y korzystnie

jest zamiast tyczek stosować szpilki miernicze), notując wyniki pomiaru

w dzienniku pomiaru kątów poziomych - tabela 3.3.

64



T a b e l a 3.3

D zien n i k pomiaru ką tów poziomych

N rstano-wiska

A

A

B'

B'

N rcelu

D '

B'

D 1

B"

A

C

A

C

K LOdczyt I Średnia

I I

V

0

100

100

200

50

150

250

350

C

0000

0101

02

02

03

03

05

05

03

03

0606

04

04

CC

2060

8060

0020

40

40

00

20

60

60

2000

80

60

c

00

01

02

03

05

03

06

04

cc

40

70

10

40

10

60

10

70

K POdczyt I Średnia

I I

<• g

200

300

300

0

250

350

350

50

c

0001

0202

0202

04

03

05

05

0404

0606

05

04

CC

8000

4020

60

80

00

80

60

80

00

00

6060

20

80

c

00

02

02

03

05

04

06

05

CC

90

30

70

90

70

00

60

00

K LKĄ T KP

g

100

100

100

100

99

99

99

99

c

01

01

01

01

98

98

98

98.

cc

30

4 0 •

30

1

20

50

30

60

40

KĄ T

Średni

g

00

V

00

99s

99

C

01

01

98

98

CC

35

25

40

50

Obliczenia kont ro lneróżnica st

sumy - różn ic

-> !<. 2

g

200

400

400

200

300

500

600

400

c

01

04

04

07

10

07

12

09

cc

30

00

80

30

80

60

70

70

g

200

100

200

100

199

99

199

99

c

02

01

02

01

96

98

97

98

imy

cc

70

35

50

25

80

40

00

50

Średnie wartości ką tów poziomych wynoszą : o = 100*01"30", P = 99"98'45".



5. Obliczeniepoprawek trasowania. Na podstawie wyników pomiaruramy geodezyjnej wstę pnie wyznaczonej oblicza się poprawki dlawstę pnie wyznaczonych punktów ramy, tzw. poprawki trasowania (rys.

3.1).

D la punktu B':dy

fl= a - AB' = 100,000 - 100,010 = - 0,010 m;

dla punktu D':

u Aa ,n n n n

100W30" - 100"n n

„6y

D= b • - = 60,000 • ~ — = 0,012 m;

dxfl

= b - AD' = 60,000 - 60,010 = - 0,010 m;

dla punktu C:

. AP 100" - 99»98C45"

d'yc

= b • - f = 60,000 • — - ^ ^ — = 0,0145 m,

dyc

= d'yc

+ dyB

= 0,0145 - 0,010 = 0,0045 m,

dxc

= b - B'C = 60.000 - 59,987 = 0,013 m.

K o n t r o l abok C D' według pomiaru 100,008

dyB

- 0,012dy

c+ 0,0045

bok CD po wprow. poprawek 100,0005długość projektowana nominalna 100,000różnica 0,0005

\

Q-- 100.000 -

V')a.tn. tyczen ia: .

Rys. 3.2. Szkic poprawek trasowania

66



Wielkości obliczonych poprawek trasowania i kierunek ich wniesie-

nia ilustruje graficznie szkic poprawek trasowania (rys. 3.2), napods-

tawie którego zespól pomiarowy wyznacza ostateczne położenie punk-

tów ramy geodezyjnej, tzn. punkty B, C i D (przesuwają c punkty B', C

i D' o wielkości obliczonych poprawek trasowania na sztywnych

kartonikach przymocowanych do palików drewnianych).6. Pomiary kontrolne. Kontrolę poprawności wytyczenia ramy

geodezyjnej przeprowadza się poprzez:

a) pomiar długości boku CD i porównanie wyniku pomiaru

z wartością projektowaną ; b ł ą d średni długości konrolowanego boku

C D wynosi

vn,

cc,< * >

, ' 2 - m a

2f 2 - ? —

\

jak wykazuje praktyka, różnica pomię dzy długością pomierzoną boku

C D i długością projektowaną nie powinna przekraczać wielkości

przykład: ma

= + 10 mm, m = + 14", stą d mCD

— + 14,3 mm,

|C D według pomiaru — a| ^ 78,6 mm;

Wartości nominalne

ką tów poziomych:

byD = 7c = arc tg-

3.

< P D = < P c =

yD= i o o «

Rys. 3.3. Szkic kontrolnego pomiaru ką tówpoziomych

b) pomiar ką tów poziomych w punktach C i D z jednoczesnąobserwacją kierunków przeką tnych (rys. 3.3); pomierzone wartościką tów y i ę powinny być zgodne z wartościami nominalnymi ob-liczonymi w oparciu o długości projektowane a i b (wartości odchyłekdopuszczalnych dla zespołu pomiarowego ustala opiekun zespołu,

uwzglę dniają c warunki pomiaru, wielkość ramy geodezyjnej, składzespołu pomiarowego i tp. ) .

67



3 . 1 . 1 . Tyczenie osi stóp fundamentowych

Wytyczona ostatecznie rama geodezyjna stanowi podstawę dla

wyznaczenia osi stóp fundamentowych. Tyczenie osi stóp fundamen-

towych poprzedza opracowanie szkicu dokumentacyjnego zawierające-

go m.in. dane liczbowe określające wzajemne rozmieszczenie p o d ł u ż -

nych i poprzecznych osi konstrukcyjnych, a także nawiązanie geomet-ryczne ramy geodezyjnej do osi konstrukcyjnych obiektu budowlanego.

o c t* « o o

t ; / VP* i i i / i - i ';' ' A i

I C I f T T 1 l-C'Q''.i • CC-'II- I OHO'O-1 - OC07I -J - W07 1 - ! / \ . ..

©-=« S * * ' J SC

' 'T > »n- ' ' - !° S

r

' ' " " £ ' " " ' " g ' " " ' '5

• (

R y s . 3.4. Szkic dokumentacyjny osi stóp fundamentowych

Zespół pomiarowy po opracowaniu szkicu dokumentacyjnego (rys.

3.4) wedł ug założeń projektowych podanych przez opiekuna grupy

wykonuje w terenie w ciągu 1 dnia następujące czynności pomiarowe:

a) za pomocą teodolitu T6 i taśmy stalowej z nakł adkami milimet-

rowymi (uwzględniając redukcje z t y t u ł u komparacji, temperatury

i nachylenia terenu) wyznacza na bokach ramy geodezyjnej i utrwala

palikami drewnianymi punkty osiowe powstał e z przecięcia się boków

ramy geodezyjnej z pł aszczyznami konstrukcyjnymi obiektu budow-lanego;

68



b) wykorzystują c ww punkty osiowe jako stanowiska teodolitu

i sygnału, wyznacza i utrwala palikami drewnianymi osie stóp fun-

damentowych stosują c: metodę przecię ć kierunków, metodę biegunową

(dla osi stóp fundamentowych narożnych) lub odkł adają c miary bieżą ce

aa kierunkach poszczególnych osi konstrukcyjnych (rys. 3.4).

11

o ! I L - łQ tj o O

[L-I. ]L- 5 TLB

^ x—i—( j j—( ! )—<L . . -4

l+i j H-4 |N-Ł N-S

. 4. . ^ _ _

2i0P° ' J J iP J Ż H '

i gr

g Q o}

1T- ®

1 0 0 . 0 0 0

Dala

Rys. 3.5. Szkic tyczenia osi stóp fundamentowych

Pomiar kontrolny. Kontrolę poprawności wytyczenia osi stóp fun-

damentowych zespół pomiarowy wykonuje w obecności opiekunazespołu poprzez pomiar odległości pomię dzy osiami są siednich stóp

fundamentowych (miary czołowe i przeką tne), zapisują c wyniki pomia-

ru na wcześniej opracowanym szkicu tyczenia (rys. 3.5) lub w dzienniku

pomiarowym (tabela 3.4). Stwierdzona różnica pomię dzy odległością

pomierzoną i projektowaną nie powinna według instrukqi G B —lpt.

„Geodezyjna obsługa budowy i montażu obiektów budownictwa

ogólnego wznoszonego metodami uprzemysłowionymi" przekraczaćwielkości

69



+i ( ) o o o )

m m'

gdzie D - odległość projektowana pomię dzy osiami stóp fundamen-

towych [mm].

3.1.2. Skład operatu pomiarowego

Skład operatu pomiarowego to:

a) w zakresie tyczenia ramy geodezyjnej:


- wstę pna analiza dokładności,

- dziennik pomiaru i obliczenia długości boków (wzór - tabela 3.1),- dziennik niwelacji (wzór - tabela 3.2),

- dziennik pomiaru ką tów poziomych (wzór - tabela 3.3),

- obliczenie poprawek trasowania (wzór - rys.3.2),

- wyniki pomiaru kontrolnego;

b) w zakresie tyczenia osi stóp fundamentowych:


- szkic dokumentacyjny (wzór - rys. 3.4),

- szkic tyczenia osi stóp fundamentowych (wzór - rys. 3.5),

- dziennik pomiaru kontrolnego (wzór - tabela 3.4).


1. Podać etapy tyczenia ramy geodezyjnej.

2. Obliczyć poprawki trasowania i sporzą dzić szkic poprawektrasowania mają c dane wyniki pomiaru ramy geodezyjnej wstę pnie

wyznaczonej:

AB' = 99,985 m, a = 1 OO02'OO",

A D ' .= 100,018 m, 0 = 99«98c50cc,B'C = 99,975 m, a = b = 100,000 m.

70



T a b e 1 a 3.4

Dziennik pomiaru kontrolnego

Oznaczenie

stópr

fundamentowych

L I - L2

L I - M l

M l - M2

L2 - M2

L I - M2

L2 - M l

M 5 - N6

N 5 - M6

M6 - N6

|Ah|

[m ]

0,201

0,120

0,095

0,015

0,215

0,080

0,3200,295

0,025

Suma

redukcji

Rj + R. + R.u

- 0,001

0,000

0,000

0,000

- 0,001

0,001

- 0,002

- 0,002

0,000

Odległość w

mierzona

11,998

11,998

12,002

12,003

16,971

16,968

16,967

16,975

12,003

zredukowani

11,997

11,998

12,002

12,003

16,970

16,969

16,965

16,973

12,003

projektowana

12,000

12,000

12,000

12,000

16,971

16,971

16,97116,971

12,000

O d c h y ł k ausytuowania

osi stóp

- 0,003

- 0,002

0.002

0,003

-fl,001

-0,002

- 0,006*

0,002

0,003

O d c h y ł k adopuszczalna

[m]

± 0 , 0 0 3

± 0 , 0 0 3

± 0 , 0 0 3

± 0 , 0 0 3

±0,004

±0,004

±0,004

±0,004

± 0 , 0 0 3

UWAGI

Taśma stalowa

20 m nr.2105L

2 o V= 20,002

t„ = 15°CR

tdla 12,000 = 0,0012

Rtdla 16,971 = 0,0017

R.dla 12,000 = - 0,0007

R,dla 16,971 = - 0,0010

Ah2

R«»= - dla 12,00024

Ah2

R.4 = - dla 16.971

M33.9

D a t a pomiaru86.07.12

Zatwierdzam:

1przekroczenie odchyłki dopuszczalnej



3. Podać sposoby sprawdzenia poprawności wytyczenia ramy

geodezyjnej.

4. Podać metody tyczenia osi stóp fundamentowych.

5. Obliczyć dł ugość jaką należy odłożyć w terenie, aby otrzymać

długość projektowaną a = 100,000 m, mają c dane:

- długość nominalną taśmy L„ = 20 m,

- długość taśmy w temp. t 0 = 20°C, L,o = 20.004,- temp. pomiaru t = 18°C,

- różnica wysokości Ah = 0,485 m na odcinku a = 100,000.

3.2. TYCZENIE PODŁĄ CZENIA DO SIECI

1. Zakres: zespół pomiarowy wyznacza w terenie charakterystyczne

punkty podłą czenia do sieci (punkty załamania i punkty na prostych)

- czas wykonania zadania 1 dzień.

2. Sprzę t: teodolit T6, taśma stalowa o długości nominalnej 20 m,

ruletka o długości nominalnej 25 m, wę gielnica, komplet szpilek,

3 tyczki (2 ze stojakami), szkicownik.

3. Etapy realizacji. W oparciu o założenia projektowe określają ce

usytuowanie podł ą czenia do sieci w stosunku do obiektu budowlanego

(rys. 3.6), zespół pomiarowy sporzą dza szkic dokumentacyjny (rys. 3.7),

n a którym podaje wartości rzę dnych i odcię tych w układzie ramy

geodezyjnej stanowią cej ukł ad odniesienia dla tyczenia osi stóp fun-

damentowych, a tym samym także dla tyczenia podł ą czenia do sieci.

Nastę pnie stosują c metodę ortogonalną (rzę dnych i odcię tych) jako

metodę podstawową oraz metodę biegunową jako metodę u z u pe ł -

niają cą , zespół pomiarowy wyznacza w terenie i utrwala palikamidrewnianymi punkty określają ce lokalizację podł ą czenia do sieci.

4. Pomiar kontrolny.Kontrolę poprawności wytyczenia podłą czenia

d o sieci, zespół pomiarowy wykonuje poprzez pomiar odległości

pomię dzy charakterystycznymi punktami podłą czenia (miary czołowe)

wybranymi przez opiekuna zespołu. Wyniki pomiaru zapisuje się na

szkicu tyczenia (można dla wyróżnienia kolorem czerwonym), podają c

jednocześnie otrzymane różnice w stosunku do wielkości projektowa-nych.

7 2



©

ul. Mufa -F

©- o

I1I

6a ' e l 2 t uf .

u

3UJ>0v*LANY

Hala 7

i

kOt

r- J 4 . O 0 -

®O

i

Za I *vt ert/

lata.

Rys. 3.6. Z a ł o że n i a projektowe lokalizacji p o d ł ą cze n ia do sieci

Rys. 3.7. Szkic dokumentacyjny p o dł ą c ze n ia do sieci

73



5. Skład operatu pomiarowego:- sprawozdanie techniczne,

- założenia projektowe lokalizacji podłą czenia do sieci (wzór - rys. 3.6),

- szkic dokumentacyjny podł ą czenia do sieci (wzór - rys. 3.7),

- wyniki pomiaru kontrolnego na szkicu tyczenia.

6. Pytania kontrolne:1. Podaj z krótkim omówieniem metody tyczenia szczegółów

sytuacyjnych.

2. Podaj charakterystykę dokł adności realizacji (za pomocą wę giel-nicy pentagonalnej) kierunku prostopadłego do linii pomiarowej.

3. Oblicz bł ą d średni położenia punktu tyczonego metodą bieguno-

wą , mają c dane: m„ = ± 50", d = 30,00, m,, = + 0,005 m.



V. Ćwiczenie nr 4

POMIARY INWENTARYZACYJNO-KONTROLNE

4. BADANIE PIONOWOSCI BUDYNKU

4.1. ZAKRES

Pomiarowi podlegają dwa naroża budynku. Zespół opracowuje

t e m a t w cią gu 1 dnia.

4.1.1. Sprzę t

Teodolit, lata niwelacyjna, taśma z kompletem szpilek (ewent.

ruletka), szkicownik.

4.1.2. Etapy realizacji tematu

4.1.3. Wybór stanowisk pomiarowych

Stanowiska należy obrać na przedł użeniu odpowiedniej ściany

badanego budynku, nie bliżej badanej krawę dzi niż wysokość budynku.

Należy wykonać szkic rozmieszczenia tych stanowisk (rys. 4.1b).

75



S Z K I C S Y T U A C Y J N Y

u l N A P I E R S K I E G O

BLOK NR 161

ul MARCHLEWSKIEGO

6) ROZMIESZ C ZENIE S T A N OWIS K T EOD OLITU

VI

3783

50.93

Rys . 4.1

76



4.1.3.1. Określenie wysokości kondygnacji

metodą trygonometryczną

Ką ty pionowe należy pomierzyć w dwóch p ołoż e ni a ch lunety,

a wyniki notować w dzienniku (tabela 4.1). Wysokość kondygnacji

należy wyznaczyć z dokł adnością + 0,1O m . Tak niska d o k ł a d n o ś ć jestwystarczają ca, a wynika ona z nastę pują cego rozumowania (rys. 4.2):

H - wysokość kondygnacji,

A - max. wychylenie kondygnaqi,

mH

- b ł ą d wyznaczania wysokości kondygnacji,m

d- b ł ą d wyznaczania wychylenia (składowa tego b ł ę d u w badanej

płaszczyźnie).

Rys. 4.2

Z rysunku wynika nastę pują ca zależność

m^ _ A _ mj j_ H

m f l ~ " H ~ * m B ~ " A •

Przyjmują c: raA

- ± 2 mm, Am ax = 0,05 m, H^ = 2,80 m,

otrzymamy że m H = + 0, 11 m.

77



T a b e l a 4.1Dziennik pomiarowy

StilDO-

wisko

I

Nr

kond.

0

1

2

3

4

5

67

8

9

10

KL

g

98

94

90

86

82

78

7471

67

64

61

c

52

6544

17

20

30

5507

66

45

43

Ką t pionowy

KP

g

301

305309

313

317

321

325328

332

335

338

c

50

33

55

80

77

67

4392

31

52

55

KL + KP-

_

0

-0

-0

-0

-0

-0

-0-0

-0

-0

• 0

400

2

01

01

00

01

01

01

0100

01

01

01

Odczyty z łaty [ mm]

KL

1122

1130

1117

1112

1107

1120

11261118

1107

1101

1120

KP

1128

1136

1110

1108

1101

1114

11341108

1113

1109

1116

K.L + KP

2

1125

1133

1114

1110

1104

1117

11301113

1110

1105

1118

Uwagi

Obserwator

Protokolant

Data:

Instrument

4.1.3.2. Określenie wychyleń poszczególnych kondygnacji od pionumetodą rzutowania w dwóch wzajemnie prostopadłych

płaszczyznach pionowych ZX i ZY (rys. 4.3)

Wychylenia wyznaczamy metodą rzutowania w dwóch poł ożeniach

lunety (ewentualnie metodą „pomiaru małych ką tów").

78



R y s . 4.3

79



4.1.3.3. Wykonanie wykresów wychyleń krawę dzi

w płaszczyznach ZX, ZY oraz XY jako graficzna ilustracjawyników pomiarów i obliczeń

Wykresy należy wykonać w oparciu o dane z tabeli 4.2. Skalę należy

dobrać w zależności od wielkości uzyskanych wychyleń.

T a b e l a 4.2

Tabela obliczeń

Krawędź

A

Badana

płasz-czyzna

XZ

N rkondyg-

nacji

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

a

tg a

1 490,023

5 34

0,084

9 560,151

13 82

0,220

17 790,287

21 69

0,354

25 44

0,422

28 920,488

32 33

0,556

35 54

0,624

38 56

0,693

b , = d tgo

0,932

3,350

6,025

8,785

11,431

14,127

16,831

19,465

22,175

24,881

27,597

H = h ( - h .[m]

0,00

2,42

5,09

7,85

10,50

13,20

15,90

18,53

21,24

23,95

26,66

Wychyle-

nie A

[ m m ]

0

+ 8

- 11

- 15

- 21

- 8

4 5

- 12

- 15

- 20

- 7

Uwagi

d = 39,88 m

Obliczenia

wykonał:

D a t a :

80



4.1.3.4. Ocena dokładności

B ł ą d średni pojedynczego pomiaru

m = ±

2n '

B ł ą d średni różnicy dwóch pomiarów

m_ , / [dd]

d~ \ ] n

B ł ą d średni średniej arytmetycznej z dwóch pomiarów

1

gdzie d - różnica mię dzy odczytami z ł a t y przy I i II położeniu lunety.

4.1.3.5. Pomiary kontrolne

Pomiary kontrolne polegać bę dą na ponownym, niezależnym wy-

znaczeniu wychyleń, dla wybranych punktów tą samą metodą lub

metodą pomiaru małych ką tów (jest jednak mniej d o k ł a d n a ) .

4.1.3.6. Operat pomiarowy

Ostateczne opracowanie powinno stanowić operat o zawartości:


- szkic lokalizacji badanego budynku (rys. 4.1 a),

- szkic rozmieszczenia stanowisk pomiarowych (rys. 4.1 b),

- dziennik pomiaru ką tów i wychyleń (tabela 4.1),

- obliczenie i zestawienie wyników (tabela 4.2),

- wykresy wychyleń (rys. 4.4),

- ocena dokł adności,

- pomiary kontrolne.

81



0 0

WYKRES

s t a n o w i s k o 1

• i

/

V\

5 0 - 40 - 3 0 - 2 0 -10

PIONOWOSCI

Z

10

9

e

7

5

3

2

110 20 30 40 .

/

KRAWĘDZI A

s t a n o w i s k o li

, -30-20-10

Zio " ,

7 " \

3/

2/

V

1 0 20 30

1 200 .. jsoko ić

SKALA1 1 W

ychyl«n>«

Y

4 0 50

13

X

Rys. 4.4.



4.1,4. Pytania kontrolne

1. Dlaczego pomiaru wychyleń dokonujemy w dwóch położeniachlunety?

2. Co to jest b ł ą d „miejsca zera"?3. Obliczyć dopuszczalny b ł ą d pomiaru odległości stanowiska od

badanej krawę dzi m D w celu wyznaczenia wysokości kondygnacji H,mają c dane: D, m

H, m

a l= ma

2.

4.2. POMIAR WYCHYLENIA OD PIONU ZEWNĘ TRZNYCH ŚCIAN

BUDYNKU (LUB INNYCH BUDOWLI INŻYNIERSKICH)

4.2.1. Zakres

Pomiarowi podlega fragment ściany budynku lub innego obiektu.Zespół opracowuje temat w cią gu 1 dnia.

4.2.2. Sprzę t

Teodolit, tarcza celownicza, ł a t a niwelacyjna, ruletka, szkicownik.

4.2.3. Etapy realizacji tematu

4.2.3.1. Wybór stanowiska instrumentu, tarczy celowniczejoraz wybór punktów obiektu (ściany) podlegają cych pomiarowi.

4.2.3.2. Pomiar wzajemnego położenia punktów badanychw przyję tym układzie odniesienia Y'Z'.

4.2.3.3. Pomiar wychyleń (X') badanych punktów

metodą niwelacji bocznej (rys. 4.5a).

Płaszczyznę pionową przechodzą cą przez stanowisko instrumentui tarczy celowniczej ustalamy tak, by była ona równoległa do prostejł ą c z ą c e j skrajne, dolne punkty badanego obiektu. Dokonujemy od-

83



R y s . 4.5.

84



czytów z poziomo przystawianych łat do badanego obiektu w wy-

branych punktach. Pomiar wykonujemy w dwóch położeniach lunety,

d o k ł a d n o ś ć odczytu z ł a t y ± 1 mm.

Równoległość płaszczyzny odniesienia do prostej łą czą cej skrajne,

dolne punkty badanego obiektu realizujemy w nastę pują cy sposób.

Ustawiamy teodolit na stanowisku I , a tarczą celowniczą na stanowisku

I I . Po wycelowaniu na tarczę wykonujemy odczyty na łacie przy-stawianej w punkcie A i w punkcie B, uzyskują c wartości X'

A= d

xoraz

X'B

= d2.

Jeżeli di ^ d2

i (dx

— d2) > 1 mm, to korzystają c z wzoru (1)

obliczamy wartość d równą odczytom na łacie ustawianej w punktach

A i B przy spełnieniu warunku równoległości

d = ^ L j l A j d > ( 1 )

gdzie: 1 - odległość stanowiska instrumentu od punktu A,

1B

- odległość stanowiska instrumentu od punktu B.

Naprowadzamy nastę pnie lunetę teodolitu na odczyt d na łacieprzyłożonej w punkcie B, wykonują c przy niezmienionym kierunku

celowania odczyt na łacie przyłożonej w punkcie A. Jeżeli różnica

odczytów spełnia nierówność

wówczas uznajemy kierunek celowania za prawidłowy i tak uzyskany

kierunek celowania oznaczamy za pomocą tarczy celowniczej ustawio-

nej w punkcie II.

4.2.3.4. Obliczenie wychyleń punktów badanych odpionu

Wartości wychyleń uzyskamy redukują c otrzymane z pomiaru

wartości X' o wartość d (rys. 4.5a), czyli o wartość odległości

płaszczyzny odniesienia od płaszczyzny pionowej przechodzą cej przez

dwa skrajne, dolne punkty badanego obiektu.

8 5



Uwaga: Pomiar może być efektywnie wykonany bez konieczności doprowadzania do

równoległości płaszczyzny pomiarowej do prostej AB. Wówczas konieczna jest dodatkowa

redukcja (współczynnik b).

Obliczenia wykonujemy zgodnie z wzorem (2):

A = X = a + b • Y\Y = Y\

Z = Z',

gdzie: X'YZ' - u k ł a d w płaszczyźnie odniesienia,

XYZ - u k ł a d w płaszczyźnie pionowej przechodzą cej przez AB (w

płaszczyźnie konstrukcyjnej),

A - wartość wychylenia badanego punktu,

a =X

P. — X

A,

b = X' *- —*'».

W przypadku równoległości pł aszczyzn, o których mowa wyżej,czyli gdy X'^ = X'

B= d, współ czynnik b = 0. Wyniki pomiaru oraz

obliczenia należy zamieścić w odpowiedniej tabeli (tabela 4.3).

T a b e l a 4.3Dziennik pomiarowy i tabela obliczeń

N rstano-

wiska

I

N rpkt

1 = A2

34

5 = B

6

7

8

910

X'[mm]

-1121

-1039

-1053-1085

-1121

-1087

-0981

-1070

-1068-0894

[mra]

0

82

68

36

0

34

140

51

53227

— 0

0

V = Y

[m]

0,0

10,5

21,0

31,5

42,0

0,0

21,0

42,0

0,021,0

X[mm]

0

82

68

36

0

34

140

51

53227

1=1[m]

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

6,56,5

6,5

9,59,5

Uwagi

Pomierzył :Protokołował

D a t a :

86



T a b e l a 4.3 (cd.)

N rstano-wiska

N rpkt

11

12

13

14

15

1617

18

19

X'

[mm]

-1082

-1045

-0782

-1111

-0965

-0677

-0703

-0890

-1060

)C-X>a[ m m ]

3976

330

10

156

444

418

231

61

r=Y[ m m ]

42,0

0,0

21,0

42,0

0,0

10,5

21,0

31,542,0

X[ m m ]

39

76

339

10156

444

418

231

61

r = z

[m]

9,5

12,5

12,5

12,5

14,5

14,5

14,5

14,5

14,5

Uwagi

Obliczył :

Data:

4.2.3.5. Graficzna ilustracja wyników

Wyniki należy przedstawić w postaci rzutu aksonometrycznegowykresów wychyleń dla całej ściany (rys. 4.5b).

4.2.3.6. Ocena dokładności

Ocenę d o k ł a d n o ś c i należy przeprowadzić zgodnie z wzorami w pun-

kcie 4.1.3.5.

4.2.3.7. Pomiary kontrolne

D la wybranych punktów badanego obiektu dokonać niezależnego

pomiaru wychyleń zamieniają c stanowiska instrumentu i tarczy celow-

niczej. Zamiast tego można (decyzja prowadzą cego) dla wybranej parypunktów w przekroju pionowym, wyznaczyć ich wzajemne wychylenie

przy użyciu pochyłomierza.

4.2.3.8. Operat pomiarowy

Ostateczne opracowanie powinno stanowić operat o zawartości:

- sprawozdanie techniczne,- szkic lokalizacji badanego obiektu (rys. 4.1, pkt. 4.1.3.1),

87



- szkic rozmieszczenia stanowisk i punktów badanych (rys. 4.5a),

- dziennik pomiarowy (tab. 4.3),

- obliczenia wartości A (tab. 4.3),

- wykresy wychyleń (rys. 4.5b),

- ocena dokł adności,

- pomiary kontrolne.


1. Dlaczego pomiary wychyleń należy wykonywać przy dwóch

poł ożenia ch lunety?

2. Co to jest bł ą d kolimacji?

3. Co to jest bł ą d inklinacji?



VI. Ćwiczenie nr 5

TYCZENIE ŁUKU KOŁOWEGOI POMIAR SYTUACYJNO- WYSOKOŚCIOWY

TRASY

5. ZAKRES ĆWICZENIA

Ćwiczenie obejmuje wytyczenie jednego ł u k u kołowego oraz pomiarinwentaryzacyjny trasy, a także sporzą dzenie na podstawie wynikówpierworysu mapy sytuacyjnej pasa drogowego oraz profilu podł użnego

i profilów poprzecznych. Przebieg osi trasy zostaje ustalony przez

opiekuna grupy (zespołu pomiarowego) prowadzą cego ćwiczenia tere-nowe, przez wskazanie punktów określają cych począ tek i koniec osi

trasy oraz jednego p u n k t u jej z ał a m a n ia . D ł u go ść trasy zostaje dobranaproporcjonalnie do ilości osób w zespole pomiarowym oraz zagę sz-czenia szczegółów pomiarowych, przecię tnie sto metrów na osobę .

5.1. SPRZĘ T POMIAROWY

taśma miernicza dwudziestometrowa z kompletem szpilek,

ruletka trzydziestometrowa,

dwa wskaźniki,

wę gielnica dwupryzmatyczna z pionem,tyczki miernicze (minimum 3 sztuki),

teodolit ze statywem (klasy teodolitu PZO T- 6),

niwelator techniczny ze statywem i kompletem ł at z podziałemcentymetrowym,

89



- dwie żabki,

- paliki drewniane z gwoździkami ( o k o ł o 25 sztuk),

- szkicownik z przygotowanymi formularzami do prowadzenia dzien-

ników pomiaru i szkiców polowych,

- tablice do tyczenia łuków kołowych.

5.2 ETAPY REALIZACJI

Wykonanie ćwiczenia przewiduje się w dziewię ciu etapach, na które

potrzeba bę dzie zarezerwować ł ą cznie pię ć dni pracy c/ .tero lub

pię cioosobowego zespołu pomiarowego. N a prace w terenie przewiduje

się trzy dni, a na prace kameralne pozostałe dwa dni. Poszczególne etapy

i ich realizacja powinny wyglą dać nastę pują co.

5.2 .1 . Utrwalanie wskazanych punktów osi trasy

Wskazane przez opiekuna zespołu punkty należy utrwalić za

pomocą palików drewnianych z gwoździkami. Bezpośrednio po utrwa-

leniu punktów należy sporzą dzić ich opisy topograficzne, stosują cmetodę wcię ć liniowych i metodę ortogonalną (wzór 2.2).

5.2 .2 . Pomiar ką ta załamania trasy

Pomiar należy wykonać centrują c dokładnie teodolit za pomocą

pionu optycznego. Ką t należy mierzyć metodą kierunkową w dwóch

seriach, celują c na tyczki ustawiane bezpośrednio za wbitymi palikamioznaczają cymi punkt począ tkowy i punkt końcowy mierzonej trasy

(wzór 2.4). W przypadku gdy punkt wierzchołkowy jest niedostę pny,

należy go wyznaczyć metodą pośrednią .

5.2 .3 . Wyznaczanie punktów głównych luku kołowego

Punkty główne ł u k u kołowego, podobnie jak i inne jego elementy,wyznacza się dla zał ożonej długości promienia i ką ta zwrotu stycznych

90



ł u k u , stanowią cego dopeł nienie do 180° pomierzonego wcześniej ką ta z a ł a m a -n ia trasy. Obliczoną odległość punktów głównych od punktu załamania trasy

należy wpisać na szkicu tyczenia z dokładością do ± 0,01. Odkładanie tych

odległości należy wykonać za pomocą taśmy stalowej w taki sposób, aby b ł ą dśredni odłożenia nie przekraczał wartości + 1 cm. Punkty główne ł u k u należy

utrwalić palikami drewnianymi z gwoździkami.

Szczegółowy opis tyczenia punktów głównych ł u k u kołowego zawarty jestw „Tablicach do tyczenia krzywych" M. Lipińskiego- czę ść I: „Łuki kołowe".

P ro m i e ń ł u k u ustala opiekun grupy. Łukowa czę ść osi trasy powinna zawierać

przynajmniej jeden punkt oddalony od począ tku trasy o równą liczbę hektomet-

rów. Punkt ten należy wtyczyć w łuk okrę gu przy okazji realizacji nastę pnego

e tapu , tj. przy tyczeniu punktów pośrednich. Wyniki obliczeń zwią zanych

z położeniem punktu lub punktów hektometrowych leżą cych na ł u k u należy

również wpisać na szkicu tyczenia z dokładnością do 0,01.

5.2.4. Tyczenie punktów pośrednich luku kołowego

E t a p ten realizujemy stosują c metodę biegunową oraz jedną z metod

tyczenia za pomocą rzę dnych. Wzór 5.1 przedstawia szkic tyczenia z naniesiony-

m i niezbę dnymi wartościami liczbowymi charakterystycznymi dla danej metody

i tak:- dla metody biegunowej są to wartości ką tów obwodowych, wycią gnię te z tablic

dla przyję tego promienia i długości ł u k u ,- dla metody tyczenia równych odcinków na ł u k u za pomocą rzę dnych od

stycznej, są wycią gnię te z tablic wartości odcię tych x i rzę dnych y dla

przyję tego promienia i przyrostu ką ta środkowego odpowiadają cego ustalo-

n e m u przyrostowi długości ł u k u .Wytyczone punkty należy utrwalić palikami drewnianymi z gwoździkami.

5.2.5. Pomiar szczegółów sytuacyjnych

Pomiary sytuacyjne powinny być oparte na punktach podstawowej i szcze-

gółowej osnowy sytuacyjnej (poziomej). W warunkach wykonywanego ćwicze-n ia musimy z wielu wzglę dów zrezygnować z tego wymagania, przyjmują c za

punkty szczegółowej osnowy punkt począ tkowy i końcowy trasy oraz punktpoczą tkowy i końcowy ł u k u kołowego.

91



S Z KIC TYCZENIA PUNKTÓW Ł U K U KOŁ OWEGO (wzór 5.1)

P < U ,.&&"Naiwa lub symbol obiektu

Taśma ,.Łaty " '

Pomiei-zyt

Skartował

Wykreśli!

Sprawdził

i Imię (wykon«w

ti£SJX)

Szkic polowy NK- 2-

Teren Koi >">"• B lis

92



Odcinki, jakie wyznaczają te punkty, należy traktować jako osie odcię tych

w pomiarze sytuacyjnym, który przeprowadzić należy metodą ortogonalną

z zastosowaniem odpowiedniego dla niej sprzę tu pomiarowego (patrz ćwiczenie

2, pkt. 2.2).

Przedmiotem pomiarów sytuacyjnych są szczegóły terenowe przedstawiane

n a szkicu znakami umownymi. Wyka/ tych znaków jest zamieszczony w tabeli

2.5. W pomiarach sytuacyjnych trasy zdję ciu podlegają szczegóły wszystkich

trzech grup dokładnościowych.

D ł u g o ś ć linii pomiarowych tyczonych w metodzie ortogonalnej nie może

przekraczać 150 m, a dopuszczalna długość rzę dnych nie może być wię ksza niż

25 m. Wyniki pomiarów należy notować na szkicu polowym z dokładnością do

+ 0,01 (wzór 2.6). Przy wię kszej liczbie szkiców polowych należy sporzą dzić

szkic zestawienia szkiców polowych (wzór 2.7).

5.2.6. Niwelacja przekroju podłużnego osi trasy

i przekrojów poprzecznych

Przy niwelacji przekroju podł użnego i przekrojów poprzecznych należy

z a k ł a d a ć wzajemnie powią zane ze sobą cią gi pomiarowej osnowy sytuacyjnej

i wysokościowej. Profil podłużny trasy należy założyć wzdłuż osi trasy,

natomiast profile poprzeczne prostopadle do niego. Kierunek profilu poprze-

cznego wyznacza się przy użyciu wę gielnicy. Odległość pomię dzy profilami

poprzecznymi nie powinna przekraczać 100 m, a odległości pomię dzy są sied-

nimi pikietami na profilu p o d ł u żn ym powinny być dostosowane do charakteru

terenu i nie powinny przekraczać 50 m.

Przedmiotem pomiaru wysokościowego są nastę pują ce elementy naziemne:

- charakterystyczne punkty osi trasy, punkty hektometryczne, punkty

określają ce wyznaczone przekroje poprzeczne,

- elementy naziemnego i podziemnego uzbrojenia terenu, takie jak: górne

krawę dzie włazów i dna studzienek kanalizacyjnych oraz wloty i wyloty

k a n a ł ó w .P o m i a r wysokościowy należy wykonać metodą niwelacji przekrojów,

zapisują c wyniki w przeznaczonym do tego dzienniku pomiarowym. Wzór 5.2

przedstawia taki dziennik z przykładem zapisu wyników. W dzienniku tym obok

odczytów z ł at ustawianych na żabkach w punktach cią gu niwelacyjnego,

93



Odcinek Nr .

S1

1 2

Z przenieś.

F

a

Ą i4..

o

(?

luar.

7^

P-i-iO.

PS-Oi

et

....et...

U.sa..Luaa.

Lssa.Ui.00

Pl.Ą O

f 20.00

D o przenieś.

D Z I E N N I K NIWELACJI PRZEKROJÓW (wzór

- / •

Oit i*p

do rep.

wstecz 1 poirwl-(t , i ^1 1 nie

? 4

1 V

1

LUS..

LMt...

<m...

OKO"OSOO0230

0355

4920..

1....JC1

4141L414Q

092$03 2006IŁ

li!)- .;b2?

\ is zs

1

i• folW- l

x

2

Nr J\~. _ km

N r kra _.__..'.

w priódIP i ' Pil

5

0910'

6

..J..J\

w przódP»

1

1

ueicelowej

8

X

islo.ii.

D aU L> • 1. A..:..0

na osi

g

X

na po-przeczrr

10

X<QOjQQl

io.aj.}

1011}

1

dalii

• xoi.ll• tot.lAiQLCAloŁCl

ialoliO.0.31

• tói?9

W.1.1.}.

1DU}

J01S2401.62

Kor.lrola

5.2)

Stronica . . 'Z . . .

Uwagj i szkice

11

mi1

ft. Sini tu U.

- tt.

P-• 7

T

"bneuttcU*.

A

% .-

/ 1

i

i1

!

1

94



nawią zanego do reperu osnowy wysokościowej, zapisuje się odczyty

pośrednie z ł at ustawianych na punktach określają cych profile poprze-

czne. Pomiary należy przeprowadzać niwelatorem zrektyfikowanym

z uwagi na nierówne długości celowych przy odczytach pośrednich.

Równolegle z niwelacją punktów profilu poprzecznego dokonuje się

za. pomocą ruletki pomiaru ich odległości od osi trasy, zapisują c

wartości tych odległości w sposób kojarzą cy je z usytuowaniem punktumierzonego wzglę dem osi trasy, np. zamieszczony w kolumnie drugiej

dziennika zapis L2 5 0

oznacza, że jeden z punktów określają cych profil

poprzeczny znajduje się po lewej stronie osi trasy, leży na prostej

pro s to pa d ł e j do niej w odległości 2,5 m.

W kolumnie „Uwagi" prowadzi się szkic sytuacyjny punktów

przekrojów poprzecznych. Przekrój poprzeczny powinien obejmować

cał ą szerokość pasa drogowego, tzn . winien mieć szerokość równą 50 m.Odczyty wstecz i wprzód cią gu niwelacyjnego wykonuje się przy

dwóch poziomach osi celowej niwelatora, a żabki ustawiamy w in-

teresują cych nas punktach osi trasy, tj. w punktach hektometrycznych

i punktach charakterystycznych określają cych profil podłużny.

Kolejność odczytów na stanowisku pomiarowym przy niwelacji

przekrojów jest nastę pują ca:

- odczyt wstecz na łacie ustawionej na żabce,

- odczyty pośrednie na łacie ustawianej bezpośrednio na ziemi w kolej-nych punktach lewej czę ści profilu poprzecznego,

- odczyty pośrednie na łacie ustawianej na ziemi w kolejnych punktach

prawej czę ści profilu poprzecznego,

- odczyt wprzód na łacie ustawianej na żabce,

- zmiana wysokości osi celowej niwelatora,

- odczyt wprzód,

odczyt wstecz.P o wykonaniu pomiaru całej trasy należy zamkną ć cią g niwelacyjny

n a wyjściowym reperze traktowanym jako reper osnowy wysoko-

ściowej. Dopuszczalna odchyłka różnicy wysokości przy dwukrotnej

niwelacji cią gu nie powinna przekraczać wielkości podanych w tabeli

2.4.

Obliczone na podstawie poprawianych przewyższeń wysokościwszystkich punktów osi trasy i punktów na profilach poprzecznych,

95



określone w układzie odniesienia reperu osnowy wysokościowej, stano-

wią podstawę do sporzą dzenia wykresów profilów. Wysokości charak-

terystycznych punktów terenowych określają cych profil podłużny i pro-

file poprzeczne należy wyznaczać wzglę dem punktów osnowy (reperów)

z dokł adnością ± 0,01.

5.2.7. Sporzą dzenie pierworysu mapy pasa drogowego,

przekroju podłużnego i przekrojów poprzecznych

Sposoby sporzą dzania pierworysów map są uzależnione od ich

użytkowania i przeznaczenia. W przypadku gdy pomiar trasy wykony-

wany jest wył ą cznie dla celów technicznych, nie zwią zanych z po-

stę powaniem formalnym, np. z rozgraniczeniem, wywłaszczaniem,

zamianą itp., pierworys sporzą dza się na pasach kalki. Sporzą dza się go

w jednym lub kilku odcinkach o długości nie przekraczają cej 300 cm

oraz szerokości do 100 cm, w zależności od skali.

Po lewej stronie pierworysu należy pozostawić margines o szeroko-

ści 40 cm. Mapę sytuacyjną należy wykreślić w skali 1:250. Profile

25poprzeczne i profil podłużny należy wykonać w skali 1:—- :

- pierworys mapy sytuacyjnej pasa drogowego trasy należy wykreślić najednym arkuszu kalki, a profil podłużny i profile poprzeczne na drugim

arkuszu, biorą c pod uwagę , aby hektometraż wzrastał w kierunku

prawym,

- rysunek mapy może być zorientowany dowolnie przez zaznaczenie

kierunku północnego strzał ką ,

- na każdym odcinku pierworysu mapy należy podać szkic

orientacyjny trasy, przy kalce dł uższej od 1 m, nazwę trasyi szkic orientacyjny należy wpisać na obu końcach pierworysu

(w przypadku omawian ego ćwiczenia dł ugość kalki bę dzie

równa o k o ł o 2,5 m),

- mapy tr as na leży sporzą dzać, stosują c obowią zują ce znaki

umowne.

Przykład kartograficznego przedstawiania rezultatów pomia-

rów trasy ilustrują wzory 5.3 i 5.4.

96



Trasa odc.1 (wzór 5,5)

Profi l podłużny pasa drogowego

oraz profile poprzeczne

skala v|~jc

szkic oriantcicyjny

©pp -100,00

stosunek zmniejszenia V- 2

spadki

fH^lne terenu

odfeglbsct

hektometry

elementy flaottezyjne osi" trcsv

_J

i

10

_ _ — - — -

* — — — —

36.Z

i13,75

- " — " — I .

2 - KL S § S !K. 5

ep BP

r-

rzędna terenu

20,« l 29,00

prosto kotawy T-122.40

Ł " « 4 , 5 0

P.P« 100.1)01>»100 .DO

0



Szkic orfenKicyjny

TRASA odc.1

M APA SYTUACYJNA

m . t ó D Ż

skala 1 = 250

stosunek zmniejszenia 1!2



5 .2 .8 . Skompletowanie operatu pomiarowego

Końcowym etapem jest skompletowanie operatu pomiarowego,

który stosownie do rodzaju pracy i warunków technicznych musi

zawierać:

1. sprawozdanie techniczne, obejmują ce charakterystykę prac polo-

wych, obliczeniowych i kartograficznych, a w szczególności:- cel ćwiczenia,

- nazwę mierzonego obiektu i jego położenie,

- rodzaj i zakres pracy oraz postulowane wymagania,

- długość trasy,

- rodzaj instrumentów użytych przy pomiarze,

- rodzaj osnowy geodezyjnej lub elementów ją uzupełniają cych,

- metody zastosowane przy zdję ciach polowych,- ogólną charakterystykę warunków pracy,

- datę rozpoczę cia i zakończenia poszczególnych etapów pracy,

- uwagi końcowe odnośnie uzyskanych dokł adności, sposobu przep-

rowadzenia pomiarów kontrolnych i ich rezultatów,

2. szkic szczegółowej osnowy poziomej (wzór 5.5),

3. opisy topograficzne punktów osnowy,

4. dziennik pomiaru ką ta załamania trasy,

5. obliczenia zwią zane z wyznaczaniem punktów głównych ł u k ui punktów hektometrycznych,

6. szkic tyczenia ł u k u kołowego,

7. szkice polowe ze zdję cia sytuacyjnego,

8. dzienniki niwelacji trasy,

9. protokoły koatroli technicznej i szkice pomiarów kontrolnych,

10. pierworysy mapy i profili.

5.3. KONTROLA - ZAKRES I METODY

Wszystkie pomiary, w tym również pom iary tras, m uszą podlegać sys-tematycznym kontro lom, któ re sprowadzają się do wykonywania dod atkowychpom iarów. Z asadniczy sens m a kon trola wewnę trzna prowadzon a na każdymetapie pracy. K on tro la taka zabezpiecza przed negatywnym rezultatem kon troli

końcowej i przyczynia się tym samym d o zakoń czenia pracy w przewidzianymterminie.

97



SZ K I C SZ C Z E G Ó Ł O W E J OSN O WY P O Z I O M E J (wzór 5.5).

A \

Naawa lub

Łaty *r

Pomierzy!

Skartował

Wykreślił

symbol obiciem ~£fyiSć>-

DaUi

ID. Wg, Wojew. TP D.1'

Pi.wiat -..:..

Gromada

Teren Kat in*i . a i!«

<• ' W

L. Ks ir

Sikic po

Pierwory

raty tjCLtnjf Luiii

b. . . , . . _ .

o«y -VA •? -

s Kr

98



5.3.1. Kontrola wewnę trzna

1. Kontrola zwią zana z tyczeniem punktów głównych ł u k u , polega

na sprawdzeniu czy:

- różnica pomię dzy wartościami ką ta wierzchołkowego uzyskanymi

z pomiarów w dwóch seriach nie przekracza ± 50",

- różnica dwukrotnego założenia długości odcinków od punktu wierz-

chołkowego do punktu począ tkowego i końcowego ł u k u nie prze-

kracza wartości ± 1:2000,

- prosta ł ą czą ca wierzchołek ł u ku i punkt środkowy dzieli cię ciwę ł u k una połowy; dopuszczalna różnica nie może przekraczać wartości

± 2 cm.

2. Kontrola zwią zana z tyczeniem punktów pośrednich ł u ku polega na:

- stwierdzeniu odchylenia pozycji wybranego, wytyczonego niezależniepo raz wtóry punktu; odchylenie to nie powinno przekraczać wartości

+ 2 cm,

- wytyczeniu punktu środkowego ł u k u (w pośredni sposób) dwiema

różnymi metodami, wychodzą c raz od punktu począ tkowego ł u k u ,raz od punktu końcowego, stwierdzone odchylenie również nie

powinno przekraczać wartości 2 cm,

- porównaniu obliczonej długości odcinka ł ą czą cego punkt środkowył u k u i wierzchołek ką ta zwrotu z odpowiadają cą jej długością

pomierzoną bezpośrednio; również i w tym przypadku różnica nie

powinna przekraczać wartości + 2 cm (w wyniku tych prac powstaje

szkic pomiaru kontrolnego).

3. Kontrola zwią zana z pomiarem sytuacyjnym pasa drogowego polega

na porównaniu odpowiadają cych sobie odległości pomierzonych bez-

pośrednio (czołówki, podpórki) z odległościami obliczonymi w oparciu

o pomierzone rzę dne i odcię te, wymagane dokładności jak w ćwiczeniu 2.

4. Kontrola zwią zana z pomiarem wysokościowym polega na:

- wykorzystaniu faktu, że pomiar cią gu niwelacyjnego robiony jest przy

dwóch poziomach osi celowej; daje to możliwość wykonywania na

każdej stronie dziennika pomiarowego odpowiednich obliczeń na

podstawie znajdują cych się tam odczytów z ł at (wzór 5.2),

- sprawdzaniu czy odchyłka zamknię cia cią gu nie przekracza wartościpodanych w tabeli 2.4.

99



5. Kontrola w pracach kameralnych. Przy kartowaniu, tj. sporzą dzaniu

pierworysu na podstawie danych ze szkicówpolowych należy w przypa-

dkach wą tpliwych sprawdzić prawidłowość nanoszenia punktów, p o r ó -wnują c ich wzajemne, wyznaczone graficznie odległości z odległościami

pomierzonymi bezpośrednio, zapisanymi na szkicach w postaci czołó-

wek i podpórek (jak w ćwiczeniu 2, pkt. 2.2.5).

5.3.2. Kontrola końcowa

Kontrolę poprawności wykonania całego ćwiczenia należy wykonać

w obecności opiekuna zespołu pomiarowego. Dotyczy ona tej czę ści

ćwiczenia, która jest zwią zana z pomiarem trasy. Przeprowadzana jest

po wykreśleniu pierworysu mapy sytuacyjnej i profili i polega na:- porównaniu wybranych, wskazanych przez opiekuna (pomierzonych

graficznie na pierworysie mapy) odległości i porównaniu ich z od-

powiadają cymi im odległościami pomierzonymi bezpośrednio w tere-

nie, należy porównać pię ć takich odległości; wymagane dokładności

takie jak w ćwiczeniu 2 (pkt. 2.5.1);

- powtórnym pomierzeniu i naniesieniu wskazanego przez opiekuna

profilu poprzecznego i porównaniu jego rzę dnych z rzę dnymi od-powiadają cymi im na profilu wyznaczonym uprzednio; stwierdzone

różnice nie mogą przekraczać wartości ± 3 cm (jak w pkt. 2.5.1).

Rezultaty kontroli należy opisać w protokole kontroli i dołą czyć do

operatu pomiarowego.

5.4. PYTANIA KONTROLNE

1. Co to jest trasa i z jakich elementów geometrycznych się skł ada?

2. Jakimi danymi należy dysponować, aby wyznaczyć punkty

główne ł u ku kołowego?

3. Jakie są metody tyczenia punktów pośrednich ł u k u kołowego?

4. Jakie metody pomiarowe stosuje się przy pomiarze tras i przy

zastosowaniu jakiego sprzę tu są one dokonywane?

5. Z jakich elementów skł ada się operat pomiarowy z pomiaru trasy?

Cwiczenia Terenowe z Geodezji

Documents

Transcript of Cwiczenia Terenowe z Geodezji